hoogtelijn 2-2013

WWW.NKBV.NL | APRIL 2013 | NR 2

BE RGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDE RL ANDSE KLIM- E N BE RGSPORTVE RE NIGINGBE RGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDE RL ANDSE KLIM- E N BE RGSPORTVE RE NIGING

HOOGTELIJN

60 jaar mount everest

Test: rugzakken

klimmen in fair head, No

ord-Ierland

PyreneEën ruig, authentiek, rustig

01_R01_HL0213_cover.indd 1 3/25/13 11:05 AM

36 WINKELS - BEVER.NL - GRATIS VERZENDEN 079-3471117

MEEST UITGEBREIDE KLIMCOLLECTIE BIJ BEVER

Via bever.nl is meer mogelijk

Bij Bever vind je uiteraard de meest uitgebreide collectie. Maar uitgebreid kan nog uitgebreider als je bedenkt dat van de merken Black Diamond en Beal het breedste klimassortiment van Nederland via bever.nl te bestellen is. Ook van bekende merken zoals bijvoorbeeld The North Face, Mammut, DMM en Icebreaker is meer te bestellen dan onze winkels kunnen bergen.

KIJK VOOR DE VOLLEDIGE COLLECTIE OP BEVER.NL

Hoogtelijn_2_2013_def.indd 1 21-03-13 08:57Naamloos-2 2 3/25/13 10:13 AM

36 WINKELS - BEVER.NL - GRATIS VERZENDEN 079-3471117

MEEST UITGEBREIDE KLIMCOLLECTIE BIJ BEVER

Via bever.nl is meer mogelijk

Bij Bever vind je uiteraard de meest uitgebreide collectie. Maar uitgebreid kan nog uitgebreider als je bedenkt dat van de merken Black Diamond en Beal het breedste klimassortiment van Nederland via bever.nl te bestellen is. Ook van bekende merken zoals bijvoorbeeld The North Face, Mammut, DMM en Icebreaker is meer te bestellen dan onze winkels kunnen bergen.

KIJK VOOR DE VOLLEDIGE COLLECTIE OP BEVER.NL

Hoogtelijn_2_2013_def.indd 1 21-03-13 08:57Naamloos-2 3 3/25/13 10:14 AM

4 | HOOGTELIJN 2-2013

38KLIMMEN IN FAIR HEADOnbehaakt, onontdekt

Actueel 8 Op de Hoogte50 Interview: Kamil Tamiola60 60 jaar Everest 64 Alm zoekt boer72 NKBV voor jou80 Recensies en Signalementen

Bergwandelen16 Dwars door de Pyreneeën18 Herfst in de Couserans22 Bosbranden en ander bergleed28 Vluchtroute van de katharen36 Gemarkeerd: vallée de la Gela76 Huttentocht voor dummies

Alpinisme 6 Focus42 Kids in actie60 60 jaar Everest

Sportklimmen32 Klimmen in de Ariège38 Fair Head Noord-Ierland Techniek & Veiligheid45 Test: klimrugzakken

Uitrusting56 Markt & Materiaal59 Twee GPS-horloges vergeleken

18COUSERANS

Zeven dagtochten

16DE PYRENEEËN DOORKRUIST

Drie lange-afstandswandelingen

32DE ARIÈGEWeer of geen weer

60 JAAR EVERESTDoor de lens van George Lowe

Meer informatie? Kijk op:

www.nkbv.nl

www.hoogtelijn.nl

www.twitter.com/nkbv

Facebook: http://on.fb.me/GG7oEI

LinkedIn: http://linkd.in/GEQTcY

50INTERVIEWBergsportfotograaf Kamil Tamiola

>>> inhoud >>> hoogtelijn 2 2013 >>> hoogtelijn 2 2013 >>> redactioneel >>> >>> >>> hoogtelijn 2 2013 hoogtelijn 2 2013 >>> hoogtelijn 2 2013 >>> >>> hoogtelijn 2 2013 >>>

Pyreneeën

hoogtelijn 2 2013 hoogtelijn 2 2013 hoogtelijn 2 2013 >>> hoogtelijn 2 2013 hoogtelijn 2 2013 >>> hoogtelijn 2 2013

Pyreneeën

Pyreneeën

04_R02_HL0213_inhoud.indd 4 3/25/13 2:30 PM

HOOGTELIJN 2 -2013 | 5

38KLIMMEN IN FAIR HEADOnbehaakt, onontdekt

28VLUCHT-ROUTELangs de burchten van de katharen

Zaeligheyt Ten zuidwesten van Eindhoven liggen de Acht Zaligheden. Nederzettingen waar, zo wil de overlevering, armzaligen woonden. Later werden ze door ingekwartierde Hollandse militairen tijdens de Belgische revolutie rond 1830 spottend de Zaligheden genoemd. De redactie van Hoogtelijn streek een weekeinde neer in het gebied, in de Negende Zaeligheyt in Bergeijk, de ouderlijke boerderij van Frank Schilders, die er nu samen met zijn vrouw Aletty een outdoorbedrijf in heeft gevestigd, compleet met klimparkoers.In die omgeving, inclusief een inspirerend uitstapje een paar kilometer verderop naar de Abdij van Postel, hebben we uren gesproken, geschreven en gediscussieerd over Hoogtelijn. Over de manier waarop we het blad (nog) aantrekkelijker kunnen maken en houden voor de 56.000 leden van de NKBV. Hoogtelijn wordt gemaakt door tien vrijwilligers en één beroepskracht, eindredacteur Tjitske Nijdam. Vijf maal per jaar maken we het enige allround bergsportmagazine van ons land. Daaraan beleven we zelf veel genoegen en het is onze bijdrage als vrijwilliger aan de vereniging.Heel veel verandert er niet aan het blad, maar we willen kritisch blijven op de inhoud en presentatie. We breiden de rubriek Markt & Materiaal uit met

‘Gouwe Ouwe’. Die gaat over een ijzersterk bergsportartikel dat na jaren nog steeds prima dienst doet. Verder zoeken we naar interessante foto-onderwerpen, zoals in dit nummer een aantal nog niet eerder gepubliceerde foto’s uit het nieuwe boek van de eind maart overleden Everestveteraan George Lowe. Het is een uitgave ter gelegenheid van de 60e verjaardag van de eerste beklimming door Hillary en Tenzing, waarbij Lowe de expeditie tot op grote hoogte met zijn camera’s volgde. En we blijven attent op mooie bergverhalen en –ervaringen van onze leden. Wie heeft er nog ’zaelighe’ ideeën?

Peter DaalderHoofdredacteur [email protected]

WWW.NKBV.NL | APRIL 2013 | NR 2

BE RGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDE RL ANDSE KLIM- E N BE RGSPORTVE RE NIGINGBE RGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDE RL ANDSE KLIM- E N BE RGSPORTVE RE NIGING

HOOGTELIJN

60 jaar mount everest

Test: rugzakken

klimmen in fair head, Noor

d-Ierland

PyreneEën ruig, authentiek, rustig

01_R01_HL0213_cover.indd 1 3/19/13 3:27 PM

Coverfoto: Frans Verkeersbureau

18COUSERANS

Zeven dagtochten

64HELP!Als we niets doen, verdwijnt de alm

60 JAAR EVERESTDoor de lens van George Lowe

45TEST:

klimrugzakken

>>> inhoud >>> hoogtelijn 2 2013 >>> hoogtelijn 2 2013 >>> redactioneel >>>

Pyreneeën

04_R02_HL0213_inhoud.indd 5 3/25/13 2:29 PM

^^^ gemarkeerd ^^^ gemarkeerd ^^^ gemarkeerd ^^^ gemarkeerd ^^^ focus ^^^

06_R09_HL0213_focus.indd 6 3/25/13 11:14 AM

^^^ gemarkeerd ^^^ gemarkeerd ^^^ gemarkeerd ^^^ gemarkeerd ^^^ focus ^^^

Heb jij ook een mooie foto voor Focus? stuur hem naar Hoogtelijn:[email protected]

HOOGTELIJN 2-2013 | 7

Na de trekking rondom de Annapurna in 2004 en de trekking naar Everest Basecamp (Jiri - Basecamp - Kala Patar)

in 2008, deed ik in april 2012 de veertiendaag-se trek naar het Annapurna Basecamp, samen met de Nepalese gids/drager Nani. Hoogste punt van deze tocht is 4200 meter. Het klassieke rondje ‘rondom de Annapurna’ heeft als hoogste punt 5400 meter: op de Thorung La-pas. Het hoogste punt van de Everest-trek is de Kala Patar (5545 m, basecamp op 5300 m).

De Annapurna 1 (8091 m) en de Annapurna South (7200 m) staan midden in een van de indrukwekkendste 360°-bergdecors ter wereld, waarvan ook de heilige 6993 meter hoge Machapuchare deel uitmaakt. De zuidwand van de Annapurna 1 werd in 1970 voor het eerst door de Britse topklimmers Dougal Haston en Don Whillans beklommen, tijdens een Britse expeditie onder leiding van de bekende alpinist Sir Chris Bonington.

Op de foto zie je rechts van de chörten (boeddhistisch gedenkteken) boven het basiskamp de Annapurna 1-zuidwand en links deels de Annapurna South. De chorten is een herinnering aan de in 1997 omgekomen Kazachstaanse alpinist Anatoli Boukreev. Hij werd door een lawine bedolven op de Annapurna 1-zuidwand. Zijn levensmotto was: Mountains are not the stadiums where I satisfy my ambition to achieve. They are the cathe-drals where I practise my religion.

Johan K.Tigchelaar, Hallum (Fr.)[email protected]

Hogere sferen

Vrijdag 31 mei 2013 is er om 20.00 uur een presentatie ‘Trekking naar Annapurna basiskamp’in het gasuniegebouw te Groningen. Meer weten?http://noord.nkbv.nl

06_R09_HL0213_focus.indd 7 3/25/13 2:31 PM

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

HOOGTELIJN 2-2013 | 98 | HOOGTELIJN 2-2013 | ONDER REDACTIE VAN ERNST ARBOUW

Heb je nieuws voor Op de Hoogte,

mail het naar [email protected].

Meer bergnieuws op www.nkbv.nl,

of volg ons op Facebook, Linke

dIn

en Twitter.

Waarschuwing ABS lawineairbagsFabrikant ABS waarschuwt dat hun lawineairbags met het zogeheten Wireless Activation System mogelijk niet goed functioneren. Gebruikers wordt dringend aangeraden de Wireless Activation tot nader order niet te gebruiken.De Wireless Activation is een radiogestuurde afstandsbediening voor ABS TwinBags. Bij een noodgeval kan één persoon in een groep de afstandsbediening gebruiken om de airbags van al zijn tochtgenoten te activeren. Meer informatie over deze waarschuwing is te vinden in het NKBV Kenniscentrum www.nkbv.nl/kenniscentrum

WEBSITE EK BOULDEREN 2013 ONLINEAlvast voorpret beleven voor het Europees Kampioenschap Boulderen? Dat kan op www.euroboulder.com. Het EK 2013 wordt georganiseerd door de NKBV en gehouden op 31 augustus en 1 september in Eindhoven. Wil je op hoogte blijven van de ins en outs, dan kun je ook terecht op Facebook, waar je Euroboulder kunt liken.

Koop nu je EK-toegangskaart!Kaarten voor het EK Boulder zijn te koop op www.euroboulder.com. Als NKBV-lid krijg je korting op de halve fi nales op zondag. Gebruik de kortingscode: bo20nk13bv.

OPENING BOULDERHAL MONK AMSTERDAMGoed nieuws voor de hoofdstedelijke boulderbrigade: voor een avondje klauteren in de boulderhal hoef je niet meer op reis, al moet je nog wel naar Amsterdam-Noord. Daar opende het Eindhovense Monk begin februari een Amsterdams fi liaal. De nieuwe hal – inmiddels al weer de zesde gespecialiseerde boulderhal van Nederland – heeft meer dan tweehonderd boulders tot een hoogte van 4,20 meter. Voor mensen die nog nooit hebben geboulderd is er iedere vrijdagavond een korte introductie BoulderBasics.Kijk voor meer informatie, openingstijden en een routebe-schrijving op: www.monkamsterdam.nl

Greg Nieuwenhuys en Sanne van Heugten wonnen eind februari het Nederlands Kam-pioenschap Toerskiën 2013 in Oberstaufen, Duitsland. De winst in de Masters-categorie (45-plussers) ging naar Marc de Haas. In totaal deden er 23 Nederlanders mee aan het NK, twintig heren en drie dames. Nieuwenhuys prolongeerde met de winst in Oberstaufen zijn Nederlandse titel van 2012. Hij volbracht het vijftien kilometer lange parcours in 02:11:53,80, vijf minuten later gevolgd door nummer twee Rogier Wouters. De derde plaats bij de heren ging naar Ruben Bemelmans, die een kleine twintig minuten na Nieuwenhuys over de fi nish kwam. De wedstrijd bij de dames ging over een parcours van zes kilometer met 1000 hoogtemeters. Winnares Sanne van Heugten volbracht het traject in een tijd van 01:42:10,50. Daarmee bleef ze nummer twee Lonneke Yo iets meer dan zes minuten voor. Nummer drie Michelle Koning kwam met een achterstand van 54 minuten over de fi nish. Het door de NKBV georganiseerde NK was onderdeel van de Hochgrat Skirallye, georganiseerd door de Duitse Alpen Vereniging (DAV). Onder de Nederlandse deelnemers bevonden zich ook Frits Vrijlandt, voorzitter van de UIAA en Ernout van Koten, penningmeester van de NKBV. De wedstrijd werd tevens gebruikt als nationaal kampioen-schap voor de Belgen. De volledige uitslag is te vinden via: tinyurl.com/b6fffzn.

Greg Nieuwenhuys en Sanne van Heugten winnen NK Toerskiën

08_R04_HL0213_op de hoogte.indd 8 3/25/13 11:45 AM

3D

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

Voor de tweede keer in een half jaar tijd wordt een groot aantal klettersteigsets teruggeroepen door de fabrikanten. In augustus 2012 werden na een ongeval sets met elastische ‘armen’ teruggeroepen. De huidige terugroepactie betreft sets die werken met een aluminium touwrem (zie foto). Het belangrijkste samengevat:• Controleer of je klettersteigset door de fabrikant

wordt teruggeroepen. Een overzicht van teruggeroe-pen sets vind je in ons kenniscentrum op www.nkbv.nl. Wordt jouw set genoemd? Op de website van de fabrikant kun je lezen hoe je hem kunt inruilen.

• Wordt jouw set niet genoemd? Dan kan het geen kwaad er nog eens met een kritische blik naar te kijken. Zie je slijtage of is je set ouder dan tien jaar? Misschien is het tijd voor een nieuwe. Meer weten? www.nkbv.nl/kenniscentrum

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

HOOGTELIJN 2-2013 | 98 | HOOGTELIJN 2-2013 | ONDER REDACTIE VAN ERNST ARBOUW

Slap handjeIn de man die daar op het podium met zijn handen in zijn zakken staat, schuilt een beest van een klimmer. Achteloos, wellicht verlegen, vertelt Dave MacLeod over zijn belangrijkste wapenfeiten. Het heeft geen zin dat in cijfers of waarderingen uit te drukken: het is buitencategorie. Bijzaken worden hoofdzaken in zijn toelichting op de charme van het klimmen in Schotland. Hoe het is om een strategie te bedenken om visolie spugende meeuwen te passeren, op een driehonderd meter hoge zeeklif waar de halve zaal plaatsvervangende hoogtevrees van krijgt. Hoe het is om tuig te weerstaan dat een gezellig potje met je wil knokken als jij aan een basaltblok hangt, net even te dicht bij de eerste buitenwijken van Dumbarton.Hij valt amper op als hij in zijn eentje thee zit te drinken in een vol café. Kleine man met een smal gezicht dat gemaakt is voor een vriendelijke lach. Zijn passie, hij noemt het de ‘expressie van datgene waarvan hij houdt, klimmen’. Hij be-schrijft zijn tweestrijd voor een gevaarlijke klim aan de grens van zijn vermogen, een klim waar de goden niet aan zouden durven denken. De ultieme consequentie van zijn motivatie is de dood voor lief nemen. Hij gaat ver, hij speelt ermee, hij doet het, klimt en leeft. Grenzen worden verlegd door mensen die keuzes maken die anderen anders maken. Zoeken naar een sequence, de oplossing voor wat hij als een mathematisch probleem ziet. Ander-zijds, “you have to feel it, free fl owing”.De kleine grote man neemt afscheid en geeft me een slap handje.

Ivar Schute

[Kader - weinig opvallend, saai en strak – Moet terugkerend item zijn.]

BETER DE BERGEN IN MET HET NKBV-LIDMAATSCHAP

Word NKBV-lid!Als NKBV-lid profi teer je van interessante voordelen en kortingen en ontvang je vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden. Aanmelden doe je opwww.nkbv.nl. Daar zie je welke voordelen het NKBV-lidmaatschap je nog meer biedt.

OpzeggenHet NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op www.mijnnkbv.nl. Na deze datum wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Je ontvangt per e-mail bevestiging van je opzegging.

Meer weten over het lidmaatschap? Kijk op www.nkbv.nl

Een set met touwrem waarvoor de recall geldt.

Opnieuw grote terugroepactie klettersteigsets


Jouw meest complete outdoor ervaring ooit

Oregon 600(t) & 650(t) ¹ANT en Bluetooth ² via een compatibele smartphone en BaseCamp App

De nieuwe, robuuste en waterdichte GPS Oregon serie heeft meer specifi caties, meer vermogen en het meest heldere, multi-touch display ooit op een Garmin handheld. Met GPS en GLONASS ondersteuning, ingebouwd 3-assen kompas, barometrische hoogtemeter en een batterijlevensduur van 16 uur. Je kunt dus overal naartoe navigeren. De 650 en 650t worden geleverd met een ingebouwde camera en alle modellen hebben de mogelijkheid om draadloos data te versturen¹. Je kunt de data van je activiteit opslaan in de Garmin Cloud² waar je ook bent en ze later delen vanaf je computer via adventures.garmin.com.

Voor meer informatie bezoek www.garmin.nl

Naamloos-1 1 21-03-13 11:49

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ Fo

to B

as v

an d

er S

mee

de

Foto

Bas

van

der

Sm

eede


+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

Moeilijke routes in PakistanBoris Textor, Coen Pijl en Wouter-Dirk Huitzing vertrekken deze zomer naar de Charakusa vallei in Pakistan. Hun hoofddoel is de beklimming van een aantal lange en technisch moeilijke routes in het gebied. Het drietal wil, als dat mogelijk is, ook zelf een route openen. De Charakusa Vallei ligt in de Karakoram; het gebied omvat bergen met aansprekende namen als K6 (7281 m) en K7 (6934 m).

ExpeditienieuwsWinterbeklimming noordwand Grosse ZinneBas van der Smeede en Vincent van Beek klommen van 30 december tot 1 januari de Camilotto Pellisier op de noordwand van de Grosse Zinne in de Dolomieten. De Camilotto Pellisier is een 300 meter lange route recht door het meest overhangende deel van de

Op 11 maart is het boek verschenen van Ada de Jong, de vrouw die haar man en drie kinderen verloor in de zomer van 2008 tijdens een bergongeluk op de Italiaanse Mont Dolent. Het boek, getiteld De berg van de ziel, schreef zij samen met Christa Anbeek, docent aan de Universiteit voor Humanistiek. Christa verloor op jonge leeftijd haar ouders en broer en enkele jaren geleden haar partner. De vraag: ‘hoe verder, nu alles volkomen anders is?’ staat centraal in het boek. De ervaringen van Ada en Christa vormen de basis van het boek, waarin ze belangrijke levensvragen aftasten, zoals: Wie ben je als er geen ander meer is? Hoe stijg je boven je verdriet uit? En wat is verantwoordelijkheid als je ervan doordrongen bent hoe kwetsbaar het leven is? De auteurs ontlenen deze oervragen aan de theologie, maar beant-woorden ze op een persoonlijke, seculiere manier. Op de website van Pauw & Witteman vind je een voorproefje.Prijs: € 17,95; ISBN 9789025902834

Net verschenen: De berg van de ziel

Jelle Staleman is afgelopen zomer geslaagd voor de Oostenrijkse berggidsenopleiding. Hij hield dat tot voor kort stil omdat hij eerst een website over zijn gidswerk wilde maken. In 2008 was Staleman met Roeland van Oss een van de door de NKBV ondersteunde ‘jonge honden’ tijdens de K2-expeditie van Wilco van Rooijen. Van Oss is inmiddels ook berggids; hij slaagde in het voorjaar van 2012 voor de Duitse berggidsenopleiding. Staleman is te vinden op: www.jellestaleman.nl

Jelle Staleman achtste Nederlandse berggids

Anton Delsman nieuwe hoofd SportAnton Delsman (44) is ons nieuwe hoofd Sport. Hij volgt Ralf van der Rijst op. Anton is een allround bergsporter en alpinist die het liefst in de winter op pad gaat op telemarkskies of snowboard. Zijn relatie met de NKBV dateert al uit de jaren tachtig toen hij als vijftienjarige overnachtte in de NKBV Tukhut in de Ardennen. In zijn vorige baan was hij fi eldmana-ger in de ICT. Bij de NKBV is hij verantwoordelijk voor breedtesport, de NKBV-Academie, topsportontwikkeling en thema’s als veiligheid en wedstrijdsport.

De berg van de ziel

Bivak in portaledge in de noordwand

van de Grosse Zinne.

wand. De route werd in 1964 artifi cieel geopend maar is de afgelopen jaren een aantal keer vrij geklommen, waarbij de moeilijkheden oplopen tot 8a+.In 2011 deden Van der Smeede en Van Beek ook al een poging de route ’s winters te beklimmen. Toen moesten ze opgeven vanwege extreme kou en bevroren water. Door de ervaringen die ze bij die beklimming opdeden waren ze naar eigen zeggen nu beter voorbereid, waardoor de tocht wel een succes was.Van der Smeede en Van Beek klommen de route artifi cieel. Onderweg sliepen ze in een portaledge.


+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

Vr� g & Antw� rd

HOOGTELIJN 2-2013 | 1312 | HOOGTELIJN 2-2013

Scherpe schaats, botte pech. Bye bye, Everest

Rotterdammer Eric Arnold (33) moest in 2012 vlak onder de top van Mount Everest in barre omstandigheden terugkeren. Ondanks de tegenslagen en de ontberingen besloot hij om dit voorjaar een nieuwe poging te doen. Tot een ongelukje op de ijsbaan een eind maakte aan zijn expeditieplannen.

Wat is er precies gebeurd?Ik stond even stil op het rechte stuk van de ijsbaan toen er een jongen onderuitgleed. Hij nam eerst een man mee die voor me stond, en in de uitloop van die glijpartij botste hij ook tegen mij op. Daarbij had hij zijn schaats ongeveer 30 centimeter boven het ijs en daardoor is m’n linker achillespees doorgesneden.

Wist je direct dat het mis was?Eerst dacht ik dat het wel meeviel, maar toen ik probeerde te staan, kon ik m’n voet niet meer belasten. Ik ben naar de EHBO-post van de ijsbaan gegaan en ook daar leek het nog wel mee te vallen. Zelfs in het ziekenhuis zei de coassistent in eerste instantie dat het waarschijnlijk een sneetje was en dat ik binnen tien dagen weer kon hardlopen. Toen de boel helemaal was gehecht, vertrouwde hij het toch niet en heeft hij er een chirurg bijgehaald. Toen werd vrij snel duidelijk dat m’n pees was doorgesneden.

Dus je lag daar en je dacht direct: Oh jee, Everest…Terwijl ik in het ziekenhuis lag te wachten heb ik op m’n telefoon opge-zocht hoe lang het herstel van een gescheurde achillespees duurt. Drie maanden dus. Toen ik dat las, moest ik wel even slikken.

Het lijkt me nogal moeilijk om ineens afscheid te moeten nemen van je plannen.Het is enorm zuur. Ik zou tien weken naar Mount Everest, nu zit ik tien weken thuis op de bank. Ik ben er ook wel heel opstandig en boos van geweest, maar uiteindelijk is het gewoon botte pech. Botte pech door een scherpe schaats.Ik ging ook in één klap van tien uur in de week sporten terug naar nul. Daar heb ik fl inke afkickverschijnselen van gehad: zweetaanvallen, hartkloppingen, noem maar op.

Komt het ooit nog goed tussen jou en Mount Everest?Een van de eerste dingen die door me heen fl itste was: misschien volgend jaar. Ik heb nu zo veel tijd en moeite geïnvesteerd in Everest dat opgeven niet echt een aantrekkelijk idee is. En als ik volgend jaar alsnog de top haal, is het natuurlijk extra mooi. Hoe dieper het dal, hoe mooier de top.

Volg het herstel van Eric Arnold op www.everest2013.nl en via twitter op @EricArnold8850.

De zes winnaars van de NKBV BergsportAwards 2013 zijn begin februari bekendgemaakt tijdens een feestelijke avond in Zuidpool (Strand Zuid) in Amsterdam. Het was de derde keer dat de Berg-sportAwards werden uitgereikt. Een jury van deskundigen nomineerde in november in iedere categorie verschillende kandidaten. Daarna konden NKBV-leden op de NKBV-website en via Facebook stemmen.

Zes winnaars BergsportAwards 2013

Meest spraakmakende alpiene beklimmingBas Visscher, Bas van der Smeede, Saskia van der Smeede, Vincent van Beek, Elly van der PlasNieuwe route op de Puscanturpa Este in Peru, ‘Poco Loco’ TD, VI+

Leukste bergsportbestemmingValle d’Aosta – Italië

Meeste spraakmakende sportklimprestatieNikki van BergenEerste Nederlandse vrouw die sportklim-routes in de moeilijkheidsgraden 8b+, 8b (drie keer) en 8a on-sight klom.

Meest getalenteerde jeugdklimmerLisa Sanders (14), Nederlands kampioen Lead bij de meisjes B en C.

Beste duurzaamheids-initiatiefIcebreaker, voor het feit dat hun merinowol zeer goed biologisch afbreekbaar is.

