Pretece renesanse

Cenni di Peppi – Cimabue

On ustvari nastavlja staru tradiciju vizantije u svojim djelima. A novo se

javlja samo u detaljima: trudio se da likovima individualna obiljezja –

karakter- i da ih zahvati u neposrednijem i zivljem pokretu. Njegova

najbolja djela su freske sa Sv. Franje u Asiziju.

Njegov najtalentaniji ucenik je Giotto di Bondone. Znaci da Giozzo u

pocetko radi pod Cimabueovim uticajem da bi se kasnije oslobodio

vizantijskog uticaja i nadmasio samog svog ucitelja.

Masačo

(Masaccio) 1401.-1428.g. Pokretač novog pravca u Firetinskom

slikarstvu i Giottov naslednik. On je naslutio zakone pomoću kojih se

u slikanju postiže prostor - Iznad svega on uvodi u slikarstvo

naturalistički koncept akta. Masačo je rijesio probleme svetlo -

tamnog (uticaj Firentinske skulpture), modeliranja, skraćenja i

perspektive. U izradi se nije upuštao u detalje. Na njegovim freskama

figure nisu stavljene pred pozadinu, već u prostor, arhitekturu ili

pejzaž, u kome ima vazduha. On ozbiljno slika. Njegove su figure

telesnije, stabilnije, masivnije, plastičnije, prirodno stoje u prostoru.

U njegovoj kompoziciji postoji red i dostojanstvo. NJegova umetnost

je snažna i opora, ozbiljna, naglo je preokrenola renesansu.

1. Poreski novčić - J 493; K

Freska, iz kapele Brankači, Firenca, oko 1427. g.

Najčuvenija Masačova freska u ovoj kapeli. Prikazuje vekovno starom

metodom, koji se zove ”povezano pričanje”, priču iz Jevanđelji po

Mateji. U sredini, Hristos podučava Petra kako će uhvatiti ribu, u

čijim će se ustima nalaziti novac za poreznika. Daleko ulevo, u

daljini, Petar vadi novčić iz ribljih usta; desno ga daje porezniku.

Masačo upravlja mlazom svetlosti (koja dolazi sa desne strane, gde

je ustvari postavljen prozor na kapeli). i služi se vazdušnom

perspektivom u fino nijansiranim tonovima pejzaža. Svi stoje u

uravnoteženom kontrapostu. To, međutim, čini figure prilično

statičnim - ono narativno izraženo je više u dubokim pogledima i

nekim naglašenim gestovima, nego fizičkim pokretima.

Likovi nemaju upecatljive pokrete tijela, jer je ono sto je umjetnik

htio reci, prikazao na izrazima lica i pogledima.

Stara tehnika – povezano pricanje. U sredini glavna prica. Prikazuje

Hrista kako da ulovi ribu. Lijevo prikazuje Petra kako lovi ribu a

novcic daje porezniku.

2. Izgnanje iz raja - J 494; \P 139; K

Freska na drvetu iz Brankačijeve kapele, 1427.g. Ovde

Masačo odlučno dokazuje svoju sposobnost da prikaže ljudsko telo u

pokretu i lepoti. Visok, uzan format, ostavlja malo mesta za prostorni

okvir; vrata Raja su samo naznačena, a u pozadini ima nekoliko

zasenčenih padina bez vegetacije. Ali fino modelovanje atmosfere, a

posebno anđeo koji se kreće unapred, smelo skraćen, dovoljni su da

prikažu slobodan i neograničen prostor. Masačovi Adam i Eva,

ophrvani bolom, sa izrazom očajanja, kajanja i stida, mada manje

zavisni od Antičkih modela, isto tako su ubedljivi primerci lepote i

snage nagog ljudskog oblika - masivne figure, pune snage i energije,

nisu banalne. Adam je lice pokrio rukama, a Eva skriva grudi i trbuh.

3. Al. Trojstvo (Sveta trojica sa Bogorodicom)

Prikazuje Bogorodicu Sv. Jovana i dva donatora. Najnizi dio

prikazuje sarkofag koji je spojen sa grobnicom i na kojem stoji

nadpis : „ono sto si ti, ja sam nekad bio, a ono sto sam ja ti ces

biti”. Realan prikaz draperije, a okvir prikazuje savrseno vladnje

perspektivom. Prvi put u historiji umjetnosti dati su svi potrebni

elemeneti za mjerenje dubine naslikanog enterijera.

