heftane issue 47

٢٠٠٩

س مای

٢٣

س ـمای

١٧

/ ٤٧

ره ما

ـ ژه

تانه ف

هH

afta

na-is

sue

47/ 1

7 M

ay -

23 M

ay 2

009

www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات

كــوردســـتـــان بـــۆرســـه ی ده وـــــت؟

بــای بـــای،خـــوـنــدنـــه وه

دۆســــــــجاشایه تی ... داوه شینی نه ته وایه تی

به رازه کان دوه زمه نین

گۆچان به ده سته کان

3

کاریکاتر

ئۆخهیده بت رزگارمان وا

ـ ٢٣ مایس ٢٠٠٩ ٤٧ / ١٧ مایس ژماره ههفتانه ـ

5 ـ ٢٣ مایس ٢٠٠٩ ٤٧ / ١٧ مایس ژماره ههفتانه ـ

4

كیسنجهر مسته ر دهن پیناوهڕاست. رۆژھهتی بۆھهڕهشه گهڤ و لهجینیان و نه رم دیپلۆماسی

خهت. دۆستان، دن به بۆئهردوغان راوژكاری

به یهكجار شهرقی غهزهو كردكاریگهر: ھند ھرشی

دهبان تیژ، نهك ھی تیغیلكگهیشتن سوارچاكیزوبان! تیغی خاوهنی

* * * *خهواجه ئۆغلوی داود

نوێ سهدهی توركیای ساینییه ریڤان بهغدا، له رۆژێ

ھهولر له نھنی به جارێله ئاشكرا به جارێ

واشنتۆن،تاران. له و دیمه شق له یان

وتان بهجهبهروتی فاتحی ئهقالیم مهمالك و

گرفت و كشه چاره ی بۆسهعات گوادران. سهد

جیم. و سین بۆ سهدیش دوو* * * *

گۆڕاوه دونیا دهزانتۆراوه سهرده م له شمشر

دهرهوه وهزیری بۆیهكشهكان درشتی وردوسهرهوه تاكو لهخوار

وین دۆسكانی كومایگورجستان تا عهجهم، عهرهب وچین. وتی تا ئهور وپا، یهكتیتورك دهرهوهی بۆ باشه ئۆغلو

.ناب ئارام قه د وت لـب و عاجز بهكر تا دیارنهكهن گفتوگۆ قسهو تا

تورك. ئهحمهد حهمه دۆك: لهگه ڵساح ژین

پلتی له سهر ھنانه سهر كاردهكهین. كشهكان

ھهفته میوانی

ئۆغلو! خهواجه

ئۆغلو داود ئهحمهدتوركیا دهرهوه ی وهزیری

Haftana-issue 47/ 17 May - 23 May 2009

7

50 ١٩٠٠ ئهفسانهیبهم ژمارهیه، گهرچی نۆسهد، ھهزارومنداه ئه و به بای با ناوك وهكھۆهكانی له یهكك له كه بنازهدا(ڤرجینیان)دا كهشتی ناو ئاھهنگیبهھیوای بهجھدرا، مهلۆتكهیی بهدهوهمهند خزانكی ئهوهیھهیبگرنهوه.

70ناوبژیوانی بهتوانا و كارامه، الیهنكیو پاهوانتی ھهموو سه ركهوتوویئهنجامی دهتوانت ناوبژیوان یارییهكه.ھه بت، تهواوی كاریگهری و بگۆڕت یاریگۆڕانهكان. لهسهر

نهسازهکه32 ساهئابووری ژرخانكی بكار، گهنجی ملیۆن دووتهنھا به الوهكیش كشهی بهسهدان تكشكاو،

ئاستهنگی س عیراق، ئابووری سهر بۆ كهمبوونمسادا له عیراق تاوهكو ھاتهسهر، تریشی

بنانت. بهدهستییهوه

بهھار42 دوو شاریتهل قلیقات، ته ل عبورایا، مسیال، ئهردهشر، نیو

یهك له جگه كه شاركن، ناوی ئهمانه خوالن، توبه ،له ھهوایهكیش ھیچ ناكات، قبوڵ دیكه ھیچی بهھارگوه بۆنی كه نهبت، ھهوایه ئهو تهنھا ناگرت، خۆ

لدت. بۆنخۆشهكانیان و رهنگاوڕهنگ

جوانی58 باهکانی شانین. بهم ھهرگیز بزاركهر خاكیین، رهنگی ئهمانه

گهرم ساردو له شادۆی پشتهچاوی جوان تكههیهكیرهنگكی رووخسارنو ھهر كه تهواوكه ری پكدننكه پده بهخشن سهرنجراكشت نوێو دهموچاوكی

.كردب ماكیاژت ناكهیت ھهست

74به كه بانامیرا)، (پۆرش ئۆتۆمبیلی

كبككاره كانی بهھزترین له یهككمارتن (ئیستون وهرزشییهكانی ئۆتۆمبیلهئیس) ئی سی بنز- (مارسیدز و رابید)

دادهنرت.

دهکات؟ ناوبژییان ک

بانامیرا پۆرش


6

سلمانی: شاڕی سالم ته نیشت پردی شه ھید خه سره وخاڵ.كه ركوك: ئیسكانـ نزیك باره گای ته له فزیۆنی كه ركوك.

ھه ولـر: سه ره تای رگای کۆیه به رامبه ر نه خۆشخانه ی ره سوی تایبه ت.نرخ 1000 دینار گه رمیان: كه الر ـ بازاڕی حه مه ده مین كه الری.

ستران عه بدو

سه رۆكی ئه نجومه نی به ڕوه بردنسه رنووسه ر

خــه نــدان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده كات ھه رمی كوردستان

[email protected]

Iraq - Tel: +964 07708678460

نوسینگه كان07708678460

07702382319

07504537324

[email protected]

+964 (0) 7705 450 660

دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188

07480134488 -

Volume (1) issue - 47 / 17 May -23 May 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار

www.dengubas.net

له نڤیسكاره وه خۆنیشاندان به مه زومی جۆركه له سیاسه ت، ھه یه وه ستایه تیدا و ھه شه وه ستاوه و داماوه كه نازان نه ك خۆ به و زومه ، به كو مه زومیه تی راسته قینه شی بخاته پشچا و. كورد به شوه یه كی گشتی كه م توانایه له نیشاندانی مه زومیه تی خۆی . بواننه تۆماری دادگاكانی سه رانی رژم كه چۆن دونیا له به رده م سه دان ھه زار كوردی كوژرا و، ئه نفالكرا و و خنكاودا دۆش داماوه و نازان باوه ڕ به كوی ئه و زومو زۆره بكات. كه چی له به رامبه ردا برا شیعه عه ره به كان چۆن بۆ خۆیانی ده ھۆننه وه ؟ ئه مان شاره زان له ده رخستنی زوملكراویدا، ده یان سه ده رۆژك ھه موو شیعه كان بۆ عاشورادا. روڕه سمه كانی له فیغان گریان و له بۆخۆی . الی كوردیش خواخوایه تی عاشورا و ھه مو شونكیش كه ربه الیه كه به ده ستییه وه زیاتر له مه تا بچته وه له بیر زوو قه وماوه به سه ری ئه وه ی نه تلته وه . جا ئه مه له سه ر مه زلومیه ت بوو، لـ ئستا شوكور له ناو كورددا خه كانك په یدا بوون كه میعالنن له تزی مه زلومیه تدا، وه ستان له خۆنیشاندان

وه ك كه سك كه زومیان لكراوه . له ئه سیشدا زامكی ب ونه ن.ئه مانه تا ئه وێ مه زومن كه خه ك پیان بخه ه ت ، كه خه ك وابزان ھیچ ھه ه و په ه یه كیان نییه مه گه ر ھه ه و په ه ی قبوكردنی زومی سه ر شانیان

نه بت.ئه م جۆره زامانه وه ك عاشقان له دووڕا دیارن، ره نگیان زه رده و لو به بارن. به ھه په ن له سه ر زومكردن به و ئه ندشه ی زومی وان، حوكمی ئیالھییه و خه كانی له الیه ن زوم قاودانی له ئه مما بكه ن. قبوی الیه ك ھه موو ده بتره وه ئه وا غه درو زومكی تره له وان، چونكه زمانحایان وایه : ئمه زامین چونكه له سه ر حه قین، ئوه ش له به رپه رچی ھه قی ئمه دا زومده كه ن، چونكه

لناگه ڕن ئمه «ھه قی موته ق» بین.به م جۆره عاشقه سه ودا سه رییانه ی زوموزۆر، كه خۆیان به زوملكرا و نیشان ده ده ن، ده ن ئایدیۆلۆژیست. جا ئه گه ر ئایدۆلۆژیست چووه نو شاركه وه

ھه وای شار بۆگه ن بوو. په نجه كان بكه نه وه مه زومه ئایدۆلۆژیسته كان ھاتن!

شاره کان چۆڵ ده کرن24به ر له ٩ ھه فته له كاتی دیاریكراوی كشانه وه ی ھزه

شه ڕكه ره كانی ئه مه ریكا له شاره كان، حكومه تی عیراق و سه ركرده ئه منییه په یوه ندیداره كان له دوو ئاستدا سه رگه رمی

خۆئاماده كردنن: ئاستی یه كه م ئه منییه و تایبه ته به ھرشكردنه سه ر مۆگه كانی تیرۆریستان، دووه م دیپلۆماتییه كی ئه منییه .

جاشه کان له ئه مه ریکای التین28پسپۆڕانی نه ته وه یه كگرتووه كان ھۆشیاریان دا له باره ی

فروانبوونی چاالكی ھزه كانی مورته زه قه ، كه بۆ دامه زراوه سه ربازی و كۆمپانیا ئه منییه كانی ئه مه ریكای التین كارده كه ن. ئه و مورته زه قه ئیسرائیلییانه ش له خۆ ده گرت كه بۆ ده زگا

سیخوڕییه ئیسرائیلییه كان كاریانكردووه .


9

چارهسهر؟ كام ...موس

له سهرجهم پكھاتهكانی فرقهكهمبه ھاوسهنگی پكھاتووه كهركوكفرقهكه لهنوان باش ھهماھه نگی وكهركوك پۆلیسی فهرماندهی و

ھهیه.

زهیدی عهبدولئهمیرسهربازییهكانی ھزه وتهكهمدوای و دهكشنتهوه عیراق لهبهرزنرخاندنی له كشاندنهوهشی، ھهردووال نوان پهیوهندییهكانی

دهبت. بهردهوام

پیلوسی نانسیئاشتی ھنانهدی لهپناورۆژھهتی له ئارامی وئهمهریكا ناوهراست،نوێ پالنكی بۆ بانگهشه

دهكات.

دووهم عهبدوی شا

پارزگاری موس وای بۆدهچت،دهتوانرتناكۆكییهسیاسییهكانچارهسهر بكرت. لهگهڵ كورددادوایهمی بژاردهی نهك چارهسهریهكهمتی، بژاردهی بهكو كورد،وتووه؛ كوردیش ھهر وای خۆ ئبكرت، چارهسهر كشهكه دهبتنوجفی چارهسهره ی ئهو بهمچارهسه ره، كام دهكات باسیو دهكات داوای كورد ئه وهیه بهدنیاییه وه دهبت؟ رازی پی

نهخر.له دیمانهیهكی رۆژنامهی نوجفیخۆی وا شهرقولئهوسهتدا

سهرۆكی لدوانهی ئهو ھهمانكاتیشدا له كشهكهن. سهبهبكاری كورد بهكو كشهكه، له نییه بهشك ئهو نیشانداوه ،پوپاگهندی به ببرت، بهڕوه نووه پارزگاری لهالیهن لهسهرهكان ناكۆكی كوردستانییه ناوچه ناھین كه وتبووی ھهرمیش

دابوو. له قههم ھهبژاردنپۆستهكان ھهموو له كوردیان ئهوه لیستهكهی و پارزگار ئهوه ئاشكرایه بن، كشه كه ھۆكاری كورد بهوهی سهبارهتناكۆكی لهسهرهكان ناوچه له ده ست ناچاری بكهن پۆست پدانی به خه یای خۆیان به دواتر ئهوهی دوورخستهوه، بۆكه چارهسه رهش ئه و بنت. جوگرافییهوه رووبهری و ئیداری دهسه تی رووی له پارزگاكه ئهمری واقعی به دان و ھهبگرت

سیاسهتهیه. ئه و جبهجكردنی بۆ ده كهن پشنیاری ئستاپارزگار كارهكتهری جهنابی كه بهعشیقه رابردووی رۆژی رووداوه كهی چهند ئهوه ھهرمیش، سهرۆكی به لدوانهكانی سهبارهت

خۆی. سووره لهسهر ھهوستهكهی ھه رم كه تیایدا، باشترین بهگه یه بوو سهره كی

موتهگ دیسانهوهبهوه تۆمهتباریان كورد، گوالكی و سه ر كهوتۆتهوه دیسان لدوانیدا، دواھهمین له دیالۆگ به رهی سهرۆكی موتهگ ساحھهه به ئهوهش دهگرن. بهرچاو له كوردستان ھه رمی بهرژهوهندی تهنھا و نادهن عیراق بهرژهوهندی به گوێ گوایه كه دهكات

ناودهبات. ھهرم گهورهكانیھهرم ئهگهر حكومهتی باشه بدهی، ناوچهكهت بوژانهوهی به بایه خ كه بكریت تۆمهتبار بهوه وتكدا له سهیره بهڕاستیبكات. كوردستاندا وهبهرھنان له نادات ھان كۆمپانیایهك بهغدا كاتكدا له بپارزێ؟ كوێ ھی ھه رم نهپارزێ بهرژه وهندیبگرت بهغدا له رهخنه كورده مافی ئایا ھه یه. ھهرمدا لهگهڵ گربهستیان كه دهدات نه وتیانهش كۆمپانیا ئهو سزای تهنانهت

بكات. تاوانبار ھه رم ھهر رهخنه، بهكو نه ك موته گه مافی یان

دهبت عیراقی، ھهوای تۆڕیبت، عیراقییهكان سهرجهم ھینهك خزمهتكردنی كهوتۆته كهچی تهنھا بهكو تایهفه یهك، تهنھا

گروپكیشهوه.ھهموو بۆ تۆڕه ئه و ئهگهر بۆچیله رووماكردنی عیراقییهكانه نهك كوردستاندا، ھهواهكانیئهو بهكو دواوهیه ، لهدوایی ھهرناوهناوه كه ھهواهشی پیچهبوی ئهلعیراقیه تهلهفزیۆنیدهرهوه ھهواكی وهك دهكاتهوه مهترسیدارترین دهكات. تهماشایئهلعراقییه ئهوهیه؛ ھهوستیشیبۆ رپدراوه كهنای تاكهو ئهنفال دادگایی گواستنهوه ی

ناكاتهوه. بوی كه چی تهعریبكوردی ھهر ھهوردكردنه، ئهوتریشی الیهنی زۆر نهگرتۆتهوهكورددا له پش بۆیه گرتۆتهوه،عیراقی لپرسراوی ژمارهیه كئهو ده كهن داوا و قسه ھاتونهتهھهموو سهیری چاو بهیهك تۆڕه

بكات. الیهك

چاوك تاكه بهدهكات سهیریان


8

نییه ناھهقی كورد باشه، پی دیمستۆرای ستیڤان راپۆرتهكهی توركیا ئهوهی لهبهرتوركیا به چۆكراوه تی پدهسه سهدام كورسیی لهوهتهی چونكه لبكاتهوه، سی

كه ركوك. كشهی دهماستی به خۆی كردووه توركمانهكانهوه، پاراستنی ناویسهركردایهتی دهست درایه ره سمی به له مهوبهر ماوه یهك دیمستۆرا، راپۆرتهكهیبهو كورد پدهچت بهم نهدراوه تهوه، كۆتایی رای تائستا بهم كورد، سیاسییبهم رهتیانكردهوه ، خۆیان لهسهرتاوه ھهر توركمانهكان نهبت. رازی راپۆرتهوهزارهتی رهسمی وتهبژی ئوزنغرغن بوراق سهرنجاكش و كتوپ بهشوهیهكیتوركیادا بیروبۆچوونی لهگهڵ دیمستۆرا راپۆرته كهی رایگهیاند؛ توركیا، دهرهوهیو كورد، توركمان له داوای بهكو نهوهستا، بهوهوه ھهر وتهبژه ده گونجت. ئهوئهو رهزامهندییهی توركیا ھهبت. راپۆرته ئهو بۆ وهمی ئیجابیان كه كرد عهرهبتوركمانهكان رهتی له الیهك بۆچی كه بكات، دروست الی كورد زۆر گومانكی رهنگهبهڕاستی توركیا یان رۆه دابهشكردنی ئایا رهزامهنده ، توركیا له والشهوه دهكهنهوه،عیراق گشت شارهو ئه و چاره نووسیی بۆ دسۆزك و بالیهنك وهك دهیه وت خۆیھاتووه راپۆرتهكه دا له ئهو خانهی دهكات باس لهوه وتهبژهكه چونكه بدات؟ نیشانبت لدوانه ئهو بهگورهی عیراقدا. توندوتیژی له بنهبكردنی بۆ ھۆكارك دهبتهدروستبوونی شهڕ، ھۆی ببته كهركوك كشهی درژهكشانی دهترست توركیا لهوهدهیهوت به بۆیه تیادهچت. له عیراقدا به رژهوهندییهكانی ئهنقهره لهو نوهندهشداكۆتایی نهبت توركمانیش بهرژهوه ندی له ئهگهر كشهیه ئهو بت، ھۆیهك ھهربه نه ك عیراقدایه له بهگشتیی توركیا بهرژهوهندییه كانی ئه نجام به چونكه پبت،

دهكهن؟ توركیا قسهی به الیهنهكان ئایا كهركوك. له تهنھا

ڕۆژ ٧

ناخونن! ئاواز لهیهك

ئهمهریكای و ئران بهرده وام عیراقعیراق نابت ئاگاداركردۆته وه،ملمالنی گۆڕهپانی بكرتهكشهی بچته نامانهوت نوانیان،

الیهنكهوه. ھیچ

ته لعهت تانیابهگهی و ئاگادارین ئمهلهبهردهستدایه تهواوماندهره كی دهستی كهرهوشی ئاۆزبوونی لهپشت

عیراقهوهیه. ئاسایشی

عهتا قاسم لیژنهیهكی بچووككراوه پكھنراوه پرسی له لكۆینهوه بۆھهمواركردنیدهستووریھهمیشهییخولهدا دهبت لهم فیدراڵ و عیراقی

بكهن. ته واو كارهكانیان

بهیاتی عهباس

عیراق، بازرگانی وهزاره تیوهزاره تی به لبووه خۆیتفهنگ شهڕه بهرگری ،نهبت سهیر پتان دهكات. ھزكی لهمهوبهر ماوهیهكبیاری به عیراق پۆلیسیوهزارهتی سهر چوونه دادگا

فهرمانبهری ٩ تا بازرگانیكهسیان ٢ كه وهزارهتهكهتۆمهتی به بوون وهزیر برایدهستگیربكهن، گهندهیپاسه وانی ھزكی كهچیسهركردایهتی به وهزارهتگولله به وهزیر برایهكی

دانهوه. وهمیواشنتۆن رۆژنامهی راپۆرتكیكردووه، بهوه ئاماژهی تایمزلهالیهن لپرسراوهكان زۆربهیتایهفهكانی و نهتهوه و حزبپاپشتیان خۆیانهوه نادرت رگه و لدهكرتئهگهر بكرن. دهستگیر كهوهزارهتی نهك وابوات كاروهزارهتی بهكو بازرگانی،دهكات. تهقه شهڕه ژنانیش

به رگرین؟ کامیانجیھانی سهمهرهی و سهیررۆژنامهكانیان بهتایبهتی عهرهب،پنایات، كۆتایی ھهر نهكسهیرتریان شتی رۆژانه بهكوسهیرو دواین لدهردهكهوت.و ھهواڵ ئهو سه مهرهكانیانكه بوو توندوتیژانه راپۆرته قوباد بهشداریكردنی دهربارهیحكومهتی نونهری تاهبانی له كۆنگرهی له ئهمهریكا، ھهرموایان «ئپاك»بویانكردهوه.و ھاوكار بۆته كورد نیشاندا

