NOVEMBER 2013, UITGAVE 442 Jaap Bazuin: Anticyclisch investeren geeft HEIDENHAIN voorsprong3 Zonnepanelen op kantoordak, extra stap in milieuvriendelijke huisvesting 4 Paul Ouwehand, Delft University of Technology Racing team

“De unieke toepassing van encoders door DUT Racing is voor HEIDENHAIN ook leerzaam”7 EMO 2013: ’Dynamic Efficiency’ en ‘Dynamic Precision’ optimaliseren frezen en draaien8 Precisiebeurs 2013 te Veldhoven, 3 en 4 december 11 De heer Dingemanse wint Weissbier met beste TNC-programma12 METAVAK 2013 te Gorinchem, 5, 6 en 7 november: 13 HIT, HEIDENHAIN Interactieve Training nu óók voor DIN/ISO programmering14 Bespaar tijd en geld door het gebruik van onze servicetools PWT 10, 17 en 18 en PWM 9 en 20

HEIDENHAIN Nederland, Copernicuslaan 34, 6716 BM Ede, tel. 0318-581800, e-mail: verkoop@heidenhain.nl

METAVAK 20135, 6 en 7 novemberEvenementenhal Gorinchem

precisiebeurs 2013dinsdag 3 & woensdag 4 december te Veldhoven

HEIDENHAIN hecht aan een goede relatie met haarafnemers en in de hightech-industrie is transparantieen samenwerking daarbij zeer belangrijk. Gerenom -meerde ondernemingen gebruiken onze knowhowgraag in hun R & D-activiteiten, waardoor wij eenbelangrijke bijdrage in het succes kunnen leveren enals relevante partner in business gezien worden.Doordat wij, als specialisten en marktleider op ons vak-gebied, alle knowhow en een aanzienlijk deel van onzeprofit gebruiken om de nieuwste producten continuverder te ontwikkelen, kunnen wij steeds de meestgeavanceerde producten aanbieden.

Partner voor de toekomst

Anticyclisch investeren geeft HEIDENHAINvoorsprong

Voortdurende nieuwbouw voor passendehuisvesting In 2006 is er op ons fabrieksterrein in Traunreut (D) aleen grote productiehal gebouwd (A30) waar 1,3 mil-joen encoders en ook de honderdduizenden lengte-meetsystemen in cleanrooms gebouwd worden. Dezeworden vervolgens volautomatisch en conform de nor-meringen verpakt en naar het warehouse getranspor-teerd, waarbij de producten nauwelijks door een men-senhand aangeraakt hoeven te worden.

Supermoderne productiefaciliteit in aan-bouwOp dit moment wordt er hard gewerkt aan het nieuweproductiegebouw A40, zeer geavanceerd en ‘schoon’,met een vloeroppervlakte van 33.000 m2. Hier zullenvanaf medio 2014 voornamelijk de besturingselemen-ten met wire bonders en chip on board-technologiegefabriceerd worden. Deze gaan naar een 30 meterhoog, volautomatisch werkend magazijn waar onbe-mande voertuigen de producten vanuit de productieaf-deling efficiënt opbergen en ook weer uitleveren.

Nieuwe trainingsfaciliteiten HEIDENHAIN blijft uiteraard ookinnovatief met betrekking tot debesturingen. Opties in de bestu-ring kunnen veel dure man- enmachine-uren besparen. Het is

belangrijk dat de medewerkers aan de kostbare pro-ductiesystemen weten wat er gebeurt, hoe een machi-ne functioneert en de bewerking loopt. Het zijn juist de

HEIDENHAIN heeft alle jaren geïnvesteerd voor de lange termijn, om zo ookin de toekomst een betrouwbare partner in business te kunnen zijn. Net voorde crisis van 2008 was er al gigantisch geïnvesteerd en dat heeft geresulteerdin een significante marktaandeelvergroting voor de encoders. Mede door hetgedurfde anticyclische investeringsbeleid heeft HEIDENHAIN de markt, metals voorbeeld de encoders, in een ramp-up periode op korte termijn van gro-te hoeveelheden kunnen voorzien. Hierbij werden de afgesproken levertijdenook stipt nagekomen.

Bouwput van inmiddels bijnagerealiseerde gebouw A40

2

vakmensen en niet de knop-pendrukkers die het rende-ment uit de investering kun-nen halen. Opleiding en ken-nis van alle mogelijkhedenzijn hiervoor noodzakelijk. Degebruikers-trainingen kun-nen wij in Ede of op locatieverzorgen, in Traunreut zijn

gespecialiseerde opleidingen mogelijk.

Vorig jaar is ons nieuwe trainingscentrum in Traunreutin gebruik genomen. Dit biedt de internationale cursis-ten zes goed uitgeruste scholingsruimtes, voorzien vanalle interactieve middelen om snel en succesvol te kun-nen trainen. Alle theorie kan in de machinehal, met eenuitgebreid machinepark van actuele CNC-gestuurdebewerkingsmachines, in de praktijk worden gebracht.Voordeel van deze trainingslocatie op ons complex isook dat onze nieuwste producten en actuele informatievoor de kennisoverdracht hier als eerste aanwezig zijn.

3200 medewerkers en de mobiliteitVoor de 3200 medewerkers, én de logistiek in het dorpTraunreut, is het belangrijk dat er nu ook een enormeparkeergarage met 9 etages is, die het mogelijk maaktom 2000 auto’s op eigen terrein te parkeren. Door deafstemming op o.a. de ploegendienst voldoet dit aantalen is er geen overlast in de omgeving.

3

Nieuwe fabriek in Jena Om aan de vraag naar de meetsystemen te kunnenvoldoen is de productiefaciliteit uitgebreid met eencompleet nieuwe fabriek in Jena, in het oosten vanDuitsland. Hiermee is de productiecapaciteit aanzienlijkuitgebreid.