Leukste klimhalNeoliet Eindhoven

Foto

Joos

t Hof

man

Leo Broekmans (Neoliet) met BergsportAward.


+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++


Tijdens de NKBV Bergsportdag op 10 maart is het Nederlands Team Sportklimmen 2013 gepresenteerd.

Vera Zijlstra, Nicky de Leeuw, Hans Busker en Jorg Verhoeven vormen het boulderteam. Het leadteam bestaat uit Nikki van Bergen, Elko Schellingerhout en Jorg Verhoeven. Tabitha Buma, Teun Keusters, Daan Groskamp, Bob Schubert, Eva Vink en Mark Brand zijn geselecteerd voor Jong Oranje.

De NKBV zendt het Nederlands Team uit naar world-cups, EK’s en WK’s. Het team krijgt wekelijks training, coaching en (para)medische begeleiding. Berghaus, Lotto, Monk, Neoliet en CTO Eindhoven zijn de sponsoren.

Worldcup-wedstrijden live volgen? Kijk op via www.ifsc.tv.

Meer weten? www.nkbv.nl

Selectie Nederlands Team Sportklimmen 2013 bekend

IJsklimmers Dennis van Hoek en Marianne van der Steen kunnen terugkijken op een uitermate succesvolle winter. Van Hoek leverde in januari een ongekende prestatie door als eerste te eindigen bij de World Cup speedklimmen in Saas Fee. Het was voor het eerst dat een Nederlander de hoogste podiumplaats bereikte bij een ijsklimwed-strijd. Van der Steen bereikte in Saas Fee bij het speedklimmen de twaalfde plaats. Een week later haalde Van Hoek bij de wereldbeker-wedstrijd in Rabenstein, Italië, de vierde plek. Daarna trok het tweetal naar het Oostenrijkse Bad Gastein waar Van Hoek de wedstrijd Urban Ice op zijn naam schreef om vervolgens terug te rijden naar Rabenstein voor het plaatselijke Bauernmeisterschaft (boerenkampioenschap). Daar bleek Van Hoek na een dagje hooibaalslepen, boomstamzagen en ijsklimmen met teamgenoot Reinhard Graf op de tweede plaats te staan. Prijs: een schaap.

IJsklimmer Dennis van Hoek wint World Cup en schaap

Tussen de bedrijven door wist het tweetal ook nog een zware ijsroute te openen in Bad Gastein: Variante Babylon (W7-/M9). Een verslag van die beklimming is te vinden via tinyurl.com/aevju5q.

Partners van het Nederlands Team

Foto

Bra

m B

erki

en

Dennis van Hoek (tweede van links).


+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++


De 14-jarige Mark Brand klom in februari in het Spaanse Margalef de route Photo Shot (8b). Daarmee is Brand de jongste Nederlander met een 8b-route op zijn naam. Brand, die deel uitmaakt van de selectie van Jong Oranje, klom tijdens de trip trouwens ook zijn allereer-ste 8a+-route, Devora Cordes. Het klimgebied Margalef ligt in de Serra de Montsant in Noord-Spanje, ongeveer 120 kilometer ten westen van Barcelona. Een verslag van Brands klimtripje is te lezen op markbrandklimt.blogspot.nl.

Mark Brand klimt als jongste Nederlander 8b

sportklimnieuws

Jorg Verhoeven heeft in het Zwitserse Cresciano de boulder La Proue (8b) gefl asht. Verhoeven is waarschijnlijk de eerste die deze boulder heeft kunnen fl ashen. Een fl ash houdt in dat een boulder (of route) bij de eerste poging wordt geklommen. De klimmer mag daarbij wel informatie hebben over de noodzakelijke bewegingen. Verhoeven klom nog vijf andere 8b-boulders in Cresciano. Zijn vriendin Katharina Saurwein fl ashte tijdens de trip de 8a-boulder Tricky. Meer info en een fi lmpje vind je op www.jorgverhoeven.com

Jorg Verhoeven � asht 8b-boulder


In memoriamJan Willem Elion (1966-2012)Hij koos niet voor de makkelijke en hij koos niet voor de bekende routes. Jan Willem Elion zocht puurheid in het klimmen, zeggen zijn vrienden en familie. In Wales bijvoorbeeld, waar alle routes gezekerd moesten worden met nutjes en friends, of op de Ushba in de Kaukasus, die hij met Matthijs van Hasselt als eerste Nederlanders overschreed – een tocht van zeven dagen. Elion overleed op 17 april 2012 tijdens een skitocht vanuit het Zwitserse Saint-Luc als gevolg van een lawineongeluk.Elion kwam tijdens zijn middelbare schooltijd voor het eerst in aanraking met bergsport. Het liet hem niet meer los. Tijdens zijn studententijd in Delft was hij een gewaardeerde klimmaat en maakte hij een groot aantal tochten in de Alpen, niet alleen klimmend, maar ook op ski’s. Hij beklom de Centrale Freneypijler van de Mont Blanc en ging op expeditie naar de Pamir. Later maakte hij trekkings in Nepal. In 2010 volbracht hij de loodzware toerskiwed-strijd Patrouille des Glaciers van Zermatt naar Verbier. En er waren natuurlijk de tochten met zijn vrouw Heleen en hun drie kinderen, met wie hij intens van de bergen genoot. Jan Willem wordt door zijn klimvrienden geschetst als een voorbeeld in betrokkenheid en kameraadschap.

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++ +++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

GUARANTEEDTO KEEP YOU DRY

OFFICIAL PARTNERthenorthface.com

Han

sjoe

rg A

uer,

Baf

fi n Is

land

. Pho

to: R

iky

Fel

dere

r

Carl Denig, Weteringschans 113-115 - Amsterdam 020 6262436Kathmandu, Kleine Overstraat 57 - Deventer 057 0616584Kathmandu, Oude Gracht 256-264 - Utrecht 030 2341499Kompas Outdoor World, Nobelstraat 12 - Heerhugowaard 072 5714342Outdoor and Travel Outfi tters, Rucphensebaan 24 A - Roosendaal 016 5528305Schneider Outdoor, Verwerstraat 10/16 - Den Bosch 073 6144307Soellaart Outdoor & Wintersport, Kleine Houtstraat 53 - Haarlem 023 5323735Zwerfkei Buitensport, Jaap Bijzerweg 10 - Woerden 034 8421648

The North Face® Summit Series™ collection is comprised ofequipment and apparel designed to withstand the planet’s harshest environments. Premier, authentic, technical, innovative: The North Face® Summit Series™ collection is built for those whose goal is to Never Stop Exploring™. The same ethos that is refl ected in the attitude of all the team in these Summit Series™ Specialist locations.

TMATHLETE TESTED. EXPEDITION PROVEN.BEST-IN-CLASS OUTDOOR GEAR AND APPAREL.

marilena Firmato digitalmente da marilena ND: cn=marilena, o=PUBBLIMARKET2, ou=PUBBLIMARKET2, [email protected], c=IT Data: 2013.03.12 12:15:31 +01'00'

08_R04_HL0213_op de hoogte.indd 14 3/25/13 12:41 PM



Ruim 4000 bezoekers Bergsportdag 2013Meer dan vierduizend bergsporters bezochten de 16e jaarlijkse NKBV Bergsportdag op 10 maart in Nieuwegein.

Er waren tientallen lezingen, workshops en demonstraties en een beursvloer

waar de meeste buitensportbedrijven en een aantal Alpenlanden vertegenwoor-digd waren.

Hoogtepunt was de lezing van de beroemde expeditieleider en alpinist Sir Chris Bonington. Ook allround topklimmer Dave MacLeod trok volle zalen.

Het Nederlands Team Sportklimmen en team Jong Oranje gaven klimdemonstraties.

En op het NKBV-plein werden volop reizen en cursussen gepland en geboekt en werd voorlichting gegeven op medisch- en veiligheidsgebied.

Bergsporticoon Chris Bonington gaf een indrukwekkende presentatie van zijn expedities.

Car

toon

Too

n H

ezem

ans

Chris Bonington gaf een indrukwekkende presentatie van

08_R04_HL0213_op de hoogte.indd 15 3/25/13 2:35 PM

- +-+

- +-+- + -+-+

-+

-+-+

-+

-+ -+ -

+-+

-+-

+ - +-+-

+ - + -+-+

- + - + -+-+-+

- +-+- +-

+-+

- + - +-+

-+-+-

+ - + -+- + -+

- +-+ - + - + -+-+-

+ - +

-+ -+- + - + - +

-+-+

- +-+-+ - +-+- +

- + -+-++-+

- + - +-+-+

- ++

- +-+ - + - + - + - + -+-+

-+- + - + -+-

+

- + - + - + -+ -+- + -+- + - + - + -+ -

+-+- + - + - +-+ - + - +-+

-

+-

+ -+-

+- + -

+-+ - + -

100 km50 km0 km

SA

S A

rt

S

tu

dio

NN

Pamplona

Girona

Perpignan

AndorraSpanje

FrankrijkToulouse

Cap de Creus

Cap Higuer

CanigouPic Carlit

Pic du Midi

GavarnieVignemale

Hendaye

Banyuls

Bayonne

GR 11GR 11

GR 10

HRP GR 10

GR 10

GR 11GR 11

GR 11GR 11

HRP

bergtop

stad

dorp

routeGR 10

HOOGTELIJN 2-2013 | 1716 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST FRANK HUSSLAGE | FOTO SJIKKE JANSMA

lange-afstand-wande

lpaden

De GR10 De GR10 is een lange-afstand-wandelpad ofwel Grande Randonnée dwars door de Franse Pyre-neeën. Hij voert van Hendaye aan de Atlantische Oceaan naar Banyuls-sur-Mer aan de Middel-landse Zee. Totale lengte ca. 950 kilometer en er staan ongeveer 35 dagen voor. De beste tijd: tussen juni en oktober. De uiteinden van de route, nabij de kust, zijn ook mogelijk in april. In het binnenland kruis je regelmatig de sneeuwgrens, die zelfs eind mei nog op 2000 meter ligt. Tot en met eind mei zijn er weinig voorzieningen op de route en zijn de meeste hutten gesloten.

Er zijn drie routes die de Pyreneeën in de lengte doorkruisen: de GR10, de GR11 en de HRP. Stuk voor stuk zeer stevige ondernemingen van meerdere maanden. Hoogtelijn zet ze voor je op een rijtje.

De GR11Deze Grande Randonnée loopt van het Bas-kische Cap Higuer tot Cap de Creus. Hoewel hij wandeltechnisch wat moeilijker is dan de GR10, is hij te beschouwen als de Spaanse evenknie van de GR10. Met zo’n 850 kilometer lengte is hij een paar dagen korter dan de Franse route. Hij is minder goed gemarkeerd en de Spaanse stafkaarten doen wat onder voor de Franse. Op de route is het rustiger dan op de GR10 en langs de route is het zeer dun bevolkt. Kenners raden aan om steeds voor minimaal drie dagen voedsel mee te dragen.

De HRP De Haute Randonnée Pyrénéenne voert dwars door de Pyreneeën. Begin- en eind-punt zijn hetzelfde als van de GR10: van Hendaye naar Banyuls-sur-Mer. De route is zo’n 45 etappes of 800 kilometer lang. Bijzonder is dat het traject de hoofdkam van de Pyreneeën op de voet volgt en zich niks van landsgrenzen aantrekt: je wandelt afwisselend door Frankrijk en Spanje. Het traject heeft geen eigen markering. Dat maakt het een uitdagend traject, bestemd voor ervaren bergwandelaars.

Gidsen:• The Pyrenean Haute Route: Ton Joosten

• Wandelgids GR10: Ton Joosten

DRIEMAAL DWARS DOORDE PYRENEEEN¨

16_R12_HL0213_opening.indd 16 3/25/13 12:43 PM

HOOGTELIJN 2-2013 | 1716 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST FRANK HUSSLAGE | FOTO SJIKKE JANSMA

Pyreneeën

16_R12_HL0213_opening.indd 17 3/25/13 11:53 AM

Pyreneeën

HOOGTELIJN 2-2013 | 1918 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST EN FOTO’S SJIKKE JANSMA

Zeven dagtochten

HERFSTWANDELEN IN DE

COUSERANSCentraal in de Franse Pyreneeën, in het Parc Naturel Régional des Pyrénées Ariègeoises, liggen de valleien van Bethmale en Biros. Zij zijn onderdeel van de dunbevolkte streek Couserans: een uitgelezen gebied om ook in de herfst en winter bergwandelingen te maken. Zeven tochtsuggesties.

De Couserans is een authentieke streek met een schitterende, gevarieerde bergwereld en hier en daar een dorpje. De herfst is vanwege het licht en

de kleuren geweldig mooi en ook de winter biedt verrassende mogelijkheden. De mont Valier, het boeg-beeld van de streek, is een berg die mij steeds weer raakt door zijn opvallende aanzien, imposante oostkant (een meer dan 800 meter hoge loodrechte rotswand) en piramidale vorm. Het beeld van deze berg in het herfst-landschap staat voor mij symbool voor de belofte van oneindigheid en kracht in alle seizoenen van het leven. In de zomer biedt hij verre uitzichten op het grensgebergte met Spanje, onder andere de besneeuwde noordkant van het Maladetamassief.

Herfstdagwandelen in vallée de Bethmaleen vallée du BirosDe herfst kleurt het Pyreneeënlandschap, de lucht is helder, het licht is prachtig en de toppen van de bergen zijn dan inmiddels wit gekleurd. Ik kom graag in Ayet (750 m), het hoogstgelegen bergdorp van de vallée de Bethmale, 125 km onder Toulouse. Nu, eind oktober, ligt er boven de 1700 meter al sneeuw. Vanuit Ayet kun je mooie dagtochten maken. Soms moet je een stukje rijden om bij het startpunt te komen. De wandelingen gaan afwisselend door loofbos met eeuwenoude bomen en bergweiden met vee en boerenschuren. Je komt langs watervallen, kolkende beken en kraakhel-dere meren. Ook ga je over bergkammen met magnifi eke uitzichten op de hoogste toppen van de regio, zoals de mont Valier (2838 m), de mail de Bulard (2750 m) en pic de Maubermé (2454 m).

Mont Valier in de herfst.

De NKBV biedt in dit gebied ook een huttentocht en een bergsportkamp aan (in Natio-naal Park Aigües Tortes).Kijk op bergsportreizen.nl

18_R18_HL0213_sjikke.indd 18 3/25/13 2:40 PM

HOOGTELIJN 2-2013 | 1918 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST EN FOTO’S SJIKKE JANSMA

1 KennismakingstochtRondwandeling vanuit Ayet (750 m) via de brede bergkam La Serre (1160 m) naar het Cirque de Campuls (1400 m), afdalen naar het beroemde lac de Bethmale (1074 m) en via bossen en weilanden weer terug naar Ayet.

Tijdsduur 5,5 uur. Hoogteverschil 650 meter.

De uitzichten vanaf de kam (La Serre) op de valleien van Bethma-le, Biros en Bellongue en op de achtergrond een reeks hoge bergtoppen waaronder de Maubermé (2880 m) zijn bijzonder, herinner ik mij van een eerdere trip naar dit gebied. Gisteren was het nog zonovergoten en warm, maar vandaag is het een mist- en regendag. Helaas zien we daardoor weinig van die mooie toppen. Maar dat mag de pret niet drukken. Bij het cirque de Campuls (1400 m), een schilderachtig komvormig keteldal, genieten we van de mooie waterval. In de gelijknamige cabane nemen we een welverdiende pauze.

Als verzopen katten komen we terug in Le Petit Refuge: ons verblijf in Ayet. De houtkachel brandt en in de kleine gezellige woon- en eetkamer annex Pyreneeën-bibliotheek bereidt gastheer Ton Joosten een heerlijk viergangendiner. De warme douche, de intieme sfeer, de wijn en de hapjes zorgen dat we weer opwarmen. We lezen en bekijken de mooiste boeken. Ton deelt graag zijn jarenlang opgebouwde kennis.

2 Col de la Core naar Cap de BouirexKorte stevige rondwandeling vanaf col de la Core (1395 m) naar de vrij onbekende berg cap de Bouirex (1873 m) met schitterende uitzichten op alle hoge toppen van de Couserans. De cap de Bouirex ligt op de scheidslijn van vallée de Bethmale en vallée du Salat. In de winter kunnen de omstandigheden hier ook heel goed zijn en in maart troffen we er iemand op toerski’s.

Tijdsduur 4,5 uur. Hoogteverschil 480 m.

Wandelingen in vallée de Bethmale

Vanaf col de l’Arraing zicht op bergtoppen en Cabane de l’Arraing.

Met de auto rijden we in ongeveer een kwartier naar het begin-punt van de tocht: col de la Core. Hier heb je al mooi uitzichten op de bergen in het oosten en zuidoosten. Vanmiddag willen we vanaf de cap de Bouirex van het lage herfstzonlicht genieten. Vanaf de col de la Core lopen we ongeveer tien minuten over de verharde weg, waarna we een pad volgen naar de col de Bas (1537 m). Een mogelijkheid is om de route te vervolgen naar de col du l‘Arech om zo via de dorpen Vilargein, Samortein en Aret terug te keren naar Ayet. Wij verkiezen de route naar de Cap de Bouirex die gaat over een bergkam. Het is steenkoud, maar de uitzichten zijn formidabel en het avondlicht biedt met de mistfl arden een bijzonder schouwspel van licht, mystiek en kleur. Via een steile afdaling komen we in het donker terug bij de Col de la Core.

3 Circuit van de merenVia lac de Bethmale (1074 m) naar parkeerplaats Mount Ner (1430 m) , cirque de Campuls (1400 m), étang d’Ayès (1694 m), col de Laziès (1863 m), cabane Taus (1910 m), col de la Crouzette (2240 m), cabane d’Eychelle (1980 m), étang d’Eychelle (1894 m), col d’Auédole (1730 m), parkeerplaats Mount Ner.

Tijdsduur 8 uur. Hoogteverschil 600 m.

Dit is een pittige tocht op hoogte met fraaie uitzichten en kraakheldere meren, waaronder étang d’Ayès en étang d’Eychelle. Een gebied met een hoog pastoraal gehalte. Vlakbij cabane d’Eychelle (1980 m) zien we een schaapsherder in actie. We maken kennis met zijn Pyrenese berghond (Patou), een honden-ras dat schapen beschermt en bewaakt.

Onder winterse omstandigheden kun je de route inkorten of aanpassen: vanaf col de la Core (1395 m) naar de col d’Auédole (1730 m) - étang d’Ayès ( 1694 m) - col d’Auédole (1730 m) - étang d’Eychelle (1894 m) - via variant naar de col de la Core (1395 m).

Étang d’Eychelle.

Vanaf col du L’Arech.

18_R18_HL0213_sjikke.indd 19 3/25/13 11:53 AM

hoogtelijn 2-2013 | 2120 | hoogtelijn 2-2013

Wandelingen in vallée du Biros

4 Rondwandeling Chapelle d’IsardSentein, Le Pont, parkeerplaats Anglade (815 m), Frechendech (815 m), Chapelle d’Isard (1340 m), Frechendech, Anglade.


Het idyllische gehucht Frechendech (815 m) vormt met zijn huizen en schuren een prachtig decor tegen de fraai gekleurde berghel-lingen. We lopen door een sprookjesachtig loofbos, hoog boven de ruisseau de l’Isard naar de Chapelle d’Isard (1340 m). Op een rotsblok staat: Non a l’ours! (‘Nee tegen de beren!’). Overal in de Couserans worden we eraan herinnerd dat de discussie over de wenselijkheid van de Pyrenese beer in het gebied nog volop woedt tussen natuurbeschermers en bevolking, herders en jagers.

Chapelle d’Isard ligt op een open plek en biedt een mooi uitzicht op het grensgebergte in het zuiden, waaronder de pic de Crabère. Het is een heerlijke rustplaats waar we liggend genieten van de zon. Het vervolg van de route gaat over een smal pad, hoog boven een beek. Er zijn soms diepe afgronden.

5 Pic de SérauPittige wandeling over een bergkam van bescheiden hoogte maar met de mooiste uitzichten.Parkeerplaats Balacet (909 m), langs een marmergroeve naar cabane de l’Arraing (1350 m). Door het forêt domaniale du Biros via col des Morères (1553 m) naar de pic de Sérau (1720 m), pic de l’Arraing (1674 m). Afdaling naar cabane de l’Arraing (1350 m) en over een open vlakte en door bos terug naar Balacet (909 m).


Bij de marmergroeve (carrière de marbre) van Balacet (1215 m) zijn de uitzichten op de witbesneeuwde bergtoppen in het grensgebied en de vallei beneden om in te lijsten. We volgen vale gieren met hun enorme spanwijdte in hun vlucht. Het is fantastisch weer. Bij cabane de l’Arraing hebben we een lange pauze in de zon. Daarna volgen we de rood-wit gemarkeerde strepen van de Tour du Biros naar de col des Morères

Chapelle d’ Isard.

18_R18_HL0213_sjikke.indd 20 3/25/13 11:53 AM


Duur en zwaarteDe wandelingen duren vier tot acht uur en variëren in hoogteverschil van 650 tot 1000 meter. Ze voeren over bergachtig, soms rotsachtig terrein en goed gemar-keerde paden. Als er sneeuw ligt kun je de wandelingen aanpassen aan de omstandigheden. Geschikt voor mensen met enige bergwandelervaring en een goede conditie.

Wat kun je verder doen?Tijdens een rustdag kun je pittoreske dorpen bezoeken zoals St. Girons, Saint Lizier of Aulus- les-Bains.

Praktische infoVerblijfLe Petit Refuge (www.lepetitrefuge.com) in Ayet met plek voor zes personen. Vanuit de refuge kun je dagwandelingen maken. In Ayet is ook een gîte met plek voor twaalf personen (www.location-gite-salle-reception-ariege.com).

Hoe kom je er?Met de autoAfstand vanaf Utrecht: 1260 km. Routebe-schrijving Toulouse-Ayet. Rijd zuidwaarts over de A64, neem afslag 20, D 117 naar St. Girons. Afslag Castillon-en-Couserans. Via Les Bordes-sur-Lez naar Ayet.

Met de treinTGV of nachttrein naar Toulouse, trein naar Boussens, bus naar St. Girons. Bus naar Bordez-sur-Lez. Gastheer Ton Joosten komt je hier graag ophalen.

Per vliegtuig Met KLM van Schiphol naar Toulouse en dan de trein (zie boven) of een auto huren.

KaartenIGN 1: 50.000: no 6: Couserans; IGN 1: 25.000 no 2048 OT: Aulus-les-Bains.

(1553 m). Hier verlaten we de gemarkeerde route en klimmen steil door ongebaand terrein noordwaarts naar de pic de Sérau. Vervol-gens gaan we afwisselend stijgend en dalend over een smalle en hier en daar rotsige bergkam. Een oeroud beukenbos leidt naar de pic de l’Arraing (1674 m) die uitzicht biedt op prachtige bergen op de grenskam. Via een open vlakte en bos dalen we af naar Balacet.

6 Rondje mijnbouwRondwandeling tegen de Frans-Spaanse grens langs sporen uit de gouden dagen van de mijnbouw. Parkeerplaats Eylie (1076 m), via de chemin des mines naar de verlaten mijngebouwen van barrage d’Urets (1947 m), cabane d’ Artignan (1990 m), montagne de Mont Neu, Eylie.

Tijdsduur ruim 6 uur. Hoogteverschil 830 m

Vandaag klim ik in mijn eentje vanuit Eylie door een nauwe vallei in de richting van de afschrikwekkende noordkant van de Maubermé. Ik volg het bordje richting de port d’Urets (2512 m), een bergpas op de Spaans-Franse grens. Prachtig zicht op de pic de Maubermé (2880 m), mail de Bulard (2750 m) en pic de l’Har (2424 m). De mijnen van Bentaillou en Bulard zijn allang dicht, maar de vervallen barakken, restanten van kabelbanen en

Op de top van de cap de Bouirex.

verroeste wagons zijn stille getuigen van het barre bestaan van mijnwer-kers destijds. Hoe dichter ik bij de barrage d’Urets kom, hoe snijdender de wind en hoe witter het landschap. Bij het stuwmeertje en de cabane d’Urets warm ik me op. Verderop moet ik langs een bevroren waterval. Het is gevaarlijk glad. Ik durf het in mijn eentje niet goed aan. Gelukkig komen er twee Fransen aan met wie ik samen langs de waterval omhoogklim tot we op een plek komen waar we kunnen oversteken. De wandeling vervolgt over een soort natuurlijk balkon op dezelfde hoogte. De afgronden zijn duizelingwekkend, de uitzichten geweldig. Hier en daar is het pad nog verijsd. Tweemaal ga ik onderuit, desondanks kom ik veilig terug in Eylie.

7 SprookjesbosMooie wandeling in het hart van natuurreservaat mont Valier, in vallée de Riberot. Vanaf parkeerplaats Pla de la Lau (926 m) in vallée de Riberot, over de chemin du Valier langs de rechterkant van de ruisseau de Riberot naar cascade de Nerech (1350 m) en weer terug.

Tijdsduur 3 uur. Hoogteverschil 425 m.

De wandeling gaat door een sprookjesbos, langs de wild stromende ruisseau de Riberot, waar rotsen zijn behangen met mos, naar de cascade de Nerech. Zomers kun je hier een mooie rondwandeling naar de mont Valier maken, het beste is het dan om te vernachten in de gezellige refuge d’Estagnous.

18_R18_HL0213_sjikke.indd 21 3/25/13 2:42 PM

hoogtelijn 2-2013 | 2322 | hoogtelijn 2-2013 | tekst Naomi WoltriNg | foto’s Naomi WoltriNg eN mark vaN kessel

Mijn eerste tocht

BosBrandenBulten & anderBergleed

Op weg naar de col de Ras de la Caranca.

22_R14_HL0213_trektocht.indd 22 3/25/13 11:54 AM

Pyreneeën

HOOGTELIJN 2-2013 | 2322 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST NAOMI WOLTRING | FOTO’S NAOMI WOLTRING EN MARK VAN KESSEL

Een half uurtje lopen vanaf het Zuid-Franse skioord L’Hospitalet-près-de-l’Andorre lijkt iemand op de berg aan de overkant van het dal wat takken te verbranden. Onver-

standig, gezien de droogte. Even later horen we steeds meer geraas, alsof het hard gaat stormen, maar dan zonder de bijbeho-rende wind. Als we ons omdraaien en naar de overzijde kijken, zien we hoog uitslaande vlammen. Bosbrand!