ئیسرائیل. داردهستی له میوان، وهكو بهشداربوونیركخراوكی كه ئپاكدا كۆنگرهیئهمه ریكییه، ئیسرائیل ھاریكاریئیسرائیل بكات، بۆ دهبت چیگهورهیان ئاوا رۆژنامانه، ئهو تاچهند بهشدارییهكی ئایا كردهوه،دیپلۆماتی لپرسراوكی سهعاتیشهخسی، لهو سیفه تی كورد، بهكه گهورهتره پهیوهندییانه ھهمووپهڕی لهو عهرهبییهكان دهوهتهغهرب په ڕی ئهو بۆ شهرقه وه

ھهیانه؟ ئیسرائیلدا لهگهڵ

ئه وانه الی سهیر


11

كه لوپه ل خۆراك، كۆمپانیایه كی خاوه نی كوردستان، بۆ ده ھنت ئرانه وه له زۆر نیگه رانه له و په تایه ی كه بوبۆته وه ترسی ئه وه ی ھه یه كه سنوور و ده روازه كان دابخرت، كۆمپانیای خاوه نی گه ردی ، محه مه د شخ خۆراكه به سته نییه كانه و چه ندین ساه كه لوپه ل

له ئرانه وه بۆ كوردستان ده ھنت.تووشبوونی ئه گه ری به سه باره ت گه ردی خۆراكه كانیان به ئه نفلۆنزای به راز وتی : «ئمه ھه میشه له الیه ن خۆمانه وه چاودری توند بۆ ئه و بۆ ئرانه وه رگه ی له كه ده كه ین كه لوپه النه

هه فتانه ـ ژماره ٤٧ / ١٧ مایس ـ ٢٣ مایس ٢٠٠٩

كوردستانی ده ھنین، به تایبه ت له كاتی ئستادا، خۆراكه كان له سه ر په تاكه مه ترسی چونكه ھه یه . ئستا ھاووتیان زۆر به ترسه وه ده ڕواننه به سه رچوون روانگه ی له به تایبه ت خۆراكه كان و تكچوونی خۆراكه كان، چونكه گه لك خۆراك له كوردستان ھه ن، ماوه یه كی زۆره ھندراون و به سه رچوونه ، ئه مه جگه له وه ی ئه م په تایه شی له الیه ن ئستا چاودریكردن، بۆیه ھاتۆته سه ر، ئه مه ش كه بووه زیاتر زۆر ته ندروستییه وه ساغكردنه وه ی له سه ر كاریگه ری راسته وخۆ ماركته له به تایبه ت ھه بووه ، كه لوپه له كانمان

گه وره كان.»به نده رانی یه كتی سه رۆكی ركانی ئه حمه د كوردستان، كه خاوه ن گه وره ترین سوپارماركته به سه باره ت ھه ولر، شاری له (نیوستی) له سه ر به راز، ئه نفلۆنزای ھه بوونی كاریگه ری له ته نھا نه ك په تایه «ئه م وتی : خۆراكه كان سه رجه م ئابووری به زیانی به كو كوردستان، وتانی جیھان گه یاندووه . ھه رمی كوردستانیشی زۆر كوردستان ھه رمی نییه ، به ده ر لكاریگه ری سلبی له سه ره له به ر ئه وه ی كوردستان وتكی به رھه مھن نییه و به كاربه ره ، بۆیه زۆر ئستا كاتی له ده بت ھه یه خراپی كاریگه ری بكه ن، توندتر چاودری ته ندروستی وه زاره تی بیر له وه بكه نه وه كه چ خۆراكك بۆ كوردستان

ده ھنن.»

به كاری ناھنننییه به ستراو و قوتوو ناو خۆراكی به بوام به تایبه ت ده ھنم، به كاری كه می به زۆر و نییه . ئه مه گۆشت، به م خۆپاراستنیش خراپ ته مه ن ٣٧ ره حمانی ھه ڤاڵ كه بوو وتانه ئه و ساڵ ئاماژه ی پدا، ناوبراو شۆفری ته كسییه له شاری ھه ولر سه باره ت به خۆراك به ستراوه كان به «زۆر ده ت: به راز ئه نفلۆنزای په تای و ده گمه ن خۆراكی ناو قوتو به كارده ھنین، چونكه ھیچ تامكی خۆشی نه ماوه . له گه ڵ ئه وه شدا زۆر

ده ترسین له نه خۆشییه كان.»مامان كه پیه ی به و ده ت: «ئمه ھه ڤاڵ

كاری خه ریكی ھاوینان ھه ولره ، ده شتی له ئه و ته نھا ھه یه ، ماتمان مه ڕو كشتوكاین خۆمانه ، الی كه ده ھنین به كار گۆشتانه ترسیی له ئه مه ش ده كه ین، ئاماده ی خۆمان ھه یه خۆراكانه دا له و كه نه خۆشیانه یه ئه و خۆراكی زۆربه یان چونكه دت، ده ره وه له كه

به سه رچوون.»

به راز كوژ سزا ده درتله دارایی لیژنه ی ئه ندامی سابیر میرزا ھیوا و حاه ته «ئه و وتی: كوردستان په رله مانی پویسته ده دات، روو كه نه خۆشییانه ی ئه و به شوه یه كی زانستییانه و واقیعییانه رووبه ڕووی و سه نگ بابه تك ھه موو ئه وه ی بۆ بینه وه روانگه وه حكومه ت له و بدرتی ، قه باره ی خۆی

مامه ه ی باشی له گه ڵ بكات.»ناوبراو رای وایه ؛ نابت ئه و په تایه ئه وه نده له قه باره ی خۆی گه وره بكرت و بكرته دوه زمه ، وه زاره تی رگه ی له حكومه ت پویسته بۆیه ته ندروستییه وه به سه نگی خۆی مامه ه ی له گه ڵ ره وشی له سه ر كاریگه ری ئه وه ی بۆ بكات. ھه رمی پیه ی به و نه بت. خه كی بازرگانی كوردستان، زۆر به كه می به رازی لیه گۆشته كه ی له و كوردستان بۆیه دت، به كار به كه می زۆر

مه ترسییه به دووره .»نه وزاد ھادی پارزگاری ھه ولر رایگه یاند؛ دوای ئه وه ی ھه موو الیه نه په یوه ندیداره كان له پاریزگای ھه ولر له پۆلیس و ھزه كانی ئاسایش و الیه نی ته ندروستی و ژینگه كۆبوونه وه ی خۆیان ئه نجامدا بۆ بكرت فراوان ھه مه تی راگه یاند؛ ئه وه یان رووبه ڕووبوونه وه ی نه خۆشی ئه نفلۆنزای به راز كه

ماوه یه كه جیھانی گرتۆته وه .»ناوبراو وتیشی: «به ھه موو شوه یه ك راوكردن ئه و ھه بوونی بیانووی به به راز كوشتنی و و دواوه یه به سزای و قه ده غه یه نه خۆشییه ئه و به دواداچوون ده كه ین ھه ر كه س سه رپچی بیارانه بكات، سزا ده ده رت، چونكه حكومه ت

خۆی ئه و كاره ده كات نه ك ھاووتیان.ھه فتانه ــ ردار به كر

ئه و په تایه کاریگه ری زۆری له سه ر ئابووری کوردستان ھه یه .کوردستان ئاماده کاری ته واوی بۆ روبه ڕوبوونه وه ھه یه .

10

ئــاراســــتــه

نـیــن دــوهزمـــه بــهرازهكــانبهرازهكه .رایدهما پشیهوه بكهوته ھهرچی نادات، بهرامبهر به گوێ ،دهن ھهنگاو راست و راست نییه، ملیكۆمپانیا ھهرچهنده سنوورهكان. كۆنترۆكردنی بۆ خۆ كهوتوونه ته وتیش دهكات، دروست گهورهتر ترسكیمرۆڤهكان تكبده ن. كارهكان ھهموو و بگه ن نیشتووه، نهوهك رۆژك ل بهرازانهیان ئهو ترسی كوردییهكانیش

سهختی لهبهر دواجار ھی دهرمانفرۆشان. رهنگه بكه نه به ته نھا بكه نهوه. بازاڕهكه نهخۆشی رووبهڕوویو ئهگهره بهم ئهوه كوردستانی نهبت، سنوورهكانی شكانی بهرزهكانیشی توانای شاخه سروشتهكهی و

بكرت. بۆ حسابی پویسته


13

له زانیاری و زانست گرنگی ناوهندكی وهك و كوردستاندا. ناوچهكه

زهمالهی دابینكردنی به دا بیاریشی د.بهرھهمكۆمهك ناردنی و وت دهره وهی له خوندنخوندنی ته واوكردنی بۆ زانكۆكه خوندكاری دۆالر. ملیۆن نیو نزیكهی تچوونی بهبی بابۆ دووپاتكردهوه خۆی پشتیوانی ھهروهكفهراھهمكردنی و خوندن پرۆسه ی و خوندكارانپسپۆڕ كهسانی پگهیاندنی بۆ خوندن دهرفه تیتهئكیدی كوردستان و بۆ خزمهتكردنی شارهزا ودابینكردنی پرۆسهی دهكهین وا كاركی كردهوهخوندكاران دهره وهی ناردنه و خوندن زهمالهیبهدهستھنانی و با خوندنی تهواوكردنی بۆبت بهردهوام داھاتووش سانی به رز، بوانامهی

بكرت. فراوانتر وزانكۆیهكی كۆیه زانكۆی بهوه ی كرد ئاماژهیگهشهی «دهمانهوت زیاتر و وتی: گهشهكردووه

ئاستی توانیویهتی زانكۆیه ئهم چونكه پبدهین،بهرت بهرهوپشهوه بهردهوام خۆی زانستی پشكهوتووهكانی زانكۆ له یهكك ببته و

عیراق». و كوردستانبخاتهگهڕ ھهوهكانی كۆیه زانكۆی كرد داواشیو زانكۆ له گهڵ په یوهندییهكانی پتهوكردنی بۆ كوردستان ناوخۆی له خوندن دامهزراوهكانیله وت دهرهوهی و عیراق تری ناوچهكانی وئاوگۆڕی و رووناكبیری ئاوگۆڕی بوارهكانی و زانكۆ خوندكاری وهرگرتنی و ئه زموون سهرچاوهی ئاوگۆڕكردنی و تر ناوچهكانی

زانستی.بهرنامهیهك ھان دا بۆ ئهوهی زانكۆكهی ھهروهكزهمالهی بهرنامهی له سوودوهرگرتن بۆ دابنتفراوان بهرنامهیهكی خاوهنی كه عیراق حكومهتیجیاجیاكانی ناوچه له زه مالهیه ھهمهالیه نی ودهرفهتی گونجاو رگهیه وه لهو دهكرت جیھاندا وته واوكردنی بۆ خوندكاران ده ره وهی ناردنه بۆ

بهخسنرت. خوندن

خوندكاراندا لهگهڵخوندكارانی لهگهڵ بهرھه م د. سهردانهدا لهو ھهرله باسیان كۆبۆوه و كۆیه زانكۆی ھیوا له پرۆژهیزانكۆكانی خوندنی ئاستی گهشهپدانی چۆنتیپرۆسهی بهردهم گیروگرفتهكانی و كوردستانھیوا پرۆژهی كردهوه تهئكیدی و كرد خوندنبهرزكردنهوهی و گهشهپدان گرنگی پرۆژهیهكیتدانییه، الیهنگیریی و خوندكارانه ئاستیكه ھهبت ئهوهیه پرۆژهیهدا مهرجك لهو تهنھاده یگرتهوه پرۆژهكه خوندكارهی ئهو دهبتبهھرهمهند و زیرهك ھه كهوتوو و خوندكاركیبه پهره ئهوه ی بۆ بكات كۆشش و ھهوڵ و بتكوردستان ئه زموونی خزمهتی و بدات تواناكانی

بكات.ئهم به جگهیاندنی «بۆ تهئكیدیشیكردهوهبۆ خهت و ھاوكاری دابینكردنی و پرۆژهیه توانای جگه له بهھرهمه ند، و خوندكارانی زیره كتاهبانی سهرۆك ھهوهكانی به ئاماژه یكرد خۆی

ھهرمی بارزانی سهرۆكی حكومهتی نچیرڤان وو كهس كۆمهك و ركخراوهكان و كوردستانو ئاینده ی زانست تهنگ به دسۆزانه كه الیهنی تركوردستانهوهن. خوندكارانی دواڕۆژی و زانیاری«بهختهوهرم رایگه یاند؛ ھهروا ساح بهرھهمبۆ دهبم خوندكاران پشتیوانی و ھاوكار بهوهیئایندهیهكی و بن سهركهوتوو خوندندا له ئهوهیو بكه ن دابین كوردستان و خۆتان بۆ گه شداھاتوودا سانی ئهم پرۆژهیه له بتوانین ھیوادارم

بت.» بت و فراوانتر بهردهوام

شادمانن خوندكارهكانخوندكارك بهرھه مهوه دكتۆر دیداری لهبارهیھیواكانی ئهو دیدارهی د.به رھه م كرد لهوه باسیزۆر بهخۆی بوای و تر كردووه ددا گهوره لهئاستی له من ھهرچه نده كردۆتهوه،» پهیداو ئامۆژگاری ئهو بهم باشم، زۆر خوندندازیاتر زۆر كه لدهكات وام د.بهرھهم وتانهیبهرزی زۆر ئاستكی دهگهمه تا بكه م كۆشش

خوندن.»لهسهر زه رده خه نه كه تر خوندكاركیكه وهبیرھنایهوه ئهوهی نهدهبا لوه كانیله بۆیه خوندكار سهدامدا رژمی لهسهردهمیدوور سهربازی له تا ده بوو بهردهوام خودن دواڕۆژ به ئومدكی ھیچ چونكه بكهوتهوه ،ھهندك ھهرچهنده خوندكاران ئستا نهبوو،» بهم ھهبت، خوندندا بواری له كهموكوڕیشیانبۆیان لپرسراوهكانهوه، دسۆزی بهھۆی دهكرترژم و سهرده می بكرت. ئستای ئمه چارهسهردهخونین دهكه ین ھهست ئستا جیاوازه، زۆرچونكه بكهین، نیشتمان خزمه تی بۆئهوه ی

درغیمان لناكات.» و حكومهتیش ئازادینپاپشتییهكانی كه ھنایهوه وهبیر ئهوهشیله گهورهی ئومدی راستیی به ھیوا پرۆژهیخوندكاران و كردووه پهیدا خوندكاراندا دیكبكی كهوتونهته پرۆژهیهدا لهو بهشداری بۆ

یهكتر.ھهفتانه


بهرهوپشهوه بهرت خۆی زانستی ئاستی توانیویهتی زانکۆی کۆیهخوندکارانی زانکۆکه خوندن بۆ دابینکردنی زهمالهی بیاردرا به

دهگهشنتهوه خوندکاران ئومدی ھیوا پرۆژهی

12

راپــــۆرت

له و سه ردانه ی بۆ شاری كۆیه ئه نجامی دا، د.به رھه م ئه حمه د ساح جگری سه رۆك كرد كۆیه ی زانكۆی سه ردانی عیراق، وه زیرانی و زانكۆ سه رۆكی مه عسوم د.خدر له الیه ن و

ئه ندامانی ئه نجومه نی زانكۆوه پشوازی كرا.له سوود تا ھاندا زانكۆكه ی د.به رھه م به رنامه ی زه ماله ی حكومه تی عیراق كه خاوه نی

سـه رده مــی ســه روه ری زانـســـتپرۆژه ی ھیوا له وه ته ی ده ستی پكردووه ، ھیوایه كی گه وره ی به خشیوه ته خوندكاران، ھه م له رووی پاپشتی مادی

و ھه م ھاندانیان بۆ گه یشتن به پله ی با له خوندندا. د.به رھه م ساح له ھه فته ی رابردوودا له و سه ردانه ی بۆ زانكۆی كۆیه ئه نجامیدا ئه و ھیوایه شی به خوندكاراندا بۆ دابینكردنی زه ماله ی خوندن له ده ره وه ی وت و ناردنی

كۆمه ك خوندكاری زانكۆكه بۆ ته واوكردنی خوندنی با به بی تچوونی نزیكه ی نیو ملیۆن دۆالر.

له زه ماله یه ھه مه الیه نی و فراوان به رنامه یه كی جیھاندا وه ربگرت.

له گه ڵ سه رۆك و له كۆبوونه وه یه كدا، د.به رھه م كرد گفتوگۆیان زانكۆدا ئه نجومه نی ئه ندامانی له باره ی چۆنتی گه شه پدانی زیاتری زانكۆكه و به رزكردنه وه ی و گیروگرفته كان چاره سه ركردنی ئاستی زانست و زانیاری و گه شه پدانی توانا و

لوه شاوه یی خوندكاران و په ره پدانی سیستمی خوندن له كوردستاندا.

زانكۆیه كی گه شه كردووگرنگیی له سه ر كرده وه ته ئكیدی د.به رھه م له خوندن و زانست ئاستی په ره پدانی كوردستاندا و چۆنتی گه شه پدانی زانكۆی كۆیه


15

بهرده وامداو پهرهپدانی گۆڕانكاریو پۆسهیمافو ئهركهكانی له تاك باشتر ئه وهی یاریدهدهره بۆفرمانه لهنوان ھاوسهنگیی تبگات، خۆیخۆیدا ڕابگرت، كۆمهیهتیهكانی ئهركه خزانیوئهوانی له گهڵ كارلككردنهوه بكه وته چاكتربهشداریكردن بۆ ھهبت زیاتری خواستی دیكهوبنیاتنانی پۆزهتیڤانهو گۆڕانكاریی ھنانهدیی لهله ھهیه ڕۆی پهروه رده ھهروهھا كۆمه گهدا.كاریگهریی لهبهرئهوهی دیموكراسیدا، بنیاتنانیئهو پكھاتنی تاكهكانو ئاكاری لهسهر ھهیه

پیهتی. باوهڕیان بهھایانهیلهنوان توندوتۆڵ پهیوهندییهكی ئاشكرایه سایهی ناكرت له ھهیهو پهروهردهو دیموكراسیدانه بوونی گشتیهكانو تاكه كهسیو ئازادییه پیواریباسی دهرفهتهكاندا، یهكسانی دادپهروهریوپهروه ردهیهكی بهب ناشكرت بكهین و پهروهردهخاوهن كه ئامانجدار بنیاتنه رانهی ڕاستهقینه و

به رھهمھنانهو داھنانو چاكیو خهسهتهكانیدیموكراسی باسی ده گرت، تواناكانی مرۆڤو ڕزی

بكهین.كوردستان، دیموكراسی له ھنانهدیی گۆڕانو بۆچهند لهناوبردنی بۆ كار پهروهرده پویستهقبوڵ یهكتر ھۆی دهبنه كه بكات، بهھایهك

توندوتیژی، لهوانه: نهكردنو كهوتنهوهیحهقیقهتی ڕهتكردنهوهی واته ١/تاكالیهنی،ئهوه جا دیكه، ئهوی نهكردنی قبوڵ فرهیی وئاستی یان بت فیكر بیروڕاو ئاستی لهسهر به ھایهش ئهم سهرهنجامی ڕكخراوهكان. گرووپوپكهوه نه بوونی توانای فیكرو واقیع، لكترازانیبیروباوهڕ به ستههكی دیكهو ئهوانی لهگهڵ ژیان

دتهئاراوه.دوو ئهوهی وناكردنی واته دژبهیهك، ٢/دوانهیمهبهست كۆنابنهوه ، پكهوه ھهرگیز كه ھهن شتئهو»، یان «ئهم شوازی به بیركردنهوه یه

ئهم دوژمنمانه». نییه، له گهمان «ئهوهی واته دیموكراسی، ملشكاندنی ھۆی ده بته بهھایهشبیركردنه وهی مامناوهندی و چارهسهری چونكهھاوكاریكردن ئهگهری ڕهتدهكاتهوهو میانهوانه له ئامادهنابت ناكاتو قبوڵ تر ئهوانی لهگهڵ

ھهبكات. تر ئهوانی لهگهڵ فیكرییه وه ڕوویبه پشتبهستن واته یادهوهری، ٣/كولتووریبه دانانیان و ڕابردوو ڕووداوهكانی پكھاتهوقبوكردنی بیاردانو بیركردنهوهو سهرچاوهی خستنهگهڕی لهبری حازبهدهستهكان، چارهسهره