Stevig investeren in de producten van detoekomstHEIDENHAIN heeft de laatste jaren in zowel Traunreutals in Jena enorm veel geld geïnvesteerd om de kwali-teit te waarborgen en de toenemende vraag naar dehigh-end meetsystemen en besturingen te kunnenbeantwoorden. De dynamiek in onze firma past bijonze bijdrage aan de zeer nauwkeurige gereedschaps-machines, maar ook in opstellingen voor de productieen verdere verwerking van elektronische componen-ten en halfgeleiders. Met onze uitgebreide knowhow inde ontwikkeling en productie van meetsystemen enbesturingen creëren we een belangrijke basis voor deautomatisering van installaties en productiemachinesvan morgen. Mede dankzij het vertrouwen dat onzeklanten in ons en in onze producten hebben, kunnenwij blijven investeren in de producten van de toekomst.

Jaap Bazuin, directeur �

HEIDENHAIN zet extra stap in milieuvriendelijke huisvestingAl bij de nieuwbouw van ons kantoorpand in 2003, was milieu en energiebesparing een belangrijk issue.Uiteraard voldoet het pand aan hoge isolatienormen, o.a. de bredere, zwaar geïsoleerde spouwmuren enextra breed HR++ glas maken het mogelijk het pand te verwarmen met de daarbinnen afgegeven warmtevan de mensen en alle elektrische apparatuur. Het geavanceerde klimaatregeling- systeem, hetgeen gebruikmaakt van een warmtewiel, zorgt voor een verantwoorde en milieuvriendelijke beheersing van temperatuuren luchtvochtigheid. Door de installatie van zonnepanelen kunnen wij het milieu nog verder sparen en onzeenergiekosten reduceren.

Ons systeem bestaat uit 116 zonnepanelen van 255 Wp met een oppervlakte van 190 m2. Dit kan een piekver-mogen van 29580 Wp leveren en de geschatte jaaropbrengst is 26500 kWh. Daaruit kan een aanzienlijk deelvan onze stroomconsumptie gehaald worden. Dit milieuvriendelijke energiesysteem draait sinds 23 april en in 5 maanden noteerden wij al een opbrengst van 18000 kWh, cijfers die het beloofde rendementwaarmaken. �

190 m2 Zonnepanelen op kantoordak

Delft University of Technology Racing team, beter bekend als DUTRacing, is een Nederlands FormulaStudent Team uit Delft. DUT Racingstaat bekend om het ontwikkelen vanlichtgewicht Formula Studentraceauto's en doet al ruim 10 jaarmee aan de mondiale Formula Stu-dent competitie. Paul Ouwehand,teamlid vanaf het eerste uur: “DUTRacing rijdt met elektrische auto’s endeze gebruiken van HEIDENHAIN perauto vier roterende encoders EBI1135. Iedere encoder zit compactverwerkt in één van de vier motorenin de wielen van de auto. De PWM 20wordt door DUT Racing gebruikt omde encoders perfect af te stellen.”

4

DUT Racing heeft zich inmiddels, met vier overwinnin-gen op de Formula Student Germany in Hockenheimen één maal een overwinning op de Formula StudentUK, tot de eerste plaats op de wereldranglijst op -gewerkt. Paul Ouwehand: “De laatste nummer 1 over-winning was recent, in augustus 2013 op Hockenheim.”

Van verbrandingsmotor naar elektrischemotorPaul Ouwehand: “Na mijn bachelor werktuigbouwkun-de aan de TU Delft heb ik twee jaar niet gestudeerd,maar aan het DUT Racing project gewerkt. Het afgelo-pen jaar heb ik mijn studie weer opgepakt met eenmaster werktuigbouwkunde en mechatronica. In totaalheb ik nu drie jaar bij het DUT Racing team gezeten.Eerst heb ik gewerkt aan de verbrandingsmotor, wantde auto reed eerst, ook al succesvol, op bio-ethanol. In2006 behaalde het team hiermee een tweede plaats tij-dens de Formula Student UK en in 2008 een overwin-ning tijdens de Formula Student Germany. In het sei-zoen 2009 reed het team de auto voor de derde keernaar een tweede plaats in Engeland, en in 2010 werdwederom de Formula Student Germany-titel uitDuitsland meegenomen. Het jaar daarna, in 2011, zijnwe overgestapt naar de elektrische motor en heb ik detransmissie, de tandwieloverbrenging ontworpen enveel onderdelen geproduceerd.”

Fulltime lid van kernteamHet DUT Racing team bestaat uit ongeveer 75 teamle-den die samenwerken om een snelle, efficiënte enbetrouwbare raceauto te bouwen in minder dan éénjaar. Alle leden van het team zijn studenten aan de TUDelft en verschillen van eerstejaars tot promovendi. Ditmaakt DUT Racing een van de grootste en meest geva-rieerde studententeams van de TU Delft. ”Afgelopenstudiejaar ben ik fulltime toegetreden tot het kernteam,het managementteam van DUT Racing. Dit manage-ment bestaat uit tien personen die een jaar niet stude-ren en fulltime voor dit project werken.”

