hooghartige heren en drammende dames
DESCRIPTION
Hooghartige heren en Drammende dames. Arjan Videler Willy Garenfeld. Hans Vlek Als ik sterf dan liefst zoals Sarah Bernhardt. Theatraal groots, ontroerend. En dan weer opstaan voor de bloemen. Persoonlijkheidsstoornissen. Herkenning en omgang in de palliatieve zorg. Programma. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Hooghartige herenen
Drammende damesArjan Videler
Willy Garenfeld
Hans Vlek
Als ik sterf dan liefst zoals Sarah Bernhardt. Theatraalgroots, ontroerend. En dan weer opstaan voor de bloemen.
Persoonlijkheidsstoornissen
Herkenning en omgangin de palliatieve zorg
Programma• Persoonlijkheidsstoornis• Verschijningsvormen in de palliatieve zorg• Tragiek van persoonlijkheidsstoornissen• Casuïstiek• Conclusies
“Persona”
Persoonlijkheid
Persoonlijkheidsstoornis
As-I Psychische stoornissenAs-II
Persoonlijkheidsstoornissen As-III Lichamelijke ziektenAs-IV Psychosociale stressorenAs-V GAF- score, een cijfer voor psychosociaal
functioneren
Persoonlijkheid Persoonlijkheidsstoornis
Adaptief Disadaptief
- Autonoom en competent functioneren- Effectief en efficiënt reageren op de omgeving- Een subjectief gevoel van tevredenheid- De mogelijkheid tot (zelf) verwerkelijking
- Starre patronen te weinig adaptatie- Vicieuze cirkels van gedrag- Gedrag waardoor tegendeel van oorspronkelijk
doel bereikt wordt- Verminderde draagkracht waardoor spanning en labiliteit
Persoonlijkheidsstoornis
A B C
Drie clusters
Dramatisch,Emotioneel, Impulsief
Vreemd,Excentriek,Denkstoornissen
Angstig,Gespannen
VERSCHILLENDE PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN
Willem van der Does
“BUITENBEENTJES”
“LASTPAKKEN”
“ANGSTHAZEN”
Cluster A
paranoïde PSschizoïde PS
schizotypische PS
De “buitenbeentjes”
Deze mensen kenmerken zich door– Zonderling gedrag de “einzelgängers’’ – Apart / excentrieke gedrag– Achterdocht en wantrouwen– Koele en afstandelijke houding in het contact– Vreemde denkpatronen– Weinig interesse in de omgeving– Beperkte sociale vaardigheden
De “buitenbeentjes”
Cluster B
narcistische PSantisociale PSborderline PS
theatrale PS
“Lastpakken”
“Lastpakken”Dit zijn mensen die zich kenmerken door–Het uiten van veel verschillende emoties–Onvoorspelbaar gedrag–Impulsiviteit–Kunnen veel aandacht vragen –Doen een groot beroep op hun omgeving–Negatieve houding t.o.v. van de buitenwereld–Grensoverschrijdend gedrag
Cluster C
afhankelijke PS ontwijkende PS
dwangmatige PS
“Angsthazen”
Dit zijn mensen die zich kenmerken door– Angst voor contacten met anderen– Angst voor confrontaties/
conflicten/ ruzies– Angst voor sociale situaties– Angst om te falen
“Angsthazen”
Volwassenen
• Borderline en cluster C: goed psychotherapeutisch te
behandelen• Toepasbaarheid bij ouderen
onduidelijk
(Van Alphen, Videler, Van Royen en Verhey, 2009)
Beloop persoonlijkheidspathologie
Beloop persoonlijkheidspathologie
Beloop persoonlijkheidspathologie
Laat ontstane persoonlijkheidsstoornis
Levensfasegebonden factoren leggen de onderliggende kwetsbaarheid bloot
• Verborgen afhankelijkheid
Laat ontstane persoonlijkheidsstoornis
Levensfasegebonden factoren leggen de onderliggende kwetsbaarheid bloot
• Van gezond naar storend narcisme
“Ik ben niets en toch ben ik het enige waar ik aan denk”
Laat ontstane persoonlijkheidsstoornis
Levensfasegebonden factoren leggen de onderliggende kwetsbaarheid bloot
• Isolement
Persoonlijkheidsverandering• Door somatische oorzaak
- Cerebraal (cva, maligniteit, dementie) - Stemmingsontregeling- Medicatie - Psychologische reactie op somatische aandoening
• Persoonlijkheidsaanscherping• Persoonlijkheidsuitdoving
Persoonlijkheidspathologie• Openbaring is afhankelijk van context• Beperkte coping bij veranderende omstandigheden• Dus juist ook in terminale fase
Persoonlijkheid en terminale fase– Verlies autonomie– Afhankelijkheid– Controleverlies– Afscheid nemen– Onzekerheid / Angst– (Toekomst ?, Pijn ?, Benauwdheid ?, Dood)– Ondraaglijkheid– Moeite met uitstel– Wilsbeschikking– Familie
Wensenboekje
- Personalia- Contactpersonen- Levenbeschouwing of geloofsovertuiging- Afscheid van overledene- Uitvaart / Crematie- Zakelijke gegevens / contactpersonen
46
Herkennen en omgang?
Cluster?
Tragiek van persoonlijkheidsstoornissen
Patiënt Verzorgende
Fenomenologie in de palliatieve zorg
• Persoonlijkheidspathologie in de zorgrelatie
• Wat is je eigen allergie
53
Omgangsadviezen cluster A?
A
B
C
…wat kun je beter niet doen?
…wat kun je beter wel doen?
Niet doen1.Gesprekken over emoties voeren2.Meegaan in irreële gedachten3.Doorbreken van bepaalde rituelen4.Onverschillig gedrag proberen tegen te gaan5.Motiveren voor sociale activiteiten
Wel doen1.Zakelijke houding over praktische zaken2.Voorzichtig bijstellen van te irreële gedachten3.Gewoonten, rituelen zoveel mogelijk laten 4.Pseudo-depressief gedrag accepteren5.Motiveren voor individuele activiteiten
Cluster A “buitenbeentjes”
55
Omgangsadviezen cluster B?
A
B
C
…wat kun je beter niet doen?
…wat kun je beter wel doen?
Niet doen1.Uitingen van trots de kop indrukken 2.Claimend gedrag negeren3.Meegaan in uitspeel gedrag4.Problemen allemaal zelf willen oplossen5.Te amicale houding aannemen
Wel doen1.Oprechte bewondering uiten 2.Aandacht structureren qua tijdstip /personen3.Goede afspraken maken binnen het team (samen consequent zijn)
4.Eigen beperkingen onder- kennen, advies vragen5. Neutrale zelfverzekerde houding
Cluster B “lastpakken”
57
Omgangsadviezen cluster C?
A
B
C
…wat kun je beter niet doen?
…wat kun je beter wel doen?
Cluster C “angsthazen”
Niet doen1.Verantwoordelijkheid te veel overnemen2.Gewoontes en regels willen veranderen3.Negatieve gedachten bevestigen4.Willekeurig afspraken maken5.Creatieve vermogens benadrukken
Wel doen1.Zelfstandigheid bevorde- ren met kleine stapjes2.Controle zoveel mogelijk bij betrokkene laten3.Accent op het vergroten van het zelfvertrouwen 4.Afspraken maken op vaste tijdstippen5.Iemands nauwkeurigheid positief benoemen.
Conclusies• Persoonlijkheidsstoornis is ook op latere leeftijd
relevante diagnose • Persoonlijkheid(sstoornis) betrekken in zorgplan