het didactische handelen in vogelvlucht - schoolindelift.nl didactische handelen in...

Didactisch Handelen in vogelvlucht School in de lift Renata Dekker

maart 2013

School in de lift Pagina 1

Auteursrechtelijk beschermd

Het didactisch handelen in vogelvlucht

Bron: www.abstracte-schilderijen.eu

t.nl/wp-content/uploads/2013/02/homepage2.jpg


maart 2013


Inhoudsopgave

Inleiding ................................................................................................................................................... 3

E-book: Didactisch handelen in vogelvlucht ........................................................................................... 5

Ontwikkelingslijnen ................................................................................................................................. 6

Welke onderdelen zien we bij het didactisch handelen? ........................................................................ 8

Efficiënt gebruik van de onderwijstijd* ............................................................................................... 9

Structuur ............................................................................................................................................ 10

Duidelijke uitleg(**) .......................................................................................................................... 10

Controle uitleg en/of opdrachten ..................................................................................................... 14

Strategieën voor denken en leren ..................................................................................................... 14

Feedback op ontwikkelen leerprocessen ........................................................................................ 14

Betrekken van alle leerlingen ............................................................................................................ 14

Variatie in werkvormen ..................................................................................................................... 15

Systematisch volgen van vorderingen (Sturend volgen) ................................................................... 16

Analyse vorderingen en aanpassen aanbod en/of het onderwijsleerproces (*) .............................. 17

Afstemming instructie, verwerking en tijd (*) ................................................................................... 17

Afstemming taalgebruik .................................................................................................................... 18

Leerlingen zijn actief betrokken(**) .................................................................................................. 18

Kennis toepassen in andere situaties ................................................................................................ 19

Verantwoordelijkheid leerlingen voor organisatie leerproces ......................................................... 19

Leren doelmatig samenwerken ......................................................................................................... 20

Positieve persoonlijke aandacht ....................................................................................................... 21

Gedrag en taalgebruik respectvol naar alle leerlingen ..................................................................... 21

Respectvolle omgang van leerlingen met elkaar (*) ......................................................................... 21

Complimenten en corrigeren ............................................................................................................ 22

Taakgerichte werksfeer(**) ............................................................................................................... 22

Tot slot ................................................................................................................................................... 23

Literatuurlijst ......................................................................................................................................... 24


maart 2013


Inleiding

Waarom een boek over didactisch handelen in vogelvlucht?

Leerkrachten zijn de ambassadeurs van het basis- en voortgezet onderwijs. Onze

leerkrachten sturen op kwaliteit in hun groep. De parels in ons onderwijssysteem. De

kwaliteit moet centraal staan. Onderwijs moet gaan over het kind. Ieder kind is uniek.

Als leerkracht geef je kinderen optimaal de gelegenheid te functioneren.

Een goede leerkracht is altijd in ontwikkeling. Gun jezelf de kans te excelleren.

Uit diverse publicaties vanuit de onderwijsinspectie zoals o.a.

� Toezichtkader primair en voortgezet onderwijs 2012

� De staat van het onderwijs 2010-2011 – inspectie van het onderwijs 2012

� De kwaliteit van basisscholen en bestuurlijk handelen in het noorden van

Nederland (Ontwikkelingen in de periode 2008-2012) - Dr. A. Jonk

is gebleken, dat er winst te halen valt binnen onderwijs.

In dit boek bespreek ik onder anderen het onderwerp “Ontwikkelingslijnen”. Verder ga

ik in op de diverse onderdelen van het didactisch handelen. Als uitgangspunt maak ik

gebruik van de vaardigheidsmeter van Cadenza-onderwijsconsult.

Stap voor stap heb ik de diverse aspecten van lesgeven doorlopen.

Mijn eerste stap naar innovatie was “Bouwen aan een adaptieve school” (afk. BAS)

Door er over te lezen en in de praktijk te brengen leerde ik over het belang van

voorspelbaarheid in leerkracht gedrag, effectieve instructie met bijbehorend het directe

instructie model (DIM) en de samenwerkingsvormen ook wel coöperatieve werkvormen

genoemd.

Als kleuterleidster en later als directeur was mijn uitgangspunt altijd:

Het is goed om deze vraag als leerkracht te stellen. Immers de kinderen hebben recht op

het beste onderwijs.

In 2006 werd ik directeur van een school in Oost Groningen waar veel leerlingen met

achterstanden waren. De kritische leerhouding van leerlingen bleek een aandachtspunt.

Door de onderwijsvisie onder de loep te nemen en gericht scholing te organiseren zijn

we als team met de innovatieonderwerpen gestart. Je kunt hierbij onder andere denken

aan omgaan met voorspelbaarheid in leerkracht gedrag, effectieve leertijd en –

instructie, klassenmanagement en opbrengst gericht werken.


maart 2013


In mijn ogen is een succesvolle leerkracht iemand die een duidelijke visie en focus op

onderwijs heeft en constant bezig is met het bouwen aan zijn professionaliteit. Een

leerkracht is zo goed als de prestaties die hij met kinderen, ouders en de school weet te

bereiken in hun ontwikkeling.

Door succeservaring binnen de ontwikkeling van de innovatie kwam er meer

vertrouwen in het didactische handelen bij leerkrachten en merkte men dat de

leerlingen ook veranderden in hun houding.

Fijn om te zien dat zowel leerlingen als leerkrachten kritischer in het onderwijs zijn gaan

staan. De samenwerking met ouders en leerkrachten is dan ook erg van belang.


maart 2013


E-book: Didactisch handelen in vogelvlucht Dit is de eerste versie van het E-book “Didactisch handelen in vogelvlucht”. Het boek/de

notitie is gratis te downloaden door bezoekers van de website www.schoolindelift.nl in

ruil voor een tweet over het boek op twitter.

Door het boek snel onder de aandacht brengen bij onderwijzend personeel hoop ik

leerkrachten te stimuleren om het basis- en voortgezet onderwijs nog meer in de lift te

krijgen ten gunste van onze kinderen. Stap één hierbij is de persoonlijke ontwikkeling.

Daarbij is het stellen van hoge verwachtingen aan zowel jezelf als de leerling

essentieel.

Uit onderzoek vanuit de inspectie, De staat van het onderwijs 2010-2011, is gebleken dat de

mate van vaardigheden waarover de leerkrachten beschikken variëren. De

onderwijsinspectie doelt hier zowel op de basisvaardigheden als de complexe

vaardigheden.

Onder de basisvaardigheden wordt verstaan:

� voldoende duidelijke uitleg,

� voldoende taakgerichte werksfeer en � voldoende actieve betrokkenheid van de leerlingen.