“De unieke toepassing van encodersdoor DUT Racing is voorHEIDENHAIN ook leerzaam”

Paul Ouwehand, Delft University of Technology Racing team:

5

Ideale combinatie van theorie en praktijkHet DUT Racing team en de vereniging eromheen heb-ben een visie voor de lange termijn. Het primaire doelvan het project is educatie: “Jaarlijks wordt de kennisen kunde in het ontwerpen van een raceauto bij ledenbijgebracht door middel van colleges en workshops.Op deze manier wordt de kennis en ervaring van oud-teamleden overgedragen op een nieuwe garde. Deinsteek is zorgen dat de mensen die meedoen aan hetproject er veel van leren en uiteindelijk een betere inge-nieur worden. In die zin willen we het project een toe-voeging laten zijn aan hun studie. Op de TU krijg je veeltheorie en niet bij elke studie kun je dat evenveel in depraktijk brengen. Juist binnen DUT Racing is dat heelgoed mogelijk. Je ontwerpt en maakt producten die jedaadwerkelijk test door ermee te rijden, en dat is heelleerzaam.”

Formula Student Germany in Hockenheim“Het was dit jaar als alumni mijn taak, te adviseren enom alle know how die ik de afgelopen drie jaar hebopgebouwd door te geven. Bedoeld om elk nieuwteam niet steeds opnieuw het wiel te laten uitvindenen het team verder te laten groeien voor de race inHockenheim. Het blijkt vooral lastig om in te schattenhoeveel tijd je hebt voor een technische aanpassing.We hebben in 2011 de eerste elektrische autogebouwd. Deze is in 2012 opgevolgd door de huidigevierwiel aangedreven racewagen met elektromotorenin de wielen. Belangrijk verschil is dat de wagen nuregeneratief kan remmen om zo energie terug te bren-gen naar de auto, waardoor een kleiner accupakket vol-staat. Dat biedt heel veel voordelen: je kunt harder rij-den en je verbruikt minder energie. Met deze snelleauto hebben we ook verleden jaar gewonnen opHockenheim. Dit jaar werd deze auto vooral gebruiktom testen mee te doen voor het nieuwe team en omcoureurs te trainen, zolang de huidige auto nog nietklaar was.

Een paar maanden geleden is tijdens een training éénvan de motoren kapot gegaan en die verlangde repara-tie. Wij gebruiken vier encoders van HEIDENHAIN, éénin elk wiel van de auto. Een hele goede encoder, overi-gens. Maar op de motor, de as en de lager zat teveelspeling en daardoor stopte de encoder ermee. Dushebben we die motor uit elkaar gehaald om er nieuwelagers in te zetten. Deze wordt nu weer in elkaar gezeten getest.”

Encoder helpt motor compact houdenDe motor is het hart van de elektrische auto, waar allesverder omheen is gebouwd. Paul Ouwehand: “Dereden waarom wij zo’n vierwiel aangedreven elektri-sche auto kúnnen bouwen, is omdat wij hele krachtige,

>

“De PWM 20 wordt door DUT Racing gebruikt om de

encoder in iedere motor perfect af te stellen.”

DUT Racingteam verbreekt record acceleratie 0 - 100 km/u

Het is het DUT Racingteam gelukt. Ze hebben het wereldrecord acceleratie van0 tot 100 km/u voor elektrische auto's verbroken. "Ladies and gentleman, we seta new record! 2,15 SECONDS", twitterde het team vrijdag 20 september 2013. Het record stond op 2,68 seconden. Men dacht dat de DUT12 rond de 2,3 secon-den zou halen. Dat is al sneller dan bijvoorbeeld de Bugatti Veyron Super Sporten zelfs Guido van der Garde haalt dat in zijn Formule-1 wagen niet.

De studenten gebruikten hun in 2012 gebouwde, compacte en vierwiel-aange-dreven, racewagen van slechts 145 kg. waarmee zij ook het WK in Hockenheimwonnen. Voor dit acceleratierecord werd de racewagen waar mogelijk nog lich-ter gemaakt, maar het belangrijkste verschil komt van de elektromotoren. Diemogen in de Formula Student competitie maar 114 pk leveren en zijn danbegrenst. Nu is de volle kracht gebruikt, dat komt neer op 135 pk, bijna één pkper kilogram gewicht. De encoders en analysetool hebben zich nuttig gemaakt.

6

HEIDENHAIN, zelf over en kunnen we op elk momentdat dit nodig is de encoders uitlijnen.”

Belangstelling van HEIDENHAINDe elektromotoren bouwen wij in samenwerking meteen Duits bedrijf dat servomotoren ontwikkelt en deencoder EBI 1135 van HEIDENHAIN heeft meegeleverd.HEIDENHAIN ondersteunt ons rechtstreeks met onderandere de analysetool PWM 20, bekabeling en dergelij-ke en ook support als wij dat nodig hebben. Uiteraard isook HEIDENHAIN in ons geïnteresseerd vanwege dezeniet alledaagse toepassing van hun encoders in onzeelektrische raceauto. We gaan bij voor beeld in hetgebruik ervan iets over de officiële limiet heen vanHEIDENHAIN voor wat betreft toerental.

En wat ook wel een uitdaging is: onze auto zit vol metelektronica, zoals een 600 Volt accupakket. Ook lopener powerdraden en signaaldraden kriskras door deauto. De elektromagnetische comptabiliteit maakt hetmoeilijk om ervoor te zorgen dat al je signalen niet ver-stoord worden. Punten die ook de aandacht hebbenvan HEIDENHAIN, ze hebben er interesse in om te zienhoe wij met dat soort zaken omgaan. In het verledenhebben we bijvoorbeeld problemen gehad, omdat eensignaal van de encoder werd verstoord door een onge-wenste magnetische koppeling, ontstaan tussen diver-se draden. Dit voorkomen wij nu door de bekabelinganders te leggen. We hebben voortdurend contact omervaringen uit te wisselen en hopen dit voor de toe-komst zo te houden. Door de betrokkenheid vanHEIDENHAIN kunnen de studenten ook ervaren watde nauwkeurigheid van dit kwaliteitsproduct voor onsproject betekent!” �

compacte motoren hebben kunnen maken. Zo klein datdeze zelfs in de wielen passen, dit concept biedt onsveel meer mogelijkheden voor deze auto. Eén van deredenen waarom deze motor zo compact kan zijn, isdat we ook een hele kleine compacte encoder vanHEIDENHAIN kunnen toepassen. Deze is aan de ach-terkant van de motoren geplaatst en dit conceptscheelt dus heel veel inbouwruimte. Daarnaast is dezeencoder extreem nauwkeurig. Die is cruciaal omdat wehiermee het maximale aan performance uit de motorkunnen halen. We knijpen ‘m als het ware helemaal uit.Daardoor rijden we op een extreem hoog toerental van20.000 toeren. Ook gebruiken wij een bepaald principegenaamd veldverzwakking. Dit is een speciaal typeaansturing van je motor waardoor deze eigenlijk con-stant vermogen kan leveren. Dat lukt alleen als je heelnauwkeurig de hoeken van je motor kunt uitlezen endát lukt dus alleen met een zeer nauwkeurige encoderzoals die van HEIDENHAIN. We profiteren hierbij vande synergetische combinatie van nauwkeurigheid encompact formaat. We halen daardoor een maximaalvermogen uit de vier motoren per auto en houden dietoch zo klein zijn dat deze in de wielen ingebouwd kun-nen worden.”

Makkelijk uitlijnen met analysetool PWM 20“Ook gebruiken we de analysetool PWM 20. Elke keerals we de motor uit elkaar halen, moet de encoderopnieuw ingebouwd en dan ook uitgelijnd worden omte zorgen dat deze weer zo nauwkeurig mogelijk werkt.Dit uitlijnen doen we heel gemakkelijk en zorgvuldigmet de analysetool PWM 20. Voorheen waren we hiervoor afhankelijk van HEIDENHAIN of onzemotorenbouwer. Gelukkig beschikken wij er nu, via

>

Tijdens de EMO 2013, gehouden van 16 tot en met 21 september te Hannover heeftHEIDENHAIN, zoals gebruikelijk, een aantal belangrijke noviteiten gepresenteerd.Voor ons bedrijf biedt deze beurs de mogelijkheid om de internationale relaties enpers op bekend terrein te informeren over de laatste ontwikkelingen. Ook dit jaar was het druk op onze stand waar onder de thema’s ‘Dynamic Efficiency’en ‘Dynamic Precision’ onder andere een zestal nieuwe TNC-functies werd getoond.

7

Colofon:HEIDENHAINinfo is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V. Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties.Redactiesecretariaat en administratie: Anna Weerd. Adreswijzigingen s.v.p. doorgeven via e-mail: documentatie@heidenhain.nl Copernicuslaan 34, 6716 BM EDE, Postbus 92, 6710 BB EDE, Tel. (0318) 58 18 00, Fax (0318) 58 18 70. Internet: www.heidenhain.nlHoofdredactie: ing. J.E. Bazuin. Redactie: Directie: ing. J.E. Bazuin / Productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Huissen. Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

Noviteit op EMO 2013

TNC besturingen van de nieuwste generatieDe demonstratie van de TNC 640 high-end contourbe-sturing op een werkende productiemachine trok veelaandacht en was erg indrukwekkend. Deze besturing,geschikt voor zowel bewerkingscentra als voor frees-draaimachines, beschikt nu over een “one-of-a-kind”zeer gedetailleerde 3D-simulatie die zowel frees- alsdraaibewerkingen kan simuleren in één enkel grafischbeeld. Bovendien heeft de TNC 640 nu tijdbesparendeen praktische functies speciaal voor draaibewerkingen.De sleutelbegrippen zijn hier dynamische blankformaataanpassing en geavanceerde steek-draaicycli.

Deze live-demonstratie, het aanwezige scala aanbesturingen en programmeerstations, alsmede de tal-rijke presentaties hebben veel bezoekers van onzestand overtuigd van de kracht en bruikbaarheid vanonze nieuwste generatie TNC-besturingen.

Onze meetsystemen, variërend van hoekencoders totlineaire encoders en meettasters en informatie overinterfaces en kwaliteitsborging werden uiteraard ookgepresenteerd.�

’Dynamic Efficiency’ en ‘Dynamic Precision’optimaliseren frezen en draaien

Deze concepten omvatten functies voor TNC besturin-gen waarmee zowel frees- als draaibewerkingen nogsneller en nauwkeuriger kunnen worden uitgevoerd.Complexere bewerkingen kan men niet alleen snellerafwerken, maar ook nog met een duidelijk betere kwa-liteit. In het kort: efficiënter en nauwkeuriger!

Dynamic EfficiencyDe bediener kan “Dynamic Efficiency” gebruiken om,gedurende zware freesbewerkingen, de bewerkings -tijd te verkorten en de chip removel rates te verhogen.De volgende opties staan tot zijn beschikking:• ACC (Active Chatter Control): actieve verminderingvan de neiging tot chatter (ratelen)

• AFC (Adaptive Feed Control): lastafhankelijke aan-passing van de voeding

• Troichoïdaal frezen: zeer efficiënt verspanen van wil-lekeurige sleuven

Dynamic Precision"Dynamic Precision" helpt de bediener om de potentie-le nauwkeurigheid van een TNC gestuurde machineefficiënter te benutten. Daarnaast biedt het voordelendoor hoge productiesnelheden van nauwkeurigbewerkte werkstukken met betere oppervlakken, ver-hoogde nauwkeurigheid en kortere bewerkingstijden.• CTC: compensatie van de acceleratie-afhankelijke

positiefouten • AVD: actieve demping van resonanties in de aandrijf-lijn en de machine

• PAC / LAC / MAC: positie-/belasting-/bewegingsafhankelijke aanpassing van de regelparameters

8

Modulaire elektronica voor meervoudige meetplaatsen en ook nieuwste hoek- en lengtemeetsystemen present.De bezoeker van de Precisiebeurs kan weer gratis kennis nemen van nieuwe tech-

nologieën, oplossingen en producten, getoond door 260 specialistische be-drijven en kennisinstellingen. Daarnaast zijn er ruim 50 innoverende en

inspirerende lezingen en is er het Internationaal Brokerage Event metEEN/Syntens. HEIDENHAIN zal zeker opzien baren met de nieuwe

modulaire elektronica voor meervoudige meetplaatsen, MSE 1000, en de nóg kleinere encoders en linialen.

