hierdie skryfgids is gepubliseer onder die vaandel van die...
TRANSCRIPT
1
Hierdie skryfgids is gepubliseer onder die vaandel van die
Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit Stellenbosch.
Alle navrae kan gerig word aan:
Mnr Theo Broodryk
Fakulteit Regsgeleerdheid
Universiteit van Stellenbosch
Ou Hoofgebou
Privaatsak XI
Matieland
7602
Tel: 021 808 4853
Epos: [email protected]
2
INHOUDSOPGAWE
REGSKRYFWERK ............................................................. 6
1 Inleiding ........................................................................ 6
Deel 1: Algemene en onontbeerlike beginsels van
regskryfwerk ...................................................................... 7
1 Goeie akademiese skryfwerk is korrekte skryfwerk ..... 7
1 1 Metaforiese taalgebruik ......................................... 9
1 2 Die onbeheerde gebruik van relatiewe terme (die
afwesigheid van kriteria) ...................................... 12
1 3 Vae of onnodige konsepte ................................... 13
2 Taal is onpresies ........................................................ 15
2 1 Dat daar altyd ’n korrekte antwoord op ’n regsvraag
bestaan ............................................................... 15
2 2 Dat die gehalte van jou werk op grond van jou
gevolgtrekkings beoordeel word .......................... 19
3 Kritiek op jou werk ...................................................... 20
Deel 2: Hoe om ’n argument te ontwikkel ..................... 22
1 Oorsig: die drie stappe in die opstel van ’n ............... 22
werkstuk ................................................................... 22
1 1 STAP 1: Insameling van inligting ......................... 26
1 2 STAP 2: Verwerking van inligting......................... 29
1 3 STAP 3: Redigering ............................................ 41
TAAL- EN STYLKWESSIES ............................................ 44
1 Taalhulp in die Fakulteit ............................................. 44
2 Algemene skryfbeginsels ........................................... 44
3
2 1 Beplan jou tyd...................................................... 44
2 2 Berei voor ............................................................ 45
2 3 Wees (wakker en betrokke) in die klas ................ 45
2 4 Lees in die algemeen soveel moontlik ................. 46
2 5 Wees bedag op spel- en tikfoute ......................... 46
2 6 Gebruik ’n speltoetser en ander spelgidse ........... 46
2 7 Handhaaf gebruiksvriendelike taal ....................... 47
2 8 Gebruik konkrete woorde of frases eerder as
abstrakte woorde of frases .................................. 48
2 9 Handhaaf die korrekte register ............................ 49
2 10 Bou gesonde sinne .............................................. 50
2 11 Struktureer goeie paragrawe ............................... 52
2 12 Gebruik aktiewe werkwoorde eerder as passiewe
werkwoorde ......................................................... 54
2 13 Versiering ............................................................ 55
2 14 Laaste maar nie die minste nie ............................ 55
3 Spesifieke taal- en stylkwessies ................................. 58
3 1 Leestekens .......................................................... 58
3 2 Opskrifte, nommers en bullets ............................. 69
3 3 Syfers .................................................................. 71
3 4 Voorsetsels ......................................................... 72
3 5 Werkwoorde ........................................................ 73
3 6 Byvoeglike naamwoorde ..................................... 75
3 7 Kies die gepaste woord ....................................... 76
3 8 Spelling ............................................................... 79
4
3 9 Algemeen ............................................................ 89
DIE FAKULTEIT SE STYLRIGLYNE VIR VERWYSINGS 91
1 Inleiding ...................................................................... 91
2 Voetnote ..................................................................... 91
3 Bronverwysings .......................................................... 96
3 1 Boeke .................................................................. 96
3 2 Hoofstukke in geredigeerde boeke ...................... 99
3 3 Losbladpublikasies ............................................ 101
3 4 Proefskrifte ........................................................ 104
3 5 Amptelike publikasies en SA
Regshervormingskommissie-publikasies ........... 105
3 6 Ongepubliseerde materiaal ................................ 106
3 7 Joernaalartikels ................................................. 107
3 8 Artikels in die gedrukte media (tydskrifartikels,
koerantartikels, resensie artikels en vonnisbe-
sprekings) .......................................................... 110
3 9 Sake .................................................................. 111
3 10 Wetgewing ........................................................ 115
3 11 Internetbronne ................................................... 116
3 12 Bibliografie ........................................................ 119
SPESIFIEKE UITKOMSTE ............................................. 123
1 ’n Vraag te lees, verstaan en beantwoord ................ 124
2 Behoorlike inleidings en gevolgtrekkings te skryf ...... 125
3 Gebruikersvriendelike taal te skryf ............................ 126
5
4 Behoorlike beplanning te doen en ’n behoorlike
struktuur te skep ....................................................... 127
5 Logiese vloei en samehang te verseker ................... 128
6 By die beginsels van akademiese regskryfwerk te hou ...
................................................................................ 129
7 ’n Argument te ontwikkel .......................................... 130
8 Behoorlik te verwys .................................................. 132
9 Behoorlike e-posse en fakse te skryf ........................ 133
PLAGIAAT ..................................................................... 136
US BELEID MET BETREKKING TOT AKADEMIESE
INTEGRITEIT .................................................................. 139
AFKORTINGS VAN BEKENDE SUID-AFRIKAANSE
REGSBRONNE .............................................................. 157
1 Suid-Afrikaanse regsbronne ..................................... 157
2 Nuttige skakels om die aanvaarde afkortings van
regsbronne op te soek .............................................. 160
3 Boeke beskikbaar in die biblioteek wat handel oor
regsafkortings........................................................... 161
6
REGSKRYFWERK1
1 Inleiding
Die doel van dié gids is om jou die vermoë te help ontwikkel
om jou eie werk krities te beoordeel. As jy deurentyd na die
beginsels in die hieropvolgende gedeeltes terugverwys en
dit konsekwent toepas, gaan jy aktief besig wees om die
gehalte van jou werk te verbeter. Die gids moet gebruik
word tesame met die inhoud van die volgende webwerf:
http://blogs.sun.ac.za/legalwriting. Die webwerf word be-
stuur deur die Universiteit van Stellenbosch se Regs-
fakulteit en probeer hoofsaaklik om jou skryfvaardighede in
’n regskonteks te verbeter.
Die publikasie van hierdie gids is gemotiveer deur die feit
dat byna alle studente voortdurend dieselfde “foute” maak.
Dit dui op ’n sistemiese misverstand by studente oor wat in
die voltooiing van werkstukke en in die beantwoording van
toets- en eksamenvrae verwag word. Alhoewel die gids
hoofsaaklik ontwerp is om jou stap vir stap te wys hoe om
werkstukke te benader, kan die meeste van die beginsels
hierin ook op die beantwoording van korter vrae toegepas
word. Die gids bevat egter nie ’n volledige uiteensetting van
al die beginsels wat noodsaaklik is vir doeltreffende
regskryfwerk nie. Beginsels wat byvoorbeeld te doen het
1 Hierdie afdeling van die gids is opgestel deur Reynard Hulme, Dr Karin
Cattell en Theo Broodryk.
7
met die interpretasie van wetgewing en "relevansie" word
breedvoerig in ander kursusse behandel.
Ons raai jou aan om dele van die gids só op te som dat
dit effektiewe toepassing in werkstukke sal verseker.
Wanopvattings wat jy dalk oor regskryfwerk gehad het, sal
waarskynlik duideliker word soos jy deur die gids lees. Die
verbetering van jou regskryfwerk het meer te doen met die
afsien van vooropgestelde idees oor akademiese
skryfwyses as die byvoeg van nuwe idees. In dieselfde
verband is doeltreffende argumentering ook eenvoudiger as
wat jy dink. Hierdie eerste afdeling van die gids bestaan uit
twee dele. Die volgorde van die inligting is nie toevallig nie.
Jy moet eers die algemene beginsels van regskryfwerk
begryp (Deel 1) voordat jy ’n argument doeltreffend kan
formuleer (Deel 2). Ons stel dus voor jy begin by Deel 1 en
maak aantekeninge soos jy vorder.
Deel 1: Algemene en onontbeerlike beginsels van
regskryfwerk
1 Goeie akademiese skryfwerk is korrekte
skryfwerk
Baie studente dink skynbaar dat goeie akademiese
regskryfwerk argaïes, vaag of hoogdrawend moet wees.
Frases soos “die mees fundamentele hoekstene van ons
demokrasie” of “’n interpretasie in ooreenstemming met
8
basiese menslike geregtigheid” maak ’n argument
oënskynlik meer oortuigend, maar doen eintlik presies die
teenoorgestelde. Dit dra geen nuttige insig by nie: dis bloot
nóg ’n abstraksie wat die kernbetekenis van ’n sin versluier
en verwarring skep. As jy van hierdie neiging in jou werk
bewus raak – met ander woorde, as jy jouself betrap dat jy
akademies probeer klink – is jy reeds op pad om beter te
begin skryf.
Die gids sal later uitbrei oor die verskillende lesers van
jou werk, maar ter inleiding: binne die Regsfakulteit is jou
lesers onder andere dosente en medestudente, en in die
praktyk is hulle onder andere kliënte en regters. Dit sal
noodwendig subtiele verskille in jou keuse van woorde en
styl meebring. Hoe dit ook al sy, binne ’n regskonteks is die
mikpunt van skryfwerk om inhoud so eenvoudig en bondig
moontlik oor te dra. Daarom is dit belangrik om te onthou
dat die gehalte van jou skryfwerk in ’n hoë mate deur die
verstaanbaarheid van die inhoud bepaal sal word.
Die gebruik van intelligent-klinkende taal om die inhoud
van ’n argument te verduister, neem hoofsaaklik drie vorme
aan:
Metaforiese taalgebruik;
Die onbeheerde gebruik van relatiewe terme (die
afwesigheid van kriteria); en
9
Vae of onnodige konsepte.
1 1 Metaforiese taalgebruik
Metafore kan wel in regskryfwerk gebruik word. Die gebruik
van vergelykings is op stuk van sake ’n noodsaaklike
vaardigheid vir die ontwikkeling van regsbeginsels: ’n
metafoor (wat ’n vergelyking is) kan ’n leser help om ’n nuwe
idee te snap deur laasgenoemde met iets, wat aan die leser
bekend is, te verbind.
Baie metafore word egter bloot as ’n taalkonvensie
(taalinstrument) gebruik. So praat politici byvoorbeeld
dikwels van die “stryd teen dwelms” of die “oorlog teen
armoede”. Dwelms en armoede kan uiteraard nie met
letterlike oorlogvoering bestry word nie, maar “oorlog” word
as metafoor gebruik om ’n emosionele reaksie te ontlok. Die
metafoor werk dus ook akkurate beskrywing teen, waarop
regskryfwerk juis gemik is.
Doeltreffende regsargumente berus op sorgvuldige
redenasie. Dit vereis noukeurigheid – beslis nie oordrywing
nie.
Dalk gebruik jy sekere metafore uit gewoonte.
Vra jouself af:
Kommunikeer metaforiese taal die betekenis wat ek wil
oordra meer akkuraat as ’n eenvoudige beskrywing?
10
Kyk na die volgende voorbeelde:
“Justice is the destination, law is the journey”
Hierdie aanhaling is ’n metaforiese stelling. Die
doeltreffendheid daarvan gaan afhang van die bedoeling
van die skrywer.
As die skrywer byvoorbeeld wil sê die betekenis van
geregtigheid kan geken word (geregtigheid word as ’n
“bestemming” beskryf, met ander woorde dit kan bereik
word, dit is moontlik), is die sin vaag. Die presiese betekenis
van “reis” is ook vaag. Wil die skrywer sê die reg word
ontwikkel (dit neem verskillende vorms aan soos die
kontoere van ’n pad) om geregtigheid te bereik? Of bedoel
die skrywer blote navolging van die reg dra by tot die
bereiking van geregtigheid (met ander woorde, die reg is die
pad na geregtigheid en ons bly op daardie pad slegs deur
die reg na te volg, sonder om dit noodwendig te verander)?
As dié alternatiewe verduidelikings jou verwar (en daar is
selfs méér variasies), is jy nie die enigste een nie. Dit is juis
die punt! As die skrywer net gesê het “die reg word
ontwikkel om geregtigheid te verseker” of “navolging van die
reg lei tot ’n meer regverdige samelewing” sou die stelling
minder dubbelsinnig gewees het en sou jy makliker
daarmee kon saamstem of daarvan verskil.
11
“Die beskuldigde is oor die vingers getik”
Die frase “oor die vingers getik” is ’n taalkonvensie wat
op ’n ontoereikende of betreklik ligte straf dui. Selfs al is dit
duidelik dat die skrywer wou aandui ’n bepaalde straf was
onvoldoende, is die aard van die ontoereikendheid
onduidelik weens die afwesigheid van ’n meegaande
verduideliking. Die ontoereikendheid hou dalk verband met
sekere eienskappe van die beskuldigde. So word ’n
biljoenêr slegs “oor die vingers getik” wanneer hy of sy met
R100 000 beboet word. Die ontoereikendheid kan ook
verwys na die verhouding tussen die straf en die misdaad,
ongeag die kenmerke van die beskuldigde. Sekere
diereregtegroepe kan byvoorbeeld dieremishandeling as
onmenslike gedrag beskou en daarom die verwante straf
beskryf as “oor die vingers getik”.
Die gebruik van bogenoemde metafoor is dus nie
noodwendig verkeerd nie, mits dit verduidelik word. As jy
verduidelik waarom jy ’n sekere straf as bloot ’n “tik oor die
vingers” beskou, sal jy ’n baie meer doeltreffende argument
lewer. Die noodsaaklikheid van ’n meegaande verduideliking
behoort jou egter te laat wonder of die gebruik van die
metafoor uit die staanspoor doeltreffend was.
12
1 2 Die onbeheerde gebruik van relatiewe terme (die
afwesigheid van kriteria)
Moet nooit relatiewe terme (terme waarvan die betekenis
slegs bepaal kan word in verhouding tot iets anders) soos
goed of sleg, reg of verkeerd of positief of negatief gebruik
sonder om die kriteria vir die evaluering van goed of sleg,
reg of verkeerd of positief of negatief te definieer nie.
Sonder kriteria beteken hierdie terme niks nie. Dit is juis die
kriteria – die redes waarom jy byvoorbeeld iets positief of
negatief noem – wat van belang is. Dis egter eweneens van
belang om nooit dié relevante terme volgens onnodig
breë maatstawwe te beskryf nie. So is dit byvoorbeeld
absurd om “goed” as “geregtigheid” te beskryf en “sleg” as
“anargie”.
Jou kriteria moet aansluiting vind by die
regsbeginsels wat op jou bespreking van toepassing
is.
Sonder kriteria is enige kritiese waardebepaling of
ontleding onmoontlik. Jy kan met ander woorde nie
“evalueer” of “ontleed” sonder om dit volgens ’n bepaalde
maatstaf in die vorm van ’n waarde-oordeel te doen nie. ’n
Kriterium kan baie eenvoudig wees. As jy byvoorbeeld dink
’n bepaalde stuk wetgewing is te vaag, kan jou kritiek op die
13
volgende maatstaf gegrond wees: die voorgenome
betekenis van wetgewing moet duidelik genoeg wees dat dit
konsekwent toegepas kan word. Kriteria kan baie meer
kompleks as dit wees, veral wanneer die relatiewe gewig
van verskeie elemente van ’n enkele kriteria verduidelik
moet word.
Wanneer jy dus iets goed, sleg, reg, verkeerd, positief
of negatief noem, vra jouself af: presies waarom sê ek
so?
1 3 Vae of onnodige konsepte
Vae taal verduister jou argument. Onnodige woorde kan
eweneens jou argument verduister, maar is ook ’n
verkwisting – veral as jy by ’n bepaalde woordtelling moet
hou. Die vereiste van ’n woordtelling is deel van die “toets”
van ’n werkstuk. Dosente stel nie daarin belang of jy die
voorgeskrewe aantal bladsye met relevante inligting kan vul
nie. Hulle wil sien of jy tussen meer belangrike en minder
belangrike inligting kan onderskei. ’n Swak werkstuk kan
gepak wees met waarnemings wat slegs relevant is in dié
sin dat hulle op die een of ander manier met die onderwerp
verband hou. ’n Goeie werkstuk toon die vermoë om die
belangrikste beginsels te identifiseer en so noukeurig
14
moontlik te verduidelik (insluitend die redes vir hul
belang).
KORTOM: WEES SPESIFIEK!
1 Vra jouself af: Kommunikeer metaforiese taal die
betekenis wat ek wil oordra meer akkuraat as ’n
eenvoudige beskrywing?
2 Elke kritiese ontleding het ’n maatstaf nodig.
Wanneer jy dus iets goed, sleg, reg, verkeerd,
positief of negatief noem, vra jouself af: presies
waarom sê ek so?
3 Skrap vae en/of onnodige woorde. Behou ’n vae
woord (wat soms onvermydelik is) slegs as jy bereid
is om dit te verduidelik.
4 ʼn Goeie werkstuk toon die vermoë om die
belangrikste beginsels te identifiseer en so
noukeurig moontlik te verduidelik (insluitend die
redes vir hul belang).
5 Vra jouself af: Is dit wat ek geskryf het die mees
akkurate formulering van die regsvraag,
toepaslike regsbeginsels, argument en
samevatting?
15
2 Taal is onpresies
In die inleiding tot die gids is daar verwys na die “foute” wat
studente deurgaans maak. “Foute” is doelbewus in
aanhalingstekens geplaas. Die rede daarvoor is dat die
beskrywing van gebreke in jou werk as “foute” die potensiaal
vir ’n groot misverstand bevat. As jy met ’n “fout” die
bestaan (maar afwesigheid) van ’n inherent korrekte
antwoord impliseer, het jy toegegee aan twee grondliggende
wanpersepsies oor die aard van regskryfwerk:
dat daar altyd ’n korrekte antwoord op ’n
regsvraag bestaan; en
dat die gehalte van jou werk op grond van jou
gevolgtrekkings beoordeel word.
2 1 Dat daar altyd ’n korrekte antwoord op ’n regsvraag
bestaan
’n Voorbeeld van ’n feitevraag kan wees of ’n werkgewer vir
’n werknemer gesê het “moenie die moeite doen om môre
terug te kom werk toe nie”. ’n Getuie kan getuig hy of sy het
dit gehoor, trouens, dis dalk selfs opgeneem. Die werkgewer
het dit óf gesê óf nie gesê nie. Dit is dus óf waar óf onwaar.
Die regsvraag ter sake kan egter meer ingewikkeld wees
omdat dit nie noodwendig op bewysbare feite betrekking het
nie. In die voorbeeld hierbo kan die regsvraag wel wees of
16
die werkgewer se woorde alleen voldoende was om neer te
kom op ’n “ontslag” ingevolge die Wet op Arbeids-
verhoudinge 66 van 1995 ("Wet op Arbeidsverhoudinge").
Enige slotsom in hierdie verband sal berus op ’n
selektiewe interpretasie van regsrelevante taal (begrippe
wat onder meer uit wetgewing en regspresedent
voortspruit). Dié regsvraag het dus geen antwoord wat as
noodwendig “waar” of “onwaar” beskou kan word nie. Die
“korrektheid” van die gevolgtrekking word eerder bepaal
deur die mate waarin daar byvoorbeeld gewys kan word dat
dit voldoen aan ’n aanvaarde interpretasie van regs-
presedent, of waarom ’n alternatiewe interpretasie verkies
behoort te word. Niks weerhou jou daarvan om te wys dat ’n
“ontslag” óf plaasgevind het, óf nie plaasgevind het nie.
Beide slotsomme kan as “korrek” bewys word, ten spyte van
hul teenstrydigheid.
Onthou:
Daar is natuurlik gevalle waar ʼn regsvraag ʼn “korrekte”
antwoord het. Byvoorbeeld, as die regsvraag is “by watter
ouderdom word mens meerderjarig”, dan is die “korrekte”
of die “ware” antwoord “18 jaar”. Maar op die vraag of dit
wenslik is dat die meerderjarigheidsgrens 18 jaar is, is daar
natuurlik geen regte antwoord nie.
17
Daar is twee redes waarom daar nie sekerheid bestaan oor
die juistheid van gevolgtrekkings wat op beredenerings-
prosesse berus nie:
2 1 1 Woorde het inherent geen betekenis nie
Anders as ’n feit, kan die ware betekenis van ’n woord nie
absoluut bewys word nie. Jy kan wel met oortuiging
argumenteer waarom ’n bepaalde interpretasie voorkeur
behoort te geniet, maar stawende aansprake kan nooit die
betekenis van ’n woord onbetwisbaar “bewys” nie.
Die rede is eenvoudig: só ’n absolute betekenis bestaan
nie. ’n Woord, wat bloot ’n konsep aandui, verwys egter na
ander begrippe, wat weer op hul beurt na verdere konsepte
verwys, ensovoorts. Die grense van dié konsepte is
mensgemaak; dit berus op ooreenkoms en nie waarheid nie.
Maar, geen ooreenkoms kan die woord volledig definieer
nie, omdat so ’n ooreenkoms ook op sy beurt uit meer
woorde en meer konsepte bestaan. ’n Woordeboekdefinisie
van ’n woord is bloot ’n versameling van kruisverwysde
konsepte, waarvan die betekenis nie met absolute sekerheid
bepaal kan word nie – met ander woorde, konsepte wat
gebruik word om die betekenis van ’n woord te verduidelik,
dui bloot op sekere eienskappe wat met die woord
geassosieer word. Die betekenis van ’n woord word dus
altyd uitgestel.
