NGHIÊN CƯU GLYCYRRHIZIN TƯ CÂY CAM THAO

A. SAPONIN

Đinh nghia: Saponin là một nhóm glycosid lớn, gặp rộng rãi trong thực vật, cũng có trong một số động vật như hải sâm, cá sao. Có một số tinh chât sau:

Tinh tạo bọt nhiêu khi lắc với nước. Tinh phá huyêt. Ðộc với cá. Kich ứng niêm mạc gây hắt hơi, đỏ mắt, có tác dụng

long đờm, lợi tiểu. Có thể tạo phức với cholesterol hoặc với các chât 3-b-

hydroxysteroid khác.

Tinh chât Saponin đa số có vị đắng trừ một số như

glycyrrhizin có trong cam thảo bắc, abrusosid trong cam thảo dây, có vị ngọt.

Saponin tan trong nước, alcol, rât it tan trong aceton, ether, hexan do đó người ta dùng 3 dung môi này để tủa saponin.

Saponin có thể bị tủa bởi chì acetat, bari hydroxyd, ammoni sulfat.

Saponin khó bị thẩm tich, người ta dựa vào tinh chât này để tinh chế saponin trong quá trình chiết xuât.

Câu truc hóa học:

Phân đường: Phân đường nối vào OH ở C-3 của aglycon. Cho đến nay người ta biết khoảng 40 loại

đường khác nhau như D-glucose, L-ramnose, D-fucose…   

Những đường này có các đặc tinh sau: dễ bị thuỷ phân, cho phản ứng màu với thuốc thử Kele-Kiliani, thuốc thử Xanthydrol.

Mạch đường có thể là monosacarit hoặc oligosacarit.

Người ta nhân thây rằng glucose bao giờ cũng ở phia cuối mạch.

Phân aglycon (genin)

Phân aglycon chia làm 2 loại và cũng dựa vào đó phân loại saponin.

Saponin triterpenoid: Phân aglycon của saponin triterpenoid có 30 cacbon, câu tạo bởi 6 đơn vị hemiterpen và chia làm 2 nhóm

Phân aglycon

Saponin triterpenoid pentacyclic: phân aglycon của nhóm này có câu truc gồm 5 vòng và phân ra thành các nhóm nhỏ: olean, ursan, lupan, hopan.

Phân aglycon

Saponintriterpenoid tetracyclic: phân aglycon có câu truc 4 vòng và phân thành 3 nhóm chinh: dammanran, lanostan, cucurbitan.

Phân aglycon

Saponin steroid: Gồm các nhóm chinh: spirostan, furostan, aminofurostan, piroalan, solanidan.

Công dung Saponin là hoạt chât chinh trong các dược liệu chữa

ho như viễn chi, cát cánh, cam thảo, thiên môn, mạch môn...

Một số dược liệu chứa saponin có tác dung thông tiểu như rau má, tỳ giải, thiên môn, mạch môn,...

Saponin có mặt trong một số vị thuốc bổ như nhân sâm, tam thât và một số cây thuộc họ nhân sâm khác.

Saponin làm tăng sự thâm của tế bào; sự có mặt của saponin sẽ làm cho các hoạt chât khác dễ hoà tan và hâp thu, vi du trường hợp digitonin trong lá Digital.

B. NGHIÊN CƯU VA CHIÊT TACH GLYCYRRHIZIN TƯ CÂY CAM THAO

Giới thiệu về cây Cam thảo Tên khoa học: Glycyrrhiza

glabra thuộc Họ Đậu. Mô tả: Cây nhỏ mọc nhiều

năm, có một hệ thống rễ và thân ngâm rât phát triển. Thân yếu, lá kép lông chim lẻ, lá chét hình trứng. Hoa hình bướm màu tim nhạt; Quả loại đậu, có lông cứng

Bộ phận dùng:Rễ hoặc thân rễ phơi hay sây khô.

Giới thiệu về cây Cam thảo

Thành phần hóa học:

Rễ của Cảm thảo chứa glucid 4,7-10,97%, tinh bột 4,17-5,92%. Hoạt chât thuộc nhóm sapanosid là glycyrrhizin; thuộc nhóm flavonoid là liquiritin, liquiritigenin, isoliquiritin, isoliquiritigenin, neo-liquiritin, neoisoliquiritin, licurazid.