Naast bovengenoemde noviteiten treft u op onzestand uiteraard nog meer systemen aan en onsteam adviseert u graag over mogelijke toepas-singen in uw vakgebied.

Precisiebeurs 2013 dinsdag 3 & woensdag 4 december Veldhoven

Nieuw

Absolute meettaster ACANTOnu met langere meetwegDe serie ACANTO-meettasters is uitgebreid met een variant dieeen meetlengte heeft van 30 mm. Deze meettaster kenmerkt zichvoor de uitgave van absolute positiewaarde en is daardoor bijzon-der geschikt voor metingen tijdens de productie, in meervoudigemeetplaatsen en in automatische test- en controle-opstellingen.

De optische aftasting van de absolute verdeling zorgt ervoor dat hetpasseren van referentiemerken niet meer nodig is. Dit maakt ook eenhoge en gelijkblijvende nauwkeurigheid over de gehele meetlengtemogelijk. Voor toepassingen in de ‘in proces- meettechniek’ heeft deACANTO een beschermingklasse van IP 67. De steekbare aansluitkabel is in verschillende kabellengtes leverbaar.

De van de andere HEIDENHAIN-meetsystemen bekende EnDat 2.2-interface biedt ook bij de ACANTO de mogelijkheid van een eenvoudi-ge statusweergave en een diagnosemogelijkheid. Snelle inbedrijfnameen hoge data-overdrachtssnelheden zijn ook met dit systeem mogelijk.Tijdens de inbedrijfname kunnen via de EnDat 2.2-interface de sys-teemgegevens uitgelezen worden, terwijl in de bedrijfsmodus de diag-nosegegevens over de kwaliteit van de incrementele en absolute sig-nalen opgevraagd kunnen worden. Tevens is het mogelijk OEM-gege-vens op te slaan in het geheugen van de tasters. De innovatieve tech-nologie van de glijlagers in de meetpinole verlaagt de wrijving en ver-mindert de slijtage in de meettaster.

Nieuw

LIC 2100 absoluutbandmeetsysteemNa de eerdere en succesvolle introductie van deLIC 4100 lanceert HEIDENHAIN nu de LIC 2100,een open liniaal die zich kenmerkt door groteaanbouwtoleranties. (roll/pitch/moiré: +/-1graad). Dit robuuste absolute bandmeetsysteemis met name bedoeld voor toepassingen metminder hoge nauwkeurigheden, maar waar welhoge eisen worden gesteld aan de betrouw-baarheid.

9

Enkele technische specificaties van ERO 2000:Verdeling: Verdeling: SUPRADUR planar fase verdeling

op glasOptische diameter van de verdeling: 16,3 mmAantal strepen: 2.500 per 360°Referentiemerk: 1Aftastkop:Incrementele signalen: 1 VssSignaalperiode: 20 �µm (2,5 mrad)Maximum toerental: 12.000 tpmMontage toleranties: (10% amplitude reductie)X: ± 60 µm (meetrichting)Y: ± 60 µm (radiaal)Z: ± 100 µm (afstand verdeling/kop)

Enkele technische specificaties van ERP 1000:Verdeling: Verdeling: OPTODUR planar

faseverdeling op glasOptische diameter van de verdeling: 52 mmAantal strepen: 22.532 per 360°Referentiemerk: 1Aftastkop:Incrementele signalen: 1 VssSignaalperiode: 7,25 �µm Maximum toerental: 1.300 tpmMontage toleranties: (10% amplitude reductie)X: ± 50 �µm (meetrichting)Y: ± 50 �µm (radiaal)Z: ± 100 �µm (afstand

verdeling/kop)

Nieuw

ERP 1000; nieuw hoekmeetsysteem metsignaalperiode van 7,25 µm Dit nieuwe modulaire hoekmeetsysteem, een aftastkop en zeer klei-ne glazen maatverdeling met een signaalperiode van 7,25 µm, isuitermate geschikt en specifiek bedoeld voor toepassingen die eenhoge resolutie vereisen. Een van de voordelen van dit systeem is derobuuste uitvoering en het beschikbaar zijn van een referentiemerk.Dit hoekmeetsysteem ERP 1000 is men name geschikt voor toe -passingen in bijvoorbeeld de micropositionering, metrologie enruwheidstesters.

Belangrijkste voordelen:• groot aantal strepen• compact• zeer goede signaalkwaliteit en daardoor hoge toelaatbare interpolatie-factoren

• excellente thermische positiestabiliteit• verdeling als segment of als volledige cirkel (gepland)• eenvoudige aanbouw door grote aanbouwtoleranties

Als u interesse heeft in uitgebreide technische gegevens en mogelijk-heden van dit meetsysteem, bel 0318-581800 of stuur een e-mail: verkoop@heidenhain.nl

Nieuw

Modulair hoekmeetsysteemERO 2000Het nieuwe modulaire hoekmeetsysteem ERO 2000 bestaatuit een aftastkop en een, zeer kleine, glazen maatverdeling.De extreem hoge signaalkwaliteit en de bijzonder lage ruis-waarden van dit meetsysteem maken het mogelijk dat de sig-nalen tot 10 keer hoger geïnterpoleerd kunnen dan tot dusvermogelijk was met de systemen met een delingsperiode van20μm.