Mijn vriend Mark en ik zijn een paar uur geleden met de nacht-trein uit Parijs aangekomen en net begonnen aan onze wandelva-kantie, een combinatie van twee meerdaagse tochten uit het boek De 15 mooiste huttentochten in de Pyreneeën van de Nederlandse Pyreneeënkenner Ton Joosten. Vanuit L’Hospitalet lopen we een vrij korte maar steile route naar het meer van Bésines, om daar de eerste nacht door te brengen in een refuge van de Club Alpine Française (CAF). De volgende ochtend zien we vanuit het stapel-bed de berg bij L’Hospitalet in de verte rood oplichten, hij brandt nog steeds als een fakkel.

AfzienNa de havermout is het meteen weer fl ink klimmen naar de eerste top van de dag: 2470 m. Mark is een ervaren alpinist en heeft een dijk van een conditie. Ik niet, ben ook nog nooit op een bergwan-delvakantie geweest, en ik kachel achter hem aan de helling op. Bij de zoveelste steile klim over een steenveld zucht ik: “Hier heb ik zo’n hekel aan!” en verbijt met moeite mijn tranen. Boven eten we Snickers en een stukje salami en kom ik wat op adem. Ik kan weer lachen, maar blijf de hele dag een beetje moe en wiebelig. Na het Lac des Bouillouses, een groot stuwmeer middenin een natuurreservaat, bereiken we onze tweede refuge.

Bulten‘s Ochtends word ik wakker met jeuk. Op mijn handen, voeten, armen, schouders zitten allemaal kleine bultjes. Mark heeft nergens last van. In mijn beste Frans vraag ik het meisje dat het

Bosbranden, heel veel insectenbeten en elke middag uitgeteld in de hut op bed ploffen - het was niet helemaal hoe ik me mijn eerste bergvakantie had voorgesteld. Toch is het schitterend lopen op de grens van Franse en Spaanse Pyreneeën.

ontbijt klaarzet of ze iets heeft tegen “springende insecten die prikken”. Ze schudt haar hoofd, maar belooft de kamer goed schoon te maken.

Voor deze dag hadden we eigenlijk de beklimming van Pic Carlit ingepland, maar gisteren hebben Marks Meindls het begeven. Bussend, lopend en liftend bereiken we Font Romeu waar de dichtstbijzijnde bergsportwinkels zitten. “Maat 46?” De verkoper kijkt moeilijk. Gelukkig heeft hij een paar dat past.

Bij terugkomst in de hut komt de huttenwacht meteen op ons af. Op onze kamer zaten geen vlooien, maar een insect genaamd Punaise Américain (bladpootwants). Het huist in matrassen, reist via rugzakken van wandelaars en is bijzonder moeilijk uit te roeien. Hij heeft de hele kamer gedesinfecteerd, ook onze spullen, en verzoekt ons vannacht op het lager te slapen. Onze rugzakken mogen er niet mee naartoe vanwege het infectiegevaar. De bulten worden steeds erger: ze zijn rood en ze jeuken.

DorstOp dag vier wordt mijn rugzak snel lichter. Door de hitte drinken we veel water. We zwoegen honderd meter omhoog en komen aan bij het stadje Dorres waar we een beschaduwde lunchplek vinden bij een oorlogsmonument. Onze waterzakken zijn leeg: twee liter per persoon in vier uur. Gelukkig is er een bron met eau potable waar we bijvullen.

Het landschap is hier totaal anders dan in het dal ‘s ochtends - alsof we in een ander land zijn terechtgekomen. De dennen en het loofbos zijn verdwenen, de bergen zijn hier geel als hooi en bevlekt met groene lage struikjes in de vorm van koeien-vlaaien. Door de hitte lopen we verder, over beschaduwde geasfalteerde lokale weggetjes, geen auto te zien. Vlak voor het water weer op is, zien we ons overnachtingsadres liggen.

Naomi op de top.

Bosbrand L’Hospitalet.


johnny haglund

the explorers choice through

a century of adventure

forever PIoneerSbergans.com

Bergans is a result of norway's beautiful yet challenging nature and climate. the sometimes extreme conditions place tough demands on outdoor equipment and the people using it.


Domme kampeerdersOp de boerderij Le Mas Franc wijst de bazin ons slaapplaatsen toe in een witte yurt (Mongoolse tent), van binnen mooi beschilderd en behangen met Tibe-taanse vlaggen. Wanneer er een legerhelikopter overvliegt schrikt ze. Ze heeft net de barbecue opge-stookt om vis te grillen, maar dat is streng verboden bij deze droogte. Er staat een boete op van 1500 euro. Hadden we gehoord dat bij L’Hospitalet wandelaars geëvacueerd moesten worden vanwege de bosbrand?

De volgende dag lopen we terug naar L’Hospitalet. Vanaf tweeduizend meter hoogte zien we het desas-treuze gevolg van de bosbrand. De berghelling die vijf dagen geleden nog groen was, is nu zwart en trooste-loos. Vijfhonderd hectare zijn verwoest, lezen we later in de krant. Oorzaak? Barbecueënde kampeerders. Terwijl helikopters af en aan vliegen om na te blussen, dalen we af naar L’Hospitalet.

PunaisebultenDie middag nemen we de trein naar Ax-les-Thermes, een groter stadje verderop in het dal - met apotheek. De punaisebulten zijn nog groter en roder geworden, er zijn blaren op ontstaan en ze jeuken. Twintig per hand. En dan nog een stuk of twintig op mijn armen, schouders en voeten. De apotheker schrikt als ze me ziet. “Duide-lijk een punaise,” zegt ze. Een man die door een andere apotheker geholpen wordt, bemoeit zich met ons gesprek. “You have to burn everything!” zegt hij met een vet Frans accent. “Dat deden wij vroeger ook in de bergen, matrassen, lakens, alles verbranden.” “Moet dat echt?” vraag ik geschrokken. “We hebben alles gedesinfecteerd, zullen alles wassen…” De apotheker kijkt zuinig en geeft een voorraadje medicamenten mee.

Onze volgende tocht begint wanneer we bij zonsopgang de gîte, een voormalige kerk in Eyne, verlaten. De bergen lichten roze op. Het is koud. Dit is de eerste ochtend dat ik een trui draag. We volgen een schitte-rende route langs een riviertje door het natuurgebied Vallée d’Eyne. Op weg naar de col zien we gemzen op de helling staan. We komen nauwelijks mensen tegen.Later steken we de Spaanse grens over en maken een lange afdaling tot we aankomen in Núria. Een ’curieus

oord‘, volgens de wandelgids. Er worden ski’s verhuurd en er vertrekt een trein naar Barce-lona, maar dat is het dan ook. In de jeugdher-berg stikt het van de Spaanse gezinnen met jonge kinderen. We zijn slechts een paar kilometer over de grens met Frankrijk maar we horen geen woord Frans meer.

De volgende ochtend vertrekken we naar de refuge Coma de Vaca. Het is een mooie tocht - schitterende doorkijkjes op een verderop gelegen regenfront en zonverlichte dalen. De paden zijn een stuk rotsiger dan gisteren. Het eerste deel lopen we nog over dor gras tussen paarden en koeien door, later wordt het klauteren, zelfs een stukje klettersteig.

Wild spottenDe dag erna wijken we af van de route en lopen door de vallei van Coma de Vaca. We maken een pittige klim in de harde wind naar de col en pic de Coma de Vaca. De helft van de tocht naar de col staat niet op de kaart, maar is redelijk goed gemarkeerd met steenmannetjes en rode stippen. Onderweg zien we koeien, gemzen en marmotten. Op de col vliegen op ooghoogte een paar enorme lammergieren over. Op hun vleugelpunten zien we veren als vingers, net als op de foto in de refuge van afgelopen nacht. Met hun vleugelspanwijdte van bijna drie meter is het een indrukwekkend gezicht.

SpartaansNa een mooie maar lange tocht langs een riviertje, meertjes en steenvelden komen we aan bij de spartaanse refuge du Ras de la Carança. Dertig man op een slaapzaal, eten in ploegen, tandenpoetsen en wassen in de beek en een droog toilet honderd meter verderop. Na de lange dag slaap ik als een blok. Pas na het ontbijt merk ik dat ik weer nieuwe bulten heb. Rode plakkaten op mijn voeten en nieuwe bultjes op mijn handen. Hoewel hij naast me lag, heeft Mark weer nergens last van.

Accommodaties

Refuge des Bésines (Jean Claude Perry)Vlakbij L’étang des Bésines09110 Mérens les Vals +33 9 88 77 35 28 (zomer) [email protected]

Chalet-Refuge des BouillousesGelegen aan Lac des BouillousesBP 2 -66210 Mont-Louis+33 468 545 638 / +33 468 049 [email protected]

Le Mas Franc Jacques et Valérie Sallantin, Mas Franco66760 Enveitg +33 468 048 821 [email protected]

Ferme d’en Garcie Nathalie Komaroff51, Route des Lacs66760 Porte-Puymorens + 33 468 049 544 / + 33 6 10 76 79 87 [email protected]

Les Cascatelles30, Route de l’Aude09110 Ax-les-Thermes+33 561 642 279www.lescascatelles.com

Cal Pai1 Cami del Ventador66800 Eyne +33 468 040 696 / +33 6 08 05 71 31 www.gite-calpai.com

Auberge de jeunesse Nuria Pic de Aligac/Nuria17534 Queralbs-Núria +34 972 732 048 [email protected]

Refugi Coma de Vacatussen Núria en Ulldeter +34 649 229 012 / +34 872 987 098 [email protected]

Refuge du Ras de la Carança66360 Fontpédrouse +33 468 041 318 / +33 629 376 009refuge.caranca.free.fr

Le Malaza 66210 Planès +33 468 048 379 [email protected]

Naomi onderweg.


Wandelen in NoorwegenAls je het beste van de Noorse natuur wilt ontdekken, trek je je wandelschoenen aan! Ontdek Noorwegen tijdens een dagje uit of maak een tocht van meerdere dagen. Je voelt je één met de natuur en geniet van stilte, ruimte en steeds weer andere vergezichten. In de bergen, aan de fjorden en langs de kust vind je wandelpaden van variërende moeilijkheidsgraad. Dagenlang kun je hier lopen terwijl je alleen in bemande berghutten, gezellige berghotels of zelfbedieningshutten overnacht. Een pure en ongedwongen belevenis!

Meer informatie en inspiratie vind je op visitnorway.nl/wandelen Daar kun je ook gratis de nieuwe brochure ‘Wandelen in Noorwegen’ met tips en informatie aanvragen.

Slo

ge

n M

ou

nta

in,

Mø

re o

g R

om

sd

al

- S

verr

e H

jørn

e v

ik/F

jord

No

rwa

y A

S

Aan schoon water en schone lucht geen gebrek! Na een dag op pad geniet je

van een heerlijk diner metlokale producten.

Wandel van hut naar hut door de mooie Noorse natuur.

CH/visitnorway.comCH/visitnorway.comErnst Riha/Fjord Norway AS

DAGJE UITOP Z’N NOORS

MAAK AL WANDELEND EEN IMPONERENDE ONTDEKKINGSTOCHT:

30652-1_Advertentie Noorwegen Wandelcampagne 230x297.indd 130652-1_Advertentie Noorwegen Wandelcampagne 230x297.indd 1 13-03-13 10:3613-03-13 10:36

4 km2 km0 km

SA

S A

rt

S

tu

dio

NN

dorp

hut

mas

looprichting

route

wegen

rivieren

l’Hospitalet-près-l’Andorre

Refuge des Bésines

Chalet-refuge des Bouillouses

Mas Franc

Porté-Puymorens

4 km2 km0 km

SA

S A

rt

S

tu

dio

NN

Mont-Louis

Planès

Eyne

Refuge Ras de la Carança

Refugi Coma de Vaca

Núria

Font-Romeu

dorp

hut

mas

looprichting

route

wegen

rivieren


In de regen klimmen we 500 meter naar de col de Ras de la Carança. Mijn voeten doen steeds meer pijn van de bulten. Even na twaalven komen we een medewerker van de refuge tegen. We mogen met hem meerijden in zijn bestelwagentje. Mark achterin, op een hooibaal. Hij brengt ons naar Planès, waar we overnachten.

BultenkoninginDe bulten op mijn voeten hebben inmiddels het formaat kippenei en er zitten grote blaren op. Het blijken spinnenbeten te zijn. Meer dan ceterizine en corticoïdezalf is er niet aan te doen. Vanaf nu doopt Mark mij om tot bultenkoningin.

Bij thuiskomst is het nog even afzien. Onze rugzakken zetten we meteen in afgesloten vuilniszakken met mottenballen erin op het balkon. Onze kleren en lakenzakken stoppen we in de vriezer. ’s Nachts heb ik weer jeuk. Ik voel steeds kriebelende insecten over me heen lopen, maar dat blijkt verbeelding. Na een paar dagen zijn de meeste bulten verdwenen. En na een paar weken kan ik me alleen maar een schitterende vakantie herinneren.

BereikbaarheidL’Hospitalet-près-l’Andorre is bereikbaar met de nachttrein vanuit Parijs (die doorgaat naar Latour-de-Carol-Entveig)Eyne-Bolquère is bereikbaar met het toeristische treintje “le train jaune”, dat vertrekt vanaf Latour-de-Carol.In de Pyrénées Orientales rijden bussen tussen de stadjes en dorpen waarbij een enkele reis maar 1 euro kost – “le bus à

€1”. De bussen rijden een paar keer per dag en zijn een stuk goedkoper dan de trein.Liften in de Pyreneeën gaat gemakkelijk. Gewoon je duim op-steken, vriendelijk glimlachen, en bij slecht weer zielig kijken.

KaartenWij gebruikten: IGN Carte de Randonnées, 1:50.000, no 8: • Cerdagne-Capcir (bestrijkt het gebied van beide wandelingen)Ook mogelijk zijn onderstaande kaarten, maar dan heb je er meerdere nodig:• Mapa Excursionista / Carte de Randonnées, 1 :50.000, no. 20, Puigmal-Costabona• IGN Carte, 1:25.000, no 2249 OT: Bourg-Madame-Col du Puymorens• IGN Carte, 1:25.000, no 2249 ET: Font-Romeu

BoekjeDe 15 mooiste huttentochten in de Pyreneeën. Comfortabel wandelen van hut naar hut, Ton Joosten, Rijswijk: Uitgeverij Elmar B.V., 2005. ISBN 90389 1601 9

Praktische info

Vlakbij Núria.


HOOGTELIJN 2-2013 | 2928 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST EN FOTO’S MARIEKE VAN KESSEL

Wie in de Catalaanse Pyreneeën wandelt, kan er niet omheen: de vervallen burchten van de katharen. De ruïnes zijn de laatste sporen van deze christelijke gemeenschap die zich in de dertiende eeuw afzette tegen het machtige Rome. In een bloedige kruistocht rekende de paus met ze af. De GR107 markeert het voetspoor van hun vluchtroute.

Pyreneeën

Montaillou revisited

DE VLUCHTROUTE VAN DE KATHAREN

De katharen volgden de zuivere leer van Christus. Ze riepen veel weerstand op en waren hun leven niet zeker. Ze vluchtten de bergen van de Catalaanse Pyreneeën in en

trokken zich terug in burchten, niet zelden strategisch gebouwd op de toppen (puigs) op circa duizend meter hoogte. Daar werd jarenlang een bloedige strijd gevoerd.Over de herkomst van het katharisme is niet veel bekend. In de 12e eeuw vestigden de eerste katharen zich in Occitanië, in het zuiden van Frankrijk. In kronieken uit die periode worden ze

Santuari de Queralt, het eindpunt van de Camí dels Bons Homes.

Albigenzen genoemd, naar de stad Albi. Het waren christenen die de zuivere leer van Christus aanhingen. (Kathaar komt vermoede-lijk van het Griekse καθαρος, dat zuiver betekent.) De katharen verwierpen het Oude Testament en zetten zich af tegen de rijkdom van de katholieke kerk. Daarmee konden ze rekenen op veel sympathie van de gewone bevolking, door wie ze bons homes (goede mensen) werden genoemd. De bisschoppen waren een heel andere mening toegedaan. Zij zagen het katharisme als een ondermijning van katholieke dogma’s en een gevaar voor de maat-

28_R13_HL0213_katharen.indd 28 3/25/13 12:45 PM

HOOGTELIJN 2-2013 | 2928 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST EN FOTO’S MARIEKE VAN KESSEL

Mozaïek in Parc Güell in

Barcelona.

Sint Ignatius, verstopt in een nis bij het Santuari de Queralt.

schappelijke orde. Paus Innocentius III riep op tot prediking om de katharen tot inkeer te brengen. Dat haalde niets uit, zodat werd besloten tot een zwaarder middel – een kruistocht

Liever de brandstapel dan bekerenIn juli 1209 bonkten de kruisvaarders op de stadspoort van Béziers en eisten uitlevering van alle katharen. Dat werd door het stadsbestuur geweigerd, waarop duizenden inwoners – zowel katholieken als katharen – werden omgebracht, onder het motto: “Doodt hen allen, God zal de zijnen herkennen”. In augustus 1209 viel Carcassonne. Eén voor één kwamen de Occitaanse steden onder de Franse kroon. De katharen sloegen op de vlucht – de bergen in. Zo’n tweehonderd van hen verschansten zich in het kasteel van Montségur. In maart 1244, na een belegering van maar liefst tien maanden, gaven de katharen zich over aan de kruisvaar-ders. Ze kregen de keuze: bekering of de dood. Vrijwel alle

katharen kozen voor het laatste en werden levend verbrand. Hoe gruwelijk ook – zelfs de massamoord van Montségur had niet het gewenste effect. Aan het begin van de 14e eeuw bloeide het katharisme in de regio zelfs weer op. Paus Gregorius IX stelde de inquisitie in, die het ketterse gedachtegoed voorgoed moest uitroeien. De bisschop van Pamiers – de latere paus Benedictus XII – leidde het onderzoek naar de katharen in Montaillou. De laatst overgebleven parfait werd in 1321 veroor-deeld tot de brandstapel. Dit alles is nauwgezet beschreven in het boek “Montaillou, een kettersdorp in de Pyreneeën, 1294-1324” (1975) van Emmanuel le Roy Ladurie.

VluchtrouteVoor wie in de voetsporen van de katharen wil treden, is er de Camí dels Bons Homes (GR107). Deze gemarkeerde route is 189 kilometer lang en volgt een deel van de vluchtroute die de

Uitzicht vanaf de Col de Pendis.

28_R13_HL0213_katharen.indd 29 3/25/13 11:55 AM

Gram voor gram is niets warmer dan

een Therm-a-Rest® NeoAir™ matras.

De speciale isolatietechnologie biedt

tegen een lager gewicht en een kleiner

pakvolume meer warmte dan welke

andere isolerende luchtmatras ook.

Als grammen belangrijk voor je zijn,

kijk dan eens naar de onze.

Beter slapen. Verder komen.

Normale Gram NeoAir™ Gram

Zie de volledige productlijn op thermarest.com/neoair

©20

13 C

asca

de D

esig

ns In

c.

NIET ALLE GRAMMEN ZIJN HETZELFDE.

Naamloos-4 1 3/25/13 10:29 AM


Documentatiewww.chemindesbonshommes.com

www.camidelsbonshomes.com

katharen afl egden dwars door de Pyreneeën: van Foix in Frankrijk naar Bergà in Spanje. De rugzakken zijn nog maar net omgehesen of de eerste sporen dienen zich al aan. Zowel in Roquefi xade als in Montségur is het een fi kse klim naar boven als je de vervallen burchten wilt bezoeken. De uitzichten rondom zijn schitterend, maar de ruïnes zelf stellen een beetje teleur. Wat er nog overeind staat, en dat is niet veel, stamt níet uit de tijd van de katharen. In Montségur herinnert een monument aan de voet van de ‘puig’ aan de dramatische gebeurtenissen van 1244. In het plaatselijke museum zijn bodemvondsten te zien die weinig aan de verbeelding overlaten, zoals beenderen en wapens. Via de Gorges de la Frau – met aan weerszijden rotswanden van honderden meters hoog – gaat het vervolgens richting Montaillou. Dankzij de gedetailleerde rechtbankverslagen van de ketterpro-cessen, die als basis dienden voor het boek van Emmanuel le Roy Ladurie, is veel bekend over het dagelijks leven in de Middeleeu-wen. Maar ook in Montaillou zijn weinig sporen van de katharen terug te vinden. Van het château waarin de laatste geestelijken ooit hun toevlucht zochten, staan alleen de muren van de versterkte toren of donjon nog overeind.

Veilige haven in CataloniëVolgens de overlevering is het in de 13e eeuw enkele honderden katharen gelukt om aan hun wrede vervolgers te ontsnappen. Via de hooggelegen bergpas Portella Blanca (2517 m), op het huidige drielandenpunt Frankrijk-Spanje-Andorra, staken zij de grens over. In het tolerante Catalonië vonden de katharen een veilig heenko-men, tot de inquisitie hen in de 15e eeuw ook hier wist te vinden. Net als aan de Franse zijde zijn er ook aan de Spaanse kant

sporen van de katharen terug te vinden. In Bagà werden ze beschermd door de Baron van Pinós en in het voormalige paleis, nu tevens gemeentehuis, is een tentoonstelling ingericht over de Middeleeuwen. In Gósol kun je de ruïne bezoeken van het kasteel waar de katharen onderdak kregen. Wie een keer de hoogte in wil zonder afgebrokkelde muren te zien, kan de Pedraforca (gevorkte steen) beklimmen. Deze markante dubbeltop ligt in de Cadí-Moixeró, maar iets afgezonderd van het massief, zodat hij hoger lijkt dan hij in werkelijkheid is (2506 en 2496 m). De Camí dels Bons Homes eindigt bij het Santuari de Queralt in Bergà. Dit heiligdom, waar een houten beeltenis van Maria wordt vereerd, ligt op 1200 meter en draagt de bijnaam ‘Balkon van Catalonië’. Als je je rugzak op de grond hebt gezet en van het uitzicht geniet, vraag je je onwillekeurig af of er katharen zijn die aan vervolging zijn ontkomen. Net als hun herkomst blijkt ook hun lot in nevelen gehuld.

De wit-rode markering van de GR107.

Fossiel gevonden!

Flora tussen de rotsen op de Col de Turbians.

Ruïne van de Église Saint-Pierre in Mérens-les-Vals.

Wegwijzer van de GR107 bij de Col de Balaguès.

Welkom in het Parc Natural Cadí-Moixeró.

28_R13_HL0213_katharen.indd 31 3/25/13 11:55 AM

Pyreneeën

HOOGTELIJN 2-2013 | 3332 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST EN FOTO’S MONIEK JANSSEN

klimmen van tand naa

r tand

MIST EN MYSTIEK`IN DE ARIEGE

De Ariège hoort niet bij de usual suspects als het om rotsklimmen gaat. Ten onrechte. Het regionale park, met Tarascon-sur-Ariège als uitvalsbasis, ligt temidden van prachtige rotsklimgebieden. Aan de oostkant van de Midi-Pyrénées begint dit klimparadijs.

Er staan rond Tarascon-sur-Ariège een veelbelovend aantal ‘karabinertjes’ afgedrukt op de Escalade en France kaart. Er moet veel te doen zijn op rotsklimge-

bied, maar wat precies? Het is als een middeleeuwse kaart waarop het paradijs is getekend, ergens waar de bekende wereld ophoudt. Een mystieke streek.Begin september 2012 zit ik in een pensionnetje in Ax-les-Thermes, 24 km voorbij Tarascon-sur-Ariège. Onderweg heeft de Ariège de kabiner-pictogrammen al tot leven gebracht in de vorm van uitdagende rotsen die langs de weg tussen Tarascon en Ax staan uitgestald. Gids Maël Loizance vertelt dat achter die vijf karabinertjes op mijn kaart wel 70 klimgebieden schuilgaan. Oef, ik heb maar drie dagen, werk aan de winkel dus.

OlifantengranietWe kunnen kiezen uit klimmen op graniet, kalk, gneiss, multipitch of niet, lange aanloop of meteen langs de weg. Maël kent de hotspots en neemt me mee naar de beroem-de granietrotsen van Auzat, even voorbij het dorp Vicdes-sos. Maar eerst komen we langs een kleine verrassing: granietboulders in het bos, en niet weinig ook, pal langs het weggetje naar Vicdessos. Laramade heet de plek, met blokken van dat grijze olifantengraniet. Alvast handig om te weten, zo’n koel bos, voor als het te warm is om in de zon te klimmen.

Boven het dorp Auzat staan van die heerlijke geelgrijze rotswanden, niet zo agressief scherp maar genoeg om de naam graniet met eer te dragen. Ik herinner me een Poupinette, een Bassine, een La Sabine (4 t/m 5c), we zijn lekker aan het opbouwen. De routewaardering is niet erg zwaar en de rots nog droog, dus we doen er nog een paar. Maar dan gaat het regenen en blijkt dat bijna alle rotsen in de wijde omtrek open en bloot in de buien liggen. Op één na, in een zijdalletje van het riviertje Rau de Vicdessos.

Dus rijden we terug door het dal richting Tarascon, langs het gapende gat van de grotte de Niaux, de grot van de beroemde prehistorische rotstekeningen.

Marsupilami Een piepklein weggetje leidt ons naar een onverwacht liefl ijk en open valleitje bij het dorp Génat. De koeien zijn blijkbaar blij met de regen: ze rennen door het weiland. Wij zijn blij met een overhangende rots met mooie routes, maar moeilijk gewaardeerd. Ik sleur er met moeite nog de Clair de Lune uit (5+) maar in de Malo (5c, 6a) loop ik vast. Een van de beroemdste routes hier is de Marsupilami (7b+). Gids Maël klimt deze nog even, vlak voordat we weggaan. Als ik mijn bewondering uit, zegt hij bescheiden: ‘Als ik de Super Marsupilami had gedaan, dan hadden m’n vrienden er pas van opgekeken’. De Super Marsupilami (8a+) zit er pal naast.