In het basisonderwijs is bij één op de acht leraren geen sprake van een

duidelijke uitleg, taakgerichte werksfeer of het actief betrekken van leerlingen. In het

voortgezet onderwijs geldt dit voor ruim één op de vijf leraren. Bij 2 tot 3 procent van de

leraren zijn alle drie de zaken als onvoldoende beoordeeld. (Bron: de staat van onderwijs

2010-2011)

Voor de meeste complexere vaardigheden zijnde:

� onderwijs afstemmen op specifieke leerlingen of leerling-groepen

� extra ondersteuning en zorg aan leerlingen die dit nodig hebben.

geldt dat twee derde deel van de leraren deze tijdens de les laten zien. Een derde deel

doet dit onvoldoende. Dit wil zeggen dat deze leraren er niet in slagen om bij de

instructie voldoende rekening te houden met de verschillen tussen de leerlingen, de

voortgang van de leerlingen systematisch te volgen en te analyseren, en planmatig

zorg te bieden aan leerlingen die dat nodig hebben.

Het ontbreken van beleid en scholing van leerkrachten wordt gezien als een van de

oorzaken van zwakke scholen.

Bovenstaande constateringen hebben mij gestimuleerd om dit E-book te schrijven. Ik

wens u veel plezier toe met het lezen van dit boek en alle succes bij het implementeren

van deze aanpak. Ik hoop dat dit boek de lezer zal inspireren de inhoud in de praktijk toe

te passen.

Renata Dekker


maart 2013


Ontwikkelingslijnen

Verschillende onderzoeken (zie inleiding) hebben geleid tot nog betere inzichten in de

bestaande ontwikkelingslijnen:

� Ontwikkelingslijn structuur

� Ontwikkelingslijn interactie

� Ontwikkelingslijn zelfstandig leren

� Ontwikkelingslijn instructie en feedback

� Ontwikkelingslijn coöperatief leren

� Ontwikkelingslijn teamleren

� Ontwikkelingslijn planningssysteem

� Instructie op maat en preventieve leerlingenzorg

Ontwikkelingslijn structuur

Met de term 'structuur' wordt bedoeld: de manier waarop de school de leeromgeving

inricht, leerkrachten voorspelbaar zijn in hun gedrag en leerstofplanning plaatsvindt.

Met betrekking tot de leeromgeving geldt dat deze alleen dan tot verkenning uitlokt,

wanneer leerlingen ervaren grip te hebben op hun leeromgeving en deze omgeving voor

hen uitnodigend is.

Door lessituaties voor kinderen voorspelbaar te maken, wordt basisveiligheid en rust in

de groep gecreëerd.

Leerstofplanning helpt tenslotte het handelen van de leerkracht verder te structureren.

Ontwikkelingslijn interactie

De term interactie duidt op de manier van omgang tussen

1. leerkrachten met leerlingen,

2. leerlingen onderling en

3. leerlingen met hun leerkrachten

De interactie is zichtbaar in alledaagse communicatieprocessen als kringgesprekken,

uitleg, beurten geven, samenwerken en schriftelijke correctie.

Uit de kwaliteit van dergelijke interactieprocessen valt af te leiden of leerkrachten en

leerlingen vertrouwen hebben in zichzelf en elkaar, verantwoordelijkheid durven

nemen voor het onderwijsleerproces en tot reflectie kunnen komen.

De kwaliteit van de interactie, hangt samen met de ervaringen en motieven van de

leerkracht en de leerling. Hun verwachtingen, sympathieën, vooroordelen en

verklaringsgronden voor succes en falen spelen hierin een belangrijke rol.

Ontwikkelingslijn zelfstandig leren

Zelfstandig leren van kinderen is zowel doel als middel. Een zelfstandige leerhouding,

onder meer blijkend uit de wijze waarop leerlingen hun eigen werk plannen en


maart 2013


beoordelen, is voorwaarde voor leermotivatie en het kunnen nemen van

verantwoordelijkheid.

Bovendien geldt dat een zelfstandige leerhouding van kinderen de leerkracht in de

gelegenheid stelt leerlingen apart of in kleine groepjes te ondersteunen.

Ontwikkelingslijn instructie en feedback

Het samenwerkingsverband “Weer Samen Naar School”, plaatst de kwaliteit van

instructie geven in het middelpunt van de belangstelling. De leerverschillen tussen

kinderen worden groter en de leerproblematieken ernstiger. Met instructie en

diagnostiek wordt de aandacht gevestigd op de manier waarop leerkrachten de

ontwikkeling van leerlingen volgen, hun doelen stellen, uitleg geven en daarin

variatie bieden en lesmethodes en andere leermiddelen inzetten.

Ontwikkelingslijn coöperatief leren

Samenwerken van leerlingen kan een belangrijke basis bieden voor het

competentiegevoel van een kind. Competentiegevoel ontstaat niet alleen uit een

positieve zelfanalyse naar aanleiding van uitgevoerde taken, maar ook uit positieve,

gerichte en frequente feedback vanuit de omgeving, in combinatie met de feedback van

een medeleerling. Hierbij is de manier waarop leerkrachten kinderen laten

samenwerken en elkaar laten ondersteunen tijdens het leerproces van bepalende

betekenis. Kinderen moeten leren samenwerken; dat gaat niet vanzelf en behoeft

begeleiding..

Ontwikkelingslijn teamleren

Bij “Op weg naar een adaptieve school”, is het zaak dat de gehele schoolorganisatie

daarbij betrokken is. Dit is niet alleen een zaak van de directie. Het hele schoolteam

dient verantwoordelijkheid te nemen voor de afstemming van het onderwijs op de

behoeften van alle kinderen.

Dit betekent dat diverse samenwerkingsrelaties binnen het schoolteam moeten

worden vormgegeven, bedoeld om uiteenlopende werkproblemen op te lossen of

hanteerbaar te maken.

Het betekent ook dat er tijd beschikbaar moet worden gemaakt voor gezamenlijke

reflectie, het verhelderen van werkconcepten, persoonlijke en gedeelde

visieontwikkeling, teamsgewijze training en evaluatie.

Ontwikkelingslijn planningssysteem

Instructie op maat en preventieve leerlingenzorg zien wij als centrale opgaven voor onze

school. Dit kan niet zonder een adequaat planningssysteem.