Fra Filipo Lipi

( Fra Filippo Lippi) 1406.-1469.g. Učenik Fra Anđelica, ali ubrzo sledi

struje novog Lipi je svojim raspusnim životom (oteo Lukreciju i sa

njom imao sina Filipina Lipija, pa je i napustio fratarski red) dao

povode mnogim pričama. NJegova Lukrecija postaje model za

Bogorodice - plave prozirne oči, plava, sitno kovrxava kosa i

izduženo lice - model koji je preuzeo Botičeli. Perspektiva mu je,

malo nesigurna. Kako mu nikad nije pošlo za rukom da obuzda svoju

bujnu maštu (po karakteru hirovit i nepredvidljiv, njegov je talenat

živahan i ličan), na svojim slikama nije baš postigao jedinstvo

prostora. Kompozicije su mu uglavnom simetrične. Unosi dramatiku,

i to figurama koje su više izvrnute i neprirodne. Proporcije su mu

malo teže, likovi malo zaokrugljeni.

Pa, ipak, njegovo je slikanje sjajno, slike su mu kompozicije lepote.

To se ogleda u draperijama (koje su lake i prozračne) i finoći izrade

ženskih likova. Opevao je lepotu ženskog tela i gracioznost.

3. Blagovesti -

Roma

Nova ljupkost izbija iz jedva nagnute Madone. čini se kao da duva

jedva primetan povetarac. Interesovanje za pokret je evidentno.

4. Bogorodica i dete - IS 51; \P 146

Fra Filipov lični lirizam dobija neku religioznu notu.

LJupka, a skoro naivna pobožnost dolazi do izražaja. Oseća se

prirodna impusilsivnost, mali Hrist nije konvencionalno prikazan, jer

ima čudan pokret.

5. Bogorodica sa Hristom na cvetnoj livadi -

????

Jedna od najlepših Lipijevih slika urađenih za dvor Kozima

Medičija. Po legendi, livada se osula cvećem od Hrista Mladenca.

Zaleđe je tamna šuma - novina koja se uvodi u slikarstvo. Model za

ovu Bogorodicu, kao i za većinu, bila je njegova žena. U ovoj

kompoziciji ima neke religiozne čednosti - osećanje koje će

vremenom nestati sa njegovih slika, njegove Madone postaće

gizdave Florentinke sa zdravom i punačkom decom, kojima skoro fali

vrat. One obično nemaju ni senke od nečeg Božanskog, ali se ipak

preteruje kada se na njima, pod impresijom Lipijevog života,

pronalazi nešto raskalašno.

7.Al. Herodova gozba i Salomin ples

Opet je povezano pricanje. Saloma na lijevoj strani ima kao

graciozno i njezno tijelo koje kao da lebdi u zraku. Pogled je blago

spusten, pokazuje cednost, dok na desnmoj strani ona donosi glavu

na pladnju Herodiu. On pokazuje odusevljenje dok njena majka

pokazuje ravnodusnost.

Fra Anđeliko

(Fra Angelico) 1400.-1455.g. Ovaj zatucani i čestiti kaluđer bio je vrlo

veliki slikar nekog nestvarnog sveta anđeoske dobrote i krotkosti.

Sa 20 god postao monah. Skoro sve slike su mu religiozni prikazi.

Kad je radio religijske prikaze figure su imale goticke proporcije, dok

je kod ostalih prikaza imao realne proporcije. Njegove slike su bile

uvecane minijature. Posebno se primjecuje koristenje zlatne boje kao

pozadine.

7. Blagovesti

Freska, 1440.-1450.g. Firenca, manastir Sv. Marko.

Gotičke proporcije tela. Savršena perspektiva. Sladunjave, nežne

boje, ljupkost. čistota forme i jednostavnost.

8. Krunisanje Bogorodice - IS 44; K

Oko 1430.g. Ovde se vide najbolje osobine Fra Anđelika,

koji je nadahnut religioznim zanosom i teži da svoje oduševljenje

prenese gledaocu prikazajući nebo, Bogorodicu i svece u

nadzemaljskoj lepoti. U tom Raju je sva izveštačena i lepršava lepota

Gotike. Slikar nije štedeo zlatnu i plavu boju.

Prikazuje svoje odusevljenje religijom, na taj nacin sto prikazuje

bogorodicu i svece u nekoj nadzemaljskoj ljepoti.

9.Al. Izrugivanje Krista

Pozadina su scene iz Hristove muke, ispred koga je Krist postavljen na

prestolju u smislu da vlada u oba svijeta – simbolickom i realnom.

Pjero dela Frančeska

(Piero della Francesca)1420.-1492.g. Pripada Floretinskom slikarstvu.

Za njega kažu da je robovao pravilima. Iako primitivac, dobro su mu

poznata otkrića nove slikarske nauke. Pored tog savladanog znanja

on unosi u slikarstvo i svoje sasvim originalne novine: udaljeni

predmeti na njegovim slikama ne samo manji, nego su im i konture

blaže a boje gube intezitet. Oblici su mu ravnomerno osvetljeni - sa

blagim prelazom svetla u senku. Pejzaž kod njega takođe dobija novi

vid. Kod Pjera ima pejzaža produženih u skoro beskrajni prostor.