In de ochtend lijkt de Supersé nog haalbaar. De meteo voorspelt le grand bleu (een stralend blauwe lucht) later op de dag, maar voor de zekerheid gaan gids Guillaume Bernole en ik vlak voor vertrek nog even bij het Bureau des Guides in Ax langs om de weersvoorspelling te checken. Die er al weer wat minder rooskleurig uitziet. Alternatief is om door te steken naar het alpine rotsklimgebied rond Mont Ribuls in Andorra, een uurtje rijden van Ax. Turend in die richting ziet Guillaume daar wel meer blauw in de lucht dan hier.

HoektandOm in Andorra te komen ga je door een tunnel, de verklaring voor enigszins ander weer aan de andere kant van de bergketen. Maar ja, waarom helemaal naar Andorra rijden als er onder handbereik zoveel te klimmen valt? We besluiten om bij de Dent d’Orlu te beslissen en rijden de lange onverharde weg even buiten Ax in. Er is niemand,

32_R15_HL0213_klimmen ariege.indd 32 3/25/13 11:56 AM

hoogtelijn 2-2013 | 3332 | hoogtelijn 2-2013 | tekst en foto’s Moniek Janssen

in de Ariege

geen liften, geen horeca, heerlijk. Het miezert wel, maar is daar niet het eerste stukje blauwe lucht? Na anderhalf uur lopen door een woest landschap komen we aan bij de oostwand van de Dent d’Orlu, de place-to-be voor multipitchroutes in de Ariège. Van hieruit is de echte Dent - de karakteristieke hoektandrots boven de vallei van Orlu - net niet te zien. Precies aan de andere kant is de Pilier Sud, de bekende klassieker waarbij je een eind moet balanceren over de kam. Vierentwintig touwlengtes, max. 6a naar het puntje van de tand.

GemoedelijkWij staan ondertussen onder een uitnodigende oostwand. Guillaume tuurt nog maar eens richting Andorra. “Misschien was

het toch beter geweest als we...?” Toch maar instappen in de route. Maar de grand bleu wordt een grand blanc: dikke mist! De sneeuw giert ons even later om de oren, de hagel slaat in ons gezicht. Dit is niet zoals ik me de beklimming van de Dent d’Orlu had voorgesteld. Het is begin september en de Dent laat zich van z’n alpienste kant zien. Klimmen in de kou en op natte rots ok, maar dit is te gek voor een gezellig dagje multipitchen. Onze Supersé (11 lengtes, max. 5+) is niet voor vandaag en we dalen af na de derde lengte, nu het nog kan.

Een uur later bevinden we ons weer precies waar we begonnen waren. Deze oostkantroutes zijn in ieder geval overzichtelijk en goed behaakt, ook geschikt voor wat minder ervaren multipit-

Cadeautje van de milieubelasting Hoe komt een dorp als Vicdessos aan zo’n blinkend nieuwe Via Ferrata? In het dal van de Ariège waren vroeger vier aluminiumfabrieken. Die zijn gesloten omdat ze niet meer aan de milieuvoorschriften voldeden. Met het geld dat de overheid verdiende aan de milieubelasting die de fabrieken moesten betalen, liet zij de Via Ferrata aanleggen.

De Via Ferrata van Vicdessos.



chers. Op de terugweg belooft Guillaume mij prachtige foto’s van een zonovergoten Dent d’Orlu: zijn thuisberg. “De sfeer onder de buitensportondernemers is hier leuker dan in de Alpen, iedereen kent en helpt elkaar”, vertelt hij. Hij kan het weten: hij heeft ook jarenlang in Chamonix gewerkt. Het is hier pretentielozer en gemoedelijker, dat was mij ook al opgevallen.

Na dit fi asco rijden we over de RN20 richting Andorra. Zo’n beetje naast de weg valt daar nog leuk op graniet te klimmen. De routes

Uitzicht vanaf de rotsen van Calames op Tarascon-sur-Ariège.

Ax-les-Thermes ligt vlakbij Andorra, nog zo’n klimparadijs.

zijn voor een deel geopend door Baptiste Sicre, de gids waar ik morgen mee op stap ga. Het is een klein wereldje in de Ariège.

Grote kale bultVlakbij Tarascon staat het hoofdgerecht van deze reis: Calames, ofwel: een grote kale bult. Niet te missen want hij steekt boven alles uit. Alleen al in Calames kun je drie weken stoeien met alle maten en soorten (kalk)rots. Het weer werkt mee, dus we pakken een langere route op de Pilier des Cathares. Het kan hier ‘s zomers wel heet

Vlak voor de mist neerdaalt op Dent d’Orlu.



worden want er is geen schaduw. Terwijl herders roepen en fl uiten naar hun schaapskuddes, vliegen boven onze hoofden roofvogels: vautours (gieren) volgens gids Maël. Op de terugweg komen we langs de sectie Grottes waar wat collegagidsen het einde van het zomerseizoen vieren met een uitbundige klimsessie.

’s Middags ga ik met een andere lokale gids: Baptiste, naar de via ferrata van Vicdessos, een kunstwerk waar de hele

Praktische infoReisMet de auto: via Parijs-Toulouse-Tarascon (1250 km)Met de trein: Thalys naar Parijs, TGV Parijs-Toulouse, TGV Toulouse-Tarascon-sur-AriègeEr is niet veel openbaar (bus)vervoer in de regio, auto huren aanbevolen. De Ariège kan in het (zomer)hoog-seizoen druk zijn met Franse toeristen, daarbuiten aangenaam rustig.

MateriaalStandaard klimuitrusting (70-metertouw aanbevolen maar niet noodzakelijk), wat extra nuts en friends voor Dent d’Orlu. Voor via ferrata een klettersteiggor-del, is eventueel te huur bij Montcalm Aventure in Vicdessos.

Gids• France: Ariège, Chris Craggs, Anne & John Arran,

uitgeverij Rockfax, ISBN 978-1-873341-87-2.

• Bureau des Guides des Ariège Pyrénées, adres: Gare Aval du Téléporté, Camp de Granou, Ax-les-Thermes, website: www.guides-ariege.com

Kijk ook op cafma.free.fr (Club Alpin Francais, Montagnards Ariégeois) voor veel topo-info.

Documentatie/kaartIn een straal van 40 km rond Tarascon-sur-Ariège zijn ongeveer 70 klimgebieden te vinden, waaronder Roquefi xade, Saurat, Sinsat.IGN Pyrénées Ariégeoises Mont Valier/Pique d’Estats, 1:75.000

PeriodeHet klimseizoen is lang. Let op voldoende schaduw/beschutting in de hoogzomer. Voor- en najaar zijn het meest geschikt voor zuidkanten.

OvernachtenEr zijn voldoende campings in de regio, bijvoorbeeld rond Tarascon en Ax-les-Thermes en richting Vicdessos. Ook voldoende gites, cabanes en herbergen/hotels, bijvoorbeeld La Grande Cordée in Ax-les-Thermes.

Met dank aan: Comité Régional du Tourisme

Gids Guillaume Bernole checkt het weer voor we de Dent d’Orlu op gaan.

Maël Loizance in Marsupilami (7b+), Genat.

vallei trots op is. Fransen zien via ferrata’s meer als een soort pretpark, in dit geval zeker want de entreeprijs is rond de twintig euro! Van de sportieve variant (er is ook een variant familiale) kun je, als je niet geoefend hebt, wel behoorlijk wit om de neus worden. Maar je moet van goeden huize komen om mij met een via ferrata bang te maken. Zolang die er zo goed onderhouden uitziet als deze, ga ik er fl uitend doorheen. Al aarzel ik wel heel even bij een soort koorddanskabel boven een ravijn.


36 | hoogtelijn 2-2013 | tekst en foto’s MARIEKE VAN KESSEL

gemarkeerd ^^^ wandelroute ^^^ gemarkeerd ^^^ wandelroute ^^^ gemarkeerd ^^^

hoogtelijn 2-2013 | 37

Zodra hij is uitgeraasd, informeren we naar de weersvoorspellingen. Kunnen we de Port de Barroude op? “Pas de problème! Geen regen, hooguit een beetje wind.” Dat beetje wind blijkt een understatement. Maar dankzij die wind is het wel helemaal opgeklaard en hebben we vanaf de top van de Pic de Port Vieux (2723 m) een schitterend grensoverschrijdend 360º panorama. Aan de Franse zijde de donkerblauwe Lacs de Barroude en de Pic de Troumouse (3085 m), aan de Spaanse zijde de groene Valle de Barrosa. Het steile pad naar beneden is aanvankelijk moeilijk te vinden. “We moeten naar die graat, zie je dat graspad net onder de rand?” “Eh…” Ik staar in de diepte. Met wat handen- en voetenwerk dalen we af en komen we uit bij een oude grenspost. Totdat de tunnel tussen Aragnouet en Bielsa werd geopend, in 1976, was dit de ‘doorgaande weg’. Als we aan de Franse zijde terug de Vallée de la Gela in zigzaggen, steekt de koude wind weer op, waardoor het gras ons lijkt uit te zwaaien.

Een kijkje achter Een keteLDaL

haar geheimen maar langzaam aan de wandelaar prijsgeeft. Pas boven de boomgrens vangen we een eerste glimp op van haar indrukwekkende schoonheid. Tijdens de steile klim naar de Lacs de Barroude wordt het ochtendlicht ruw verstoord door loodgrijze wolken die donkere schaduwen werpen op de al even grijze Muraille de Barroude. Er steekt een koude wind op. “Zie jij de hut al?” “Nee!” “Hmmm. Waarschijnlijk verdekt opgesteld achter een of ander rotsblok.” Precies een kwartier later ploffen we neer in de refuge. Huttenwaard Eric serveert een goed gevulde groentesoep en maakt ondertussen ruzie door de telefoon. Iets met een levering van een paar honderd kilo vlees en een te kleine diepvries.

in de Franse Hautes-Pyrénées liggen indrukwek-kende keteldalen, zoals het beroemde Cirque de Gavarnie en het Cirque de Troumouse. Zo’n

keteldal wordt gevormd door een halfronde, honderden meters hoge rotsmuur. Hartstikke spectaculair natuurlijk. De cirques trekken dan ook drommen toeristen. Aan de achterkant van deze rotsmuren kom je geen kip tegen, hoewel het daar zeker zo mooi is. Deze wandeling verkent de achterkant van het Cirque de Troumouse - de imposante Muraille de Barroude met de lieflijke Lacs de Barroude.

“Een magische plek” zo beweert onze wandelgids. Maar de Vallée de la Gela is typisch zo’n vallei die

De spectaculaire cirques (keteldalen) in de Pyreneeën zijn aan de achterzijde vaak zeker zo mooi. Een wandeling aan de andere kant van het Cirque de Troumouse.

LACS DE BARROUDE Afdaling in de Vallée de la Gela.

Dreigende lucht boven de Muraille

de Barroude.

36_R08_HL0213_gemarkeerd.indd 36 3/25/13 11:57 AM

36 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST EN FOTO’S MARIEKE VAN KESSEL

gemarkeerd ^^^ wandelroute ^^^ gemarkeerd ^^^ wandelroute ^^^ gemarkeerd ^^^


RouteDe wandeling duurt zeven tot acht uur en begint en eindigt bij een kleine parkeerplaats in een bocht van de D173 van Aragnouet (F) naar Bielsa (E). Het is verstandig om vroeg op pad te gaan. Je volgt vanaf de parkeerplaats de bordjes naar de Refuge de Barroude. Het pad gaat eerst geleidelijk omhoog en komt boven de boomgrens uit in de Vallée de la Gela. Hier via een bruggetje de beek overste-ken en verder omhoog. Het pad wordt steeds steiler en komt na enkele zigzagbewegingen uit bij de Lacs de Barroude en de Refuge de Barroude (2373 m). Het pad stijgt door open terrein verder naar de Port de Barroude (2534 m) en de Pic de Port Vieux (2723 m). Je staat hier precies op de grens van Frankrijk en Spanje. Het pad daalt vervolgens behoorlijk steil naar de oude grenspost Port Vieux (2384 m) en terug naar de Vallée de la Gela. Via een bruggetje de beek oversteken en vervolgens dezelfde weg terug naar de parkeerplaats.Houd de weersvoorspellingen in de gaten; het weer kan snel omslaa n! Opletten bij mist en regen; de oriëntatie kan dan problematisch worden. Het kan op de Port de Barroude ook erg hard waaien. Je kunt in de Refuge de

Barroude overnachten (reserveren aanbevolen in het hoogseizoen) en er een tweedaagse tocht van maken. Deze wandeling is vanwege de grote

hoogteverschillen en het ruige terrein alleen voor ervaren bergwandelaars.

ReisHet is vanaf Utrecht ongeveer 1300 km naar Saint-Lary-Soulan in Hautes-Pyrénées.

AccommodatieRondom Aragnouet liggen enkele aardige maar eenvoudige campings. In Saint-Lary-Soulan is volop keuze in accommodatie, winkels en restaurants. Kijk op http://www.saintlary.com.

Documentatie• Carte IGN Néouvielle Vallée d’Aure PN des Pyrénées - IGN 1748ET• De 100 mooiste dagwandelingen in de Pyreneeën, deel 1: Westelijke Pyreneeën, Ton Joosten

Langs meren en grensposten

Lacs de Barroude vanaf de Port de Barroude.

36_R08_HL0213_gemarkeerd.indd 37 3/25/13 11:57 AM

HOOGTELIJN 2-2013 | 3938 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST EN FOTO’S MARTIN FICKWEILER

Fair Head, Noord-Ier

land

EENTJE UIT M’N TOP DRIEIk ben al jaren op zoek naar klimgebieden waar het plaatsen van je eigen zekermateriaal tot de plaatselijke ethiek behoort. Daarbij heb ik het relatief dichtbij gelegen Fair Head steeds over het hoofd gezien. Het blijkt een van de best bewaarde geheimen van klimmend Europa.

Rogier Koppejan aan het einde van een mooie dag klimmen.

Deze rotswand aan de noordoostelijke kust van Noord-Ier-land kwam ik tegen in een vrij recent instructieboek over trad klimmen. De summiere beschrijving liet geen twijfel

bestaan: “The best crag in Ireland is Fair Head; a big steep crag of dolerite columns with imposing lines, many of which are two and three pitches in length.”

Eenmaal ter plaatse zien we van de vijf kilometer lange, en op veel plaatsen honderd meter hoge wand geen spoor. De wegen die leiden naar Fair Head worden steeds smaller en landelijker. We rijden door een glooiend landschap dat in ogenschijnlijk willekeurige vlakken opgedeeld wordt door handgestapelde stenen muurtjes. Van beklimbare rots lijkt voor zover het oog kan reiken geen sprake. Tussen een spaarzame groep bomen bij een oude boerderij stop ik de auto en kijken we nog eens goed op de kaart. Zou dit het landgoed van Sean McBride kunnen zijn dat volgens de topo het begin van het klimgebied markeert?

Kamperen tussen ruïnesNa nog wat omzwervingen stoppen we bij een onverharde parkeerplaats naast een andere boerderij. Honden blaffen op het erf en honderden schapen mekkeren in de velden om ons heen.

Gerke Hoekstra klimt lengte 2 van Rusty Halo E4 6a.

38_R22_HL0213_fairhead.indd 38 3/25/13 11:58 AM

hoogtelijn 2-2013 | 3938 | hoogtelijn 2-2013 | tekst en foto’s Martin Fickweiler

eentje uit m’n top drie

Rogier en Gerke bovenop de rotsen van Fair Head

Terwijl mijn klimpartners Gerke en Rogier voortvarend starten met het sorteren van klimmateriaal ga ik op zoek naar meer duidelijkheid. Bij de nabij gelegen, vervallen boerderij kom ik een vrouw tegen. Het blijkt de vrouw van Sean McBride te zijn. Alsof het de normaalste zaak van de wereld is verschaft ze ons toegang tot een terrein met ruïnes waar we onze tenten mogen opzetten. De uit natuurstenen opgetrokken bouwwerken blijken overblijfse-len te zijn van een eeuwenoude boerderij van de familie. Mrs. McBride wijst ons de richting die we moeten volgen om bovenaan de rotsen te komen. Met de zon in haar haren verdwijnt ze weer.

KlimmersparadijsEven later staan we, met een gedateerde topo uit 1989, bovenaan het kilometerslange massief. Vanuit dit vogelperspectief is het ingewikkeld de rotsformaties te herkennen. Het kost ons behoorlijk wat tijd om het begin van een route te vinden. Maar met het verstrijken van de dagen raken we gewend aan het gebied. Fair Head ontpopt zich als een waar klimmersparadijs. Door de kwaliteit van de routes, het avontuur van de soms complexe aanloop en het weidse uitzicht over zee overtreft Fair Head mijn verwachtingen. Deze plek staat zonder twijfel in mijn top drie van beste trad-klimgebieden van Europa.


hoogtelijn 2-2013 | 4140 | hoogtelijn 2-2013

Rogier Koppejan (boven) in de tweede lengte van Face Value E4 6a.

Fair head ontpopt zich

als een waar klimmersparadi

js



Beste tijdDe beste tijd om naar Fair Head te gaan is in de zomer, maar ook het voor- en najaar bieden goede kansen. Houd echter het hele jaar door rekening met regen en wind.

ReisVliegen naar Belfast en dan met een huurauto via Ballycastle naar één van de parkeerplaatsen bij het massief (2 uur).

AccommodatieOvernachten in tenten is voor vijf pond per nacht toegestaan op het landgoed van Sean McBride. Ook kun je op de boerderij kamers huren.

DocumentatieTopo: Fair Head Rock Climbing Guide, ISBN:0-902940-18-XVerkrijgbaar via: www.fairheadclimbers.com Extra informatie: www.fairheadclimbers.com en www.ierland.nl

Rots & RoutesFair Head bestaat uit donker dolerite wat een mix geeft van steile muren, hoeken en in veel plaatsen kolommen en spleten. De routes zijn maximaal 100 meter hoog en bestaan uit één tot vier touwlengtes. Er zijn geen boorhaken in Fair Head en alle tussenzekeringen en standplaat-

sen moet je zelf aanleggen. De rots is uitermate geschikt om materiaal in te plaatsen. Door de steilte van het massief en het ontbreken van boorha-ken is het klimmen in Fair Head zowel fysiek als mentaal behoorlijk zwaar.Het huidige klimhandboek, gepub-liceerd in 2002, bevat ongeveer 400 routes met een moeilijkheidsgraad van VS/4c tot E6/6b.

Materiaal• Black Diamond Camalots: 2 sets van 0.3 t/m 4.0• 100 meter statisch touw zodat je overal een vaste abseil kunt maken• Touwbeschermers en extra band- schlinges voor de abseilstandplaats• Twee sets nuts

Klimmen in Fair Head

• Vijftien setjes• Dubbeltouw• Helm

Wetten en regelsIn Fair Head kun je – met respect voor natuur en andermans eigendom-men – zonder vergunning klimmen en wandelen. Er gelden geen speciale milieumaatregelen.

Andere activiteitenHet gebied rondom Fair Head leent zich bij uitstek voor dagwandel-tochten. Tijdens periodes met slecht weer kun je whisky proeven, zeevissen of een bezoek aan Rathlin Island bren-gen. Een aantal cafés in Ballycastle heeft Wifi .

Het land van Sean McBride.

Kampeerplek bij Sean McBride.


HOOGTELIJN 2-2013 | 4342 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST ICO KLOPPENBURG | FOTO’S REINIER RIJKE EN TIM VAN DER LINDEN

kids in actie

Op een J1-cursus (alpiene basiscursus voor jeugd vanaf 14 jaar) leer je de basis van wat je als bergbeklimmer moet

weten: een tocht voorbereiden, je weg zoeken in de bergen, veilig gletsjers en rotspartijen oversteken en wat je moet doen als er toch iemand in een gletsjerspleet belandt. Het is

Ook Ronald Naar is zo begonnen. Via een jeugdcursus kreeg het klimvirus hem te pakken. Dat geldt voor veel jonge bergsporters: wie eraan begint, raakt bevlogen en wil steeds verder. De logische eerste stap is een NKBV J1-cursus. Iets voor jou?

naam: Max Versteeg

leeftijd: 15 jaar

woonplaats: Gouda

idool: geen

droom: een vakantie naar IJsland

allergisch voor: winkelen met mijn ouders

dier: hond

kledingstuk: een simpel shirt met

een grappige druk erop

boek: das lang geleden.

Het laatste boek

was Harry Potter

Max wilde meerMax Versteeg uit Gouda is net 15 en volgde zijn J1 vorige zomer in het Oostenrijkse Ötztal. Niet direct om een echte bergbeklim-mer te worden, eerder om een pittige vakantie mee te maken. “Met je familie kun je niet al die spectaculaire dingen doen die je op die cursus wel doet”, zegt Max. Hij vindt het te gek om in de natuur bezig te zijn en is niet vies van wat inspanning. Omdat niet iedereen in het gezin daar zo over denkt, was dit een mooie manier om toch zijn ding te kunnen doen. Hij laat enthousiast foto’s zien van de slottocht naar de Hochwilde op bijna 3500 meter. “Het was een lange tocht: ruim elf uur lopen”, aldus Max. “We waren maar net op tijd voor het eten in de hut!” Dat kwam ook omdat ze graag terug wilden naar hun favoriete hut, die een stuk verder weg was op de route. Wat daar zo bijzonder aan was? Misschien het feit dat één van de cursisten een oogje had op het keukenmeisje.

een uitdaging voor je conditie en doorzettingsvermo-gen, en tegelijk een gezellige, avontuurlijke vakantie met een groep leeftijdsgenoten. Precies het type cursus dat Ronald Naar ooit volgde. Wie de smaak te pakken krijgt, kan zich daarna verder ontwikkelen in het alpinisme met de J2 en J3 tot en met de C4 Masterclass (als volwassene).

PAS OP:BESMETTINGSGEVAAR!

naam: Ellen Mijnheerleeftijd: 19 jaarwoonplaats: Enschedeidool: Ben Howard. Een held!droom: hele hoge bergen beklimmen.allergisch voor: routine, daar wordt ik echt doodziek van.dier: Een eland! Omdat ze voor Scandinavi� staan.kledingstuk: warme sokken. Het liefste drie paar over elkaar.boek: Into the wild. Van dat verhaal krijg ik nooit genoeg.

Ellen: hookedEllen Mijnheer heeft het stevig te pakken, sinds haar J1. Onder de titel ‘pastawolken’ schrijft ze een blog over al haar outdoor-ervaringen. En dat zijn er heel wat, want ook in ons platte land zit ze niet stil. Inmiddels is ze actief in het bestuur van de TSAC, de studenten alpinisten club van Twente. “Kennismaken met de TSAC was als thuiskomen,” zegt ze daar zelf over. De dagboekfragmenten op pagina 44 zeggen genoeg over de passie van Ellen voor bergen.

42_R06_HL0213_kidsinactie_3 paginas.indd 42 3/25/13 12:05 PM

NKBV Alpiene cursussen: al vanaf 10 jaar!De NKBV basiscursus Alpinisme (J1) duurt een week en wordt gegeven in Oostenrijk in de Ötztaler Alpen en de Stubaier Alpen. Jongeren vanaf 10 jaar kunnen samen met hun ouders deelnemen aan een C1-gezinscursus in de Silvretta of de Venediger. Voor jongeren vanaf 14 jaar is er de J1 (basiscursus) en vanaf 15 jaar de J2 (gevorderden cursus). Doorzetters kunnen vanaf hun 16e deelnemen aan de J3 (specialisatiecursus). Eenmaal volwassen kun je verder met de C4 Masterclass. De prijs varieert van € 750 tot € 1000 (prijs per persoon per week), inclusief gids/instructeur, verblijf (overnachting in hutten), ontbijt, avondeten en de meeste klimuitrusting. Voor informatie en boekingen: www.bergsportreizen.nl.

Andere NKBV-cursussen voor jongerenNaast de J1 Alpiene basiscursus kun je andere jeugdcursussen volgen bij de NKBV, zoals sportklimmen in België of Frankrijk. Kijk op www.bergsportreizen.nl.

HOOGTELIJN 2-2013 | 4342 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST ICO KLOPPENBURG | FOTO’S REINIER RIJKE EN TIM VAN DER LINDEN


Nederlandse Studenten Alpen ClubBen je student en gek van bergsport? Bekijk dan het cursusaanbod van de Nederlandse Studenten Alpen Club (NSAC) op nsac.climbing.nl.


Maandagnacht - Diep in de nacht staar ik naar buiten. Heldere

sterren schitteren hoog aan de hemel. Iedereen slaapt.

Waar zullen ze over dromen? Over vandaag, over onze eerste

echte bergtop? Mijn gedachten houden in ieder geval niet op.

Klimmen, touwgroep, stijgijzers, gletsjers, bergtoppen, lange

tochten. Eigenlijk moet ik slapen, maar dat lukt niet. Ik kan

niet wachten tot morgen!

Dinsdagmiddag - Het is doodstil hier. We horen alleen het

krakende geluid van sneeuw- en ijslagen op de gletsjer, die

worden verpulverd door onze zware bergschoenen. De touw-

groep voor ons loopt stevig door, ik kan ze nauwelijks

bijhouden! Die willen vast zo snel mogelijk op de top zijn.

Ik denk weer aan het verhaal dat Jacob, onze Oostenrijkse

gids, gisteren vertelde. “Eigenlijk moeten we zorgen dat we

altijd voor het middaguur op de top staan, anders hebben

we minder uitzicht door de wolken”. Wolken? We kijken

hem vragend aan. “Pastawolken!”, zegt hij, en wijst naar de

Italiaanse grens. “Dan beginnen ze daar met pasta koken en

komen de wolken deze kant op. Dat belemmert ons uit-

zicht!” Lachend loop ik verder, harder dan net. Ook ik wil

uitzicht op de top!

Vrijdagochtend - De tijd ging zo voorbij. De hele week ging zo

voorbij! Ik wil niet denken aan het feit dat we morgen alweer

naar huis moeten. Ik doe m’n ogen dicht, en probeer dit

moment te onthouden. Zodat ik het altijd bij me kan houden.