Concreet gaat het hierbij om zaken als: leerlingenadministratie, groepsplannen, de

intake van jonge kinderen en besprekingen rond de (stagnerende) ontwikkeling die

kinderen doormaken. Het planningssysteem is niet zozeer gericht op het wegwerken

van achterstanden bij kinderen. Hiermee wordt meer het afstemmen van het

onderwijsaanbod op de mogelijkheden en behoeften van kinderen bedoeld. Het is dus

meer op preventie gericht.


maart 2013


Alle genoemde ontwikkelingslijnen vinden hun wortels in verschillende theorieën en

modellen die een bijdrage kunnen leveren aan onderwijs. Er wordt hierbij ingespeeld op

de competentie- (ik kan het), autonomie (ik kan het zelf) en relatiebehoeften van

kinderen (hoe ga je met elkaar om).

Het is de bedoeling om het onderwijsaanbod af te stemmen op de mogelijkheden en

behoeften van kinderen. Het is in die zin meer op preventie op achterstanden gericht.

Het inspelen op deze basisbehoeften van kinderen leidt tot actieve en gemotiveerde

leerlingen die zichzelf ontwikkelen. Dit kan gerealiseerd worden door in de omgang met

kinderen, tijdens het lesgeven en in de klassenorganisatie te zorgen voor:

� voldoende uitdaging,

� ondersteuning op momenten waarop daar behoefte aan is en

� vertrouwen in kinderen te stellen.

Welke onderdelen zien we bij het didactisch handelen?

Het didactisch handelen is een ruim begrip binnen onderwijs.

Diverse indicatoren worden gebruikt om het didactisch handelen in beeld te krijgen.

� Efficiënt gebruik van de onderwijstijd*

� Bevordert zelfvertrouwen

� Structuur

� Duidelijke uitleg(**)

� Controle uitleg en/of opdrachten

� Strategieën voor denken en leren

� Feedback op ontwikkelen leerprocessen

� Betrekken van alle leerlingen

� Variatie in werkvormen

� Uitdagende leeromgeving

� Systematisch volgen van vorderingen (Sturend volgen)

� Analyse vorderingen en aanpassen aanbod en/of het Onderwijsleerproces*

� Afstemming instructie, verwerking en tijd (*)

� Afstemming taalgebruik

� Leerlingen zijn actief betrokken(**)

� Kennis toepassen in andere situaties

� Verantwoordelijkheid leerlingen voor organisatie leerproces

� Leren doelmatig samenwerken

� Positieve persoonlijke aandacht

� Gedrag en taalgebruik respectvol naar alle leerlingen

� Respectvolle omgang van leerlingen met elkaar (*)

� Complimenten en corrigeren

� Taakgerichte werksfeer(**)

Het bedrijf Cadenza Onderwijsconsult hanteert hun eigen instrument ‘de

vaardigheidsmeter instructiegedrag PO’ om het didactisch handelen dan wel het


maart 2013


instructie gedrag van leerkrachten positief te stimuleren.

Cadenza OC heeft met deze lijst een webbased instrument ontwikkeld, dat het mogelijk

maakt om de vaardigheden van de leerkracht te meten en digitaal vast te leggen.

Sommige indicatoren zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Dit zijn de kernindicatoren

waar de Inspectie altijd specifiek op let.

Andere indicatoren zijn gemarkeerd met twee asterisken (**). Dit zijn de

normindicatoren van de Inspectie, die mede bepalend zijn voor het vervolgtoezicht.

Voor zowel kern- als normindicatoren geldt dat minimaal 80% van de (bezochte)

leerkrachten hierop een voldoende moet scoren. Als dat het geval is, krijgt de school een

voldoende op de indicator. Bij minder dan 80% voldoende krijgt de hele school een

onvoldoende op die indicator.

Stapsgewijs wil ik de diverse indicatoren doornemen om zo handvatten te geven voor de

leerkrachten.

Efficiënt gebruik van de onderwijstijd*

Hoe laat wordt er daadwerkelijk gestart met de les? Hoeveel tijd gaat er verloren aan het

te laat binnenkomen van leerlingen? Wordt de geplande tijd ook daadwerkelijk aan het

lesdoel besteed? Is het klassenmanagement (taakverdeling) dusdanig, zodat tijdsverlies

aan uitdelen van boeken of schriften beperkt wordt?

Vaak gaat de bel van de school om 8.30 uur en gaan de kinderen naar binnen. Dit

betekent dat u niet om 8.30 kunt beginnen. De leerlingen komen vaak onrustig binnen

en willen nog hele verhalen kwijt. De eerste minuutjes zijn verloren gegaan.

Hoe laat je daadwerkelijk aan je les kunt beginnen is de vraag. Mogelijkheid om dit te

versnellen kan zijn de bel vijf minuten eerder te laten gaan zodat de kinderen al hun

jassen en tassen weggebracht kunnen hebben.

Een andere mogelijkheid is een geleidelijke inloop realiseren. De leerlingen kunnen om

8.15 uur binnen komen en rustig een plekje in de groep kiezen. Mogelijk liggen in de

groep opdrachten of boeken klaar waar kinderen mee aan het werk kunnen. Over de

werkwijze van inloop moeten vanzelfsprekend schoolbreed duidelijke afspraken

gemaakt worden.

Wanneer de les daadwerkelijk is begonnen, wordt er dan ook effectieve tijd besteed aan

het lesdoel? Een duidelijke lesstructuur en opbouw met een goed afgestemd

klassenmanagement draagt bij aan de effectiviteit van de les. Persoonlijke begeleiding

en het gebruik maken van coöperatieve werkvormen dragen verhogen de

betrokkenheid.

Bevordert zelfvertrouwen

Het behoeft geen uitleg dat leerlingen met een goed eigen zelfbeeld en zelfvertrouwen

makkelijker verantwoordelijkheid krijgen en deze aankunnen om zich te ontwikkelen.


maart 2013


Deze groep kinderen zal met een goede uitleg en een coachende houding van de

leerkracht makkelijk uitgedaagd worden tot ontwikkeling. Kinderen die moeizaam tot

ontwikkeling komen en gebrek hebben aan zelfvertrouwen hebben meer begeleiding

nodig. Deze groep leerlingen zijn gebaat bij een duidelijke structuur met open vragen

waarbij de leerlingen geactiveerd worden inzicht te krijgen in leerstrategieën.

In elk leerproces staan de te bereiken doelen centraal.

De docent wil graag bepaalde doelen aanleren en ontwikkeling bij zijn leerlingen

mogelijk maken. De vraag hierbij is of de gekozen werkvorm tot dat gewenste

doelgerichte leren leidt. De eerste stap bij het kiezen van werkvormen is dan ook het

formuleren van concrete doelen.

