SISTEM ZA HLAĐENJE MOTORA SUS

2

SADRŽAJ:

1. UVOD……………………………………………………………..… 3

2. ZADACI I KARAKTERISTIKE SISTEMA ZA HLAĐENJE

MOTORA SUS ……………………………………………… ……. 4 3. ELEMENTI SISTEMA ZA HLAĐENJE MOTORA SUS ………..5

3.1HLADNJAK …………………………………..… ……….………..….. 5 3.2PUMPA ZA RASHLADNU TEČNOST …………….……..……….....…. 5 3.3TERMOSTAT …………………………………….………..…..…...…. 6 3.4TERMOMETAR ………………………………….…………….…..….. 7

4. VRSTE SISTEMA ZA HLAĐENJE MOTORA SUS….…………8 4.1HLAĐENJE PROTOKOM SVJEŽE VODE …………………….………..……. 8 4.2TERMOSIFONSKO HLAĐENJE ………………………….………...………… 8

4.3HLAĐENJE POD PRITISKOM ………………………….………………... …..9 4.4OTVORENI SISTEM HLAĐENJA ………………………………………...…….9 4.5ZATVORENI SISTEM HLAĐENJA ………………………………….…….…… 10

5. VAZDUŠNO HLAĐENJE MOTORA SUS ………..……………..11 5.1 KARAKTERISTIKE VAZDUHOM HLAĐENIH MOTORA ………….….….. 11

6. KARAKTERISTIKE RASHLADNIH TEČNOSTI ……………… 12 7.POREDBENE KARAKTERISTIKE MOTORA HLAĐENIH TEČNOŠĆU I MOTORA HLAĐENIH VAZDUHOM …………..….. 15 7.1KARAKTERISTIKE HLAĐENJA TEČNOŠĆU ……………… ……………… 15 7.2KARAKTERISTIKE HLAĐENJA VAZDUHOM …………… …………..……. 15 8. ZAKLJUČAK …………………………………………………..……17 9. LITERATURA ……………………………………………………….18

3

1. UVOD Kao što je poznato,za vrjeme rada motora dolazi do sagorjevanja radne smješe,pri čemu se razvija toplota i vrši pritisak na čelo klipa i tako se ona pretvara u mehanički rad. Nastala toplota se djelimično prenosi na zidove cilindra,cilindarsku glavu,ventile,klipove i druge djelove. U prostoru za sagorjevanje temperature može dostići vrjednost 2000˚ C - 2500˚ C, na izduvnom ventilu oko 700˚ C - 900˚ C, na usisnom oko 550˚ C itd. Sa toplih mjesta u motoru toplotu je potrebno odvesti,što je i uslov za normalan rad motora, 30% energije se odvodi hlađenjem. Uloga hlađenja je značajna i sa aspekta boljeg punjenja cilindra radnom smješom kod benzinskih motora,odnosno vazduhom kod dizel motora. Prema tome, zadatak sistema za hlađenje je da odvede suvišnu toplotu,što je i neophodno za normalan rad motora. Uzmemo li u obzir da se u unutrašnjosti cilindra prilikom izgaranja smješe goriva i zraka razvije temperature od oko 2200˚ C,jasno je da bi se bez nekog sistema hlađenja,motor ubrzo počeo raspadati, a njegovi djelovi deformisati i/ili čak topiti.Kako se samo stjenka cilindra ne smije zagrijavati na više os 260˚ C, kada nastupi raspadanje ulja i drastično pada njegova sposobnost podmazivanja,stvorenu je toplotu potrebno nekako odvesti.Zato za odvođenje toplote u većini današnjih automobilskih motora brine rashladna tečnost.U prosjeku, ovom se metodom odvodi oko 1/3 ukupne količine toplote proizvedene u komori za izgaranje.No osim hlađenja rashladni sistem ima još dvije uloge. Prva prema značaju svakako je ona u kojoj ovaj sistem brine za održavanje ispravne radne temperature motora, dok drugi zadatak omogućava grijanje putničke kabine.