18
2 1 2 Die inhoud van die reg kan nie alleen deur logika
bepaal word nie
Die woord “behoort” bevat ’n eenvoudige waarheid (Let op
die metaforiese taalgebruik). Net soos met die betekenis
van woorde, is die regverdiging van enige regsbeginsel aan
selektiewe interpretasie onderworpe. Die inhoud (of
bestaan) van enige beginsel staan nie onafhanklik van
mensgemaakte maatstawwe nie.
Die studie van die reg hou daarom verband met die
betekenis van woorde én mensgemaakte kriteria.
Eenstemmigheid rakende die funksie van die reg behoort
derhalwe hier aan die orde van die dag te wees.
Regspraktisyns argumenteer oor watter interpretasie
nagevolg behoort te word. Uiteindelik besluit ’n regter wat hy
of sy meen voorkeur behoort te geniet. Die regter neem
veranderlikes in ag, wat hy of sy glo as relevant behoort
beskou te word, en besluit dan watter relatiewe gewig aan
elke interpretasie toegeskryf behoort te word. Enige
verklaring van wat iets behoort te wees, word ’n “waarde-
uitspraak” genoem. Dit is ’n uitspraak wat berus op “morele
standaarde”, soos dit dikwels genoem word. Die punt is
Al wat jy in dié stadium hoef te aanvaar, is dat woorde
inherent geen betekenis het nie.
19
egter dat alle morele standaarde – en derhalwe alle waarde-
uitsprake wat in die proklamasie van wette en hul
interpretasie gevel word – aanvegbaar is. Soos verwoord in
die bekende Engelse regspreuk: “Reason alone can yield no
moral judgement”. Dit beteken die inhoud van die reg kan
nie uitsluitlik deur die gebruik van logika bepaal word nie.
2 2 Dat die gehalte van jou werk op grond van jou
gevolgtrekkings beoordeel word
Dit is voldoende om by hierdie punt te besef dat jou dosente
selde omgee of jy tot ’n spesifieke gevolgtrekking gekom
het. Dit is ook onwaarskynlik dat jy eendag ʼn regter sal
beïndruk deur slegs daarop aan te dring dat jou
gevolgtrekking inderdaad die “korrekte” een is. Jou dosente
probeer deur middel van werkstukke ’n bepaalde
vaardigheid by jou ontwikkel: Die vermoë om, ingevolge
regsrelevante beginsels, te regverdig waarom jou
gevolgtrekking verkieslik is bo ander moontlike
gevolgtrekkings en daarom aanvaar behoort te word.
Die hoeveelheid “korrekte” gevolgtrekkings binne ’n
regskwessie kan veelvuldig wees. Jou gevolgtrekking kan
“korrek” wees, selfs al verskil dit van dié van die
Konstitusionele Hof, mits jou beweegredes voldoende is om
dit te regverdig.
20
KORTLIKS: MOTIVEER JOU INTERPRETASIE!
1 Daar bestaan geen inherent korrekte antwoord
op ’n regsvraag nie.
Woorde het geen inherente betekenis nie.
Die inhoud van wette kan nie deur logika alleen
beslis word nie.
2 Die regverdiging van jou gevolgtrekking is
belangriker as die inhoud daarvan.
Die vaardigheid waarna dosente met opdragte
mik, is: Die vermoë om, ingevolge regsrelevante
beginsels, te regverdig waarom jou gevolg-
trekking verkieslik is bo ander moontlike
gevolgtrekkings.
3 Kritiek op jou werk
Die doel van dié gids is om jou vermoë te ontwikkel om jou
eie werk krities te analiseer. Ons gaan vir jou waardevolle
raad in dié verband gee, maar kom ons kyk eers wat
selfkritiek behels.
Vergeet daarvan dat jy reeds weet hoe om goed te
skryf. Inteendeel, dit is hoogs onwaarskynlik dat jy, as ’n
nuwe eerstejaar-regstudent, oor die nodige skryfvaardig-
hede beskik wat jou in staat sal stel om suksesvol te wees in
jou studies by die Fakulteit. Op hoërskool was die grootste
21
uitdaging van die meeste begripstoetse om die onderwyser
te wys jy verstaan wat jy gelees het. Dit het jy met
parafrasering gedoen, dit wil sê, jy het die oorspronklike teks
meestal net herformuleer. Baie studente dink derhalwe dit is
wat ’n mens ook in ’n regswerkstuk moet doen: jy moet
eenvoudig wetgewing, gedeeltes uit handboeke of
klasaantekeninge in jou eie woorde oorskryf. Wanneer jy
egter gevra word om ʼn werkstuk op te stel, sal dit beide
onvoldoende en onaanvaarbaar wees om bloot die
oorspronklike teks te herformuleer en so aan jou dosent
weer te gee.
Die voorbereiding vir ’n regswerkstuk verg veel meer as
blote parafrasering, soos jy verderaan sal ontdek.
Kritiek op jou werk is nie kritiek op jou as mens nie.
Moenie jou skryfvermoë met jou identiteit verwar nie. As jy
dít doen, sal jy nooit leer hoe om jou eie werk objektief te
beoordeel en te verander waar en indien nodig nie. Jy
vermors net kosbare energie as jy ongelukkig raak oor wat
jou skryfwerk kwansuis van jou as mens sê. Jy sal dan ook
erg teleurgesteld wees as jy ’n laer punt (’n vorm van kritiek)
kry as wat jy verwag het, pleks dat jy dit bloot sien as ’n
geleentheid om iets wat jy klaarblyklik nog nie onder die knie
het nie, op te skerp. Indien werk en identiteit een en
dieselfde is, sal jy waarskynlik met frustrasie reageer met
gedagtes soos "waarom verstaan ander nie wat ek bedoel,
22
wanneer dit so duidelik vir my is nie?" Dit is ook
onwaarskynlik dat jy sal geniet wat jy doen wanneer jy glo
dat die resultaat jou identiteit op die spel plaas. Die besef
dat kritiek op jou werk nie persoonlik is nie, skep daarmee
geleentheid vir verbetering in plaas van weerstand teen
verandering en genot in plaas van onnodige spanning.
Verder, wanneer jy jou studies by die Fakulteit voltooi het
en die regsberoep betree, gaan jou werk voortdurend onder
die vergrootglas wees. Jy moet dus so gou moontlik
opbouende kritiek leer waardeer (en benut) as ’n instrument
om die gehalte van jou werk te verbeter.
KORTLIKS: GEBRUIK KRITIEK!
1 Vergeet van die idee dat jy reeds goed kan skryf.
2 Kritiek op jou werk is nie kritiek op jou nie.
Deel 2: Hoe om ’n argument te ontwikkel
1 Oorsig: die drie stappe in die opstel van ’n
werkstuk
Tensy jy ’n kenner op die betrokke gebied is, is dit
onwaarskynlik dat jy genoeg voorkennis het om die sentrale
argument van jou werkstuk te beplan voordat jy navorsing
gedoen het. Die oorkoepelende wenk oor die
navorsingstadium is: Moet jouself nie beperk nie. Samel
slegs inligting in wat op jou onderwerp betrekking het (STAP
23
1: VERSAMEL INLIGTING). Dit beteken jy moet die
instruksies saam met die opdrag baie noukeurig lees.
Natuurlik mag jy opsommings maak of gedagtes aanstip,
maar moenie in dié stadium dink aan hoe die werkstuk
uiteindelik gaan lyk of selfs samehangende sinne probeer
formuleer nie. Maak liewer ’n Word-dokument oop en skryf
eenvoudig alle relevante inligting en gedagtes neer soos dit
by jou opkom. Met ander woorde: moenie jouself te vroeg
redigeer nie. As jy ’n perk van ses bladsye vir jou opdrag
het, kan dié dokument wat al jou inligting bevat, maklik meer
as vyftien bladsye lank wees. Hoe meer inligting jy het om
mee te begin, hoe groter is jou speelruimte vir moontlike
nuanses in jou argument. Die eerste gedeelte is afgehandel
sodra jy ’n versameling inligting (in geen bepaalde volgorde
of struktuur nie) voor jou het wat jy kan gebruik om oor
temas in jou onderwerp uit te brei.
Die tweede stap is die VERWERKING VAN DIE
INLIGTING (STAP 2). Dit beteken jy begin beplan aan die
formaat wat jou argument gaan aanneem. Dit is veral van
belang dat jy by die verwerking van inligting ʼn behoorlike
raamwerk of struktuur vir die werkstuk skep. Soos met ʼn
legkaart, skuif jy elke stukkie inligting na die gepaste plek.
Die beteken nie jy moet “knip en plak” vanuit die
verskillende regsbronne nie. Dit beteken jy moet gedurende
Stap 2 in staat wees om die regsargument(e) te identifiseer
24
wat jy in jou werkstuk wil aanvoer, te weet waar jy die
argument(e) gaan aanvoer en watter inligting jy ter
ondersteuning van jou argument(e) gaan gebruik. Om sulke
stukkies inligting aan mekaar te las, kan langer neem as wat
jy dink. Indien jy egter hierdie fase met die eerste fase
probeer kombineer, sal dit selfs nóg langer neem. Dit is dus
beter om nie te besluit wat jy wil sê voor jy nie seker is wat
die belangrikste temas van jou onderwerp is nie. Jy kan nou
selfs begin om sinne te verbind, maar moet jou steeds nie in
dié stadium te veel oor taal- of stylvereistes kwel nie.
Die laaste stadium van jou werkstuk kan losweg
REDIGERING (STAP 3) genoem word. Dit behels dat jy
soveel keer as moontlik deur jou geskrewe werkstuk lees en
veranderinge maak soos jy lees. Dit hou die volgende in:
(her)formuleer jou sinne so bondig en noukeurig as
moontlik, gee aandag aan die formele vereistes (soos
verwysings en grammatika), en maak seker dat al die
aspekte van jou argument genoegsaam ontwikkel is.
Dit is onwaarskynlik dat jy al die nodige veranderinge
gaan raaksien as jy probeer om jou werkstuk alles op een
slag te doen. Die akkuraatheid van jou werk verbeter elke
keer as jy dit weer lees en weer redigeer. Dit is ook moontlik
dat jy deur dié proses tot nuwe insigte sal kom, wat die
gehalte van jou werkstuk kan verbeter as jy dit insluit.
25
Ons stel voor dat jy dié stappe van jou werkstuk versprei.
Indien jy ’n dag of twee aan jou redigering spandeer, sal jy
bes moontlik ’n vars perspektief ontwikkel. Wanneer jou
redigering voltooi is, het jy ’n dokument wat ons die eerste
konsepvoorstel noem. Nie alle werkopdragte vereis die
inhandiging van ’n eerste konsepvoorstel nie, maar indien
wel, is die doel om kommentaar van jou dosente en tutors
ter verbetering van jou werkstuk in te win.
Hoe deegliker jou eerste konsepvoorstel, hoe nuttiger sal
die opmerkings waarskynlik wees. Soms kry jy die
geleentheid vir selfs ’n tweede konsepvoorstel, ook met die
oog daarop om jou werkstuk te verbeter. Die tweede
konsepvoorstel kan uiteraard slegs gedoen word as jy al die
wysigings aan die eerste voorstel aangebring het. Dit kan
egter ook nodig wees om jou eerste konsepvoorstel in jou
finale werkstuk te omskep.
Hou in gedagte dat die skryfkonsultante jou kan help
om jou eerste en/of tweede weergawe te verbeter
voordat jy dit inhandig.
WENK:
Maak altyd dadelik ’n vinnige nota van elke bron (soos die
skrywer se naam, jaar van publikasie en bladsynommer)
26
terwyl jy besig is om jou inligting in te samel. As jy dit nie
doen nie kan dit ’n frustrerende en tydrowende soektog
beteken wanneer jy jou verwysings finaliseer.
1 1 STAP 1: Insameling van inligting
1 1 1 Wat is regtens relevant?
Inligting kan om verskillende redes as regtens relevant
beskou word. Indien jy besig is om, byvoorbeeld, ’n
regsvraag te analiseer wat op spesifieke, feitelike
omstandighede gebaseer is, kan regspraak met soortgelyke
feite, relevant wees. Alternatiewelik kan regspraak wat nie
noodwendig dieselfde feite deel nie, maar ’n toepaslike
regsbeginsel aanspreek, ook relevant wees. Dit kan ook
wees dat wetgewing – uitdruklik of stilswyend – aandui
watter feite relevant is. Wetgewing kan byvoorbeeld dui op
’n geslote lys met faktore of bloot voorbeelde van relevante
oorwegings. Uiteindelik het “relevansie” (toepaslikheid) sy
eie regsbeginsels. (Dit word breedvoerig in die kursus
getiteld “Bewysreg” behandel.)
’n Paar algemene opmerkings:
i. Die aard van die regsbeginsel ter sprake sal
bepaal watter inligting relevant is of nie. So kan
dit byvoorbeeld wees dat die persoonlike
omstandighede van of een of meer van die
27
beskuldigdes, relevant is in die geval waar die
toepaslike regsbeginsel ’n “subjektiewe toets”
(byvoorbeeld die toets vir bedoeling) behels. In
die geval van ’n objektiewe toets is dié soort
oorwegings moontlik nie ter sake nie (soos die
toets vir “nalatigheid”). Let daarop dat die woorde
“subjektief” en “objektief” in die regskonteks ’n
ander betekenis het as die algemene gebruik van
die woorde wat onderskeidelik “opinie” en “feit”
aandui.
ii. Jy moet verduidelik waarom jou inligting
tersaaklik is, ongeag die tipe regsvraag wat
betrokke is. Baie studente maak die aanname
dat die manier waarop die feite en syfers waarna
hulle verwys, hul argument staaf, vir die leser
van hul werkstuk sinvol sal wees. Dit is egter jou
taak – en nie dié van die leser nie – om te sê hoe
dit op jou argument betrekking het.
iii. Jy moet ook verduidelik watter gewig jou inligting
dra. Jy moet dus kan aantoon hoe belangrik
(relatief tot ander inligting) dit is vir die doel van
jou argument, afgesien van jou rede(s) oor
waarom dit relevant is. Die beste manier om dit
te doen, is uiteraard om na regspresedent te
28
verwys. Jy kan ondersteuning vir die relatiewe
belang van die inligting vind deur byvoorbeeld
die bewoording van ’n bepaalde uitspraak of
wetgewing noukeurig te oorweeg.
iv. Lees jou instruksies sorgvuldig. Slegs indien jy
jou instruksies sorgvuldig lees, sal jy in staat
wees om te verstaan wat jou dosent met die
werkstuk van jou verwag. Indien jy verstaan wat
die vraag is, sal jy ook tussen relevante en
irrelevante inligting vir die werkstuk kan
onderskei. Die relevansie van ’n spesifieke
antwoord hang af van die vraag wat gestel is.
1 1 2 Regsdatabasisse
Aan die begin van jou LLB-kursus is jy vir
biblioteekoriëntering genooi. Jy het toe onder meer gehoor
hoe om regsnavorsing te benader. Indien jy nog nie dié
oriëntasie bygewoon het nie, raai ons jou aan om dit met die
nodige erns te doen. Dit is nie die doel van dié gids om
instruksies omtrent die omvangryke versameling regs-
hulpbronne tot jou beskikking te herhaal nie. Hulp in hierdie
opsig is by die JS Gericke-biblioteek beskikbaar: gaan
gesels met die vakbibliotekaresse van die Fakulteit. Ons wil
egter een kardinale instruksie herhaal wat betref die soek
van joernaalartikels. Dit lyk asof baie studente onder die
29
indruk is dat Suid-Afrikaanse joernaalartikels uitsluitlik
(slegs) op LexisNexis of Juta te vinde is. Dit is nie die geval
nie. In werklikheid bevat dié twee databasisse nie eens
naastenby alle Suid-Afrikaanse regsjoernale/regstydskrifte
nie. Gebruik dus ook databasisse soos die Repertorium van
Suid-Afrikaanse Tydskrifartikels (“RSAT”). Hierin is ’n lys
van tersaaklike bronne wat jy met behulp van ’n
trefwoordsoektog in ander joernale sal kan opspoor. Let
daarop dat die lys van RSAT-bronne nie die volledige teks
van ’n artikel insluit nie, maar slegs aandui waar om dit te
gaan soek. SA ePublikasies kan gebruik word om soektogte
te behartig vir volteks elektroniese Afrika-artikels. As jy dié
raad sou ignoreer, gaan jy jou navorsing beperk én dit
moeiliker maak as wat dit veronderstel is om te wees.
1 2 STAP 2: Verwerking van inligting
Wanneer jy ʼn wesenlike hoeveelheid relevante inligting
bymekaar het, moenie begin deur jou inleiding of
gevolgtrekking te probeer finaliseer nie. Begin deur jou
argument te beplan en saam te stel.
1 2 1 Die argument
1 2 1 1 Wat is ’n argument?
’n Argument bestaan uit minstens twee verwante
veronderstellings (ondersteunende verklarings) wat, indien
30
hulle saamgevoeg word, tot ’n gevolgtrekking lei. Let daarop
dat hierdie drie komponente die minimum formele vereistes
vir ’n argument is. Dit kan soos volg uitgedruk word:
A = B Veronderstelling 1
B = C Veronderstelling 2
(derhawel is) A = C Gevolgtrekking
’n Argument kan meer as twee veronderstellings insluit.
Dit kan jou noop om veelvoudige gevolgtrekkings te maak
en hulle as veronderstellings vir ’n uiteindelik oorkoepelende
gevolgtrekking te gebruik. Om op dié wyse aan jou
argument te dink, sal jou help om omstrede kwessies te
identifiseer. Met ander woorde: dit sal duidelik word
watter veronderstellings nadere ondersoek verg of
bykomende regverdiging benodig.
Alhoewel die Filosofiedepartement ’n volledige kursus
oor die toepassing van logika aanbied (“Praktiese Logika en
Kritiese Denkvaardighede”) en argumente onderworpe is
aan sekere algemene vormfoute, is die doel van hierdie
bespreking slegs om jou van ’n paar basiese beginsels te
vergewis.
Oorweeg die volgende stelling:
31
“Regsfirma X is die beste regsfirma om voor te
werk.”
Is dit ’n argument? Nog nie. As gevolg van die
afwesigheid van stawende veronderstellings is hierdie sin
bloot ’n stelling. Om dit te verhef tot die vlak van “argument”
kan ons die volgende veronderstellings en gevolgtrekking
byvoeg:
Die regsfirma wat die meeste
tyd aan die opleiding van hul
kandidaat-prokureurs bestee, is
die beste regsfirma om voor te
werk.
Veronderstelling 1
Regsfirma X bestee die meeste
tyd aan die opleiding van hul
kandidaatprokureurs.
Veronderstelling 2
(daarom is) regsfirma X die
beste regsfirma om voor te
werk.
Gevolgtrekking
Noudat die sin die vorm van ’n argument aanneem, kan
dit ontleed word. Indien dit bloot ’n ongestaafde stelling
gebly het, sou ’n debat betekenisloos wees, aangesien die
skrywer nie verduidelik het watter vertolking van die frase
32
“die beste” hy of sy bepleit het nie. ’n Kritiese assessering
sou, met ander woorde nie moontlik wees deur bloot te
spekuleer of X inderdaad “die beste” regsfirma is om voor te
werk of nie. Dit verg noodwendig die dekonstruksie
(“uitmekaarhaal”) van een van die veronderstellings. ’n
Mens kan die argument betwis deur óf Veronderstelling 1 óf
Veronderstelling 2 te bevraagteken. Jy kan byvoorbeeld
motiveer waarom die regsfirma wat die meeste vakansies
toelaat, in werklikheid die beste regsfirma is om voor te werk
(’n teenargument teen Veronderstelling 1). Alternatiewelik
kan jy motiveer dat regsfirma Y, en nie X nie, die meeste tyd
aan die opleiding van hul kandidaatprokureurs bestee (’n
teenargument teen Veronderstelling 2). Dit is ook moontlik
om uit te brei op wat “die meeste tyd” behels – natuurlik
deur middel van ’n afsonderlike argument. Die moontlikhede
is eindeloos.
Kortliks neem ontleding drie vorms aan:
1 Betwisting of bevestiging van die geldigheid van ’n
veronderstelling.
2 Betwisting of bevestiging van die deduktiewe proses
wat in die argument gevolg is.2
2 Dit is redenering waardeur die besondere uit die algemene afgelei word.
Deduktiewe denke het sy vertrekpunt in die algemene en kom dan tot die besondere. Deduksie gaan uit van die algemene reël en probeer dan die besondere of die individuele geval daarby inpas. In ’n deduktief-geldige
33
3 Uitbreiding (deur middel van ’n afsonderlike argument)
op ’n aspek van ’n veronderstelling wat nie voldoende
omskryf is nie. Wat regsontleding betref, kan dit ’n
aspek van ’n veronderstelling wees wat nie
genoegsaam aan ’n regsbeginsel gekoppel is nie.
1 2 1 2 Die twee noodsaaklike argumente
Indien jou werkstuk van jou vereis om ’n regsbeginsel op ’n
stel feite toe te pas, kan dit nuttig wees om aan die
kernargument van jou stuk te dink as ’n kombinasie van
twee verwante argumente. Die eerste is daarop gemik om te
bewys waarom jou voorgestelde vertolking van die
toepaslike regspresedent gevolg behoort te word. Om ’n
bepaalde betekenis aan regsbeginsels toe te skryf, is wat
ons VERTOLKING noem. Vir die argument om te slaag,
moet jy van sekere algemene beginsels rakende vertolking
bewus wees. Hierdie regsbeginsels word behandel in die
kursus getiteld “Uitleg van Wette”.
