hirien berpizkundea - erdi aroa
DESCRIPTION
Berant Erdi Aroan hirien berpizkundea edo susperraldia eman zen Europan. Hiri zaharrak hazi egin ziren eta hiri eta hiribildu berriak sortu ziren. Garai horretakoak dira Bilbo, Durango, Elorrio...TRANSCRIPT
![Page 1: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/1.jpg)
E R D I A R O AE R D I A R O A
Hirien berpizkundea
![Page 2: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/2.jpg)
Erromatarren garaiko hiriaErromatarren garaiko hiria
Erromatarrak hiri asko sortu zituzten
Hirian gainera monumentu asko egin zituzten
Merkataritza eta hartueman ekonomiko handia zegoen inperioko lurraldeen artean
![Page 3: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/3.jpg)
Erromatar inperioa erori Erromatar inperioa erori zeneanzenean
Inperioa erori zenean berriz, jendea landetara joan zen bizitzera
Ez zegoen segurtasunik, jendea jaun baten menpe jartzen zen babesaren truke
Hiri asko desagertu egin ziren
Hau V-VIII mendeen artean izan zen
![Page 4: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/4.jpg)
Hirien berpizkundeaHirien berpizkundea X. mendetik aurrera hiriak
berpiztu egiten dira Hiriak sorrera desberdina izan
zuten: 1. Garai batean gune
militarrak edo erlijioaren inguruko gune izandakoen garapenagatik sortu ziren.
2. Gaztelu, abadia edo nekazaritzako azoka txikien inguruan burgu ugari sortu zen eta gero garatu egin ziren.
3. Azkenik, beste hiri batzuk erregeek eta jaunek sortu zituzten, biztanlerik gabeko edo konkistatu berri ziren lurraldeak populatu nahi zituztelako.
![Page 5: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/5.jpg)
Durangoko Foruen konfirmazioa - 1372Durangoko Foruen konfirmazioa - 1372
... el muy noble Señor Rey Don Enrrique Señor que soy de Lara et de Vizcaya, que conozco et otorgo á bos los mis basallos de la mi Villa de Tabira, et pobladores que agora sodes como á los que seran siempre jamás et confirmo bos todos los privilegios, libertades, et buenos usos, et costumbres que has los de la dicha villa de Tabira habedes fasta el da de hoi,...
![Page 6: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/6.jpg)
Erregea
Erdi mailako nobleak
Goi mailako nobleaketa kleroa
BEREIZKETAPribilegiodunak eta herri xehea
![Page 7: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/7.jpg)
Hirien berpizkundeaHirien berpizkundea
![Page 8: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/8.jpg)
Hirietan artisauak eta merkatariakHirietan artisauak eta merkatariak
![Page 9: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/9.jpg)
Gasteiz-VitoriaGasteiz-Vitoria
Zapatería
Herrería
Pintorería
Cuchillería
Correría
![Page 10: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/10.jpg)
Lanbideak - Ofizioak - GremioakLanbideak - Ofizioak - Gremioak
![Page 11: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/11.jpg)
Hirien berpizkundeaHirien berpizkundea
Erdi Aroaren bigarren zatian (X – XV) hirien bezpizkundea ematen da:
• Errege edo/eta Jaunek “sortze gutuna” edo fueroa ematen zioten (“Carta puebla”)
• “Sortze gutun” horretan hiri berri horri ematen zaizkion pribilegioak agertzen ziren
• Ondorioz, Hiri horretariko jendeak, landetan bizi zirenak baino bizi baldintza hobeak zituen
![Page 12: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/14.jpg)
Durango “”uria”” eta bere lurraldea Behe Erdi AroanDurango “”uria”” eta bere lurraldea Behe Erdi Aroan
![Page 15: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/15.jpg)
Durango hiriaren sorreraDurango hiriaren sorrera
XIII. mendea. - Plano erregularraren forma zuen. - Hiru kale zituen: Goienkale,
Artekale eta Barrenkale eta zeharkatzen zituen kale bat, Zeharkelea.
- Hasieran oholezko harresi batek inguratzen zituen, baina gertatutako sute baten ondoren, harrizko hezia eraiki zen.
- Uste da Andra Mari eliza defentsa-sistemaren osagarria izan zela.
Artekale
Barrenkale
Goienkale
![Page 16: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/16.jpg)
Durango XV. mendeanDurango XV. mendean
XV. mendea. - Aurreko planoarekin konparatuta,
laugarren kale bat ikusten da, Kalebarria.
- Bi sarrera gehiago egin ziren, San Martin Kalebarriko hegoaldean eta Zabala eta Piedad Zeharkalearen ertzetan.
- Bi eliza agertzen dira, Andra Mari eta Santa Ana. Elizaurreko plazan azoka egiten zen.
Lehen dorretxeak agertzen dira, Lariz eta Marzana (gurutzearekin)
San Martin Piedad
Zabala
Andra MariSanta Ana
Kalebarria
Lariz dorrea
Lariz dorrea
![Page 17: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/17.jpg)
Durango XVI. mendeanDurango XVI. mendean
XVI. mendea. - 1.554.ean sute bat gertatu zen.
Etxe gehienak erre ziren. - Aurrerantzean apurka-apurka
zuraren ordez harria erabiltzen hasiko dira.
- Partzelak berrantolatu ziren eta Udaletxearentzako leku pribilegiatu bat utzi zen.
- Harresitik kanpo eraikinak sortzen dira: San Agustin, San Franzisko eta Santa Susana komentuak.
Udaletxea
Sta SusanaSan Fanzisko
San Agustin
![Page 18: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/18.jpg)
XVIII. mendeanXVIII. mendean
XVIII. mendea.
- Demografikoki eta ekonomikoki atzera egin zuen Durangok. Planoak beltzez dauden orubeak (partzelak) eraiki gabeak dira edo ortu bezala erabiltzen zirenak.
- Aldaketa nabarmenenak eraikin erlijiosoetan: Andra Mari elizak solairua eta elizpea, Santa Ana berriro eraiki beste orube batean, hiru komenturen obrak.
Ortuak
![Page 19: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/19.jpg)
Durango XIX. mendeaDurango XIX. mendea
XIX.mendea. Ez zen Erdi Aroko harresiaren
aztarnarik geratzen. Hazkunderako traba egiten zuen dirudienez.
Ekialdeko harresia bota egin zen Komentu kalea egiteko.
Ataurreak ere bota egin ziren, Santa Anakoa izan ezik.
Errebalak (harresitik kanpoko guneak, “arrabalak”) gehiago ageri dira: San Agustin, Kurutziaga, Pinondo, Intxaurrondo...
San Agustin
Pinondo
Kurutziaga
Intxaurrondo
![Page 20: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/20.jpg)
Erdi Aroko hiribilduaErdi Aroko hiribildua
![Page 21: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/22.jpg)
Bilbao XV. mendeaBilbao XV. mendea
![Page 23: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/23.jpg)
Bilbao XVI. mendeaBilbao XVI. mendea
![Page 24: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/24.jpg)
Bilbao XVII. mendeaBilbao XVII. mendea
![Page 25: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/25.jpg)
BaionaBaiona
![Page 26: Hirien berpizkundea - Erdi Aroa](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061518/55905c171a28ab6f2e8b4632/html5/thumbnails/26.jpg)