2.ZADACI I KARAKTERISTIKE SISTEMA ZA HLAĐENJE MOTORA SUS Od toplotne energije nastale u motorima sa unutrašnjim sagorjevanjem samo se jedna četvrtina pretvori u koristan rad.Preostalu toplotu treba odvesti i to tako da se nijedan dio motora ne pregrije.Pri vazdušnom hlađenju vjetar u toku vožnje ili zrak koji pokreće ventilator struji oko rashladnih rebara na vanjskoj strani glave i cilindra.Pri hlađenju tekućinom su stjenke motora oplakivane rashladnim sredstvom, a to je obično voda sa raznim dodatcima. Glavni sastavni djelovi savremenog hlađenja vodom su:

- vodeni prostori koji okružuju vruće djelove motora - hladnjak,koji toplinu rashladne vode predaje zraku, - ventilator,koji pokreće zračnu struju kroz hladnjak, - vezne cjevi,koje na gornjoj i donjoj strani vezuju hladnjak s motorom i

sastavljaju kružno strujanje vode - pumpa za vodu koja ubrzava kružno proticanje vode,

termostat na izlazu rashladne vode iz motora,koji zatvara ili prigušuje protok - vode kroz hladnjak, dok motor ne razvije radnu temperaturu. Kada je temperature na stjenkama cilindra niža od 60˚ C, nastaje kondezacija i korozija, i stoga termostat prekida ili prigušuje kruženje vode da se motor brže zagrije. Nepropusni čep na otvoru za punjenje hladnjaka omogućava zagrijavanje vode za hlađenje iznad 100˚ C.Osim toga , sprečava nastajanje parnih mjehura u blizini prostora za izgaranje.Parni mjehuri bi mogli uzrokovati pregrijavanje motora na nekim mjestima,uslijed čega bi se mogla deformisati glava i blok motora, a mogli bi se oštetiti i klipovi. Motor ima najugodniju radnu temperaturu kad bez obzira na broj obrtaja okreta temperature rashladne vode u blizini termostata iznosi 80˚ do 85˚ C.Događa se ipak da se motor pregrije;obično zbog manjka vode u rashladnom sistemu, a i iz drugih uzroka.Obično su čepovi otvora za punjenje izrađeni za predpritisak 0.5 bara(atm.).tako da rashladna voda na nadmorskoj visina 0 m ne provri do 112˚C. Na svakih 300 metara nadmorske visine vrelište vode se snizi za 1.1˚ C.

Slika 1.

4

3.ELEMENTI SISTEMA ZA HLAĐENJE MOTORA SUS

SASTAVNI DJELOVI: 1.HLADNJAK 2.PUMPA ZA RASHLADNU TEČNOST 3.TERMOSTAT 4.TERMOMETAR 3.1.HLADNJAK Za vrijeme kretanja vozila kroz hladnjak struji vazduh i preuzima toplotu od tečnosti koja prolazi kroz vertikalno postavljene cjevčice u hladnjaku,rebra hladnjaka su najčešće izvedena u vidu talasa ili rupičastih otvora. Cjevi hladnjaka kroz koje prolazi tečnost za hlađenje najčešće su izrađene od bakra ili mesinga kao osnovnog metala,jer su ovi metali otporni na koroziju.Hladnjak je sa motorom povezan preko elastičnih cjevi,a posredstvom gumenih nosača sa okvirom,odnosno samonosačem karoserijom vozila. 3.2.PUMPA ZA RASHLADNU TEČNOST Kod ranijih konstrukcija motora na vratilu pumpe na jednom kraju se nalazilo kolo sa lopaticama, na drugom kraju pričvršćena je remenica, preko koje se vrši pokretanje pumpe, odnosno ventilatora,koji ima zadatak da vrši potiskivanje vazduha prema motoru. Za pokretanje ventilatora potrebna je znatna snaga,zbog čega se odustupilo od klasičnog rešenja pumpe za tečnost sa ventilatorom, na putničkim vozilima.

Slika. 2.