دهستپشكهریكردن. شارهزاییهكانو تواناوبه جیاوازی دانانی واته لكچوون، ٤/كولتووریله كه ڕۆحهیه ئهو پچهوانهی ئهمهش خیانهت، ھاریكاریكردنو ھانی ھهیهو گرووپدا كولتووریپكگهیشتن یهكترتهواوكردنو شهریكایهتیكردنو

دهدات.پداچوونه وه پشهوه دهیسهپنن بهھایانه ی ئهولهپناو بكرت، په روهردهماندا سیسته می بهگۆڕانو ھۆی دهبنه كه دیكهدا بهھاگهلی چهسپاندنیكرانهوه لهوانه دیموكراتیانه ، كولتووری جگیربوونی كاری گشتیدا، بهڕووی یهكتردا، بهشداریكردن لهپداچوونهوهو توانای بهرامبهر، ڕای قبوكردنیپویستی ھهروه ھا بیروڕا. دهربینی ڕهخنهگرتن،ڕهخنهگرانهیه بیركردنه وهی ئهقو چهسپاندنی بهئهم بهوپیهی پهروهردهدا، سیستهمی لهئارایشتكردنی بهھانهھنانهوهو دژی ئهقهكهموكوڕییهكانهو خهوشیو شاردنهوهی واقیعو،ندهپهڕت ئستا سهتاوه ختی كه ئهوهیهحهقیقهتهكان مژووییانه، توانینی به چهكدارهمیكانیكانهیه. بیركردنهوهی دژی ساختهناكاتوبۆ كاربكات پهروه رده دهبت ئهوانه، وایپكگهیشتنو بۆ خوندكاران توانای زیادكردنینهك مرۆڤ، دیكهی ئهوی لهگهڵ گفتوگۆكردنئهمه چونكه ڕووت. بابهتكی وهك دیكه ئهویلهپناو نهوهگهلك كه ھنانهدیی یاریدهده ره بۆیهكتر لهگهڵ دیموكراتیدا مهدهنی كۆمهگهیهكینهوانهیه ئهو مهبهست كارلككردنهوه. دهكهونهبنیاتنهر ڕهخنهی ئاڕاستهكردنی ڕگهی له كهگرنگو مه سهله دهربارهی بیروڕاوه دهربینی یانكۆمهگه ژیانی لهسهر كاریگهرییان ھهستیارهكانبیارسازیو له بهشداریدهكهن ھوشیارانه ھهیه،دهكهنو كشبپ پرنسیپی قبوی سیاسهتسازیدا،ڕۆحی خاوهن دهگرن، جیاواز به رامبهرو ڕای ڕزی

پۆزهتیڤانهن. ھهوستنواندنی دهستپشكهری وعهبدو ھهكهوت


ھمن ئامانج فۆتۆ: پهروهرده وه بۆ کۆمه گه ده ست پدهکات له گۆڕان

14

بابه تی رۆژ

له سه ر كاریگه ریی په روه رده ئه وه ی بۆ ده بت ھه بت، په ره سه ندنی كۆمه گه و موحافه زه كار. جگیرو نه ك داھاتوخوازبت، ژینگه ی سه ره كیی خه سه تی لره شدا گۆڕانه ، خرایی داھاتووخواز په روه ره كردنكی بواری جه وكارانی به سه ر نده یسه پ كه په روه رده و سیاسه تسازیی كاتی له په روه رده دا، ئامانجه كانیدا ڕه چاوی بكه ن. چونكه دیاریكردنی گه شه كردودا، گۆڕاوی ھه میشه جیھانكی له ناو ئه ركی نوده بنه وه ، به خرایی مه عریفه كان كه ڕكوپكی گوزانه وه ی ته نیا په روه رده چه سپاندنی ده رباره ی ئاخاوتن زانیارییه كان و شوازه كانی فركردنی ڕه خنه گرانه و ڕۆحی په روه رده ی له به رئه وه ی نییه ، بیركردنه وه شاره زایی كۆمه ك له سه ر جه خت داھاتووخواز تاك، گونجانی توانای وه ك ده كاته وه ، سه ره كی خرا، گۆڕانی له گه ڵ مامه ه كردن نه رمونیانی ، تگه یشتن له گۆڕان و ئاماده بوون بۆ كه وتنه ژر

كاریگه رییه وه .

په روه رده پۆسه ی گۆڕانكاریی به رده وامه :ئه و په روه رده یه ی له ڕابردوودا چاوی ت بابوو، له به ركردن، پ ته لقیندادان و وانه پوتنه وه و واته به رده وام گۆڕانكاریی پۆسه یه كی بۆته ئیمۆ ژر ده كه ونه كۆمه گه تاكه كانی گشت كه چۆنیه تی به ئاشنابوون ھه روه ھا كاریگه رییه وه . سه ره كیه ئامانجه له یه كك بۆته گۆڕان، په روه رده ئه وه وای په روه رده . نویه كانی به ده ستھنانی دنته دی : ئامانجانه ش ئه م

تواناكانی په ره پدانی ژیری ، بنیاتنانی مه عریفه ، ئه قییه كان، توانا بنیاتنانی ڕه خنه گرتن، به ده رككردن خۆناسین، توانای گه شه پدانی چۆنیه تی فربوونی سنووره كانیان، به ھه ره كان و ورانكاره كاندا، ڕه فتاره مه یل و به سه ر زابوون خوقنه ره كانی داھنه رو توانسته خستنه گه ڕی به شداریكردن چۆنیه تی به ئاشنابوون تاك، كۆمه گه دا، له گرتنه ئه ستۆ به رپرسیارتی له فربوونی چۆنیه تی په یوه ندی دروستكردن له گه ڵ كه سانی دیكه ، یارمه تیدانی تاك بۆ گونجان له گه ڵ توانینكی به ده ستھنانی گۆڕانكارییه كان و ھه مه الیه ن ده رباره ی جیھان، ڕاھنانی تاك له سه ر ناسین و توانای بت و ئه قنی پراكتیكی و ئه وه ی چاره سه ركردنی گرفت و كشه كانی ھه بت...ھتد.

له ھه یه دیاری ڕۆكی په روه رده كردن كه واته پۆسه ی نوكردنه وه و گۆڕانكاریی دیموكراتیانه دا و چونكه زیاتره ، بایه خه ئه و كوردستاندا له ده بت. داھاتووی ئستاو له سه ر كاریگه ریی ھه یه ، زۆر كۆششی كارو به پویستی ئه مه ش ئامانجه كانی پۆسه و دیاریكردنی سه رله نوێ بۆ گه وره به رپرسیارتیه كی له الیه كه وه په روه رده . په روه رده كردن پۆسه ی ئه ستۆی ده كه وته سه رده می جیھانی بۆ تاكه كان ئاماده كردنی بۆ ھه موو به به جیھانیبوون ته كنیكی و شۆڕشی له الیه كی جۆربه جۆره كانیانه وه ، كاریگه رییه ڕاھنانی ئامانجی په روه رده ده بت دیكه وه مرۆڤ بت له سه ر گۆڕان و په ره سه ندن. جا ئه گه ر توانینی وه ھا ھه بن كه پیانوایه په روه رده كردن ئه وه یه ئه ركی واتا موحافه زه كاره ، سیسته مكی

له سه ر پشوه خت زانیارییه به نوكان نه وه له گه ڵ بكات ل وایان ئاشنابكات و ڕكه وتوه كان به ھاو بیرۆڕاكانی كۆمه گه دا بسازن، ئه وا ڕاستییه ھه تا بۆ نییه مه عریفه یه ك ده ریانخستوه نوكان ھه تایه ھه موان له سه ری ڕكبكه ون و ھه موو به ھاو بیروڕاكانی ڕابردوو شایانی پیاچوونه وه و ته نانه ت ڕه تكردنه وه ن و مه عریفه كانی ئیمۆش له داھاتوودا په روه رده كردن كه واته نوده بنه وه . ده گۆڕن و بنیاتنانی سه ره كیه كانی كه ره سته له یه ككه له په روه رده كردن و پۆسه ی به ھۆی مرۆڤ و ڕگه ی دامه زراوه جۆربه جۆره كانه وه به ده ستدت،

كه فركردنی ڕه سمی گرنگترین كه نایه تی .

په روه رده و چه ند به ھایه كی نگه تیڤ:دیكه ، ھۆكاركی چه ند ھاوشانی په روه رده ، تاكی چونكه كۆمه گه دا، گۆڕانی له ھه یه ڕۆی له كاریگه ره ئامازی ھوشیار په روه رده كراوی

په روه رده ئامازی ئاشنابوونه به تواناكانی مرۆڤ، ئه گه ر به زنجیره پۆسه یه ك دابنرت تیایدا تاكه كانی كۆمه گه ئه و توانستانه به ده ستدنن كه یارمه تیده رن بۆ به كاربردنی وزه كانی خۆیان له ڕگه ی تگه یشتن و

جه وكردنی توخمه كولتورییه كان و گرتنه ئه ستۆی ھوشیارانه ی به رپرسیارتییه كانی ناو كۆمه گه وه .

په روه رده ئامازی گۆڕان و دیموكراتیزه كردنه


17

سه رھه دانی ھه ر دیارده یه ك له نو كۆمه گه دا ھه یه ، به خۆی تایبه ت بیانوویه كی كۆمه ه بگومان ده ركه وتنی جاشایه تی كۆمه ه «بیانوو»یه كی ده كات سه ره ڕای كه سی «جاش» له وا كه ھه یه ، بزراوی دیارده كه له ناو كۆمه گه دا، په نا بۆ ئه و كاره

ببات.زانكۆی له ده رونزانی مامۆستای عه لی فه رمان سلمانی پیوایه ؛ «كۆمه ك باری خزانی ناھه موار و له سه ره تای پداویستییانه ی له و ببه شبوون ده ركه وتنی له پشت بكرت، تر ده ب ته مه نه وه دیارده ی جاشایه تی نو ھه ر كۆمه گه یه كن، بۆیه ئه و

كه سانه ، بۆ قه ره بووكردنه وه ی ئه و ببه شبوونه یان دژ به كۆمه گه كه یان ده وه ستنه وه .»

نایه كسانی كۆمه گه «كاتك ده ت: ئه و كرا، به دی تدا مافه كانی داھات و دابه شكردنی كه سانكی كۆمه گه كه دژی یاخی ده بن و ده چنه پاڵ كه سانی ناحه ز به كۆمه گه كه یان، دژ به چوارده ور و كۆمه گه كه یان كارده كه ن و ئه وكاتیش كه سی جاش،

ته نھا خودی خۆی المه به ست ده بت.»

جاشایه تی له بزاڤی رزگاریخوازداگه لی رزگاریخوازه كانی بزاڤه و شۆڕش به درژایی جاشه كان ده ركه وتووه ، جاشایه تی دیارده ی كورد، دوژمنی ده ستی ده سكه الی چاوساغ و بوونه ته گه له كه یان به زیانیان راده یه كیش به كورد، گه لی به ده ستی ئه وه نده ی «كورد بوترت كه گه یاندووه دوژمنه كانی له ھنده به ركه وتووه ، زیانی خۆی به ھه ر كورد، «شۆڕشه كانی نه بووه » و زه ره رمه ند

كورد له ناوچوون.»سه باره ت به ده ركه وتنی جاشایه تی له نو گه لی كورددا مامۆستاكه ی زانكۆی سلمانی له و بوایه دایه به رده وام بگانه كانی ده سه ته له ژر كورد ده سته بوونی ژر ھۆكاری تر، ئه وانی و عه ره ب تورك ، فارس، وه ك ده ركه وتنی ئه م دیارده یه ن، چونكه نه بوونی ئینتیما بۆ نه ته وه وایكردووه ، «ئاسایی بت كه سانك بیاری تاوان و به ھه ست چونكه بده ن، به جاشكردن خۆ

سه رزه نشتكردنی ویژدان ناكه ن.»«نه بوونی شووناسكی نه ته وه یی» بۆته ھۆی ئه وه ی كه كورد له الیه ن نه ته وه یه كی تره وه دژ به نه ته وه كه ی ره فیق ئومد بۆچوونی ئه مه بھنرت، به كار خۆی مامۆستای زانسته سیاسییه كانه له زانكۆی سلمانی.

یه كه م دروستبوونی «له گه ڵ ده ت: ره فیق ئومد رزگاریخوازی بزووتنه وه ی سیاسیی، ركخستنی نه ته وه یی كورد، له الیه ن دوژمنه كانیووه ، كورد به كورد

الواز كراوه ، توانراوه خای الوازی بدۆزرته وه .» ره فیق به رده وام ده بت و ده ت: «ئه مه ئه گه ركی وارده بۆ رابردو و ئستا و ئاینده ، چونكه كشه و قه یرانی شووناس تا ئه م ساته به رده وامه .» ھه روه ھا تری به ھۆكاركی كوردییش ده وه تی نه بوونی ده زانت،»چونكه جاشایه تی دیارده ی ده ركه وتنی ده وه ت روحی ھه موو نه ته وه یه كه ، كه واته كورد له م ھه موو به كو زیندوو، نه ته وه یه كی نابته حاه ته دا كات له رگه ی شووناسی تره وه كه بۆی دروستكراوه توانراوه زیان به كلتورو بزافه نه ته وه یه كانی بگه یه نرت. له ھه رشونك كه جونه وه یه ك دروست ده بت، له م

رگه یه وه له بار ده برت.»


ئومد له گه ڵ نووسه ریش فه ره جـی فاتیح له تیف جوگرافی «ھه كه وته ی پیوایه ؛ و ھاوڕایه ره فیق كوردستان، پارچه پارچه بوونی خاكه كه ی، وایانكردووه رووبه ڕووی ھه میشه كورد، رزگاریخوازی بزاڤی كه ھزی به كرگیراوی ناوخۆ ببته وه ، ئه مه ش یه ككه له ھۆیه كانی به ئامانج نه گه یشتنی كورد له رابردوودا.»

مه به ندی لپرسراوی چاوی مسته فا به بۆچوونی كوردستان، نیشتمانیی یه كتیی چه مچه مای به كارھنانی جاش له الیه ن دوژمنانه وه بۆ دژی بزاڤه بۆ ھه ودان له جگه كورد، گه لی رزگاریخوازه كانی له ناوبردنی خودی بزاڤه كه ئامانجكی تریشی له پشته وه بووه ، ئه ویش ناشیرینكردنی كورد بووه له جیھاندا. تاكی جاشكردنی به تری «روویه كی ده ت: ئه و كورد، له سه رده مانی رابردوودا ئه وه بووه كه پیشانی جیھانی ده ره وه ی بده ن، كورد خۆشی له دژایه تیكردنی

بزووتنه وه ی رزگاریخوازی كوردا به شداره .»سه ره كی فاكته ری به «چاولكه ری»ش چاوی قۆناغه كانی له ده زانت جاش، ژماره ی زیادبوونی

رابردوودا. بۆیه به ھۆی به رفراوانبوونی ژماره یانه وه ، جاشه كان له به رده م گه وره «له مپه ركی ببنه توانیویانه له كورد نه ته وه ی ئامانجی گه یشتنه سه ركه وتن و

رابردوودا.»بزراوی كه ده كاته وه روون ئه وه فاتیح له تیف كۆمه گه ی توژه كانی سه رجه م له ناو جاشایه تی شاعیرانی له سه ره تاوه «ھه ر وایكردووه ، كوردیدا به رز ده نگیان جاشایه تی و خیانه ت دژی كورد شیعری ده قی له په كوردی ئه ده بیاتی بكه نه وه ،

له و باره یه وه .»

جاش یان «سوارچاك»؟به ھۆی درژبوونه وه ی مژووی دیارده كه ، جاشایه تی رۆی به كرگیراویی خۆی له دژی بزاڤ و چاالكییه بینیووه ، به گشتیی كورددا نوكانی رزگاریخوازه رابردوو نزیكه ی سه د سای بۆ ئاوڕك ئه گه ر بۆیه بده ینه وه ده بینین جاشایه تیه یه كه ھه ر به رده وام بووه ، به م ئه مجاره له ژر ناوی «سوارچاك» له «سوپای

ئیسالم»یدا قۆستراونه ته وه .ئومد ره فیق مامۆستای زانسته سیاسییه كان ده ت: «حكومه تی به غدا و وتانی تریش به ناونیشانی جیاواز توانیویانه ئیستغاللی باروودۆخی ئابووری، كۆمه یه تی و سیاسیی به شكی زۆری خه كی كوردستان بكه ن» و به كرگیراوانه ئه و بۆ ناوی پیرۆزكراویان ھه ندكجار به كار ھناوه «سواره ی حه میدی » یاخود «سوپای

ئیسالم» یان «سوار چاك».

16

دۆســـــ

شۆڕشی و رزگاری بهره ی فرهی له سیاسییه، زیانی سۆسیۆ دیارده ھهیه، ئهو دیرۆككی تای كورد الی جاشایه تی،جاش له ناوی ئهوهندهی ناتۆرهیهك و ناو ھیچ بوترت دهكرت كه سوكه ، ھنده كورد الی ناوهكهشی داوه. كورد

نهبووه. رقلبوونهوه و بیزران جگهی كورددا نهستی و ھهست

نهتهوایهتی داوهشینی جاشایهتی...

Haftanaـissue 47/ 17 May 23 May 2009 ـ

ئهبوبهكر باڤیان دۆسییه: ئامادهكردنی

19 هه فتانه ـ ژماره ٤٧ / ١٧ مایس ـ ٢٣ مایس ٢٠٠٩

ده كرد.» له تیف فاتیح فه ره جـیش ھه مان بۆچوونی ھه بوو ده ت: «به داخه وه نه توانراوه وه ك پویست دابنرێ ، جاشتی نه بوونه وه ی دووباره بۆ سنوور

به كو بوام وایه راپه ڕین شوازه كه ی گۆڕی.»

قۆناغی عیراقی نوێدوای پكھنانی ئه نجومه نه كانی ئیسناد، له باشووری به غدا حكومه تی ٢٠٠٧دا، سای كۆتایی له عیراق به نیاز بوو ئه و ئه زموونه بۆ كه ركوك و ناوچه ناكۆكی له الیه ن له سه ره كان بگوزته وه ، به م ئه و ھه نگاوه ره تكرایه وه ، به توندی زۆر كورده وه سه ركردایه تی له ناوچه كه دا ئیسنادیان ئه نجومه نی پكھنانی

به ھاوشوه ی جاشایه تی_یه كه ی جاران وه سفكرد.مه سه له ی پكھنانی ئه نجومه نی ئیسناد «جاشایه تی» له ده وروبه ری كه ركوك ئه و پرسیاره ی ھنایه ئاراوه ، تاچه ند ئه گه ری ئه وه ھه یه كه جاركی تر له عیراقدا

به شك له كورد بكرته وه به جاش؟له كه ھه یه ئه وه ئه گه ری پیوایه ؛ ره فیق ئومد داھاتوودا دیارده ی جاشایه تی به ناونیشانی تر خۆی دروستكردن و ری له ئه ویش بكاته وه ، دووباره كه رتكردنی ھزی كوردی بۆ چه ند ھزكی ناكۆك و

نا ته با له عیراقدا.»ئستای ده سه ته ی «ئه م ده ت: عه لی فه رمان به غدا ده توانت و كاریش بۆ ئه وه ده كات كۆمه ك له كوردان له ژر ھه رناوكدا بت به الی خۆیدا رابكشت

و كاری جاشایه تیان پ بكات.» له و بوایه دایه كه «ئه م كاره شی بۆ ده ڕه خست، قبوكردن، یه كتر كورددا ئمه ی له ناو ئه گه ر

دادپه روه ری و یه كسانی نه بت.»به عیراق ئستای حكومه تی چاویـیش مسته فا «میراتگری رژمی به عس» تۆمه تبار ده كات و پیوایه ؛ له ناوبردنی ھه وی جۆربه جۆره كانه وه رگا «له كه ئه م ئه زموونه ی كوردستانی داوه » و ھه وی پكھنانی مه جالسی ئیسنادیش به «نموونه یه كی زیندوو»ی ئه و

تۆمه تباركردنانه ی ده ھنته وه .فه رمان عه لی له و بوایه دایه ؛ ئه گه ر حكومه تی كوردی ئه وه ش بگرێ ، دیارده یه به و رێ ده توان بیه وت، و په روه رده پرۆسه ی له باسه ئه و وروژاندنی به فركردندا و ناشیرینكردنی دیارده كه و پناسه كردنی

بۆ نه وه ی نوێ .»دابه شكردنی یه كسان به بۆ «كاركردن ھه روه ھا كه مكردنه وه ی كۆمه گه و تاكه كانی له نو داھات بۆشایی نوان به رپرسان و كۆمه گه ، یان ده سه ت نه ھشتنی به رگه ی چاره یه كی تری و كۆمه گه »

دیارده ی جاشایه تی داده نت.