Want het is prachtig. Het is echt prachtig!

Meer lezen? https://pastawolken.jux.com

Fragmenten uit het J1-dagboek van Ellen


TeksT Sieto van der Heide | hoogTelijn 2-2013 | 45

DerTien rugzakken

In deze test vergelijken we klimrugzakken geschikt voor een meerdaagse trektocht in het hooggebergte met eventueel gletsjeroversteek. Zo’n rugzak moet groot genoeg zijn om alle

items op de paklijst van een C1 of C2 alpiene cursus van de NKBV mee te nemen. Ongeveer 40 liter is de juiste maat. Groter is niet handig: dan ben je geneigd teveel mee te nemen, waar je geheid spijt van krijgt.

er zijn tientallen merken, soorten en maten rugzakken. Welke je moet kiezen, hangt af van je doel: berg-wandelen, een huttentocht maken of een hoogalpiene tocht met gletsjeroversteek. nkBV-leden testten er dertien voor je.

Waar moet je vooral op letten als je een rugzak koopt? • Volume: groot genoeg, niet te groot;• Pasvorm: zit hij lekker op je schouders en rug?• Draagsysteem: rugpand, (verwijderbare) heupband;• Technische gadgets (pickel- en wandelstokkenbevestiging,

bandje voor je klimtouw);• Gewicht van de rugzak en sterkte van het materiaal.

De rugzakken in deze productvergelijking zijn getest door vijftien NKBV-leden tijdens twee C2-alpinisme cursussen en een NKBV bergsportkamp in de zomer van 2012. Conclusie? De geteste rugzakken van The North Face, Edelrid en Mountain Hardwear kwamen iets beter uit de bus dan de rest. Maar de meningen waren behoorlijk verdeeld. Iedereen heeft zo zijn voorkeur. Geen enkele rugzak kwam slecht uit de test.

geTesT:ik ga op re

is en ik neem mee...

Foto

Bra

m M

unni

chs

45_R24_HL0213_rugzakkentest.indd 45 3/25/13 12:00 PM


MERK THE NORTH FACE EDELRID MOUNTAIN HARDWEAR BLACK DIAMOND BERGANS DEUTER OSPREY MA� UT ARC’TERYX LOWE ALPINE VAUDE HAGLÖFS BERGHAUS

Type Prophet 40 Mirage 35 Summit Rocket 40 Epic 45 Skarstind 40 ACT Lite 40+10 Mutant 38 Trion Alpinist 40 Kea 37 Alpine Attack 35:45 Challenger 35+10 ROC Ice 35 BioFlex 45

Waardering

Prijs € 165 € 122 € 150 € 153 € 109 € 149 € 109 € 130 € 180 € 149,95 € 142 € 165 € 199,95

Quote van tester

“Ziet er kek uit.”“Prettig om mee door de rotsen te

klauteren.”

“Bij deze rugzak is less echt more.”

“Die meedraaiende heupband werkt.”

“Lijkt klein, maar is groot.”

“Lekker, die ouder-wets brede heup-

banden.”“Comfortabel!”

“Sterk genoeg als gooi en smijt

rugzak.”

“Handig, al die losse pockets.”

De rugzak van het NKBV kader.

“Lekker opvallend kleurtje.”

“Goede bescherming voor alle scherpe

punten.”

“Ook voor een dagtocht een prima

rugzak.”

Pluspunt volgens fabrikant

Met E-VAP: luchtdoor-latend schuim in

heupen schouder banden.

Taction Air Carry heupbandsysteem:

vormt zich gemakke-lijk naar je heupen.

Onderdeel van de Ueli Steck collection:

materiaal voor de ultra-light alpinist.

De ergoActive heupband zorg dat de

heup los van de rugzak kan draaien.

Het tensioned mesh rugpaneel zorgt voor

goede ventilatie.

Het Vari Quick rugsysteem maakt de

rugzak instelbaar voor elke maat rug.

Minimalistisch zonder minimaal in comfort en functionaliteit te zijn.

Het Motion V systeem zorg voor goede gewichts-transfer naar de

heupen.

Kangaroe-voorvak met rits over de

gehele lengte van de rugzak.

HeadLocker systeem zorg voor

een solide veranke-ring van ijsbijlen.

Het GreenShape logo staat garant

voor een duurzaam geproduceerd

product.

Duidelijke verstevi-gingen op cruciale

punten waar ijsbijlen en stijgijzers zitten.

De pole gripper bandjes in de

compressiebanden houden de wandel-

stokken op hun plek.

Verwijderbare heupband

ja ja ja nee, ander ontwerp nee nee nee, ander ontwerp ja nee nee, ander ontwerp ja ja ja, ander ontwerp

Opbergsysteem ijsbijlen

ja, twee ja, slim systeem ja, twee ja, twee nee ja, twee ja, twee ja, twee ja, ander ontwerp ja, ander ontwerp ja, ander ontwerp ja, twee ja, twee

Opbergsysteem stijgijzers

nee nee nee vier lusjes nee nee nee nee nee nee ja, steekzak ja nee

Andere bandjes nee nee twee haul loops twee daisy chainseen grote materiaal-

lus aan beide zijkanten

nee twee haul loopstwee daisy chains, grote materiaallus

aan beide zijkanten

twee daisy chains aan de voorkant

een horizontale daisy chain,

twee haul loops

grote materiaallus aan beide zijkanten


nee

Andere zakenklein zijvak aan

een kant-

• afsluiting hoofdvak niet verwijderbaar

• klein topvak• rugpand is tevens

bivakmatje

-

• 2 steekzakkenzijkant

• 1 steekzak voorkant• opening hoofdvak

onderkant



onderkant

• 2 kleine steekzakkenzijkant

• materiaallus enkarabiner bevestigings-punten op beide heupbanden

-• 2 kleine steek-

zakken zijkant• 2 kleine steek-

zakken zijkant

• aan beidezijkanten een vertikale rits-opening voor het hoofdvak

-


• apart vak voorregenhoes

(inclusief )• opening hoofdvak

onderkant

Informatie www.thenorthface.com www.edelrid.dewww.mountain-

hardwear.euwww.blackdiamond

equipment.comwww.bergans.com www.deuter.com www.ospreypacks.com www.mammut.ch www.arcteryx.com www.lowealpine.nl www.vaude.com www.haglofs.com www.berghaus.com

DraagcomfortHoe lekker een rugzak zit hangt af van de pasvorm en of de draag-banden goed zijn afgesteld. Hoe doe je dat?

1. Vul de rugzak met minimaal vijf kilo gewicht. De betere buiten-sportwinkels hebben hiervoor speciale gewichtjes liggen, vraag er gerust naar.

2. Maak alle bandjes lang en maak de gespen los.3. Doe de rugzak op je rug en maak vervolgens de heupband op

maat. De heupband drukt ongeveer voor de helft op de bovenkant van je heupbot terwijl de andere helft tegen de zijkant van je heup

THE NORTH FACE BLACK DIAMOND BERGANS DEUTERMOUNTAIN

test: klim-

rugzakken

46

Foto

Rei

nier

Rijk

e



MERK THE NORTH FACE EDELRID MOUNTAIN HARDWEAR BLACK DIAMOND BERGANS DEUTER OSPREY MA� UT ARC’TERYX LOWE ALPINE VAUDE HAGLÖFS BERGHAUS

Type Prophet 40 Mirage 35 Summit Rocket 40 Epic 45 Skarstind 40 ACT Lite 40+10 Mutant 38 Trion Alpinist 40 Kea 37 Alpine Attack 35:45 Challenger 35+10 ROC Ice 35 BioFlex 45

Waardering

Prijs € 165 € 122 € 150 € 153 € 109 € 149 € 109 € 130 € 180 € 149,95 € 142 € 165 € 199,95

Quote van tester

“Ziet er kek uit.”“Prettig om mee door de rotsen te

klauteren.”

“Bij deze rugzak is less echt more.”

“Die meedraaiende heupband werkt.”

“Lijkt klein, maar is groot.”

“Lekker, die ouder-wets brede heup-

banden.”“Comfortabel!”

“Sterk genoeg als gooi en smijt

rugzak.”

“Handig, al die losse pockets.”

De rugzak van het NKBV kader.

“Lekker opvallend kleurtje.”

“Goede bescherming voor alle scherpe

punten.”

“Ook voor een dagtocht een prima

rugzak.”

Pluspunt volgens fabrikant

Met E-VAP: luchtdoor-latend schuim in

heupen schouder banden.

Taction Air Carry heupbandsysteem:

vormt zich gemakke-lijk naar je heupen.

Onderdeel van de Ueli Steck collection:

materiaal voor de ultra-light alpinist.

De ergoActive heupband zorg dat de

heup los van de rugzak kan draaien.

Het tensioned mesh rugpaneel zorgt voor

goede ventilatie.

Het Vari Quick rugsysteem maakt de

rugzak instelbaar voor elke maat rug.

Minimalistisch zonder minimaal in comfort en functionaliteit te zijn.

Het Motion V systeem zorg voor goede gewichts-transfer naar de

heupen.

Kangaroe-voorvak met rits over de

gehele lengte van de rugzak.

HeadLocker systeem zorg voor

een solide veranke-ring van ijsbijlen.

Het GreenShape logo staat garant

voor een duurzaam geproduceerd

product.

Duidelijke verstevi-gingen op cruciale

punten waar ijsbijlen en stijgijzers zitten.

De pole gripper bandjes in de

compressiebanden houden de wandel-

stokken op hun plek.

Verwijderbare heupband

ja ja ja nee, ander ontwerp nee nee nee, ander ontwerp ja nee nee, ander ontwerp ja ja ja, ander ontwerp

Opbergsysteem ijsbijlen

ja, twee ja, slim systeem ja, twee ja, twee nee ja, twee ja, twee ja, twee ja, ander ontwerp ja, ander ontwerp ja, ander ontwerp ja, twee ja, twee

Opbergsysteem stijgijzers

nee nee nee vier lusjes nee nee nee nee nee nee ja, steekzak ja nee

Andere bandjes nee nee twee haul loops twee daisy chainseen grote materiaal-

lus aan beide zijkanten

nee twee haul loopstwee daisy chains, grote materiaallus

aan beide zijkanten

twee daisy chains aan de voorkant

een horizontale daisy chain,

twee haul loops



nee

Andere zakenklein zijvak aan

een kant-

• afsluiting hoofdvak niet verwijderbaar

• klein topvak• rugpand is tevens

bivakmatje

-



onderkant



onderkant

• 2 kleine steekzakkenzijkant

• materiaallus enkarabiner bevestigings-punten op beide heupbanden

-• 2 kleine steek-

zakken zijkant• 2 kleine steek-

zakken zijkant

• aan beidezijkanten een vertikale rits-opening voor het hoofdvak

-


• apart vak voorregenhoes

(inclusief )• opening hoofdvak

onderkant

Informatie www.thenorthface.com www.edelrid.dewww.mountain-

hardwear.euwww.blackdiamond

equipment.comwww.bergans.com www.deuter.com www.ospreypacks.com www.mammut.ch www.arcteryx.com www.lowealpine.nl www.vaude.com www.haglofs.com www.berghaus.comwww.haglofs.com www.berghaus.com

MA� UT ARC’TERYX BERGHAUSBERGHAUSHAGLÖFSLOWE ALPINEOSPREY VAUDE

zit. Het gewicht van de rugzak rust nu op je heupen.

4. Maak de schouderbanden op maat. De bedoeling is dat zij het zwaartepunt van de rugzak dichtbij je rug houden. Als je ze te strak aantrekt, is dat ongemakkelijk voor je schouders. Je verplaatst dan het gewicht dat op je heupen moet rusten naar je schouders.

5. Maak nu het borstbandje (het bandje voorlangs, op borsthoogte) dicht en stel de

load lifter straps (deze zitten aan de

schouderbanden, meestal net onder het topvak) naar gevoel op maat.

Naast het goed afstellen van de rugzak is ook van belang hoe je de rugzak inpakt. Zware spullen doe je liever dicht tegen je rug en niet helemaal onderin. Je zorgt er zo voor dat het zwaartepunt van de rugzak op de juiste plek zit. Fo

to S

ieto

van

der

Hei

de


GR

IJP

NU

UW

KO

RTI

NG

- W

WW

.CA

MP

Z.N

L

Mee

r dan

14.

000

artik

elen

Dire

ct le

verb

aar

100

dage

n te

rugg

aver

echt

Grat

is re

tour

nere

nVo

lg o

ns o

p Fa

cebo

okfa

cebo

ok.c

om/s

hop.

cam

pz

*

Vri

jblij

vend

e pr

ijsaa

nbev

elin

g va

n de

pro

duce

nt. O

nder

voo

rbeh

oud

van

fout

en, d

rukf

oute

n, p

rijs

wijz

igin

gen

en le

verm

ogel

ijkhe

den.

De

aanb

iedi

ng is

tijd

elijk

en

alle

en g

eldi

g zo

lang

de

voor

raad

str

ekt.

**

Nie

t gel

dig

op fe

estd

agen

in B

aden

-Wür

ttem

berg

, Dui

tsla

ndW

WW

.CA

MP

Z.N

L

Verz

endi

ng n

og o

p de

zelfd

e da

gBi

j bes

telli

ngen

tot 1

6 uu

r (m

a-vr

ij)**

Axan

tDX

P So

ftsh

ell z

war

tPr

oduc

tnr.:

333

863

-45%

in p

laat

s van

109

,99

€ 59

,99

Edel

rid

Eclip

se T

orna

do II

oas

is k

limsc

hoen

Prod

uctn

r.: 2

4418

8

in p

laat

s van

100

,00*

€ 69

,99

-30%

MSR

IsoP

ro 1

13 g

, vlo

eiba

re b

rand

stof

Prod

uctn

r.: 3

2611

3

in p

laat

s van

4,9

9*

€ 3,

49

-30%

Vaud

eVa

ude

Wom

en‘s

Cycl

one

Jack

et II

Prod

uctn

r.: 2

4738

3

in p

laat

s van

99,

95*

€ 59

,99

-40%

Axan

tDX

P So

ftsh

ell z

war

tPr

oduc

tnr.:

333

863

in p

laat

s van

Mar

mot

Wav

e 0

Reg,

Mum

mie

sla

apza

kPr

oduc

tnr.:

342

052

in p

laat

s van

90,

00*

€ 59

,99

-33%

Edel

rid

Eclip

se T

orna

do II

oas

is k

limsc

hoen

Prod

uctn

r.: 2

4418

8

in p

laat

s van

in p

laat

s van

€ 69

,99

Vaud

eVa

ude

Vaud

e W

omen

‘s Cy

clon

e Ja

cket

IIPr

oduc

tnr.:

247

383

Vaud

eVa

ude

in p

laat

s van

€ 59

,99

MSR

Qui

ck 2

-Sys

tem

Prod

uctn

r.: 2

8869

8

in p

laat

s van

89,

95*

€ 59

,99

-33%Ha

glöf

s En

do F

ire G

ore

Tex

Hard

Shel

l Jac

kPr

oduc

tnr.:

346

317

- Wat

erko

lom

: 280

00 m

m- G

ewic

ht: 3

20 g

- Win

ddic

ht- G

ore-

Tex

in p

laat

s van

300

,-*

€ 16

9,99

-43%

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Naamloos-2 2 3/25/13 10:19 AM

GR

IJP

NU

UW

KO

RTI

NG

- W

WW

.CA

MP

Z.N

L

Mee

r dan

14.

000

artik

elen

Dire

ct le

verb

aar

100

dage

n te

rugg

aver

echt

Grat

is re

tour

nere

nVo

lg o

ns o

p Fa

cebo

okfa

cebo

ok.c

om/s

hop.

cam

pz

*

Vri

jblij

vend

e pr

ijsaa

nbev

elin

g va

n de

pro

duce

nt. O

nder

voo

rbeh

oud

van

fout

en, d

rukf

oute

n, p

rijs

wijz

igin

gen

en le

verm

ogel

ijkhe

den.

De

aanb

iedi

ng is

tijd

elijk

en

alle

en g

eldi

g zo

lang

de

voor

raad

str

ekt.

**

Nie

t gel

dig

op fe

estd

agen

in B

aden

-Wür

ttem

berg

, Dui

tsla

ndW

WW

.CA

MP

Z.N

L

Verz

endi

ng n

og o

p de

zelfd

e da

gBi

j bes

telli

ngen

tot 1

6 uu

r (m

a-vr

ij)**

Axan

tDX

P So

ftsh

ell z

war

tPr

oduc

tnr.:

333

863

-45%

in p

laat

s van

109

,99

€ 59

,99

Edel

rid

Eclip

se T

orna

do II

oas

is k

limsc

hoen

Prod

uctn

r.: 2

4418

8

in p

laat

s van

100

,00*

€ 69

,99

-30%

MSR

IsoP

ro 1

13 g

, vlo

eiba

re b

rand

stof

Prod

uctn

r.: 3

2611

3

in p

laat

s van

4,9

9*

€ 3,

49

-30%

Vaud

eVa

ude

Wom

en‘s

Cycl

one

Jack

et II

Prod

uctn

r.: 2

4738

3

in p

laat

s van

99,

95*

€ 59

,99

-40%

Axan

tDX

P So

ftsh

ell z

war

tPr

oduc

tnr.:

333

863

in p

laat

s van

Mar

mot

Wav

e 0

Reg,

Mum

mie

sla

apza

kPr

oduc

tnr.:

342

052

in p

laat

s van

90,

00*

€ 59

,99

-33%

Edel

rid

Eclip

se T

orna

do II

oas

is k

limsc

hoen

Prod

uctn

r.: 2

4418

8

in p

laat

s van

in p

laat

s van

€ 69

,99

Vaud

eVa

ude

Vaud

e W

omen

‘s Cy

clon

e Ja

cket

IIPr

oduc

tnr.:

247

383

Vaud

eVa

ude

in p

laat

s van

€ 59

,99

MSR

Qui

ck 2

-Sys

tem

Prod

uctn

r.: 2

8869

8

in p

laat

s van

89,

95*

€ 59

,99

-33%Ha

glöf

s En

do F

ire G

ore

Tex

Hard

Shel

l Jac

kPr

oduc

tnr.:

346

317

- Wat

erko

lom

: 280

00 m

m- G

ewic

ht: 3

20 g

- Win

ddic

ht- G

ore-

Tex

in p

laat

s van

300

,-*

€ 16

9,99

-43%

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Lentekr

iebe

ls!

Naamloos-2 3 3/25/13 10:19 AM

HOOGTELIJN 2-2013 | 5150 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST ERNST ARBOUW | FOTO’S LAURENS AAIJ

Het is vier uur ’s nachts. Kamil Tamiola loopt naar huis na een feestje als zijn telefoon gaat. Het hoofdkantoor

van Facebook in San Francisco aan de lijn: ze willen hem graag onder contract. Of hij misschien belangstelling heeft? “Ik dacht dat mijn vrienden een geintje uithaalden, dus ik heb iets heel onaardigs gezegd.”Een paar dagen later hangt Facebook opnieuw aan de lijn – dit keer overdag. “Inmiddels hadden ze bedacht dat er een tijdsverschil is tussen San Francisco en Nederland.” Na het gesprek stuurt

DE BLITZCARRIÈRE VAN KAMIL TAMIOLA

Tamiola zijn portfolio en een korte video naar de VS. “Een uur later had ik ineens Mark Zuckerberg aan de telefoon.”

Bergsportfotograaf Kamil Tamiola zit in zijn éénkamerappartement in het centrum van Groningen. De ruimte is tot de laatste centimeter volgepakt met bergsportmate-riaal en fotospullen. (“Ik noem het m’n eigen kleine berghut, hoewel het misschien meer op een bivak lijkt.”) Op het bureau toont een beeldscherm een van zijn foto’s, een nachtopname van Mont

Blanc onder een overweldigende sterrenhemel. Het is een adembene-mende plaat die de afgelopen maanden werd gepubliceerd in kranten en tijdschriften over de hele wereld. De Britse krant The Daily Mail wijdde een uitgebreid artikel aan zijn werk, maar de grote klapper kwam in het voorjaar van 2012, toen de foto werd gebruikt als openingsshot op de website van National Geographic. “Dat was de grote doorbraak. Ik had binnen een dag 100.000 likes op Facebook.

Twee jaar geleden was de Poolse Groninger Kamil Tamiola een beginnende bergsportfotograaf. Inmiddels is zijn werk gepubliceerd in kranten en tijdschriften over de hele wereld – van het Poolse Gory Magazine via Hoogtelijn tot de New York Times – en is hij ambassadeur voor Nikon. “Een jaar geleden droomde ik dat ik de loterij zou winnen zodat ik een mooie camera kon kopen.”

“BI� EN � N DAG HAD IK HONDER� UIZEND LIKES”

50_R19_HL0213_interview.indd 50 3/25/13 4:47 PM

hoogtelijn 2-2013 | 5150 | hoogtelijn 2-2013 | tekst Ernst Arbouw | foto’s LAurEns AAij

“Als ik met anderen deel wat ik weet, gebeuren er vanzelf goeie dingen”


52 | hoogtelijn 2-2013 hoogtelijn 2-2013 | 53

Ineens had ik er vijfhonderd vrienden bij; ik kreeg zoveel requests dat m’n telefoon het niet meer aankon. De KPN sloot m’n internet af omdat ze dachten dat ik iets vreemds uitspookte.” Vanaf dat moment is de fotocarrière van Tamiola in een stroomver-snelling geraakt. Hij werd benaderd door Redged/Clik Elite, een bedrijf dat fotostatieven en fotorugzakken maakt. Zij wilden graag met hem samenwerken en nodigden hem uit voor de Photokina in Keulen, de grootste fotobeurs ter wereld. Daar liep hij tegen de PR-manager van Nikon op. “Ik had geen visitekaartjes ofzo; alleen een printje van de cover van National Geographic waar ik achterop m’n adres had geschreven. Binnen vijf minuten stond ik in de persruimte van Nikon te praten met de manager van hun ambassadeursprogramma. Afgelopen vrijdag ben ik opnieuw bij ze op bezoek geweest, dit keer om een contract te tekenen.”

Groningen vs. ChamonixDe van oorsprong Poolse Tamiola vertelt dat hij door zijn studie Toegepaste Natuurkunde in Groningen verzeild raakte. “Daarna kreeg ik het aanbod om hier te promoveren. Zo ben ik hier eigenlijk een beetje blijven hangen.” Tijdens zijn promotieonder-

“bij nikon noemen

ze me indiana jones”

zoek naar moleculaire dynamica en zogeheten nucleaire magneti-sche resonantie, NMR, begon hij zich te richten op bergsportfoto-grafie. Hij stuurde foto’s rond, belde redacties plat en mailde met mogelijke opdrachtgevers. “Ik deed alles om gepubliceerd te worden. Ik droomde dat ik de loterij zou winnen zodat ik een mooie camera kon kopen. Nu kan ik bij Nikon zeggen wat ik nodig heb voor mijn volgende project en ik krijg het gewoon”, vertelt hij.Hoewel hij inmiddels niet meer voor de universiteit werkt, blijft Tamiola voorlopig in Groningen. “Het is me inderdaad niet ontgaan dat in Groningen geen bergen zijn, maar dat heeft ook voordelen. Ik ken mensen die in de bergen wonen en die hebben altijd een reden om niet op pad te gaan. Het weer is niet zo lekker, het waait een beetje, noem maar op.Als je ver van de bergen woont, krijg je vanzelf een intens verlangen. Als je dan een week op stap bent, dan ga je ook echt. Dan pak je iedere mogelijkheid met beide handen aan.”Tamiola vertelt dat het Mont Blanc-gebied zijn grote liefde is: “Maar dat is nog geen reden om naar Chamonix te verhuizen. In Frankrijk moet je de juiste diploma’s hebben, anders mag je jezelf


52 | hoogtelijn 2-2013 hoogtelijn 2-2013 | 53

ook tenten mee. Slaapzakken, branders, noem het allemaal maar op. Vervolgens heb je sledes nodig om alles boven te krijgen, dus dan is de vraag waar je die vandaan haalt. Ik ben ooit in een artikel omschreven als extreme photographer. Toen begonnen concurrenten te zeuren dat ik niet extreem ben. Nou ja, ik sleep in mijn eentje ik weet niet hoeveel materiaal naar boven. Daarna ben ik twee dagen in de weer met het opbouwen van de lichtinstallatie. Ik zorg dat alles klaar staat, ik zorg dat m’n maten geen steen of ijs op hun hoofd kunnen krijgen en vervolgens daal ik af om daarna weer omhoog te komen met de klimmers om de foto’s te maken. Is dat soms niet extreem?”

Teylers MuseumTamiola vertelt dat hij tijdens zijn wetenschappelijke onderzoek onder meer werkte met computertomografie, een techniek waarbij, eenvoudig gezegd, een heleboel foto’s van één onderwerp met de computer aan elkaar worden geplakt tot één beeld met een enorme resolutie. “Het is een technologie die veel wordt gebruik in de medische wetenschap, maar bijvoor-beeld ook bij elektronenmicroscopie. Je neemt telkens één foto, waarna je de lens een heel klein beetje draait voor de volgende foto. Op basis van de informatie over de stand van de camera laat je de computer alle afzonderlijke beelden aan elkaar plakken tot één gigantisch, onvertekend beeld.”De techniek bleek ook bruikbaar in het hooggebergte. “Teylers Museum in Haarlem vroeg of ik een foto van Mont Blanc had. Die wilden ze wandvullend gebruiken voor een tentoonstelling Naar De Top, Expeditie Mont Blanc. Ik had wel iets liggen, maar dat was eigenlijk niet groot genoeg om een hele muur mee te

geen fotograaf noemen. Een ander punt is, dat alleen al in Chamonix een stuk of vijf, zes hele goede fotografen rondlopen. Ik heb weinig zin om daarmee de concurrentie aan te gaan.”