5

Na slici (2) je prikazana centrifugalna pumpa za tečnost. Na pumpi razlikujemo kućište(1),vratilo pumpe na kome se nalazi turbine sa lopaticama(3).Vratilo pumpe (2),okreće se na kugličnim ležajevima (4).Na prirubnici (7),pomoću zavrtnja pričvršćuje se remenica, preko koje se pokreće vratilo pumpe, odnosno ventilator pumpe.Strelicama su obilježeni smjerovi strujanja tečnosti. Novo konstruktivno rješenje sa električnim pogonom ventilatora je povoljnije, jer se ventilator uključuje i isključuje u zavisnosti od temperature u sistemu za hlađenje.jedno od rješenja povremenog uključivanja – isključivanja ventilatora obezbjeđeno je podsredstvom elektromagnetne spojnice,koja se uključuje preko bimetalnog prekidača,i u zavisnosti od radne temperature tečnosti za hlađenje. 3.3. TERMOSTAT Uloga termostata je da omogući odlazak tečnosti iz motora u haladnjak kada temperature dostigne oko 80˚ C.Termostat je kod ranijih konstrukcija motora najčešće izrađivan u vidu meha-harmonike u kome se nalazila tečnost sa niskom tačkom ključanja (eter).Međutim, zbog određenih nedostataka sve se manje primjenjuje ovakav termostat.Na slici (3) je prikazan zatvoreni termostat – temperature tečnosti manja je od 78˚C.Kada termostat zatvori vodu prema hladnjaku,pumpa potiskuje tečnost koja kruži samo po prostoru unutar motora.Kada se termostat otvori (sl.3 b),tečnost odlazi iz motora u hladnjak.Na istoj slici prikazan je termostat u otvorenom položaju,kada je temperature tečnosti za hlađenje veća od 91˚C.Na slici je prikazan termostat ,čija je unutrašnjost ispunjena parafinom ili voskom,koji se sve više upotrebljava.

Slika 3.

6

3.4 TERMOMETAR Na slici(4) prikazan je sistem za registrovanje temperature tečnosti u sistemu za hlađenje.U bloku motora(1) nalazi se davač temperature,(2) sa bimetalnim kontaktima (4i5),odnosno otpornikom (4).Automat se nalazi u bloku motora,koji je istovrmeno i jedan pol,a drugi pol je obezbjeđen preko zavrtnja (6),koji je povezan sa pozitivnim polom akumulatora.Kada se (4 )motor zagrije tečnost se prenosi preko tjela automata na bimetalne kontakte i zahvaljujući različitoj provodljivosti tih kontakata,odnosno otpornika (4) stvara se elektromagnetna indukcija, radi čega se kontakti spajaju- zatvara se strujno kolo.Tada se na instrument- tabli može očitati vrjednost temperature rashladne tečnosti.

Slika 4.

7

8

4.VRSTE SISTEMA ZA HLAĐENJE MOTORA SUS Prema načinu hlađenja, motori mogu biti:

- hlađeni tečnošću - hlađeni vazduhom

Hlađenje tečnošću se može podjeliti na:

- hlađenje pod pritiskom - hlađenje sa protokom svježe vode - termosifonsko hlađenje

4.1 HLAĐENJE PROTOKOM SVJEŽE VODE Ovaj način hlađenja primjenjuje se na motorima koji služe za pogon čamca i brodova, jer je neograničena mogućnost vode u te svrhe. Poseban problem pri ovom načinu hlađenja je u tome što je teško ili nemoguće regulisati da se motoru stalno obezbjedi odgovarajuća radna temperatura. 4.2.TERMOSIFONSKO HLAĐENJE Ovaj nači hlađenja motora je jedan od najstarijih i danas veoma rjetko je u primjeni.Princip hlađenja kod ovoga sistema je zasnovan na opšte poznatom fizičkom zakonu da se zagrijana voda kao specifično lakša diže nagore i preko sistema spojenih sudova dospjeva u hladnjak. Kod ovog sistema ne postoji pumpa za potiskivanje (pumpa za vodu) rashladne tečnosti. Kod ovog hlađenja ograničene su mogućnosti brze cirkulacije vode. Njegova primjena bila je moguća kod sporohodnih motora i motora manje snage.

4.3.HLAĐENJE POD PRITISKOM (PRINUDNO) Ovaj sistem hlađenja dobio je naziv po tome što je u principu zatvoren, a kroz njega se potiskuje tečnost pod određenim pritiskom pumpe za rashladnu tečnost (pumpe za vodu). Prema konstruktivnom rješenju,sistem za hlađenje pod pritiskom može se podjeliti:

- otvoreni sistem za hlađenje - zatvoreni sistem za hlađenje.