Vooral bij typische toepassingen, zoals bij galvanometers, piezo-motoren en bij micropositionering, bijvoorbeeld met goniometers,komen de bijzonderheden tot hun recht.

De meest in het oog springende bijzonderheden opeen rij:• zeer compact• zeer goede signaalkwaliteit, waardoor hoge interpolatie van designalen mogelijk

• excellente thermische positiestabiliteit• geringe massatraagheid van de maatverdeling• verdeling als volledige cirkel en als segment beschikbaar• eenvoudige opbouw door relatief grote aanbouwtoleranties

Als u interesse heeft in uitgebreide technische gegevens enmogelijkheden van dit meetsysteem, bel 0318-581800 of stuureen e-mail: verkoop@heidenhain.nl

10

In moderne productiefaciliteiten wordt in toenemende mate vlak bij deproductie gemeten. Ook de kwaliteit van de productie moet steedsvaker continue bewaakt en gedocumenteerd worden en dit is vaakalleen geautomatiseerd uitvoerbaar.

Elektronische datalogging onontbeerlijkOm deze reden is elektronische datalogging meestal onontbeerlijk.Speciale meetplaatsen in de productie verkorten de tijd die het kost omte meten en bieden de mogelijkheid om direct te kunnen ingrijpen in deproductieparameters, als dat uit de metingen nodig blijkt. Zulke meet-plaatsen zijn vaak voorzien van diverse soorten sensoren, zoals voorhet meten van temperatuur en druk, en meettasters voor meten van demaatvoering. Ook gegevens van inductieve sensoren en analoge signa-len moeten vaak worden verwerkt.

Modulaire opbouw MSE 1000 biedt flexibiliteitDoor de modulaire opbouw van de MSE 1000 en de verschillendebeschikbare interfaces is deze unit flexibel aan te passen aan het toe-passingsgebied. Aan de separate modules zijn verschillende soortenmeetsystemen aan te sluiten met incrementele, absolute of analoge

uitgangssignalen, met schakelsignalen en met een communicatie over diverse interfaces.

Tot 250 assen of kanalen mogelijkIn totaal kunnen er maximaal 250 assen of kanalen worden geconfigureerd. De communicatie met een master-computer gaat via de snelle ethernet interface, net zoals bijvoorbeeld het aansturen van sorteerwissels, waar-schuwingslampen, een PLC en dergelijke. De mogelijkheid tot de uitgave van de meetwaardes voor documenta-tie en verdere verwerking completeert het uitgebreide aantal functies op de MSE 1000. �

Met de nieuwe modulaire elektronica voor meervoudige meetplaatsen, de MSE 1000, biedt HEIDENHAINeen betrouwbare en krachtige unit, waarmee volledig aan de hoge eisen van een ‘inproductie-meetplek’wordt voldaan. Samen met het uitgebreide productenpallet van absolute en incrementele meettasterslevert HEIDENHAIN met de MSE 1000 alle componenten voor een volledige meetketen uit één hand; vande registratie van de verschillende meetgroottes in vele assen tot en met de complete verwerking en eencomfortabele procesbewaking. De componenten vormen een compleet en optimaal op elkaar afgestemdsysteem, hetgeen ook een probleemloze werking garandeert.

Nieuw

MSE 1000, modulaire elektronica voor meervoudige meetplaatsen

NH Conference CentreKoningshof, Entree Beneluxhal, Locht 117, 5504 RM Veldhoven Openingstijden: 09.30 tot 17.00 uur, entree gratis.

11

Programmeerwedstrijd Demoweek 2013

De heer Dingemanse wintmet beste TNC-programma

De programmeerwedstrijd in het kader vande DEMOWEEK 2013 heeft een aantal leukeoplossingen opgeleverd voor de vervaardi-ging van de bodemplaat. Onze uitdaging isopgepakt en met behulp van Klaartekst-Dialoog en in smarT.NC werden een aantalslimme oplossingen uitgewerkt en tijdens deDEMOWEEK ingeleverd.

Intern hadden wij, naar ons idee, een goed programma geschrevenom de plaat van 300 x 210 x 25 mm zo efficiënt mogelijk te bewer-ken. Toch kwamen er weer slimmere oplossingen uit deze program-meerwedstrijd. Dit bewerkingsprogramma werd ingeleverd door C. Dingemanse, werkzaam bij Herder B.V. in Middelburg. Het winnen-de programma is inventief en de werking eenvoudig. De jury beoor-deelde zijn ingestuurde bewerkingsprogramma als het meest over-zichtelijke en het best gestructureerde TNC-bewerkingsprogrammavan alle inzendingen. De heer Dingemanse werkt mee aan de kwali-teitsmachines van Herder, het meest verkochte merk in de markt vansloot-, beplanting- en bermonderhoud ter wereld. De producten vanHerder staan o.a. voor een lange levensduur en ergonomisch verant-woord werken. �

De heer Dingemanse (rechts) ontvangt het beloofde vaatje Weissbier en de oor -konde uit handen van Paul Venema, Account Manager HEIDENHAIN Nederland.