Die tweede argument wil vasstel waarom die toepassing
van hierdie regsbeginsel op die feite ’n sekere
gevolgtrekking lewer. Om jou vertolking van die toepaslike
regsbeginsels te gebruik ter motivering van die manier om ’n
argument berus die verhouding tussen die veronderstellings en gevolgtrekking slegs op die betekenis van woorde of frases in die veronderstellings en gevolgtrekking – die gevolgtrekking is implisiet in die veronderstellings van die argument vervat.
34
sekere regskonflik op te los, staan bekend as
TOEPASSING. Jou gevolgtrekking rakende die gepaste
vertolking van die regsbeginsel word derhalwe ’n
veronderstelling in die argument wat die toepassing van die
feite uiteensit. Dit behels die belyning van die feite van die
saak met die beginsels aanwesig in die bepaalde vertolking
wat jy tot stand gebring het. Indien enigeen van hierdie twee
stadia weggelaat word, sal dit tot gevolg hê dat jou
sogenaamde gevolgtrekking arbitrêr is. Trouens, dit sal
geensins ’n gevolgtrekking wees nie.
KORTLIKS: BEGINSELS VAN ARGUMENTERING
Die weglating van ’n veronderstelling wat logies
noodsaaklik is vir jou argument sal tot gevolg hê dat
die insameling van inligting nie aan die formele
vereistes van ’n argument voldoen nie. Wat jy as jou
“gevolgtrekking” beskou, is dan in wese slegs ’n
“verklaring” – dit wil sê ’n ongestaafde bewering.
Die oorweging van die veronderstellings wat jy nodig
het om by jou gevolgtrekking uit te kom, sal jou in
staat stel om dié dele van jou argument wat meer
aandag moet geniet, uit te ken. Jy sal byvoorbeeld
opmerk dat ’n sekere veronderstelling uitgebrei moet
word deur middel van ’n afsonderlike argument, waar
35
dit as die gevolgtrekking voorgehou word.
Voorsien ’n argument vir sowel jou vertolking van die
tersaaklike regsbeginsel as die toepassing van
daardie beginsel op die feite.
Dit verg oefening. In ’n sekere sin is jou hele
regstudie – elke kursus, elke lesing en elke werkstuk
– daarop gemik om begrip van hierdie vaardigheid te
ontwikkel.
1 2 1 3 Algemene foute
Die toepassing van die Grondwet
Die Handves van Menseregte is in buitengewoon vae taal
geskryf. Die gevolg is dat regte soos die reg op gelykheid of
waardigheid vatbaar is vir ’n wye reeks moontlike
interpretasies. Die punt is dat ’n grondwetlike reg (of trouens
enige wet) nie toegepas kan word sonder om
noodwendig oor die grense van sy bepalings te
argumenteer nie. ’n Mens kan byvoorbeeld nie vertrou op
die reg op gelykheid soos dit voorkom in die Grondwet nie.
Pleks daarvan moet jy argumenteer vir ’n sekere
interpretasie van die reg op gelykheid op grond van
regspraak, wetgewing en – in die reël – die kriteria soos
uiteengesit in artikel 36 (“beperkingsklousule”) en artikel 39
36
(“Interpretasie van Handves van Regte”). Jy kan dus nie net
na die Grondwet kyk, om uit te vind wat dit beteken nie.
Die gebruik van demokrasie, billikheid en
regverdigheid om ’n gevolgtrekking te onder-
steun
Dit is betekenisloos om demokrasie, billikheid of
regverdigheid as ’n veronderstelling te gebruik om ’n sekere
gevolgtrekking te ondersteun. Dit is omdat hierdie terme self
noodwendige gevolgtrekkings eerder as verifieerbare
veronderstellings is. Jy kan met ander woorde nie
argumenteer dat jou vertolking van wetgewing gevolg
behoort te word omdat dit die mees demokratiese, billike of
regverdige vertolking is nie. Dit is nie slegs omdat hierdie
terme vaag is nie. Dit is omdat die howe reeds noodwendig
belas is met die oorweging van demokratiese ideale en
regverdigheid in die interpretasie van enige regspresedent.
Dit is onwaarskynlik dat jou argument enigsins daarby sal
baat om die regter daaraan te herinner dat hy/sy ’n plig het
om regverdigheid of billikheid of demokrasie te oorweeg.
Om nie die vraag te beantwoord nie
Dit is nie voldoende om ’n werkstuk in te dien wat ’n
gevolgtrekking bevat wat suksesvol met veronderstellings
ondersteun word nie. Jy moet die vraag wat aan jou
37
gestel is, beantwoord. Moenie kwessies wat nie met jou
onderwerp verband hou, onnodig bespreek nie (hoe
interessant dit ook al lyk). Indien jy ’n interessante kwessie
ontdek wat buite die bestek van jou onderwerp is, oorweeg
dit om eerder ’n aparte artikel daaroor te skryf.
Ewigdurende ooreenkoms
Jy hoef nie altyd met regters of jou dosente saam te stem
nie. Indien jy byvoorbeeld afkom op ’n gedeelte in ’n
uitspraak wat jy glo dubbelsinnig is (en die dubbelsinnigheid
is relevant vir die doeleindes van die werkstuk), word jy
aangemoedig om daardie waarneming in jou werkstuk te
bespreek. Onthou dat sommige regters en akademici nie
goed skryf nie. Fokus eerder daarop om akkuraat te wees in
plaas daarvan om jou aan hul redenasie te onderwerp of hul
styl na te boots. Beskou dit slegs as ’n soort
standaardontwerp. Voordat jy egter kritiseer, moet jy seker
wees dat jy ’n deeglike poging aangewend het om al die
moontlike vertolkings en gevolge in ag te neem.
Veralgemening van die kwessie
Om presies te wees, beteken ook om die omvang van jou
onderwerp so duidelik moontlik te beskryf. Indien jou
onderwerp byvoorbeeld handel oor skuldlose deliktuele
aanspreekliheid, kan dit onvanpas wees om bloot daarna te
38
verwys as hoofsaaklik ’n algemene kwessie rakende
deliktuele aanspreekliheid. Die versuim om presies te wees,
kan tot die misbruik van regspresedent lei. Jy kan onwetend
besig wees om te impliseer dat alle kwessies rondom
deliktuele aanspreeklikheid aan dieselfde oorwegings
onderworpe is. In deliktereg word daar egter ʼn onderskeid
getref tussen, onder andere, skuldgebaseerde aanspreek-
likheid en skuldlose aanspreeklikheid (beide is vorme van
deliktuele aanspreeklikheid, maar berus op verskillende
basisse en het verskillende vereistes). Wees daarom bewus
van wat jy impliseer.
Onwilligheid om hulp te kry
Jou dosente is beskikbaar om daardie regskwessies te
bespreek wat jy, nadat jy jou klasaantekeninge en handboek
geraadpleeg het, nie verstaan nie. Die skryfkonsultante is
beskikbaar om jou te help om jou opdragte te struktureer en
te verfyn. Onthou asseblief dat die hulp wat jou dosente of
die skryfkonsultante jou kan gee, sal afhang van hoe goed jy
vir die ontmoeting voorberei.
1 2 2 Die inleiding
Die hoofdoel van jou inleiding is nie om die inhoud van jou
stuk op te som nie. Die doel van ’n inleiding is eenvoudig om
39
aan die leser te verduidelik waaroor jy skryf, asook die
regskonteks waarin jou bespreking plaasvind.
Moet egter nie die leser se aandag op jou probeer vestig
deur jou onderwerp met oordrewe terme soos “die mees
fundamentele reg van alle mense” in te lei nie. Niks kan
meer voorspelbaar en vervelig wees nie. Dit is nie slegs
“groot” kwessies wat die moeite werd is om te bespreek nie.
Dikwels behels die interessantste besprekings ’n bedui-
dende interpretasie van ’n frase wat voorheen oor die hoof
gesien is.
Vermy variasies van die volgende stelling tot elke prys:
“Hierdie werkstuk sal relevante wetgewing en
regspraak in ag neem ten einde die toepaslike regs-
beginsels krities te evalueer.”
Die bogenoemde stelling is hoogstens uitermate
vanselfsprekend. Dit is onnodig om die leser daaraan te
herinner dat wetgewing en regspraak paslik is by
regsanalise. Die stelling verduidelik ook nie waarom die
kwessie die moeite werd is vir bespreking nie.
Jy kan in jou inleiding ’n aanduiding gee van die vorm
wat jou argument gaan aanneem. Hiermee is geen fout te
vinde nie. Die gevaar is egter dat jy jou inleiding met jou
gevolgtrekking kan verwar. Ten beste word ’n uitvoerige
40
bespreking van jou argument vir jou gevolgtrekking gebêre,
aangesien jy die kern van jou werkstuk sou benut het om die
veronderstellings daarin uit te brei en te regverdig. Om ’n
deurtastende bespreking van jou veronderstellings en
gevolgtrekkings in die inleiding te gee, sou voortydig wees.
1 2 3 Die gevolgtrekking
Wanneer jy die geldigheid van jou veronderstellings en
gevolgtrekkings bewerkstellig het, is dit gepas om die
werkstuk af te sluit deur die struktuur van jou hoofargument
te skets. Dit is wat met “gevolgtrekking” bedoel word. Jy kan
so daaraan dink: die kern van jou stuk was gemoeid met die
verskaffing van bewyse, terwyl die gevolgtrekking ’n bondige
samevatting is van wat jy bewys het.
Soos met die inleiding kan die versoeking ontstaan om
jou gevolgtrekking met grootse en diepgaande terme te tooi.
Weerstaan die versoeking. ’n Gevolgtrekking hoef nie in
dramatiese tweeledighede soos reg/verkeerd, goed/sleg of
sukses/mislukking aangebied te word nie. ’n Gevolgtrekking
kan ’n beduidende begrip van ’n enkele woord wees, of
daarop aandring dat sekere faktore meer gewig behoort te
dra. Fokus op noukeurigheid. Daar is geen groter prestasie
in regskryfwerk as ’n akkurate en (formele) juiste argument
nie.
41
1 3 STAP 3: Redigering
Lees jou geskrewe werkstuk soveel keer moontlik deur. As
jou werkstuk die voorgeskrewe aantal woorde oorskry, sal jy
moet onderskei tussen meer relevante en minder relevante
inligting. Uiteindelik sal jou werkstuk ’n versameling van die
inligting wees wat jy as mees relevant vir jou onderwerp ag.
Maak ’n afspraak met jou dosent of ’n skryfkonsultant,
afhangende van die aard van die bystand wat jy benodig.
KONTROLELYS
STAP 1: INSAMELING VAN INLIGTING
1 Lees jou opdrag sorgvuldig deur.
2 Maak seker dat jy bewus is van die regsbronne tot
jou beskikking. Indien nie, klop by die JS Gericke-
biblioteek om hulp aan.
3 Maak ’n Word-dokument oop.
4 Gebruik die biblioteek se databasisse om bronne
op te spoor.
5 Lees deur die toepaslike boeke, artikels, wetgewing
en regspraak. Skryf al die tersaaklike inligting en
idees neer namate jy daarvan bewus raak, en wees
op jou hoede vir:
die voortydige redigering van inligting;
die regsbeginsel waarop die relevansie van die
42
inligting gegrond is;
Die relatiewe waarde (gewig) van die inligting;
en
Besonderhede wat jy vir verwysingsdoeleindes
kan benodig.
STAP 2: VERWERKING VAN INLIGTING
6 Nadat soveel inligting moontlik versamel is, begin
die raamwerk van jou argument bedink (en onthou
dat dit enige tyd gedurende die skryfproses kan
verander).
7 Maak seker jy kan jou veronderstellings saamvat
om ’n sinvolle gevolgtrekking te maak.
8 Skuif dele van die inligting rond om te pas by die
vloei van jou argument, met ander woorde,
posisioneer inligting só dat dit die veronderstellings
staaf wat jy vir jou gevolgtrekking nodig het.
9 Skryf jou inleiding. Hierin noem jy die onderwerp en
die regskonteks daarvan. Gebruik ook die inleiding
om die volgende vraag te beantwoord: Waarom is
dié onderwerp belangrik genoeg om te bespreek?
10 Skryf jou gevolgtrekking. Hierin som jy kortliks die
verskillende veronderstellings van jou argument en
die gevolgtrekkings op.
43
STAP 3: REDIGERING
11 Lees jou geskrewe werkstuk soveel keer moontlik
deur en gee spesifiek aandag aan:
Die formulering van jou sinne – so kort en
kragtig moontlik;
Die formele vereistes; en
Dat jou argument voldoende is.
12 As jou werkstuk die voorgeskrewe aantal woorde
oorskry, sal jy moet onderskei tussen meer
relevante en minder relevante inligting. Uiteindelik
sal jou werkstuk ’n versameling van die inligting
wees wat jy as mees relevant vir jou onderwerp ag.
13 Maak ’n afspraak met jou dosent of ’n
skryfkonsultant, afhangende van die aard van die
bystand wat jy benodig.
44
TAAL- EN STYLKWESSIES3
1 Taalhulp in die Fakulteit
Raadpleeg altyd dié gids indien jy twyfel oor die regte
taalgebruik, styl of verwysings vir werkstukke wat jy by die
Fakulteit moet inhandig. Hierdie deel van die gids bevat
riglyne oor taalkwessies waarmee studente in die Fakulteit
dikwels probleme het. Dit is nie ’n volledige taalgids nie,
maar dit spreek slegs daardie kwessies aan wat vir
regstudente in die algemeen problematies is.
Hou altyd in gedagte dat die Fakulteit ’n gratis
skryfkonsultasiediens verskaf. Dié diens is gewoonlik nie
verpligtend nie, maar kan ’n positiewe verskil aan jou
skryfvaardigheid – en dus jou punte – maak. Geen aspek
van jou skryfwerk, aanbieding of taalvermoë is te gering vir
hulp van die skryfkonsultante nie. Hulle is daar om jou te
help! Onthou net om ’n afspraak te maak voordat jy by ’n
konsultant aanklop.
2 Algemene skryfbeginsels
2 1 Beplan jou tyd
Uitstel tot die laaste oomblik is nie ’n goeie idee nie. Gee vir
jouself genoeg tyd vir (a) voorbereiding, (b) die skryf van
3 Hierdie afdeling van die gids is opgestel deur Rachelle Greeff, Dr Karin
Cattell en Theo Broodryk.
45
die werkstuk en (c) hersiening agterna. Begroot ook tyd
om ’n draai by ’n skryfkonsultant te maak.
2 2 Berei voor
Dit beteken dat jy moet verstaan wat in jou werkstuk van jou
verwag word; die keuse van en soeke na gepaste bronne;
die lees, interpretasie en analise van hierdie bronne,
ensovoorts. Krabbel eenvoudige aantekeninge vir jouself,
maak ’n breinkaart (mind map), onderstreep of beklemtoon
met ’n glimpen (highlighter) terwyl jy lees. Volg enige
metode wat vir jou werk. Gesels met ’n klasmaat oor die
onderwerp: dit is ’n maklike toets om te sien wat jy verstaan,
of nie. Of probeer die onderwerp so kort en eenvoudig
moontlik vir jou kamer- of huismaat verduidelik. Teen dié tyd
behoort jy ’n redelike goeie idee van jou onderwerp te hê.
En nou eers is jy reg vir skryf.
2 3 Wees (wakker en betrokke) in die klas
Bogenoemde beplannings- en voorbereidingsfases kan net
suksesvol wees as jy klasse bywoon, oplet en vrae vra as jy
onseker is of agter raak. Die skrander, ernstige student
skram nie weg van vrae nie. As jy te bang, skaam of lui is
om vrae te vra, is jy onkundig – en sal so bly. Indien jy egter
skryfverwante vrae het wat jy voor of na klas wil bespreek,
maak ’n draai by ’n skryfkonsultant vir ’n private konsultasie.
46
2 4 Lees in die algemeen soveel moontlik
Hoe beter jy kan lees, hoe beter sal jy skryf. Net soos skryf,
verbeter lees met oefening. Konsentreer terwyl jy lees.
Skakel jou selfoon af.
2 5 Wees bedag op spel- en tikfoute
Onthou spel- en tikfoute word aan ’n akademiese instansie
soos ’n universiteit – én veral in die regsberoep – streng
afgekeur, meer so as op skool. ’n Opdrag wat spel- en
tikfoute bevat, skep onmiddellik ’n swak indruk, nog voor die
inhoud beoordeel is (Sien die lys van algemene spelfoute op
bladsye 86 - 89). Dit maak dit ook moeiliker vir jou dosent
om te verstaan wat jy sê (dis nie ’n goeie idee nie, want jou
punte gaan dit weerspieël).
2 6 Gebruik ’n speltoetser en ander spelgidse
Die gebruik van ’n speltoetser is ononderhandelbaar.
Onthou egter dat ’n speltoetser sommige woorde as korrek
erken, terwyl dit in ’n bepaalde konteks verkeerd kan wees.
Dit geld veral vir homofone, oftewel gelykklinkende woorde.
Voorbeelde is peil/pyl, fier/vier, feit/fyt, lei/ly, vaal/faal,
fonds/vonds, lid/lit, ryk/reik, ys/eis.
47
Voorbeeld:
“Die pasiënt moet vir pyn en leiding vergoed word.” ’n
Speltoetser sal “leiding” as die korrekte spelling aanvaar,
terwyl dit in dié konteks “lyding” moet wees. Maak dus seker
van die regte woord vir ’n bepaalde konteks. Aanvullend tot
’n speltoetser moet jy ook belê in die beste woordeboeke en
tesourusse wat jy kan bekostig.4
2 7 Handhaaf gebruiksvriendelike taal
Skryf verstaanbaar, eenvoudig en duidelik, sonder om
gemeensaam (familiêr) en intiem te wees. Vermy lang of
ingewikkelde woorde of frases. As jy dit gebruik om slim te
klink of die woordlengte van ’n opdrag kunsmatig aan te
help, flous jy net jouself en nie die dosent of, oor ’n paar
jaar, jou kliënte of kollegas nie.
Die huidige tendens in die regte is meer
gebruiksvriendelike taal (Engels plain language). Dit
beteken regslui moet maklik verstaanbare taal gebruik om
leke te help om gekompliseerde regskwessies te verstaan.
4 Ons stel voor dat jy die HAT, Pharos se 2-talige woordeboek en De
Stadler se Groot Thesaurus raadpleeg in hierdie verband. Die HAT, Pharos 2-talig en die Groot Thesaurus is ook elektronies beskikbaar. Hiemstra en Gonin se 3-talige Regswoordeboek is ook nou elektronies by Juta beskikbaar. As Afrikaanse spel- en grammatikatoetser kan Skryfgoed gebruik word, wat gekoop kan word by www.spel.co.za.
48
Voorbeeld:
“Riglyne ten opsigte van omvang en inhoud . . .” is onnodig
lomp. “Riglyne oor omvang en inhoud . . .” lees korter en
makliker.
Onthou:
“Hoe kleiner die woorde, hoe groter die gehoor”.5
2 8 Gebruik konkrete woorde of frases eerder as
abstrakte woorde of frases
Dit verhoog die duidelikheid, feitelikheid en ver-
staanbaarheid van jou skryfwerk. Dit maak daarom
die werk van die leser makliker. Dit help ook om
misverstande en vaaghede te voorkom.
Voorbeelde:
“Die meerderheid van die kiesers…” Die trefkrag van dié
sin, met die abstrakte woord “meerderheid”, verhoog
onmiddellik as jy ’n konkrete feit noem, byvoorbeeld: “70%
van die kiesers…”
“Die betrokke dokumentasie…” wen aan trefkrag as jy
konkreet en spesifiek is, byvoorbeeld: “Die kliëntelêer en
die e-poskorrespondensie…”
5 Law Society of South Africa (L.E.A.D) Practice Manual Business Writing
Skills (2011) 8.
49
Onthou:
Daar mag egter in die regsberoep omstandighede wees
waar ’n spesifieke saak vereis dat jy ook van abstrakte
woorde of frases gebruik maak. Indien jy byvoorbeeld as
prokureur om strategiese redes die reaksie van ’n
opponerende party wil toets, maar jy nie noodwendig vir
die opponerende party al die informasie wil gee wat jy oor
die kwessie besit nie, kan dit toepaslik wees om abstrakte
woorde of frases te gebruik.
Jou dosent sal egter selde van jou verwag om abstrakte
woorde of frases te gebruik – inteendeel, dit sal
waarskynlik net wys dat jy onseker is of nie jou werk goed
genoeg ken nie!
2 9 Handhaaf die korrekte register6
Mik na ’n redelik formele akademiese aanslag. Die
eenvoudige, gebruiksvriendelike styl beteken nie jy moet
sleng, clichés (holruggeryde segswyses wat geen trefkrag
meer het nie, byvoorbeeld “rolspelers” of “op voetsoolvlak”),
SMS- of gesprekstaal gebruik nie. Vermy byvoorbeeld
informele segswyses soos “probleme uitstryk” (in plaas van
6 “Register” verwys na die styl waarin taal in ’n spesifieke konteks gebruik
word. Dit behels veral die graad van formaliteit (’n formele of informele register) en die keuse van woordeskat. Die register word bepaal deur die toepaslikheid in die konteks en sosiale situasie waarin die skrywer of spreker verkeer.
50
“probleme oplos”) en “’n voorstel bymekaar sit” (in plaas van
“’n voorstel opstel of ontwerp”). Vermy ook emosionele
stelwyses en onnodige beskrywings soos “enorm pynlik” of
“verskriklik traumaties”.