- hlađenje pod pritiskom - hlađenje sa protokom svježe vode - termosifonsko hlađenje

4.4.OTVORENI SISTEM HLAĐENJA Funkcionisanje otvorenog sistema za hlađenje možemo vidjeti na slici (5.). Za vrjeme rada motora dolazi do pokretanja remenice(3), i ventilatora (6), preko kaiša, koji posredna veza između koljenastog vratila i remenice. Okretanjem remenice pokreće se vratilo pumpe (4), a time i kolo pumpe sa lopaticama (5).Pumpa potiskuje tečnost kroz prostor u motoru,koja pod tim pritiskom odlazi u hladnjak(1).Kao što se može vidjeti termostat(7) je otvoren i tečnost odlazi u hladnjak.

Slika 5. Na poklopcu hladnjaka se nalazi tkz.parovazdušni ventil,čija je uloga da omogući izlazak pare van sistema za hlađenje, tako što zagrijana tečnost,odnosno para vrši pritisak na ventil,koji se otvara pod dejstvom nadpritiska.Parovazdušni ventil ne bi trebao da se otvara ako je pritisak u sustemu manji od 0.3 bara nadpritiska. Prolaskom kroz hladnjak,tečnost se oslobađa količine toplote i dospjeva ponovo u motor.Tok kretanja tečnosti za vrjeme hlađenja može se vidjeti na sl.(5). Tečnost je odličan izolator buke i zahvaljujući toj karakteristici, prigušena je buka za vrjeme rad motora.Pomoću davača temperature(8)i(9) registruje se i očitava temperature tečnosti u sistemu za hlađenje.U sistemu za hlađenje termostat ima ulogu regulatora temperature. Ako je tečnost zagrijana,termostat dozvoljava da ona odlazi u hladnjak, a ako nije, termostat je zatvoren i tečnost ostaje da kruži u prostoru motora.

9

4.5. ZATVORENI SISTEM ZA HLAĐENJE Na sl.(6) prikazan je zatvoreni sistem za hlađenje sa tečnošću,koji nije stvarno zatvoren, već je njegovom konstrukcijom omogućeno da se tečnost kreće u zatvorenom krugu od hladnjaka do dodatnog suda i obrnuto.Način funkcionisanja ovog sistema je sledeći: za vrjeme rada motor pokreće vratilo,koje preko remenog kajiša(2) pokreće remenicu(1).Pošto je remenica pričvršćena na vratilo pumpe za vodu(4), okretanjem lopatica pumpe vrši potiskivanje tečnosti prema motoru.Iz motora tečnost će, zahvaljujući pumpi,dospjeti u gornji dio hladnjaka(9) podsredstvom cjevi (10), a odatle će vertikalo postavljenim cjevima (6) prolaziti kroz hladnjak(8).Tečnost će daljim kretanjem iz hladnjaka kroz cjevi (11) dospjeti do termostata(14), odnosno pumpe sa lopaticama, i tako se krug cirkulacije tečnosti zatvara. Međutim ako dođe do zagrijavanja tečnosti preko dozvoljene temperature,u sistemu počinje da se širi tečnost sa parom i zapremina tečnosti se povećava , odnosno u sistemu počinje da vlada nadpritisak od oko 0.30 bara.Ovaj nadpritisak djeluje na regulacioni ventil koji se nalazi u poklopcu (7),otvara ga i tečnost preko cjevi (12) dospjeva u dodatni sud(13).s obzirom da povećanjem nivoa tečnosti u sudu nastaje nadpritisak,vazduh biva potisnut kroz otvor zaptivača (18),odnosno na otvor na samom poklopcu(19).Kada se ohladi motor u sistemu za hlađenje nastaje podpritisak koji će djelovati na povratni ventil.Stvaranjem podpritiska otvara se ventil, pa se iz suda (13), preko cjevi (12) i povratnog ventila, tečnost vraća dopunjujući sistem za hlađenje.Odlaskom tečnosti iz suda (13) nivo tečnosti opada,nastaje podpritisak i zahvaljujući tome vazduh iz atmosfere preko otvora na poklopcu (sl.6) dospjeva u rezervoar.Cjeli postupak se ciklično ponavlja.Tečnost u sistemu za hlađenje može da se zagrije do 95˚ C, a u nekim slučajevima i više. Ako je temperatura tečnosti ovako visoka, onda se misli na hlađenje sa zatvorenim sistemom. Potrebno je svakodnevno vršiti kontrolu tečnosti,kako u otvorenom tako i u zatvorenom sistemu.Nivo tečnosti u zatvorenom sistemu ne bi smio da bude ispod oznake “mimimum” na dodatnom sudu.