De stille leerling zal door de leerkracht dan ook keer op keer betrokken moet worden

bij de instructie en de uitleg. Niet alleen het leerkracht - leerling contact is van belang bij

een goede instructie. Denk vooral aan de interactie tussen leerlingen onderling. Het

doorvragen bij andere leerlingen ondanks dat het goede antwoord al gegeven is maakt

en houdt alle leerlingen kritisch. Een betere luisterhouding is het gevolg. Keur de foute

antwoorden dan ook niet direct af. De leerlingen reageren op elkaar om uiteindelijk tot

een goed antwoord of uitleg te komen. Naast het geven van beurten aan leerlingen kan

men gebruik maken van diverse samenwerkingsvormen. Over de

samenwerkingsvormen vertel ik straks nog iets meer.

Tevens door succeservaringen te markeren en positieve feedback te geven bereikt u

een fijne sfeer waarbij kinderen zelfvertrouwen krijgen en zich gehoord voelen. Immers,

kinderen durven dan te verwoorden hoe ze aan de antwoorden komen en kunnen zelf

oplossing vinden waardoor de leerstof beter beklijft.

Structuur

De lessen moeten conform een duidelijke herkenbare structuur verlopen. De leerkracht

brengt een duidelijke opbouw aan in de activiteit. Als structuur hanteert de leerkracht

oriëntatie op het onderwerp, korte duidelijke instructie, uitvoering en bewaking van het

leerproces. De leerkracht geeft aan wat de leerlingen gaan leren in de les. De leerkracht

dient daarbij rekening te houden met de oriëntatie op het onderwerp. Eventueel kan

voorkennis worden opgehaald. De instructie van de les is gericht op een lees- en

leerstrategie. Tussentijds markeert de leerkracht steeds de verschillende componenten

van het proces door de fases steeds te benoemen.

Tot slot kijkt de leerkracht samen met de leerling terug naar het verloop van de les. De

evaluatie kan zowel proces- als productmatig zijn. Samen concluderen ze tijdens de

afsluiting of het leerdoel is bereikt.

Duidelijke uitleg(**)

Het onderdeel “duidelijk uitleg”, is een normindicator vanuit de inspectie. Deze indicator

bepaalt mede of er een vervolgtoezicht komt. Waar wordt er onder andere naar


maart 2013


gekeken? Net als bij de vorige indicator wordt er gekeken of de leerkracht in de uitleg

een duidelijke structuur hanteert. Het gebruik van het directe instructie model (DIM) is

nadrukkelijk van belang.

De leerkracht blikt terug op eerdere activiteiten en activeert op deze wijze de

voorkennis van de leerlingen. Het doel (of doelen) van de les moet(en) bij aanvang van

de les verduidelijkt worden en plaatst de leerstof daarmee in een betekenisvolle context.

De lesstof wordt interactief en gericht op het lesdoel uitgelegd.

Aan het eind van de les wordt nagegaan of het lesdoel bereikt is. (Wat hebben de

leerlingen geleerd?)

De onderwijsinspectie kijkt gericht naar de wijze waarop de opdrachten toegelicht

worden en of je gebruik maakt van (coöperatieve) werkvormen, zoals; dubbele kring, tweetal coach, mix tweetal en/of Placemat en overige 4 tal activiteiten.

Laat de werkvorm afhangen van je pedagogische- en/of onderwijskundige lesdoelen. De

behoefte aan zelfsturing of differentiatie kan hierbij leidend zijn. Op deze wijze betrekt u

alle leerlingen bij de activiteit.

Een handzaam instrument om het directe instructie model te observeren is te vinden op

de website van www.123lesidee.nl en is hieronder weergegeven.


maart 2013


Kijkwijzer klassenbezoek directe instructie

Naam: ……………………………………. Groep: ………………….…….. Datum: ……………...………..

Ingevuld door:………………………………….

1 De dagelijkse terugblik gezien opmerkingen

1. geeft een samenvatting van de

voorafgaande stof �

2. haalt de benodigde voorkennis op �

2 Presentatie gezien opmerkingen

1. geeft lesdoel en/ of een lesoverzicht �

2. maakt de kinderen warm voor het

onderwerp �

3. onderwijst in kleine stappen �

4. geeft concrete voorbeelden �

5. gebruikt heldere taal �

6. gaat na of de leerlingen de stof

begrijpen �

7. daagt de leerlingen uit �

3 Begeleide (in) oefening gezien opmerkingen

1. laat de leerlingen onder begeleiding

oefenen �

2. geeft korte en duidelijke opdrachten �

3. stelt veel vragen �

4. zorgt dat de leerlingen betrokken

blijven �

5. zorgt voor hoge successcores �

6. uitvallers maken gebruik van de

instructietafel �


maart 2013


4 Individuele verwerking gezien opmerkingen

1. zorgt dat de leerlingen onmiddellijk

beginnen �

2. zorgt dat de inhoud gelijk is aan de

voorafgaande fase (kan natuurlijk ook

dat er een deel van de inhoud hetzelfde

is en dat de rest herhaling is )

�

3. zorgt voor een ononderbroken lesfase �

4. laat de leerlingen elkaar helpen (hangt

af van de les en van de stip die je kiest) �

5. laat de leerlingen weten dat het werk

wordt besproken (individueel, samen

en/of met de leerkracht, etc) �

5 Lesafsluiting gezien opmerkingen

1. sluit de les af �

2. kijkt samen terug op de les �

3. bespreekt wat ze geleerd hebben �

4. bespreekt wat moeilijk was / waar liep

je tegenaan en dit zowel voor de lesstof

als voor praktische dingen als

materiaal pakken, slijpen etc

�

6 Algemeen gezien opmerkingen

1. geeft duidelijke opdrachten �

2. geeft veel positieve aanmoediging �

3. laat kinderen elkaar uitleg geven,

vragen stellen en corrigeren �

4. vraagt hoe leerlingen aan het antwoord

komen �

5. biedt gelegenheid tot vergelijken van

verschillende oplossingsstrategieën �

Bron: De kijkwijzer is een kopie van de site www.123lesidee.nl


maart 2013


Controle uitleg en/of opdrachten

De leerkracht laat leerlingen direct na de uitleg de opdracht samenvatten. Tijdens de

verwerking zal de leerkracht tijdens zijn hulprondes controlevragen stellen, zodat

kinderen gefocust blijven op de leerstrategie.

Strategieën voor denken en leren

De leerstrategie kan op diverse manieren worden aangeboden, afhankelijk van de

lesdoelen. De leerkracht zal zorgen voor interactieve instructie- en werkvormen waarbij

leerkracht-leerling, maar ook leerling-leerling interactie vorm zal krijgen. Kinderen

denken hardop om gezamenlijk tot een zoek- en ordeningsstrategie te komen.

