Her Sulamada Uygulanacak Sulama Suyu Miktarı ve Sulama Aralığı

Kullanılabilir su tutma kapasitesinin % cinsinden verilmesi durumda;

RyDSNTK

dn t ..100

).(

mmTK (%)SN (%)biliniyorsa; dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu

miktarı, mmTK : Tarla kapasitesi, %SN : Solma noktası, %Ry : Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmıt : Toprağın hacim ağırlığı, g/cm3

D : Islatılacak toprak derinliği, mm Kullanılabilir su tutma kapasitesinin derinlik cinsinden verilmesi durumunda;

dn = dk.D.Ry

dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm

dk : Kullanılabilir su tutma kapasitesi, mm/m

D : Islatılacak toprak derinliği, m

Ry : Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmı

D.N.

T.K.

S.N.

F.K.T.

Ry

dk biliniyorsa;

Ry değeri bilinmediğinde (ortalama ) % 50 (0.50) alınabilir.

Yüzey ve yağmurlama sulama yöntemi için : 0.50 damla ve küçük başlıklı yağmurlama sulama (ağaçaltı sulama yönt..) için : 0.30-0.40 alınır.

Ry, bitkiye göre değişir.

Ry, sulama yöntemine göre de değişir.

Tarla parsellerinde her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı:

Ea

dndt

dt : Her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, mm

dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm

Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı)

(Ea, yüzey sulama yöntemlerinde 0.30-0.80, yağmurlama yönteminde 0.65-0.80, damla sulama yönteminde 0.85-0.95 arasında değişir)

Su kaynağında ihtiyaç duyulan toplam sulama suyu miktarı :

EcEa

dndt

.

dt : Su kaynağında ihtiyaç duyulan sulama suyu miktarı, mm

dn : Bitki kök bölgesinde depolanması istenen sulama suyu miktarı, mm

Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı)

Ec : Su iletim randımanı (Toprak kanallarda 0.70, beton kaplamalı kanallarda 0.85,

basınçlı boru hatları olan sistemlerde 1.00 yani % 100 alınabilir)

Sulama aralığı :

ET

dnSA

SA : Sulama aralığı, gündn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mmET : Bitki su tüketimi, mm/gün

Sulama aralığı ağır bünyeli topraklarda su tutma kapasitelerinin daha yüksek olması nedeni ile hafif bünyeli topraklara göre daha fazla olur.

Örnek: Verilenler: -Kullanılabilir su tutma kapasitesi, dk= 160 mm/m-Etkili bitki kök derinliği, D= 60 cm-Bitki su tüketimi, ET= 5.9 mm/gün-Kullanılabilir su tutma kapasitesinin % 50’si tüketildiğinde sulamaya

başlanacaktır, Ry= 0.50-Su uygulama randımanı, Ea= % 65-Su iletim randımanı, Ec= % 85İstenenler:a) Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarıb) Sulama aralığıc) Tarlabaşında gereksinim duyulan sulama suyu miktarıd) Su kaynağında gereksinim duyulan sulama suyu miktarıÇözüm:a) Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı; dn = dk.D.Ry=160 x 0.60 x 0.50 =48 mmb) Sulama aralığı; SA=dn / ET=48/5.9=8 günc) Tarlabaşında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı (Tarlaya her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı) dt =dn/Ea=48/0.65 =73.8 mmd) Su kaynağında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı; dt =dn/Ea Ec=48/0.65 x 0.85 = 86.9 mm

SİSTEM KAPASİTESİ

Belirli bir sulama sisteminin kapasitesi için temel denklem:

A d = 3.6 Q T Ea

dn

dt

var

yokEa

dndt idi.

dt verilmişse ;

dn verilmişse ;

T

dtAQ

6.3

.

EaT

dnAQ

.6.3

.

Üstteki eşitlik daha önce verilen dt ’yi hesaplamada kullanılan ve

eşitliklerinde mm cinsinden bulunacak toplam sulama suyu ihtiyacının L/s cinsinden ifade edilmesinde ya da su kaynağında mevcut sulama suyu ile belirli bir tarla parselinin ne kadar sürede sulanacağının belirlenmesinde kullanılabilir.

Ea

dndt

EcEa

dndt

.

Anılan eşitlikten T çekilirse ; Q

dtAT

6.3

.

