HİPERTANSİYON ve

BESLENMENagihan KırcalıMerve Cürgül

Mehmet Gürkan Hınız Menkıbe ÇağanMozhgan Kheiri

Müşerref Merve Beder

www.gencdiyetisyenler.com

Hipertansiyon Nedir?Kalbin kasılmasıyla pompalanan kanın atardamar duvarında

yaptığı basınca kan basıncı veya tansiyon denir.

İdeal kan basıncı değeri 120/80 mmHg olup kan basıncının en az iki ölçümde 140/90 mmHg ve üzerinde olması

hipertansiyon olarak tanımlanır.

Hipertansiyon Neden Önemlidir?

Uzun yıllar içinde sinsice ilerleyerek

aterosklerozböbrek yetmezliği

felçkalp yetersizliği

beyin kanaması görme bozuklukları

gibi hastalıklara yol açar.

Hipertansiyon ve beslenme

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre hipertansiyon "önlenebilir ölüm nedenleri"

içinde 1. sıradadır.

• Her 3 erişkinden 1'i (% 32,2 - 15 milyon) daha önce hiç tansiyon ölçtürmemiştir

• Her 3 erişkinden 1'inin (% 31,8 - 15 milyon) hipertansiyonu mevcuttur

• Hipertansiyonu olan 10 erişkinden 6'sı (% 59,3 - 9 milyon) hipertansif olduğunu bilmemektedir

PaTent , Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği, 2008

• Hipertansiyonu olan 10 erişkinden 7 ‘ si (% 68,9 - 10 milyon) tedavi almamaktadır

• Hipertansiyonu olan 100 erişkinden 92 ‘ sinin tansiyonu (% 91,9 - 1,2 milyon) kontrol altında değildir.

Kan Basıncı Sınıflandırması - JNC 7 JNC 6 Kategorisi Sistolik KB/Diyastolik KB JNC 7 Kategorisi

Optimal ≤ 120/80 Normal

Normal 120-129/80-84 Prehipertansiyon

Sınırda 130-139/85-89

Hipertansiyon ≥ 140/90 Hipertansiyon

Aşama 1 140-159/90-99 Aşama 1

Aşama 2 160-179/100-109Aşama 2

Aşama 3 ≥ 180/110

Prehipertansiyon bir hastalık değildir!

PREHİPERTANSİYON Tanımının Amacı nedir ?

• Hipertansiyonun yaşam boyu bir risk oluşturduğu bilincini artırmak

• Kardiyovasküler komplikasyonları azaltma yönünde bilinç oluşturmak

• Yaşam tarzı değişikliklerini sağlamak. Bununla: KB nın düşürülebileceği,

HT yaşla birlikte ilerlemesinin engellenebileceği ve tümüyle HT’un engellenebileceği kişileri belirlemekti.

Hipertansiyonu Etkileyen Faktörler

Cinsiyet Yaş Değiştirilemeyen Faktörler Genetik

Beslenme Aşırı tuz tüketimi Obezite Sigara, alkol tüketimi Değiştirilebilen Faktörler Stres Diyabet Yüksek kolesterol Sedanter yaşam

Yaşam tarzı değişikliğiyle sağlanabilecek kan basıncı düşüşleri

YÖNTEM ÖNERİ ORTALAMA DÜŞÜŞ(sistolik kan basıncında)

Kilo Kaybı Normal kiloyu korumak(BKİ 18.5-24.9 kg/m2

5-20 mmHg(10 kg zayıflama)

DASH Diyeti Meyve-sebzeden zengin, sature ve total yağ içeriği düşük diyet

8-14 mmHg

Na Kısıtlaması Diyetteki Na içeriğinin azaltılması(günlük en fazla 2.4 gr Na yada 6 gr tuz tüketilmeli)

2-8 mmHg

Fiziksel Aktivite

Düzenli (haftada 3-4 gün en az 30dk) egzersiz(tempolu yürüyüş)

4-9 mmHg

Alkol tüketiminin kısıtlanması

Günlük tüketim erkeklerde 2 içki, kadınlarda ve zayıf kişilerde 1 içki ile sınırlandırılmalı.1 içki bira=340ml kırmızı şarap=115ml sert içki=40ml

2-4 mmHg

Şişmanlık-zayıflama

• BMI> 27 olması ile kan basıncı yüksekliği arasında ilişki vardır. Obez hipertansiflerde dislipidemi, insülin direnci, kardiovasküler olay, diabetes mellitus sıklığı fazladır.

• Başlangıçta 5 kg zayıflama, hipertansif hastaların çoğunda anlamlı kan basıncı düşüşü sağlar.

Kilo kaybı ile antihipertansif ilaçların sayısı ve dozu azaltılabilir.

Fiziksel Aktivite• Haftada en az 3 gün,

• En az 30 dk lık periyotlarla

• Orta şiddetli: Konuşabilecek kadar hızlı, şarkı söyleyemeyecek kadar yavaş.

*Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takip Kılavuzu

• Etil alkol miktarı günlük 28-55 g’ı geçenlerde hipertansiyon prevalansı fazladır.