ھۆكاری دیارده ی جاشایه تی چییه ؟ـ ئه م دیارده یه چه ند ھۆكارك له خۆده گرت نه ته وایه تی ، نیشتمانی و ھه ستی نه بوونی له وانه : و كۆمه یه تییه كان كشه رۆشنبیری . نا به مادده و ئیغراكردن چاره سه رنه كردنیان، بۆ جاشایه تی ھه رچه نده ژیان. كه ره سته كانی ھه ندكیان نه بوو، خۆی به خواستی كه س ھه ندێ

به ھۆی ھه ندكیان لكردن، وای رۆژگار بارودۆخی بۆ یان نیشتمانی نه ته وایه تی و ھه ستی الوازی پاراستنی رۆحی خۆی ، ھه ر له و چه كدارانه ھه بوون و سوودی كردووه ته واوی شۆڕشیان پاپشتی كه

زۆریان به شۆڕش گه یاندووه .ئایا كه سایه تی كورد الوازه ؟ یان ئینتیمای نه ته وه یی

الوازه ؟ كه وا جاشایه تی قبوكردووه ؟

نوری حه مه عه لی : خیانه تکار، له كوردستان جی نابته وه

نوری حه مه عه لی ئه ندامی كۆمیته ی ناوه ندی پارتی ، له باره ی دیارده ی جاشایه تییه وه رای وایه كه ئه و كه سانه ی جاشایه تیان قبوكردووه كه سایه تییه كی الوازیان ھه بووه . به رپرسه كه ی پارتی له دیمانه یه كی

ھه فتانه دا ئه وه شی خسته ڕوو ئه و سه رده مانه به سه رچوو كه به غدا بتوانت كورد بكاته جاش، چونكه نه كورد قبوی ده كات و نه حكومه تی كوردستان رگه به و كاره ده دات. وایشی بۆ ده چت كه ئه و دیارده یه زۆر كاریگه ری له سه ر شۆڕش نه بووه . ئه گه ر كاریگه ری ته واوی ھه بوایه كورد به م رۆژه ی

ئستا نه ده گه یشت.

18

دۆســـــ

بهشه له كه كرد ئهوه بۆ ئاماژه ی رهفیق ئومدله بهغدا، «حكومهتی عیراقیشدا، كوردستانهكه یھه ژارو میلهتكی له ناو درزانه ئهو دۆزینهوهی رگهیخۆیان خودی توانیویه تی (كورد) ناسنامه دا بنیشتمانی بزووتنه وهی الوازكردنی و بهخۆیان دژجهنگی دروستكردنی پاشان و نهتهوهیهكان وئهو كاری ره فیق (بهكاربھنت)» برا به دژ براوهسفكرد، خیانه ت» «گهورهترین به جاشانهشیله نوان جاشهكانهوه بهھۆی كه كهلنهی ئه و چونكه«رهنگدانهوهی دهبت دروست بزووتنهوهیهكداب پاشان و بزووتنهوهكه بارودۆخی لهسهر خراپی

دهكات.» دروست ھزكردنیشی

عیراق حكومهتهكانی و كورد جاشیلهدوای بهغدا یهكهكانی لهدوای یهك حكومهته به كاریگهری دركیان عیراق، دروستبوونی دهوهتیكردووه، كوردییهكان بزاڤه لهسهر جاش خراپیكورده لهدژی «جاش»یان كوردی تر جاركی

بهكارھناوهتهوه.. ئازادیخوازهكانمژوویی پیاخشانكی «بهچاو دهت: عهلی فهرمانئهم كه دهرده كهوت نهتهوهكهمان ھاوچهرخی و كۆنكۆششهكانی سه ر كردۆته كاری ئاستك چ تا دیاردهیه

كردن!» سهربه خۆبوون و خهباتدوژمنهكانی مژوو درژایی به روونكردهوه ئهوهیكورد، داخوازییهكانی ملمالنكردنی «بۆ كورد، ھهروهك دیاردهكه جاشایهتی وهرگرتووه ، له سوودیانلهناوبردووه پ میرنشینهكانیان كه ھهبوو رابردوودا لهكارهش ئهم ھناوه . پ شكست شۆڕشه كانیان ویان كردوویانه یهك لهدوای یهك عیراق حكومهتهكانیگهیاندوون.» پ باشی سوودی و پبهستوه پشتیانقۆناغی له «جاشایهتی دهت: فاتیح لهتیف جاش سهردهمهش ئهو ئهگهرچی كهمتره، پاشایهتیداحكومهت بهكرگیراوی و پۆلیس جاش جاشایه تی، وبهم خۆیان، گهله كهی كردۆته پشتیان كه ھهبوونگهورهی خزمهتكی جاش كۆماریدا قۆناغی لهسانی له بهتایبهتی كردووه، بهغدا رژمهكانی بهگهیشته جاشایهتی رابردوو، سهدهی ھهشتاكانیجاشهكان رادهبهدهر و له و فراوان زۆر ئاستكیزۆری خزمهتكی ئهنفالدا و گوندهكان پهالماری له


كرد.» بهعسیانروونی ھهبوو، بۆچوونی ھهمان چاویـیش مستهفابهغدا یه كهكانی لهدوای یهك حكومهته كه دهكاته وهچونكه وه رگرتووه، جاش له زۆریان «سوودیكوردستان ناوچهكانی له جاشهكان شارهزایی بهھۆیناوچهكانی خهكی لهگه ڵ جاشهكان ھاوزمانی وخۆیان مهرامه كانی بۆ بتوانن وایانكردووه كوردستاندا،

سوودیان ل ببینن.»

نهگرت! ی لراپهڕینیش رنوێ قۆناغكی ١٩٩١ سای راپهڕینهكهی دوایجاشهكان پشتر ھهرچه نده ئاراوه ، ھاته لهناوچهكهداھاونه تهوهكانیان به زیانگه یاندن بۆ ھهلكیان ھیچكات ئهو كورد، سهركردایهتی بهم نهدهدا، بهفیۆراپهڕین بهم دهركرد، جاشه كان بۆ لبووردنی بیاری

جاشایهتی دابنت؟ بۆ سنوورك تاچهند توانییهكتیی نیشتمانیی لپرسراوی مهبهندیچهمچهمایجاشهكانیش، راپه ڕین «دوای دهت: كوردستانبهھزبوونهوهی دووباره له ئومدبوون ب بهھۆیله ھزهكانی دهركردنی و لدان لهدوای بهعسناچاری پهیوهندیان به جاشهكان زۆرك له كوهیت،نیازپاكی، دهرخستنی بۆ كرد. پشمهرگهوه بهھزیئهوهی ناكاته ئهمه بهم كرد. راپهڕیندا له بهشداریانبۆ سنوورك تهواوی به توانیوویهتی راپهڕین بوترت؛

دابنت.» دیاردهیه ئهورگهی «راپهڕینیش دهت: عهلی فهرمان ھهبوون كۆمه ك راپهڕین دوای نهگرت، بهجاشایهتیبارهگای موس كهركوكو بهغداو له نھنی ئاشكراو بهكاری و ئاماده یی بگره ئاوهدانكرده وه. جاشایهتیانبۆ بدهن ھان حكومهت دهسهتی ده كرد ئه وهیانكوردستاندا.» ھهرمی له كورد ئهزموونی لهناوبردنیكۆتایی سنووری «راپهڕین رهفیق ئومد بهبۆچوونیبۆ بوو گرنگ بهربهستكی بهكو جاشایهتی، بۆ نهبوورادهیهكی تا چونكه كوردستاندا، له دۆخه ئهو راگرتنیھهیه كوردهوه كلتووری به پهیوهندی جاشایهتی زۆرئابووری، لهالیهنی به تریشهوه لهالیهكی لهالیه ك،وتی: ھه روهھا خهك.» سیاسیی و كۆمه یهتیكوردستان له تر ھزی راپهڕینیشهوه له دوای «بۆیهكورد نهیاری بهالیهنی راسته وخۆیان نا خزمهتی ھهمان

چاوی مستهفا

فهرهج فاتیح لهتیف

رهفیق ئومد

عهلی فهرمان

جاشایهتییه. کوردی ھۆکارکی دروستبوونی دهوهتی نهبوونی

بتهوه. دووباره داھاتوودا جاشایهتی له ھه یه ئهوه ئهگهری


به عس، چه كداره كانی ھه موو بۆ ده ركرد گشتی ئه مه ش بووه سه ره تایه ك بۆ یه كگرتنه وه ی كورد و ركخستنه وه ی نو مای كورد، سنووركیش بوو بۆ ئه وه ی جاركی تر جاشایه تی بنب بكرێ و كورد بیر

له خیانه ت نه كاته وه . ئایا كۆمه گه ی كوردی ئستا وه ك جاران ته قه بولی

جاشایه تی ده كات؟ ـ نه خر، ھه رگیز ته قه بولی جاشایه تی و خۆفرۆشی له دوای دروستبووه جیلك ئستا چونكه ناكات، راپه ڕینه وه كه (١٨) ساڵ ته مه نیانه و به رای من جیلكی پاك و بگه ردن، میلله ت و خاكه كه یان زۆر خۆشده وت و ئه و عه قیه تی جاران نه ماوه ، كورد

ئستا خۆی حوكمی خۆی ده كات. ئایا ئه گه ری سه رھه دانه وه ی جاشایه تی ماوه ؟

خیانه ت بیه وێ كه سكیش ھه ر ئه گه ر نه خر ـ بكات، ئه وا له كوردستان جی نابته وه و ژیانیشی

ده كه وته مه ترسییه وه . تر جاركی ئارادایه له ئه وه مه ترسی ئایا *به جاشكردنی ھه وی كورد الوازكردنی بۆ به غدا

كورد بدات؟ دنیاش سیاسه تی به سه رچووه ، سه رده مانه ئه و ـ گۆڕاوه و كورد پگه ی تایبه تی خۆی ھه یه له عیراق و وتانی ده وروبه ر و له دنیای ده ره وه شدا، كورد رۆژ له دوای رۆژ ئه زموونه كه ی به ره وپشه وه ده چت ئه گه ر كه سانك له حكومه تی فیدرای عیراق بیر له و مه سه له یه بكاته وه مه سیریان له مه سیری رابوردوو

باشتر نابت. له ئه گه ركی وادا حكومه تی كوردی ده توانت به ر

به و كاره ی به غدا بگرت؟ خاوه نی و نییه جاران عیراقه كه ی عیراق، ـ ده ستووری ھه میشه ییه و كوردیش به پی ده ستوور رۆی كورد ئه مۆ ھه یه ، خۆی تایبه تی پگه ی پۆستی و فیدرادا عیراقی له ده گت سه ره كی گرنگیشی له ده ستدایه ، نه ك له ئه گه ری وادا، له ھه ر نه ك ده توانت به حكومه تی ھه رم ئه گه ركدا، به ر به و كارانه بگرت، به كو به توندیش به رپه رچی

ده داته وه . كاریگه رییه كانی دیارده ی جاشایه تی تاچه ند به سه ر الیه نه كۆمه یه تی و سیاسییه كانی كورده وه ماوه ؟ ـ من پموایه له دوای راپه ڕینه وه ئه و دیارده یه زۆر به سه ر كاریگه ری ھیچ ئستادا له و كابۆته وه رووی له به م نابینم، كورده وه سیاسیی الیه نی كۆمه یه تییه وه له وانه یه كاریگه ری له سه ر ئه ندامانی خزانی خۆیان ھه بت و له ناو كۆمه گای كوردیشدا

به چاوكی تر سه یریان ده كرت.

ھۆكاری دیارده ی جاشایه تی چییه ؟دیارده ی كه بده ین به وه ئاماژه گرنگه ـ گه لی نو له ته نھا نییه دیارده یه ك جاشایه تی كورددا بووب و سه ری ھه داب ، به كو له نو گه النی تریشدا ھه بووه و ده ب ، به م زیاتر له زه مینه یه كی

ھاوشوه ی بارودۆخی كورددا سه رھه ده دات.به كرێ گرته ، به ده ربینه كوردییه كه ی (جاش) له ھه ندێ سوپای وتانی ھاوچه رخی پشكه وتووشدا بوونی ھه یه ، ئه م قسانه ته نھا بۆ باسكردنی واقعه نه ك بۆ ئه وه ی بوترێ دیارده ی جاشایه تی ئاساییه ، مژوویدا له كورد نه ته وه ی وه كو گه لكی چونكه كوشته ی ئه م دیارده یه یه ، به م ده ب ھۆكاره كانی

ھاتووه ؟ ئوه دا پرسیاره كه ی له وه كو بت، چی دیاره ھۆكار زۆرن كه ده كرێ لره به كورتی ئاماژه به ھه ندكیان بده ین؛ ناكۆكی ھۆزایه تی و قۆستنه وه ی له الیه ن ده سه ته داگیركه ره كانه وه . شه ڕی ناوخۆ. شه خسی دوژمنایه تی حزبی . و سیاسیی ناكۆكی ئه وه ی ھۆی بووه ته زۆرجار كه خۆحه شاردان و كه سی بكوژ یا راكردوو په نابباته به رده م جاشایه تی . ده ستكه وتنی پاره . ئه مانه ھه ندێ ھۆكارن، ھۆكاری

تریش له ئارادا ھه ن.بۆچی كورد به جاشایه تی كردن رازی ده بوو؟

ـ ب قه واره یی و نه بوونی كیان گه وره ترین ھۆكاره بۆ ره خساندنی بارودۆخك كه دیارده ی جاشایه تی تیایدا سه رھه بدات. پاشان له الیه ن تاكی كورده وه ته قه بول بكرێ . كه ستی كورد خۆی له خۆیدا كه ستییه كی الواز و ناپاك نییه ، به م بارودۆخه نوده وه تییه كان، له به رژه وه ندی ئه ودا نه بوون. له ھه مانكاتدا ھۆكاره ناكۆكی په رته وازه یی ، له وانه ؛ ناوخۆییه كانیش نزمی ئاستی رۆشنبیری ، الوازی ھه ستی خه كی ، نه ته وایه تی و نه قۆستنه وه ی ھه له كان، ھه موو ئه مانه بوونه ته ھۆی الوازی كه ستی كورد له سه ر ئاستی نه ته وه یی . ھه كه وته ی جوگرافی كوردیش له ھه ندێ له گه لك كاتكیش داوه . كورد له زیانی رووه وه ھۆكاره كانی بژی ، به رده وامدا گرفتی و كاره سات الوازی زیاتر تیایدا سه رھه ده ده ن و گرفتی گه وره ی نه ته وه یی بۆ دته پش و سه ره نجام به كۆبوونه وه ی به ھۆی یاخود ناوخۆییه كان، و ده ره كی ھۆكاره ئاماژه ی خودییانه ی و بابه تی ھۆكاره له و زۆرك پدرا، بوار ده ره خس بۆ ته قه بولكردنی جاشایه تی

له كه ستی كوردیدا.

"جاشایه تی له فۆرمی جیاوازدا درژه ی به خۆی داوه "

فاتیح سه نگاوی به ڕوه به ری ناوه ندی شوناس بۆ توژینه وه مرۆییه كان، ماسته ر له زانسته كۆمه یه تییه كان، پیوایه ؛ ناكۆكی ھۆزایه تی و

قۆستنه وه ی له الیه ن ده سه ته داگیركه ره كانه وه . شه ڕی ناوخۆ، ناكۆكی سیاسیی و حزبی ، ھۆكاربوون بۆ دروستبوونی دیارده ی جاشایه تی .

سه نگاوی له دیداركی ھه فتانه دا رایگه یاند؛ راپه ڕین سنووركی بۆ جاشایه تی دانا، به م راپه ڕین جاشی ھنایه ناو ھه ناوی خۆیه وه ب ئه وه ی به ته واوی

بیگۆڕێ . جاشی كرده ئه ندام و به رپرسی با و كاربه ده ست.

20

دۆســـــ


الوازن، كهسایهتیانه بهـی بهشه؛ دوو پرسیارهكه ـنه نهتهوهیی، و نیشتمانی ئینتمای نه كاته ئهو كهسایهتییهك دهبنه ناڕوێ. تدا شۆڕشگیان گیانیبهو لهسهر دهبت، كاریگهری بهھهموو شوهیه ك كهدهبنه الوازدهبن، و ده دهن لهدهست كهسایهتی مانایهدهكهن. تر شتی لهسهر ئیعتیماد و ئیتیكالی كهسكیلهناو دهدهن. لهدهست كهسایه تی بهھاكانی ھهمووخودی له ناو تهنانهت دهبن، نرخ ب زۆر كۆمهگادادۆڕاوی كه سكی رادهیهی ئهو تا خزانهكهشیدا

دهكات. قبوڵ جاشایهتی و دهبت لـدروستدیاردهی له ماددی ئیمتیازاتی و پاره رۆی

چهنده؟ جاشایهتیدادوژمنانی كه لهسهردهمانكدایه جاشایهتی دیاره ـعهقه له بهكاسهلس، پویستیان كوردستان كورد وچاوساغی بۆ و نهتهوه دهبت خاك خۆفرۆشی گوێ،و خه بات شۆڕشگی، بیری لدانی بۆ كردنیاندهبن؛ سوودمهند دوژمنان ڕووهوه لهدوو تكۆشان،بۆ بهم زۆرنین، ھنده ئیمتیازاتانه ئهو ئه گهرچی دهستداوه له بهھایهكیان ھهموو كه كهسانه ئهوكورد رۆهی شۆڕشدا كاتی له چونكه زۆره،و خاكهكهیان گهل گیانفیدایی و پشمهرگهی قارهمانله دهبن سوودمهند دوژمنان ده كرد. بهرامبهر بهبھهرچهنده زیانلكهوتنی كورد، كورد و كوشتدانی بهخهكانی الی بهم ناكاتهوه، بیره ئهو جاشبیری وردتر كورد، سیاسییهكانی و شۆڕشگرله ھهر باران یان ب با كوردوتهنی: لده كرتهوهئهوه یه، جیاوازییهكهی بهم كهمدهبتهوه، بهفركوردستان و كورد گیانفیدای خۆی پشمهرگه یهكدهژت، دی میللهته كهیدا و له شهھید دهبته دهكاتمژوودا زبدانی له له ناودهچت، جاشك كات بهم

دهبینتهوه. خۆیكۆمهگای لهسهر كاریگهری چهند دیاردهیه ئهو ئایا

داناوه؟ كوردینییه، مانایه بهو بهم تاڕادهیهك، ھهبووه كاریگهری ـلهخۆبردووه، كۆمهگه یهكی ئمه كۆمهی چونكهكاریگهری ئهگه ر نهبووه. كاریگهری زۆر شۆڕشگرییكه ئستا بهم رۆژهی كورد ھهبوایه شۆڕشی تهواوی

نهدهگهیشت. ھهیهكورددا رزگاری بزووتنهوه ی لهناو جاشایهتی رۆی

دهگهڕتهوه؟ كهی بۆلهسهردهمی كۆنه، مژووهكهی جاشایهتی ـدهستپدهكات سهفهوی و عوسمانی ئیمپراتۆرییهتیو ھهریهكه كورد میرنیشینهكانی ھهویانداوه كه یهكتریاندا گژی ئهوه ی به رابكشن بۆ خۆیدا بهالییهكگرتوو كات ھیچ و ھزی كورد الوازب تا بكهن