Nieuw

EIB 15x2, dataverwerkingvan 2 aftastkoppen inéén systeemDe EIB 15x2 is een interpolatie-, en digitaliseringsunitvoor de calculatie van de posities van twee separateaftastkoppen in een hoekmeetsysteem. Dit systeemberekent gelijktijdig de positie van incrementele enco-ders zoals bijvoorbeeld de ERA or ERM vanHEIDENHAIN. Met deze methode is de excentriciteits-fout, bij gebruik van een open hoekmeetsysteem zondereigen lagering, met een factor 3 te verbeteren. �

TS en TT 460 Hybrid, tasters met infraroodóf radiografische signaaloverdrachtCentraal staan onze eerder geïntroduceerde hybride3D-tasters, met naar keuze de infrarood óf radiografi-sche signaaloverdracht, die inmiddels leverbaar zijn.Het betreft gereedschaps-tastsysteem TT 460 Hybriden het werkstuk-tastsysteem TS 460 Hybrid. De laat-ste registreert, in samenwerking met de besturing,exact de afmeting en positie van werkstukken en zijnbij precieze bewerkingen niet meer weg te denken. Zokan het te bewerken onderdeel o.a. eenvoudig wordenuitgelijnd en kan een nulpunt bepaald worden.

Kabelverbonden gereedschaps-tastsystemenTS 160 en TT 260 HEIDENHAIN biedt ook twee nieuwe, kabelverbondengereedschaps-tastsystemen, de TS 260, met radiale ofaxiale kabeluitgang, en het gereedschaps-tastsysteemTT 160. Beide kleine tastsystemen leveren de schakel-signalen zonder interface of versterker.

‘Dynamic Efficiency & Dynamic Precision’;zes nieuwe TNC-functiesHet eerder op de EMO gepresenteerde ‘DynamicEfficiency’ & ‘Dynamic Control’ vergemakkelijken hetwerk van de bediener, maar maken ook het productie-proces zelf sneller, stabieler en voorspelbaarder - kort-om, efficiënter. Hierbij worden effectieve functies vande besturing met innovatieve bewerkingsstrategieën

12

Evenementenhal GorinchemFranklinweg 24207 HZ GorinchemOpeningstijden: 13.00 - 21.00 uur

5, 6 en 7 november: METAVAK 2013Tijdens de komende Metavak in Gorinchem, ontvangen wij u weer graag op onze stand waarwij u dan over talrijke nieuwe ontwikkelingen kunnen informeren.

Nieuwe ontwikkelingen

gecombineerd om zo de verspaningsvolumes te verbe-teren en de bewerkingstijd te verkorten (zie artikelEMO). Op onze stand informeert ons team u ook metplezier over deze effectieve functies van de besturingmet de innovatieve bewerkingsstrategieën. Graag ont-vangen wij u op onze stand. �

13

Effectief en kwalitatief produceren van hoogwaardige producten wordt insterke mate beïnvloed door de juiste bediening van de machines. De me-dewerker die het CAD/CAM systeem en de machine bedient, moet preciesweten wat hij of zij doet. En moet dus ook alle mogelijkheden kennen diede TNC-productiesystemen bieden, om zo de optimale productiestrategievoor de onderneming te kiezen. HEIDENHAIN kan de bedieners uiteraardalles vertellen en leren over het verwerken van de data van het CAD sys-teem in een HEIDENHAIN TNC besturing en de daadwerkelijke besturingvan de machine.

HIT – HEIDENHAIN Interactieve Training HEIDENHAIN heeft een leermethode ontwikkeld, HIT,die uit drie modules bestaat. Deze modules zijn via deHEIDENHAIN online-shop in verschillende uitvoeringenbeschikbaar. Het is een prettige en effectieve interac-tieve online lesmethode, waarmee een beginner snelde eerste stappen zet in het bedienen en programme-ren van een TNC-besturing. Besturingsfuncties wordenmet animaties, korte opdrachten en oefeningen uitge-legd. De cursist leert zelfstandig, interactief, hoe eenprogramma wordt aangemaakt in de besturing, hoe hijof zij een eenvoudig programma maakt, simuleert endit uiteindelijk afwerkt op een machine.HIT: nu in Klaartext én voor DIN/ISO programmeringHIT ondersteunt in de eerste fase van het leren pro-grammeren van een HEIDENHAIN-besturingen.Besturingsfuncties worden met animaties, korteopdrachten en oefeningen verklaard. Daarnaast kan decursist datgene dat hij leerde zelf met een aantal testscontroleren. De software is in verschillende uitvoerin-gen via onze online shop beschikbaar. Het lesconceptis ontwikkeld voor instructie over het gebruik van deHEIDENHAIN besturing iTNC 530, TNC 620, TNC 320,TNC 430 en de TNC 426.

HEIDENHAIN Interactieve Training

HIT, Nederlandstalig en nu óók voorDIN/ISO programmering

Gratis demoversie De software kan alleen worden besteld via onze onlineshop, via www.heidenhain.nl. Kies links voorDocumentatie / Informatief, daarna Cursussen en ver-volgens HIT - HEIDENHAIN interactieve training.Rechts ziet u de dan link naar de Online shop.HIT-Demoversie Cloudtoepassing, gratis.

Deze interactieve cursus is een prima basis voor onzereguliere programmeercursussen waarmee machine-bedieners worden opgeleid tot competente medewer-kers die het maximale rendement uit de investeringvan de productiemachine kunnen halen.

VervolgtrainingenAls vervolg op deze interactieve training biedtHEIDENHAIN de trainingen met open inschrijving. Oponze website vindt u onder Documentatie / Informatiefgedetailleerde informatie over inhoud en data. �

De hedendaagse, geavanceerde systemen kunnen alleen metbehulp van de bijpassende gereedschappen ingesteld en on-derhouden worden. Met onze testsystemen en kennis van za-ken van de gebruiker kunnen onze systemen door hem zelfgetest worden. HEIDENHAIN verzorgt alle technische cursus-

sen voor het onderhoudspersoneel. De toolsvan HEIDENHAIN worden uiteraard aange-past aan de laatste stand van de techniek eneen aantal belangrijke testsystemen is ver-nieuwd.