Skryf in die derde persoon – of maak net die stelling
sonder om na jouself of iemand anders te verwys – behalwe
waar jy in die slotsom om jou eie mening gevra word.
2 10 Bou gesonde sinne
Goeie sinsbou is die basis waarop jou skryfwerk berus. Kry
dit onder die knie. Jy moet veral die volgende onthou:
Hou jou sinne so kort moontlik (’n mens maak dan ook
minder foute). Indien jy wel ’n langer sin moet gebruik,
gebruik leestekens om die leesproses te vergemaklik.7
Korter sinne lees vinniger en makliker. Dit vergemaklik
die leeswerk vir jou dosent en, later in die praktyk, ook
vir jou kliënte of kollegas. ’n Leser wat maklik lees, is
’n positiewe leser!
’n Sin moet ’n onderwerp en ’n gesegde hê (anders is
dit nie ’n sin nie). Dit beteken ’n sin moet ’n werkwoord
(of werkwoordgroep) hê wat direk met die onderwerp
verband hou. Die onderwerp is daardie woord of deel
7
D Müller Skryf Afrikaans van A tot Z – Die essensiële gids vir taalgebruikers (2011) 544.
51
van die sin waaroor die werkwoord/ werkwoordgroep
gaan.
Gebruik (waar jy kan) ’n enkelwerkwoord eerder as ’n
werkwoordelike frase.
Voorbeeld:
“Die vakbondleiers het tot die beslissing gekom dat . . .” Dit
is ’n werkwoordelike frase in aksie. “Die vakbondleiers het
besluit dat . . .” Dit is ’n sterk, enkelwerkwoord in aksie. Dit is
korter en het die meeste trefkrag.
Wanneer ’n sin ’n hulpwerkwoord plus ’n
hoofwerkwoord het, lees dit makliker as jy die
hoofwerkwoord aan die einde van die sin plaas. Dit is
ook taalkundig die korrekte opsie. Moet egter nie ’n
klomp werkwoorde aan die einde van ’n sin inryg nie.
Voorbeeld:
“Die regter het die saak uitgestel tot 31 Augustus.” Dié sin
sal makliker lees as jy dit só skryf: “Die regter het die saak
tot 31 Augustus uitgestel.”
Kies, waar jy kan, die eenvoudigste woord met die
minste lettergrepe as jy ’n keuse het tussen woorde
52
wat in die konteks van jou sin dieselfde beteken
(sinonieme).
Gebruik leestekens in jou sinne soos wat jy padtekens
gebruik wanneer jy bestuur. Een van die mees
algemene foute wat studente maak, is om nie kommas
tussen werkwoorde te gebruik nie.
Maak seker dat jou sinne by mekaar aansluit. (Gebruik
die oorbruggingswoorde of -frases wat hieronder
gegee word.) Jou leser moet kan sien hoe ’n sin met
die vorige én die volgende sin verband hou. Dit word
kohesie genoem. Sonder kohesie sal jou leser nie jou
argument kan verstaan nie, omdat die sinne soos los
sinne sonder ’n verband met mekaar gaan lyk.
2 11 Struktureer goeie paragrawe
Die doel van paragrawe is om jou skryfwerk in “verteerbare”
formaat (“happiegrootte”) vir jou leser aan te bied. Hou hulle
so kort moontlik. Let asseblief op die volgende:
’n Paragraaf sentreer as ’n eenheid rondom een
gedagte of punt. Wanneer dié gedagte of punt
afgehandel is, moet jy ’n nuwe paragraaf vir ’n nuwe
gedagte of punt begin.
’n Paragraaf kan – slegs vir buitengewone
beklemtoning – uit selfs net een sin bestaan.
53
Sorg vir logiese, leesvriendelike vloei binne en tussen
paragrawe. Jou leser moet dus verstaan wat die
verband tussen die einde van een paragraaf en die
begin van die volgende een is. Gebruik
oorbruggingswoorde of -frases om jou hiermee te
help.
Voorbeelde:
Om voorwaarde aan te dui: “op voorwaarde dat”,
“indien”, “tensy”, “mits”
Tydsaanduiding: “eerstens”, “tweedens”, “om mee
te begin”, “gevolglik”, “daarna”
Oorsaak: “omrede”, “omdat”, “aangesien”
Teenstelling: “hierteenoor”, “nogtans”, “in
teenstelling met”, “maar”, “egter”, “alhoewel”
Ooreenkoms: “net soos”, “in ooreenstemming met”,
“eweneens”
Gevolg: “derhalwe”, “dus”, “gevolglik”, “as gevolg
van”
Voorbeelde en illustrasie: “in die geval van”,
“byvoorbeeld”, “as voorbeeld”, “ter illustrasie”, “met
verwysing na”
Bykomende feite/inligting: “hierbenewens”, “en”,
“ook”, “verder”
54
2 12 Gebruik aktiewe werkwoorde eerder as passiewe
werkwoorde
Die aktiewe gebruik van werkwoorde word merendeels as
die beste skryfwyse beskou. Dit verhelder jou skryfwerk en
maak dit presies. Dit vergemaklik dus die werk van jou leser.
Voorbeeld:
Passief
Die perseel sal eers ontruim
moet word voordat die koop-
kontrak geteken kan word.
Aktief
Die okkupeerder, Johan
Botes, sal eers die perseel
(geleë te ABC Straat 100,
Stellenbosch) moet ontruim
alvorens die verkoper, Thabo
Moloi, en die koper, Sarah
Black, die koopkontrak kan
teken.
Daar is wel uitsonderings op dié reël. 8 Gebruik die
lydende/passiewe vorm wanneer jy doelbewus nie te
spesifiek wil wees nie, nie te krities wil klink nie, inligting wil
versag of ’n spesifieke gedeelte van ’n sin wil beklemtoon.
8 L.E.A.D. Business Writing Skills (2011) 13.
55
2 13 Versiering
Moenie werkstukke raam nie. Vermy ook versierde
voorblaaie, spoggerige kantlyne of buitensporige bindwerk.
Agtergrondinkleding is ook ontoepaslik in ’n akademiese
werkstuk. Dit gaan jou nie meer punte in die sak bring nie.
Die volgende reëls rakende styl en uitleg is van
toepassing op enige werkstuk wat jy tydens jou
studies by die Fakulteit moet voltooi:
Font: Arial
Grootte: 12
Spasiëring: 1.5
Belyning: Blokkeer
Inkeping: 0.5
Al is dit onwaarskynlik, mag jou dosent aan jou
spesifieke instruksies gee rakende styl en uitleg wat
verskil van hierdie reëls. Slegs in so ’n geval mag jy
afwyk van dié reëls.
2 14 Laaste maar nie die minste nie
Wanneer jou skryfwerk afgehandel is, moet jy steeds
genoeg tyd hê om dit krities deur te lees, verbeteringe aan
te bring, daarna wéér te lees en wéér verbeteringe aan te
bring. Herskryf is helaas onlosmaaklik deel van goed skryf.
Dit verg ongelukkig tyd en geduld! (Die goeie nuus is dat dit
56
met oefening al hoe makliker word en vinniger gaan.) Leer
dus die gewoonte aan om jouself aan die einde van ’n
werkstuk so objektief moontlik die volgende vrae te vra:
a. Is dit duidelik (sal my leser dit verstaan)?
b. Is dit bondig (is dit vry van vaaghede, onnodige
woorde, frases of herhalings)?
c. Is dit volledig (het ek die hele opdrag gedek, is my
bronne heeltemal reg aangehaal, is my verwysings
volgens die stylriglyne in hierdie gids afgehandel, en
is my dekblad, inhoudsopgawe en bibliografie in
orde)?
d. Is dit korrek (het ek die opdrag reg verstaan, is my
feite, identifisering en uiteensetting van die
regsprobleem en die toepassing daarvan op die feite,
spelling, taalgebruik en akademiese register in die
kol)?
e. Vloei die teks (volg sinne en paragrawe logies en
sinvol op mekaar)?
f. Het ek by die voorgeskrewe woordtelling gehou?
57
Dit verg oefening om objektief na jou eie werk te kyk, maar
’n eenvoudige kopspeletjie kan help:
Verbeel jou jy is die dosent. Dit is laat in die aand. Die
werkstuk van die student voor jou (dis nou jou eie, onthou)
is die soveelste een wat jy vanaand nasien en daar wag
nóg baie. Jy is moeg en jou geduld raak op. Jy is op stuk
van sake net ’n gewone mens, al is jy ’n slim regsdosent . .
. verbeel jou dit en sien self hoe krities ’n mens in so ’n
situasie kan raak!
’n Ander deurwinterde wenk is om jou werkstuk hardop vir
jouself te lees. Jy sal verbaas wees hoeveel foute skielik
soos rooi vlaggies uit jou teks spring. Jy kan ook iemand
anders vra om jou werkstuk te lees en kommentaar daarop
te lewer.
Onthou ook dat die skryfkonsultante daar is om jou in
enige stadium van die skryfproses te help! En wanneer jy
heeltemal moedeloos raak oor jou skryfvermoë (of die
gebrek daaraan) onthou die woorde van die gholflegende
Gary Player: “The harder I practice, the luckier I get.”
58
3 Spesifieke taal- en stylkwessies
3 1 Leestekens
3 1 1 Aandagstreep en koppelteken
Dié twee leestekens het verskillende funksies:
Die aandagstreep (rusteken) is langer as ’n
koppelteken en word met ’n spasie aan
weerskante gebruik. Jy kan dit gebruik wanneer
jy iets in ’n sin wil verduidelik of beklemtoon.
Voorbeeld:
Die regter het gelas dat die verweerder – wat die saak
verloor het – al die koste moet dra.
Gebruik aandagstrepe so min moontlik. Te veel
aandagstrepe, en dus te veel verduidelikings of
beklemtonings in jou sinne, verbreek die vloei
van die teks. Dit bemoeilik die lees daarvan.
Gebruik liewer kommas.
Onthou:
As jou werkstuk moeilik lees, is die kans goed dat dit jou
punt negatief sal beïnvloed.
Die koppelteken is kort en word sonder ’n spasie
aan weerskante gebruik. ’n Koppelteken word
59
gebruik om woorde makliker te laat lees en om
klinkers wat andersins saam (verkeerd)
uitgespreek sou word, te skei.
Jou rekenaar kan woorde aan die einde van ’n
reël outomaties met ’n koppelteken afbreek.
Wanneer jy jou werkstuk herlees, maak seker
dat die koppelteken aan die einde van die reël
ná die afgebreekte woorddeel staan. As dit aan
die begin van die volgende reël vóór die ander
woorddeel/-dele staan, is dit verkeerd.
3 1 2 Punt en afkortings
Onthou om ’n punt aan die einde van ’n sin te
sit. ’n Punt word altyd gevolg deur ’n spasie.
Onthou ook dat afkortings in verwysings in jou
werkstuk sonder punte gebruik word.
Afkortings wat gereeld in die voetnote van
regsartikels gebruik word, sluit die volgende in:
a - artikel; artikels
cf – vergelyk
GK – Goewermentskennisgewing
hfst – hoofstuk; hoofstukke
nr – nommer; nommers
par – paragraaf; paragrawe
60
prokl – proklamasie
red – redakteur; reds – redakteurs
reg – regulasie
SK – Staatskoerant
uitg – uitgawe
vn – voetnoot; voetnote
vol – volume; volumes
In die hoofteks word geen afkortings gebruik nie,
tensy ’n eienaam herhaaldelik gebruik word. In
so ’n geval word die eerste verwysing na die
eienaam gevolg deur ’n afkorting in hakies, en
word die afkorting daarna deurlopend gebruik. In
die voetnote word afkortings soveel moontlik
gebruik.
As jy in jou werkstuk na ʼn regter verwys, word
die regter se van gevolg deur sy of haar
afgekorte ampstitel in hoofletters.
Voorbeeld:
"die vonnis van regter Hiemstra moet as 'n verfrissende
nuwe stap verwelkom word."9
9 Van der Merwe (1963) THRHR 291.
61
Voorbeelde van ampstitels:
R – Regter; RR – Regters
AR – Appélregter; ARR – Appélregters
HR – Hoofregter
AHR – Adjunkhoofregter
RP – Regterpresident
AdjRP – Adjunkregterpresident
WnR – Waarnemende Regter
WnAR – Waarnemende Appélregter
P – President
3 1 3 Komma
Dit is steeds ’n Afrikaanse taalreël om ’n komma
tussen werkwoorde te gebruik, anders as wat
baie, jonger taalgebruikers dink.
Voorbeeld:
Vakbondlede wat wil betoog, sal hul werk om twaalfuur
moet verlaat.
3 1 4 Ander kommagebruike
Die meeste taalgebruikers weet jy moet ’n
komma tussen twee of meer byvoeglike
naamwoorde gebruik, asook tussen ’n reeks
selfstandige naamwoorde en getalle.
62
Voorbeelde:
1 Dit is ’n baie interessante, insiggewende en
omstrede saak.
2 Die beskuldigde word daarvan aangekla dat hy
verskillende items gesteel het en dit sluit geld,
meubels en juweliersware in.
3 Die saak is op 12, 13 en 14 Februarie 2001
aangehoor.
Ekstra inligting in ’n sin word ook tussen
kommas geplaas. ’n Komma wat verkeerdelik
ingevoeg of uitgelaat word, kan ’n groot verskil
aan die betekenis van die sin maak.
Voorbeelde:
Aan my vrou Lara laat ek die volgende na . . .
Die gebrek aan ’n komma voor en ná die bykomende
inligting (die naam van die oorledene se vrou) beteken hy
was ’n poligamis.
Aan my vrou, Lara, laat ek die volgende na . . .
Die komma voor en na “Lara” beteken die oorledene het
(waarskynlik) net een vrou gehad.
63
Onthou dat ’n komma altyd gevolg (maar nooit
voorafgegaan) word deur ’n spasie nie.
3 1 5 Dubbelpunt
Gebruik voor ’n aanhaling.
Voorbeeld:
Voor ʼn aanhaling:
Die verweerder het op sy onskuld aangedring: “Aangesien
ek die koopsom ten volle vereffen het, is ek die eiser geen
verdere gelde verskuldig nie.”
Voor ʼn lys:
Oorsig: die drie stappe in die opstel van ’n werkstuk:
1 Insameling van inligting
2 Verwerking van inligting
3 Redigering
Gebruik in numeriese tydsbepaling.
Voorbeeld:
09:30 (halftien voormiddag)
16:00 (vieruur namiddag)
3 1 6 Ellips
Gebruik die ellips (weglaatteken) slegs wanneer
jy wil aandui dat irrelevante woorde, frases of
64
sinne weggelaat is. ’n Ellips bestaan altyd uit net
drie punte of kolletjies met spasies tussenin en
aan weerskante.
’n Aanhaling moet verkieslik nooit begin met ’n
ellips nie, maar kan wel eindig met een.
Voorbeeld:
“Die beginsel van onregmatigheid word beïnvloed deur
verskillende faktore soos . . .”
3 1 7 Aanhalings en kursivering
Probeer om aanhalingstekens spaarsamig, en
verkieslik slegs as treffende illustrasies, te
gebruik.
Probeer om jou aanhaling so kort en kragtig
moontlik te hou sonder om van die krag van die
stelling weg te neem.
Aanhalings moet presies met die oorspronklike
weergawe ooreenstem. Dit beteken dat, waar
die oorspronklike gebruik maak van byvoorbeeld
hoofletters, jou aanhaling dit ook moet doen.
Waar `n aanhaling `n verwysing na `n voetnoot
bevat, moet verkieslik aangedui word dat die
voetnoot uitgelaat is. Andersins moet die
65
voetnoot in vierkantige hakies in die hoofteks
geplaas word.
Voorbeelde waar aanhalings verwysings na ʼn voetnoot
bevat:
Hoofteks:
Volgens Harms AR:
“The effect of a non-variation clause has been the subject
of two judgments of this Court, namely Shifren and, latterly,
Brisley v Drotsky.123".9
Voetnoot:
9 Telcordia Technologies Inc v Telkom SA Ltd 2007 3 SA
266 (SCA) para12 (voetnote uitgelaat).
of
Hoofteks:
Volgens Harms AR:
“The effect of a non-variation clause has been the subject
of two judgments of this Court, namely Shifren [SA
Sentrale Ko-op Graanmaatskappy Bpk v Shifren 1964 (4)
SA 760 (A)] and, latterly, Brisley v Drotsky [2002 4 SA 1
(SCA)]”. 9
66
Voetnoot:
9 Telcordia Technologies Inc v Telkom SA Ltd 2007 3 SA
266 (SCA) para 12.
Uitsondering:
Waar jy iets aanhaal wat self ’n aanhaling bevat, moet die
dubbelaanhalingstekens in die sin (". . .") vervang word met
enkel aanhalingstekens (“..‘. . .’..”).
Voorbeeld:
Volgens Nicholson R:
“Of significance are the following comments in 1986 TSAR
232 by Van der Walt who states 'In gevalle soos die wat
hierbo vermeld is, herstel die Hof deur verlening van die
gevraagde regshulp die versteuring van die daadwerklike
beheer …'.”124
Byvoegings tot en weglatings uit aanhalings
moet so ver moontlik vermy word. Indien jy wel
veranderings aan ’n aanhaling maak, moet
daardie veranderings tussen vierkanthakies ge-
plaas word.
Moenie ’n aanhaling met ’n ellips begin nie. Jy
kan dit egter wel met ’n ellips eindig.
67
Moenie aanhalings kursiveer nie tensy die
oorspronklike teks gekursiveer is.
Onderstreping word nie toegelaat nie, veral nie
as `n alternatief tot kursivering nie.
Woorde uit enige taal anders as die taal waarin
die bydrae geskryf is, word gekursiveer en nie in
aanhalingstekens geplaas nie.
Kursivering word gebruik om woorde, sinsnedes
of sinne te beklemtoon. Indien dit vir hierdie doel
in `n aanhaling gebruik word, moet dit duidelik
so aangedui word aan die einde van die
aanhaling deur frases soos “eie beklemtoning” of
“eie kursivering”. Dit is belangrik om te onthou
dat aanhalingstekens aan die einde van die sin
na die laaste leesteken binne die aanhaling
geplaas moet word.
Voorbeeld:
Volgens Innes HR:
“[T]here can be no ratification of a contract … which is
prohibited … by statute. Counsel [for the appellants] did not
argue this point ...”
68
3 1 8 Hoofletters
Hoofletters word so min moontlik in Afrikaanse
bydraes gebruik. Gevalle waar dit wel gebruik
word, sluit in eiename (byvoorbeeld voorname,
vanne en plekname) en in ’n volledige
ampsbenaming wat na ’n bepaalde individu
verwys.
Voorbeeld:
Die Minister van Verdediging, die Departement van Handel
en Nywerheid, ens., maar die regter, die minister, die
departement, die hooggeregshof, ens.
In die opskrifte van jou werkstuk word ’n
hoofletter slegs vir die eerste letter van die
eerste woord gebruik, behalwe waar spelreëls
vereis dat hoofletters in die opskrif self gebruik
word.
Opskrifte word nie heeltemal in hoofletters
geskryf nie, byvoorbeeld:
Voorbeelde:
Verkeerd: VERALGEMENING VAN DIE KWESSIE
Verkeerd: Veralgemening Van Die Kwessie
Korrek: Veralgemening van die kwessie
69
3 2 Opskrifte, nommers en bullets
Dit is baie belangrik dat jy in jou werkstuk van
opskrifte en nommers gebruik moet maak. Dit
maak dit vir die leser makliker om jou werkstuk
te lees en verhoed dat die leser halfpad deur jou
werkstuk moet stop om te probeer verstaan
waaroor jy skryf.
Die verskillende vlakke van opskrifte word soos
volg gedoen:
Vlak 1: swart, vlak 2: gewoon, vlak 3: kursief,
byvoorbeeld:
3 Oorweging van buitelandse reg as basis vir
verbeterde beginsels
3 1 Bespreking van internasionale teorie
3 2 Voorbeelde van internasionale praktyk
3 2 1 Inleiding
Genommerde opskrifte moet in die volgende
formaat wees (laat punte tussen syfers weg):
1
1 1
1 1 1
1 1 2
1 2
70
2
3
3 1
3 1 1
3 1 1 1
3 1 1 2
3 1 2
3 2
Moet asseblief NIE outomatiese numering by
opskrifte gebruik nie.
Die volgende moet so min moontlik gebruik
word: 1) (1) (i) (I) (III) (a) (d) ens. Indien dit wel
gebruik móét word, is klein Romeinse syfers
verkieslik.
Bullets mag gebruik word om inskrywings in
ongenommerde lyste te skei .
Jy moet nooit slegs een subopskrif op enige vlak
hê nie.
Voorbeeld:
1 Arbeidswetgewing
2 Onbillike ontslag
2 1 Outomatiese onbillike ontslag
3 Gelykheidswetgewing
71
3 1 Gelykheid
3 2 Wet op Basiese Diensvoorwaardes
Daar moet nie ’n opskrif genommer “2 1” wees nie,
aangesien dit die enigste subopskrif onder “2” is. Die hele
opskrif moet dus verwyder word.
1 Arbeidswetgewing
2 Onbillike ontslag
3 Gelykheidswetgewing
3 1 Gelykheid
3 2 Wet op Basiese Diensvoorwaardes
3 3 Syfers
Die algemene beginsel is dat getalle kleiner as
20 in woorde geskryf moet word (bv: twaalf of
negentien, maar 21, 24). Let egter op die
volgende:
o Geldbedrae word in syfers geskryf. Onthou
ook spasies en kommas is by die gebruik
van geldbedrae belangrik. Bo R1 000
gebruik jy ’n spasie, byvoorbeeld
“R35 000”. Gebruik ’n komma tussen die
rand en sent, byvoorbeeld “R360,75”.
o Ouderdom word altyd in syfers geskryf:
“Die seun was 11 jaar oud.”