• Hipertansif kişilerde alkol, antihipertansif ilaçların etkisini azaltır.

• Haftasonu yoğun alkol alanlarda (5 veya daha fazla duble), hafta başında kan basıncı yüksekliği saptanabilir.

Alkol

Sigara

• Sigara 15-30 dk. süren akut kan basıncı yükselmesine neden olur.

• Sigarayı bırakmak hipertansiyonda ilaç tedavisine karşı direncin önlenmesi ve kardiyovasküler riskin azaltılması için gereklidir. *

*Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takip Kılavuzu

CHO

MİNERALPROTEİN

YAĞ

HİPERTANSİYONDABESLENME

CHO kısıtlanması, obezitenin engellenmesini sağlar. Direk olarak kan basıncı üzerine etkisi yoktur.

Bitkisel protein alımının artırılmasının Kan basıncını düşürdüğünü gösteren çalışmalar vardır.

HİPERTANSİYONDABESLENME

Tüketilen yağ miktarından çok yağın türü önemlidir. w3, KB etkili

Na K,Ca,Mg diyet

TUZAşırı tuz tüketimi kan basınıcı yükselterek inme, koroner kalp hastalığı, kalp yetersizliği ve böbrek hastalığı riskini arttırır.

Günlük tüketilen tuzun sadece %10 unun evde pişirilen yemekler ile alındığı bilinmektedir.

Günlük sodyum alımı 2300 mg İle 1500 mg arasında olmalıdır. Tuz ise 6 gr (tatlı kaşığı)

Günlük tuz gereksinimi 6 gr ‘ dır.

Günde her 17 mEq sodyum(1 gr tuz) alımı ile Kan Basıncında:

• Sistolik KB 1.2 mmHg

• Diastolik KB 0.73 mmHg

Kan basıncında anlamlı azalma için 5 haftalık tuz kısıtlaması gerekir.

SALTurk,2007

Tuz tüketimi ile sistolik tansiyon ilişkisi

The INTERSALT Study Am J Clin Nutr 1997 Nov;66(5):1297

Tuz Kaynakları• En çok tüketilen gıda EKMEK

• Türkiye’de kişi başına günlük ekmek tüketimi ortalama 400 gr

• 100 gr ekmekte NaCl konsantrasyonu ortalama 1.82 gr

• Ekmekten günlük tahmini tuz alımı 7.28 gr

• Bunun dışında hazır gıdalar,salata sosları,ketçap,zeytin,turşu,konserve, hazır çorba,salam,sucuk,fast food,cipsler…

Hipertansiyon, Tuz ve Ekmek Çalışması Tekin Akpolat, Ragip Kadi, Cengiz Utas

(7 Coğrafi bölgede, 46 ilde)

Sodyum

• Vücut sıvılarının osmotik basıncı ve asit-baz dengesi için gereklidir. Fakat gereğinden fazla Na alındığında KB yükselir.

• Hücre içi Na artması Na-Ca transportunu etkiler ve kas damarlarında Ca birikimine neden olarak kas tonusu ve direncini artırır sonuç olarak kan basıncı yükselir.

• Sodyum kısıtlaması antihipertansif ilaçların etkisini artırır

• Tuz ve sodyum kavramları karıştırılmamalıdır. Gıdalarda tuz tadı alınmaması gıdanın Na içermediği anlamına gelmez.

• Diyetle alınan sodyumun önemli bir kısmı işlenmiş gıdalardan gelmektedir.(MSG)

• Geleneksel diyetlerde K,Ca,Mg Modern diyetlerde Na Geleneksel diyet 500 mg Na içerirken modern diyetin 3000 mg dan fazla Na içermesi metabolizmayı olumsuz etkilemektedir.

Ürün etiketlerinde SODYUM- Sodyumsuz veya tuzsuz Porsiyon başına 5 mg’dan daha az

sodyum içeriyor

- Çok düşük sodyumlu Porsiyon başına 35 mg ve altında sodyum içeriyor

- Düşük sodyumlu Porsiyon başına 140 mg ve altında sodyum içeriyor

- Sodyumu azaltılmış Normal ürüne göre sodyumu % 25 ve üstünde azaltılmışsa

• Potasyum; vasküler Na/K-ATPase aktivitesinde artış ve buna bağlı vasküler gevşeme ,damar direncında azalma ve glomerüler filtrasyon hızında artış oluşturmaktadır.

• Randomize kontrollü klinik çalışmalarda, meyve ve sebzelerden sağlanan yaklaşık günde 90 mmol potasyumun hipertansiflerde kan basıncını düşürdüğünü gösteren anlamlı bulgular vardır.

• Sodyumdan kısıtlı diyet kullanıldığında potasyumun kan basıncı düşürücü etkisi azalabilir.

Potasyum

Kalsiyum• Ca, vazodilatör etkisi nedeniyle kan basıncının

düzenlenmesinde etkilidir.

• Framingham Çalışmasında Ca tüketimi ile HT insidansı arasında negatif korelasyon bulunmuştur.