Sherpa Kamil“Ik zie mezelf niet als bergbeklimmer. Ik ben eerder iemand die zich bezighoudt met commerciële avontuurlijke fotografie. Voor mijn stijl van fotografie neem je eigenlijk een studio mee naar de bergen – verlichting, apparatuur, alles. Als ik alle spullen meeneem die ik nodig heb voor m’n foto’s dan wordt het te moeilijk en te gevaarlijk om te klimmen. Dat betekent dat ik moet kiezen: klimmen of fotograferen. Gelukkig werk ik met fantastische klimmers, maar uiteindelijk ben ik gewoon maar de gozer die er achteraan sjokt.”En dan spottend: “Sherpa Kamil sjouwt met de spullen en neemt de foto’s.”Een voorbeeld van Tamiola’s ‘studio in de bergen’ is zijn lopende project Cascades of Light. “We gaan ijsklimfoto’s maken op een manier zoals dat nog nooit is gedaan. Ik heb een grote fabrikant van theaterverlichting zo ver gekregen dat ze spullen leveren voor een project boven Argentière. Het idee is dat we daar een hele ijswaterval gaan verlichten met enorme podiumlampen. Van binnenuit als dat lukt.”Het project zorgt voor de nodige organisatorische hoofdbrekens. Hoe bouw je een lichtinstallatie rond een bevroren waterval, hoe krijg je alle spullen op de berg en – misschien wel het belangrijk-ste – waar haal je de stroom vandaan? “De batterijen zouden wel eens een probleem kunnen worden. De meeste mensen nemen hooguit een flitsertje mee voor hun klimfoto’s.”“Ik verwacht dat we minstens vijf dagen bezig zijn, dus moeten er


TIKKA PLUS® 2

www.petzl.com/tikka

TIKKA PLUS® 2

www.petzl.com/tikkaPhot

o ©

Kal

ice

Bright, compact, hardworking.Proven track record.

AD-TIKKA-PLUS CS6.indd 1 22/02/13 12:54Naamloos-1 1 3/25/13 10:07 AM


vullen, dus toen heb ik gezegd: ‘Luister, waarom doen we niet iets bijzonders?’”“Ik dacht: ik heb de kennis, ik heb de software en de techniek – waarom niet?” Vanaf een helling boven Argentière fotografeerde Tamiola de Mont Blanc met de Glacier des Bossons en in de diepte Chamonix. In totaal nam hij 78 foto’s; na iedere opname draaide hij de camera een beetje voor de volgende plaat. Een

Wie is…Bergsportfotograaf Kamil Tamiola (Satarachowice, Polen) studeerde in Cambridge en Groningen en is bezig met het afronden van zijn promotieonderzoek in de toegepaste natuurkunde. Twee jaar geleden begon hij zijn bedrijf Alpine Photography. Sindsdien ontwikkelde zijn fotocarrière zich in razend tempo, met publicaties in kranten en tijdschriften over de hele wereld. Tamiola wordt onder meer gesponsord door Rab, Lowe Alpine en Nikon.

April 2011 Oprichting Alpine PhotographyOktober 2011 Publicatie in URBAN Climber Magazine (USA)November 2011 Samenwerking met I love climbing Facebook paginaDecember 2011 Publicatie in Climber Magazine (UK)Januari 2012 Mont Blanc-project voor Teylers MuseumFebruari 2012 Sponsoring door Rab and Lowe AlpineApril 2012 Buitenlandcorrespondent en fotograaf voor GORY Magazine (Polen)Mei 2012 Publicatie National Geographic SocietyJuni 2012 Contract met Redged and Clik Elite Immortal (statieven en fotorugzakken)Augustus 2012 Presentator documentaire Underwater Pixel-guide September 2012 Ambassadeur voor Eneloop and Pocket WizardDecember 2012 Ambassadeur voor Nikon EuropeJanuari 2013 Samenwerking met Epic TVFebruari 2013 Select Assignment Photographer voor Aurora Novus

Het portfolio van Tamiola is te bekijken op www.alpine-photography.com

supercomputer van de Rijksuniversiteit Groningen had vijf uur nodig om alle foto’s aan elkaar te monteren tot een gigantisch beeld van 1,2 gigapixel, genoeg voor een afdruk van drie bij vijf meter. “De manier waarop de foto’s aan elkaar zijn geplakt is berekend op basis van het perspectief, de lichtintensiteit en informatie over de intrinsieke vertekening van de lens. Het klinkt misschien wat ingewikkeld, maar het is toepassing van een techniek die al jaren bestaat. Ik heb het gebruikt in de bergen, dat is nieuw.”

Indiana Jones“Bij Nikon noemen ze me Indiana Jones vanwege de combinatie van avontuur en wetenschap. Het is een beetje ironisch bedoeld hoop ik, maar de combinatie van bergsportfotografi e en wetenschap is wel m’n niche.”Tamiola vertelt dat hij als wetenschapper twee belangrijke dingen leerde: het presenteren van een verhaal en het delen van kennis. Die twee dingen gebruikte hij onder meer bij het maken van de instructievideo Let There Be Light, waarin hij stap voor stap zijn techniek voor het maken van nachtopna-men uitlegt. De fi lm werd geschoten in een tent in een gierende storm, bij het licht van twee zaklantaarns van een tientje. “Ik had geen geld voor dure spullen. Het hele project is gefi lmd met een budget van vijfhonderd euro.” En, niet zonder trots: “Het fi lmpje is inmiddels meer dan vijftigduizend keer bekeken.”“Als wetenschapper geloof ik in een open informatiestroom. Ik heb enorm veel geleerd van online tutorials en van instructiefi lmpjes waarin mensen uitleggen hoe ze hun foto’s maken. Nu deel ik op mijn beurt wat ik weet.”Is hij niet bang dat mensen, met zijn instructies in de hand, z’n foto’s gaan kopiëren? “Ik geloof in een soort karma: als ik deel wat ik weet, gebeuren er vanzelf goede dingen.” En, voegt hij daar aan toe, er gebeuren ook goeie dingen: “Ik had gedacht dat het fi lmpje misschien tweeduizend hits zou halen, maar het is opgepikt door grote lifestyle websites als Gizmodo en Lifehacker. Het bezorgde me zoveel onlinepubliciteit dat de PR-manager van Nikon bijna van zijn stoel viel.”“Ik verspreid kennis. Ik heb tegen Nikon gezegd: Luister, er zijn fotografen met wie ik niet kan concurreren omdat ze veel beter zijn, maar ik kan wel, op een duidelijke, wetenschappelijke manier, uitleggen hoe mensen jullie spullen kunnen gebruiken. En waarom ze uitgerekend jullie spullen moeten gebruiken. Dat vonden ze fantastisch. Vrijdag hebben we de contracten getekend, dat was de mooiste dag van mijn leven.”


and the award winner is...



Carbon wandelstokkenDe Komperdell Carbon Expedition Vario 4 is een nieuwe, lichtge-

wicht wandelstok, die je heel compact kunt opbergen tot slechts 36 cm lengte, zodat je niet blijft haken achter rotsen of boomtakken. Het lichte gewicht en de desondanks zeer sterke eigenschappen

maken carbon een ideaal materiaal voor wandelstokken. Prijs: nog niet bekend

Meer informatie: www.komperdell.com

Snel een prusikknoop leggen?De genaaide Edelrid Aramide slinges zien eruit als

prusiktouw. Ze zijn verkrijgbaar in 30 cm (in zwart, niet afgebeeld), 60 en 120 cm. De korte versie is ideaal voor gebruik als korte prusik of derde hand bij het abseilen. De aramide slinges zijn sterker dan nylon slinges van vergelijkbare dikte. Omdat Aramide beter bestand is tegen hitte zijn deze slinges ideaal om te gebruiken als prusik bij abseilen.Prijs: vanaf € 7,95

Meer informatie: www.edelrid.de

Superlichte goretex active shell

De Gram Comp Pull van Haglöfs won afgelopen zomer de Outdoor Industry Award 2012 in Friedrichshaven. Deze

super minimalistische waterdichte pullover komt dit voorjaar eindelijk op de markt. Met slechts een gewicht

van 200 gram is het een van de lichtste GoreTex active shell-jassen die er is.

Prijs: nog niet bekendMeer informatie: www.haglofs.com

Duurzame merinoHet Nieuw-Zeelandse Icebreaker is bekend

van de merinowollen onderkleding: warm en lang te dragen voordat zweetbacteriën er grip

op krijgen. Het is ook duurzaam en diervriende-lijk. De wollen kleding is biologisch afbreekbaar en van elke shirtje is via een zogenaamde Baa-code te achterhalen van welk schaap de wol komt. Mede daarom heeft Icebreaker op de NKBV Bergsport Awards 2013 de prijs gewonnen voor beste duurzaamheidsinitia-tief. Er is steeds meer keuze uit Icebreaker shirts en vestjes: sommige kun je ook als (hippe) casual bovenkleding dragen.Meer informatie: www.icebreaker.com

MSR ReactorHet MSR Reactor systeem maakt water koken snel en simpel. Een stuk aluminiumfolie als windscherm is niet meer nodig. Doordat de Reactor een slim gasdrukregulatie systeem heeft, kun je ook hoog op de berg of bij lagere temperaturen een kop thee zetten. De Reactor werd in 2007 geïntroduceerd en is dus al een tijd een vaste waarde in het aanbod voor gasbranders. Maar met de nieuwe versie kun je nu ook voor grotere groepen thee zetten in een 2,5 liter pan! Daarom heeft hij dit jaar een ISPO-award gewonnen.Prijs: € 160,- Meer informatie: http://cascadedesigns.com/en/msr


MARKT & MATERI� L

56_R23_HL0213_markt.indd 56 3/25/13 12:49 PM


Nooit meer knellen of zwemmenHeb je brede of juist smalle voeten? Dan vallen veel merken wandelschoenen waarschijnlijk al op voorhand af, vanwege de leestmaat. Bij Hanwag is de kans groot dat je slaagt. Hun Tatra GTX wandelschoen is er nu in drie verschillende breedtematen. Prijs: € 225Meer informatie: www.hanwag.com

No sweatDe Airzone Quest van Lowe Alpine is een nieuwe wandelrug-zak met optimale ventilatie op de rug. Een fi jn extraatje is de bijzondere wandelstokbevestiging waarmee je zeer snel je stokken hebt opgeborgen. Verkrijgbaar in 27 en 37 liter voor mannen en een 30 liter model speciaal voor vrouwen.Prijs: vanaf € 104,95Meer informatie: www.rugzak.nl


Heb jij iets in je rugzak waar je wild enthousiast over bent?Mail het ons! [email protected]

Eindeloos had ik naar de plaatjes gekeken. Een kloeke vorm, hoog dak en een lusje om je expeditiebrander op te hangen. De specifi caties kende ik uit m’n hoofd: ‘Om gewicht te besparen kan de tent worden opzet met drie stokken.’ Een Britse tent, bestand tegen de meest extreme omstandigheden. Die wilde ik. En dus stond ik daar, voorjaar 2001. Op de stoep van de gebroeders Waterborg – toen nog een gemoedelijk buitensportwinkeltje met topspul. Zonder blikken of blozen rekende ik hem af: 1.300 gulden. Hetzelfde weekend zette ik de Explorer op: in de stromende regen, in m’n eigen tuin. Honderden keren prikte ik hem erna weer op. In het Schotse Gairloch, op Schier, naast een volle berghut. Vorige maand nog. In versgevallen sneeuw in de Harz. Langlaufski’s hielden het groene doek stevig op de plek. Wind en sneeuw gierden om de tent. Hij gaf geen krimp. Ook niet met de vier opbergvakken tjokvol met thermosfl essen, doorweekte handschoenen en een fl es Weduwe Joustra.Aan het lusje heeft ooit wel een koplamp gehangen.

De Terra Nova Explorer, na twaalf jaar nog even

strak op te zetten

Laurens Aaij,outdoor-fotograaf,NKBV-lid sinds 1998

G� N KRIMP

56_R23_HL0213_markt.indd 57 3/25/13 12:20 PM

FROM THE PANORAMA LODGEVALID FOR 1 YAK STEAK

27°49 N 86°43 ENamche Bazar, Nepal

!

THE ENDURANCE GAITERThe remote town of Namche Bazar can take your breath away for more than one reason. Whether it’s the trek to the village, the impending thoughts of Everest or simply the altitude, you’ll want a few days to gather your strength. A yak steak at the Panorama Lodge is a good start, but you’ll need more than a rib eye if you plan to continue. The Endurance Gaiters, with step-in zip-up design, abrasion resistant kick panels and a water resistant soft shell upper, are essential companions for anyone passing through this gateway to the high Himalaya.

outdoorresearch.com/go

HP_EnduranceGaiter_EU_031913.indd 1 3/19/13 9:23 AM

F I N D O U T M O R E A T W W W . L A S P O R T I V A . C O M

Engineered with:

WE ARE WE ARE WE ARE WE ARE WE ARE WE ARE WE ARE WE ARE WE ARE MOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERSMOUNTAIN RUNNERS

vaude+outdoor.indd 1 3/25/13 1:55 PM

GARMIN FENIX

VERSUSSUUNTO AMBIT

TEKST EN FOTO’S SIETO VAN DER HEIDE | HOOGTELIJN 2-2013 | 59

twee gps-horloges ve

rgeleken

Suunto AmbitOok de Ambit ging mee naar Spanje, waar hij de Raspones-graat (2800-3000 m) mee op ging. Ook bij dit horloge heb je de mogelijkheid om voor verschillende sporten specifi eke informatie te laten tonen. Bij de Ambit kun je zelf deze schermen instellen, zodat je precies de informatie krijgt die je wilt. Met acht instelbare schermen is er geen tekort aan mogelijkheden. Een uniek aspect van de Ambit is de mogelijkheid om apps te installeren die door gebruikers zelf gemaakt worden. Zo is er een app die op elke hoogte het zuurstof-percentage laat zien. Het is natuurlijk mogelijk om een track op te slaan, maar de GPS-functionaliteit op dit horloge wordt voorname-lijk gebruikt om informatie en statistieken, zoals de gemiddelde snelheid of de afstand die je hebt afgelegd, mogelijk te maken.

De informatie op de Ambit kun je thuis eenvoudig inlezen via de website MovesCount, waarmee je ook de instelbare schermen van het horloge kunt beheren. Tracks worden in Google Maps getoond: erg gebruiksvriendelijk.

Oordeel: GPS-functionaliteit in een multi-sports horloge. Een instrument waarmee je goed je prestaties in allerlei sporten kunt bijhouden.

Meer informatie: www.suunto.comAdviesprijs: € 429 zonder optionele hartslagband, € 479 met.

De afgelopen jaren zijn de ABC-horloges (altimeter, barometer, compass) in trek bij alpinisten. Deze horloges informeren je hoe hoog je zit, waar het noorden is en of er een lagedrukgebied aankomt. Garmin en Suunto hebben daar de GPS-functie aan toegevoegd. Een productvergelijking.

Garmin FenixTijdens een dagwandeling op de Spaanse Trevenque (2078 m) heb ik de ins en outs van de Fenix getest. Het horloge biedt meerdere profi elen waarin specifi eke informatie wordt getoond. Voor bergsporters is het profi el mountai-neering het meest interessant.

Daarmee zie je bijvoorbeeld het hoogteprofi el van de laatste drie uur. Bij

het aanzetten van de GPS-functie vindt hij snel het satellietsignaal. Een waypoint

opslaan is eenvoudig: letterlijk één druk op een knop. Navigeren naar zo’n waypoint is

bijna net zo eenvoudig, maar het helpt als je een eigen naam aan de waypoints hebt gegeven, zodat je ze herkent.

Weer thuis is de informatie die in de Fenix is opgeslagen in te lezen in het Garmin-programma Basecamp. Het standaardkaartmateriaal in Basecamp is echter beperkt. Voor een goede weergave van waypoints of een route op de kaart moet je aanvullende kaarten van Garmin kopen. Je kunt ze ook inlezen in Google Earth.

Oordeel: solide GPS-functionaliteit in een zeer compacte uitvoering. Een horloge waarmee je prima kunt navige-ren.

Meer informatie: www.garmin.com/fenixAdviesprijs: € 399

Garmin Fenix

Suunto Ambit

59_R23_HL0213_gps.indd 59 3/25/13 12:52 PM

HOOGTELIJN 2-2013 | 6160 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST PETER DAALDER | FOTO’S GEORGE LOWE

De sherpa’s nemen het over van de laaglanddragers in Pheriche.

Daar verzamelt zich ’s ochtends voor het vertrek een groep in de

weiden.

Op de achtergrond de indrukwekkende Kantega en Thamserku.

unieke jubileumuitgave m

et foto’s van lowe

Op 29 mei is het zestig jaar geleden dat de Nieuw-Zeelander Edmund Hillary en de Nepalese sherpa Tenzing Norgay als eersten de top van de Mount Everest bereikten. Van de expeditie van 1953 overleed eind maart als laatste op 89-jarige leeftijd George Lowe. Uit zijn collectie

is een aantal nog niet eerder gepubliceerde foto’s bij elkaar gebracht in een boek, dat nu tevens een hommage wordt aan de man die de succesvolle expeditie tot op grote hoogte fotografeerde. Dit jaar wordt naast de zestigste verjaardag van de beklimming in 1953 ook herdacht dat het vijftig jaar geleden is dat een Amerikaanse expeditie de westgraat beklom en als eerste de berg heeft overschreden. Dertig jaar geleden vond de eerste beklimming vanuit Tibet langs de zuidelijke pijler op de oostelijke Kangshungwand plaats, en vijfendertig jaar geleden de eerste beklimming zonder extra zuurstof.In 1953 had Lowe twee Kodaks Retina II, een Kodak Retinette, een Contax, een Rolleifl ex en een Leica beschikbaar op de Everest. George Lowe kon zijn Retina II moeiteloos bedienen. ’s Nachts, bij veertig graden vorst, nam hij zijn camera mee in zijn slaapzak. Boven op de berg, bij harde wind en extreem weer, droeg hij hem om zijn nek, weggestopt in zijn donsjas, maar klaar voor gebruik.Op grote hoogte in de sneeuw hield hij het simpel: hij schoot vrijwel alles met een sluitersnelheid van 1/110 s, een diafragma van f/8 en een normaal uv-fi lter.

Sherpakinderen kijken de tent van George Lowe in, gefascineerd door de vreemde apparatuuren het nog vreemdere uiterlijk van de expeditieklimmers.

ZESTIG JAAR EVEREST

60_R29_HL0213_everest_2.indd 60 3/25/13 12:22 PM

HOOGTELIJN 2-2013 | 6160 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST PETER DAALDER | FOTO’S GEORGE LOWE

unieke jubileumuitgave m

et foto’s van lowe

De Khumbu-ijsval met zijn gigantische ijsblokken, die voortdurend beweegt en verandert: oppassen geblazen. Op de foto nadert een groep de top van het deel met de steilste ijsblokken, het zogeheten ‘Hellevuurpad’. Er worden boomstammen gebruikt om grote gletsjerspleten over te steken.

George Lowe, zevende in het gezin van een fruitteler uit Hastings, op het Nieuw-Zeelandse Noordereiland, is bevriend met Hillary, met wie hij veel klimt. Dat hij op de Everest mag fotograferen en fi lmen is voor hem een onverwacht genoegen en een grote eer. Een paar jaar later reist hij als cameraman mee met de Trans-Antarctische Gemenebestexpeditie, die de Zuidpool bereikt.

Sherpa’s tijdens een rustpauze voordat ze met voorraden de Lhotsewand beklimmen. Er zijn voor iedereen op grote hoogte speciaal gemaakte laarzen volgens een destijds revolutionair ontwerp, met een binnenlaars en een apart omhulsel.

Een 240 pagina’s tellende jubileumuitgave over 60 jaar beklimming van de Everest. Met bijdragen van Sir Chris Bonington, Kenton Cool, Sir Edmund Hillary, Peter Hillary, Tom Hornbein, Reinhold Messner, Colin Monteath, Jan Morris, Norbu Tenzing Norgay, Doug Scott en Stephen Venables.Lido, 2013, ISBN: 978-94-9130-135-3, € 39,90

vanaf half mei 2013 in de winkel

‘De verovering van de Everest’ door George Lowe en Huw Lewis-Jones


Women’s Marzell Jacket

Men’s Marzell Jacket Men’s Marzell Jacket

Women’s Marzell Jacket

Men’s Marzell Jacket Beleef de vrijheid! Licht, elastisch 3-laags jack met capuchon en het milieuvriendelijke Sympatex® membraan voor veeleisende alpinisten. vaude.com

LOVE NATURE

love performance

S13_MS_AM_NL_VAUDE NL_210x135+3_Wo Me Marzell Jacket.indd 1 15.03.2013 12:32:21

meindl+sportiva.indd 1 3/25/13 1:57 PM

63 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST XXXXX | FOTO’S XXXXX | TEKST EN FOTO’S XXXXX HOOGTELIJN 2-2013 | 63

Tijdens de klim wacht Lowe op 8320 meter tot Hillary en Tenzing de vooruitgeschoven klimmers inhalen, hoog op de zuidoostgraat. Op 8530 meter maken de klimmers een plekje voor de tent van Hillary en Tenzing. Daar maakt Tenzing kippenoedelsoep. Ze eten ook sardines met honing en dadels, weggespoeld met warme limonade, en proberen nog wat te slapen. Om 6.30 uur de volgende ochtend vertrekken ze naar de top.

Nadat het aanvalskoppel Bourdillon en Evans niet geslaagd was, komt op 25 mei het tweede duo, Edmund Hillary en sherpa Tenzing Norgay, aan de beurt. In kamp IV controleertHillary de zuurstofsets, die ze tot aan de top gebruiken om energie te sparen. De pickel van Tenzing is gereed voor de top, met vlaggetjes om de schacht.

De hoofdsponsor van de Everest-expeditie, The Times, maakt in september 1953 een fotobijlage over de expeditie. Lowe fotografeerde een door alle klimmers getekend exemplaar.

”Ik maakte er geen geheim van dat ik als fotograaf slechts een amateur was. Tijdens mijn beklimmingen maakte ik graag foto’s, die ik zelf ontwikkelde, maar wat betreft elan en competentie viel ik in de categorie ‘goede amateurs’. Ik concentreerde me op zwart-witfotografi e en had geen ervaring met en weinig enthousiasme voor het pretentieuzere fi lmmetier.Dankzij onze succesvolle Everestexpeditie van 1953 ontstond een kleine mythe over mijn vakkundigheid, en nog geen twee jaar later werd ik benoemd tot offi cieel fotograaf van de Trans-Antarctische Gemenebestex-

peditie onder leiding van Vivian Fuchs. Blijkbaar had ik me tussen de twee expedities in een nieuw beroep eigen gemaakt.Bij alle grote Himalaya-avonturen tot dan toe werd er niet meer gefi lmd als het echte klimwerk begon. Vrijwel elke groep maakte prachtige beelden van de aanloop, met allerlei fraaie opnamen van de lagere fl anken van hun berg; maar zodra de druk toenam – en dit gold vooral voor de Everest – werd alles, ook de fotografi e en de fotogra-fen, opgeofferd aan de primaire taak om de berg te beklimmen.”

George Lowe: “Opeens had ik een nieuw beroep.”


HOOGTELIJN 2-2013 | 6564 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST MONIEK JANSSEN | MET MEDEWERKING VAN JOOP SPIJKER

ALM ZOEKT BOER

cultuurhistorisch e

rfgoed

sterft uit

In augustus 2012 staan de lokale kranten in Zuid-Tirol vol van een ruzie om een tractorpad van 860 meter naar de Antersac-alm in de Puez. De alm ligt geïsoleerd en de boer wil een

tractorweg om vee en goederen makkelijker te transporteren. ‘Dat gaat niet gebeuren’, lieten de autoriteiten hem weten. Maar de boer hield voet bij stuk. De Antersasc-Alm, al honderden jaren een stil plekje achteraf, staat ineens middenin de belangstelling. Het is de centrale vraag in veel bergdalen: wel of niet (verder) ontsluiten?

Wat maakt de zaak zo gecompliceerd? De Antersasc-Alm valt onder de gemeente San Martino in Badia en ligt in een drievou-

Almen verdwijnen in rap tempo. Slecht nieuws voor de berggenieter, want deze hooggelegen bergweiden met zomerboerderij bieden een schuilplaats bij onweer of een aantrekkelijke pauzeplek met wilde bloemen, koeien en soms een stuk verse geitenkaas of kop kof� e. Was ist los?

dig beschermd natuurgebied: Natura 2000, UNESCO-erfgoed, en Natuurpark Puez-Gaisler. Tractorweg of geen tractorweg? De tegenstanders van de tractorweg, de klassieke natuurbescher-mers, voeren campagne in de lokale krant: het is een misdaad tegen de natuur zegt de één. Een ander vraagt zich af of we dan overal maar meteen hotels moeten bouwen.

Messner neemt het op voor de boerOok Zuid-Tiroler Reinhold Messner bemoeit zich met de kwestie. Hij neemt het op voor de boer die een manier zoekt om zijn alm rendabel te houden. Zonder goede toegangsweg is dat lastig, met als gevolg een brodeloze boer en daardoor uiteindelijk een verlaten, verwilderde alm. Niet dat Messner tegen natuurbeheer is, integendeel, maar deze weg verbieden vindt hij te fundamen-talistisch. Heel precies legt hij de vinger op de zere plek: natuur is in de ogen van de Dolomietenbewoners eeuwenlang een economisch afvalproduct geweest. Op z’n ergst gevaarlijk en te vermijden, op z’n minst waardeloos als je er geen weide- of landbouwgrond van kunt maken. Met veel moeite hebben bergboeren de berghellingen door de eeuwen heen nuttig gemaakt. Maar de kennis en kunde om hoog in de bergen als

64_R20_HL0213_alm.indd 64 3/25/13 12:23 PM

HOOGTELIJN 2-2013 | 6564 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST MONIEK JANSSEN | MET MEDEWERKING VAN JOOP SPIJKER

boer de kost te verdienen gaat verloren als de ene na de andere boer zijn alm opgeeft.

Almen zijn cultureel erfgoed in de ogen van Messner, en hij is niet de enige die dat vindt. Hij doet een emotionele oproep op zijn website: “Waarom zou uitgerekend de Antersasc-alm vergaan tot woestenij? Die alm is niet van ons omdat we hem tot natuurge-bied verklaren, hij is van een boer en die moeten we helpen, zelfs al zijn de investeringen niet rendabel.”Zijn oproep mocht niet baten. In september 2012 wees de negenkoppige Landschaftsschutzkommission van de regio de aanvraag van de boer voor de tweede keer af.