و یهكگرتوو كورد ھهركات نموونه :ـ بۆ نه بت،و ئامانجهكانی دنتهدی ھهموو ست بوھه یه كدادهدات چۆك و دهبت الواز لهبهرانبهریدا دوژمنان١٩٩١ی بهھاری سای مهزنی راپهڕینی (كات كوردسهركهوتنهكه ھۆكارهكانی له یهكك ئهنجامدا،مهزنهی سهركهوتنه ئهو كه بوو، كورد یهكگرتووییلهبهردهم بهفرینه شره وه ك داگیركهران بهدهستھناویهكگرتنهوه ئه و و توایهوه جه ماوهردا گهرمی گوتینیو سهرۆكایهتی كوردستان یهكیزییه، پهرلهمانی وئستا كه لكه وتهوه ھهرم)ی حكومهتی ھهرم وناوهڕاستدا رۆژھه تی له ھهیه بهرچاویان دیاریو كورد نهتهوهی یهكدهنگییه ی و یهكیزیی ئهو كه

كوردستانه. دانیشتوانیبه بۆ پهنای بهردهوام بهغدا حكومهتی بۆ

بردووه؟ كورد جاشكردنی مهزن له سای ئهیلولی شۆڕشی ھهر له دهستپكی ـ(عهبدولكهریم لهسهردهمی بهغدا ١٩٦١ حكومهتیتۆوی نانهوهی بۆ بهرپاكرد سیاسهتكی قاسم)داسوپای بۆ چاوساغی و كورددا نو له دووبهرهكیخۆفرۆشهكانهوه جاشه و بهكرگیراو لهالیهن عیراقبۆ داگیركهر سوپای چاوساغی كه كرد وای

بكهن. كوردستان داگیركردنیكورد نهتهوایهتی بیری له زیانی چهند جاشایهتی

داوه؟بیری له زیانی تاڕادهیهك جاشایهتی بگومان ـكاریگهرییهی ئهو نهبۆته بهم داوه، نهتهوایهتیمان

لهناوببات. شۆڕشهكانی و كورد كهبزووتنهوهی لهسه ر كاریگهری چهند جاشایهتی

ھهیه؟ كورد نیشتمانیرزگاری بزووتنهوهی لهسه ر جاشایهتی كاریگهری ـبه ربهستك بوونهته چونكه ھهبووه ، كورد نیشتمانیالیه ك، له ئه مه دوژمنان بكهوت، به كه متر زیان كهدوژمنان بۆ جاش چاوساغی و گه ڕان و شارهزاییپشمهرگهی پگهكانی و بارهگا بهدوای گهڕان و

و ناوشار كوردپهروهرانی و ركخستنهكان و قارهمانكاریگهرییان كه ھۆكارن دوو تر، لهالیهكی گوندهكاندا

ھه بووه. رزگاریخوازیمان بزووتنهوهی لهسهردهوهتی ئستا كورد نهبوایه جاشایهتی ئهگهر

دهبوو؟ ھۆكاری جاشایه تی سهربهخۆ، كوردی دهوه تی ـسیاسهتی بهكو نهبوونی، دروست بۆ نییه سهرهكیپنهدانی گرنگی و نهبوونی و زلھزهكان و نودهوهتیكپكردنی و لهناوچوون ھهردهم و كورد بۆ دنیابۆ ھهر دهگهڕنمهوه كورد راپهڕینهكانی و شۆڕشدهوهتانهی ئهو و زلھزهكان دهوهته سیاسهتیكوردی دهوهتی دروستبوونی له مهترسییانبیردتهوه گهورهم قسهیهكی مهالی لرهدا ھهبووه،كورد مهالی گهوره نونهری االمم) (عصبه كاتیدهوێ (توركتان ده پرسن ئوهی كورد لی دهبت،توڕهییهوه به وهمدا له گهوره مه الی عهرهب) یاندهت مردی دهدهن) به كورد ژنه (چما دهتھهموو بژین. گهالندا له گهڵ دهمانهوێ گهلین و ئمهلی زوو ھه ر دهدرا كورد به پهیمانانهی و بهن ئهوئامرازك وهك دهبوونهوه، چونكه كوردیان پهشیمان

بهكاردهھنا. خۆیان بهرژهوهندی بۆیهك حكومه ته بۆ سوودی چهند جاشایهتی دیاردهی

ھهبووه؟ بهغدا حكومه تی یهكهكانی لهدوایبهغدا سوودیان حكومهته كانی رادهیهك دیاره تا ـبۆ بهغدا حكومهتهكانی ھهودانی ئهویش بینیوه، لكورد گوایه كه پشمهرگه و شۆڕش ناشیرینكردنی له بوون) به (یاخی تر ئهوانی حكومهته و لهگهڵخۆی بۆ دهوورووبهر سهرنجی رای تا دهدا، قهه مو شۆڕش ناوچهوانی له جاشیش بهم ،شرابكپشمهرگه شۆڕش و كه دهخواد پشمهرگهوه نانیان

بوو؟ بۆچی جاشی عیراق حكومهتی ئیتر نهبوایهدرژكردنهوهی بۆ بووه ھۆكارك جاشایهتی ئایا

عیراقدا؟ له بهعس دهسهتیئاستی نزمترین كه جاش ده وێ، پكهنینی ـتا تهمهنی ب چی دهبت و خیانهته، خۆفرۆشیدرژه بهعس وهك دیكتاتۆری حكومهتكیخودی دهزانن به باش ناوشار بكاتهوه؟ خهكانیله پشمهرگهبووین ئمه چونكه جاشه كانیشهوه،میلله تهكهیدا خۆی كه سایهتی پگهی كهسك شاخكه شوهیهك چ به و چۆن دهب دهستداب له.كراب لهگهڵ مامههیان بت دوژمنان چكاوخۆریچاشایه تی بۆ سنووری بهڕاستی راپهڕین ئایا

دانا؟سای بهھاری راپهڕینی دهستپكی پش ،به ـلبووردنی كوردستانی بهرهی ١٩٩١ سهركردایه تی

تاڕادهیهک جاشایهتینهتهوایهتیمانی بیری له

شۆڕش نهیتوانیوه بهم داوه ،لهناوببات

23

ھهفته سهرهتای

لهسهر عیراق، ئیتیحادیی حكومهتی و كوردستان ھهرمی كشهیدابهشكردنی ناوخۆ)، سنووری (دیاریكردنی خاك دابهشكردنی چۆنتیسامان و سهروهت و حكومهت) ھهردوو (دهسه تهكانی دهسهتدنیاشدا، زۆربه ی گازه. له و سهرچاوه سروشتییه كانی نهوت بهتایبهتی

ھهروایه.كشهكان، بۆ ساغكردنه وهی بهغدا، تهرهف، ھه ولرو ھهردوو راسته،خۆی لكدانهوهی ھهرالیهش، ل دهزانن. مهرجهع به عیراق دهستووریدادگهی ھشتا ھهیه. پوهنددارهكانی ئهو دهستووره بگه ماددهو بۆبالیهنانه، دارك بتوان ئهو دهستهیهی كه نهبۆته ئیتیحادیش، بای كه ھهندێ دهراوك بوونهته كشانه ، ئه و .نبھ ھه ردووالدا بهنوانو عیراق) له به پرۆسهی سیاسیی له بنهڕهت ناحهز (ناوخۆی الیهنیقووتر «تهنگژهكه» ژوورهوهو بنه لی نودهوهتی و ئهقلیمی الیهنی بهرپرسیارهتی حوكمی به ده رچ لی ئهمهریكای دیاره، بكهنهوه.له ھزهكانیان بهرلهوهی بووه، ئهوهدا خهمی له عیراقدا، له خۆی بكرته وه. بۆ دهریچهیهكیان ئاشتییانه، به كشهكان بكشنه وه ، عیراق(نانسی ئهمدواییهی سهردانهكهی سیاسیش، شیكاری ھهندێدهخهنه عیراق بۆ ئهنجومهنی نونهرانی ئهمهریكا سهرۆكی پیلۆسی)

رژگهیهوه. ئهومامناوهند بۆ دۆزینهوهی رگهچارهی پار كه لیژنهیهی (٥) راسته ئهومالیكی- دهعوهی وهفدكی بهم نهما. ل باسكیان دانرابوون،تری وهفدی ماوهیه دا، لهم نییه دوور ھهولر، و سلمانی ھاته یشھۆیهكهی سۆنگهو ھهولر بن. مالیكی-یش، بۆ ئیتیحادییش حكومهتیقسان كشهكان لهسهر دیقهتتر به و ھورتر ماوهیهكه بت، ھهرچییهككوردستان، ھهرمی لهبهرانبهر نیگهرانیی و ھهچوون كهمتر و دهكاتناوه ندی دهبتهوه، تر جاركی خهریكه ھهولریش، دیاره. پوهھه ولری و دیپلۆماتی. كۆنفرانسهكهی سیاسی بزاوتی و جموجووڵسهرۆك كه نیشتمانی» «ئاشتبوونهوهی و ئینتیقالی » «عهدالهتی عیراق له عهدالهتهی ئه و گشتییهكانی ھه ئامادهبوو، تیدا بارزانی«بهعسی»یهكانیشهوه به ئاشتبوونهوه ھنانهدی بۆ راسپاردهكان ولهودا كورد بووهتهوه. مالیكی حكومهتی رووبهڕووی كه دیاریكرد دیپلۆماتكارو دهربی . بهعسییهكانیش بهرانبهر له خۆی ھهوستی

دهدهن. ھهولر له جاران سهر له بهگوڕتر بهردهوام و بیانی، شاندیبه نهوت) (وه زارهتی عیراق حكومهتی رازیبوونی پڤاژۆیهدا، لهم ئا ٦٠٠٠٠ (زاخۆ- تاوك نهوتی چاه ھهردوو نهوتی دهرهوهی ناردنه ته ق و تده كات) كاری نه رویجی DNOی و رۆژك له به رمیلكاری ل دهكات) (٤٠٠٠٠ بهرمیل، Addax Petroleumی تهق٦/١-هوه، له جهیھان بهندهری بۆ نیشتمانییهوه بۆریی رگهی لهكشهكان، خاوكردنهوهی دادهنرێ له رگهی ئیجابی ھهنگاوكی بهسهروهت دابهشكردنی گازو و نهوت وهبه رھنانی بواری له بهتایبهتیدهزانرێ، سهركهوتنك به رگهپدانه ئهو ھهمانكاتدا، له ساماندا. وگورهی به كه بوارهدا ھهرمی كوردستان لهو حكومهتی سیاسهتی بۆئهو بووه. ئهگهر، ده ستووردا كۆك قانوونیی شارهزایان لهگهڵ رایكهركوك بارهی له دیمستۆرا راپۆرتهكهی به ببهسترتهوه، ھهنگاوه ،بت، ئهوا بهسه ریدا (ده سكاری) كردنهی رهنگه و ئهو (ھهموار) وكار به ئیجابیش بشك دهكرتهوهو كشهكان بۆ چارهسهری ئاسۆیهكتریش كۆمپانیاكانی كوردستانداو بیانی له وهبه رھنانی سهر دهكاتهپشتئهستوور و بهگوڕتر (BP, Shell and ExxonMobil)

له بهرمیل به ٢٥٠٠٠٠ بب بهرمیله ١٠٠٠٠٠ ئهو پاشان رهنگه ببن.رۆژكدا.

كه ھهبژادنهوهی نویه، له سهروبه ندكدا دهلیڤه پهرهسهندن و ئهودهخاتهوه راستییه ئهو لهپشه، ٧/٢٥دا له كوردستان پهرلهمانیو كوردستان ھه رمی حكومهتی كه كوردستان، خهكی به رچاویحزبی دوو و حكومهت یه كتی)، و (پارتی حوكمانهكهی حزبه ھهردوورشت كوردستان خهكی مافهكانی و داخوازی لهسهر و بهخۆن متمانهبۆ باشتر ئایندهیهكی ئاواش، دهتوان حكومهتكی بوون. پداگر وبۆیه، بكات. پداویستییهكانیان به خزمهت زتر و بكات دابین خهكدهلیڤهیهی و پهرهسه ندن و یهكتی)، ئهو (پارتی به متمانه پدانهوهیواشدا باركی له دهكات. ھهراوتر ھهم خراترو ھهم ئاراوه ، ھاتۆته كهنودهوهتییه كان- و ئهقلیمی ھزه ھهم عیراق، ناوخۆی ھزهكانی ھهم

دهگهن. قورساییهكهی و سهنگ كوردو یهكگرتوویی له باشتر یش،[email protected]موكریانی بوكردنهوهی و لتوژینهوه دهزگای *بهڕوهبهری

كه ریم* ئاسۆ

كرانهوه! ئاقاری به ھهنگاوك


22

دۆســـــ

بۆ بهرهكانی بووه، زۆربهی پاشهكشهی پكرا الوازبه درژهی كوردستاندا و له ئهوهی مایهوه جهنگ،بوون ئهوان بوون، جاشهكان بهعسدا، دهسهتیپیشه، كرده بهعس له به رگریكردنیان سهنگهریدیاره ده كرد، رژمه ئهو مانهوهی له داكۆكیانمهنزومه بهعس، حزبییهكانی دهزگا رابهرایهتی بهچاوسووركردنهوه گرتن، رۆی ئهوانبوون حزبییهكان،

بوو. له ئهستۆ ترساندنی خهكیان ودانا؟ سنووری بۆ جاشایهتی راپهڕین

و دهزگا وهكو جاشایهتی دانا سنووركی بۆ راپهڕین ـدهزگایه ئه و نازناو. وهكو داباندنی و ناو وهكو فهوج.حكومهتی كه مهرجهعهكه ی له زۆر تاڕادهیهكیھهناوی ناو ھنایه جاشی راپهڕین بهم بوو، بهعسجاشی بیگۆڕێ. تهواوی به ئهوهی ب خۆیهوه،رۆی كاربه دهست. و به رپرسی با و كرده ئهندامجیاواز كوردیدا له فۆرمی له نو حزبی جاشایهتیله بارترین ناكۆكی حزبی درژهی بهخۆیدا. جیاوازدا

جاشهكان. رزداركردنی بۆ رهخساند دۆخیماوه؟ جاشایهتی سهرھهدانهوهی ئهگهری

له تردا و فۆرمی له جاشایهتی پدا وه ك ئاماژهم ـبهشوه بهم ھه یه، بوونی كوردستان، واقعی نولهپناوی كی خه كیت ویژدانی كه تۆ نا، باوهكهیپاره به توانیت تۆ بهرتهسك، به رژهوه ندی ھهندێ پشتت خراپ و باش به كه كی گه وره ت جهماوهركی ھهموو بۆ بكوژێ، كوردت بۆ بكات، شهڕت بگرێ،جاشایهتی ئهگهر ئهمه بكهی ، پ ناڕهوای كاركیالی دهكرێ ده نی. ل ناوكی چ تره، چی نهبتكۆمهگهی بگومان بت! سوارچاك ھهندكیشنهك بهم تدایه، جاشایهتی قبوی ئهگهری كوردیبهرتهسك نزمتر و ئاستكی له جاران، بهكو وهكوو فۆرم به تردا، دهبت و ناونیشانی ناو لهژر تردا،خۆمان ئمه پویسته مهیدان. بتهوه نووه شوهی و رهفتار به دروستكردنه وهیدا، له نهكهین به شداریكوردی كۆمهگهی بۆی. نهبین ھاندهر مامهه مانبه ئهوه جورئهتی خهكی كهین خۆشحاڵ ئهوهندهببات. دزو بۆ دیاردهیهكی ئاوهھا پهنا نهدا خۆیعیراقی نودا له دزوه دیارده ئهو چونكه پشتیوانیكاری دهكری، ل رگری چۆن به م ئارادایه، له

لرهدایه. گرنگتر ھهوی بهغدا جاركی له ئارادایه مهترسی ئه وه

بدات؟ كورد جاشكردنی بهدهكرێ سهرهتاكانی ھهیه، ئهو مهترسییه بگومان ـچاودریمان زۆرمان كه بهدهركهوتب جۆرك بهماویهتی بهم بین، سهرهداوهكانی و ئاگاداری كردووه

به دهربكهوێ. راستهقینه ی رووی تهواوی به


ئینتیمای نهته وهیهوه به چهند پهیوهندی جاشایهتیھهیه؟

زاتی و خودی بهھایهكی وهكو كورد، كهسایهتی ـناوخۆییهكانی و ھۆكاره دهرهكی بهم نییه، الوازالوازكردووه، كهستییهكهیان گوزهرانی، و مان ژیان،ھهرمی حكومهتی دهزگاكانی كه كاتك نموونه بۆحزبه بگره و بهرپرسهكان كه ستییه كوردستان،تاكی لهگهڵ مامههكردنیان مۆرای سیاسییهكان،داگیركهران كه لتووری به شك له ھهگۆستهی كوردی،خۆماندا كاروباری ئیرادهی له كاتك دهبت.له ناپارزین، خۆمان مافه كانی و نین دیموكراسیكاروباره كانمان ئاراستهی مرۆڤدۆستی گیانی جگهیله یاخود دهڕوا. مافهكان پشلكردنی بهرهوو حزبایه تی پوهری پسپۆڕی و دسۆزی جیاتیتاكی كهستی ئهوا ھهم ، دهست دهببا خزمایهتیبهرهو نه تهوایهتی ھهستی ھه م و الوازدهب كوردیبارودۆخی ئهمۆی الوازبوون دهڕوات. له و پووكانهوهچهندهھا ناوی به و خۆمان دهستی به كوردیشو ھهوهشاندنهوه بۆ كاردهكهین نابهجوه پاساوینهتهوایهتی. ھهستی و كوردی كهستی الوازكردنیل دهكهوتهوه، نائومدی ئهمانهش دواجار ھهمووگرفت و كشه چهندین ھیوابوونیش ب و نائومدیئه وهیه گرنگ .ندهڕهخس نهتهوهیی ئاستی لهسهرزهمینهی رهخساندنی له بهشكین خۆمان بزانین

جاشایهتی. وه كو دیاردهیهكی پهسهندكردنیكۆمهگای لهسهر كاریگهری چهند تا دیارده یه ئهو

داناوه؟ كوردیبهم فرهڕهھهنده، و جۆراوجۆر كاریگهرییهكان ـپبدهین؛ ئاماژهیهكی كورتدا خای دوو له دهكرێخۆی كه تاكهی ئه و كه سایهتی داڕمانی و سووكبوونخۆی به به رامبهر كردووه ناپاكی بهوهی جاشبووهباسوخواسكی ئهمه كه نهتهوه كهی و نیشتمان وده روونناسییهوه و كۆمهناسی رووی له ئهگهر گرنگه،بارودۆخی چونكه بكرێ. لهسهر توژینهوه یو خانهواده و لهسهرخۆی كاریگهری جاشایهتییهكهی.دهھجۆره كان بهج له جۆرك منداهكانیشی بهكاریگهری خراپی چهندین كۆمهگهش لهسهر ئاستیكه خۆكوژی و كوردكوژی لهوانه: ھهیه و ھهبووه

بهردهوام دوژمنانی كورد قازانجیان لكردووه.بنهماه، ئاستی لهسهر دوژمنایهتی بوبوونهوهیتاوهكو ھه ندكی به ردهوامبوونی و خانهوادهكانھزبوونی ب پهرته وازهیی ، ھهیه. درژهی ئستاشپاسا دروستبوونی نهتهوهیی ، ئاستی لهسهر كورددهسهت كه ناڕهوایانهی كاره بهو شهرعییهتدان وترسی دهروونی، ئارامی نا ھهدهسا. پی بهرده وام

نوخۆماندا له جاشهكان ئهوه ی بهھۆی بهردهوامو بكه ن خهكی چاودری توانیویانه باشتر و بوون

بكهن. بهسهرهوه جاسووسیانو نهتهوایهتی بیری له زیانی چهند دیاردهیه ئه و

داوه؟ كورد رزگاریخوازی بزووتنهوهینهتهوایهتی، بیری له نهك داوه، كورد دۆزی له زیانی ـو ئیستغاللكردن ئهوهندی جاشایهتی چونكهفیكری بنهمایهكی نازانم وا بووه، بهرژهوهندیخوازیكۆمهك بارودۆخی ده رھاویشتهی ھهبووبت. یاخودو فیكری بنهمایهكی لهسهر نهك بووه، نائاسایی