• Özellikle süt ve ürünleri şeklinde alınması, süpleman olarak alınmasından daha etkilidir.*

*Wang ve ark.2008

2010 da yayınlanan DGAC(Dietary Guidelines Advisory Comittee) raporu

• HT ve preHT engellenmesi ve tedavisinde DASH ve Akdeniz diyetlerini önermektedir.

• HT ile mücadele çerçevesinde tanımlanan DASH diyetinin kan basınıcı düşürdüğü gibi; kilo verdirdiği, kolesterolü düşürdüğü, kvh, bazı ca çeşitleri, böbrek taşı hastalıkları ve diyabet gelişim riskini azalttığı gösterilmiştir.

DASH Diyeti

Orijinal DASH çalışması farklı diyetlerin kan basıncı üzerine etkisini test etmek için yapılan bir çalışmadır.

Çalışma, Sistolik KB 160mmHg ve diyastolik KB 80-95mmHg %27 sinde KB yüksek gözlenen%50si kadın,%60ı Afrikalı Amerikan lardan oluşan 459 yetişkin üzerinde yapılmıştır.

Katılımcılar kontrol periyodundan sonra 8 hafta boyunca 3 farklı diyetten birine dahil edildiler.

1-Kontrol Diyeti Günde 4 porsiyon sebze-meyve0.5 porsiyon süt ürünleriK,Mg,Ca düzeyleri Amerikalıların tüketiminin 25. persentilinde

2-Sebze-Meyve Diyeti Günde 8.5 porsiyon sebze-meyveK,Mg,Ca düzeyleri Amerika’lıların 75.persentilinde,diğer besin öğeleri kontrol diyetiyle aynı

3-Kombinasyon Diyet (DASH)10 porsiyon sebze-meyve2.7 porsiyon düşük yağlı süt ve süt ürünleridoymuş yağ ve kolesterolü kontrol diyetinden azK,Mg,Ca düzeyleri Amerika’lıarın 75. persentilinde.

Hepsinin Na içeriği 3000mg/gün

Çalışma sonuçlarına göre, Sebze-meyve diyeti ve kombinasyon diyeti uygulayanların kan basıncı daha düşüktür.

Aynı zamanda kombinasyon diyeti uygulayanların KB’leri

antihiperansif ilaç kullananlar kadar düşüktür.

DASH diyetinde

Tam tahıllar,kümes hayvanı ürünleri,deniz ürünleri,yağlı tohumların tüketimi Yağ,kırmızı et, tatlılar,Na, ve şekerli içeceklerin tüketimi

Enerjinin %27 yağ%18 protein%55 CHO dan sağlanması amaçlanır.

»Bu diyette K,P ve protein içeriği yüksek olduğu için kronik böbrek hastalarına önerilmemelidir.

DASH Diyeti-Kalori İhtiyacına Göre Günlük Servis Sayısı

Haftada Haftada Haftada Haftada Haftada

DASH diyetinde besinler ve beklenen fayda

Tahıllar » enerji ve lif kaynağı(tam tahıllar önerilir) Meyve-sebze » K,Mg,lif Yağsız/az yağlı süt ürünleri » Ca ve protein Yağsız et,kümes ve balık ürünleri » protein ve Mg

(yumurtanın beyazı tüketilmeli) Yağlı tohumlar-kurubaklagil » Enerji,Mg,protein ve lif Katı/sıvı yağlar » DASH çalışması kalorilerin %27 sinin

yağlardan alınmasını öneriyor Tatlılar ve şeker » Yağ içermeyen tatlılar kullanılmalı

Öneriler• Bütün besinlerin etiketleri okunmalı ve alışkanlık haline getirilmeli.• Günlük Na gereksiniminin %5 ve daha azını içeren besinler tercih edilmeli.• Günlük Na gereksiniminin %20sinden daha fazlasını içeren besinlerden

uzak durulmalı.• Konserve besinlerden, hazır gıdalardan, fast-food tarzı beslenmeden

kaçınılmalı.• Yemeklerin hazırlanmasında tuzsuz sosların kullanılmasına özen

gösterilmeli.• Ev dışında tüketilecek besinin az tuzlu yapılması istenmelidir.• Günlük meyve-sebze tüketimi artırılmalı• Yağsız/az yağlı süt ve süt ürünleri tüketilmeli• Potasyumdan zengin muz,kayısı,kavun,yeşil yapraklı sebzeler tüketilmeli

KAYNAKÇA

• Kardiyovasküler Hastalıklarda Etiyolojik Faktörler, Önleme ve Tedavide Beslenme Yaklaşımı Kongre Kitabı

• www.tkd.org• Beslenme. Baysal A.• www.turkhipertansiyon.org• http://www.uzmanportal.com/tansiyon-hastalari-

nasil-diyet-yapmalidir-iste-hipertansiyon-diyeti.html

Teşekkürler

• Bu sunumu www.gencdiyetisyenler.comAdresine ekledikleri için başta Nagihan KırcalıOlmak üzere * Merve Cürgül* Mehmet Gürkan Hınız * Menkıbe Çağan* Mozhgan Kheiri * Müşerref Merve Beder ‘ e Teşekkür ederiz.