Juiste service en tools bepalen de kwaliteit van onderhoud en reparatie

Voor het zelf testenen afregelen van

HEIDENHAIN- meetsys-temen bieden we drie verschil-

lende meetmiddelen. De PWT alshulpmiddel bij de aanbouw en eerste inbedrijfname,daarnaast de PWM 9 voor testen en afregelen van leng-te- en hoekmeetsystemen en tot slot de PWM 20 voorhet testen en justeren van incrementele en absolutemeetsystemen.

PWT 10 / PWT 17 / PWT 18De PWT is een eenvoudige maar accurate meter en ide-aal als hulpmiddel voor een snelle aanbouw en eersteinbedrijfname van uw meetsysteem. Voor een diagnoseen het zoeken naar eventuele fouten bevelen we u dePWM 9 of de PWM 20 aan.

Universeel meetapparaat PWM 9De PWM 9 is een universeel meetapparaat voor hettesten en afregelen van incrementele lengte- en hoek-meetsystemen. Voor een uitgebreide diagnose kan dePWM 9 ook in serie met het meetsysteem worden aan-gesloten. Voor het meten van de verschillende meet-

PWM 9

Bespaar tijd en geld door hetgebruik van onze servicetools

systeemsignalen, zijn er verschillende insteekmodulesbeschikbaar die makkelijk en snel om te wisselen zijn.

Functies en voordelen:• aansluiting aan een oscilloscoop via BNC-bussen• meten van signaalamplitudes, stroomopname, voe-dingsspanning en aftastfrequentie.

• grafische indicatie van de incrementele signalen:amplitude, fasehoek, tastverhouding en referentie-merk (positie en breedte)

• symbolen voor referentiemerken, storingssignaal entelrichting

• universele teller, interpolatie te kiezen tot 1024-vou-dig

• ondersteuning bij het afregelen (PWT-modus) vanopen lengtemeetsystemen

• comfortabele bediening via soft-keys en het LCD-beeldscherm

• meten tijdens het inbedrijf zijn van het meetsysteemis mogelijk

14

PWT-koffer

Functies: • diagnose en afregelen van HEIDENHAIN-meetsyste-men met absolute en incrementele interfaces

• verwerking van diverse soorten interfaces: • EnDat 2.1 en EnDat 2.2 • DRIVE-CLiQ (alleen HEIDENHAIN meetsystemen) • Fanuc Serial Interface • Mitsubishi high speed interface • Yaskawa• SSI • 1 Vss (3 Vss alleen voor servicedoeleinden) • 11 µAss (25 µAss voor service doeleinden) • TTL

• aanbouw-assistent voor de ExI, LIP 200 en LIC 4000meetsystemen

• koppeling met PC en/of laptop via USB 2.0

Service en reparatie door HEIDENHAINUiteraard kan men het testen en onderhoud ook latenverzorgen en gebruik maken van onze know how. Onzegoed uitgeruste serviceafdeling met kennis van denieuwste systemen en in het bezit van de tools voor deallerlaatste technieken, is ook in staat om eventuelestoringen adequaat op te lossen. �

15

Heeft u een PWM 8?Uw PWM 8 kan door ons omgebouwdworden in de nieuwe, volledige compa-tibele variant, de PWM 9.

De ombouw omvat de volgende werkzaam -heden:• Actualisering van de hard- en software• Functietest• Testen van de beschikbare interfacekaarten• Opnieuw calibreren volgens DIN 55 350 deel18/4.2.1

Als u interesse heeft in de testsystemen of de ombouw van een PWM 8, bel 0318-581800of stuur een e-mail: service@heidenhain.nl

PWT 18

LC4 xx

Test- en justeersysteem PWM 20 Het fasehoek-meetapparaat PWM 20 test- en justeertmeetsystemen met een incrementele en absoluteinterface en stelt u in staat uw eigen meetsystemen opuw locatie zelfstandig te testen.Het systeem bestaat uit de volgende componenten: • PWM 20: fasehoek-meetapparaat, aan te sluiten op

PC via USB-kabel. • ATS: afregel- en testsoftware met geïntegreerdedatabank van de meetsystemen en automatischeherkenning van de aangesloten meetsystemen.

De ATS-software ondersteunt, afhankelijk van het aan-gesloten meetsysteem, verschillende functies. Met deEnDat-interface zijn, naast het uitlezen van de positie-waarden, bijvoorbeeld ook online-diagnoses mogelijk,kunnen parameters worden gelezen en nulpunten wor-den verschoven.

De PWM 20 blijft altijd up to date met de gratis soft-ware-updates via de HEIDENHAIN-homepage. DePWM 20 is, net als de PWM 9, ook te calibreren alstest- en afregelmiddel via de HEIDENHAIN-calibreer-dienst.

PWM 20

Hoekmeetsystemen Lengtemeetsystemen Contourbesturingen Digitale uitlezingen Meettasters Impulsgevers

HEIDENHAIN NEDERLAND BV 6710 BB Ede Nederland Telefon: 0318-581800 www.heidenhain.nl

Nauwkeuriger en gelijktijdig sneller frezen is eigenlijk met elkaar in tegenspraak. De TNC-besturingen met de functie „Dynamic Precision“ lossen deze paradox elegant op en helpen u om het potentieel aan nauwkeurigheid van uw gereedschapsmachine nog beter te benutten. De producten worden nauwkeuriger, zelfs bij de kleinste toleranties en de meest verschillende vormen. Dit bereikt u zonder beperkingen in de snelheid van de bewerking. In tegendeel: Gereedschapsmachines met een TNC èn „Dynamic Precision“ zijn vaak sneller dan zonder.