Kinderen leren zo van elkaar. Deze aanpak kan zowel in kleine groepjes als twee aan

twee. Door hardop de aanpak van de opdracht te bespreken zal een denkstrategie voor

een ieder duidelijk worden. Door controlevragen en controleactiviteiten te koppelen

bevordert de leerkracht het toepassen van het geleerde.

Neem dus voldoende aandacht voor de oplossings- en denkstrategieën. Combineer de

strategieën in de diverse vakgebieden. Bijvoorbeeld een leesstrategie bij begrijpend

lezen kan ook bewust gebruikt worden bij andere vakgebieden.

Feedback op ontwikkelen leerprocessen

Feedback kan op verschillende manieren tot stand komen. Feedback kan op zowel

schriftelijke- als mondeling resultaat gegeven worden. Geef feedback op zowel het

antwoord, resultaat als product van de leerlingen. Alle aspecten van zowel aanpak,

creatief denken, betrokkenheid als de wijze waarop men tot het resultaat is gekomen.

Een aandachtpunt ten aanzien van groepsprocessen is het sociaal functioneren bij de

uitvoering van de taak. Door hier positieve feedback op te geven kan een volgende keer

wederom de kans verkregen worden te groeien in het sociale functioneren. Door

leerlingen te laten reageren op elkaars antwoord, oplossingsstrategie en sociale

functioneren kan men tot conclusies komen over het eigen leerproces van de leerling.

Het is een topprestatie om kinderen dit proces eigen te maken, en waardevol voor de

rest van hun ontwikkeling. Uiteraard zou het mooi zijn wanneer uit de evaluatie komt

dat er diverse werkwijzen mogelijk zijn.

Betrekken van alle leerlingen

Door leerlingen allen te betrekken bij het lesdoel en de bijbehorende aanpak zal de

betrokkenheid van de leerling verhogen. Met name de zwakkere leerlingen moeten de

kans krijgen onderdeel te zijn van het leerproces. In sommige groepen zijn het altijd

dezelfde

kinderen die het antwoord weten. Hoe krijgen we de stille leerlingen meer betrokken bij

de lesstof?

Een veilige omgangssfeer tussen leerlingen in de groep maakt dat leerlingen foutieve

antwoorden kunnen geven zonder uitgelachen te worden. Leerlingen durven dan ook

meer uiting te geven aan hun betrokkenheid.


maart 2013


Iedereen mag een fout maken en leren van elkaars fouten. Een dergelijke aanpak

bevordert ook het luisteren naar elkaar. Pedagogisch een sterk uitgangspunt lijkt me.

Tip: Een overweging kan zijn een afspraak te maken over het niet opsteken van een vinger

in de groep bij beantwoorden van vragen. Men creëert op deze wijze de mogelijkheid alle

kinderen meer te betrekken bij het proces en een kritische houding te hebben ten aanzien

van de vraagstelling van de leerkracht. Immers iedereen kan een beurt krijgen.

Het feit dat leerlingen hun vinger op moeten steken voegt weinig toe aan het leerproces. Is

het niet zo dat leerlingen die hun vinger opsteken om antwoord te geven stoppen met

nadenken? Ze onthouden het antwoord om het vervolgens te reproduceren. De leerlingen

hoeven alleen een vinger op te laten steken wanneer zij ze zelf een vraag hebben.

Tijdens de verwerking van de leerstof worden leerlingen gestimuleerd goed door te

werken. De leerkracht stelt zich coachend op en stelt open vragen aan de hele groep.

Door in te gaan op de ideeën en de suggesties van leerlingen bestaat er een fijne

leeromgeving met grenzeloze kansen voor ieder kind. Door samenwerkingsvormen te

introduceren verhoogd men de betrokkenheid van de leerling. Een gezamenlijke

terugkoppeling (terugkijken) versterkt het leerproces en de betrokkenheid.

Variatie in werkvormen

Het gebruik maken van samenwerkingsvormen ter ondersteuning van je lesdoel kan erg

stimulerend en verfrissend werken.

Het is dan van belang dat men de werkvorm aanpast aan de groep, het onderwijs- of

pedagogisch doel. Het kiezen van werkvormen wordt bepaald door pedagogische en

onderwijskundige doelen die worden nagestreefd;

� relevante situatiekenmerken; en

� de behoefte aan differentiatie en (zelf)sturing.

Houd hierbij wel rekening met de verschillen in leervermogen, het kunnen

samenwerken, de mate van faalangst, of het milieu van herkomst.

Door verschillende werkvormen (ook wel coöperatief leren genoemd) te gebruiken

kan men de lessen sprankelend en levendig brengen. Kinderen worden zich bewust van

het feit dat ze iets gaan leren en samen tot een antwoord kunnen komen. Ieder moet

hierbij zijn of haar rol nemen. Kinderen worden gedwongen om actief mee te doen aan

de les. Een les waarbij de leerkracht docerend (eenzijdig sprekend, geen interactie)

lesgeeft kunnen leerlingen wegzakken.

Voorbeeld: Door letterlijk een boogbal naar een kind naar keuze te gooien en vervolgens

het antwoord laten geven, kan motiverend werken. Het kind dat de bal vangt mag het

antwoord geven. Alleen dat gegeven kan al stimulerend zijn en betrokkenheid in de

hand werken van alle leerlingen.


maart 2013


Dit betekent niet dat in elke les allerlei werkvormen gebruikt moeten worden. Maak

bewust gebruik van de werkvormen. Bij het onderdeel leren doelmatig samenwerking

gaan we nog verder in op een aantal werkvormen. Vanzelfsprekend kunnen de diverse

vormen van coöperatieve werkvormen met oefening uitgebouwd worden.

Uitdagende leeromgeving

Kinderen in een rijke didactische leeromgeving worden meer uitgenodigd tot

ontdekkend leren. In de groep is dan veel te zien waardoor kinderen worden

uitgenodigd tot actief leren. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en willen leren. Een

leuke en leerrijke omgeving stimuleert het leren. Onderwijs moet leerlingen boeien,

kwalificeren en uitdagen. Het ene kind leert door luisteren, het andere door doen, en

weer een ander kind leert snel door een combinatie van beide. Door rekening te houden

met een beredeneerde keuze uit de beschikbare materialen en door gebruik te maken

van aanschouwelijk materiaal, zoals modellen, schema’s en constructie materialen kan

de omgeving verrijkend zijn. Door leesboeken, leeshoek of documentatiehoeken te

creëren zorgt men voor een talige omgeving. In de huidige periode van mobiele

telefonie en computers kan men ook toegang bieden tot kennisnet en andere

leermogelijkheden.