72
o Jaartalle: let op die gebruik van woorde
saam met die getalle, byvoorbeeld “van
2008 tot 2010” en “tussen 2008 en 2010”.
Vermy “2008–2010” – dit is ’n meer
informele skryfwyse.
o Persentasie: gebruik altyd die %-teken en
nooit die woord “persentasie” nie,
byvoorbeeld “10%” en nie “10 persent” of
“tien persent” nie. Daar is ook geen spasie
tussen die syfer en die %-teken nie.
o Bladsynommers: die nommer van die
bladsy waarna jy verwys, moet altyd in
syferformaat uitgedruk word.
3 4 Voorsetsels
Vaste voorsetselgroepe bestaan uit verbindings
van twee of meer woorde wat minstens twee
voorsetsels insluit. Die woorde in hierdie groepe,
asook die volgorde waarin hulle gebruik word,
mag nie verander word nie.
Voorbeelde:
in antwoord op
by wyse van
met verwysing na
73
aan die hand van
ten opsigte van
in verband met
as gevolg van
deur middel van
As jy jou sinne kort en duidelik wil hou (presies
dít waarna jy in jou skryfwerk streef), kan jy dié
voorsetselgroepe egter met een woord vervang:
Voorbeelde:
as gevolg van . . . weens/vanweë
by geleentheid van . . . by
deur middel van . . . deur
in verband met . . . oor/rakende
na aanleiding van . . . rakende
ten opsigte van . . . oor
uit hoofde van . . . deur
na afloop van . . . na
3 5 Werkwoorde
’n Werkwoord is ’n woord wat ’n aksie
(byvoorbeeld: eet, lees, speel), ‘n gebeurtenis
(byvoorbeeld: gebeur, word), of ’n toestand van
bestaan (byvoorbeeld: bestaan, leef) aandui.
74
Werkwoorde het ’n teenwoordige tyd om aan te
toon dat ’n aksie plaasvind, ’n verlede tyd om
aan te toon dat ’n aksie klaar gedoen is/ gebeur
het en ’n toekomende tyd om aan te toon dat ’n
aksie gaan gebeur. ’n Sin moet ’n onderwerp en
werkwoord hê en ’n voltooide gedagte wees om
grammaties korrek te wees.
Wees konsekwent in die gebruik van tye in jou
werkstuk.
Die werkwoord “was” word in die verlede tyd
dikwels verkeerdelik gebruik in die plek van “is”.
Dit is weens die invloed van die Engelse was.
Voorbeeld:
Met die aanstelling van prof. Summers as dekaan WAS die
verhouding tussen manlike en vroulike personeellede na
60:40 verhoog.
Dié sin moet lees:
Met die aanstelling van prof. Summers as dekaan IS die
verhouding tussen manlike en vroulike personeellede na
60:40 verhoog.
Werkwoorde wat met be-, ge-, er-, her-, ont- en
ver- begin – byvoorbeeld begin, gesels, erken,
75
onthou, verstaan – kry nie “ge-” in die verlede
tyd nie.
Voorbeeld:
Die reglement is verlede jaar herstruktureer.
Dit is korrek. Jy sê nie “geherstruktureer” nie.
Die woorde “probeer”, “makeer” en “waardeer”
kry ook nie “ge-” in die verlede tyd nie.
3 6 Byvoeglike naamwoorde
Trappe van vergelyking
Die vergrotende (tweede) trap word gewoonlik
soos volg gebruik: met die agtervoegsel “-er” of
met “meer” voor die woord (as dit ’n lang woord
is).
Die oortreffende (derde) trap word gewoonlik
soos volg gebruik: met “die” en die agtervoegsel
“-ste” of “die mees” voor die woord (as dit ’n lang
woord is).
Voorbeelde:
Groot groter die grootste
Oorredend meer oorredend die mees oorredende
Kyk wat gebeur as ’n woordgroep as geheel ’n byvoeglike
76
naamwoord is:
Voor die hand liggend: die voor die hand liggendste
argument (Let op die spelling van hierdie woordgroep.)
Praktiese wenk:
Moet nooit die twee moontlike vorme van die vergrotende
of oortreffende trap vermeng nie. Dit is byvoorbeeld
verkeerd om “meer belangriker” of “die mees belangrikste”
te gebruik.
3 7 Kies die gepaste woord
Anglisismes
As jy te veel anglisismes gebruik, wys dit jou
woordeskat is beperk. Dit is ook nie goeie
akademiese skryfstyl nie.
Voorbeeld:
Die toekenning van ’n skadevergoedingseis aan die
regering kan die media daarvan afsit om in die toekoms
omstrede inligting te versprei.
- “Afsit” is ’n anglisisme. Dit is direk uit die Engels
vertaal (put off). Die woord “weerhou” sou ’n beter
keuse wees.
77
Die volgende vaste uitdrukkings word dikwels
verkeerd gebruik:
o “in terme van” (in terms of). Gebruik
“ooreenkomstig”, “kragtens” of “inge-
volge”.
o “ten alle koste” (at all costs). Gebruik “tot
elke prys”.
Argaïese (outydse) en oordrewe formele woorde
en stelwyses
Probeer sover moontlik moderne Afrikaans
gebruik. “Modern” verwys egter nie na die
Afrikaans wat jy op Facebook of in SMS’e
gebruik nie! Jy moet in volsinne en in suiwer
Afrikaans skryf. Jou sinne moet tot elke prys
duidelik en verstaanbaar wees en respek
teenoor jou leser betoon.
Vermy byvoorbeeld die volgende:
“Waarde heer” as aanspreekvorm in ’n brief in plaas
van “Beste meneer . . .”
“Seer hoogagtend die uwe” ter afsluiting van ’n brief
pleks van “Die uwe”.
“Die vakbondleiers het gepoog om . . .”
Vakbondleiers kan sommer net “probeer”.
78
“Nademaal” in plaas van “aangesien”.
Herhaling van woorde met dieselfde betekenis
(toutologie)
In die Algemene Beginsels-gedeelte van dié gids
het jy gesien goeie skryfwerk berus onder meer
op kort, bondige sinne sonder enige “rommel”
(clutter). Hierbo het jy reeds ’n paar maniere
gesien om dit reg te kry. Nog ’n manier is om
toutologie – ’n opeenhoping van woorde met
dieselfde betekenis – uit te skakel.
Voorbeelde:
1 Die basiese grondliggende beginsels waarop die wet
berus . . .
In dié konteks beteken “basiese” (’n woord wat in elk geval
dikwels onnodig as stopwoord gebruik word) en
“grondliggend” dieselfde. Maar dis nie al nie. “Beginsel” dui
ook op “grondslag” of “grondreël”. Die sin kan dus soos
volg verkort en verhelder word: “Die beginsels waarop die
wet berus . . .”
2 Persoonlik voel ek dat die Grondwet nie alle
menseregte beskerm nie.
79
Die woorde “persoonlik” en “ek” sê dieselfde ding. Verbeter
die sin só: “Ek voel die Grondwet beskerm nie alle
menseregte nie.” Kyk sommer ook wat het met die woord
“dat” gebeur – nóg ’n woord wat dikwels onnodig is.
3 8 Spelling
Woorde is kodes wat gebruik word om inligting oor te dra
en/of te ontvang. Tale het dus spelreëls en riglyne sodat
mense mekaar kan verstaan. Dit is noodsaaklik dat jy as
student – en later as regspraktisyn – korrek moet spel. Daar
is ook geen ruimte vir dubbelsinnigheid en feitefoute (albei
kan op slegs spelling berus) in die reg óf die akademie nie.
Die goeie nuus wat spelling betref: daar is geen grys
gebiede nie. ’n Woord is óf reg gespel, óf verkeerd.
Maak seker dat jou Afrkikaanse speltoetser opgestel is in
Microsoft Word. Jy kan dit hier aflaai: http://goo.gl/ueIB4l.
Verdere spelling en taalhulp is beskikbaar op die Fakulteit
se Regskryfwerk blog onder die opskrif "Resources",
beskikbaar by:
http://blogs.sun.ac.za/legalwriting/resources/.
3 8 1 Los en vas skryf
Die keuse tussen los en vas skryf is ’n algemene
probleem vir Afrikaansgebruikers. Een van die
80
redes is dat daar in Engels – een van die tale
waarmee Afrikaanssprekendes daagliks in
aanraking is – meestal los geskryf word.10 Die
Afrikaanse Woordelys & Spelreëls gee duidelike
riglyne hieroor. Dit is ’n uitstekende bron, maar
maak seker dat jy die jongste uitgawe aanskaf,
aangesien die taal lewend is en voortdurend
groei en verander.
As algemene norme kan jy die volgende in
gedagte hou:
o Die volgende woordsoorte word ge-
woonlik vas aan mekaar geskryf:
Selfstandige naamwoord + selfstandige
naamwoord
Voorbeelde:
haat + spraak = haatspraak
prokureur + orde = prokureursorde (jy gebruik ’n “s” om dié
twee woorde te verbind)
MAAR reg + student = regstudent (NIE regsstudent NIE)
privaat + reg + taak = Privaatregtaak
Selfstandige naamwoord + werkwoord
10
Taalkommissie van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns Afrikaanse Woordelys & Spelreëls (2009) 115.
81
Voorbeelde:
staat (s.nw.) + inmeng (ww.) = staatsinmenging (let op
verbindings-s)
hof (s.nw.) + verskyn (ww.) = hofverskyning
kind (s.nw.) + mishandel (ww.) = kindermishandeling (let op
die verbindings-er)
Selfstandige naamwoord + byvoeglike
naamwoord
Voorbeelde:
gebruiker + vriendelik = gebruikersvriendelik
reg + tegnies = regstegnies (let op die verbindings-s in albei
voorbeelde)
Selfstandige naamwoord + deelwoord
Voorbeelde:
proses + georiënteerd = prosesgeoriënteerd
uitkoms + gebaseer = uitkomsgebaseer
Bywoord + werkwoord
Voorbeelde:
tereg + wys = teregwys
82
byeen + bring = byeenbring
Voorsetsel + werkwoord
Voorbeelde:
onder + steun = ondersteun
aan + stig = aanstig
Let wel: Wanneer twee woorde met ’n verbindings-s
saamgevoeg word (kyk weer na die voorbeelde hierbo),
word dit altyd as een woord geskryf.
Praktiese wenk:
Wanneer jy onseker is oor ’n bepaalde skryfwyse (los of vas)
en geen bron jou kan help nie, is dit jou keuse om die woord
óf los óf vas te skryf. Gebruik jou gekose skryfwyse dan
konsekwent in jou werkstuk.
3 8 2 Koppelteken
As ’n saamgestelde woord so lank word dat dit
moeilik lees, kan jy ’n koppelteken tussen die
samestellende dele gebruik:
Voorbeeld:
“protesaksie-regsgeding” eerder as “protesaksieregsgeding”
83
Gebruik ook ’n koppelteken wanneer die eerste
deel van ’n woordgroep van vreemde herkoms
is:
Voorbeelde:
ad hoc-komitee
de facto-beslissing
pro bono-advies
3 8 3 Diakritiese (onderskeidende) tekens
Akuutaksent (´)
o Dit word vir betekenisonderskeiding of
beklemtoning gebruik.
Voorbeelde:
a) Die polisie het ’n ondersoek ná die voorval gedoen.
Soos jy kan sien, beteken die voorbeeldsin hierbo nie
dieselfde as die onderstaande een nie. Die akuut word in dié
konteks dus vir betekenisonderskeiding gebruik.
b) Die polisie het ’n ondersoek na die voorval gedoen.
Dit was nie ons nie, dit was húlle! (Hier word die akuut vir
beklemtoning gebruik.)
o Dit word ook gebruik vir woorde van
vreemde herkoms in hul oorspronklike
spelvorm, soos “attaché” of “cliché”.
84
Gravisaksent (`)
o Dit word meestal gebruik om uitspraak
aan te dui, soos “appèl” (maar appelleer)
en “nè?” [nè word gewoonlik vooraf-
gegaan deur ʼn komma en gevolg deur ʼn
vraagteken, want dit word voorafgegaan
deur ’n pouse en dit stel ʼn vraag].
o Gebruik dit ook vir woorde van vreemde
herkoms in hul oorspronklike spelvorm,
byvoorbeeld “tantième”, “première” en
“vis-à-vis”.
Kappie (^)
o Die piepklein kappie, snaaks genoeg,
skep dikwels ’n groot probleem. Probeer
die volgende spellings onthou: “bêre”,
“lêer”, “nêrens”, “wêreld” en “sekondêr”.
o Woorde wat algemeen verkeerdelik met ’n
kappie gespel word, is “ver” en “ster”.
(Sterre is nie stêrre nie. Snags flonker die
een in die hemelruim en bedags sit jy op
die ander een in die lesingsaal.)
85
Deelteken (¨)
o Die deelteken dui die begin van ’n
nuwe lettergreep aan in woorde soos
beïnvloed, diëte.
o As twee of meer vokale (klinkers) op
mekaar volg en tot verskillende
lettergrepe behoort, word die
deelteken gebruik om aan te toon
waar ’n nuwe lettergreep begin,
byvoorbeeld reën, verleë, materiële,
alkalië, drieë (drie eindig reeds op ’n -
e, daarom die tweede -e met ’n
deelteken; so ook industrieë).
o Dit word veral gebruik waar dit dalk as
een lettergreep uitgespreek kan word
en die woord dan ’n ander betekenis
sou kry, soos: voel en voël, oe en oë,
hoer en hoër.
o Woorde wat op -ieel, -ieer of -ieet
eindig, kry nie ’n deelteken nie, maar
die verboë vorme (met een e na die i)
kry wel ’n deelteken, byvoorbeeld :
finansieel – finansiële
prinsipieel – prinsipiële
definieer – definiëring
86
subsidieer – subsidiëring
dieet – diëte
o By leenwoorde word die deelteken
gebruik soos in die taal waaraan die
woord ontleen is, byvoorbeeld Führer.
Woorde wat dikwels verkeerd gespel word
Reg Verkeerd
aggressie
akkommodeer
analise
appèl
appelleer
appellant
arbeidsappèlhof
assimileer
baseer
billik
deurgaans
definitief
delegeer
Derdewêreldland
diskresie
e-pos
agressie
akkomodeer
analiese
appel
appèlleer
appelant of appèlant
arbeidsappelhof
asimmileer
basseer
bilik
deurgans
defnitief
deligeer
Derdewêreld land
diskressie
epos / Epos
87
e-posadres
finansiële
finansieel
gebaseer
geïdentifiseer
geïllustreer
gevangene (prisoner)
gevangenis (prison)
gevangenisstraf
gevangenskap of
gevangeskap
gevange neem
gewelddadig
graffiti
juridiese
hiërargie
implementeer
interessant
klousule
kommissie
komitee
kontrakbreuk
kontroversieel
kontroversiële
e-pos-adres / eposadres
finansiele
finansieël
gebasseer
geidentifiseer
geillustreer
geweldadig
graffitti/grafiti
juriediese
hierargie
implimenteer
interresant
klosule
komissie / kommisie
kommitee
kontrakbreek
kontroversieël
kontroversieele
88
lêer
lyding (suffering)
leiding (guidance;
leadership; transmission)
minderbevoorreg
mindergegoede
minderjarige
onmiddellik
professioneel
rassisme
rassegroepe
regsbank of regbank
spreek
statutêre
Suid-Afrikaans
te kort skiet (om nie ver
genoeg te skiet nie)
vermoë
verrassing (surprise)
verassing (cremation)
verteenwoordigend
visedekaan of vise-dekaan
leêr
minder bevoorreg
minder gegoede
minder jarige
onmiddelik
proffessioneel
rasisme
rasse groepe
spreuk11
statutere
Suid Afrikaans / Suid-
afrikaans / Suid Afrikaans
tekortskiet, tekort skiet
(ontoereikend wees)
vermoe
verassing
verrassing
verteenwoordegend
viesie-dekaan
11
Spreek = praat (talk) spreuk = ’n sinryke gesegde (motto/proverb).
89
voorheen benadeelde
voorheen vermelde
voorheen veroordeelde
voorkeurbehandeling
voorheenbenadeelde
voorheenvermelde
voorheenveroordeelde
voorkeur behandeling (ook
nie voorkeer nie)
3 9 Algemeen
Waar tussen hakies geskryf word, word
leestekens (punte, kommas, dubbelpunte ens)
altyd na die laaste hakie geplaas. Waar 'n volsin
binne 'n paragraaf egter tussen hakies voorkom,
word die punt voor die laaste hakie geplaas.
Vermy die gebruik van uitdrukkings soos “die
geleerde regter”, “met eerbied”, “respekvol” ens.
Geslagsneutrale taal word aangemoedig. Dit
word byvoorbeeld bevorder deur die gebruik van
meervoudsvorme of die vermy van geslag-
spesifieke persoonlike voornaamwoorde. Indien
dit nie moontlik is nie, gebruik òf “hy” òf “sy”,
maar moet dan nie afwissel tussen die twee in `n
spesifieke deel van die teks nie. Moet ook nie
“hy/sy” gebruik nie.
90
Voorbeeld:
Die faktore is dwaling (error), bedrog (dolus) en
vreesaanjaging (metus).
Pienaar getuig verder dat die omstandighede wat die goud
gewas is, soos aangedui op die foto’s, nie normale
werksomstandighede vir die appellante was nie.
(Voormelde gebeure word ook bevestig deur die getuienis
van Labuschagne.)12
12 Dzanibe and Another v S (A96/2009) [2010] ZAFSHC 16.
91
DIE FAKULTEIT SE STYLRIGLYNE VIR VERWYSINGS13
1 Inleiding
Die doel van verwysings is in essensie tweeledig:
1 1 Om erkenning te gee aan die intellektuele
goedereregte van ander en sodoende te vermy dat jy
van plagiaat aangekla word. Sien die plagiaat-
afdeling van hierdie gids vir meer inligting;
1 2 Om lesers in staat te stel om die bronmateriaal
waarna daar in die skryfstuk verwys word, op te
spoor en meer te leer oor die gespesifiseerde
aangehaalde aspekte van die werkstuk.
Dit is daarom uiters belangrik dat die inligting in jou
werkstuk onderskeid tref tussen inligting wat jy geleen het
by iemand anders en inligting wat jy self ontwikkel het.
Hierdie verwysingsriglyne sal jou in staat stel om dié
onderskeid te tref en dit moet toegepas word op elke
werkstuk wat jy tydens jou studies by die Fakulteit voltooi.
2 Voetnote
Voetnote verskyn aan die einde van elke
bladsy en nie aan die einde van die manuskrip
13
Hierdie dokument is ’n verwerkte en aangepaste weergawe van die Stellenbosse Regstydskrif se riglyne, (oorspronklik aangepas deur prof. Sandy Liebenberg) vir gebruik in voorgraadse studie. Theo Broodryk en Dr Karin Cattell is verantwoordelik vir die verwerking en aanpassing van die voorafgaande riglyne.
92
nie. Voetnote moet opeenvolgend genommer
wees in Arabiese syfers.
Wanneer jy ’n voetnoot maak, moet die
voetnootnommer altyd na die laaste lees- of
aanhalingsteken verskyn.
Voorbeeld:
- Verkeerd: “dit is die beste fakulteit1” of “dit is die
beste fakulteit”1.
- Korrek: “dit is die beste fakulteit”.1
Voetnootnommers word nie gekursiveer nie.
Voorbeeld:
- Verkeerd: “in die hart van Stellenbosch”.1
- Korrek: “in die hart van Stellenbosch”.1
Plaas ’n punt aan die einde van elke voetnoot.
Voorbeeld:
- Verkeerd: (Voetnootinskrywing) Bean Engaging
Ideas 117
- Korrek: (Voetnootinskrywing) Bean Engaging
Ideas 117.
Voetnote moet geblokkeer word.
93
Voorbeeld:
- Verkeerd:
1 Allison Boye “How do I create meaningful and effective
assignments?” Teaching, Learning, and Professional
Development Center Texas Tech University
<http://www.tlpd.ttu.edu/teach/TLTC%20Teaching%20R
esources/CreatingEffectiveAssignments.asp (accessed
11-12-2012).
- Korrek:
1 Allison Boye “How do I create meaningful and effective
assignments?” Teaching, Learning, and Professional
Development Center Texas Tech University
<http://www.tlpd.ttu.edu/teach/TLTC%20Teaching%20Re
sources/CreatingEffectiveAssignments.asp (accessed
11-12-2012).
Bladsyverwysings moet verkieslik tot voetnote
beperk word.
Voorbeeld:
- Verkeerd:
“met verwysing na bladsy 57 van die uitspraak"1 of "op
bladsy 34 beweer die skrywer"2.
94
- Korrek:
“volgens die hof”1 of “die skrywer beweer”2 – die
voetnoot moet na die relevante bladsynommer
verwys.
Die afkorting "p" vir "pagina" of “bl” vir bladsy
moet nooit in voetnote gebruik word nie.
Waar daar na opeenvolgende bladsye verwys
word, moet die bladsynommers ten volle
weergegee word.
Voorbeeld:
- Verkeerd: 72–9 of 164–78 .
- Korrek: 72–79 of 164–178.
Moenie supra en infra in jou werkstuk gebruik
nie. Herhaal eerder die verwysing na die
bronne met die relevante bladsynommers
waarna jy wil verwys deur gebruik te maak van
ʼn verkorte verwysing.