Glycyrrhizin

Glycyrrhizin là một saponin thuộc nhóm olean, hàm lượng từ 10-14% trong dược liệu khô, chỉ có trong bộ phận ở dưới mặt đât, có vị rât ngọt. Glycyrrhizin tinh khiết ở dạng bột kết tinh trắng dễ tan trong nước nóng, cồn loãng, không tan trong ether và chloroform. Glycyrrhizin ở trong cây dưới dạng muối Mg và Ca của acid glycyrrhizic (còn gọi là acid glycyrrhizinic).

Glycyrrhizin Cấu trúc hóa học:

Dưới tác dung của acid vô cơ, acid glycyrrhizic bị đẩy ra khỏi muối của nó. Khi thủy phân bằng acid thì cho phân aglycon là acid glycyrrhetic và 2 phân tử acid glucuronic. Acid glycyrrhetic có một OH ở C-3 (2 phân tử acid glucuronic nối vào đó), một nhóm carbonyl ở C-11, một nối đôi ở C-12-13 và ở C-30 là nhóm carboxyl.

Công thức phân tử: C42H62O16

Chiết tách glycyrrhizin từ cam thảo

1.Nguyên tắc:Glycyrrhizin ở dạng bột kết tinh trắng dễ tan trong nước nóng, cồn loãng, không tan trong ether và chloroform. Vì vậy ta có thể dùng một trong 2 phương pháp chiết:

+ Chiết bằng cồn: loại tạp chât bằng ete chiết bằng cồn 90 độ, bốc hơi cồn, hòa tan trong nước, tủa axit glycyrrhizic trong nước bằng H2SO4, rửa tủa bằng nước đá rồi hòa tan lại trong cồn 95 độ sôi, bốc hơi cồn ta thu được sản phẩm.

+ Chiết bằng nước:chiết bột cam thảo với nước rồi axit hóa để kết tủa, rửa kết tủa rồi hòa tan trong amoniac, bốc hơi thu sản phẩm.*Hoặc ta kết hợp 2 phương pháp trên: chiết với metanol-nước theo tỉ lệ 4-1, loại metanol dưới áp suât giảm.

1.Nguyên tắc

Glycyrrhizin ở trong cây dưới dạng muối Mg và Ca của axit glycyrrhizic, dưới tác dung của acid vô cơ, acid glycyrrhizic bị đẩy ra khỏi muối của nó nên trong quá trình chiết phải có mặt của axit vô cơ.

2.Quy trình chiết tách:

Nguyên liệu: rễ và thân ngâm đào lên rửa sạch đât cát, cắt bỏ rễ con, ủ đống làm cho màu trở nên vàng, sau đó thái mỏng, phơi (sây) khô, tán bột. Bột phải có màu vàng sáng, mùi thơm, vị ngọt mới đạt yêu câu. Để hạn chế bớt khó khăn trong quá trình ly trich nên có giai đoạn loại tạp sơ bộ.

2.Quy trình chiết tách:

Dung môi chiết: cồn 75 độ có mặt HCl Phương pháp chiết: chiết ngâm kiệt và

theo phương pháp chiết ngược dòng để đạt được hiệu suât cao.

2.Quy trình chiết tách: Ngâm bột cam thảo với ete dâu hoặc ete trong vài giờ

đến một ngày để loại chât béo. Chiết liên tuc bằng Soxhlet hoặc hồi lưu với cồn 75 độ có

mặt HCl. Bã rửa lại với cồn. Bốc hơi cồn ở áp suât giảm, hòa tan cặn trong nước. Tủa axit glycyrrhizic trong nước bằng axit sufuric. Ly tâm để lây tủa, rửa tủa bằng nước đá rồi hòa tan lại

trong cồn 95 độ sôi Bốc hơi cồn, thu được axit glycyrrhizic

SAN PHÂM

Glycyrrhizin trên thị trường là muối ammoni glycyrrhizat thu được bằng cách chiết bột cam thảo với nước rồi acid hoá để kết tủa, rửa tủa rồi lại hoà tan trong ammoniac, bốc hơi trong các khay mặt bằng sẽ thu được những vẩy màu đen nhạt, bóng, tan trong nước và rât ngọt.