Wat verliezen we als de almen verdwijnen?Het grote touwtrekken om de almen is al langer aan de gang. Vriend en vijand zijn het over één ding eens: als almen verwilderen, is er weinig aantrekkelijks meer aan en zijn er alleen verliezers. Op de eerste plaats de natuur: als een alm niet meer wordt begraasd of gehooid, dan verdwijnt de biodiversiteit. Overal schieten struiken en boompjes op. De bergweide verandert in een monotoon, jong bos en is ook geen aantrekkelijke plek meer voor wilde bloemen. Vee, wild, bijen en andere insecten en vogels verliezen daarmee een waardevol element in hun habitat.

Wat verliezen we als de almen

Om het boerenbedrijf rendabel te houden zijn

toegangswegen vaak noodzakelijk.

Foto

: Rog

ier

van

Rijn

Foto

Fra

nk H

ussl

age

Foto

Fra

nk H

ussl

age

Foto

Mar

ieke

van

Kes

sel

64_R20_HL0213_alm.indd 65 3/25/13 12:23 PM

Trekking ComfortCOMFORT = LOOSE FIT • KEEPS YOU DRY

LOOSE FIT

Super lichtgewicht ondergoed in een comfortabele pasvorm van polypropyleen en polyamide in een double-face structuur voor een push-and-pull effect en zodoende een perfecte vochtregula-tie. De schoudervulling in de shirts beschermt tegen drukpunten en wrijving door draagriemen.

Maximale ventilatie. Driedimensionale breitechniek met open meshstructuur zorgt voor een optimale luchtdoor-laatbaarheid.

Innovatieve rondbreitechniek. Perfecte pasvorm dankzij naadloze afwerking.

Optimale bewegingsvrijheid. Optimaal draagcomfort dank-zij maximale elasticiteit.

Ultralicht materiaal. Amper voelbaar bij maximale functionaliteit.

Voorkomt drukpunten. Dankzij verwerkte bescher-mende pads.

Perfect vochttransport. Push & Pull-technologie transporteert het vocht naar buiten.

Uiterst sneldrogend. Houdt het lichaam aangenaam droog.

Wijverzetten

bergen voor u

W.A. Hienfeld b.v.Postbus 75133, 1070 AC Amsterdam

T 0031 (0)20 - 5 469 469F 0031 (0)20 - 6 427 701

E [email protected]

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

WIJVERZETTEN

BERGEN VOOR U

Specialist inbergsportverzekeringen

W.A. HIENFELD B.V.

Postbus 75133 1070 AC Amsterdam

Telefoon 0031(0)20 - 5 469 469Telefax 0031(0)20 - 6 427 701E-mail [email protected]

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

hienveld 1-2 fc.adv 27.3.2003 14.33 B&R Pagina 1

Specialist in

bergsportverzekeringen

adv.heinfield.indd 1 1/10/11 10:27 AMNaamloos-3 1 3/25/13 10:27 AM

67 | hoogtelijn 2-2013 | tekst xxxxx | foto’s xxxxx | tekst en foto’s xxxxx hoogtelijn 2-2013 | 67

Wat is een alm?Een alm (alp, alpe, alb of alpage) is een bergweide, meestal gelegen op 1400 tot 2500 m hoogte, die zomers wordt gebruikt door boeren om vee en lastdieren te laten grazen en hooi of graan te verbouwen. Ook de Almhütte, geen hut maar een eenvoudige zomerboer-derij, de schuren, opslagplaatsen en verdere infrastructuur horen bij de alm.

Bloggen over de SeiseralmOverbeweiding door teveel koeien met een te hoog gewicht, overbemesting: het is allemaal slecht voor het natuurlijk evenwicht en de gesloten kringloop die de berglandbouw en -veeteelt ooit was. Op het internetforum van het Bruneck/Pustertal vliegen de beschuldigingen over en weer: de Seiseralm (de grootste hooggelegen alm van Europa) zou volgens een lokale blogger ten prooi zijn gevallen aan commercie, overontsluiting en verstoring van het natuurlijk evenwicht. Sommige boeren zouden volgens de blogger stiekem ’s nachts op de almen gieren (mest uitrijden), iets wat ten strengste verboden is.

De tweede verliezer is het toerisme. Almen zijn aantrekkelijk om tegen te komen op je wandeling. Het landschap is aangenaam open en almen lijken ervoor gemaakt om er eens even voor te gaan zitten en van de bloemen, dieren en het uitzicht te genieten. Eventueel met een stuk zelfge-maakte kaas, melk, honing of een ander

Verwildering of juist té intensief gebruik:

beide funest voor de biodiversiteit op een alm.

almproduct erbij. En nergens kun je beter schuilen voor slecht weer dan in een Almhütte.

Niet in de laatste plaats verliezen de boeren: hun bestaansmiddel vervalt en daarmee hun inkomsten en werkgele-genheid.

Bes

uch

auf d

er A

lm, d

oor

Emil

Rau

.

Auf

der

Alm

, doo

r Er

nst K

aise

r (1

84

4).

Foto

: Fra

nk H

ussl

age

64_R20_HL0213_alm.indd 67 3/25/13 12:56 PM


Daarom vinden de voorstanders van de almcultuur dat deze in stand moet worden gehouden. Daarvoor is nodig dat ze economisch rendabel blijven. Bereikbaar-heid van de alm, op z’n minst per tractor, is daarvoor essentieel en onmisbaar voor het moderne boerenbedrijf, ook in de Alpen.

Volgens milieubeschermers heeft dit een keerzijde. Zij wijzen erop dat ontsluiting van de alm uiteindelijk kan leiden tot te intensief gebruik ervan (denk aan toeris-tenstromen) met alle gevolgen van dien voor de waterhuishouding, fl ora en fauna. Het aanleggen van zo’n bergweggetje in lussen verstoort de waterafvoer van hellingen en rivierbeddingen. Een ander argument is, dat een weg nog steeds geen garantie is dat de boer blijft. Soms blijken almen ook na aanleg van een weg te worden verlaten.

AlmsuccessenHerderHet dorp Guttannen in Zwitserland is een goed voor-beeld van modern almgebruik. Slechts één inwoner is fulltime boer, de rest is deeltijdboer. Zij hebben een aantal schapen of jongvee op een lapje grond, vaak een alm. Op de hoge almen, die niet meer door koeien worden begraasd, staan ’s zomers de schapen van alle boeren. Een gezamenlijk betaalde herder gaat naar boven en zorgt gedurende de zomer voor de honderden schapen. Hij verblijft in de Almhütte, zodat de boeren in het dal kunnen blijven. In de Glar-ner Alpen op de steile hellingen onder de Hausstock en Rüchi werkt men ook op deze manier.

MateriaalbaantjeDe meeste Alpenboeren willen tegenwoordig graag dagelijks terug naar hun dorp kunnen. Als de boer al op zijn alm te vinden is, is dat zeker niet iedere dag. Bij almen zonder verharde toegangsweg zie je daarom soms kleine personen- en materiaalbaantjes die voor de bereikbaarheid zorgen. Dat zijn vaak de mooiste, meest authentieke almen. Zoals die boven het Zwitserse dorp Bristen, in het Urner Maderanerdal.

KabelbaanHet Italiaanse dorp Chamois en de bijbehorende alm in het Aostadal is uitsluitend per kabelbaan bereikbaar. Toen in de jaren zestig de keuze moest worden gemaakt voor een weg of kabelbaan was er veel discussie, maar achteraf is Chamois tevreden. Het dorpje is autovrij en dat maakt het extra aantrekkelijk voor toeristen.

Boerderij-restaurantDe Engalm in de Karwendel kan dankzij de jaarlijkse stroom toeristen blijven bestaan. Zij kopen de Engalmkaas, en bezoeken het bijbehorende boerderij-restaurant. Zonder die inkomsten zou het houden van koeien op de alm verliesgevend zijn, want de melkprijzen zijn de afgelopen decennia sterk gedaald. Met de extra inkomsten slaagt een coöperatie van tien boeren erin de alm en het almbedrijf in stand te houden.

Kunstmest en rijke laaglanders Twee andere bedreigingen voor de almcultuur zijn het gebruik van kunstmest en de bestemming als vakantiehuis. De zonnige almhellingen en het afwisselende gebruik van de grond leveren een uitzonderlijk rijke fl ora en fauna op. Tenminste, zolang je de alm niet te intensief gebruikt. Boeren komen soms in de verleiding om de grond kunstmatig te bemesten. Dan gaat de hooiopbrengst weliswaar omhoog, maar de veelheid aan bloemensoorten verdwijnt, en daarmee veel soorten insecten en vogels.

En dan zijn er nog de tweedehuisjeskopers uit de stad of het laagland. De Almhütte aan hen verkopen levert inkomsten op, maar betekent het einde van de Almwirt-schaft. Ziehier in een notendop de zorg van veel bergregio’s: hoe voorkomen we verval van de almen zonder dat de hele streek naar de knoppen gaat? Goede raad is duur.

‘Schutz und Schmutz’De almen zitten klem tussen aanhangers van de ‘harde lijn’ in natuurbeheer en de voorstanders van behoud van het halfnatuurlijke landschap van de almen.

Eeuwenlang kapten boeren bos om almweiden te creëren.Eeuwenlang kapten boeren bos om almweiden te creëren.

Foto

: Mar

ieke

van

Kes

sel

Foto

: Rei

nier

Rijk

e

64_R20_HL0213_alm.indd 68 3/25/13 12:56 PM


‘s Zomers woonde het boerengezin hoog in de bergen, op de alm.

Bronnen• Alpenreport CIPRA 1998

• Brochure Betriebswirtschaft,

in opdracht van Oostenrijks

Bundesministerium für Land-

und Forstwirtschaft , nov. 2012

• Forum Bruneck/Pustertal

www.forum-bruneck.com/

?tag=antersasc

• Website Reinhold Messner

www.reinhold-messner.de

Met het conserveren van almen is Europees geld gemoeid, veel geld. Elke alm, in het Franse, Oostenrijkse, Zwitserse of Italiaanse deel van de Alpen, valt vroeg of laat ten prooi aan de beslissing van de boer: is het wel of niet de moeite waard ermee door te gaan? En hoe dan? Aan het stuur van dit proces staat de

In de Duitstalige regio’s – waaronder veel Zwitserse kantons – is er historisch gezien een sterkere verbondenheid met de bergboer en is de lokale politiek-bestuur-lijke kracht vaak groot. Franse en Itali-aanse bergregio’s zijn van oudsher bestuurlijk op de stad aangewezen, die zich minder bekommert om behoeftige bergboeren. Het verklaart gedeeltelijk de 20e-eeuwse agrarische leegloop van de bergdalen. Er is ook een verschil tussen EU-landen en Zwitserland: de EU heeft beduidend minder subsidie over voor berglandbouw.

Almen: een product van de mensOoit was in het Alpenlandschap het natuurlijke strookje ‘alm’ heel smal. In een proces van eeuwen hebben bergboeren de weiden veel groter gemaakt door bos te kappen. Zij verwijderden stenen en boomwortels, streden tegen erosie, temden waterstromen en legden wegen aan. En leerden stukje bij beetje te overleven op de berghellingen.

Hun leven was hard en eenzaam. Na een lange winter vertrokken ze in juni met hun vee naar de eerste alm op ongeveer 1400 m. In juli volgde de rest van het gezin, en vertrokken ze naar een hoger gelegen alm. De hele zomer woonden ze in de Almhütte, ver van de gemakken van het dal. Schrikdraad bestond nog niet, dus koeien bij elkaar houden was veel werk. Op veel almen werd kaas gemaakt, dat was makkelijker te vervoeren en langer houdbaar dan melk. Toch bleef het een marginaal bestaan.

Tot diep in de 19e eeuw breidde de berglandbouw en veeteelt zich uit, daarna kwam de klad erin. Oorzaak: de ontsluiting van de Alpen en andere bergstreken. De eerste transalpiene spoorbaan, die over de Brennerpas, werd in 1867 aangelegd. Voedsel aanvoeren vanuit het laagland werd steeds gemakke-lijker, zelf verbouwen steeds minder een noodzaak. Tel daarbij op de landbouwcrisis in heel Europa van rond 1880 en de lage graanprijzen van geïmporteerd Amerikaans graan. Daarmee konden de almboeren niet meer concurreren. De ontvolking van bergstreken en de verwildering van de almen was het gevolg. In de Franse en Italiaanse Alpen ging dit het snelst. In Frankrijk verliet de helft van de bergbewoners hun alpage. Daar is nog maar een kwart van de oorspronkelijke almoppervlakte in gebruik. Hoe westelijker en zuidelijker in de Alpen je gaat, hoe meer verlaten dalen en ‘nieuwe’ natuur je tegenkomt.

regionale overheid die wel of niet kiest voor beschermende en ontsluitende maatregelen: Schutz (bescherming), of voor min of meer opgeven: Schmutz (vuil).

Im G

osau

tal,

doo

r A

dalb

ert S

tift

er

64_R20_HL0213_alm.indd 69 3/25/13 12:24 PM

Optifi t™ delivers an unrivaled combination of load control and maximised ventilation with a fully adjustable backpanel and hipbelt design. Optifi t™ dramatically improves weight distribution and airfl ow. The result: a perfect fi t and cooler carry.

BETTER FIT. LONGER DAYS

thenorthface.com

THE NEW STANDARD IN BACKPACK SUSPENSION DESIGN

JAMES PEARSONDOLOMITES, ITALY

Latitude:NORTH 46° 37’ 45”

Longitude:EAST 12° 15’ 22”

Elevation:2330 M

Photo: RIKY FELDERER

TNF_S13_Optifit_Hoogtelijn_460x297_Ol.indd 1 06/03/13 09.58


Naamloos-2 2 3/25/13 10:17 AM

Optifi t™ delivers an unrivaled combination of load control and maximised ventilation with a fully adjustable backpanel and hipbelt design. Optifi t™ dramatically improves weight distribution and airfl ow. The result: a perfect fi t and cooler carry.

BETTER FIT. LONGER DAYS

thenorthface.com

THE NEW STANDARD IN BACKPACK SUSPENSION DESIGN

JAMES PEARSONDOLOMITES, ITALY

Latitude:NORTH 46° 37’ 45”

Longitude:EAST 12° 15’ 22”

Elevation:2330 M

Photo: RIKY FELDERER

TNF_S13_Optifit_Hoogtelijn_460x297_Ol.indd 1 06/03/13 09.58


Naamloos-2 3 3/25/13 10:17 AM

NKBV VOOR JOU

72 | HOOGTELIJN 2-2013 HOOGTELIJN 2-2013 | 73

volg ons

KLIMJAARKAART 2013 BESTELLENHet klimseizoen is weer begonnen. Om in de Belgische klimrotsen te klimmen heb je een geldige klimjaarkaart nodig. Die kun je voor 20 euro bestellen via mijnnkbv.nl.

Dat gaat zo: Log in op https://mijnnkbv.nl en klik onder ‘Profi el’ op ‘Diensten’. Onderaan zie je de klimjaarkaart staan. Klik rechts daarvan op ‘Aanvragen’. Nu opent een scherm, waarin je de ingangsdatum ziet. Klik hier op ‘Opslaan’. Nu wordt je aanvraag verwerkt en ontvang je de klimjaarkaart binnen een week thuis. Betaling gaat per automati-sche incasso en de factuur ontvang je per e-mail.

Fontainebleau topo 5+6Na de succes-volle 7+8 Fontainebleau topo van Bart van Raaij is er nu ook een topo met boulders van 5- t/m 6c+ in Centraal- en Zuid-Fontaine-bleau. De topo, genaamd 5+6 bevat 3975 boulders in de 5e en 6e graad. Adviesverkoopprijs € 30,- Ledenprijs : € 26,50 excl. verzendkosten

Win een 5+6 shirt!Snelle bestellers maken kans op een exclusief 5+6 T-shirt! We verloten er twee (maat L) onder leden die de topo vóór 13 april a.s. bestellen. Om

mee te loten moet je bij je bestelling achter je lidmaatschapsnummer een L invullen.

NKBV webshop

Kijk voor deze en meer topo’s op www.nkbv.nl

bevat 3975 boulders in de 5e en 6e graad.

Win een 5+6 shirt!

mee te loten moet je bij je

Fontainebleau topo 5+6

Ledenprijs :

Foto

Dic

k va

n S

chag

en

Follow, link en like us! Dan ben je altijd op de hoogte van het laatste klim- en

bergsportnieuws. Via onze social media vind je ook tips, inspirerende fi lmpjes,

verenigingsactiviteiten en kun je deelnemen aan discussies.

Ga je binnenkort op pad? Zorg dat de NKBV-topvlag in je rugzak zit! Fotografeer jezelf met vlag op het hoogste punt van je tocht en mail die naar [email protected]. Vermeld de namen van de mensen op de foto en de datum en locatie. Alle inzendingen komen in het topvlaggenalbum op onze Facebook-pagina. En de leukste publiceren we in Hoogtelijn. Eind 2013 verloten we een paar mooie prijzen onder de inzenders. Je bestelt de vlag voor 1 euro (excl. verzendkosten) in onze webshop.

Simon Honingh en Dick van Schagen stonden op zondag 3 maart op de top van Ben Nevis (1344 m), Schotland. In zes dagen liepen ze van Tyndrum naar Fort William (West Higland Way route).

jouw topfoto in h� gtelijn of op faceb� k

Nu te koop in de webshop: NKBV-TOPVLAG

voor slechts 1 euro

(excl. verzendkosten)

twitter.com/nkbv

2500 volgershttp://on.fb.me/GG7oEI

3000 likes

http://linkd.in/GEQTcY

2000 members

REGEL HET SNEL OP MIJN NKBVOp mijnnkbv.nl kun je zelf je persoonlijke gegevens, lidmaatschap en je NKBV-dien-sten beheren. Ook kun je je facturen inzien. Facturen ontvang je voortaan per e-mail. Dat is beter voor het milieu en bespaart ons papier-, administratie- en portokosten. Met dat geld kunnen we andere mooie dingen doen voor onze leden.

Nog geen mijnNKBV inlog?Heb je nog geen inlog of ben je je inloggegevens kwijt of vergeten? Ga dan naar mijnnkbv.nl en klik op ‘wachtwoord vergeten’. Binnen drie minuten ontvang je per e-mail een wachtwoord. (NB: bij hotmail kan die in je spam-box terecht komen.)

Onbekend of oud mail adres?Is je e-mailadres onbekend of verouderd, stuur dan een mail naar [email protected] met het verzoek om je een nieuw wachtwoord toe te sturen.

Foto

Har

old

Sw

en

72_R04_HL0213_NKBV voor jou_Bever.indd 72 3/25/13 12:25 PM

NKBV VOOR JOU

NU

15%KORTING

* Met uitzondering van reeds afgeprijsde artikelen.

72 | HOOGTELIJN 2-2013 HOOGTELIJN 2-2013 | 73

Bij Bever ontvang je op vertoon van je NKBV-ledenpas 10% korting op alle artikelen uit het assortiment*. Daarnaast vind je in iedere Hoogtelijn drie producten waarop je nog extra korting krijgt, exclusief voor NKBV-leden. Kijk voor een Bever-winkel bij jou in de buurt op www.bever.nl. Acties zijn geldig t/m 5 mei 2013.

Activeer je korting onlineOnline winkelen bij Bever met deze korting is natuurlijk ook mogelijk. Vooraf dien je dan een kopie of foto van je NKBV-leden-pas te sturen naar [email protected]. Vermeld in de e-mail je naam, adres,

telefoonnummer en eventueel Bever Cardnummer. Je ontvangt dan een bevestiging, wanneer de NKBV-korting aan je Bever Card is gekoppeld. Je kunt vervolgens van deze korting gebruik maken op www.bever.nl

EXTRA KORTING BIJ BEVER VOOR NKBV-LEDEN

HAGLÖFS CRAG

Lichte en veelzijdige schoen geschikt voor wandelen en makkelijk klimwerk. De EVA tussenzool zorgt voor een laag gewicht en een goede grip. De met rubber verstevigde tenen en hiel bieden een goede bescherming. Voor de beste grip is gebruik gemaakt van Sticky rubber.

Producteigenschappen• Bovenwerk: Waterafstotend 3D-mesh en

microfi ber leer• Voering: sneldrogend en ademende stof• Voetbed: ENIG ™ met

anatomisch aangepaste vorm

• Zool: Haglöfs HSH

normale prijs € 124,95

PETZL LYNX LEVERLOCK Van sneeuwhellingen tot dry tooling, de Lynx is een veelzijdig stijgijzer. De modulaire voorpunten bieden veel opties; dual of monopoint, lang of kort en/of asymmetrisch. Ze worden geleverd met twee typen verwisselbare neusklemmen voor schoenen met en zonder klemrand. Voorzien van geïntegreerde antibottplaten en geleverd inclusief Fakir stijgijzertasje.

• Aantal punten: 14 (modulair)• Gewicht: 2 x 540 gram per paar

(met antibott, 2 punten) / 2 x 455 gram per paar (zonder antibott, 1 punt)

• Schoenmaten: 36 t/m 45 met de meegeleverde M verbindingsstang (40 t/m 50 met optionele L verbindingsstang T20850)

• Certifi caten: CE EN 893 / UIAA

Uit veiligheidsoverwegingen kan klimmateriaal bij Bever niet geruild of geretourneerd worden.

normale prijs € 207,95 v� r NKBV-leden € 176,75

Producteigenschappen• Vulling: 340 gram 90% ganzendons• Temperatuurbereik: Comfort > +5°C• Comforttemperatuur: 4°C• Loft: 7,5 cm• Lengte: 190 cm• Schouderomtrek: 157 cm• Heupomtrek: 150 cm• Voetomtrek: 117 cm• Pakvolume: 15 x 30 cm


microfi ber leer• Voering: sneldrogend en ademende stof

en zonder klemrand. Voorzien van geïntegreerde antibottplaten en geleverd inclusief

(40 t/m 50 met optionele L verbindingsstang T20850)

Uit veiligheidsoverwegingen kan klimmateriaal bij Bever


microfi ber leer• Voering: sneldrogend en ademende stof• Voetbed: ENIG ™ met


en zonder klemrand. Voorzien van geïntegreerde antibottplaten en geleverd inclusief

(40 t/m 50 met optionele L verbindingsstang T20850)

Uit veiligheidsoverwegingen kan klimmateriaal bij Bever

• Voering: sneldrogend en ademende stof• Voetbed: ENIG ™ met • Voering: sneldrogend en ademende stof• Voetbed: ENIG ™ met • Voering: sneldrogend en ademende stof• Voetbed: ENIG ™ met

anatomisch aangepaste vorm


• Voetbed: ENIG ™ met anatomisch aangepaste


• Voetbed: ENIG ™ met anatomisch aangepaste vorm


• Voetbed: ENIG ™ met anatomisch aangepaste vorm


WESTERN MOUNTAINEERING MITYLITE Deze doorgestikte semi-deken slaapzak kan zelfs worden gebruikt als lichtgewicht dekbed. Met een totaal gewicht van slechts 740 gram, voornamelijk door het gebruik van het lichte 25 gram/m2 ripstop nylon als buitentijk, past deze slaapzak bijna altijd in je bagage.

EXCLUSIEF VERKRIJGB� R BIJ BEVER!

v� r NKBV-leden € 106,20

• Vulling: 340 gram 90% ganzendons• Temperatuurbereik: Comfort > +5°C

gewicht van slechts 740 gram, voornamelijk door het gebruik van het lichte 25 gram/m2 ripstop nylon als buitentijk, past deze slaapzak bijna altijd in je bagage.

BIJ BEVER!

• Temperatuurbereik: Comfort > +5°C

normale prijs € 349,95 v� r NKBV-leden € 297,45


Quality since 1923

Quality since 1923

LO_5392_AZ_GorgonGTXlo_210x135+3.indd 1 15.03.13 14:28

>>> nu boeken

Tourismusverband FilzmoosT: 0043 6453 8235 www.filzmoos.at

Uw almzomermet spannende en veelzijdige mogelijkheden

� veel plezier met de bergwandelgidsen van outdoor-center "Filzmoos-Aktiv"� meer dan 200 km aan wandelpaden van makkelijk tot uitdagend� meer dan 300 klimroutes in Salzburg's klimregio nr. 1� overnachtingsmogelijkheden met wellness, kinderprogramma,

e-bike station, indoor klimwand, paardrijden...

Filzmooser Almzomer-aanbieding

Vanaf € 259,-per persoon/week

Mijn gezelligFilzmoos...

Hoogtelijn_210x135+3 24.01.2013 13:11 Uhr Seite 1

Naamloos-5 1 3/25/13 10:31 AM


^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR

Ken jij mensen die nog geen lid zijn van de NKBV, maar wel hun vakanties in de bergen doorbrengen? Zorg dat ze lid worden! Dan ontvangen zij voortaan ook vijf keer per jaar Hoogtelijn en profi teren ze van aantrekkelijke voordelen, zoals voorrang bij reserveren in berghutten en 50% korting op de overnachting, 10% korting bij Bever en onze aantrekkelijk geprijsde bergsportreisverzekering. Als beloning ontvang jij een Bever-cadeaukaart ter waarde van € 10,-. Kijk voor meer informatie op nkbv.nl/actie.