.دروستبووب قهناعهتهوهكورد، رزگاریخوازی بزووتنهوهی به سهبارهتكردووه، الوازی ھهبووه ، گهورهی سهلبی كاریگهری

داوه. ل لهپشتهوه ژهھراوی خهنجه ری دهوهتی ئستا كورد نهبوایه جاشایهتی ئهگهر

دهبوو؟به لهسهر خراپی كاریگهری جاشایهتی نام ـدهوهتی نهبوونی بهم نهبووه ، كورد دهوهتبوونیله بهده ر ھهن تری ھۆكاری كۆمه كوردینهبوونی ھۆكاری جاشایهتی تهنھا ئهگهر جاشایهتی،ده رفهتهی لهم و ئستا دهبوو بوایه، كوردی دهوهتیدروست دهوهتمان ئمه رابردوودا ده یهی دووباوهكهیدا فۆرمه له جاشایه تی چونكه بكردایه،

نهمابوو. رۆكیلهدوای یهكهكانی یهك حكومه ته سوودی بۆ چهند

ھه بووه؟ بهغداكهوتبتهوه زیان به دیاردهیه ك ھهر دیاره ـھهبووه سوودی بگومان ئهوا كورد، دۆزی لهسهردیاردهی بوونی سۆنگهیهوه ، له م دژهكانمان، بۆیهك حكومهته بۆ بووه قازانج اوپپ جاشایهتیتهواوی بووترێ ناكرێ به رهھایی یهكهكان، لهدوایھهر یان یهكبوون، وهكو جاشبووه ناویان ئهوانهی كاركیاندا. ھهموو خائین بوون له و ناپاك ھهموویانتاك بهم وهكو بوون، نهتهوهدا دژه بهره ی له راستهلهبیر بهم ئهوه ش بینراوه، جوامرانه رۆی ھهندجارسهری و بهرله شكر سووری بهرده وام ئه وان ناكرێراوه دوونانی و گرتن الدیهكان، تكدانی بۆ رمبوونكاولكردنی حكومهت، نهیاره كانی و پشمهرگه

گه لهكهمان. ئه نفالكردنی رۆهكانی و كوردستاندرژكردنهوهی بۆ بووه ھۆكارك جاشایهتی

عیراقدا؟ له بهعس دهسهتیدیاره و بهرچاو زۆر جاشایهتی رۆی وایه، روونه ئ ـبهگهنهویست بوترێ وهكو ئهوه دهكرێ رووهوه، لهمسوپای و به تایبهت دوای ئهوهی رۆی سهرباز وایه،كوردستاندا له زۆر عیراق–ئراندا جه نگی له دهوهت

25

ناوخۆی بهرگریو وهزارهتی رادهستی بنكهیانداھاتووش ٣٠ حوزهیرانی ھهتا كردۆتهوهو عیراق

دهكاتهوه. رادهست دیكه ئهوانیدهدهن ھه وڵ ئهمنییهكان سه ركرده لهكاتكدا بارهی له كه بهوننهوه مه ترسیانه ئهودوای عیراق ئهمنی باری خراپبوونی ئهگه ریكاتی ئارادانو له ئهمهریكا ھزه كانی كشانه وهیدهستپكردنی كاتی له نزیكه كشانهوهكهش وهزیری بۆالنی جهواد پهرلهمانییهكان، ھهبژاردنهسیاسییهكان قه واره له داوای عیراق ناوخۆیبارودۆخی سهقامگیركردنی لهپناوی كردله «داوا وتی: بۆالنی بكهن. ھاریكاریان ئهمنیداكۆنترۆڵو لهپناوی دهكهم سیاسییهكان قهوارهھاریكاری ئه منی، بارودۆخی سهقامگیركردنیھزه كردهوه لهوه جهختیشی بكهن. حكومهتباشبوونی بهردهوامدانو له گهشهكردنو ئهمنییهكانھزه كشانهوهی شانبهشانی وهزارهتهكهشیھزه ئهو ھهوهكانی بۆ ئامادهكردنی بیانییهكان،

خستۆتهگهڕ.» ئهمنییانهجه ختی بهغدا پرۆسهكانی وتهبژی عهتا قاسم لیوائاماده باشیدان له ئهمنییهكان ھزه كه كردهوه

بهم ئهمنی، دۆسی تهواوی وهرگرتنی بۆراكشا، ئهوه بۆ سه رنجیشی ھهمانكاتدا لهناوچهی ھهندك له تیرۆریستی مۆگهی ھهندكسهرھهبده نهوهو دهیانهوت ماونهتهوه و بهغدادالهسهر كاریگهری بدهنو تك شارهكه سهقامگیریبكهن. دروست وهرگرتنهوهی دۆسی ئهمنی كاتیدهزگا كه كرده وه لهوه جهختی عهتا ھهروهھابهربهستانهیان تهحهدی و ئهو ھهموو ئهمنییهكانئهمنی دۆسی وهرگرتنهوه ی بهرهو تپهڕاندووه ودهزگایانه ئهو كه روونیشیكردهوه دهنن، ھهنگاوتیرۆریستییانه گروپه ئهو ٨٦٪ی توانیویانهعیراق گۆڕه پانی له سهر پشتر كه لهناوببهن

دهكرد. جموجویانسهرلهنوێ دیراسهی ئه وه كرد كه بۆ ئاماژهی عهتادهكهنو ئهمنییه كان سهربازیو یهكه بوكردنهوهیبه رێ كه دادهڕژن نوش ئهمنی نهخشهیهكی

نهدات. چهكداری گروپی سهرھهدانیھزهكانی فهرماندهی ئۆدرنۆ رایمۆند ژهنهراڵكردهوه لهوه جه ختی عیراق له ئهمهریكاویالیهته ئه مدواییه، ھرشهكانی سهرهڕایبهوكاتهی بت پابهند دهتوانت یهكگرتووهكان

بۆ بهغدا واشنتۆنو نوان رككهوتننامهكه ی كه سای (كۆتایی عیراق له ھزهكانیان كشانه وهی

كردووه . دهستنیشان (٢٠١١(سی تۆڕی لهگه ڵ چاوپكهوتنكیدا له ئۆدرنۆ«سهرهڕای رایگهیاند؛ ئهمهریكی ئن)ی ئنھرشه بهتایبهتیش توندوتیژییهكان، كارهكوژرانی ھۆی كه بووه شاری موس خۆكوژییه كهیبهم عیراقی، س ئهمهریكیو سهربازی پنجھه ر ٢٠٠٣دا چاو سای له ئاستی توندوتیژییهكان

دهمنتهوه.» نزمی به

سیاسیی جموجویچوارچوهی له ئاستی سیاسییو لهسهر ئومدوایهبهغدا له بهمزووانه نیشتمانیدا، ئاشتهواییئهویش ببه سترت، نهیارهكان ھزه كۆنگرهیناوخۆو گشتیی رای دنیاكردنهوهی لهپناوئهمهریكا دوای رۆشتنی ھزه كانی كه نودهوهتی

ناخرت. پشتگوێ الیهك ھیچدیالۆگی وهزارهتی بریكاری موتهیبی سهعددیالۆگ بهردهوامبوونی لهسهر جهخت نیشتمانیئهمه ده بت، بهردهوام گروپانه ئهو لهگهڵ رایگهیاند؛ عیراق حكومهتی كه لهكاتكدایه ئاسیاییو وتی ١٥ لهگهڵ رككهوتن خهریكه مۆر لهنودایه ئرانیشیان توركیاو كه ئهوروپیچاوهڕوانكراوهشی رككهوتننه ئهو ھاوكات بكات،«گرنگو به بكات ئیمزای میسردا لهگه ڵ بیاره كهوهزیری حهكیم ئهكرهم وهسفكرد. ستراتیژی»سهردانی دواییه بهم كه نیشتمانی دیالۆگیبه رككه وتننامه كه رایگه یاند؛ كردبوو، قاھیرهیپهیوهندییهكانی له گهوره زۆر وهرچهرخانكیئهوه بۆ سهرنجیشی دادهنرت، میسر عیراقو نوانله ھاوكاری الیهنی زۆر ركهوتننامه كه كه راكشائاوهدانكردنهوه، ئابووری، سیاسیی، بوارهكانیئهمانهش لهخۆدهگرت، مهشقپكردن ئاسایشوعیراق كه میسرییانهی توانا ئهو سایهی لهژر ھاوكاته راگهیاندنانهش ئهم پیانه. پویستیمالكی سهرۆك نوری ئه وروپییهكهی لهگهڵ گهشتهئهو ئامانجهكانی له یه كك كه عیراق وهزیرانیبۆ نودهوهتییه پشتیوانی كۆكردنهوهی گهشتهحهوتهمی لهژر بهندی به تهواوی تاوه كو عیراقببت. رزگاری یهكگرتووهكاندا نهتهوه بهننامهینودهوهتییه كانی سزا له ٤٠ سزا، البردنی ھهروهھاگهشتهكهی ئامانجهكانی له تره یهككی عیراق سهر

ئهوروپا. بۆ مالكی نوریمالكی ــ عه مار ھهفتانه


24

عیراقی

عیراق شارهكانیدهكرن چۆڵ

لكۆینهوهكان دهستپكردنی بۆ كرد ئاماژهشیئه منییانهی كهلنه ئهو دیاریكردنی بارهی لهلیان كه الیهنهش ئهو لهگهڵ ئاراوه ھاتوونهته

بهرپرسه.وهزیری عوبهیدی عهبدولقادر تریشهوه لهالیهكیكرد كۆبوونهوهیه كی سهرۆكایهتی عیراق، بهرگرینیشتمانی، پۆلیسی وشكانی، ھزه كانی لهنوان كهھزه دهریاییو ئاسمانی، ھزی تهواری، فهوجه كانیكۆبوونهوهیهدا لهو درابوو. ئهنجام فرهڕهگهزهكاندارككهوتنی بهندهكانی جبهجكردنی میكانیزمیعیراق شارهكانی ھزهكانی ئهمهریكا له كشانهوهی

تاوتوكرا.بهیاننامهیهكدا له عیراق، بهرگری وهزارهتیدرژی به كۆبوونهوهكه دا لهمیانی كه روونیكردهوهسه ربازییانه بنكه ئهو به كارھنانی چۆنتی باسیدهكشنه وهو ل ئهمهریكای ھزه كانی كه كراوهسهرۆك مالكی نوری بهردهم خستۆته ئهوهشیھزهچهكدارهكانی گشتیی فهرماندهی وهزیرانو

عیراق.ئهو كۆی له ئهمهریكا ھزهكانی ئاماژهیه جی ٩٨ دهھنان، بهكاری سهربازییهی بنكه ١٣٨

ھزهكانی كشانهوهی كاتی نزیكبوونهوهیمانگی له عیراق شارهكانی له ئهمهریكا به بنكهكانیان رادهستكردنهوهی داھاتوو، تهمموزیحكومهتیان ئهمانه ھهنگاوه كانی عیراق، ھزهكانیلهسهر دهستكهوته ئهو بۆ ئامادهكاریكردن له

خراكرد. سیاسیی و ئهمنی ئاستی ھهردووگروپه له الیهن مهترسی بوونی كوتانی دهھۆڵ بهشك دواییدا لهم ھهفتانه ی كه چهكدارهكانهوهسهركرده وایان له لهتواناكانیان دهستخستۆتهوه،چ ئامادهكارییهكان كرد عیراق ئهمنییهكانیدهدات ھهوڵ ئهوهشحكومهت شانبهشانی بكهنهوه.الیهنه راكشانی و نیشتمانی ئاشته وایی پرۆژهی لهو ناوخۆیی بهرهی نوژه نكردنهوهی و نهیارهكان گهڕاندنهوهی بۆ نودهوه تی گربهستی ئهنجامدانیبه ردهوام بت، نودهوه تی شانۆی سهر عیراق بۆئهمساڵ تاكۆتایی دهیهوت حكومهت ھهروهھایهكگرتووهكان نهتهوه حهوتهمی بهندی له خۆی

بت. رزگاری

دهردهكهون؟ ئامادهكارییه كان چۆنبۆ خۆیان عیراق ھزهكانی ئهمنییهوه رووی له بیاره كه دهكهن، ئاماده گهوره سهربازی پرۆسهیھزه كانی ئهمهریكا كشانهوهی له كهم بهر كاتكیوته بژی عهسكهری محهمهد پبكات. دهستھزه ئاشكرایكرد، عیراق بهرگری وهزارهتیپرۆسهی كه بهرنامهیاندایه له عیراق ئهمنییه كانیئهو پاشماوهی دژی له بهرفراوان سهربازی

ئستا كه بدهن ئهنجام تیرۆریستییانه ركخراوهبه ئامانجهی بهو ئه ویش ماون، شاردا ھهندك له

ببهن. لهناویان یهكجاریگروپه لهوه كردهوه جهختی عهسكهریقاعیدهو ركخراوی به سهر تیرۆریستییهكانیبهنیازن ھهوهشاوه بهعسی رژمی پاشماوهكانیشاردا ھهندك له تۆكمه تیرۆریستی ھرشیبسهلمننو خۆیان بوونی تاوه كو بدهن ئهنجامله ئهمهریكا ھزهكانی كشانهوهی شانبهشانیسهقامگیری داھاتوودا، حوزهیرانی مانگی له عیراق

تكبدهن. ئاسایشوهزارهتی ئاماده كارییهكانی به سهبارهت عهسكهریئهمهریكا ھزهكانی كشانه وهی كاتی بۆ بهرگریله جبهجكردنی «وزارهت بهردهوام دهبت وتی:بهرگری وهزاره تی كرد ئاشكرا ئهوهشی پالنهكه ی،فه رهنسا و ئهمهریكا كۆریا، بۆ شاندی چهندینژمارهیهك بهجگهیاندنی بۆ ئهوهش ده كات، رهوانهئامادهكردنو لیان ئامانج كه سهربازی گربهستیپداویستی چهكو بهنوترین سوپایه پچهككردنی

سهربازی.»ھهفتهدا ١٠ ماوهی له ئهمهریكا سوپای بیاره سای لهكۆتایی بكشتهوهو عیراقدا شارهكانی لهبكات، پاشهكشه عیراق له تهواوی به ٢٠١١شدانوان ئیمزاكراوهكه ی رككهوتننامه له ھهروه كپكھاتوون. لهسهری واشنتۆندا ھهردووال و بهغدابهبوونی نا دانی عهسكهری ھهمانكاتدا لهو ئهمنییه كان ئامادهكارییه خستنی» «پشتگوێ

ئه مهریكا شهڕكهره كانی ھزه كشانهوهی دیاریكراوی له كاتی ٩ ھهفته بهر لهدوو له پهیوهندیدارهكان ئهمنییه سهركرده و عیراق حكومهتی شاره كان، لهبه تایبهته و ئهمنییه یهكهم ئاستی خۆئاماده كردنن: سهرگهرمی ئاستدائهمنییه، دووهم دیپلۆماتییهكی مۆگهكانی تیرۆریستان، سهر ھرشكردنه

دووقۆییه ئهنجامدانی گربهستی سوپاو تهواوكردنی ئامادهكردنی بۆ ئهویشدهڕوات. ئامادهكارییاندا بهدوای «ھهفتانه» دۆستهكاندا. لهگهڵ وته


27

دواوه. ھـاتوونـهتـه ئـیـسـالمـی دهوـهتــكـی

گهڕانهوه كاتیھه وای (ئهی تۆڕهكانی كه راپرسییهی بهپی ئهوكهی)ی ئچ (ئن سی)و بی (بی نیوز) و سی بیبوایهدان لهو عیراقییهكان ٪٥٧ ئهنجامیانداوه،ھاووتییهی سهدان ھهزار ھاتووه ئهو ئهوه كاتیعیراقیان توندوتیژییهكاندا كاره گهرمهی لهكاتیلهكاتكدا بگه ڕنهوه ، وت بهرهو بهجھشتبوو،

بوو. ٪٤٥ رابردوودا سای له رژهیه ئهویهكگرتووهكانو ویالیهته بیاری به سهبارهتله عیراق، شهڕی بهرپاكردنی بۆ ھاوپهیمانه كانیرای ھهڕهمهكی بهشوهیهكی كه راپرسییهكهداوه رگیراوه عیراقدا سه رتاسهری له كهس ٢٢٢٨بیاره ئهو عیراق ھاووتیان ٪٥٦ ھاتووه؛به متمانهیان ٢٧٪یش تهنھا دهزانن. ھهه بهكاتكدا له ئهمه ھهیه، یهكگرتووهكان ویالیهتهو ئهمهریكا ھزهكانی رایانوایه ؛ ٣٠٪یشبهشوهیهكی عیراقدا له كارهكانیان ھاوپهیمانهكان

راپهڕاندووه. باشكه كهسانهش ئهو سی لهسهر یهك نزیكهیدهتوانت باراك ئۆباما وهرگیراوه پیانوایه؛ رایان

بدات. وتهكهیان یارمهتیدهسهت گواستنهوهی پرۆسهی لهكاتكداھاووتیان ٪٥٣ بهردهوامه ، عیراقییهكان بۆویالیهته دهسهتی له ژر وتهكه یان پیانوایه؛لهو ٪٥٩ ئهوهشدا لهگهڵ یهكگرتووه كاندایه .بهب دهتوانن عیراق ھزه كانی بوایه داندۆسی دهتوانن ھاوپهیمانان ئهمه ریكاو ھزهكانیكه پیانوایه ؛ زۆرینهش به م وهربگرنهوه، ئهمنیسای یان دوو ساك لهماوهی ھزهكانی عیراق

دهبن. ئاماده بهتهواوی داھاتوودالهبارهی گومان تایفیو راجیایی تائستاش متمانهیه ئهو ھهیه، عیراقهوه ھزه كانی توانایله عیراق بهھزهكانی شیعهكاندا ناوهنده لهنورژهكه سوننهكان الی كوردو بهم پهرهسهندندایه،بهو متمانهیان شیعه كان عهرهبه ٪٧٥ جیاوازه،٤٥٪و دهبته كورد الی رژهیه ئهو ھهیه ، ھزانه

دادهبهزت. ٪٣٨ سوننهكانیش بۆ الی عهرهبه

گوزهران باریبابهتی لهسه ر كه راپرسییهدا ئهو تری لهبهشكیئهوه بۆ ئاماژه ئهنجامدراوه گوزهرانی ھاووتیانئهمنی كاریگهری بارودۆخی كه باشبوونی دهكاتكۆمهیهتی ئابووری و بووژانه وهی لهسه ر ئیجابی

دهریخستووه راپرسییهكه كردووه، عیراقییهكانئهمه باشبووه، ھاووتیان ٦٠٪ی ئابووری باری٢٠٠٧دا ئازاری مانگی له رژهیه ئه و لهكاتكدامهسه لهكانی تائستا ئهمانهشدا لهگه ڵ بووه. ٪٣٦پاكو دابینكردنی ئاوی پزیشكیو كارو بیمهی ھهلیبهم درژخایهن، كشهیهكی بوونهته كارهبابهرهوپشچوونی سووتهمهنیدا دابینكردنی لهبواری

روویداوه. باششیعه سوننهو نوان تایفییه كانی توندوتیژییهلكگهیشتنی بهرچاو كهمیان كردووهو بهشوهیهكیعیراقییهكان ٪٦٧ پش، ھاتۆته زۆریش ھاوبه شیھهبژاردنی له سوننهكان كردنی بهشداری پیانوایهئیجابی كاره كتهركی پارزگاكاندا ئهنجومهنهكانیكه رابردوودا سای لهگهڵ بهراورد به بووه .پیانوایه ٦٠٪یش نزیكهی بوو، ٪٤٨ رژهكهیبهشوهیهكی شیعه سونهو نوان پهیوهندییهكانیداھاتوودا له پیانوایه ٧٩٪ش بهڕوهدهچن، باشمهزھهبه دوو ئهو نوان ئاشتهوایی كهشوھهوای

دهچت. بهرهوپش زیاترپشوی ئستا تایفییهكان، پشوییه سهرهڕایئارادایه. له عهرهبیش كوردو نوان پهیوهندییهكانیكوردو نوان پهیوهندییهكانی عیراقییهكان ٤٤٪یبه رژهیهش ئهو كه دهزانن، ئیجابی به عهرهبكردووه . كهمی ٪٢٢ سای رابردوو بهراودر لهگهڵنوان ئاشتهوایی پشبینی عیراقییهكان ٪٥٣بهشداربووانیش ٪٥٩ دهكهنو عهرهب كوردوله دهدهن ھهوڵ ھه رم پارزگاكانی پیانوایهئهمه كوردهكان ٩٠٪ی بهم جیاببنهوه، عیراقكهشكی ئهمانهش سهرهڕای رهتدهكهنهوه.حكومییهكاندا دامهزراوه له متمانه له پ گهشبینوریزه كانی له متمانه یهش ئهو دهكرت، بهدیلهوپهڕیدایهو عیراقدا نوی پۆلیسی سوپاوله ٪٧٤ سوپاداو له ٪٧٣ بهمجۆرهیه رژهكهشسوننه عهرهبی له رژهیهش ئهو زۆربهی پۆلیس،كه بوایهدان لهو ھاووتیان ٦٧٪ی پكھاتووه.ھهیه نهك نیشتمان بۆ وهالئیان ئهمنییهكان ھزه زۆربهی تایفییهكان، سیاسیو ھزه بۆگروپو زیاتری له نیوه ھهیه، بۆچوونهیان ئهم شیعهكان

رایهدان. ئهم لهگهڵ كوردیش سوننهو عهرهبیوحكومهتی به ھاووتیان كتمانهی به سهباره تشیعهكان ٪٧٠ كه ھاتووه راپرسییهكهدا له عیراق،رژهكه كاتكدا له ھهیه، حكومهت به متمانهیانسوننهكانیش الی دابهزیوه و ٪٦٠ بۆ كورددا لهنو

.٪٤٠ له كهمتر بۆته واشنتۆن ــ شممه ری عهلی


26

عیراقی


نیگهرانییه ئهم سهرهڕای نییه. سهقامگیر ئهمنیسهرهكییهكانی خزمهتگوزارییه ھشتا ئهمنییهش،ئاستكی له پاك ئاوی و پزیشكیی بیمهی وهك

نزمدان.