Die gebruik van ibid, op cit en/of loc cit word
nie toegelaat nie.
95
Onthou:
- As daar in twee of meer opeenvolgende voetnote
slegs na een bron verwys word (byvoorbeeld
Conradie v Rossouw 1965 2 SA 589 (C) 593F
(volle verwysing) of Conradie v Rossouw 593F
(verkorte verwysing)), kan slegs die relevante
bladsy-/paragraafnommers in die volgende
voetnoot aangedui word (byvoorbeeld 593F).
- Sodra daar weer in ’n voetnoot na meer as een
bron verwys word, moet ’n volle verwysing vir elke
bron gegee word.
Verskeie bronne in ’n voetnoot moet deur ’n
kommapunt van mekaar geskei word.
Voorbeeld:
Bean Engaging Ideas 6; Allison Boye “How do I create
meaningful and effective assignments?” Teaching, Learning,
and Professional Development Center Texas Tech
University <http://www.tlpd.ttu.edu/teach/TLTC%20Teaching
%20Resources/CreatingEffectiveAssignments.asp
(accessed 11-12-2012).
96
3 Bronverwysings
3 1 Boeke
In die eerste verwysing na 'n boek, verskaf die
volgende inligting:
o Voorlettter(s) en van(ne) van die
outeur(s) - indien daar twee outeurs is,
moet die name van beide outeurs verbind
word deur 'n ampersand ("&");
o Indien daar meer as twee outeurs is,
moet alle outeurs se name, geskei deur
kommas en 'n ampersand ("&") voor die
laaste outeur se naam, in die eerste
verwysing verskyn;
o Titel van die boek gekursiveer;
o Slegs tweede of verdere uitgawe word na
verwys;
o Jaar van publikasie tussen hakies; en
o Bladsy(e) waarna verwys word.
Voorbeeld (volle/eerste verwysing):
3FJ van Zyl & JD van der Vyver Inleiding tot die
Regswetenskap 2 uitg (1982) 526.
Soos die voorbeeld hierbo uitlig, word die volle
verwysing weergegee wanneer daar vir die
97
eerste keer na die boek verwys word. Vir
opeenvolgende verwysings word slegs ’n
verkorte verwysing gebruik wat uit beskrywende
sleutelwoorde bestaan.
In die geval van meerdere bandnommers volg
die nommer van die betrokke band in
gekursiveerde Romeinse of Arabiese syfers na
die titel, afhangende van watter tipe syfers in die
publikasie gebruik word, sonder “vol” of “bk”
vooraf. Dit geld vir sowel die volledige as die
verkorte titel.
Waar twee of meer keer in opeenvolgende
voetnote na dieselfde bron verwys word, en
slegs na daardie bron, hoef bloot 'n
bladsynommer in die verdere voetnote vermeld
te word.
Voorbeeld:
1 I Currie & J De Waal The Bill of Rights Handbook 5 uitg
(2005) 119.
2 121 – 123.
3 128.
98
NIE
1 I Currie & J De Waal The Bill of Rights Handbook 5 uitg
(2005) 119.
2 Currie & De Waal The Bill of Rights Handbook 124.
3 128.
MAAR WEL
1 I Currie & J De Waal The Bill of Rights Handbook 5 uitg
(2005) 119.
2 121 – 123.
3 128.
4 2003 1 SACR 143 (SCA).
5 Currie & De Waal The Bill of Rights Handbook 131.
Let op die gebruik van die verkorte verwysing (voetnoot
5) van ʼn bron waar direk opvolgende bronne deur die
invoeging van ʼn nuwe bron (2003 1 SACR 143 (SCA))
onderbreek word.
In daaropvolgende verwysings hoef jy dus slegs
die volgende inligting te verskaf:
o Van(ne) van outeur(s). Indien daar twee
outeurs is, moet die vanne van beide
outeurs verbind word deur 'n
ampersand ("&"). Indien daar meer as
twee outeurs is, kan slegs na die eerste
99
outeur se van, gevolg deur "et al" verwys
word. "et al" word nie gekursiveer nie;
o Afgekorte titel;
o Bladsy(e) waarna verwys word;
o Die voorletters, uitgawe en datum van
publikasie word dus in daaropvolgende
verwysings uitgelaat.
3 2 Hoofstukke in geredigeerde boeke14
Die eerste verwysing moet die volgende
inligting verskaf:
o Voorletter(s) en van van die outeur(s)
van die hoofstuk. Indien daar twee
outeurs is, moet die name van beide
outeurs verbind word deur 'n ampersand
("&");
o Indien daar meer as twee outeurs is,
moet alle outeurs se name, geskei deur
kommas en 'n ampersand ("&") voor die
laaste outeur se naam, in die eerste
verwysing verskyn;
14
n Geredigeerde boek is ‘n boek wat in hoofstukke verdeel is wat elk deur ‘n verskillende outeur of groep outeurs geskryf is.
100
o Titel van die hoofstuk in dubbel-
aanhalingstekens, nie gekursiveer en
gevolg deur die woord “in”;
o Voorletter(s) en van, van die redakteur(s)
gevolg deur "(red)" of "(reds)";
o Titel van die boek gekursiveer;
o Jaar van publikasie tussen hakies; en
o Eerste bladsy van die hoofstuk gevolg
deur die bladsynommer(s) waarna
verwys word.
Daaropvolgende verwysings moet die
volgende inligting verskaf:
o Van(ne) van die outeur(s) van die
hoofstuk. Indien daar twee outeurs is,
moet die vanne van beide outeurs
verbind word deur 'n ampersand ("&").
Indien daar meer as twee outeurs is, kan
slegs na die eerste outeur se van, gevolg
Voorbeeld (volle verwysing):
M Tushnet “Comparative Constitutional Law” in A Reimann
& R Zimmermann (reds) The Oxford Handbook of
Comparative Law (2006) 1225 1229-1230.
101
deur "et al" verwys word. "et al" word nie
gekursiveer nie;
o Verkorte titel van die hoofstuk in dubbel-
aanhalingstekens, nie gekursiveer nie en
gevolg deur die woord “in”;
o Verkorte titel van die boek gekursiveer;
o Bladsy(e) waarna verwys word; en
Voorletters, die naam van die redakteur(s), die
datum van publikasie en die eerste bladsy van
die hoofstuk word dus uitgelaat.
Voorbeeld (verkorte verwysing):
Tushnet “Comparative Constitutional Law” in Handbook of
Comparative Law 1231-1233.
3 3 Losbladpublikasies
Die eerste verwysing, waar die spesifieke
afdeling van die losbladpublikasie aan ʼn
spesifieke outeur(s) toegskryf kan word, moet
die volgende inligting bevat:
o Voorletter(s) en van(ne) van die
outeur(s). Indien daar twee outeurs is,
moet die name van beide outeurs verbind
word deur 'n ampersand ("&"). Indien
daar meer as twee outeurs is, moet alle
102
outeurs se name, geskei deur kommas
en 'n ampersand ("&") voor die laaste
outeur se naam, in die eerste verwysing
verskyn;
o Titel van die afdeling in dubbele
aanhalingstekens gevolg deur die woord
“in”;
o Die voorletter(s) en van(ne) van die
redakteur(s) en die woord (red) of (reds);
o Die titel van die losbladpublikasie ge-
kursiveer;
o Tweede en verdere uitgawes, indien
enige;
o Die afkorting “OD” vir oorspronklike diens
of “HD” vir hersieningsdiens, tesame met
die hersieningsnommer tussen hakies
(waar dit aangedui word), gevolg deur die
jaar van publikasie van die huidige
opgedateerde uitgawe van die losblad-
publikasie (nie die betrokke afdeling of
hoofstuk nie) .
o Die bladsy(e) waarna verwys word.
Voorbeeld (volledige verwysing):
T Roux “Democracy” in S Woolman, T Roux & M Bishop
103
(reds) Constitutional Law of South Africa 2 uitg (HD 1 2009)
10-3 – 10-22.
Verdere verwysings na losbladpublikasies
moet hanteer word soos verkorte verwysings
na hoofstukke in boeke.
Voorbeeld (verkorte verwysing):
Roux “Democracy” in CLOSA 10-22.
Indien daar geen aanduiding is dat ’n
spesifieke outeur of outeurs verantwoordelik is
vir ’n spesifieke afdeling van ’n
losbladpublikasie nie, moet ’n verwysing na
sulke losbladpublikasies die volgende
besonderhede bevat:
o Die voorletter(s) en van(ne) van die
outeur(s) of redakteur(s) met (“red”) of
(“reds”);
o Die titel van die losbladpublikasie ge-
kursiveer;
o Tweede of verdere uitgawes (indien
enige);
o Die afkorting “OD” vir oorspronklike diens
of “HD” vir hersieningsdiens, tesame met
104
die hersieningsnommer tussen hakies
(waar dit aangedui word), gevolg deur die
jaar van publikasie van die huidige
opgedateerde uitgawe van die
losbladpublikasie (nie die betrokke
afdeling of hoofstuk nie);
o Die bladsy(e) waarna verwys word.
Voorbeeld (volledige verwysing):
E du Toit, F de Jager, AP Paizes, A St Q Skeen & SE van
der Merwe Commentary on the Criminal Procedure Act (RS
44 2010) 5-34A.
Verdere verwysings word soos verkorte
verwysings van hoofstukke in boeke gedoen.
Voorbeeld (verkorte verwysing):
Du Toit et al Commentary on the CPA 5-34A.
3 4 Proefskrifte
Die eerste verwysing moet die volgende
inligting vervat:
o Voorletter(s) en van van outeur;
o Volledige titel gekursiveer;
105
o Naam van die graad waarvoor die
proefskrif ingedien is;
o Naam van die universiteit;
o Jaar (tussen hakies);
o Bladsynommers waarna verwys word.
Voorbeeld (volledige verwysing):
S Scott Unjust Enrichment by Transfer in South African Law:
Unjust Factors or Absence of Legal Ground? DPhil thesis
Oxford (2005) 8-9.
Die verkorte verwysing word op dieselfde wyse
gedoen as boeke se verkorte verwysings:
o Van van outeur;
o Verkorte titel van die proefskrif;
o Bladsyverwysings.
Voorbeeld (verkorte verwysing):
Scott Unjust Enrichment 8-9.
3 5 Amptelike publikasies en SA
Regshervormingskommissie-publikasies
Hierdie publikasies het dieselfde stylvoorskrifte as boeke.
Indien ’n verslag ’n nommer het, moet dit gebruik word in
plaas van die datum.
106
Voorbeeld (volledige verwysing):
RSA First Report of the Constitutional Committee of the
President’s Council PC 3/1982 112-115.
Voorbeeld (verkorte verwysing):
RSA First Report of the Constitutional Committee 112-115.
3 6 Ongepubliseerde materiaal
Verwysings na ongepubliseerde werke moet sover moontlik
vermy word. Indien dit wel gebruik word, word dit soos
boekverwysings hanteer en daar moet aangedui word
hoe/waar die relevante materiaal geraadpleeg kan word.
Voorbeelde (volledige verwysing):
LM du Plessis The Courts, the Legal Profession and the
Legal Process in a future South Africa (1989)
ongepubliseerde referaat gelewer by ’n kongres oor A new
Jurisprudence for a Future South Africa aangebied deur die
Sentrum vir Menseregte Studies by die Universiteit van
Pretoria, 26-10-1990 (kopie op rekord by outeur).
D Banisar Whistleblowing: International Standards and
Developments (2006) unpublished paper prepared for the
First International Conference on Corruption and
Transparency at Mexico City, 23 to 25-03-2006 (available at
107
www.corrupcion.unam.mx/documentos/investigaciones/bani
sar_paper.pdf).
Voorbeelde (verkorte verwysing):
Du Plessis Courts, Legal Profession and the Legal Process.
Banisar Whistleblowing: International Standards and
Developments.
3 7 Joernaalartikels
Wanneer jy na ’n joernaalartikel verwys, moet
jou eerste verwysing die volgende inligting
verskaf:
o Voorlettter(s) en van(ne) van die
outeur(s) - indien daar twee outeurs is,
moet die name van beide outeurs verbind
word deur 'n ampersand ("&"). Indien
daar meer as twee outeurs is, moet alle
outeurs se name, geskei deur kommas
en 'n ampersand ("&") voor die laaste
outeur se naam, in die eerste verwysing;
o Titel van die artikel in dubbelaanhalings-
tekens, nie gekursiveer nie;
o Jaar van uitgawe in hakies;
o Volumenommer maar nie die uitgawe-
nommer nie;
108
o Erkende, verkorte naam van tydskrif /
joernaal, gekursiveer; en
o Eerste bladsy van die artikel, gevolg deur
die bladsy(e) waarna jy verwys.
In die geval van vervolgartikels word die
spesifieke artikel waarna verwys word soos 'n
bandnommer van 'n boek aangedui. Die
Romeinse syfer volg direk na die titel van die
artikel binne die aanhalingstekens. Dit is egter
nie nodig om in afgekorte artikelverwysings die
spesifieke aflewering van 'n vervolgartikel te
identifiseer nie.
Daaropvolgende verwysings moet die
volgende inligting bevat:
Voorbeeld (volledige verwysing):
Verkeerd:
E Snyman “Die Nuwe Lex Mercatoria” (2011) 22 (3)
Stellenbosch Law Review 247 253.
Korrek:
E Snyman “Die Nuwe Lex Mercatoria” (2011) 22 Stell LR
247 253.
109
o Van(ne) van die outeur(s). Indien daar
twee outeurs is, moet die vanne van
beide outeurs verbind word deur 'n
ampersand ("&"). Indien daar meer as
twee outeurs is, kan slegs na die eerste
outeur se van, gevolg deur "et al" verwys
word. "et al" word nie gekursiveer nie;
o Jaar van uitgawe tussen hakies;
o Erkende, verkorte naam van tydskrif /
joernaal, gekursiveer;
o Slegs bladsy(e) waarna daar verwys
word; en
o As daar meer as twee outeurs is, kan
daaropvolgende verwysings slegs na die
eerste outeur, gevolg deur "et al",
verwys. "et al" word nie gekursiveer nie.
o Die voorletters, naam van artikel,
volumenommer van tydskrif en eerste
bladsy van artikel word dus uitgelaat.
Voorbeeld (verkorte verwysing):
Snyman (2011) Stell LR 255.
110
3 8 Artikels in die gedrukte media (tydskrifartikels,
koerantartikels, resensie-artikels en
vonnisbesprekings)
Die verwysingsmetode na artikels in die
gedrukte media, soos koerante en tydskrifte
stem ooreen met die wat gebruik word in die
geval van joernaalartikels.Die name van
bekende koerante en tydskrifte word nie
afgekort nie.
Voorbeeld (volledige verwysing):
LM du Plessis “SA Howe – Grammofone of Politieke
Kanaalgrawers?” Rapport (18-05-1986) 23.
Voorbeeld (verkorte verwysing):
Du Plessis Rapport (18-05-1986) 23.
ʼn Verwysing na ʼn vonnisbespreking of
boekresensie moet die volledige titel bevat
waaronder dit oorspronklik verskyn het.
Voorbeelde:
Vonnisbesprekings
LM du Plessis & M Olivier “Ngqumba v Staatspresident,
Damons NO v Staatspresident, Jooste v Staatspresident
111
1988 4 SA 224 (A)” (1989) SA Publiekreg 134 136-137.
(volledige verwysing)
Du Plessis & Olivier (1989) SA Publiekreg 136-137.
(verkorte verwysing)
Boekresensie
C Lewis “Unjustified Enrichment by Daniel Visser” (2008)
125 SALJ 462 464. (volledige verwysing)
Lewis (2008) SALJ 464. (verkorte verwysing)
3 9 Sake
In Suid-Afrikaanse regspraak word leestekens
en hakies weggelaat behalwe in verwysings na
1946, waar jurisdiksieverwysings in hoofletters
tussen ronde hakies geplaas word.
In verwysings na Suid-Afrikaanse beslissings
voor 1910 word die riglyne neergelê in Hahlo &
Kahn The South African Legal System and its
Background (1973) 293-301 nagekom, maar
verwysings na leestekens weggelaat.
Verwys altyd na die gerapporteerde weergawe
van ’n saak, en slegs as die saak nie
gerapporteer is nie, verwys jy na die
internetverwysing vir die saak. Uitsprake wat
slegs elektronies toeganklik is en in 'n bekende
112
bron verskyn wat uitsprake rapporteer, word
aangehaal volgens die gevestigde gebruik vir
daardie bron.
Ongerapporteerde uitsprake moet die volgende
inligting bevat: die naam van die saak; 'n
jurisdiksieverwysing afgekort in die taal waarin
die bydrae geskryf word; die datum waarop
uitspraak gegee is (in die vorm dd-mm-jjjj) en
die saaknommer.
Verskaf slegs die verwysings na een stel
hofverslae en nie meer as een nie.
Die naam van die saak moet gekursiveer
wees.
Slegs die naam van die saak (gekursiveer)
word in die hoofteks aangehaal. Die res van
die besonderhede word in die bygaande
voetnoot uiteengesit.
Wanneer daar verwys word na ʼn saak deur
middel van ʼn aanhaling, maar die saak word
nie by die naam genoem nie, word die
volledige saaknaam (gekursiveer) en hof-
verslag verwysing in die voetnota gegee.
Geen hakies word weerskante van die
volumenommer van die hofverslag geplaas nie.
113
Voorbeelde:
Gerapporteerde sake:
Hoofteks: Government of the Republic of South Africa v
Grootboom ("Grootboom")1
Voetnoot: 2001 1 SA 46 (CC) para 96.
of
Ongerapporteerde uitsprake:
Waks v Jacobs en die Stadsraad van Carletonville TPA 30-
10-1989 saak nr 5971/89.
of
Uitsprake wat slegs elektronies beskikbaar is
Strydom v Liebenberg [2007] JOL 20689 (SCA).
Esau v Minister van Veiligheid en Sekuriteit (100/2008) 2009
ZANCHC 24 (4 Mei 2009) SAFLII <http://www.saflii.org/za/
cases/ZANCHC/2009/24.html> (besoek 10-12-2010).
Of, wanneer ʼn saak slegs deur middel van ʼn aanhaling
na verwys word in die hoofteks en nie spesifiek genoem
word nie:
Voetnoot: Government of the Republic of South Africa v
Grootboom 2001 1 SA 46 (CC) para 96.
Leestekens moet, indien moontlik, nooit binne
die saak se naam gebruik word nie.
114
Na die eerste volle verwysing na ’n saak kan ’n
verkorte verwysing in die hoofteks en in
voetnote gebruik word. Die verkorte verwysing
moet die name van die partye en die relevante
bladsy- of paragraafnommers(s) bevat.
Voorbeelde (volle verwysing en verkorte verwysing):
Volle verwysing:
Government of the Republic of South Africa v Grootboom1
Voetnoot: 2001 1 SA 46 (KH) para 96. Verkorte verwysing:
Government of the Republic of South Africa v Grootboom1
Voetnoot: Para 96.
Volle verwysing:
POPCRU obo Maseko v Department of Correctional Services1
Voetnoot: 2011 2 BLLR 450 (AH) para 37.
Verkorte verwysing:
POPCRU obo Maseko v Departement of
Correctional Services1
Voetnoot: Para 37.
Volle verwysing:
Dadoo Ltd v Krugersdorp Municipal
Council1
Voetnoot: 1920 A 530 544.
Verkorte verwysing:
Dadoo v Krugersdorp Municipal Council1
Voetnoot: 544.
115
3 10 Wetgewing
Die eerste verwysing na wetgewing in jou
werkstuk moet die naam, nommer en jaar in
die hoofteks verskaf. Daarna word slegs die
naam gebruik.
Voorbeeld:
Die Interpretasiewet 33 van 1957 (“Interpretasiewet”)
handel oor…
3 10 1 Die Grondwet
Daar word nie meer na die Grondwet verwys
as Wet 108 van 1996 nie. Die amptelike titel
van die Grondwet is: Grondwet van die
Republiek van Suid-Afrika, 1996.
Voorbeeld:
Artikel 9 van die Grondwet van die Republiek van Suid-
Afrika, 1996 (“Grondwet”), handel oor…
3 10 2 Ondergeskikte wetgewing
Verwysings na ondergeskikte wetgewing moet
verkieslik ook die Staatskoerant identifiseer
waarin dit voorkom.
116
Voorbeeld:
Prokl R138 in SK 8331 van 06-08-1982 31. (vir
proklamasies)
GK R3 in SK 7356 van 02-01-1981. (vir regulasies)
The Sectional Titles Schemes Management Bill (konsep) in
GK R1447 SK 32666 van 30-10-2009. (vir wetsontwerpe)
3 11 Internetbronne
Verwysings na elektroniese bronne word net
toegelaat wanneer die bron slegs elektronies
beskikbaar is.
Wanneer jy na ’n internetbron verwys, moet jou
eerste verwysings die volgende inligting
verskaf:
o voorletter en van(ne) van die outeur(s) of
redakteur(s). Indien daar nie ʼn outeur is
nie, "Anoniem" of die naam van die
instelling wat as outeur, redakteur of
samesteller dien;
o titel van die dokument waarna daar
verwys word in dubbelaanhalingstekens;
o die datum van elektroniese publikasie of
die nuutste opdatering van die webwerf;
o die titel van die webwerf;
117
o <URL adres> in hakies (< >). Onthou om
die hiperskakel uit die teks van die artikel
te verwyder;
o die URL wat voorsien word behoort direk
te lei na die dokument of teks waarna
vewys word. Dus, indien die dokument of
teks waarna verwys word nie op die
tuisblad van die webwerf verskyn nie, is
'n URL wat na die tuisblad van die
webwerf lei onvoldoende;
o die datum waarop jy die dokument laas
besoek het (besoek dd-mm-jjjj);
o die bladsy- `of paragraafverwysing
(indien enige) moet net voor die URL
adres verskyn.
