1

HEPATOBİLİYER HASTALIKLARDA

BİYOKİMYASAL TESTLER

Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIKADÜTF Biyokimya AD

2004

2

Karaciğerin başlıca fonksiyonları

3

Karaciğerin karbohidrat metabolizması ile ilgili fonksiyonları

• glikojenin depo edilmesi ve parçalanması

• glukoneogenez

• glukozun pentoz fosfat yolunda yıkılımı

• galaktoz ve fruktozun glukoza dönüştürülmesi

• glukozun diğer monosakkaridlere ve yağa dönüştürülmesi

4

5

Karaciğerin lipid metabolizması ile ilgili fonksiyonları

• yağ asitlerinin sentezi ve oksidasyonu

• yağ asitlerinden trigliserid oluşumu

• fosfolipid sentezi

• lipoproteinlerin sentezi

• keton cisimlerinin sentezi

• kolesterol biyosentezi

• safra asitlerinin ve safranın oluşturulması

6

7

Karaciğerin amino asit ve azot metabolizması ile ilgili fonksiyonları

• deaminasyon• transaminasyon• endojen amino asitlerin sentezi• plazma proteinlerinin sentezi• üre sentezi • ürik asit sentezi• kreatinin sentezi• porfirin sentezi• safra asitleri sentezi

8

9

Karaciğerin bilirubin metabolizması ile ilgili fonksiyonları

• bilirubinin oluşturulması

• bilirubinin alınımı

• bilirubinin konjugasyonu

• bilirubinin atılımı

10

11

Karaciğerin hematolojik fonksiyonu

• pıhtılaşma faktörlerinden faktör I (fibrinojen), II (protrombin), V, VII, IX ve X sentezi

• hemoglobinin yıkılımı

• fetüste eritrositlerin yapılması

12

Karaciğerin ekskresyon fonksiyonu

13

Karaciğerin detoksifikasyon

fonksiyonu 1

14

Karaciğerin detoksifikasyon

fonksiyonu 2

15

Karaciğerin depolama fonksiyonu

• Glikojen

• Demir ve bakır

• Vitamin D ve B12

16

Karaciğerin immünolojik fonksiyonu

• Kupffer hücreleri, fagositoz, antikor oluşumu ve humoral savunmada rol oynarlar.

17

Karaciğer hastalıklarında patolojiler

• hücre harabiyeti

• kolestaz

18

Karaciğer hücre harabiyeti

• Hepatitler

• Siroz

• Akut karaciğer nekrozu

Şok veya sağ kalp yetmezliğine bağlı olarak ortaya çıkan hepatik konjesyon, uzun süre devam

eden biliyer tıkanma da karaciğer hücre harabiyetine neden olabilir

19

Kolestaz

• İntrahepatik kolestaz

• Ekstrahepatik kolestaz

Kanda kolesterol artışıyla ksantomatozis,

bilirubin artışıyla sarılık,

safra asidi artışıyla kaşıntı meydana gelir.

yağda çözünen vitaminler emilemez

20

İntrahepatik kolestaz viral hepatitlerde

klorpromazin ve halotan gibi ilaçların etkisiyle

alkol etkisiyle

gebelikte

karaciğer infiltrasyonlarında

intrahepatik biliyer atrezi, kolanjitis ve biliyer sirozda ortaya çıkabilir

sıklıkla hücre harabiyeti ile birliktedir

21

Ekstrahepatik kolestaz

karaciğer dışı safra yollarında taş, tümör, kist, parazit ve dıştan bası

safra yolları atrezisi

safranın koyulaşma sendromu

safra kanallarının fibrozisi durumlarında ortaya çıkabilir

22

Karaciğer patolojilerini belirleyen testler

• karaciğer hücre harabiyetini belirleyen testler

• kolestazı belirleyen testler

• karaciğer disfonksiyonunu belirleyen testler

• karaciğer hastalıklarının etiyolojisini belirleyen testler

23

Karaciğer hücre harabiyetini belirleyen testler

• serum trasaminazlarının (ALT ve AST) tayini

• serum laktat dehidrojenaz (LDH, LD) tayini• serum glutamat dehidrojenaz (GLDH)

tayini • izositrat dehidrojenaz (ICDH) tayini • malat dehidrojenaz tayini • alkol dehidrojenaz tayini

24

Serum transaminazları (ALT ve AST) 1

Akut viral hepatitte

klinik semptomlardan 1-2 gün veya birkaç hafta önce yükselmeye başlar

7-12. günlerde normalin 20-50 ve bazen 100 katı olmak üzere maksimum olur

2. haftadan itibaren B tipi viral hepatitte daha yavaş olmak üzere düşmeye başlar

komplikasyon yoksa 3-5. haftada normal düzeye iner

6 aydan sonra da yüksek olması kronikleşmeyi gösterir

25

Fulminan hepatitte ilk 1-2 gün serum transaminazları yüksektir. Sonra sarılık artar fakat transaminazların libere olacağı hücrelerin tükenmesine bağlı olarak serum transaminazlarının aktivitesi düşer

Toksik hepatitte ve karaciğeri etkileyen enfeksiyöz mononükleozda da serum transaminazları yükselir.