Daljina nije dobijena samo crtačkim perspektivnim efektima, već i

tonskim moduliranjem. Udaljeni predmeti gube konturu i tonski

intezitet (vazdušna perspektiva),

9. Batista Sforca i Federiko di Montefeltro (Batista Sforca i

Federico di Montefeltro)

Diptih (slika iz dva dela) 1465.-1466.g. Firenca. Otvoren

horizont, kojim se pejzaž utapa u nebo, dat je i u ovim čuvenim

portretima Vojvode i Vojvotkinje od Urbina. Pejzaž (prisutna

perspektiva) u pozadini portreta - postaje trajno likovno rešenje u

renesansi. Lica ne govore svojim izrazima, već gestovima. Umetnost

je bezlična i statična, likovi vanvremenski.

Paolo Ućelo

Bio je matematicar, te je probleme perspektive rjesavao matematickom

metodom. Bio je sliakr lova, parada i turnira. Na slikama je imao licni

kolorit, nacin na koji je bojao bio je svojstveno samo njemu – ruzicasto tlo i

zelen covjek.

12. Bitka kod San Romana

Slika na drvetu, oko 1455.g.

Tlo je pokriveno jednom resetkastom sarom, na nacinjenom od

razbacanog oruzja i komada oklopa. Slika nema ni malo kristalne

jasnoce i reda.

Iako je bio majstor perspektive, na slici uopstenije prikazao dubinu

prostora.

13. Scene iz lova

Cini se srednjovjekovnom jer nije realna perspektiva, nacin bojenja i

polozaj jahaca i pasa vode na sredisni prostor kao u centralnoj

perspektivi. Psi u perspektivi. Ciste boje bez nijansi. Nerealno.

14.Al.Konjanički spomenik Sir Johna Hawkwooda – P

Ucello

To je prvo njegovo remek djelo u kojima je u potpunosti savladao volumen

I perspektivu. Konzola se vidi odozdo u skracenju. Uocava se savrsena

ravnoteza proporcija.

Andrea della Castagno

14.AL. Tajna večera

Naslikano udubljenje, zamisljeno kao stvrani produzetak prostora. Na slici je prikazan Krist sa 12 Apostola sa jedne strane stola i usamljemi Juda sa druge. Izraz na licima Apostola pokazuje zamisljenost kao da naslucuju neka teska dogadanja. A medusobno komuniciranje izmedu njih svedeno je na minimum. Sto se tice arhitektonskog prostora uocava se simetrija, a nacin obrade ploca iza je prigusen kod svih osim kod one koja se nalaze iznad Judine glave, koja je obradena na taj nacin da predstavlja munju koja pada na Judinu glavu.

15.Al. David

Naslikan na koznom stitu, sluzi kao ukras. Narucio vojskovoda, trebalo da predstavlja pobjedu, sigurnost, staticnost, hrabrost, mudrost, kosa i draperiju uskovitlao vjetar.

16.Al. Uskrsnuce

Domeniko Venecijano

(Domenico Veneziano)1410.-1461.g. Dolazak ovog Venecijanca u Firencu je spre~io Firentinsko slikarstvo da se sasvim pot~ini Masa~ovom uticaju. Da bi dao novu snagu koloritu, ovaj Mle~anin je doneo sa sobom tehniku uqanog slikarstva i ve{tinu organizovawa prostora pomo}u boje.

Profiwenost, plitak reqef i gipka linija. On sliku organizuje pomo}u svetla, kao Venecijanac voli kolorit zasi}ene, sjajne boje : crvena, zelena, `uta.

15. Portret mlade `ene - IS 50 ; K

Oko 1460. g. Izvanredno osjecanje za boju. Svjetle boje i blistavost . Belo lice na plavoj pozadini. Prikaz brokata (teska tkanina od svile koja je protkana svilom ili drugim nitima). Profil je pod uticajem medaljona u ranoj renesansi. Osjeca se prostor oko figure. Kontrast toplo – hladno.

16. Al. Madonna sa djetetom i svecima

Madona na prijestolju uokvirena arhitekturom sa svecima pored nje koji su postavljeni na taj nacin da mogu komunicirati sa djevicom, medusobno i sa posmatracem. Mozemo ih posmatrati i obacati im se, ali im ne mozemo prici. Posmatrac kao da ih gleda u pozoristu – tako su postavljeni. Okvir je dat u perspektivi, a obasjava ga sunceva svjetlost s desne strane sto se vidi na sjenci iza madone. Tijela svetaca su vitka i misicava.