6 april MTB - Sint-Oedenrode12 - 14 april Bergwandelworkshop met kinderen (8-14 jaar) - Sy, Belgische Ardennen 13 - 14 april Fotografi e in de rots - Sy, Belgische Ardennen14 april Weerkunde - Kootwijk14 april GPS workshop - Nieuwkoopse Plassen19 - 21 april Bergwandelworkshop - Sy, Belgische Ardennen20 april Klettersteig Monte Cervino - Bergschenhoek20 april Speleologie - St. Anne, België21 april Speleologie - St. Anne, België21 april Klettersteig Monte Cervino met kinderen - Bergschenhoek3 - 5 mei GPS en Oriëntatie - Sy, Belgische Ardennen4 mei Basis alpiene touwtechniek - Monte Cervino, Bergschenhoek5 mei MTB - Apeldoorn11 - 12 mei Slapen op hoogte in een portaledge - Bjoeks, Groningen24 - 26 mei Bergwandelworkshop met kinderen (2-7 jaar) - Sy, Belgische Ardennen25 mei Klettersteig Duisburg (Duitsland) 25 mei Basis alpiene touwtechniek - Rock Steady, Bussum26 mei GPS workshop - Dwingelderveld31 mei - 2 juni Bergwandelworkshop met kinderen (8-14 jaar) - Sy, Belgische Ardennen7 - 9 juni Bergwandelworkshop met kinderen (2-7 jaar) - Sy, Belgische Ardennen 8 juni Basis alpiene touwtechniek - Rock Steady, Bussum14 - 16 juni Bergwandelworkshop - Sy, Belgische Ardennen15 juni Klettersteig Monte Cervino - Bergschenhoek15 juni MTB - Texel16 juni Klettersteig Monte Cervino met kinderen - Bergschenhoek21 - 23 juni GPS en Orientatie - Sy, Belgische Ardennen22 juni Weerkunde - Schoorl

NIEUWE WORKSHOPSFotografi e in de rotsIn Hoogtelijn of BLOK zie je ze elke keer weer staan: spectaculaire foto’s van mensen die steile rotsroutes beklimmen. Hoe maken ze die foto’s toch? Dat leer je in de workshop Fotografi e in de rots van Martin Fickweiler. Vanuit de Tukhut in de Ardennen gaan we de rotsen in en leer je veilig fotograferen aan touwen die je zelf hebt geïnstalleerd.

On the edge in a portaledgeVoor veel klimmers is het een droom om eens te overnachten in een portaledge. Een soort tentje dat je ophangt in je klimroute aan de rotswand. Hoe doe je dat? Dat leer je op deze workshop van Martin Fickweiler, inclusief overnachting en ontbijt op bed in de portaledge. Locatie: Groningen.


HET WORKSHOPSEIZOEN START, DOE M� !Wil jij je skills verbeteren, of heb je zin in avontuur? Het hele jaar door organiseren we tientallen leuke en leerzame workshops voor bergwandelaars, alpinisten en sportklimmers. Schrijf je in via www.bergsportreizen.nl.


(2-7 jaar) - Sy, Belgische Ardennen

^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR ^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR ^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR ^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR ^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR ^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR ^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR ^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR

(8-14 jaar) - Sy, Belgische Ardennen

...EN ONTVANG 10 EURO KORTING BIJ BEVER!

werf een nieuw lid...

doorbrengen? Zorg dat ze lid worden! Dan ontvangen zij voortaan ook vijf keer per jaar


HOOGTELIJN 2-2013 | 7776 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST PETER DAALDER | FOTO’S PETER EN RIENEKE DAALDER

na gedane klim is het goed rusten

HUTTENTOCHTVOOR DUMMIESAls je nog nooit een huttentocht hebt gemaakt, zijn er veel vragen. Hoe gaat het slapen in een hut? Is de wc buiten? Wat eet je er? Wat moet er mee? De antwoorden komen na een tocht met dochter en schoondochter.

Rieneke en Marjet hebben volop getraind, zelfs in heuvelach-tig terrein. Wandelschoenen aan, rugzak op. Maar dan komt de vakantie in zicht. Wat moet er mee? Ze kennen de

verhalen van afgezaagde tandenborstels, van minimale verscho-ning. Wie met een rugzak reist, denkt drie keer na over wat er meegaat. We houden rekening met warm en koud weer, droge en natte dagen. Veel bergsportmateriaal is licht. Een spijkerbroek is te zwaar en te groot, een handdoek blijft lang vochtig. Dus valt de keuze op een lichte trekkingbroek en een zeemleren lap die nauwelijks iets weegt en je toch droogt. En eten? Iets zoets, want als er nou alleen maar van die knofl ookworst en sterke kaas is? De rugzakken zijn van tevoren vele malen ingepakt, maar er komt stiekem iedere keer iets bij. Pleisters, zonnebrand, petje, lampje voor ’s nachts. Moet allemaal mee, maar wel de lichtste! Uiteinde-lijk wegen de rugzakken 7, 10 en 11 kilo. De tocht speelt zich af in de Stubaier Alpen en het Sellraintal, in het gebied van de kale Kalkkögel met zijn vele spitse rotstorens die het gebied de bijnaam Dolomieten van Tirol bezorgt. Het wordt een huttentocht voor dummies. Die naam hebben dochter Rieneke en schoondochter Marjet zelf bedacht. De eerste herinnert zich

hutten van vroeger, de laatste heeft er alleen van gehoord. De keuze is gevallen op het rondje Fotschertal - Potsdamer Hütte - Adolf Pichler Hütte - Birgitzköpfl hütte en dan afdalen naar Mutters. Geen extreme hoogteverschillen, geen superlange dagen, geen al te moeilijke stukken, maar wel voor vier dagen alles op je rug.

SchnapsOnderweg een lichte lunch, waarbij jam uit de rugzak komt. Niet zo groot als de kingsize pot pindakaas van een vorige tocht, maar toch… een glazen pot. Er zijn veel mensen op de been, het is een mooie zonnige dag. We hebben geen haast en genieten van de omgeving. Iets verder trekken twee Oostenrijkse vrouwen met een geel bakje de aandacht. Ze verzamelen op de boomgrens grote tweejarige dennenappels van Zirben en maken daar zelf Schnaps van. De hars ruikt heerlijk en geeft een specifi ek aroma aan de drank.Ook bij de hut is het druk. Het is een mooie tocht voor Einheimi-schen. Ze eten en drinken wat en lopen dan terug. Wij zoeken een plaatsje op het terras van huttenwaard Michael Schaffenrath en zijn vrouw Babsi. Ze beleven een hoogtijdag. Rieneke en Marjet leren Schiwasser drinken, de variant zonder alcohol. Voor de begeleider een Gespritzter en voor allen vers gemaakte Kaisersch-marren, de Oostenrijkse kruimelpannenkoek waarop keizer Franz Joseph zo dol was.We melden ons als het wat rustiger wordt bij de huttenwaard. Schaffenrath, al 25 jaar chef van de bergredding en acht jaar huttenwaard, is zoals je je een huttenwaard voorstelt. Een oermens, baard, vriendelijk woord voor iedereen, goochelaar op de vierkante

Nog een uur naar de eerste hut.

76_R17_HL0213_huttentocht.indd 76 3/25/13 12:26 PM

HOOGTELIJN 2-2013 | 7776 | HOOGTELIJN 2-2013 | TEKST PETER DAALDER | FOTO’S PETER EN RIENEKE DAALDER

meter in de keuken en op en top gastheer. Hij wijst ons een kamer met vier slaapplaatsen, recent verbouwd tot een knus hokje. Wasruimtes en douches zijn gerenoveerd en het toilet is in de hut, tot opluchting van de dames. De rest van de namiddag is voor het opmaken van de slaapplaats, rugzak herpakken, douchen en wassen, beetje lezen, de route van de volgende dag bekijken. Zes uur etenstijd.

HorrorverhalenHet avondeten voor de vijftien gasten is top. Bouillon met Leberknödel. ”Ik weet niet of ik dat thuis opgegeten had, maar het smaakt hier prima.” Daarna rijst met champignons. ”Lekker voedzaam.” Apfelstrudel toe: ”In Hoogtelijn hadden we horrorver-halen over eten gelezen, maar dit is echt goed.”Dan maakt de huttenwaard tijd voor iedereen. Waar ze vandaan komen en heengaan. Hij geeft een tip voor mensen met twee jonge kinderen en vertelt over zijn hut. ”Gasten willen meer comfort. Er worden steeds hogere eisen aan de hutten gesteld wat betreft energiegebruik, afvalverwerking en milieubelasting,” zegt de huttenwaard, die aan zijn knusse gelagkamer zo weinig mogelijk heeft veranderd. Hij merkt op dat er nog steeds veel meegesjouwd wordt door gasten, van theezakjes tot broodbeleg, terwijl alles tegenwoordig te koop is in de meeste hutten.Om tien uur is het Hüttenruhe. Rieneke en Marjet vinden het prima, want de inspanning en de ijle lucht van iets boven de 2000 meter eisen hun tol. Kort na tienen gaat het licht in de hut uit. De nacht verloopt rustig, zelfs voor de dames die tweemaal met

hun zaklampje de afdaling naar de natte hoek van de hut maken. Het is fris als we wakker worden. De huttenwaard heeft een ontbijtbuffet tevoorschijn getoverd waarvan we ook een lunchpakket mogen maken. Hij geeft een hand, poseert voor een foto en wenst ons een mooie dag. Servus!

Duitse ScrabbleDe volgende hut, na een heerlijke dag lopen, is van het sympa-thieke soort: pas zichtbaar als we er bijna zijn, de Adolf Pichler Hütte. Eerst voorbij enkele stieren, maar die hebben alleen oog voor de dameskoeien. In de hut regelen waardin Brigitte Parson en dochter alles. Het is een uitgangspunt voor echte Genüssklet-terei, zegt de waardin, met al die kalkbergen op grijpafstand. Veel bekende klimmers zijn er geweest op de plek die genoemd is naar geoloog en dichter Adolf Pichler. In de tweede helft van de negentiende eeuw zocht hij er mineralen. We zijn laat na een lange dag. Snel douchen (in een bijgebouw) en dan eten. Soep, sla, een groot bord spaghetti. De vermoeid-heid slaat al toe, het is pas acht uur. Toch eerst nog de kaart bekeken voor morgen, wat in de boekenkast van de hut gesnuf-feld en een paar spelletjes Scrabble op zijn Duits, extra lastig voor slaperige geesten. Geen bereik met de mobiele telefoon, dat is wel lekker rustig. We hoeven niets. Na de lange dag is een stapelbed nog een hindernis, de spieren zijn wat stram.

Rieneke Daalder (links) en Marjet Bosma voor het begin van de tweede etappe.

Een stralende ochtend op de Birgitzköpfl hütte. Zicht op het skigebied van Axamer Lizum en op een groot deel van de tocht van de vorige dag.

Foei! Er blijkt een pot(je) jam in de rugzak te zitten.


W

I N N A A R !

[email protected] | www.hanwag.nl

Eindelijk een oplossing voor mensen die last hebben van een Hallux Valgus, oftewel een scheefstand van de grote teen ten gevolge

van een vergroeiing in het teengewricht. HANWAG heeft hiervoor een speciale trekkingleest ontwikkeld, die precies op de plaats

waar de “bobbel” zit meer ruimte biedt. Geen stiknaden meer die drukpunten kunnen veroorzaken. Model Alta Bunion heeft een

volledig chroomvrije leren binnenvoering, dus vrij van allergenen; een weldaad voor mensen met een gevoelige huid en diabetici.

De Alta Bunion is verkrijgbaar in een specifieke dames- en herenleest en is bovendien verzoolbaar.

Hanwag Alta Bunion winnaar van de Outdoor Award 2013 c a t e g o r i e

s c h o e n e n

HANWAG ADV HOOGTELIJN MRT 13.indd 1 19-03-13 14:37


Lichte stressDe Kalkkögel eroderen sterk, met als gevolg dat er immense hoeveelheden steen en steentjes afbrokkelen en zich aan de voet van de berg enorme puinkegels vormen. Daaroverheen loopt het smalle pad richting Widdersbergsattel. Met een rugzak op is het voorzichtig manoeuvreren op de steile stukjes. Het is mooi weer, we hebben geen haast. Het is fi jn, zeggen de dames, om die basic dingen te doen. Eten, drinken, slapen, lopen. De eindeloze puinhellingen veroorzaken een lichte stress, maar gelukkig zijn er ook liefelijke groene weitjes als onderbreking. Her en der lopen koeien, wat schapen. We horen het geluid van onze voetstappen, de rollende keitjes, het gehijg van de inspanning.

Hoewel het lopen heel goed gaat en ook de rugzak went, is het toch de Dag van de Zeven Verschrikkingen. ”Vandaag vier lange stukken met losse steentjes, een koe die de weg verspert, een vervelende hond en na een afdaling nog serieus stijgen op het laatste stuk naar de Birgitzköpfl hütte.” Op het terras van de hut (een Naturfreundenhaus, een half hotel), lachen we er weer om. Met alweer een levensgrote Schiwasser, geserveerd door waardin Frau Frischmann, en genietend van het uitzicht op het skigebied van Axamer Lizum, komt de trots en de opluchting: ”Nou ja, als je ziet wat we hebben gedaan. Wauw, gaaf! Onderweg denk je: nooit meer. Daarna: nou toch wel. De beloning is heel simpel: een Murmeltier, het mooie uitzicht, de rust. Heerlijk.”Na de rugzakinspectie blijkt een jas en het regenpak niet gebruikt en van het eten, shampoo en zonnebrand waren kleinere verpak-kingen beter geweest. De dames nemen dat als een goede les voor een volgende keer. ”Dit gaan we vaker doen!”

Praktische informatieReisVan Utrecht naar Sellrain is het 890 kilometer, Innsbruck ligt op 25 kilometer. Van eindpunt Mutters naar Innsbruck is het 7 kilometer.

AccommodatiePotsdamer Hütte: www.potsdamer.at Adolf Pichler Hütte: www.adolf-pichler-huette.at Birgitzköpfl hütte: www.wildlife.atReserveren is in hutten altijd verstandig, zeker in het hoog-seizoen. Afmelden als een tocht niet doorgaat, hoort er uiter-aard ook bij. Leden van de NKBV krijgen korting op gebruik van de hut en op sommige maaltijden, zoals Bergsteigeressen.

DocumentatieAlpenvereinskarte 31/5 Innsbruck-Umgebung 1:50.000, € 11,95.

Huttenwaard Michael Schaff enrath van de Potsdamer Hütte zwaait ons uit.

De grillig gevormde Kalkkögel tegen een dreigende lucht op

het Widdersbergsattel.

Lopen, eten, drinken,

slapen, Verder niets.

De NKBV organiseert diverse workshops en cursussen voor beginnende bergsporters. Kijk voor meer informatie op www.bergsportreizen.nl en op www.nkbv.nl/bergwandelen


>>> Recensies ^^^ signalementen ^^^ Recensies ^^^ signalementen ^^^

HOOGTELIJN 2-2013 | 8180 | HOOGTELIJN 2-2013 | ONDER REDACTIE VAN PIETER DIRKSZ

Buitencategorie

De Zwitser Ueli Steck behoort tot een groep alpinisten die tot een buitencategorie horen. Zo snelde Steck in minder dan drie uur door de noordwand van de Eiger (klassieke Heckmair-route). In 8000+ - Aufbruch in die Todeszone verhaalt Steck (geholpen en opgeschreven (?) door Karin Steinbach) over zijn avonturen in de Himalaya.Een serie indrukwekkende beklimmingen wordt de lezer voorgeschoteld. Ook het dramatische verhaal van het bergongeluk van zijn vrouw komt indringend aan bod. Tegenslagen zoals het kort onder de top van Mount Everest moeten omkeren of reddingsacties op de Annapurna geven een indruk over het karakter van Steck. De relatie tussen media en sponsoren en topklimmers als Steck komt jammer genoeg (te) kort aan bod. Steck schildert een beeld dat drama en mooie beelden een belangrijk element zijn voor de relatie tussen sponsoren en media en de topsporter (de eigenlijke prestatie staat minder op de voorgrond). En dat dat een gespannen relatie kan opleveren. Al met al een mooi boek over de prestaties van een topalpinist. Iets meer beeld achter het waarom van dit alles is wel een gemis. En die gespannen lijkende relatie tussen media en sponsoren en sporters had van mij iets verder uitgewerkt mogen worden. (Pieter Dirksz)

8000+ Aufbruch in die TodeszoneUeli Steck (en Karin Steinbach)Malik, 2012ISBN 9783890294070€ 21,-

Goeie topo Ariège (Midi-Pyrénées)

Het was slechts een kwestie van tijd voordat de Chris Craggs-clan zou neerstrijken in de Midi-Pyrénées, de Ariège, en er een weergaloos fi jne topo van zou maken. Eindelijk iemand die wereldkundig maakt hoe mooi je daar kunt klimmen, ik weet zeker dat ze Craggs in de Ariège nog eens tot ereburger benoemen. Deze topo bestrijkt de 25(!) belangrijkste klimgebieden in de Ariège, van Calamès tot het ruigere Dent d’Orlu. Er bestaan wel losse beschrijvingen van de meeste rotsen, maar een topo van de complete Ariège was er nog niet, dus bewijst Craggs de klimwereld een goede dienst. Plichtsgetrouw zet hij wel een lijstje Franse topo’s van de afzonderlijke klimgebieden voorin het boek- maar de keus tussen dit boek en zeven losse topo’s die vaak niet eens meer te krijgen zijn is natuurlijk snel gemaakt. Niets ten nadele van lokale topomakers, maar het recept van de Rockfax-topo’s is inmiddels beproefd en succesvol gebleken. Het enige dat ik altijd mis is een goed overzichtskaartje. (Moniek Janssen)

France: AriègeChris Craggs, Anne and John ArranRockfax, dec. 2012ISBN 978-1-873341-87-2€ 35,-

Cultuurlandschap pur sang

In deze gids nemen Robert Kruker en Reto Solèr de wandelaar mee naar het westelijke Graubünden in Zwitserland. Er worden 21 wandelingen beschre-ven die wat betreft moeilijkheidsgraad passen binnen de Zwitserse scala van T1 tot en met T3. Dat betekent dat (een deel van) de relatief eenvoudige wandelingen ook geschikt zijn voor families met kinderen. Bij elke wandeling is er naast een beschrijving van de tocht ook een apart informatief deel opgenomen over uiteenlopende onderwerpen. Zo wordt er verteld over de geschiedenis van het gebied en de sociaalecono-mische ontwikkelingen. De auteurs zijn niet uitbundig in hun beschrijvingen maar het geheel geeft wel een gevoel van betrokkenheid bij het gebied. Deze gids is niet alleen een goede routebegeleider onderweg, maar geeft ook veel zinvolle informatie over de omgeving. Goed voor de voorpret en voor de verdieping, onderweg.(Pieter Dirksz)

SurselvaRobert Kruker en Reto SolèrRotpunktverlag, 2011ISBN 9783858694485€ 32,-

80_R10_HL0213_recensie.indd 80 3/25/13 12:28 PM

>>> Recensies ^^^ signalementen ^^^ Recensies ^^^ signalementen ^^^

HOOGTELIJN 2-2013 | 8180 | HOOGTELIJN 2-2013 | ONDER REDACTIE VAN PIETER DIRKSZ

Klettersteige 2Eugen E.Hüsler, Bruckmann, 2012, ISBN 9783765457302Hüsler is niet te stoppen. In deze uitgave zijn 560 klettersteigen beschreven aan de Zuidkant van de Alpen van de Zeealpen tot in Slovenië.

VallemaggiaThomas Bachmann, Rotpunktverlag, 2012, ISBN 9783858694805De gidsen in deze serie zien er altijd verzorgd uit. Een 40-tal wandeltochten in een groot deel van het Zwitserse Ticino worden gepresenteerd.

MoselhöhenwegThorsten Lensing, Rother, 2012, ISBN 9783763344154In deze wandelgids komen twee höhenwegen aan bod. De keuze is om aan de Eifelzijde of aan de Hunsrück-zijde de Moesel te volgen tot aan Koblenz.

Münchner SkitourenbergeMarkus Stadler, Rother, 2012, ISBN 9783763330652Stadler neemt het begrip Münchner bergen wel ruim. De 92 uitgekozen tochten liggen in een gebied tussen de Silvretta en Berchtesgaden.

Haute RouteDidier Lavigne en François Damilano, JMEditions, 2012, ISBN 9782918824091In deze gids beschrijvingen van diverse varianten van de overbekende Haute Route. Er zijn foto’s opgenomen van het routeverloop.

Een wandeling rondom de VeluweMenno Faber en Ad Snelderwaard, Gegarandeerd Onregelmatig, 2012, ISBN 9789078641223Deze wandeling wordt aangekondigd als de langste boswandeling van Nederland. In totaal 280 kilometer lang is de wandeling en in 20 etappes verdeeld. Het eind- en beginpunt van de etappes is in de buurt van een OV-opstapplaats.

Gadertal (Val Badia)Hanspaul Menara, Athesia, 2011, ISBN 9788882667269Het Gadertal is een vrij centraal gelegen dal in Zuidtirol. Menara stelt 45 wandeltochten voor in dit gebied.

Südtirol WestGerhard Hirtlreiter, Rother, 2012 (derde editie), ISBN 9783763330256Wandelgids voor het westelijk deel van Zuidtirol. Vooral het Vintschgau wordt behandeld. Met een beschrijving van een tweetal huttentochten (Meraner höhenweg en Sarner Hufeisenrunde).

BeaufortainPhilippe Gachet, Rando Editions, 2012, ISBN 9782841824885In deze gids zijn een 44-tal tochten beschreven in het gebied de Beaufortain (ruwweg gelegen ten oosten van Albertville in de Franse Alpen).

MercantourPatrick Mérienne, Rando Editions, 2011, ISBN 9782841822911De 43 bergtochten in dit boek zijn gesitueerd tussen de Col de Larche en de Col de Turini in de Zeealpen.

Apps voor alpinistenWinterwandernDit is één van de thematische apps van outdooractive.com met meer dan 1200 winterwandelingen in vooral de Duitstalige Alpen. Beschrijving en kaart kun je opslaan zodat je geen netwerk nodig hebt tijdens je wandeling. De app bevat ook winterkaarten waarbij terrein steiler dan 30° roze is gekleurd.Meer info: https://itunes.apple.com/nl/app/winterwandern-outdooractive.com/id582604821prijs: gratis

Met Offi ceTripje naar The Lakes of Schotland gepland? Deze app geeft voor de hele UK info over neerslag, wind, zonsop- en ondergang, per 3-uurs periode. Per plaats, maar op een kaart. Ook weerwaarschuwingen, een buienradar (24 uur vooruit) en het grotere weerbeeld boven Europa.Meer info: https://itunes.apple.com/nl/app/met-offi ce-weather-application/id331122086prijs: gratis

80_R10_HL0213_recensie.indd 81 3/25/13 12:28 PM

>>> vooruitblik >>> vooruitblik <<<


ColofonHoogtelijn is het offi ciële tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar.De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn.Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

RedactiePeter Daalder (hoofdredacteur), Tjitske Nijdam (eindredacteur), Ernst Arbouw, Pieter Dirksz, Sieto van der Heide, Frank Husslage, Moniek Janssen, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Bram Munnichs, Ivar Schute.

MedewerkersJody Hagenbeek, Peter uijt de Haag, Christine Tamminga, Arnold Tang, Milka van der Valk Bouman (correctie), Saskia Gottenbos (cartografi e), Toon Hezemans (cartoons).

Redactie-adresNKBV-Bureau, t.a.v. Secretariaat Hoogtelijn,Postbus 225, 3440 AE [email protected], www.hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatieManagementMedia BVpostbus 1932, 1200 BX Hilversumtel. 035-6232756, fax 035-6232401Olger Kooring, Peter [email protected]@managementmedia.nl

VormgevingStudio ManagementMedia, Edith van de Giessen (art director), Anita Baljet

Druk Senefelder Misset, DoetinchemOplage: 35.500ISSN: 1387-862X

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport VerenigingBellen0348-409521

BezoekenHouttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden

SchrijvenPostbus 225, 3440 AE Woerdenfax 0348-409534, [email protected]

BetalenGIRO 53 47 44, BANK 16 14 17 213 IBAN NL84RABO0161417213BIC RABONL2U

MET JE KINDERENDE BERGEN IN

MOUNTAINBIKENIN DE ZUGSPITZ ARENA

Hoogtelijn 3-2013 verschijnt 7 juni 2013

DE INS EN OUTS VAN ONWEER

KLIM IN DE DORDOGNE

Risicomanagement in de bergenRisicomanagement

82_R11_HL0213_vooruitblik.indd 82 3/25/13 12:29 PM

Voor liefhebbers van mountainbiken biedt de Tiroler Zugspitz Arena pure afwisseling. Naargelang hun conditie en vaardigheid kiezen mountainbikers uit meer dan 100 gemarkeerde routes met een totale lengte van meer dan 4000 kilometer en in het totaal meer dan 100.000 hoogtemeters. Zo kunnen hobbyfi etsers op de rit naar het Heiterwangermeer aan de voet van de spectaculair oprijzende bergtop genieten van de natuur, terwijl de pro’s op het freeride-parcours bij Grubigstein in Lermoos met zijn springschansen en hindernissen nieuwe sportieve uitdagingen vinden. De treinen in de regio vervoeren mountainbikes, zo bespaart u zichenkele hoogtemeters. Bij de gidsen van bikeschool Bikeguiding Zugspitzarena staan techniektraining en begeleide ritten op het programma. Ze kennen de beste routes van de streek en kunnen een paar geheime tips verklappen. Daarbij staan er verschillende verhuur- en reparatiestations ter beschikking. Om de planning te vergemakkelijken of zich al vooraf een beeld te maken kijkt u het best op de Online Tours Portal waar gratis GPS-gegevens gedownload kunnen worden.

TIROLER ZUGSPITZ ARENAFIETSPARADIJS MET ZICHT OP DE ZUGSPITZE

EHRW

ALD

| LER

MO

OS

| BER

WAN

G | B

ICH

LBAC

H | B

IBER

WIE

R | H

EITE

RWAN

G A

. SEE

| LÄH

N /

WEN

GLE

| NAM

LOS

WWW.ZUGSPITZARENA.COMToeristische regio Tiroler Zugspitz Arena, Am Rettensee 1, A-6632 Ehrwald/TIROL Tel: +43 (0) 56 73 20 000, Fax DW 210, [email protected]

230 x 297mm Advert- Packed with (Left Page).pdf 1 18/01/2013 13:55:45

hoogtelijn 2-2013

Documents

de zaligheden

de katharen36

de katharenzaeligheyt

de overlevering

de volledige collectie

de meest uitgebreide

de couserans22 bosbranden

de pyreneen18 herfst