Sirozda ve karaciğer karsinomlarında AST daha fazla olmak üzere serum transaminazları 4-5 kat artabilir, fakat ALT/AST oranı 1’den küçük kalır

Serum transaminazları (ALT ve AST) 2

26

Serum laktat dehidrojenaz (LDH, LD)

Akut viral hepatitte ALT ve AST’ye göre daha az olmak üzere serum LDH aktivitesi artar; en çok da LDH5 izoenzimi

yükselir

Akut toksik karaciğer hasarlarında aşırı yüksek serum LDH aktivitesi saptanır

Enfeksiyöz mononükleoz ile oluşan hepatik hasarda LDH2 ve

LDH5 izoenzimleri birlikte yükselirler

Kronik karaciğer hastalıklarında LDH aktivitesinde hafif değişiklikler olabilir

Karaciğere metastaz yapmış bir karsinomun varlığında çok yüksek LDH aktivitesi olabilir

27

Kolestazı belirleyen testler

• serum alkalen fosfataz (ALP) aktivitesi tayini

• serum gama glutamiltransferaz (-GT, GGT) aktivitesi tayini

• serum 5'-Nükleotidaz (5'-NT) aktivitesi tayini

• serum lösin aminopeptidaz (LAP) aktivitesi tayini

28

Serum alkalen fosfataz (ALP)

Karaciğer hastalıklarında, safra kanaliküllerini örten hücrelerin enzim üretmelerinde artışa bağlı olarak serum ALP aktivitesi yükselir

29

Gama glutamil transferaz (GGT, -GT)

Siroz, metastatik kanser ve hepatik infiltrasyonun saptanması gereken durumlarda karaciğer hastalığının çok daha duyarlı bir göstergesidir

Kolestazda serum GGT düzeyi, normalin 5-30 katı artar

Alkolik karaciğerde kronik hepatit ve alkole bağlı olmayan siroz olgularına göre yüksek serum GGT düzeyi saptanır

Viral hepatitte ılımlı serum GGT artışı olur

30

Serum 5'-Nükleotidaz

karaciğer hastalıklarının her türünde ve özellikle parankim hastalıklarında artar.

31

Serum lösin aminopeptidaz (LAP)

kolestazda ve hepatitte artar

32

Karaciğer disfonksiyonunu belirleyen testler

• karaciğerin alınım, konjugasyon ve atılım disfonksiyonunu belirleyen testler

• karaciğerin yapım disfonksiyonunu belirleyen testler

• karaciğerin çeşitli metabolik fonksiyonlarında bozulmayı gösteren testler

• karaciğerin detoksifikasyon fonksiyonunu inceleme testi

33

Karaciğerin alınım, konjugasyon ve atılım disfonksiyonunu belirleyen testler

serum safra pigmentleri (bilirubin, safra tuzları) düzeyi tayini

idrarda bilirubin ve bilirubin yıkılım ürünü olan ürobilinojen tayini

BSP testi

indosiyanin yeşili testi

34

Karaciğerin yapım disfonksiyonunu belirleyen

testlerserum proteinlerinin tayini

karaciğer flokülasyon testleri

kanama ve pıhtılaşma zamanı tayini

kolinesteraz tayini

lesitin kolesterol açil transferaz (LCAT) tayini

35

Karaciğer patolojilerinde serum proteinleri 1

Serum albumin düzeyinde azalma, kronik karaciğer hasarı, portal siroz ve biliyer sirozda görülür.

Serum 1-globulin düzeyinde azalma,

hepatosellüler yetmezlik ve 1-antitripsin

eksikliğinde; artış da doku harabiyetinin olduğu enfeksiyon, ateşli hastalıklar, enflamasyon ve malignite durumlarında görülür.

Serum 2-globulin düzeyinde azalma, fulminan

karaciğer nekrozunda; artış da kolestaz, enflamasyon ve malignite durumlarında görülür.

36

Karaciğer patolojilerinde serum proteinleri 2

Serum -globulin düzeyinde azalma, hepatosellüler yetmezlikte; artış da kolestaz, enflamasyon ve malignite durumlarında görülür.

Serum -globulin düzeyi, bütün karaciğer hastalıklarında artar. Kronik aktif hepatitte IgG artışı, alkolik sirozda IgA artışı, biliyer sirozda IgM artışı önemlidir

37

Karaciğerin çeşitli metabolik fonksiyonlarında bozulmayı

gösteren testler

serum glukoz düzeyi tayini

oral glukoz tolerans testi

galaktoz ve fruktoz tolerans testleri

serum NPN bileşiklerinin tayini

serum total kolesterol düzeyi tayini

serum demir düzeyi tayini

38

Karaciğerin detoksifikasyon fonksiyonunu inceleme testi

Hippürik asit testi

39

Karaciğer hastalıklarının etiyolojisini belirleyen testler

• HBsAg ve diğer hepatit markerlerinin tayini, hepatit tanısı için önemlidir.

• AFP yüksekliği,karaciğer tümörlerinde saptanır.

• ANA, antimitokondriyal antikor, düz kas antikorları,

kronik hepatitte pozitiftir