Voorbeelde (volle verwysing):
Webwerwe
P de Vos “Fifa World Cup: Bad for Human Rights?”
(29-01-2010) Constitutionally Speaking
<http://constitutionallyspeaking.co.za/fifa-world-cup-
bad-for-human-rights/> (accessed 7-12-2010).
Elektroniese joernale
N Kornet “Contracting in China: Comparative
118
Observations on Freedom of Contract, Contract
Formation, Battle of Forms and Standard Form
Contracts” (2010) 14 Electronic Journal of
Comparative Law 1 3-4 ˂http://www.ejcl.org/141/
art141-1.pdf> (besoek 7-12-2010).
Media / Video
E McArdle “FutureEd 2: A Major Conference
explores how Legal Education will change amidst
Rapid Globalization (Video)” (2-12-2010) Harvard
Law School
˂http://www.law.harvard.edu/news/spotlight/classro
om/futureed-conference.html> (besoek 7-12-2010).
Verdere verwysings moet die volgende inligting
bevat:
o van van die outeur. Indien daar nie ʼn
outeur is nie, "Anoniem";
o volledige titel van die dokument in
dubbele aanhalingstekens;
o die titel van die webwerf gekursiveer.
Indien al die besonderhede wat nodig is vir
verkorte verwysings nie beskikbaar is nie, moet
die volledige verwysing vir daardie spesifieke
bron gebruik word (insluitend die URL).
119
Voorbeelde (verkorte verwysing):
De Vos “Fifa World Cup: Bad for Human Rights?” (29-01-
2010) Constitutionally Speaking.
Kornet “Electronic Journal of Comparative Law 4.
McArdle “FutureEd 2: A Major Conference explores how
Legal Education will change amidst Rapid Globalization
(Video)” Harvard Law School.
Raadpleeg jou dosent vir verwysingsriglyne
wanneer jy na internasionale bronne verwys,
byvoorbeeld OSCOLA 2006 (Oxford Standard
for Citation of Legal Authorities) ʼn Elekroniese
weergawe kan afgelaai word by:
www.law.ox.ac.uk/oscola.
3 12 Bibliografie
Al die bronne waarna jy verwys, moet aan die
einde van jou werkstuk volledig in ʼn bibliografie
verskyn. Moenie bronne by die bibliografie insluit
indien jy nie in die teks daarna verwys nie. Die
volgende gegewens moet oor die algemeen
verstrek word:
o die naam van die outeur/redakteur van
die werk. Eerste outeur se voorletter na
120
van. Tweede en verdere outeurs se
voorletters voor vanne.
o die volledige titel van die artikel/boek;
o datum van publikasie tussen hakies;
o volumenommer van die betrokke
regstydskrif;
o die volledige titel van die tydskrif;
o die uitgewer (van ’n boek);
o bladsyreeks van die betrokke artikel of
hoofstuk in die boek.
Skep ’n itemlys met opskrifte, kyk na die eerste
outeur se van en sorteer alfabeties onder die
opskrif.
Voorbeelde:
Boeke:
Currie I & J de Waal The Bill of Rights Handbook 5 uitg
(2005), Kaapstad: Juta & Kie.
Klaaren J (red) A Delicate Balance: The Place of the
Judiciary in a Constitutional Democracy (2006), SiberInk.
Hoofstukke in geredigeerde boeke:
Tushnet M “Comparative Constitutional Law” in A Reimann
& R Zimmerman (eds) The Oxford Handbook of
Comparative Law (2006) 1225-1230, Oxford University
121
Press.
Losbladpublikasies:
Roux T “Democracy” in S Woolman, T Roux & M Bishop
(eds) Constitutional Law of South Africa 2 ed (RS 1 2009)
10-3 -10-22.
Proefskrifte:
Scott S Unjust Enrichment by Transfer in South African Law:
Unjust Factors or Absence of Legal Ground? DPhil thesis
Oxford University (2005).
Amptelike publikasies:
RSA First Report of the Constitutional Committee of the
President’s Council PC 3/1982 112 -115.
Ongepubliseerde bronne:
LM du Plessis The Courts, the Legal Profession and the
Legal Process in a future South Africa (1989)
ongepubliseerde referaat gelewer by ’n kongres oor A new
Jurisprudence for a Future South Africa aangebied deur die
Sentrum vir Menseregte Studies by die Universiteit van
Pretoria, 26-10-1990.
Regstydskrifartikels:
Albertyn C & B Goldblatt “Facing the Challenge of
Transformation: Difficulties in the Development of an
Indigenous Jurisprudence of Equality” (1998) 14 South
122
African Journal of Human Rights 248 - 276.
Gedrukte media:
Du Plessis LM “SA Howe – Grammofone of Politieke
Kanaalgrawers?” Rapport (18-05-1986) 23.
Sake:
Government of the Republic of South Africa v Grootboom
2001 1 SA 46 (CC).
Wetgewing:
Strafproseswet 51 van 1977.
Ondergeskikte wetgewing:
Proklamasies: Prokl R138 in SK 8331 van 06-08-1982 31.
Regulasies: GK R3 in SK 7356 van 02-01-1981.
Wetsontwerpe: The Sectional Titles Schemes Management
Bill (konsep) in GK R1447 SK 32666 van 30-10-2009.
Internet:
Kornet N “Contracting in China: Comparative Observations
on Freedom of Contract, Contract Formation, Battle of
Forms and Standard Form Contracts” (2010) 14 Electronic
Journal of Comparative Law 1 3-4
˂http://www.ejcl.org/141/art141-1.pdf>.
123
SPESIFIEKE UITKOMSTE
Daar word vir elke jaar van die voorgraadse LLB-program
skryf-intensiewe modules geïdentifiseer waartydens
spesifieke aandag gegee word aan die ontwikkeling van
skryfvaardighede addisioneel tot die substantiewe reg onder
bespreking. In elk van hierdie modules word daar baie
spesifieke doelwitte gestel wat betref skryfvaardighede en
elke jaar bou op die vaardighede wat die vorige jaar/jare
ontwikkel is. Hierdie doelwitte word spesifiek onderrig – met
ander woorde, daar is spesifieke sessies in hierdie modules
waartydens hierdie skryfvaardighede met die studente
behandel word. Hierdie sessies kan óf in die vorm van
hooflesings plaasvind óf in kleiner groepe soos
tutoriaalsessies. Sodanige onderrig staan egter nie apart
van die substantiewe reg onder bespreking in die module
nie; dit geskied gelyktydig. ’n Belangrike voordeel van
hierdie benadering is dat die student nie alleen generiese
skryfvaardighede ontwikkel nie, maar spesifieke
skryfvaardighede binne die akademiese diskoers van ons
omgewing ontwikkel – hulle leer dus nie net om te skryf nie,
maar om te skryf binne ’n regskonteks. By die identifikasie
van skryf-intensiewe modules, word daar nougeset probeer
om spesifieke skryfvaardighede met die inhoud van die
relevante modules in ooreenstemming te bring. In hierdie
opsig, byvoorbeeld, kan modules met prosedurele inhoud
124
goed pas by die ontwikkeling van meer praktiese vorms van
skryf, soos pleitstukke. Andersins, kan finalejaarmodules
goed aangewend word vir hoëvlak akademiese skryf-
vaardighede.
Daar is egter sekere basiese skryfvaardighede wat elke
student behoort te hê aan die einde van sy of haar eerste
voorgraadse jaar by die Fakulteit. Hierdie vaardighede vorm
die grondslag vir die verdere ontwikkeling van meer
gespesialiseerde skryf- en navorsingsvaardighede in die
skryf-intensiewe modules waarna hierbo verwys is.
Gevolglik behoort studente aan die einde van hul eerste
jaar in staat te wees om:
1 ’n Vraag te lees, verstaan en beantwoord
Dit behels:
o Die lees en verstaan van instruksies.
o Die vermoë om verskillende tipes vrae
te kan onderskei en te weet wat met
elke soort vraag verwag word.
o Die ontleding van die vraag deur op
sleutelwoorde te fokus.
o Die volg van riglyne/instruksies in die
beantwoording van die vraag.
o Die vermoë om die verband te sien
tussen die vraag en die spesifieke deel
125
van substantiewe reg waarmee daar
gehandel word.
o Navorsing doen deur die relevante deel
in die handboek te oorweeg en
navorsing hiervandaan uit te brei. Die
regsbibliotekaresse te besoek en haar
hulp te vra indien nodig.
2 Behoorlike inleidings en gevolgtrekkings te skryf
Betreffende inleidings behels dit die vermoë
om:
o Die belangrikheid van die onderwerp te
verduidelik, spesifiek in verband met die
logiese vloei en samehang van die
skryfstuk.
o Alreeds in die eerste paar sinne die
onderwerp te identifiseer of te noem,
die noodsaaklike konteks te verskaf en
die spesifieke fokus van die skryfstuk
aan te dui.
o Die leser te oortuig van die waarde van
die skryfstuk.
o Die struktuur of organisasie van die
skryfstuk behoorlik uiteen te sit.
o Dit kort en tersaaklik te hou.
126
Betreffende die gevolgtrekking, behels dit:
o Die verskaffing van ’n finale perspektief
op die onderwerp.
o Geen gebruik (of misbruik) van geykte
clichés soos “ten slotte”, “laastens”
“samevattend”, “om op te som”, ens om
die gevolgtrekking mee te begin nie.
o Die samevatting van die hoofpunte
sonder om dit bloot te lys, te
herformuleer of te herhaal.
o Die oordenking van die belangrikheid
en implikasies van die argument.
o Geen inbring van nuwe idees of inligting
in die gevolgtrekking nie.
3 Gebruikersvriendelike taal te skryf
Dit behels dat:
o Abstrakte woorde en frases waar
moontlik vermy word, die aktiewe vorm
eerder as die passiewe vorm gebruik
word en moeilike woorde vervang word
met woorde wat makliker is om te
verstaan (sinonieme).
o Sinne kort en tersaaklik gehou word
deur oorbodige woorde en frases weg
127
te laat en lang, ingewikkelde sinne op te
breek in korter, eenvoudiger sinne
sonder om woorde en frases kunsmatig
te verkort.
o Die gemiddelde lengte van ’n sin 15 -
20 woorde is.
o Goeie woordorde verseker word deur
die onderwerp en werkwoord naby
mekaar te gebruik.
o Gebruikersvriendelike taal die afwesig-
heid impliseer van onsekerheid of
dubbelsinnigheid in verband met wat
gekommunikeer is.
4 Behoorlike beplanning te doen en ’n behoorlike
struktuur te skep
Dit behels dat:
o Studente weet dat die kwaliteit-aandag
wat aan die aanvanklike beplanning
bestee is, duidelik sal blyk uit die finale
skryfstuk vir sover beplanning die
kwaliteit beïnvloed van ander aspekte
soos die argument, struktuur en vloei.
Struktuur vloei logies uit beplanning
128
sodat die opdrag sinvol is, logies vloei
en samehangend is.
o Opskrifte gebruik word om die
verskillende afdelings van die skryfstuk
(inleiding, hoofdeel en gevolgtrekking)
te identifiseer en in staat te stel om
logies te vloei.
o Studente in staat is om ’n argument te
formuleer en dit in logiese, opeen-
volgende paragrawe te ontwikkel.
o Studente vaardig is in die bestuur van hul tyd.
5 Logiese vloei en samehang te verseker
Dit behels dat:
o Studente wys hoe noodsaaklik beplan-
ning, die skryf van ’n inleiding en
gevolgtrekking en die verbinding van
die verskillende dele van die skryfstuk
met mekaar, vir logiese vloei en
samehang is.
o Daar in ’n logiese volgorde van een
onderwerp na ’n ander beweeg word
sodat die gedagtegang en argument
duidelik en toeganklik kan wees.
129
o Die argument al in die inleiding begin
en in elke volgende afdeling daarop
voortbou.
o Die idees en stappe in die argument
verbind word deur aan die einde van
elke afdeling te verduidelik hoe daardie
afdeling by die argument inpas. Dit
moet ook duidelik wees hoe dit, wat in
die volgende afdeling gebeur, volg op
en verband hou met wat pas in die
vorige afdeling verduidelik is.
6 By die beginsels van akademiese regskryfwerk te
hou
Dit behels dat:
o Studente die vermoë demonstreer om
vir verskillende tipes lesers te kan skryf.
o Inligting wat gegee word, bruikbaar en
toeganklik is.
o Daar in gedagte gehou word dat die
kwaliteit van die skryfwerk en die
meriete van die argument direk pro-
porsioneel is tot die verstaanbaarheid
van die skryfwerk.
130
o Studente in staat is om in eenvoudige,
gebruikersvriendelike taal te skryf,
tersaaklik, leser-georiënteerd en op so
’n manier dat die kern van die argument
duidelik is.
o Waar moontlik metaforiese taal,
ongekontroleerde gebruik van relatiewe
terme (soos “ryk”, “koud”) en vae of
onnodige konsepte vermy word.
7 ’n Argument te ontwikkel
Dit behels die:
o Versameling van inligting (deur
navorsing), verwerking van inligting en
redigering.
o Vermoë om tussen die verskillende
regbronne te onderskei, te weet waar
om dit op te spoor en hoe om dit te
gebruik.
o Vermoë om tussen relevante en
irrelevante inligting te onderskei.
o Noukeurige lees van instruksies. Die
verstaan van die vraag maak dit
moontlik om die relevansie van die
inligting te identifiseer.
131
o Maak van aantekeninge van bronne (en
bladsynommers) terwyl inligting inge-
samel word om sodoende frustrasie te
voorkom wanneer verwysings saam-
gestel moet word.
o Die skep van ’n struktuur vir die
werkstuk.
o Die identifisering van die argument(e)
wat aangevoer gaan word asook die
inligting wat gebruik gaan word om die
argumente te staaf.
o Demonstrasie van die vermoë om te
onderskei tussen die betekenis van en
verskil tussen ’n proposisie/stelling, ’n
veronderstelling, ’n gevolgtrekking en ’n
argument.
o Demonstrasie van die vermoë om te
verseker dat veronderstellings saam-
werk om ’n gevolgtrekking te lewer wat
logies sin maak.
o Posisionering van die inligting sodat dit
die veronderstellings ondersteun wat tot
die gevolgtrekking(s) lei.
o Gebruik van die inleiding om die
onderwerp en sy regskonteks te ver-
132
duidelik en duidelik te maak waarom
hierdie onderwerp ’n bespreking werd
is.
o Skryf van ’n gevolgtrekking wat die
verskillende veronderstellings en ge-
volgtrekkings wat in die argument
gebruik is, kortliks opsom.
o Lees van jou werkstuk (talle kere) en
die aanbring van nodige veranderings.
o Genoegsame ontwikkeling van alle
aspekte van die argument(e).
o Die verspreiding van die redigerings-
fase oor ’n paar dae om ruimte te laat
vir nuwe insigte en ’n vars perspektief.
o Aandag gee aan verwysings, taal en die
presiese formulering van sinne.
o Verkryging van terugvoer van ’n
skryfkonsultant, ’n tutor of ’n dosent.
8 Behoorlik te verwys
Dit behels dat studente:
o Besef dat daar verskillende verwysings-
metodes is (bv Harvard, Stellenbosse
Regstydskrif, ens).
133
o Kan verduidelik wat die doel van
verwysings is.
o Hierdie gids se verwysingsriglyne, wat
gebaseer is op die riglyne soos vervat
in die Stellenbosse Regstydskrif, be-
hoorlik benut.
9 Behoorlike e-posse en fakse te skryf
Dit behels die vermoë om te demonstreer dat:
o Die formaliteit van ’n e-pos afhang van
hoe goed jy die persoon ken en wat die
aard van julle verhouding is.
o Formele e-posse korter en minder
formeel is as formele briewe.
o Dit ’n vereiste is om jou e-pos te
proeflees voordat jy dit stuur om seker
te maak dat dit foutvry is, dat dit nie
aanstoot gee nie en dat die betekenis
duidelik is.
o Die onderwerpreël ’n noodsaaklike deel
is van die e-pos, dit kort en tersaaklik is
en ’n duidelike aanduiding gee van die
doel van die boodskap en dikwels
verwysings of lêernommers bevat.
134
o Geen punte of ander leestekens in die
aanhef of slot gebruik word nie.
o Die titel van die persoon met ’n klein
letter geskryf word (anders as in
Engels) en saam met die van gebruik
word. Die naam en van, sonder ’n titel,
slegs gebruik word as jy nie weet wat
die geslag van die persoon is nie.
o Jy in die algemeen ‘Geagte’ (meer
formeel) of ‘Beste’ (minder formeel)
gebruik. NIE ‘Liewe’, "Hallo" of "Hi" nie.
o Jy NIE navraag doen oor die
gesondheid van die persoon aan wie jy
skryf nie.
o Jy begin met die rede waarom jy aan
hierdie persoon skryf.
o Jy, om af te sluit, "Die uwe" in formele
situasies gebruik (dit gaan saam met
"Geagte") of as jy die persoon aan wie
jy skryf, nie ken nie. As jy die persoon
ken, gebruik "Vriendelike groete" NIE
"Baai" of "Bye" nie.
o Jy die e-pos eindig deur jou naam en
van te gee in die eerste e-pos wat jy vir
die persoon skryf. Die persoon kan jou
135
dan óf aanspreek op jou naam óf jou
titel en van in die antwoord gebruik.
o Jy die naam van jou maatskappy en jou
posbeskrywing in die eerste paragraaf
of na jou naam aan die einde van die
brief moet noem, afhangend van of jy ’n
briefhoof gebruik of nie.
o Jy die e-pos of faks nie afsluit met
"dankie" of "baie dankie" as dit nie
toepaslik is nie.
o Jy ’n versoek baie beleefd doen deur
woorde/uitdrukkings soos "is/sal dit
moontlik (wees) om" of "Kan u/jy
asseblief…" te gebruik.
o Die formaat van ’n faks soortgelyk aan
’n semi-formele brief is.
o ’n Volledige posadres nie nodig is nie.
o Bladsye genommer word sodat dit
duidelik is as daar dalk een of meer
bladsye nie deurgaan nie.
o Genoeg relevante inligting in die
onderwerpreël gegee word maar dit
steeds kort en tersaaklik gedoen word.
136
PLAGIAAT15
Etiese wetenskaplike skrywe
Etiese wetenskaplike skrywe is altyd eerlik, duidelik en
akkuraat en gee erkenning vir 'n skrywer se idees en teks
(insluitende kort frases). Etiese wetenskaplike skrywe
impliseer 'n kontrak tussen jou as skrywer en die leser,
waardeur die leser glo dat alles wat jy geskryf het, jou eie
werk is en as dit nie die geval is nie, jy dit duidelik in
aanhalingstekens sal aandui en die bron sal aanhaal, soos
van toepassing.
(Miguel Roig. A Guide to Ethical Writing. Beskikbaar vir
aflaai by:
http://ori.hhs.gov/education/products/plagiarism/)
Wat is plagiaat?
"Plagiaat is die oorneem en gebruik van die idees, materiaal
en ander intellektuele eiendom van ander persone asof dit
jou eie werk is. Plagiaat word ook letterdiefstal genoem." US
Beleid met betrekking tot Akademiese Integriteit: Die
voorkoming en hantering van Plagiaat [Internet].
Stellenbosch Universiteit. Beskikbaar:
15
Anoniem "Plagiaat vermy" SUN Biblioteek en Inligtingsdiens <http://library.sun.ac.za/Afrikaans/howdoi/ Pages/Avoid-plagarism.aspx> (besoek 04-01-2015).
137
http://www0.sun.ac.za/research/af/beleidsdokumente. [2011,
9 September].16
Wat is Turnitin en hoe werk dit?
Turnitin word gebruik deur studente by verskillende
akademiese instellings om plagiaat te meet. Studente laai
hul opdragte op die Turnitin databasis waar die dokumente
vergelyk word met biljoene ander dokumente op die internet
(Tunitin Offisiële webblad). Die resultate word terugverwys
in die vorm van 'n oorspronklike verslag wat duidelik aandui
waar plagiaat voorkom.
Hoe laai ek Turnitin-opdragte op in SUNLearn?
Hierdie riglyne en leidrade sal jou help om Turnitin opdragte
in SUNLearn op te laai, of volg die volgende video. Laai die
(20mb mp4) video hier af: Jy kan jou fakulteitsbibliotekaris
kontak, of jou versoek rig aan Ask a Librarian indien
toegang tot Turnitin nie moontlik is nie en toegang verlang
word na die biblioteek se Turnitin-module op SUNLearn.
Waar kan ek hulp en opleiding kry?
Plagiaat word in die meeste biblioteekopleidingsessies
behandel. Ask a Librarian indien jy hulp nodig het.
16
SU Senaat 2010 US Beleid met betrekking tot Akademiese Integriteit: Die voorkoming en hantering van Plagiaat [2011, 9 September].
138
Ander steundienste:
Die Skryflaboratorium bied skryfwerkswinkels en
konsultasies in akademiese skryfvaardighede aan,
waarin hulle ook aandag gee aan plagiaat.
Die Afdeling Navorsingsontwikkeling bied Etiek-
werkswinkels aan.
Verder kan die skryfkonsultante jou van hulp wees
met die korrekte verwysing van jou bronne om
sodoende plagiaat te vermy.
