hüseyin hamarat teknik Öğr. emekli yönetici

Hüseyin HAMARATTeknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini ve güvenlik kültürünün önemini kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri

1 •İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini sıralar.

2 •Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını açıklar.

3 •Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

Bu dersin sonunda katılımcılar;

KONU BAŞLIKLARI

• Sağlıklı ve güvenli yaşam2• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri1• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu

öğrenme3• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım4• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme

yönetimindeki yeri5• İşyerinde risk önleme kültürü6• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük

yaşamdaki yeri7• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve

devamının sağlanması8• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal

kurum ve kuruluşlara düşen görevler9

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek durum ve davranışlardan korunmak, üretimin devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.


İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları Korumak

Üretim Güvenliğini Sağlamak

İşletme Güvenliğini Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.


1- ÇALIŞANLARI KORUMAK (SAĞLIK ve GÜVENLİK)

2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK (VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)

3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK (ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)


Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik unsurlar İSG konusu içine girmektedir.İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat, işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı, aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkilidir.


Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır

İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1 •Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2 •İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3 •Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu tamamen tesadüfe bağlıdır.

4 •Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29 uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5 •Tehlikeli hareketlerin nedenleri.


6 •Kazalardan korunma metodu.

7 •Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları benzerlik ve paralellik arz eder.

8 •İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9 •Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan korunmada en önde gelen personeldir.

10 •İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.


1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ (PRENSİP-1)

Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla) etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.

İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.


İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum %2 Sebebi Bilinmeyen %88 Tehlikeli Hareket

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,2• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),1• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,3• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,4• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,5• Tehlikeli yerlerde çalışma,6• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,7• KKD kullanmama,8


TEHLİKELİ HAREKETLER

• Koruyucusuz çalışma,2• Uygun olmayan KKD,1• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,3• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,4• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,5• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,6• Yetersiz havalandırma,7• Emniyetsiz yöntem-şartlar,8


TEHLİKELİ DURUMLAR


Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya dönük olması gerektiğini söylemektedir.


Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29 uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak Kala Olay!) vardır.


Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.

Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin nedenleri incelenmelidir.

Bilgi ve ustalık yetersizliği İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları (dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)Fiziki yetersizlikler, Uygunsuz mekanik koşullar


Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir şekilde ele alınmıştır.

1 •Mühendislik2 •Revizyon3 •İkna ve teşvik


4 •Ergonomi5 •İş-işçi uyumu6 •Tehlikeli durumların bilinmesi

7 •Tehlikeli durumların analizi8 •Tedbirlerin belirlenmesi9 •Tedbirlerin uygulanması

10 •Gerekli kontrollerin sağlanması


11 •Eğitim ve öğretim çalışmaları

12 •Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi

13 •Uyarı levhaları ve afişler, 14 •Propaganda15 •Ödüllendirme ve özendirme16 •Uygun ekipman ve makina17 •Disiplin kuralları


Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.


Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır. Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG desteklemelidir.


Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli olduğuna işaret etmektedir.


İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet düşecektir,Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5 katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

T.C. ANAYASASIMADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.


Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;

Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal

yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.


İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre;a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla, b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle,c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlüdürler.


15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları, buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri, belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)


Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik Madde: 8

• İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

• İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla yükümlüdür.


İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur. Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”, “İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi düzenlemeler içinde toplanmıştır.


İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlık-güvenlik birimleri gelmektedir.


ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”, “171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi (89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.


Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur. İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri hekimince yapılması gerekmektedir.


İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin, insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından biri olduğuna şüphe yoktur.Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem verilmemektedir.


Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine, üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara, işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna, kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik Kurumu)

SSGSSK 14. madde:(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.



ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile %5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin % 4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.


Her yıl100.000 İş Kazası1500-1600 Ölüm3500-4000 Malul

2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir.Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde gerçekleşmektedir.


2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir. TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü kayıtdışıdır.TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin % 2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit edilmiştir. Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda 600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde gerçekleşmektedir.


Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6 saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.

Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine dönememektedir.

İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale geldiğini açıklamaktadır.

Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı, dünyada ise 3. sırayı almaktayız.


İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.

TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi

bulmaktadır

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları


Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı


İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu Kaybedilen İş Günü Sayıları


3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB 2010 strateji belgesi).


Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama hükümleri bulunmaktadır.


İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif olarak yer aldıkları bir anlayıştır.


Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde, 2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.


Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk “Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.


Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.


TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması, İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve niteliklerinin artırılması, Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının oluşturulması, İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması, İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.


Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.

İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir: Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi, İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi, İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak işbirliği yapması,İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları) bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.

İSG'nin bilimsel dayanakları :MühendislikTıpEkonomiHukukPsikolojiSosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM

İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

DevletİşverenÇalışanlarÜniversitelerMeslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir. Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI

Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.

Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar, devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET

Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde doğrudan etkiye sahiptir.

İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı, ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise, aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır. Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının bileşkesidir.


Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin, işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalar” olarak tanımlanır.

Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı kurmaktır”.


Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli aralıklarla yenilenmelidir.


İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,Kaza Teorileri,Risk Yönetimi,Risk değerlendirme teknikleri ,Risk Değerlendirme Adımları,Tehlike ve Risk,Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,Bazı Risklerin kıyaslanması,İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

Risk önleme faaliyetleri:


Risk Değerlendirmenin yararları,Risk Değerlendirme Matrisi,Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,Risklerin Kontrol Altına Alınması,Risk kontrolünde öncelik sıraları,Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,Risk Analiz metadolojileri,

Risk önleme faaliyetleri:


İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla, 1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC), tüm işverenlere risk değerlendirmesi yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK YAŞAMDAKİ YERİ

19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat çekmektedir.


Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 2000-2009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse imkânsız.


İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklısektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını kaybetmektedir.


İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.


Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952) tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan, yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce, duygu ve davranış biçimleridir.


Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak ‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.


Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlusonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak öğretilen, bir takım varsayımlardır”Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim, kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.


Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknikuygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

1• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde,

örgütün bütün üyeleri ve gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.2 • Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.

3 • Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde durmaktadır.

4 • Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5 • Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de yansıtır.

6 • Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7 • Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir (Wiegmann, 2002).

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ

1 • İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2 • Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3 • Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4 • Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5 • Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6 • Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7 • Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ

8 • Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9 • Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10 • Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11 • Düzenli ekipman bakımı,

12 • Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu,

13 • Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14 • Uygun tasarım,


15 • Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16 • Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri


8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI VE DEVAMININ SAĞLANMASI

Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).


Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları, tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

1• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde

güvenli davranışlar geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç ve aktiviteler kullanılabilir.


Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan oluşmaktadır:

2

• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

3• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara

çalışanların sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır. Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu, iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.


4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.

• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane,

istatistikler, bültenler)• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet,

sergiler)

5

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar, grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi) konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.


6• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik

haftası, acil sorumluluk, kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri gibi uygulamaları içerir.

1 • Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2 • Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren uzun dönemli bir stratejidir.

3 • Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili bir politika beyanı istemektedir.

4• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve

güvenliği “sahiplik” duygusunun yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.


Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli olan bazı özellikler vardır.

5• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar

belirlemesi ve buna karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması gereklidir.

6• Kabul görmüş standartlara uyma,

çalışanları dinleme yeteneğiyle başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7 • Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

8• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin

gözden geçirilmesi ve performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır


9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER

1 •Devlet2 •İşveren3 •Çalışanlar4 •Üniversiteler5 •Meslek odaları

1 • Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2 • Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3 • Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4 • Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5 • Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6 • Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7 • Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti almasını sağlama

9.1- DEVLET

8 • Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9 • Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10 • Hekim iş müfettişi istihdamı

11 • İş kazalarının bilimsel analizi

12 • İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13 • Yasalarda çalışanların korunması

9.1- DEVLET

1• Üretim süreçlerinde “Önce

verimlilik” yerine “Önce insan” yaklaşımının benimsenmesi2 • Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının benimsenmesi3

• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması4 • İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5 • İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6 • Çalışanların eğitimi

7 • Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.2- İŞVEREN

1 • İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2 • Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3 • İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4 • Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde kullanılması

9.3- ÇALIŞANLAR

1 • İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2 • Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3 • İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün temel eğitimi4 • İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı5 • İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.4- ÜNİVERSİTELER

1 • İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında

çalışacak insan gücünün yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı3

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu4 • İş kazalarının bilimsel analizine katkı

9.5- MESLEK ODALARI

BAŞARILARDİLERİZ

hüseyin hamarat teknik Öğr. emekli yönetici

Documents