Systematisch volgen van vorderingen (Sturend volgen)

Het registreren van vorderingen van leerlingen, het maken van een foutenanalyse en

conclusies verbinden aan de analyse is een belangrijk aspect binnen de kwaliteit van het

onderwijs. Alle leerlingen werken middels methoden die vervolgens met methode

gebonden toetsen getoetst worden. Daarnaast maakt men veelal gebruik

van de eindtoets Citotoets- of een vervangende eindtoets het drempelonderzoek als

niet methode gebonden toetsing om de vorderingen van leerlingen te volgen. De

toetsen moeten vanzelfsprekend volgens voorschrift worden afgenomen.

Tijdens de lessen moet men al anticiperen op de problematieken die kinderen tijdens

het leerproces ervaren en moeten er interventies volgen. Zowel de niet gebonden

toetsen als de niet methode gebonden toetsen worden. Welke onderdelen zijn achteruit

of vooruit gegaan, Wat is hiervan de oorzaak? Welke intervisie moet er gepleegd

worden? De analyse kan leiden tot een specifieke aanpak van de leerling. We kunnen

denken aan pre teaching (de leerling heeft de les bijvoorbeeld thuis al eerder voorbereid

of gelezen), extra instructie, handelingsplannen e.d. Op deze wijze sturen we gericht op

de opbrengst en wordt het doel bereikt. We handelen proactief op de scores van de

leerlingen. We noemen dit opbrengst gericht werken. Door de analyse met de

interventies goed te registreren in het leerlingvolgsysteem op leerling-niveau maakt je

de vorderingen van leerlingen inzichtelijk. Alleen het volgen en noteren van scores van

leerlingen is niet voldoende conform de normering van de inspectie. Van belang is aan te

tonen wat je hebt gedaan om de leerlingen optimaal te laten scoren. Met andere


maart 2013


woorden men stuurt gericht op goede resultaten.

De registratie moet overzichtelijk in groepsmappen genoteerd zijn.

Door op regelmatige basis notities te maken op gebied van de leervakken en de

sociaal-emotionele ontwikkeling per kind kan een sturend volgsysteem overlegd

worden. De informatie helpt de aanpak van het individuele kind, dan wel de

groeporganisatie vorm te geven en te realiseren.

Veel scholen maken gebruik van het leerlingvolgsysteem van Cito(LVOS), een eigen

zorgsysteem en/of het administratie-instrument Parnassys.

De leerkracht kan door middel van dit administratie instrument de ouders gedegen

informeren over de vorderingen van hun kind.

Analyse vorderingen en aanpassen aanbod en/of het

onderwijsleerproces (*)

Zoals beschreven bij het systematisch volgen van de vordering is een foutenanalyse van

de toetsen en de conclusies die de leerkracht hieraan verbindt een basis voor het

vervolgtraject bij de ontwikkeling van de leerling. De onderwijsbehoefte van de

leerling wordt hiermee duidelijk. De onderwijsactiviteiten en daarmee het

onderwijsproces moet indien nodig worden aangepast. Het onderwijsleerproces en de

kwaliteitsborging wordt hierbij beoordeeld.

Tegenvallende resultaten worden geanalyseerd en de aard en de oorzaak wordt

vastgelegd. Er ontstaat een hulpvraag. Deze hulpvraag is gebaseerd op een resultaten

van de toets met aanvullend een didactisch onderzoek en/of een didactisch gesprek.

Vragen die hierbij horen kunnen zijn:

• Heeft de leerling nog moeite met …?

• Is er sprake van een beperkte woordenschat?

• Ontbreekt noodzakelijke achtergrondkennis? Of

• Zijn de leer- en/of leesstrategieën onvoldoende geautomatiseerd?

Het is zinvol om de diverse vaardigheden goed in beeld te brengen en vervolgens het

onderwijsaanbod hierop aan te passen . Enkel een handelingsplan schrijven zonder

aanvullend onderzoek is onvoldoende. Een goede beschrijving van foutenanalyse en een

registratie van de onderwijsbehoefte en het vervolgtraject van de leerlingen draagt bij

aan een positieve beoordeling van deze kernindicator vanuit de inspectie.

Afstemming instructie, verwerking en tijd (*)

Didactische differentiatie komt onder andere voort uit de wetenschap dat een bepaalde

werkvorm (bijvoorbeeld instructie) zelden optimaal is voor alle leerlingen in één groep.

Naast redenen als verschillen in voorkennis, bekwaamheden, e.d. is een belangrijke

reden daarvoor het verschil in leerstijl.


maart 2013


De Amerikaanse psycholoog Kolb onderscheidt een viertal leerstijlen, te weten: de

doener, de bezinner (dromer), de denker (theoreticus) en de beslisser (pragmaticus).

Kolb spreekt van een leercyclus om aan te geven dat een leerproces pas volledig is als

alle leerfasen van de leercirkel doorlopen zijn: concreet ervaren, waarnemen en

reflecteren, analyseren en abstract denken en experimenteren.

Bron: afbeelding Leerstijlen D Kolb

Extra aandacht voor een leerstijl waarin men zich minder thuis voelt is daarom

belangrijk voor de ontwikkeling van de leerling.

Door de instructie en de verwerking af te stemmen op de verschillen bij leerlingen biedt

men zwakke leerlingen meer kansen om eruit halen wat er in zit. Stem de instructie en

de leerstof af op de relevante verschillen van leerlingen. Wel overwogen moeten er

keuzes gemaakt worden op het gebied van leerstofaanbod, onderwijstijd of het gebruik

van een specifiek instructie- of differentiatiemodel. Stem telkens de instructie,

verwerking en de tijd op elkaar af. De effectieve leertijd van het onderwijsleerproces

wordt hiermee vergroot.

Afstemming taalgebruik

Voor een goede overdracht van kennis is het in een interactie met kinderen belangrijk

dat het woorden taalgebruik van de leerkracht past bij het niveau van de leerlingen. De

leerkracht dient in volledige zinnen te spreken en zal daardoor bijdragen aan de

verbetering van het taalbegrip van de leerlingen.

De taal moet correct gebruikt worden zodat de kinderen een goed voorbeeld kunnen

volgen. Elke situatie om de woordenschat uit te bouwen komt de ontwikkeling ten

goede. Kinderen en leerkrachten die met dialect zijn opgegroeid hebben soms de

neiging de taal niet correct te gebruiken in de groep. Hier moet de leerkracht blijvend op

geattendeerd worden om een goed voorbeeld te zijn voor de kinderen.

Leerlingen zijn actief betrokken(**)

De leerlingen zijn individueel actief betrokken bij de les, wanneer men voor 80%

zichtbaar aan de leerstof werkt om het eigen te maken. Hoe ziet u dat de leerlingen actief


maart 2013


betrokken zijn? De leerlingen tonen zich geïnteresseerd, werken geconcentreerd en

taakgericht en zijn actief gericht op leren.