______________________________
139
US BELEID MET BETREKKING TOT AKADEMIESE
INTEGRITEIT
Die voorkoming en hantering van plagiaat
Senaat: 26 November 2010
1 Agtergrond
Akademiese werk aan `n universiteit bring mee dat
akademici en studente blootgestel word aan idees,
geskrewe materiaal en verskeie intellektuele en kreatiewe
produkte van mede-studente en kollegas. Die bedoeling met
akademiese werk is juis dat die idees van die
dosent/navorser en student deur hierdie idees en materiaal
van ander gevorm en geslyp sal word. Terselfdertyd is daar
`n proses van kritiese evaluasie nodig wat nuwe en
oorspronklike insette of sinteses maak om dit so van
toepassing te maak op eietydse internasionale en plaaslike
problematieke. Hierin lê die besondere bevrediging van
akademiese werk op universiteitsvlak.
Uiteraard kan die oorspronklike bydrae van `n persoon slegs
ge-evalueer word as dit van die bydraes van ander persone
duidelik onderskei word. Dit gebeur by wyse van erkende
stelsels van erkenning en aanhaling. Deur nie hierdie
konvensies te volg en die nodige erkenning te gee nie, word
die grondslag van die akademiese werk aan `n universiteit
140
ondermyn. Deur hierdie werk (woorde, idees, skeppinge)
van ander persone oor te neem asof dit die skrywer se eie
is, word plagiaat gepleeg.
Die US wil verseker dat die meganismes in plek is om
personeel en studente in staat te stel om akademiese
integriteit te bevorder en plagiaat uit te skakel. Terselfdertyd
is dit belangrik dat daar deurentyd konsekwent en billik te
werk gegaan word in die hantering van sake wat verband
hou met plagiaat. Dit is dus noodsaaklik dat die US `n beleid
in plek het wat hierdie aspekte ondervang en `n raamwerk
skep waarbinne funksioneer moet word.
Die volgende beleid word dus voorgehou en moet gelees
word tesame met die US Raamwerkbeleid t.o.v. eties-
verantwoordbare navorsing, die dissiplinêre kode vir
studente van die US, die dissiplinêre kode vir personeel van
die US, asook enige ander US beleide en riglyne, wat soos
van tyd tot tyd van toepassing mag wees.
2 Plagiaat: omskrywing en breë kategorieë
2 1 Omskrywing:
Plagiaat is die oorneem en gebruik van die idees, materiaal
en ander intellektuele eiendom van ander persone asof dit
jou eie werk is. Plagiaat word ook letterdiefstal genoem.
Intellektuele eiendom hierin vervat is onder andere:
141
a. literêre werke, wat insluit artikels, boeke,
verhandelings, proefskrifte, koerante, tydskrifte,
notas, kursusmateriaal, medestudente se werk-
stukke, e-posboodskappe, data, rekenaarkode,
internetbronne,
b. gesproke teks, wat insluit toesprake, kasset-
opnames, lesings, onderhoude, ens.
c. artistieke werke, wat insluit beeldende en grafiese
kuns, foto`s, ens.
d. multi-media produkte, wat insluit webwerwe,
videoproduksies, films, CD`s, ontwerpprojekte, ens.
e. musiekwerke, wat insluit komposisies, lirieke, CD`s,
DVD`s. musiek of klankgrepe op die internet, ens.
2 2 Kategorieë:
Alle gevalle van plagiaat kom neer op `n ernstige oortreding,
wat vir die persoon betrokke ernstige gevolge kan hê, selfs
skorsing of uitsetting (in die geval van `n student) of ontslag
(in die geval van `n personeellid) uit die Universiteit,
afgesien van moontlike kriminele of siviele optrede.
In terme van die US se hantering van oortredings m.b.t.
plagiaat word oortredings in drie breë kategorieë verdeel:
Kategorie 1: Geringe oortredings wat beskou kan word as
onkundigheid, nalatigheid of onnoukeurigheid
142
in die omgang met en erkenning van bronne,
maar wat steeds plagiaat is.
Kategorie 2: Minder blatante gevalle, waar daar op `n
onoordeelkundige wyse met
bronne/werk/materiaal omgegaan word, maar
wat uiteraard steeds plagiaat is. Kategorie 1
en 2 oortredings word normaalweg deur die
betrokke departement hanteer in die geval van
studente. Herhaalde kategorie 2 oortredings
kan in die geval van studente na die Sentrale
Dissiplinêre Komitee (SDK) verwys word en
sal in die geval van personeel ingevolge die
Dissiplinêre Kode vir Personeel (verwys na
minder ernstige oortredings) hanteer word.
Kategorie 3: Blatante gevalle, m.a.w. waar die
werk/materiaal van `n ander persoon op `n
opsetlike en doelbewuste wyse oorgeneem en
gebruik word. In die geval van studente, sal
hierdie gevalle normaalweg na die Sentrale
Dissiplinêre Komitee (SDK) verwys word en in
die geval van personeel ingevolge die
Dissiplinêre Kode vir Personeel (verwys na
ernstige oortredings) hanteer word.
143
3 US-benadering
Die US se beleidsbenadering word gebaseer op `n
ontwikkelings- of bewusmakingsdimensie, veral in die geval
van studente en met inagname van die US Leer- en
Onderrigbeleid. Dit beteken nie dat die US toegeeflik is in sy
hantering van plagiaat nie; inteendeel, dit skep `n basis vir
`n ferm, konsekwente en houdbare hantering van gevalle
van plagiaat. Deur middel van hierdie dimensie skep die US
die geleentheid dat oortredings m.b.t. plagiaat op
gedesentraliseerde wyse hanteer kan word, en dat sekere
gevalle op departementele vlak afgehandel kan word en
ander deur dissiplinêre prosesse aangespreek kan word,
soos uiteengesit in 3.1 en 3.2 van hierdie dokument.
3 1 Beweerde oortreding(s) deur `n personeellid
(a) Die departementele voorsitter sal slegs op
skriftelike klagtes dat plagiaat na bewering gepleeg
is, tesame met die nodige bewysmateriaal, reageer.
Sodanige klagte mag anoniem wees.
(b) Waar vermoed word dat `n personeellid hom/haar
aan plagiaat skuldig gemaak het, word die saak
deur die voorsitter van die departement gefasiliteer.
Indien die personeellid wat die plagiaat uitgewys
het, self ook die departementele voorsitter is, moet
144
`n ander personeellid in die betrokke departement
by die proses betrek word.
(c) Die departementele voorsitter doen navraag by die
Afdeling Regsdienste om vas te stel of daar reeds
enige vorige oortreding m.b.t. plagiaat aangemeld
is. Hierdie inligting word in berekening gebring in
die verdere hantering van die saak.
(d) Optrede teen ’n personeellid is onderworpe aan die
bepalinge van die Disiplinêre Kode vir Personeel. ’n
Eerste oortreding indien van ’n minder ernstige
graad word deur die dekaan van die fakulteit
hanteer. Alle klagtes van beweerde ernstige
(tweede of meerdere) oortredings deur ’n
personeellid, sal i.t.v. die bepalinge van die
Dissiplinêre Kode vir Personeel vir ernstige
oortredings hanteer word.
3 2 Beweerde oortreding(s) deur studente
(a) Waar vermoed word dat `n student hom/haar aan
`n vorm van plagiaat skuldig gemaak het, word die
saak verder deur die voorsitter van die departement
en die betrokke dosent hanteer. Indien die dosent
wat die plagiaat uitgewys het, self ook die
departementele voorsitter is, moet `n ander dosent
145
in die betrokke departement by die proses betrek
word.
(b) Die student moet skriftelik ingelig word dat hy/sy na
bewering `n oortreding begaan het en dat die saak
kragtens die reëls van die US op die uitsluitlike
versoek van die student direk na die SDK verwys
kan word, dat die proses voor die SDK formeel is
en dat daar onder andere “die reg op bystand”
(kragtens die Studente Dissiplinêre Kode) vir die
student bestaan. Die student se aandag moet ook
gevestig word op die moontlike strawwe wat deur
die SDK oplê mag word.
(c) Die departementele voorsitter doen navraag by die
Afdeling Regsdienste om vas te stel of daar reeds
enige vorige oortreding, tov die betrokke student,
m.b.t. plagiaat aangemeld is. Hierdie inligting word
in berekening gebring in die verdere hantering van
die saak. (Kyk (d) en (e) hieronder).
(d) In die geval van `n Kategorie 1 of 2 oortreding:
i. Kategorie 1 gevalle word departementeel
hanteer en herhaalde gevalle van kategorie 2
word na die Sentrale Dissiplinêre Komitee vir
studente (SDK) verwys.
146
ii. `n Eerste kategorie 2 oortreding kan op
departementele vlak hanteer word. Die student
moet egter self `n ingeligte keuse maak oor die
moontlikheid dat die saak intern hanteer word, in
welke gevalle daar bepaalde sanksies kan wees
(bv. dat `n punt van nul toegeken word, dat die
werkstuk oorgedoen word ens). In geval van
optrede op departementele vlak, verval die
student se “reg op bystand”, en die reg op
aanspraak op `n proses wat voor die SDK
gevoer word. Die keuse deur die student moet
skriftelik geskied, op die voorgeskrewe vorm wat
vanaf die Afdeling Regsdienste verkry word.
iii. Die minimum straf deur `n departement is `n
mondelingse waarskuwing.
(e) In die geval van `n Kategorie 3 oortreding:
iv. Die departementele voorsitter moet die saak na die
Bestuurder: Studentedissipline verwys, wat die
saak dan ingevolge die SDK se protokolle hanteer.
v. Die besluit van die Sentrale Dissiplinerê Komitee
(SDK) oor optrede teenoor die student vind
eweneens skriftelike neerslag.
147
vi. Die Afdeling Regsdienste word skriftelik, op die
voorgeskrewe vorm wat vanaf Regsdienste verkry
kan word, ingelig oor die geval.
3 3 Rekordhouding ten einde konsekwente hantering
van plagiaat te verseker
3 3 1 Departementele voorsitters moet alle gevalle van
beweerde plagiaat by die Afdeling Regsdienste
aanmeld. Dit geld ook vir sake waar die betrokke
persoon onskuldig bevind is, vir kennisname.
3 3 2 Die volgende inligting moet alle aanmeldings
vergesel:
i. Plagiaat: Departementele Hantering (vorm
soos voorgeskryf in Bylae 2)
ii. Skriftelike klag wat ingedien is
iii. Beweerde bewysmateriaal wat ingedien is
iv. Name van persone wat met die ondersoek /
verhoor betrokke was
v. Bewys dat beweerde oortreder, in die geval
van studente, sy/haar keuse uitgeoefen het
om die saak eerder direk na die SDK te
verwys, al dan nie.
vi. Bevinding, met die straf, waar van
toepassing.
vii. Bewys dat beweerde oortreder van die
beslissing in kennis gestel is.
148
3 3 3 Die Afdeling Regsdienste moet op ’n jaarlikse basis
alle gevalle yk - die rede hiervoor is om konsekwente
optrede op institusionele vlak te verseker en `n
mediaan-straf vasstel. In gevalle waar dit duidelik is
dat ’n betrokke departement buite die mediaan
strawwe oplê, moet die betrokke departement
ooreenkomstig verwittig word en van die nuutste
riglyne voorsien word.
3 3 4 Appélle word ooreenkomstig die bestaande
protokolle en prosedures hanteer.
3 3 5 Alle sake moet as streng vertroulik hanteer word.
4 Implementering
4 1 Dit is die verantwoordelikheid van departemente om
seker te maak dat alle studente en personeel bewus
is van die beleid en seker te maak dat die prosesse
daarin vervat konsekwent toegepas word.
4 2 Dit is verpligtend dat die Plagiaatverklaring (soos
aangeheg in Bylae 1) deur studente onderteken word
en aangeheg word by enige relevante studie-
opdragte, soos voorgeskryf deur die betrokke
departement. Dit is verder noodsaaklik dat
personeellede bewus is dat hulle hulself ook
onderwerp aan hierdie verklaring as werknemer van
die Universiteit.
149
4 3 US beskik oor `n ontwikkelingsinstrument (Turnitin
programmatuur) wat beskikbaar is om studente in die
leerproses te help om dokumente te kontroleer.
Dosente word aangemoedig om hiervan gebruik te
maak. Die Sentrum vir Onderrig en Leer sal met
opleiding behulpsaam wees, waar van toepassing.
Die US Biblioteek en Inligtingsdiens verskaf ook
inligtingsgeletterdheidsessies waar plagiaat aange-
spreek word.
4 4 In die geval waar `n tesis/dissertasie/mini-dissertasie
ondersoek word vir plagiaat, moet die item vir die
periode van die ondersoek onttrek word van
SUNScholar asook enige ander aanlyn vorme van
die dokument (bv. op departementele webwerwe).
Indien geen vorm van plagiaat gevind word nie, kan
die dokument weer beskikbaar gestel word.
4 5 Departemente moet daarna streef om die grootste
moontlike mate van konsekwentheid in die
implementering van die beleid m.b.t. die hantering
van plagiaat te verseker, om daardeur billikheid vir
alle personeel en studente te verseker.
4 6 Hierdie beleid geniet voorrang bo enige ander
reëlings van fakulteite en departemente m.b.t. die
hantering van plagiaat en die nodige aanpassings
aan sulke huidige fakultêre en departementele
150
reëlings moet gemaak word om te verseker dat dit in
ooreenstemming is met hierdie beleid.
4 7 Die verantwoordelikheid vir die ondersteuning aan
betrokkenes in die hantering van plagiaat word
toegewys aan die Afdeling Navorsingsontwikkeling,
wat in konsultasie met ander gepaste
steundiensafdelings, soos bv. die Afdeling Regs-
dienste en die US Biblioteek en Inligtingsdiens, sal
plaasvind.
4 8 Die Afdeling Regsdienste hou rekord van alle gevalle
van plagiaat wat of deur die betrokke departement of
deur die betrokke dissiplinêre komitees gerapporteer
word.
______________________________
151
ADDENDUM 1
Plagiaatverklaring / Plagiarism Declaration
1 Plagiaat is die oorneem en gebruik van die idees,
materiaal en ander intellektuele eiendom van ander
persone asof dit jou eie werk is.
Plagiarism is the use of ideas, material and other
intellectual property of another’s work and to present
is as my own.
2 Ek erken dat die pleeg van plagiaat 'n strafbare
oortreding is aangesien dit ‘n vorm van diefstal is.
I agree that plagiarism is a punishable offence
because it constitutes theft.
3 Ek verstaan ook dat direkte vertalings plagiaat is.
I also understand that direct translations are
plagiarism.
4 Dienooreenkomstig is alle aanhalings en bydraes
vanuit enige bron (ingesluit die internet) volledig
verwys (erken). Ek erken dat die woordelikse aanhaal
van teks sonder aanhalingstekens (selfs al word die
bron volledig erken) plagiaat is.
152
Accordingly all quotations and contributions from any
source whatsoever (including the internet) have been
cited fully. I understand that the reproduction of text
without quotation marks (even when the source is
cited) is plagiarism.
5 Ek verklaar dat die werk in hierdie skryfstuk vervat,
behalwe waar anders aangedui, my eie oorspronklike
werk is en dat ek dit nie vantevore in die geheel of
gedeeltelik ingehandig het vir bepunting in hierdie
module/werkstuk of ‘n ander module/werkstuk nie.
I declare that the work contained in this assignment,
except otherwise stated, is my original work and that I
have not previously (in its entirety or in part) submitted
it for grading in this module/assignment or another
module/assignment.
Studentenommer / Student
number
Handtekening / Signature
Voorletters en van / Initials
and surname
Datum / Date
153
ADDENDUM 2
DEPARTMENTAL TREATMENT OF PLAGIARISM
Mr/ Ms ………………………………………..........................…
Student number: ....................................................................
You have allegedly committed plagiarism in the assignment
................................................................................................
that you submitted to the Department of ...............................
on __ __ / __ __ / __ __ __ __ as part of the module
................................................................................................
In terms of the SU Policy on Academic Integrity: The
Prevention and Handling of Plagiarism, alleged plagiarism
can be addressed either departmentally or by the Central
Disciplinary Committee (CDC), on the basis of the following
guidelines:
Category 1: Minor offences that can be regarded as
resulting from ignorance, negligence or
inaccuracy in working with and
acknowledging sources, but that can still be
regarded as plagiarism.
154
Category 2: Less serious cases, where
sources/work/material has/have been
handled injudiciously, but that by nature still
constitute plagiarism. Category 1 and 2
offences are usually dealt with by the
department concerned in the case of
students.
Category 3: Blatant cases, i.e. where the work/material of
another person has been taken and used
intentionally and deliberately. In the case of
students, such cases must be referred to the
Central Disciplinary Committee (CDC).
The CDC process is a formal one and you have “the right to
legal representation” in terms of the Disciplinary Code for
Students. The sanctions that can be imposed by the CDC
include suspension or expulsion from the University; the
forfeiture of a degree or diploma; the forfeiture of a class
mark or other forms of credit that have been attained. The
CDC may also publicise the details of the offence and the
sanction, together with the student’s name, on notice boards
on campus.
155
The Department of ............................................................ is
of the opinion that your alleged offence mentioned above is
a category ...... offence and that the case can be handled at
the departmental level.
If you should choose to have the matter dealt with
departmentally, the following sanctions are in force:
(i) .............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
(ii) Your “right to legal representation” lapses.
(iii) You forfeit the right to have the process
conducted before the CDC.
If the departmental option above does not appeal to you, the
matter can be referred to the CDC to be dealt with further.
Hereby I, .............................................................................,
with student number.................................................., choose
that the case is dealt with at the departmental level.
that the case is referred to the Central Disciplinary
Committee (CDC).
156
.................................................. ......................................
(signature of student) (date)
............................................... ......................................
(signature of lecturer) (date)
................................................... ......................................
(signature of departmental chairperson) (date)
Note: After it has been signed, a copy of this form must
be sent to:
The Manager: Student Discipline, Legal Services, office
B4207, Administration Block B, Stellenbosch Campus.
157
AFKORTINGS VAN SUID-AFRIKAANSE REGSBRONNE
1 Suid-Afrikaanse regsbronne
AA Butterworths Arbitration Awards
AD Appellate Division
All SA LR All South African Law Reports
ALR African Law Review
AN Administrator’s Notice
ASSAL Annual Survey of South African Law
BCLR Butterworths Constitutional Law Reports
BLLR Butterworths Labour Law Reports
BML Businessman’s Law
BN Board Notice
BP Burrell’s Patent Law Reports
CILSA Comparative and International Law Journal of
South Africa
CLD Commercial Law Digest
CON Consultus
Con
Bulletin
Conveyancing Bulletin
DJ De Jure
DR De Rebus
158
EL Employment Law
GenN General Notice
GN Government Notice
ILJ Industrial Law Journal
ILR Industrial Law Reports
INS TAX Insurance and Tax
ITC Income Tax Cases. The SA Tax Cases
Reports
ITR Income Tax Reporter
JJS Journal of Juridical Science
JOC Judgments on Copyright
JOL Judgments on Line (LN Butterworths)
JSCD Juta’s Supreme Court Digest
LAWSA Law of South Africa
LLD Labour Law Digest
LLN & CR Labour Law News and Court Reports
Mag Magistrate
MB Modern Business Law
R Moderne Besigheidsreg
Med Medii Meditiones Medii
MJHRT Monitor: Journal of the Human Rights Trust
159
MN Municipal Notice
NULSR Natal University Law And Society Review
PAB Publication Appeal Board Reports
PH Prentice Hall Reports
PN Provincial Notice
Proc Proclamation
RM Responsa Meridiana
SAHRLLY SA Human Rights and Labour Law Yearbook
SAILJ SA Insurance Law Journal
SAJHR SA Journal on Human Rights
SALJ SA Law Journal
SALLR SA Labour Law Reports
SALR SA Law Reports
SALT SA Law Times
SA Merc J SA Mercantile Law Journal
SAPL SA Public Law
SAS SA Journal of Criminal Justice
SASK SA Tydskrif vir Strafregpleging en
Kriminologie
SASV SA Strafregverslae
SATC SA Tax Cases Reports
160
SATJ SA Tax Journal
SATR SA Tax Review
SCD (Juta’s) Supreme Court Digest
Stell LR Stellenbosch Law Review
TaxPl Tax Planning
THRHR Tydskrif vir Hedendaagse Romeins-
Hollandse Reg
TM The Magistrate
TRLJ Transkei Law Journal
TRW Tydskrif vir Regswetenskap
TSAR Tydskrif vir die SA Reg
2 Nuttige skakels om die aanvaarde afkortings van
regsbronne op te soek
Cardiff Index to Legal
Abbreviations
http://www.legalabbrevs.car
diff.ac.uk
Legal Abbreviations http://www.legal-
abbreviations.org
Oxford University Press: List
of Abbreviations for legal
materials
http://global.oup.com/uk/aca
demic/authors/lawspecific/li
stofabbreviations/
161
University of Washington:
Bluebook Abbreviations
http://lib.law.washington.ed
u/cilp/abbrev.html
3 Boeke beskikbaar in die biblioteek wat handel
oor regsafkortings
3 1 D Raistrick Index to legal citation and abbreviations 3
ed (2008).
3 2 I I Kavass & M Miles Prince (eds) World dictionary of
legal abbreviations 6 ed (1991).
3 3 N M Ferreira & K E Breckon South African legal
abbreviations (1999).
3 4 C Fong & A J Edwards Australian and New Zealand
legal abbreviations (2008).
_________________________________