HİPOTALAMUS VE HİPOFİZ HİPOTALAMUS VE HİPOFİZ HORMONLARIHORMONLARI

Prof.Dr.Meral AŞÇIOĞLUProf.Dr.Meral AŞÇIOĞLU

HİPOTALAMİK SERBESTLETİCİ HİPOTALAMİK SERBESTLETİCİ HORMONLARHORMONLAR

Hipotalamusun parvasellüler bölgesindeki Hipotalamusun parvasellüler bölgesindeki norosekretuar nöron somalarında sentezlenirler norosekretuar nöron somalarında sentezlenirler ve aksonal akımla taşınarak median eminenste ve aksonal akımla taşınarak median eminenste akson ucundaki vezüküllerde depolanıp akson ucundaki vezüküllerde depolanıp buradan serbestletilirler. buradan serbestletilirler.

Bunlar hipofizyotropik Bunlar hipofizyotropik hormonlar=hipofizertropik hormonlar olarakda hormonlar=hipofizertropik hormonlar olarakda adlandırılan; adlandırılan; GnRH, GHRH, GIH, TRH, PIH, PRH, GnRH, GHRH, GIH, TRH, PIH, PRH, CRHCRH gibi hormonlardır. gibi hormonlardır.

Hipotalamik hipofizer sistem

HİPOFİZ BEZİ HORMONLARIHİPOFİZ BEZİ HORMONLARI

(=Pituiter bez hormonları)(=Pituiter bez hormonları)

1.1. Ön hipofiz (=adenohipofiz) hormonları Ön hipofiz (=adenohipofiz) hormonları

2.2. Aralob (= parsintermedia) hormonlarıAralob (= parsintermedia) hormonları

3.3. Arkalob (= nörohipofiz) hormonlarıArkalob (= nörohipofiz) hormonları

Hipofiz hormonlarıHipofiz hormonları

Ön hipofiz Ön hipofiz hormonlarıhormonları

• FSH, LH

• TSH

• ACTH

• Prolaktin

• GH

Aralob hormonlarıAralob hormonları

• POMC ve türevleri

Arka hipofiz hormonlarıArka hipofiz hormonları

• ADH (=vazopressin)

• Oksitosin

Ön hipofizin hipotalamik kontrolü

ÖN HİPOFİZ HORMONLARI

Hipotalamik hipofizer sistem

Ön hipofizin hipotalamik kontrolü

FSH, LH.FSH, LH.

Glikoprotein yapısındadırlar, bazofilik Glikoprotein yapısındadırlar, bazofilik özellikteki gonadotrop hücrelerden salgılanır. özellikteki gonadotrop hücrelerden salgılanır. Salgılanmaları menstrüel ritm gösterirSalgılanmaları menstrüel ritm gösterir

FSH, LH salgılanmasında feedback kontroller

FSH ve LH’nin overler üzerindeki FSH ve LH’nin overler üzerindeki etkilerietkileri

• Foliküllerde proliferasyonu (= Foliküllerde proliferasyonu (= folikülojenezi) sağlarlar.folikülojenezi) sağlarlar.

• Overler üzerinde sinerjik etki (= Overler üzerinde sinerjik etki (= birbirlerinin etkisini güçlendirecek birbirlerinin etkisini güçlendirecek şekilde) oluştururlarşekilde) oluştururlar

FSH,LH salgılanmasında menstrüel değişiklik

FSH,LH salgılanmasında menstrüel değişiklik

FSH,LH salgılanmasında negatif feedback kontrol

FSH VE LH’nin testisler üzerindeki FSH VE LH’nin testisler üzerindeki etkilerietkileri

• FSH; seminifer tübülusları etkileyerek FSH; seminifer tübülusları etkileyerek spermatozoidlerin oluşumunu düzenler, spermatozoidlerin oluşumunu düzenler,

• Sertoli hücrelerinde andorejen bağlayıcı protein Sertoli hücrelerinde andorejen bağlayıcı protein ve inhibin sentez ve salgılanmasını uyarır.ve inhibin sentez ve salgılanmasını uyarır.

• LH, leydig hücrelerinde (=interstisiyel LH, leydig hücrelerinde (=interstisiyel hücrelerde) testosteron sentez ve hücrelerde) testosteron sentez ve salgılanmasını uyarırsalgılanmasını uyarır

TSH (=Tirotropin )TSH (=Tirotropin )• Bazofilik tirotrop hücrelerden salgılanır.Bazofilik tirotrop hücrelerden salgılanır.