Concreet kijkt de inspectie bij deze normindicator of de les voldoende benut wordt om

het leerdoel te bereiken, en of er ingegaan wordt op vragen en opmerkingen van

leerlingen. Wordt er voldoende ondersteuning en begeleiding geboden bij de

leeractiviteiten en of de interactie in de klas in het algemeen voldoende is.

Het inzetten van verschillende werkvormen heeft nadrukkelijk invloed op de

betrokkenheid van het individuele kind.

Kennis toepassen in andere situaties

Kennis toepassen in verschillende situaties vergt inzicht in de materie.

Een ander belangrijk verschil tussen leerlingen is de leerstijl.

� het auditieve type: horen, (gericht) luisteren;

� het haptisch/motorische type: voelen, doen, ervaren, uitproberen;

� het leestype: geschreven tekst;

� het visuele type: zien (afbeeldingen, demonstratie)

� het gesprekstype: verbale interactie, discussie; en

� het schrijftype: maken van aantekeningen en overschrijven.

(Bron; Het didactische werkvormenboek: Variatie en differentiatie in de praktijk – Piet Hoogeveen)

Sommige leerlingen begrijpen een probleem beter als er tekeningen in de tekst staan,

anderen geven de voorkeur aan mondelinge uitleg, terwijl weer anderen het beste iets

leren door te lezen.

Door toepassingsgerichte voorbeelden en opdrachten te gebruiken die tevens

rekening houden met bovenstaande verschillen kan het de overdracht - en de

toepassing van kennis mogelijk versterken. De toepasbaarheid van het leerresultaat

of lesdoel maakt de vraagstukken duidelijk door de opdracht en het lesdoel in een

concrete context te plaatsen. Door de leerlingen hulp te bieden het geleerde in diverse

situaties toe te passen, biedt men kinderen een extra gelegenheid het geleerde te

doorgronden en eigen te maken.

Verantwoordelijkheid leerlingen voor organisatie leerproces

Doordat de leerkracht de leerlingen het vertrouwen geeft dat ze het werk aan kunnen en

het zelfstandig kunnen verwerken, middels een heldere structuur, leren de leerlingen

verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces. Leerlingen krijgen keuze

mogelijkheden en de leerkracht stelt zich coachend op. Leermiddelen die het

zelfstandig werken en leren mogelijk maakt worden ingezet. Feedback geven op de

mate van getoonde zelfstandigheid en het evalueren op hun leerproces is een

onderdeel van verantwoordelijkheid nemen voor het organisatie van het leerproces.


maart 2013


Leren doelmatig samenwerken

Het samenwerken met andere leerlingen kan het leerresultaat aantoonbaar verbeteren.

De leerkracht moet de leerling dan ook zichtbaar en structureel de gelegenheid tot

samenwerking bieden. Hij zorgt dat samenwerking een leerwijze is, waarbij de

taakverdeling, spelregels, elkaar aanvullen en een kritische leerhouding een leerdoel is.

De leerlingen zullen een meer betrokken leerhouding laten zien, wanneer zij

samenwerken. De leerkracht zou structureel aandacht moeten besteden aan

samenwerkend leren en het moeten beschouwen als een doel op zich.

Door coöperatief leren te bewerkstelligen leren leerlingen;

� Een actieve en betrokken leerhouding

� Een grote leeropbrengst door op een bepaalde manier te laten samenwerken.

� Een arsenaal aan sociale vaardigheden

� Een veilige sfeer in de klas, een goed klassenklimaat

� Plezier in leren en motivatie tot leren

� Daarnaast is het een handige vorm van klassenmanagement voor de leerkracht

Het gebruik van structuren dient te voldoen aan vier criteria (GIPS)

GIPS staat voor;

G: gelijke deelname

I: individuele aansprakelijkheid

P: positieve wederzijdse afhankelijkheid

S: simultane interactie

(Bron:.skipov.nl)

De vier criteria zorgen er voor dat groepswerk (samenwerkend leren) daadwerkelijk in

de praktijk voorkomt en dat de kinderen werkelijk actief en betrokken kunnen leren.

Wekelijks of zelfs dagelijks zouden de leerkrachten moeten werken met een vorm van

coöperatief leren. Dit kan in de diverse leergebieden zoals taal, rekenen, lezen,

aardrijkskunde, geschiedenis geïntegreerd kunnen worden.

Hieronder de introductie van de vormen met een mogelijke evenwichtige

onderverdeling:

Groep 1 en 2 Dubbele kring

Groep 3 en 4 Tweetal coach

Groep 5 en 6 Mix tweetal

Groep 7 en 8 Placemat en overige 4 tal activiteiten

Zoals hierboven aangegeven kunnen de samenwerkingsvormen (coöperatieve

werkvormen) bij kleuters al geïntroduceerd worden. Oefening baart kunst, zo gezegd.


maart 2013


Positieve persoonlijke aandacht

Leerlingen willen graag iets goed doen. “Ik kan het!” (verantwoordelijkheid), “ik kan het

zelf!” (autonomie) en “ergens bij horen” (relatie). De leerkracht kan door persoonlijke

aandacht te geven aan leerlingen de relatie en saamhorigheid sterk verhogen. De

leerkracht zou daarom belangstelling moeten hebben voor wat leerlingen zeggen.

Hij/zij laat leerlingen uitspreken en honoreert inbreng van leerlingen in de les, ook

wanneer zij niet het verwachte antwoord geven. Door toegankelijk voor leerlingen te

zijn, kan de leerkracht leerlingen ondersteunen in moeilijke situaties.

Gedrag en taalgebruik respectvol naar alle leerlingen

De relatie tussen de leerkracht en de leerling moet gebaseerd zijn op wederzijds respect.

Respectvol gedrag is een onderwerp dat in de maatschappij de volle aandacht krijgt.

Steeds meer leerlingen hebben last van pestgedrag. Om pestgedrag te voorkomen dient

de leerkracht het goede voorbeeld te geven. Hij benadert de leerlingen positief, en

zonder cynisme of sarcasme. De leerkracht dient bovendien empathie te hebben voor

de leerlingen. We lachen elkaar niet uit. Iedereen moet kunnen leren van hun fouten.

Leerlingen worden nooit genegeerd. Er wordt geen onderscheid gemaakt naar sekse,

milieu, cultuur of uiterlijk. Dit creëert vertrouwen.

Respectvolle omgang van leerlingen met elkaar (*)

Respectvol omgaan met elkaar vormt de basis voor je gevoel van veiligheid in de groep.