سوننه گهشبینیكه عیراقییانهی ئهو رژه ی ئهوهشدا لهگهڵژیانیان كشه ی گهورهترین به ئهمنیان مهسهله ی٪٥٩ دابهزیووه. ٪٢٠ بۆ ٤٨٪هوه له دهزانیكۆمهگهكانیان دهكه ن ھهست ھاووتیانیشبه كاروباری عیراق دهن ئستا ٥٨٪یش ئارامه.روونی ئاسۆی چهندین وت بهڕوهدهچت و باشیسای لهگهڵ بهراورد به خاهشدا لهم لهپشه،

زیادیكردووه . ٪٢٢ رژهكه ٢٠٠٧دالهنو گهشبینی ئاستی راپرسییهكه بهپیمتمانهیان بهرزبۆتهوهو زۆر سوننهكاندا عهرهبهناوخۆییهكانو حكومهته و نیشتمانی حكومهتی بهكردووه. زیادی زۆر پۆلیس سوپاو ھزهكانی دیموكراتی پرۆسهی پشتیوانیكردنی بهالی مهیلیانئهوه ھاتووه كه ھهر بووه. له راپرسییهكهدا زیاتركردنیان، بهشداری سوننهكانو عهرهبه متمانهیھهبژارنه سهركهوتنی بهھزكردنی مایهی بۆتهدووهمی كانوونی مانگی له كه عیراق ناوخۆییه كانی

بهڕوهچوو. ئهمساڵبه له سوننهكان روون بۆتهوه كه ئهوهش ھهروهھاپاشهكشهیان بهھز»دا «سه ركردهیهكی باشزانینیبهرپابوونی پشتیوانیكردنی له شیعهكانیش كردووه.

كاتكدا له كه ھاتووه راپرسییه كهدا لهماونهته وه، بهجدی ئاستهنگهكان ھشتاله سهرنجاكشیش جدیو پشكهوتنی بهم٨٤٪ی راپرسییه ئهو بهپی به دیھاتوون. عیراقدابه ناوچهكانیان ئه منی بارودۆخی عیراقییهكاندوو ھندی رژهیه ش ئهم دهكهن. ئیجابی وهسف٢٠٠٧دا سای ئابی مانگی له كه رژهیهیه ئهو

كراوه. تۆمارله ھاووتیان پاراستنی دهن: ٧٨٪یش له زیاد ئهمهش باشدایه، ئاستكی له تاوانچواری لهسه ر س جارانه، رژهكانی دووھندیرایان راپرسییهكهدا له كه ھاووتیانهش ئهوبچین سه المهتی به دهتوانین ده ن وهرگیراوه،ئهمهشیان دهمانهوت، كه شونك ھهر بۆ٢٠٠٧دا ئابی له كه رژهیهی ئهو ھندی س

تۆماركراوه.ھاووتییهكدا، ١٠ ھهر له راپرسییه ئهو بهپی ھهركاتی له ئه مهریكا ھزهكانی خوازیارن ھهشتیانعیراق له پشتر، یان (٢٠١١ (كۆتایی دیاریكراوداحكومهتكی عیراقییهكانیش ٪٦٤ بكشنهوه.

دیموكراتی دهخوازن.چه ندین تهحهدای ئیجابیانه، ئاماژه شانبهشانی ئهمھاووتیان رای زۆربهی ھهن. مهترسیداریش جدیوئاستهدا نهماوه لهو بارودۆخهكه كه ئهوه دهچن بۆ٢٠٠٦ له سای توندوتیژییهكه ی شهپۆله پش كهسهرهڕای پیانوایه؛ ھهندكیش بهكو بوو، ئارادابارودۆخی ھشتا توندوتیژییهكان، كهمبوونه وهی

گۆڕانهسهرسوڕھنهرهکه

دهدهن نیشان ئهو گهشهكردنه سهرنجاكشانه ئهمهریكا، راپرسییه كانیكاره دابهزینی رژهی دهدهن، شانبهشانی روو له عیراقدا ئستا كه

نو له خزمهتگوزارییهكانیش ئاستی و ئابووری بارودۆخی توندوتیژییهكان،ئهمانهش بوونهته به رهوپشچوون. گهشبینی ھاووتیاندا، پ كهشكیتوانایان عیراقو گشتییهكانی دامهزراوه به متمانه زیادبوونی مایهیدهستكهوته ئه م دیموكراتییهتدا. پیادهكردنی چۆنتی بهھزكردنی لهھهوای تۆڕهكانی دواییه بهم كه دهریخستوون راپرسییهك بهدیھاتووانهئهنجامیانداوه. كهی)ی (ئن ئچ بی سی)و بی ) نیوز)و سی بی (ئهی


یاسایی پداویستی داڕشتنهوهی ئهگهری لهكۆمپانیا ئهو چاالكی بتوانرت كرده وه، كه نوێلهسهر ئهمنییانه و سهربازی خزمهتگوزارییه

ركبخات. نودهوهتی ئاستییهكگرتووهكان سهر به نهتهوه گروپه كهی ھهروهھاكه تاووتوكرد، راپۆرتكیشیان زنجیرهلهالیهن كه ھهبوو لكۆینه وهیهك لهنویانداركخراوه پسپۆڕی زانكۆو مامۆستای تیمك

كرابوو. ئاماده كۆۆمبیاوه ناحكومییهكانیبهگهنامه كۆمهه به پشتی لكۆینه وهیه ئهوتوندوتیژی قوربانیانی شایهتحانو وتهی وكه كردهوه لهوه جهختی بیناڤیدیس بهستبوو،كه ئهوهی لهسهر بهگهیه لكۆینهوهیه ئهو دهدهن روو كۆۆمبیادا له توندوتیژییانهی ئهوھهیه. مورتهزهقهكانهوه چاالكی به پهیوه ندییان

یاسادان دهرهوهی لهئهمنییه سهربازییه كۆمپانیا خزمهتگوزاریدابهش پسپۆڕییهكی جیاواز تایبهتییهكان چهند

گروپه ئه و ھهموویانهوه له سهروو كه بووهپی به كۆۆمبیادا و خاكی لهسهر كه ھهیهكه كاردهكات سیاسهته ئهو كۆۆمبیا» «پالنیكۆمهكی و ھهماھهنگی به كۆۆمبیا حكومهتی ئهمهریكا یهكگرتووهكانی ویالیهته داراییبنهبكردنی لهوه ئامانجیش گرتوویهتیهتهبهر،ماده به بازرگانیكردنه چهپهكانو گروپه

ھۆشبهرهكانهوه.لهو بیانی كۆمپانیای ٢٥» وتی: بیناڤیدیسگربهستیش و كاردهكهن كۆۆمبیادا له بوارهدازۆربهیان كه كراوه كهسدا ٨٠٠ لهگهڵالتینن، ئهمه ریكای خهكی رهچههك بهكۆۆمبیایی- پالنه چوارچوهی له ئهمهشروونكردهوه ئهمهریكییهكهدایه. ھهروهھا ئهوهشیتری ژمارهیهكی گهیشتنی بهپی پدهچت كهبۆ یه كگرتووهكانهوه ویالیهته له چهكدارانه ئه وبهرز ئه وهنده دوو بۆ ژمارهیه ئهم كۆۆمبیا،

ببتهوه.»یهكگرتووه كان ركخراوی نهتهوه پسپۆڕهكهی ئهو

مورتهزهقهكان كه تایبهتمهندییانهی «لهو وتیشی:حهسانهیهیان ئهو پلهی ھه مان كه ئهوه یه ھهیانه،بۆ ئهمهریكی دیپلۆماتی نردهیهكی كه ھهیهیاسای له دهكات وا ئهمهش ھهیهتی، كۆۆمبیا

بكات.» پارزراویان كۆۆمبیاباوهڕپكراومان بهگهی «چهندین وتی: ھهروهھاكۆكردۆتهوه مورتهزهقه سوپای ئهندامانی لهسهرئه نجامداوه، تاوانیان پشلكاریو چهندین كهناتوانت تهنانهت بۆگۆتتاش حكومهتیچونكه بكات، لهبارهوه لكۆینهوهشیانكۆۆمبیاو نوان دووقۆییهكهی رككهوتنه

نادات.» بهوه رگه ئهمهریكائهوه بۆ ئاماژهی بیناڤیدیس ترهوه لهالیهكیئهمهریكای كهسی ٣ ھهزار نزیكهی نزیكهی كردكاردهكهنو عیراقدا له مورتهزهقه وهك التینھندۆراسن، پیرۆو چیللیو خهكی زۆربهشیان خهك گواتیماالشهوه سیلڤادۆرو له دواییهش بهم

ناویانه وه.» چۆتهگۆستاڤۆ كابدیڤیلال ھهفتانه ــ

28

نودهوهتی


كه پیریس دی بیناڤیدیس ئهرماداله كۆۆمبییه، یاسایی پسپۆڕكیبه پهیوهندیدار كاری گروپی كۆبوونهوهی دوانهتهوه به سهر كه مورتهزهقه، بهكارھنانیلهگهڵ گربهستكردن رایگهیاند؛ یهكگرتووهكانهسوپای لهگهڵ كه ئیسرائیلییانهی مورتهزهقه ئهوكۆۆمبیایانداوه یارمهتی كاریانكردووه ئیسرائیلداچهكدارهكانی چه په گروپه له كاریگهر گورزی كه

بوهشنت. وتكۆلژی راگری پشتر كه بیناڤیدیس ھهروهھائهندامی كۆۆمبیاو له بوو مرۆڤ مافهكانی له یهكگرتووهكان نهتهوه كه گروپهشه ئهم «كۆۆمبیا وتی: دایمهزراندووه، ٢٠٠٥دا سایلهگهڵ گربهستكردنی حاهتی مهترسیدارترینتۆمار التین ئهمه ریكای له مورته زهقه كاندا

كردووه.»مانگی له كه كۆبوونهوهكهیدا له گروپه ئهوباسی بهڕوهچوو، جنف له ئهمسادا نیسانی

"جاشهكان"ئهمهریكای بهرهو

التینیهكگرتووهكان نهتهوه پسپۆڕانیفروانبوونی لهبارهی دا ھۆشیاریانمورتهزهقه، ھزهكانی چاالكیسهربازیو دامه زراوه بۆ كه

ئهمهریكای ئهمنییهكانی كۆمپانیامورتهزهقه ئهو كاردهكهن. التینكه دهگرت له خۆ ئیسرائیلییانهشئیسرائیلییهكان سیخوڕییه دهزگا بۆرككهوتنك بهپی كاریانكردووه .

ئهم یهكگرتووهكاندا، ویالیهته لهگهڵكۆۆمبیادا له چاالكانه مورتهزهقهھهیه. دیپلۆماتییان حهسانه ی


ھهڕهشهكانی له بارهی پیترایۆس وتهكانی لهبووه. رازی ئیسرائیلهوه،

بهرگری وهزارهتی كه ئهوهیه سهرنجاكشه ئهوهیخۆی بیهوت دهردهكهوت كه ئستا وا ئهمهریكاكۆلۆنل بگرت. بهدوور پیترایۆس لدوانهكانی لهوهزاره تی راگهیاندنی نووسینگهی له كرایت مارھهواه پشتاست ئهو كه نهبوو بهرگری، ئامادهئاگاداری پنتاگۆن پشتر كه رهتبكاتهوه یاخود

بووبت. پیترایۆس وتهكانیرۆژنامهی لهگهڵ چاوپكهوتنكی بهپی بهمرۆبهرت كه دهردهكهوت وا تایمز، فاینانشاڵوتهكانی له ئهمهریكا بهرگری وه زیری گهیتسچاوپكه وتنهدا له و گه یتس بت، رازی پیترایۆسئران «خاكی ھاتوو ئهگهر ئه وهكرد ئاماژهی بۆپدهچت ئهوا ببهزنت، ئیسرائیل سوور»ی

ئران. سه ر بت ھرش بكاته ناچار ئیسرائیلكه ئیسرائیل بوایهدایه لهو تاچهند لهبارهی ئهوهی«پموایه وتی: گهیتس ئران، سهر دهكاته ھرشئهمساڵ ھاتوو ئهگهر دهبت، نهكراو چاوه ڕوان كه

بدات.» ئهنجام ھرشه ئهو ئیسرائیل

گهوره زۆر مهترسییهكیفهرماندهیی فهرمانده ی مۆلین مایكل ئهدمیرالدهستهی لهگهڵ چاوپكهوتنكدا له گشتیجۆرنادا، ستریت وۆل رۆژنامهی نووسهرانی دووباره بایدن-ی جۆزڤ وتانه ی ئه و ھهمانلهبارهی تهحهفوزی ئهمهریكاوه لهسهر كردهوه كهسهر بۆ ئیسرائیل چاوه ڕوانكراوی ھرشكی ھهر

كردبوونی. ئراندانی مایكل مۆلین نووسینگه ی لهالیهكی ترهوه«رێ ئیسرائیل سهركردایهتی كه بهوهی ناھه بتو ئه تۆمی چه كی ئران به وهی نادات»به كاریگهر زیانكی ئیسرائیلیش سوپایمۆلین دهگهیهنت. تاران ئهتۆمییهكهی بهرنامه«مهترسییهكی ھرشه ئه و كه له وهی ھۆشیاریشیدائهمهریكا بهرژهوهندییه كانی سهر بۆ گهوره»ی زۆر

ناوچه كهدا. له دهبتویالیهته له داوایان ئیسرائیل بهرپرسانی بهرتهبهر پهنا ئهوهی پش كه كرد یهكگرتووهكانبۆ كه بكات سنووردار ماوهیه ئهو سزادان، ئهو دایناوه ، دیپلۆماتییهكان لهگهڵ ئراندا ھهوهھهردوو پهرله مانتارانی گهوره لهالیهن داوایهشبه كه ئهمه ریكاوه كۆماری دیموكراتیو حزبی ره تكرایهوه. ناسراون، ئیسرائیلیی فشاری گروپیلۆب جیم پۆرتهر، گاریس ــ ھهفتانه

30

نودهوهتی


سهربازی پرۆسهیه كی ببینتو بهناچار خۆیبدات، ئه نجام دامهزراوانه ئهو سه ر بۆ پشوهختئران ھۆی وهستاندنی ھهوهكهی ببته تاوهكو

دواخستنی.» یاننهدا ئهوهوه لهبارهی ئاماژهیهكی ھیچ پیترایۆسبكات لهو جۆره ھرشكی له واشنتۆن رگری كهئه مهش كه بت، نیگهران ئه نجامهكانی له یاخودبهرپرسانی بوو كه لدوانانهوه پچهوانهی ئهو به

ئهمهریكا پشتر دابوویان.»ناوین فهرماندهیی سهربازی به ناوی وتهبژكیشئهنجومهنی له پیترایۆس وتهكانی رایگهیاندگهیتس رۆبهرت نوسینگه ی له پشتر پیراندا پنتاگۆن واته كرابوو، پشكهش بهرگرییدا وهزیری

ئه وه دهیانهوت راوژكارانه ئهوھرشهكانی ئایا كه ھهبهسنگننھۆكاركه سهر ئران جدین، یاخود بۆ ئیسرائیلوتووژهكانی لهسهر كاریگه ریی كردنی دروست بۆكهوتنه خۆیهی ئهم تاراندا؟ لهگهڵ واشنتۆنژهنهراڵ لدوانهی ئهو دوای ئۆباما راوژكارهكانیناوینی فهرماندهیی فهرماندهی پترایۆسی دهیڤدرایگهیاند راشكاوی به كه ھات، ئهمهریكادامهزراوه سهر بكاته ھرش بیاریداوه ئیسرائیل

ئران. ئهتۆمییهكانیلهبارهی ئه مهریكا سه رۆكی جگری بایدن جۆزڤئن»ی ئن «سی ھهوای تۆڕی به ئهگه رهوه ئهوسهرۆك ناتانیاھۆ بنیامین «پموانییه راگهیاند

ئهنجام جۆره لهو ھرشكی ئیسرائیل وهزیرانیبیاركی ھهر كه روونكردهوه ئه وهشی بدات.»دژایهتیكردنكی رووبه ڕووی ئیسرائیل، جۆرهی لهو

دهبتهوه. ئهمهریكا ئیداره ی توندی

ھرش ئهگهریمانگی له وتهیهكیدا كه پیترایۆس لهمیانی پشترپشكهشی پیراندا ئهنجومهنی لهبهرده م نیساندائه وه ئه گهری كه ئهوهكردبوو بۆ ئاماژهی كرد،پیتریۆس ئیسرائیل ھرش بكاته سهر ئران. ھهیهوابت پی ئیسرائیل حكومه تی «پدهچت وتیبهرھهمھنانی ھه ڕهشهی ئهگهری رووبهڕووی كهكه بهجۆرك ببتهوه، ئران ئهتۆمی چهكی

ھهڕهشه ھهسهنگاندنی سه ریانكردۆتهوه سهر ئه مهریكا سهرۆكی باراك ئۆباما راوژكارهكانی تر جاركیدهكات. ئران ئهتۆمییهكانی دامهزراوه سهر ھرشكردنه له باس كه ئیسرائیل دووباره بووهكانی

سازش؟ یان بیار ئران... ــ ئیسرائیل

33

لهسهر گهورهی قورساییهكی كارمهندان موچهیدروستكردووه. وت ئابووری بارودۆخی

بهوه ئاماژه ئاماركدا له كاریش وهزاره تیو ٥٦٧ بكاری ٩٢٣ ھهزار و ملیۆن یهك ده دات،به پشت ته واوهتی به ھه یه، عیراقدا له گهنجده بهستن، كۆمهیهتی دهستهبهری پرۆژهیگرنگه زۆر كشانهش ئهم چاره سهركردنی بۆداھاتی به پشتبهستن به تهنھا جیاتی، له حكومهتئابووری به ره وپشبردنی بۆ دیكه ھۆكاری نهوت،بهستن به پشت رهنگه چونكه وت بدۆزتهوه ،داھاتوودا، له ئهوهی ھۆی ببته نهوتیه كان داھاتهبخات، په ك عیراق ئابوورییهكانی پرۆژه زۆربهیله كه ئهو گۆڕانكارییه گهورانهی بهھۆی ئهمهش