• Salgılanma TRH ile gerçekleştirilir, Salgılanma TRH ile gerçekleştirilir,

• Ortam ısısı, çeşitli emosyonel durumlar Ortam ısısı, çeşitli emosyonel durumlar hipotalamusu etkileyerek TRH ve TSH hipotalamusu etkileyerek TRH ve TSH salgısını değiştirir.salgısını değiştirir.

• Sempatik aktivitedeki artış TSH salgısında Sempatik aktivitedeki artış TSH salgısında akut bir azalmaya neden olur.akut bir azalmaya neden olur.

• Tiroid hormonları ; tirotrop hücrelerin TRH’ Tiroid hormonları ; tirotrop hücrelerin TRH’ ya duyarlılığını azaltarak, çok azda ya duyarlılığını azaltarak, çok azda hipotalamustan TRH salgısını azaltarak TSH hipotalamustan TRH salgısını azaltarak TSH salgısını inhibe ederler.salgısını inhibe ederler.

TSH’nın etkileri;TSH’nın etkileri;

Tiroid hormonlarının biyosentezini ve Tiroid hormonlarının biyosentezini ve salgılanmasını artırır. Bu etkilerini salgılanmasını artırır. Bu etkilerini tiroid hormonlarının sentez ve tiroid hormonlarının sentez ve salgılanmasında rol alan hemen her salgılanmasında rol alan hemen her kademeyi aktive ederek gerçekleştirir. kademeyi aktive ederek gerçekleştirir.

Etkiye adenilatsiklaz aracılık eder.Etkiye adenilatsiklaz aracılık eder.

ACTHACTHACTH kortikotrop hücrelerde POMC’nin ACTH kortikotrop hücrelerde POMC’nin parçalanması ile oluşur.parçalanması ile oluşur.

POMC POMC ACTH+ACTH+ββ LPH+ LPH+ββ endodorfin endodorfin ++ααMSH MSH

• ACTHACTH 39 AA li bir polipeptiddir 39 AA li bir polipeptiddir

• Salgılanması CRH ile gerçekleştirilir.Salgılanması CRH ile gerçekleştirilir.

• Salgılanma sirkadiyen ritm gösterirSalgılanma sirkadiyen ritm gösterir

ACTH sekresyonunun düzenlenmesi

Proopiomelanokortinin hidrolizi ve ACTH oluşumu

CRH’nın ACTH sekresyonunu sağlayıcı etkisinde stoplazmik olayların özeti

CRH sekresyonuCRH sekresyonu • GABA ve adrenerjik nöron aktivesi ile inhibe GABA ve adrenerjik nöron aktivesi ile inhibe

ediliredilir• Kolinerjik ve serotonerjik sinirlerle stimüle edilir.Kolinerjik ve serotonerjik sinirlerle stimüle edilir.

ACTH sekresyonunu etkileyen diğer ACTH sekresyonunu etkileyen diğer endojenlerendojenler

• Vazopressin, katekolaminler direkt adeno hipofiz Vazopressin, katekolaminler direkt adeno hipofiz üzerinden ACTH sekresyonu artırır. üzerinden ACTH sekresyonu artırır.

• Kortizol negatif feedback etki ile sekresyonu Kortizol negatif feedback etki ile sekresyonu azaltır.azaltır.

• Somatostatin sekresyonu azaltır.Somatostatin sekresyonu azaltır.• ACTH kendiside negatif feedback etki ile CRF ACTH kendiside negatif feedback etki ile CRF

üzerinden yada direkt adenohipofiz üzerinden üzerinden yada direkt adenohipofiz üzerinden sekresyonunu azaltır.sekresyonunu azaltır.

• Fiziksel ve mental stres travmalar; CRF ve ACTH Fiziksel ve mental stres travmalar; CRF ve ACTH sekresyonunu artırır. sekresyonunu artırır.

ACTH’nin etkileriACTH’nin etkileri

ACTH etkilerini adnilatsiklaz aracılığıyla ACTH etkilerini adnilatsiklaz aracılığıyla gerçekleştirir. gerçekleştirir.

• Özellikle kortizol ve diğer glukokortikoidlerin Özellikle kortizol ve diğer glukokortikoidlerin sentez ve salgılanmalarını sitümüle eder.sentez ve salgılanmalarını sitümüle eder.

• Aldosteron üzerindeki etkisi çok azdır.Aldosteron üzerindeki etkisi çok azdır.

• Glukokortikoid sentez basamaklarının pek Glukokortikoid sentez basamaklarının pek çoğunu aktive ederçoğunu aktive eder

• ACTH glukokortikoid sentezi sırasında hücre ACTH glukokortikoid sentezi sırasında hücre içinde serbest kolesterol oluşumunu artırır,içinde serbest kolesterol oluşumunu artırır,

• Etkili olduğu en önemli basamak kolesterolün Etkili olduğu en önemli basamak kolesterolün pregnenolon’a dönüşüm basamağıdır.pregnenolon’a dönüşüm basamağıdır.