De onderlinge verstandhouding tussen leerkracht en leerlingen is een aandachtspunt

binnen de groepsprocessen van respectvol omgaan van leerlingen met elkaar. Het

sociaal- emotionele welbevinden op school draagt positief bij aan de omgangsvorm en

de leerprestaties. De leerkracht dient te zorgen voor een ontspannen sfeer en

wederzijds respect.

Het ondersteunt het zelfvertrouwen van leerlingen door positieve feedback te geven. In

gedrag en taalgebruik toont hij/zij respect voor leerlingen en bevordert dat leerlingen

interesse in elkaar tonen. De leerlingen worden gestimuleerd tot samenwerken.

Kinderen worden aangesproken op vervelend gedrag ten opzichte van elkaar. Kinderen

willen het gevoel hebben dat er naar hen geluisterd wordt. Het is verstandig om op

schoolniveau het pedagogische klimaat te bespreken.

Uitgangspunten van een pedagogisch klimaat kunnen onder andere zijn:

� de leerkrachten handelen in een doorgaande lijn voorspelbaar en verwachtingsvol om zo een veilig omgeving te creëren

� Regels worden conform document ‘voorspelbaarheid in leerkracht’ gehanteerd. � Regels in de groep worden aan het begin van het jaar positief in gezamenlijkheid

opgesteld � We zorgen voor een goede lesstructuur waarbij voorspelbaarheid wederom

centraal staat � Kinderen worden indien nodig aangesproken op hun gedrag door de leerkracht


maart 2013


Stel u zelf de vraag wat de afspraken betekenen voor uw eigen handelen en dat van de collega. Houden de leerkrachten zich aan de afspraken? Spreken de leerkrachten elkaar er op aan wanneer men zich niet aan de afspraken houd? Het pedagogisch handelen is een goed voorbeeld en doet immers goed volgen. Het langdurig plagen/pesten zal niet getolereerd moeten worden en wordt altijd

bespreekbaar gemaakt.

Complimenten en corrigeren

Op scholen is het naast het geven van complimentjes soms ook nodig straffen uit te

delen. Het is daarbij belangrijk om te bezien of de leerkracht zorgvuldig omgaat met

‘beloning en straf’. Geeft de leerkracht bijvoorbeeld op het juiste moment een

complimentje? Corrigeert de leerkracht leerlingen op het juiste moment ?Kinderen

groeien van positieve aandacht. Wanneer kinderen geen aandacht krijgen dan kan het

aandacht vragen ook negatief omslaan. Positief gedrag heeft bovendien een goede

invloed op de leerprestaties.

‘Heeft de leerkracht overwicht zonder autoritair te zijn?’ is ook een belangrijke

vraag. Evenals de vraag of er door de leerkracht wordt uitgelegd waarom hij/zij zo

handelt. Door leerlingen bij het proces te betrekken , geeft de leerkracht meer inzicht in

de omgangsvormen en is hij/zij voorspelbaar in het handelen. Verder dient de

leerkracht een goed voorbeeld te laten zien aan leerlingen voor wat betreft de

omgangsregels (teach as you preach)

Wanneer tijdens de lessen het gedrag van leerlingen en leerkrachten oprecht (eerlijk) is

met wederzijds respect kan men spreken van een positieve leeromgeving. Mocht het

gedrag bij een van de partijen niet optimaal zijn, zal het aanleiding moeten zijn voor een

gesprek met de ouders en/of de leerkracht.

Taakgerichte werksfeer(**)

De normindicator “taakgerichte werksfeer”wordt door de inspectie serieus

geobserveerd. De vraag die over deze normindicator gesteld kan worden is of er op

school goed gestructureerd lesgegeven wordt.

Een korte opsomming van eisen zal door mij kort toegelicht worden.

� Verlopen de activiteiten ordelijk?

� Wordt er op tijd begonnen met de lessen? Met andere woorden wordt de leertijd

efficiënt gebruikt.

� Gaat er niet te veel tijd verloren aan organisatie, bijvoorbeeld aan het uitdelen

van schriften of lesboeken.

� Wordt er gebruik gemaakt van een klassendienst?

� Hoe is de klasseninrichting? Met andere woorden wordt er zichtbaar aan een

doelmatig klassenmanagement gewerkt.


maart 2013


Daarnaast wordt gekeken of de activiteiten plezierig verlopen en er door de

leerlingen taakgericht wordt gewerkt.

� Van de leerkracht mag daarbij verwacht worden dat de gewenste leerhouding

duidelijk gemaakt wordt.

Tot slot

We zijn aan het eind gekomen van de indicatoren die passen bij het didactisch handelen.

Als leerkracht geef je kinderen optimaal de gelegenheid te functioneren.

Ontwikkeling begint bij jezelf. Een goede leerkracht is altijd in ontwikkeling. Het is dan

ook geen garantie dat wanneer je de indicatoren voldoende hebt ontwikkeld dat het

lesgeven in elke groep goed gaat. Er komt meer kijken voor de leerkracht dan enkel

didactisch handelen. De leerkrachten moeten goed op de hoogte van de minimale

kerndoelen van de leerlijn zijn. Is hij/zij goed op de hoogte? Immers de ontwikkeling

verloopt in een doorgaande lijn. Kan de leerkracht omgaan met de analyses van de

toetsen? Kan de leerkracht omgaan met complexe vaardigheden? Hoe zijn de

interventies bij zorgleerlingen? Hoe worden de leerlingen gevolgd in de registratie?

De passie en het leveren van sprankelend onderwijs maakt ontwikkeling voor alle

betrokken kinderen een feest.

Realiseert u zich als leerkracht dat u nooit bent uitgeleerd. Onderwijs blijft in beweging.


maart 2013


Literatuurlijst

Publicaties van de onderwijsinspectie

� Toezichtkader primair en voortgezet onderwijs 2012

� De staat van het onderwijs 2010-2011 – inspectie van het onderwijs 2012

� De kwaliteit van basisscholen en bestuurlijk handelen in het noorden van

Nederland (Ontwikkelingen in de periode 2008-2012)

Literatuur

Het didactische werkvormenboek- Piet Hoogeveen en Jos Winkel

Het didactische werkvormenboek- variatie en differentiatie in de praktijk- Piet

Hoogeveen en Jos Winkel

Basisschoolmanagement De onderwijsinspectie- prof dr Frans J.G. Janssens

Geraadpleegde websites

Flyer vijfhoeven: Coöperatief leren

Coöperatief leren

Mens-en-samenleving -leerstijlen-de-leercyclus-van-kolb

het didactische handelen in vogelvlucht - schoolindelift.nl didactische handelen in...

Documents