Slika 6.

10

11

5.VAZDUŠNO HLAĐENJE MOTORA SUS Kod vazdušnog hlađenja motora toplota se prenosi na površinu rebra cilindra. Sa ovih površina toplota se prenosi na vazduh koji je u neposrednoj vezi sa rebrastim površinama.Ovakav način prenošenja toplote,odnosno hlađenja nameće obavezu da se motor izrađuje od materijala koji svojim osobinama omogućava dobro sprovođenje toplote.Kod vazduhom hlađenih motora može se smatrati da je oreberna površina oko 15 put veća od površine cilindra.Zbog potrebe hlađenja motora na nekim konstrukcijama su međusobno razdvojeni cilindri,i na taj način stvoren je veći prostor između njih,odnosno povećana je površina hlađenja.Kod motora čiji su zahtjevi hlađenja strožiji,konstruktivno rješenje je složenije,jer kod ovog sistema postoji određeni usmjerivač (ulazno – izlazni), preko kojih se obezbjeđuje kružno kretanje vazduha koji potiskuje turbine.Hlađenje vazduhom je nepovoljnije za konstrukcije vozila kod kojih se motor nalazi pozadi,jer se ne mogu koristiti vazdušna strujanja koja se stvaraju pri kretanju vozila.Kod vazduhom hlađenih motora korozija je znatno manja ,nego kod motora hlađenih tečnošću.Kod vazduhom hlađenih motora mogućnost oštećenja klipa i cilindra,kada je motor hladan je manja nego kod motora hlađenih tečnošću, jer motor brže postiže radnu temperature.Kod vazduhom hlađenih motora postiže se zagrijanost motora do 60˚ C oko jedan minut, dok kod motora hlađenih tečnošću za oko 3-4 minuta. 5.1KARAKTERISTIKE VAZDUHOM HLAĐENIH MOTORA Dobre strane:motori su pouzdaniji u radu i moguća su veća temperaturna odstupanja za vrjeme rada (120-160˚ C) nago kod motora koji se hlade tečnošću;motori su trajniji i kao takvi pogodniji za vozilo koje se koristi u gradskoj vožnji; manje se pregrijavaju nego motori koji se hlade tečnošću;brže se postiže radna temperature;specifična težina vazduhom hlađenih motora je manja; u cjelini proizvodnja ovih motora je skuplja,ali s obzirom da su trajniji,taj se nedostatak kompenzuje. Nedostatci.kod vazduhom hlađenih motora zazor između klipa i cilindra veći je nego kod motora hlađenih tečnošću,pri radu motor je bučniji, jer je vazduh slab izolator;zgrijavanje vozila je nedovoljno,naročito pri malom broju obrtaja i pri niskim spoljnim temperaturama,zbog čega se primjenjuje posebno rješenje za zagrijavanje unutrašnjosti vozila;troši se dosta snage na pokretanje turbine (6 -12% snage motora),čiji rad više povećava buku motora,što je poseban nedostatak putničkih i drugih vozila.

12

6.KARAKTERISTIKE RASHLADNIH TEČMOSTI ANTIFRIZ: BAZNI FLUID + ADITIV - VODA Osnovni zahtjevi zaštite hladnjaka su: -sprečavaje koroziju koju izaziva vrela voda -sprečavanje površinske korozije -sprečavanje kontaktne korozije -sprečavanje korozije u pukotinama -sprečavanje kavitacije -sprečavanje taloženja kamenca -sprečavanje pjenušanja -kompatibilnost sa materijalom Tečnosti koje imaju tačku smrzavanja ispo 0˚C,nazivaju se antifrizi 1.antifriz na bazi etilnog alkohola(gdje alkohol brzo ispari i pokazuje kvalitet etila) 2.antifriz na bazi glicerina(imaju veću gustoću i manju provodljivost od vode) 3.antifrizi na bazi etil-glikola(ovo su najbolji,imaju dobre osobine,jedina im je loša strana što nagrizaju metal) Monoetilenglikol(MEG) je najbitniji za antifriz jer određuje temperature ključanja,temperature smrzavanja i karakteristike prenosa toplote rashladnog sredstva.Temperatura smrzavanja se određuje standardom (ASTM) metodom i definiše temperature pojave prvih kristala u vodenom rastvoru antifriza. Temperature smrzavanja vode i glikola obrnuta je proporcionalna koncentraciji glikola, opada sa povećanjem koncentracije ali samo do 60%.Sa daljim povećanjem koncentracije ,temperature smrzavanja počinje da raste.Tačka smrzavanja koncentrovanog antifriza 100% je 17.5˚ C. Aditivi su obavezni dodatci tečnostima za hlađenje. Čisti monoetileglikol izaziva koroziju crnih i obojenih metala. Monoetilenglikolu se dodaje multifunkcionalni paket aditiva koji ima zadatak da sprječi pojavu pjene usljed prodora vazduha ili izduvnih gasova,pojavu rđe i korozije koja može nastati usljed djelovanja produkata razlaganja glikola, a koji su kisele prirode. Zadatak aditiva je da zadrži PH vrjednost rashladne tečnosti 7 i 11 u toku upotrebe. Zbog trošenja aditiva tokom upotrebe, proizvođači rashladnih tečnosti preporučuju njenu zamjenu nakon dvije godine za konvencionalne, tri godine za hibridne i pet godina za organske.