ACTH’ın ilk 13 aminoasidi MSH ACTH’ın ilk 13 aminoasidi MSH yapısındadır. Bu nedenle ACTH’nın yapısındadır. Bu nedenle ACTH’nın aşırı salgılanması pigmentasyona aşırı salgılanması pigmentasyona neden olur. neden olur.

PROLAKTİNPROLAKTİN

(=laktojenik h. = mamotropik h.= (=laktojenik h. = mamotropik h.= galaktopoetik h.) galaktopoetik h.) Kadın ve erkekte normal koşullarda Kadın ve erkekte normal koşullarda plazmada bulunur.plazmada bulunur.Plazma düzeyi sirkadiyen ritm gösterir.Plazma düzeyi sirkadiyen ritm gösterir.

Prolaktinin etkileriProlaktinin etkileri

• Gebelikte estrojen ve projesteron ile birlikte Gebelikte estrojen ve projesteron ile birlikte süt bezlerinin fiziksel gelişimini stimüle eder.süt bezlerinin fiziksel gelişimini stimüle eder.

• Postpartum dönemde laktasyonun Postpartum dönemde laktasyonun başlatılmasınını ve sürdürülmesini sağlar. (süt başlatılmasınını ve sürdürülmesini sağlar. (süt proteinleri ve laktoz sentezini artırarak). proteinleri ve laktoz sentezini artırarak).

• Laktasyonu stimüle ettiği düzeylerde FSH ve Laktasyonu stimüle ettiği düzeylerde FSH ve LH’nin sentez ve salgılanmasını azaltır.LH’nin sentez ve salgılanmasını azaltır.

• İmmünostimülan etkisi vardır.İmmünostimülan etkisi vardır.

Prolaktin salgılanması üzerine Prolaktin salgılanması üzerine hipotalamusun asıl etkisi baskılayıcı hipotalamusun asıl etkisi baskılayıcı yöndedir.yöndedir.

Prolaktin salgısını baskılayan Prolaktin salgısını baskılayan hipotalamik hormonlar:hipotalamik hormonlar:

• PIH=dopaminPIH=dopamin

• GNRH-ilişkili peptid (=GNRH associated GNRH-ilişkili peptid (=GNRH associated peptid=GAP.)peptid=GAP.)

Prolaktin salgısı; oksitosin, TSH, TRH, Prolaktin salgısı; oksitosin, TSH, TRH, PRH ve uyku ile artırılır. Estrojen PRH ve uyku ile artırılır. Estrojen yavaş gelişen artırıcı bir etki yavaş gelişen artırıcı bir etki oluşturur.oluşturur.

Hipofizin aralob hormonları:Hipofizin aralob hormonları:Proopiomelanokortin= POMC:Proopiomelanokortin= POMC: Aralobda bulunan bu Aralobda bulunan bu endojen önlobun kortikotrop hücrelerinde de vardır.endojen önlobun kortikotrop hücrelerinde de vardır.

Aralopta POMC’nın parçalanması Aralopta POMC’nın parçalanması

POMC POMC αα- MSH + CLIP+- MSH + CLIP+γγ-LPH + -LPH + ββ endorfin şeklinde endorfin şeklinde olur. olur.

Bu reaksiyon nedeniyle aralopta Bu reaksiyon nedeniyle aralopta

CLIP=(=kordikotropin benzeri aralop peptidi),CLIP=(=kordikotropin benzeri aralop peptidi),

LPH=(=ipotropik hormon) ve endorfinler de bulunur. LPH=(=ipotropik hormon) ve endorfinler de bulunur.

Endorfinler:Endorfinler: Morfin benzeri etki Morfin benzeri etki oluşturan endojen maddelerdir.oluşturan endojen maddelerdir.

Beyindeki opiat reseptörlerine bağlanıp Beyindeki opiat reseptörlerine bağlanıp aneljezi sedasyon, solunum depresyonu ve aneljezi sedasyon, solunum depresyonu ve miyozis oluştururlar.miyozis oluştururlar.

ββ endorfin, strese yanıt olarak ACTH ile endorfin, strese yanıt olarak ACTH ile birlikte birlikte

salgılanırsalgılanır

Hipofiz loblarında bulunan diğer Hipofiz loblarında bulunan diğer hormonlarhormonlar

Gastrin, CCK, renin, anjiotensin-II, Gastrin, CCK, renin, anjiotensin-II, CGRP gibi hormonlar da hipofiz CGRP gibi hormonlar da hipofiz loblarında bulunabilen hormonlardır. loblarında bulunabilen hormonlardır.