hİdrolİk ve pnÖmatİk sİstemlerİ -...

ELPC 222

HİDROLİK VE PNÖMATİK SİSTEMLERİ

Ders Kodu Dersin Adı Z/S Te Uy. Krd. D.S. AKTS

ELPC 222 HİDROLİK VE

PNÖMATİK SİSTEMLER S 3 1 4 4 4

28.02.2017 1 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK

Perşembe Perşembe

28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 2

*Yön Kontrol Valfleri

*Akümülatörler

Sayfa 369-458


2.5.3. YÖN KONTROL VALFLERİ

Hidrolik akışkanı yönlendirerek, ne zaman hangi yolu izlemesi gerektiğini belirleyen;

veya

Hidrolik kullanıcıların (hidrolik silindir, hidromotor, çeviriciler) istenilen yönde hareket etmesini sağlayan hidrolik devre elemanlarıdır.

Video 15b.

Yön valfi

Video 15d.

Hidrolik

Yön

denetim

valfi

Video 15c.

Yön valfi 2

Yön denetim valfleri hidrolik akışkanın hangi zamanda, ne yöne

gideceğini ve akışkanın durdurulmasını sağlarlar. Gerektiği durumda

akış yolunu değiştirir ve akış yolunu kapatırlar.

Valf bağlantılarının harflendirilmesi

P: Basınç hattı

R, S, T: Depo (egzos) hattı

L: Sızıntı hattı

A, B, C: İş veya çalışma hattı

X, Y, Z: Pilot (uyarı) hattı



Hidrolik valfler; sürgülü veya oturmalı (disk, küresel, konik) tipte imal edilirler.


Oturmalı Tip Kartriç Valfler


Sürgülü Valfler

(FluidSIM-H-10)

hidrolik eğitim videoları/CHAP10.MPG


Yön denetim valflerinin sembolleri oluşturulurken; • Valflerin uyarı şekilleri, • Çalışma konumları • Yol sayıları • Yol çapları

dikkate alınır.


Semboller-1

2 Konumlu Valf 3 Konumlu Valf

Yön denetim valflerinde her konum bir kare ile gösterilir. Yön denetim valfleri 2 veya 3 konumlu olurlar.


Semboller-2

2 Konumlu Valf

a b

3 Konumlu Valf

a b0

Valf konumları soldan sağa doğru harflerle işaretlenir. (a) ve (b) çalışma konumlarını, (0) ise orta konumu gösterir.


Semboller-3

P

A

2 Yollu ValfAkış P'den A'ya

A

P T

3 Yollu ValfAkış P'den A'ya

T Kapalı

P

A

T

B

4 Yollu ValfAkış P'den B'ye

A'dan T'ye

Akışkanın geçiş yönleri oklarla belirtilir. Yön denetim valfine yapılan bağlantı sayısı, yol sayısı olarak isimlendirilir.


Semboller-4

P

A

P

A

T P

A

T

B

P

A

T

B

Kapalı yollar yatay bir çizgi ile gösterilir.


Semboller-5

Valf bağlantılarını ifade etmek için şu harfler kullanılır: P → Basınç hattı A, B → Kullanıcı bağlantısı R, S, T → Depo dönüş hattı L → Sızıntı hattı x → Uyarı hattı y → Uyarı yağı boşaltma bağlantısı.


Semboller-6

Yön valflerinin tanımlaması yapılırken, valfin konum sayısı ve yol sayısı belirtilir.

P

A

T

B

Yol Sayısı

Konum Sayısı

4 / 3

(4'e 3'lük Yön Denetim Valfi)


Semboller-7

Yön denetim valflerinde konumların değiştirilebilmesi için değişik tahrik kuvvetleri kullanılır. Bu tahrik kuvvetleri kumanda yöntemini belirler ve her birinin ayrı sembolü vardır.


Semboller-7 Yön Valfi Uyarı Tipleri

Buton

Kol

Pedal

Makara

Hidrolik Uyarı

Pnömatik Uyarı

Selenoid Bobin

El ile

Kumanda


B

T

A

P

Kapalı Merkez

Açık Merkez

Tam Açık Merkez,(H) Tipi Merkez

Yüzer Merkez

Semboller-8

4 yollu 3 konumlu valfler orta konumlarına göre isimlendirilirler. En çok kullanılan valf orta konumları şu şekildedir:


Semboller-8

Diğer Sürgü Tipleri


Semboller-9

Endüstriyel hidrolik sistemlerde kullanılan yön denetim valflerinin büyüklükleri, valflerin delik çapları ile belirlenir. Pompa debisi dikkate alınır ve boru çapı hesabı yapılarak kullanılacak valf büyüklüğü belirlenir.