- Konvencionalne rashladne tečnosti sadrže inhibitore korozije na bazi silkata. - Hibridne rashladne tečnosti sadrže silkate i mješavinu raznih organskih

kiselina.

13

- Organske rashladne tečnosti ne sadrže fosfate,silkate,nitrite i nitrate.Inhibitori korozije su mješavina organskih kiselina.

Mješanje rashladnih tečnosti različitih proizvođača se dozvoljava samo ako su na bazi monoetilglikola i ako su istog hemijskog sastava.Međutim,preporuka je da antifrize različitih proizvođača i različitih tipova ne treba mješati.Ako se pomješaju konvencionalni tip antifriza koji sadrži silkate kao i inhibitore korozije sa antifrizom organskog tipa, koji sadrži silkste,fosfate,nitrite i nitrate (inhibitor korozije kod ovog tipa antifriza je mješavina organske kiseline),može se kao posljedica pojaviti korozija na aluminijumu. Rashladne tečnosti ne bi trebale sadržiti nitrate kao inhibitore korozije.Nitriti se tokom upotrebe transformišu u kancerogene nitrosoamine.Pošto se ipak može dogoditi da neki antifriz sadrži nitrite, treba izbjegavati kontakt sa kožom prilikom zamjene I ne treba ih bacati u kanalizaciju i rjeku.

14

Opšti zahtevi specifikacije ASTM D 3306-00a

Karakteristike

Tip I

100% etilenglikol

Tip II

100% propilenglikol

Tip III

rastvor 1:1

etilenglikol

Tip IV

rastvor 1:1

propilenglikol

Metode ispitivanja

Boja navodi se Vizuelno Gustina na 150C, g/ml 1,110 -

1,145 1,030 – 1,065 min. 1,065 min. 1,025 ASTM D 1122

Tačka mržnjenja, 0C, max.

Pripremljen za upotrebu

Razblažen u sledećem odnosu:

40% v/v, rastvor glikola u vodi

50% v/v, rastvor glikola u vodi

60% v/v, rastvor glikola u vodi

70% v/v, rastvor glikola u vodi

-

- 24

- 37

- 52

- 60

-

- 21

- 32

- 48

-

- 37

-

-

-

-

- 32

-

-

-

-

ASTM D 1177

Tačka ključanja, 0C, min. 160 150 108 104 ASTM D 1120Sadržaj pepela, %, m/m, max. 5 5 2,5 2,5 ASTM D 1119pH-vrednost 7,5 –9,0 7,5 –9,0 7,5 –9,0 7,5 –9,0 ASTM D 1287Sadržaj vode, % m/m, max. 5 5 - - ASTM D 1123Rezervna alkalnost, ml, min. 10,0 10,0 5,0 5,0 ASTM D 1121Korozivnost u staklenoj posudi,

gubitak mase, mg/pločici, max.

Bakar

Lem

Mesing

Čelik

Sivi liv

Aluminijum i legure alumin.