DONATELO

David – prva naga statua u prirodnoj velicini od antike i koja je potpuno slobodna. Predstavlja tijelo adolescenta. Na klasicnu statuu podsjeca samo po kontrapostu. Karakteristicnost ove figure jeste da je to poluodrasli djecak, odnosno to nije mladic sa porpuno oformljenim vanjskim dijelovima tijela – nije u potpunosti razvijen.

Konjanicka statua – nalazi se ispred crkve posvecene Sv. Antoniju Padovanskom.Radena je u bronzi, ima snazan osjecaj za ravnotezu i dostojanstvo. Spomenik vojnicke hrabrosti. Radena je za mletecku vladu. To je statua Kondatijera, pravljena je 10 godina u Padovi, sa postamentom je visoka 8m. Kip je iz jednog komada.

Maria Magdalena – nije bitna ljepota tjelesnog nego stanje duhovnog. Naglasen asketizam. Na prvi pogled nas podsjeca na goticke slike poboznosti kakva je bonska Pieta (bogorodica kada oplakije Krista).Sveti Dorde – vladanje perspektivom, svetitelj ratnik koji oslobada princezu, ima tipicnu herojsku velicinu, istice se duboko realisticnim odlikama i ljudskoscu njegova pogleda. Zastuplen je realizam i ljudskost u pogledu. Glava izrazava ljepozu mladosti, energiju.

Horska klupa katedrale u Firenci – Krist u Limbu – svjedoci o evoluciji Donatelovog stila i njegovu mastovitost, slikarska obrada reljefa, uznemiren i dinamican karakter.

LEONARDO DA VINCI pripada visokoj renesansi –

Tajna vecera – Freska naslikana u dominikanskom samostanu u milanu prikazuje trenutak kada Isus Krist okruzen sa 12 apostola otkriva da ce ga jedan od njih izdati. Slika prikazuje dramu koje ce se desiti u tom trenutku – zaprepastenje, nerazumjevanje, ljutnja, prikazane su sa snaznom ljutkoscu. U poredenju sa Castanjovom Tajnom vecerom kod koje arhitektura potiskuje likove, ovdje to nije slucaj. Naprotiv, dubina je jos vise izrazena postavljanjem otvora iza. Sve je skoncentrisano oko Isusa – Isusove glave (linije perspektive idu u jednu tacku iznad Isusive glave). Kroz prozor se vidi pejzas.

Mona Lisa – Prikazao je zenu jednog firentiunskog trgovca, sliku je radio 4 godine, i dalje ju je smatra nedovrsenom. U prvom planu je portret sa otvorenom pozadinom, u pozadini je rijeka koja tece, zadivljuje ljepota detalja kao sto su ruke, zila kucavica na vratu, lice ozareno osmjehom – najzagonetnijim osmjehom koje se naslucuje na uglovima usana i tesko je odrediti psihicko stanje koje odrazava.

Bogorodica u pecini – sumaglica (sfumato) i naglasavanje udaljenosti – ovisno o njihovoj udaljenosti od oka predmeti gube svoju jasnocu. Postignuta atmosferka perspektiva, tj. Plavicastu boju u daljinu (jasne konture se gube i sve izgleda kao u sumaglici)

MIKELANDELO

Nagi David – obnavlja se zanimanje za ljudsku figuru, istrazuje se u klasicnoj tradiciji anticke proslosti modeli koji se odlikuju skladom i ljepotom.

Mojsije – bio hebrejski voda, 2,5 metra visok, prikazan je u trenutku kada prijekorno gleda puk – narod kritikujuci ga zbog izdaje. Zadivljuje ljepota detalja kao sto je mekoca brade, ruke kao da vidimo kako krv protice zilama, podlkoljenica. Draperija je najljepsa u vajarstvu koja mekano pada prreko kojena. Prikazan sa malenim roscicima.

Stvaranje Adama – Sikstinska kapela, strop – prikazuje udahnjivanje duse, postize dramaticnost suprostavljanja covjeka i Boga, ne tezi samo ka Bogu vec i ka Evi koja se nalazi ispod lijeve ruke Gospoda.

RAFAEL

Atenska skola – freska –izrazajnost, fizicka snaga i dramticno grupisanje likova slicno kao kod Mikelandelovog strasnog suda. Bez obzira sto ga je kopiarao imao je svoj sobstven stil. Kod Rafaela ocitiuje se specifican izraz na licu kod filozofa kao kod Leonarda u tajnoj veceri, te povezanost arh prostora sa likovima. Svod ima veci udio u kompoziciji nego kod Leoonardove Tajne vecere – arh ima mnogo veci udio u kompoziciji. Sasvim tacna perspektiva, u skonstruisanju svodova.

Madonna del Granduca – slika na drvetu, palata Piti, Firenca - oblici su bogatiji, obavijeni sa Leonardovim sfumatom, Bogorodica ozbiljna i njezna podsjeca nas na Mona Lisu bez ijedne od njenih tajni.