SÜRGÜLÜ YÖN DENETİM VALFLERİ

DIN NG 6 10 16 25 32

CETOP 3 5 7 8 10

Direkt Uyarılı Pilot ( Ön ) Uyarılı


Direkt Uyarılı Pilot ( Ön ) Uyarılı

Sürgülü Tip Popet Tip

YÖN DENETİM VALFLERİ

CETOP

Comite European Technique Oleohydraulique et Pneumatique

Avrupa Hidrolik ve Pnömatik

Teknik Komitesi


Yön kontrol valflerini sembollerle ifade ederken çiziminde ve

okunuşunda bazı kurallar vardır. Sembollerin çiziminde kareler

kullanılır.

1 Kare; valfın 1 konumlu olduğunu,

2 Kare; valfin 2 konumlu olduğunu,

Sıfır; nötr konumlu olduğunu,

a, b; çalışma pozisyonlarını,

→ oklar; akışkanın hareketini ve yönünü anlatır.


Yön kontrol

valflerinde sıvının

geçtiği yol ağızları

büyük harflerle ifade

edilir.

A,B,C = Çalışma

hatlarını,

P = Basınç hattını

R,S,T = Dönüş

hatlarını,

X,Y,Z = Pilot kontrol

hatlarını,

L = Sızıntı hattını,

0 = Nötr konumu,

1,2 = Konum

numaralarını ifade

eder.

2/2 Yön Kontrol Valfleri

İki yollu, iki konumlu valfler olarak isimlendirilir. Bu valflerde

iki konum ve her konum üzerinde biri giriş diğeri çıkış olmak

üzere iki yol vardır. Özellikle açma ve kapama işlemlerinde

kullanılır.



2/2 Yön Denetim Valfi

Valf Gövdesi

Giriş

Çıkış Sürgü


A Deliği B Deliği Sürgü

Valf Gövdesi Pompa Girişi Tank Çıkışı


Üç yollu, iki konumlu valfler olarak isimlendirilir. Bu valflerde iki

konum ve her konum üzerinde üç bağlantı kısmı vardır. Genellikle tek

etkili silindirlerde açma ve kapama valfi olarak kullanılır.



3/2 Yön Denetim Valfi

Valf Gövdesi

Pompa Girişi Tank Çıkışı

Çıkış Sürgü


3/2 Yön Valfinin Uygulanması

2/2 Yön Valfinin Uygulanması

Bilye Yay

Kanal

İtme Kuvveti

Krameyerli Sürgünün Çalışması


Dört yollu, iki konumlu valfler olarak isimlendirilir. Bu valflerde iki

konum ve her konum üzerinde dört bağlantı vardır. Bu valfler, çift etkili

silindirlerde ve motorların kumandasında kullanılır.



Ön Uyarılı 4/2 Yön Denetim Valfi Ön Uyarılı 4/3 Yön Denetim Valfi


4/2 Çift Bobinli Kremayerli Yön Denetim Valfi

4/3 Çift Bobinli Yay Dönüşlü Yön Denetim Valfi

Direkt Uyarılı Valf Örnekleri


4/2 Tek Bobinli, Yay Dönüşlü Direkt Uyarılı Yön Denetim Valfi



Bu valfler çift etkili

silindirlerde ve motorların

kumandasında kullanılır.

Örnekteki çift bobinli 4/3 kapalı merkez valf Şekil-1’de

uyarılmamış yani iki bobine de enerji verilmediği durumda, sürgü

iki yanından yaylar aracılığıyla merkezlenmiş olarak orta konumda

durmaktadır. Valf bu durumdayken kullanıcı hatlarını kapattığı gibi

pompa hattından gelen basınç hattınında önünü kapatır kullanıcı

hatlarına bir aktüatör (hidrolik silindir yada hidrolik motor) bağlı

ise bu aktüatör hareket etmeden kilit olarak bekleyecektir. Şekil-2

de ise valfin B bobinine enerji verilmiştir, bu durumda valf sürgüsü

sola doğru kayarak pompa hattını A hattına, B hatını ise tank hattına

bağlamıştır eğer bu valfe bu konumdayken bir hidrolik silindir bağlı

ise hidrolik silindir mili dışarıya doğru hareket edecektir. Şekil-3 de

A bobinine enerji verilerek pompa hattının B hattına, A hattının da

tank hattına bağlanması sağlanmıştır, bu durumda valfe bağlı

hidrolik silindir mili içeriye doğru hareket edecektir.