5

15

5

5

5

15

ASTM D 1384

Sklonost penušanje/stabilnost, ml/ml, max. 50/5 ASTM D 1881

15

7.POREDBENE KARAKTERISTIKE MOTORA ZA HLAĐENJE TEČNOŠĆU I MOTORA ZA HLAĐENJE VAZDUHOM 7.1. KARAKTERISTIKE HLAĐENJA TEČNOŠĆU Hlađenje pomoću tečnošću za hlađenje podrazumjeva da se motor obliva rashladnim sredstvom,a to je obično antifriz ili destilovana voda.Rebrasti hladnjak je najčešće izveden u vidu talasa ili rupičastih otvora .Za vrjeme kretanja vozila , kroz hladnjak struji vazduh i preuzima toplotu od tečnosti koja prolazi kroz vertikalno postavljene cjevčice.Cjev hladnjaka kroz koju prolazi tečnost najčešće je izrađena od bakra i mesinga jer su otporne na koroziju. Dobre strane:pomoću tečnosti postiže se ravnomjerno hlađenje i pri većem broju obrtaja motora neće biti posljedica; obezbjeđuje ravnomjernije temperature za vrijeme hlađenja; potrebna snaga za pokretanje pumpe kod većih motora je manja nego za pokretanje turbine kod vazdušnog hlađenja; tečnost svojim prisustvom omogućava stvaranje omotača oko hlađenih površina, čim se obezbjeđuje izolacija buke. Nedostaci: uređaj u cjelini zahtjeva veliki prostor;tečnost u sistemu hladnjaka može se smrznuti,te kao posljedica toga mogu nastati mehanička oštećenja (blok,cilindar,pumpa,itd.). Potrebno je duže vrjeme za zagrijavanje motora, s obzirom na veću masu koju treba zagrijati(metalne površine i tečnost za hlađenje). 7.2.KARAKTERISTIKE HLAĐENJA VAZDUHOM Kod vazduhom hlađenih motora toplota se prenosi na površinu rebra cilindra i glave. Sa ovih površina toplota se prenosi na vazduh koji je u neposrednoj vezi sa rebrastim površinama.Ovakav način hlađenja nameće obavezu da se motor izrađuje od materijala koji omogućava dobro sprovođenje toplote. Kod ovih motora orebrena površina je veća 15 puta od površine cilindra.Hlađenje vazduhom je najpovoljnije rješenje za konstrukciju vozila kod kojih se motor nalazi pozadi,jer se ne mogu koristiti vazdušnsa strujanja. Hlađenje motora se može podjeliti na: -hlađenje prirodnom cirkulacijom ,najviše se primjenjuje na motociklima i na manje stabilnim motorima. -hlađenje pri prinudnoj cirkulaciji vazduha je najrasprostranjeniji način hlađenja vazduhom, a najvažniji i osnovni dio je turbine koja dobija pogon od radilice.Ti motori su napravljeni od legura aluminijuma, površina im je orebljena čim se postiže bolje hlađenje.

16

Dobre strane: -motor je pouzdan u radu dobro podnosi veća temperaturna odstupanja -motor ima duži vjek trajanja -teže se pregrijava -brzo dostiže radnu temperaturu Nedostaci: -motor je bučniji zato što je veći zazor između klipa i cilindra -u zimskom periodu je slabije zagrijavanje kabinskog prostora -turbina oduzima dosta snage motoru od 8 do 12% -hlađenje motora je neravnomjerno

17

8.ZAKLJUČAK U zavisnosti od temperature okoline zavisi i hlađenje, što znači da u uslovima ekstremnih hladnoća motor teško postiže optimalnu radnu temperature, a u toplijim uslovima hlađenje motora je otežano. Ugradnja ventilatora može se ostvariti prisilna cirkulacija vazduha i na taj način poboljšati hlađenje Rasipne površine se prave od materijala koji su dobri kao provodnik toplote. Vodeno hlađenje bazira se na principu postojanja posrednika u prenosu toplote ,a pošto je kod rashladne tekućine,koja je u ovom slučaju posrednik i prenosi toplotu najzastupljenija voda , sistem je nazvan vodeno hlađenje. Princip rada motora podrazumjeva izgaranje goriva i pretvaranje hemijske energije goriva u mehanički rad. Pri tome nastaje toplota koju trebamo odvoditi u okolinu da bi se osiguralo da motor može da radi u uslovima optimalne radne temperature.

18

L I T E R A T U R A 1.MOTORI I MOTORNA VOZILA Josip Lenasi I Tomislav Ristanović 2. Časopis “VRELE GUME” 3.Časopis “AUTO-MOTO” 4.Http:/www.renault.com 5. Http:/ www.sppead.com