Q : Sistem kapasitesi (L/s)

A : Sulanacak alan (da)

dt : Toplam sulama suyu ihtiyacı (mm)

T : Sulama süresi (h)

dn : Net sulama suyu ihtiyacı (mm)

Örnek 1:Verilenler:-Tarla parselinin büyüklüğü, A= 20 da-Uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, dt= 90 mm-Tarlanın 10 saatte sulanması istenmektedir, T=10 hİstenen:-Tarlabaşı kanalında ihtiyaç duyulan debi miktarıÇözüm: Q= (A dt)/ (3.6 T)= (20 x 90)/ (3.6 x 10) = 50 L/s Örnek 2:

Verilenler:-Su kaynağında mevcut debi, Q= 60 L/s-Tarla parselenin büyüklüğü, A= 50 da-Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, dn= 80 mm-Su uygulama randımanı, Ea= % 70-Su iletim randımanı, Ec= % 100İstenen:-Tarlanın sulama süresiÇözüm: Önce dt sonra T bulunmalı. dt= dn/ Ea.Ec= 80 / (0.70 x 1.00) = 114.3 mm T=(A dt)/ (3.6 Q)= (50 x 114.3)/ (3.6 x 60)= 26 h

1. Fenolojik gözlemlerle

2. Toprak neminin elle kontroluyla

3. Toprak neminin ölçülmesiyle

4. Bitki su tüketiminden yararlanarak (Su dengesi denklemi)

-Gravimetrik yöntem-Tansiyometreler-Nötron Prob yöntemi

Sulama Zamanının Planlanması

Fenolojik Gözlem

Elle kontrol

Toprak Neminin Ölçülmesi

Gravimetrik Yöntem:

s

sw w

wwP

100

Pw : Kuru ağırlık yüzdesi cinsinden nem (%)

W : Toprak örneğinin yaş ağırlığı (g)

Ws : Toprak örneğinin kuru ağırlığı (g)

Örnek kabı

20 30 40 60

30

20

10

0

Top

rak n

em

i P

w

(%)

Tansiyometre okumaları (cb)

Tansiyometre Yöntemi:

BİTKİBİTKİ TANSİYON TANSİYON (cb)(cb)

Meyve ağaçlarıMeyve ağaçları 70 – 8070 – 80

NarenciyeNarenciye 50 – 70 50 – 70

BağBağ 40 – 60 40 – 60

DomatesDomates 60 – 70 60 – 70

MarulMarul 40 – 50 40 – 50

ÇilekÇilek 25 – 35 25 – 35

KerevizKereviz 20 – 30 20 – 30

Kavun, Karpuz, Kavun, Karpuz, Havuç….Havuç….

50 – 60 50 – 60

Sulama Zamanı İçin Tansiyon Değerleri

Tansiyometre

Top

rak n

em

i P

v (%

)

Sayım oranı(Nötron okuması/Standart okuma)

.. .

....

.

. ..

.

Nötron Prob Yöntemi:

Bitki su tüketiminden yararlanarak (su dengesi denklemi kullanılarak) sulama zamanının belirlenmesi:

S = I + P – ET – D

S : Topraktaki su değişimi, mmI : Sulama, mmP : Yağış, mmET : Evapotranspirasyon, mm/gün veya mm/ayD : Drenaj, mm

TariTarihh

BaşlangBaşlangıç Nemi ıç Nemi (mm)(mm)

SulamSulama a

Suyu Suyu (I)(I)

(mm)(mm)

Yağış Yağış (P)(P)

(mm)(mm)

ToplaToplam m

NemNem

(mm)(mm)

Periyot Periyot Sonu Sonu Nem Nem (mm)(mm)

PeriyoPeriyodik ETdik ET

YığışıYığışımlı ETmlı ET

22/022/033

01/001/044

12/012/044

25/025/044

05/005/055

25/025/055

300300

250250

200200

260260

210210

290290

--

--

120120

--

110110

--

1515

2525

1212

--

2626

--

315315

275275

332332

260260

346346

290290

250250

200200

260260

210210

290290

--

6565

7575

7272

5050

5656

--

00

6565

140140

212212

262262

318318

(+)

mm suyun hacim cinsinden mm suyun hacim cinsinden ifade edilmesiifade edilmesi

1mm1mm1 m3

1 da

1 mm su 1 da alanda 1 m3 (1 ton) su

1 mm su 1 m2 alanda 1 lt (1kg) su

SULAMADA POMPA GÜCÜ

Pompa

he : Emme yüksekliği

hb : Basma yüksekliği H = he + hb +

hshs = (he+hb)0.10

H : Manometrik yükseklik (m)

hs : Sürtünme kaybı (m)

p

HQP

.75

..

Q

L/s 1 kg/dm3 (lt)

m3/s 103 kg/m3 (ton)

P : Pompa gücü (BG) (Pompa diesel motorla çalıştırılacaksa gerekli güç)

Q : Debi (L/s)

H : Manometrik yükseklik (m) : Suyun yoğunluğu (1 kg/dm3)

p: Pompa randımanı (%)

Pompa diesel yerine elektrik motoru ile çalıştırılacaksa gerekli güç :

1 BG = 0.736 KW

ÖRNEK PROBLEMLER