3 konumlu yön denetim valflerinde uyarısız konum yani orta konum farklı

tiplerde olabilmektedir. Bunlardan çok sık kullanılan 4 tanesi aşağıda

gözükmektedir. Bunlardan kapalı merkez ve açık merkez valfler tek başlarına

kullanılırken A-B tanka açık ve H merkez valfler çoğunlukla ilave bir kilitleme

valfi ile birlikte kullanılmaktadır. Açık merkez ve H merkez valfler orta

konumlarında pompa hattını tanka bağlayarak sistemin basınçsız çalışmasını

sağlar.


Hem açık hem de kapalı merkez valflerde orta konum dışında

kalan diğer iki konum valfin sırasıyla A ve B hatlarına basınç

gönderme veya tanka yönlendirme görevini görür. Dolayısıyla bu

iki konumda iki tip valf için herhangi bir farklılık yoktur. Sürgüye

kol yada bobinler ile herhangi bir uyarı verilmediğinde, sürgü iki

tarafındaki yaylar aracılığı ile orta konumda durur. İki valf

arasındaki fark ise burada ortaya çıkar.

Kapalı merkez valflerde orta konumda A, B, P ve T hatlarının

tamamen kapalıdır. Bunun sonucu olarak valfin kumanda ettiği

hidrolik silindir yada hidrolik motoru durdurduğumuzda pompa

hattının önü kapanacağından dolayı pompa, devrede emniyet valfi

üzerinde yapılan basınç ayarında çalışır ve pompanın aktardığı

yağı emniyet valfinden tanka aktarır.



Beş yollu, iki konumlu valfler olarak isimlendirilir. Bu valflerde iki

konum ve her konum üzerinde beş bağlantı kısmı vardır. Bu valfler çift

etkili silindirlerde ve motorların kumandasında kullanılır.


Solenoidli (Bobinli) Kumanda Sistemleri

Solenoid bobinine elektrik akımı verildiğinde solenoid armatürü

elektromanyetik kuvvet ile bobin içine itilir. Armatür sürgüyü hareket

ettirerek valf içindeki akım yollarının bağlantısını sağlar. Solenoid

bobini AC veya DC, hava aralıklı veya yağa daldırılmış olabilir. Buna

ıslak pimli solenoid de denir.

BOBİN

ARMATÜR

İTMELİ PİM

SÜRGÜ

Selenoid Valf


Hız Ayar Valfi


Video 15e. Ayar valfi


Sürgü Tipleri ve 4 Yollu Yön Valfleri

3 Kademeli Sürgü

2 Kademeli Sürgü

4 Kademeli Sürgü

4 Kademeli Sürgü


H M

erkez

Sürg

ü


Kap

alı

Mer

kez

Sürg

ü


Açı

k M

erkez

Sürg

ü


Bobinin Çalışması

Sürgü


Kuru Tip Bobin Islak Tip Bobin

Kapak

Manuel Kumanda Manuel Kumanda

(FluidSIM-P-9)

(FluidSIM-P-8)

pnömatik eğitim videoları/CHAP09.MPG

pnömatik eğitim videoları/CHAP08.MPG


Pilot (ön) uyarılı sürgülü yön denetim valfi


Ön uyarılı Yön Valfi Gösterimi

X Pilot yağı gidiş hattı Y Pilot yağı dönüş hattı

(FluidSIM-P-10)


Geçiş Pozisyonları

Pozitif geçiş Negatif geçiş


Endüstriyel hidrolik valflerin sisteme montaj edilebilmeleri için “PLEYT” lere ihtiyaç vardır.

¼"

5

11

12

1"

21

1"

22

1"

9

1"

¼"

1" 1/4" 1"

Bünyamin ATMACA

Mak.Yük.Müh.

3/4"19 19

3/8"

½"½"

1"

8

½"

20

½"3/4"

3/4"

AL TP

1/2"

4

10

13

1415

3/4"

3/4" 3/4"

12 mm

25 mm

25mm16mm16mm

3/4"TE

25mm

25mm

20mm

20mm

1" TE

25mm

NOT: Topraklık kalkış hızı max: %70

Toprak alma silindiri hızı max: %40

1"

25mm

3/8"

PI

10mm

10mm

(1/4"ters rekor ve

10mm Te ile bağlantı)

22

3/8"

(1/4"dirsekli rekor ve

10mm perde geçiş)


KÜRESEL VANALAR


MEKANİK UYARILI VANALAR

2.6. Hidrolik Akümülatörler (Biriktiriciler)

Hidrolik akümülatörler, bir hidrolik sistemdeki hidrolik enerjiyi depolayan ve ihtiyaç halinde bunu tekrar sisteme geri veren devre elemanlarıdır.

Hidrolik sistemdeki sızıntıların sebep olduğu basınç düşmelerini önlemek ve sürekli aynı basıncı muhafaza etmek gerekir. Bazen de hidrolik pompa arıza yapabilir ve aniden durabilir.

Bu ve benzeri durumda aniden devreye girip sistemi besleyecek hidrolik enerjiye ihtiyaç vardır.

Bu enerji hidrolik akümülatörler ile temin edilir. Depolama işlemi, azot gazının sıkıştırılması suretiyle sağlanır. Balonlu, pistonlu yada diyaframlı tip akümülatörler kullanılır.



Endüstride kullanılan akümülatörlerin hemen

hepsi aynı prensibe göre çalışırlar, fakat

çeşitli tip ve ölçülerde olanları vardır.

1. Enerji depolama

2. Akışkan depolama

3. Acil durum uygulamaları

4. Kuvvetlerin dengelenmesi

5. Mekanik şokların sönümlenmesi

6. Basınç şoklarının sönümlenmesi

7. Titreşimin sönümlenmesi

8. Yağ kaçaklarının karşılanması

9. Darbelerin sönümlenmesi

10. Araç süspansiyonu

11. Sabit basınç elde edilmesi

AKÜMÜLATÖRLERİN GÖREVLERİ

1. Ağırlıklı akümülatörler

2. Yaylı akümülatörler

3. Gazlı akümülatörler

• Diyaframlı akümülatörler

• Balonlu akümülatörler

• Pistonlu akümülatörler

Akümülatör çeşitleri


1- AĞIRLIK ETKİLİ 2- YAY ETKİLİ 3- PİSTONLU 4- BALONLU 5- DİYAFRAMLI


1) AĞIRLIKLI

AKÜMÜLATÖRLER 2) YAYLI

AKÜMÜLATÖRLER


3) GAZLI AKÜMÜLATÖRLER En çok kullanılan akümülatör çeşididir. Bu akümülatörlerde

azot gazı kullanılır.

Kapalı bir kapta bulunan gazların sıkıştırılabilme özelliklerinden faydalanarak yapılmışlardır. Kapalı bir kaptaki gazı sıkıştıran hidrolik akışkan, gazın sıkışması ile kendi basıncını artırır. Bu nedenle gerekli hallerde sisteme akışkan gönderir.

Gazlı akümülatörler diğerlerine göre ucuz ve uzun ömürlüdür. Titreşimli ve darbeli çalışan hidrolik sistemlere çok elverişlidir. Gazlı akümülatörleri yapıları bakımından üç kısma ayrılır.


Diyaframlı akümülatör Balonlu akümülatörler

Pistonlu akümülatörler


Diayframlı Akümülatör

0.075-189 lt kapasite

aralığı

max.basınç : 250 bar

-15 +80 C çalışma

sıcaklığı

tüm standartlara

uygunluk

UYGULAMADAN AKÜMÜLATÖR ÇEŞİTLERİ (Hidroser)


Pistonlu akümülatörler

0.075-189 lt kapasite aralığı

250 ve 350 bar basınç seçenekleri

-15 +80 C çalışma sıcaklığı tüm

standartlara uygunluk (TÜV-A,

TÜV-D, DRIRE... vs..)



Balonlu akümülatör

0.16-151 lt kapasite

aralığı

420 bar çalışma basıncı

-15 +80 C çalışma

sıcaklığı

tüm standartlara

uygunluk (TÜV-A, TÜV-

D, DRIRE... vs..)



Şekildeki hidrolik devrede 4/3

kapalı merkez yön denetim valfi

orta konumdayken akü şarj edilir

2/2 valf akü hattını açıp kapatır,

pompa hattındaki çek valf akünün

içindeki basınçlı yağın pompanın

terse dönmesini engellemek için

kullanılmıştır. Akünün altın

emniyet bloku bulunmaktadır.

Blok içerisinde emniyet valfi ve 2

adet küresel vana bulunmaktadır,

küresel vanalardan birisi aküyü

sisteme bağlarken diğeri ise akü

içindeki basınçlı yağın tanka

boşaltılması amacıyla kullanılır.


Hidrolik akümülatörler yağ kaçaklarını

telafi etme yada ısıl genleşme veya

karşı kuvvet sebebiyle oluşacak

basınçları dengeleme amaçlı

kullanıldıklarında, valf ile silindir

arasına yerleştirilir. Şekildeki devre

kullanılan hidrolik akümülatör 4/3

kapalı merkez yön denetim valfinde

yada hidrolik silindirde oluşabilecek

kaçakları telafi ederek basınç düşüşünü

engelleyecektir. Aynı zamanda silindire

dışarıdan gelecek karşı kuvvetlerde

akümülatör içerisindeki gazın sıkışarak

akümülatör içerisine yağ girişine izin

verecek ve küçük bir basınç artışı ile

karşı kuvvet dengelenmiş olacaktır.


hİdrolİk ve pnÖmatİk sİstemlerİ -...

Documents