ھاتوون. بهدی نهوتدا نرخیالبردنی كه پسپۆڕی ئابووری پیوایه كنكانی غازیدهسكهوت گهورهترین عیراق، سهر قهرزهكانیبۆ سهر ھهبووه زۆریان مهترسیهكی بوون، چونكهپارهكهو گۆڕینی له جگه ئه مه عیراق، ئابووریخانه نشینهكان فهرمانبهران، موچه ی زیادكردنیجیھاندا، رووی بهرهو عیراق ئابووری كرانهوهی ویاسای وهكو ئابووری، یاساكانی بهرهوپشبردنییاسای و بانكهكان یاسای و ناوهندی بانكی

وهبهرھنان.كارهبا نهبوونی قهیرانی ناسه ئابووری ئهم بهڕایھهبووه خراپی زۆر كاریگهریهكی عیراقدا، لهته نانهت كشتوكاڵ، و پیشهسازی بواری لهسهرپرۆژه ھۆیهیشهوه بهم حكومهتیش، بودجهی جگه كردووه، كهمی بچوكهكانیش پیشهسازییهئابووریمان ھهیه، دیكهی قه یرانی لهوهی چهندینبهرزبوونهوهی و بازاڕ قهیرانی وهكو ئهمهشوتكی بۆته عیراق لهوه ش جگه نرخهكان،له خۆی پداویستییهكانی سهرجهم و بهكاربهرناوهندیش بانكی ھهروهھا دنت، دهرهوه وتانیتوندیشی سیاسهتی چهندین كه ئهوهی لهگهڵنهیتوانیوه ئستا وهكو ھهتا بهم گرتۆتهبهر،

بكات. چارهسه ر ئابووری ھهئاوسانی كشهی

دهوهت و گهلپالندانانی عیراق، پشووی وهزیری حافز مهھدی

ئه وه لهسهر گهل «نابت وتی: بارهیهوه لهوكه بهتایبهتی بیژنت، دهوهت كه رابتملیۆن و ملیۆنك كارمه ند زیاتر له ئمه ئستا

ھهیه.» خانهنشینمان نیوك وكه كهرتی پشیوایه پالندانان پشوی وهزیری كه نییه، تدا ئهوهی ئامادهباشی تایبهتكار، بكاته سهر خۆی لهالی زانكۆ دهرچوانیبۆ حكومهت نهدانی یارمهتی بهھۆی ئهمهش

كهرته. ئهوبۆ كه پارهیهشهوه به ئهو رژهی لهباره ی«موچهی وتی: حافز مهھدی ده ڕوات مووچهگشتی بودجهی ٢٨٪ی رژهی فهرمانبهرانبهكاربهری بودجهی ٣٦٪ی و دهبات عیراقزۆری بهھۆی ئهمهش دهبات، عیراقیشمووچه زیادبوونی و گشتی كه رتی فهرمانبهرانی

٢٠٠٨زیادكرا. ٢٢ی ژماره یاسای بهپی كهزۆری كردووه، ئاسانكاریهكی ھهروهھا حكومه ت،٢٠٠٦ سای ٢٧ی ژماره خانهنشینی یاسای لهیاسایه لهم ژمارهی ئهو كهسانهی بهھۆیهوه كهملیۆنك، له زیاتر گهیشته بوون، سوودمهند سهر له مووچه زیادكردنی كاریگه ری ھهروهھا بودجهی لهسهر ٦٪بووهو عراق گشتی بودجهی

بووه . ٪٧,٦ بهكاربهریش ئهم كاریگهریهئاسایشی خراپهی بارودۆخه ئهو ھهروهھا بودجهیهكی كه ئهوهی ھۆی بووبه عیراق،پالنی و ئاسایش بارودۆخی پاراستنی بۆ زۆرچونكه دابینبكردت، یاسا جبهجكردنیبوارهدا لهم ھاوپهیمانان ھزهكانی یارمهتیدانیئستاشدا له كهمبویهوه، بهرچاو بهرژهیهكی ھهربۆیه مهترسییه، جگهی ئاسایش بارودۆخیله حكومی فهرمانبهری ٣٠ھهزار بوارهدا لهممهبهستی به دامهزراوه ، ناوخۆ وهزارهتی ھهروهھا پداویستیهكانیان، دابینكردنی به رگری وه زارهتی له فه رمانبهر ٥٣ھهزاربه رهوپشبردنی به مهبهستی دامهزرنراوهئهمانه ھهموو كه وهزارهته، ئهم تواناكانی بودجهی سهر خستۆته زۆریان قورساییهكی

عیراق.ــ ھه فتانه بهغدا


دهبه ن. خۆیان بۆ بودجه ٣٥٪ی خانهنشینهکان

داوه. عیراق ئابووری له زیانی گهورهترین کارهبا

32

ئــابــووری

س ھۆكار ھه ن كاریگه ری زۆریان ده بت سای له عیراق، ئابووری الوازكردنی بۆ نرخی دابه زینی یه كه میان ھۆكاری ٢٠٠٩دا، دووه میشیان ھۆكاری به رز، به رژه یه كی نه وته فه رمانبه رانی بوونی له كه ھه ئاوسانه یه ، ئه و نه بوونی سیه میشیان ھۆكاری ھه یه ، حكومیدا

ستراتیژیه تی كاركردن و كاری وه به رھنان.كاره ساتكی ھه یه ، له توانایاندا ھۆكارانه ش ئه م پاش به تایبه تی بخولقنن، عیراقدا له ئابووری بودجه ی له زیاده یه ی پاره ئه و كه ئه وه ی پكردنه وه ی به شی ته نھا ٢٠٠٨ماوه ته وه ، سای سای بۆ ده كات، ئه مساڵ كه موكورتییه كانی داھاتووتر تووشی كورتھنانكی گه وره ده بین له

بودجه دا.

ئابوورییه كی رووخاوئه و سه به ته یه ی كه حه مزه حسن ھه ندك شتی فرۆشتنی مه به ستی به تكردبوو، وه رده واه ی له نزیك بازاڕی (بابولئه عزه م) كه له نزیك مای بواری خراپی بۆ ئاماژه یه كه بوو، خۆیانه وه گوزه ران له ناو خزانی عیراقیدا، حه مزه ده ت: «نزیكه ی چوار ساڵ ده بت، ھه تا ئستا به پی پویست نه متوانیوه شتوومه ك بۆ خزان و ماڵ كه ئه وه ی به ھۆی ئه مه ش بكم، منداه كه م و به رده وام نرخه كان له بازاڕدا له به رزبوونه وه یه كی ته نھا مانگانه من كه له وه ی جگه گه وره دایه ، پاره یه به م جانازانم ده ستده كه وت، ٢٥٠ھه زارم پداویستییه كانی ژیانی خۆم دابین بكه م، یاخود كری مۆلیده ی گه ڕه كه كه مان و كری ئاو كاره با و ته له فون و پداویستیه كانی خوندنی منداه كانمی

پدابین بكه م.»

حه مزه وتیشی: «من نازانم ك ئابووری ئه م وته پالندانانه ، وه زیری ك یاخود ده بات، به ڕوه ته نانه ت من به ته واوه تی بزار بووم له و ھه وانه ی كه باس له ئابووری ده كات، ئاماژه به زیادبوونی تاك ده كات، ھه موو بژوی باشكردنی و مووچه ئه وه ی كه من له ئستاشدا ده مه وت ئه وه یه كه گوزه رانكی مامناوه ند بۆخۆم دابین بكه م، ناچار نه بم كه داوا له منداه كه م بكه م كه له ته مه نكی

كه مدایه كار بكات.»له فه رمانبه ران زۆره ی ژماره ئه و ئستاشدا له عیراقدا، كشه یه كی گه وره ی بۆ میزانیه ی حكومه ت رژه ی كه ئه وه ی پاش ئه مه دروستكردووه ، فه رمانبه ران له سای ٢٠٠٧ه وه ، س ھنده زیادی كردووه ، به تایبه تیش پاش دابه زینی نرخی نه وت و كاریگه ریه كانی بۆسه ر داھاتی حكومی ، به پی له سه رچاوه كانی باس كه ئابووریش راپۆرتكی -٢٠٠٣ سانی نوان له ده كات، عیراق داھاتی نرخی دابه زینی كه ده دات به وه ئاماژه ، ٢٠٠٨دیكه ش سه رچاوه یه كی ھیچ نه بوونی و نه وت كه ئه وه ی پاش به تایبه تی داھات زیادبوونی بۆ بودجه ی حكومه ت ٦٠ ملیار دۆالر بوو، له كاتكدا دوالر ملیار ٨٠ بودجه كه ده كرا، چاوه ڕوان وا بت، به م به ھۆی ئه و دابه زینه گه وره یه ی نرخی فه رمانبه رانی زۆره ی رژه ئه و له به رامبه ر نه وت حكومیدا، رژه ی فه رمانبه رانی كه رتی تایبه ت له ٪١٧ به رژه ی ٢٠٠٨ سای ھه تا ٢٠٠٣وه سای دابه زیوه ، ئه مه له كاتكدا كه بازاڕی كار له كه رتی تایبه تدا سانه پویستی به ٤٥٠ ھه زار كارمه ند كارمه ندانی مووچه ی كه له كاتكدا ئه مه ھه یه ، ٣٥٪ی رژه ی خانه نشینه كان و گشتی كه رتی بودجه ی حكومه ت بۆ خۆی ده بات، به م جۆره ش

ساه نه سازه که دوو ملیۆن گه نجی بكار، ژرخانكی ئابووری تكشكاو، به سه دان كشه ی الوه كیش به ته نھا كه مبوون بۆ سه ر ئابووری عیراق، س ئاسته نگی تریشی

ھاته سه ر، تاوه كو عیراق له مسادا به ده ستییه وه بنانت.


35

كۆمپانیا ،(١٠ تا ٥) ٢٠٠٩دا، سای ماوهی بكهن. بۆرسهكه له بهشداری تا بكهین دروست

پویسته؟ ئایا

بهیندهرانی یهكتی سهرۆكی ركانی ئهحمهدبۆرسه، كردنهوهی به سهبارهت كوردستان،له دهزانم، پویست به بۆرسه بوونی «من وتی:ئابووری كۆهكه كانی له یهكك وتاندا ھهمووروونكردهوه، ئهوهشی ئهو بۆرسهیه.»، بوونیبۆرسه كاركردنی و دامهزراندن چۆنتی كۆمپانیاكان، و بهشداری شهفاف بهشوهیهكی روون و شهفاف و گونجاو ئالیهتی به پویستی به شداری بازرگانهكان و كۆمپانیا تا ھهیه،

بكهن.مامۆستای و ئابووری پسپۆڕی سماقه یی، ئهیوببۆرسهی كردنهوهی به سه بارهت زانكۆ،كهشوھهوای كوردستان «له وتی: كوردستان،لهبهرئهوهی ركنهخراوه ، بۆرسه كردنهوهی

یاخود بدات، به خهك نییه، شت كۆمپانیامانبدات.» خهكی به پشك

سهرمایه كی بۆرسه «كردنهوهی وتیشی: ئهودارایی قهیرانی له بهر پموایه دهوت، زۆریعیراق داھاتی لهسهر كاریگهری كه جیھانی ،ئهو دابینكردنی توانای ھهرم حكومهتی ھهیه ،

پارهی نییه.»بۆرسهی كردنهوهی وابوو، بۆچوونی سماقهییله جیھان تا دوابخرت، پویسته كوردستان،«بهڕای دارایی رزگاری دهبت، وتیشی: قهیرانی دوای بۆ بخرت دوا بۆرسهكه، كردنهوهی منكات ئهو دارایی، قهیرانی چاره سهركردنی

بكرتهوه.» بۆرسهكهدواخستنی له كرد، تریش ھۆكاركی به ئاماژهیوهكو ئمه ترهوه، «لهالیهكی وتی : بۆرسه وزۆرمان بهرھهمھنانی توانای كوردستان، ھهرمی كوردستان بۆرسهی پویسته كات ئه و نییه،كوردستان خۆمای بهرھهمی چونكه بكرتهوه ،پچهوانهوه به ركانی ئهحمه د بهم زۆرالوازه»،چیمهنتۆ كارگهی به دهكرت وابوو، توانینی و بۆرسه بكهین له بهشداری و مهڕمه ڕ كاشی و

كوردستان بدهن. بۆرسهی به بتوانن گهشهگهر خستهڕوو، ئهوهشی ئهیوب مامۆستاو بگۆڕینهوه ل پارهی ته نھا بۆرسهیهك،وایه مانای نهفرۆشین، ل شتهگرنگهكانیله تریش ھۆكاركی ناتهواوه ، بۆرسهكه پشكهوتوو بانكیمان سیستهمی كوردستانئهو ھهبت، جیھان لهگهڵ پهیوهندیمان تا نییه،كردنهوهی بۆرسه ھۆكارانه، ئهم بهر وتیشی: «له

گرنگ نازانم.» بهكوردستان، بۆرسهی دامهزراندنی لیژنهی سهرۆكیكوردستان، بۆ ئهمۆی به گرنگزانی بۆرسهی بوونیكوردستان بۆرسهی پمانوایه «ئمه وتی:تازهیه ئه زموونكی گه رچی دهبت، سهركهوتوونامانهوت «ئمهش وتیشی: كوردستان.» لهكراوهو كارهكان ھهنگاو به ھهنگاو و بكهین پهله

بووینه.» سهركهوتوو ھهنگاوهكانمان له

بكرت؟ چیوهكو پویست نییه، عیراقیش رهوشی بۆرسه لهعیراق دارایی وهزیری بریكاری نه بی فازڵ دكتۆروتی: بهوهكرد، ئاماژهی ئابووری، پسپۆڕی وبهوهی نهبووه ، سهركهوتوو عیراق له «بۆرسهپویست وهكو بهرھهمھنهكان، كۆمپانیا رژهی ماوه»، زۆری بۆرسه بازرگانی رۆشنبیری و نییه

سهركهوتوو كوردستان له «بۆرسه وتیشی:بزنسمانی بازرگانی ھشتا ئهوهی له بهر نابت،ئاستی نهگهیشتۆته كوردستان، له ئابووری وبۆرسه كردنهوهی به پویستی تا پویست

ھهبت.»«له روونكردهوه، ئهوهشی سماقهیی ئهیوبنو له نییه، بۆرسه یی رۆشنبیری كوردستان پسپۆڕی كهسانی ئهو بزنسمانهكان،» و بازرگانوتی: «كردنهوه ی بۆرسه، گرنگزانی لهبواری بهھهیه، بهم پسپۆڕ كهسانی به بۆرسه پویستی پسپۆڕ كوردستان دهره وهی له ئستا ئاگادارم مندهبت گونجاومان نییه، بۆیه پسپۆڕی دهھنن.جیھانی بۆرسهی دوو كردنه وهی كاتی ھهمان لهبۆرسه لقكی به بكرت یان بكات، پشتگیری قۆناغهی لهم «من وتیشی: جیھانییهكان»،بۆرسهی دهكهم، ئهوه پشنیاری ئستاماندا،باشتره، له وه زۆر كوردستان، بته لقكی بهغدا

نه بین.» سهركهوتوو بكهینه وهو بۆرسه ئمهكۆمپانیاكانی رهوشی دهربارهی سماقهییكۆمپانیاكانی خستهروو، ئهوه ی كوردستانبهنده رایهتین كۆمپانیای تهنھا كوردستان،سهرمایهی تا نین، بهرھه مھن كۆمپانیای وھاوتیانی به بیدهن ھهیانه پشكانه ی ئهودهبته بۆرسه كردنهوهی بۆیه كوردستان، پویست واقیعی، كاركی نابته و شتكی ریكالم

كوردستان.» بۆرهتكردهوه، ئهوهی ركانی ئهحمه د بهرامبهردا لهوتی: نهبت، گهورهمان كۆمپانیای كوردستان لهكۆڕهك، و ئاسیاسل كۆمپانیای كوردستاندا «لهئهوان دهتوانن و گهورهن زۆر كۆمپانیای دووكوردستان بۆرسهی كردنی كارا به بهشداری دهكرت خستهڕوو، ئهوه شی ئهو بكهن.»كهم پشكی به سهرهتا بچووكه كان، كۆمپانیاھهنگاو به ھهنگاو بكهن، بۆرسه له بهشداری دهبت.» ھز به بچووكهكان كۆمپانیا بهشداری له كرد، بهوهش ئاماژهی سماقهیی ئهیوبمامههی كۆمهیهتییهوه، رووی له كوردستاندوور خۆیان بازرگانهكان نییه، پهسهند ریبا

مامهنه. جۆره له و دهگرن،قهرزه، به بۆرسه مامههكانی «٨٠٪ی وتی: ئهوكوردستان بۆ ئمه گرفته لهناو خۆی جیھانئستا چونكه بكهین، گرفته ئهو تووشی جیھان قه یرانی ئابووری پسپۆڕانی دهركه وتووه

قهرز.» و ریبا ھۆكاری بۆ دهگهڕننهوه شروانی بۆتان ــ ھهولر


34

ئــابــووری

ده بینن، وای ئابووری پسپۆڕانی كاتی كوردستان بۆرسه ی كردنه وه ی نییه ، بۆرسه به پویستی كوردستان و ماوه پاساویشیان بۆ توانینه كانیان به رھه می خۆمای كوردستان له ئاستی پویست نییه و سیسته می بانكی ھه رم، له ئاستی جیھانی نییه و له رووی به شكی بۆرسه كان، مامه ه ی كۆمه یه تییه وه سووی قه رزه له كوردستان، سووی قه رزیش به ریبایه ، ھه ندك له سه رمایه داره كان ئه و مامه ه یه

ناكه ن.

گرنگی بۆرسه شونكی تایبه ته بۆ كین و فرۆشتنی كاغه زی دارایی و كا ستراتیژییه كان، وه كو گه نم، جۆ، نه وت، به رھه مه سروشتییه كان، پشكی كۆمپانیا له حكومه ت و الیه ن و كه س به قه رزدان و

بواری ئابووری و بازرگانیدا.سه رۆكی عه بدوله حیم، ئه حمه د عه بدوله كوردستان، بۆرسه ی دامه زراندنی لیژنه ی «ئمه وتی: ھه فتانه ، به تایبه ت لدوانكی كۆتاییمان به ئاماده كاری دامه زراندنی بۆرسه ی

نووسراومان دوا ئستا ھناوه ، كوردستان ھه رمی ئابووری بای ئه نجومه نی ئاراسته ی دامه زراندنی بیاری تا كردووه ، كوردستان

بۆرسه كه بدات.» ئه و ئه وه شی روون كرده وه ، دوای ره زامه ندی ئه نجومه نی بای ئابووری ، له حكومه تی عیراقی دروست و وه رده گرین بۆ مۆه تی فیدراڵ ده كرت. ئه و ئه وه شی خسته ڕوو، دوای مۆه ت وه رگرتن ده بت ھه وبده ین، چۆن ئه وراقی مای له ده بت بكه ین، دروست كردن به شداری بۆ

زیاتر له ساكه ، له رگای لیژنه یه كه وه حكومه تی ھه رم، به نیازی دامه زراندنی بۆرسه ی كوردستانه . كاری لیژنه كه ته واو بووه و چه ندین ھه نگاوی ناوه ، بۆ دامه زراندنی بۆرسه كه ، چاوه ڕی بیاری ئه نجومه نی بای ئابووری ھه رمن،

تاوه كو بیاری دامه زراندنی بۆرسه ی كوردستان بدرت.

كوردستان بۆرسه ی ده وت؟


37

باسوخواس

كۆمهك ملمالنی له بریتییه پناسه یدا سادهترین له ھهبژاردندهنگه كان، زیاتری ھهرچی بهدهستھنانی بۆ سیاسیی ھزیبهشوازی دهیگرنهبه رو بت لهتوانایاندا ھهرچی پناوه شدا لهودهنگانهوه ئهو رگای له سهربكه ونو ھهودهدهن جۆراوجۆرسهركهوتنو جۆرهن بهو گهمهكانیش كۆی بكه ن، نیشتمان خزمهتیالیهكی شكستی دۆڕانو به یهكسانه خۆبه خۆ الیهك بردنهوهیھهر وهك ھهبژاردنیش ئاساییه ، زۆر مهسهلهكه تائره دی،بریتین كه لدهكه وتهوه حهتمی چارهنووسی دوو دی گهمهیهكی

(دۆڕان). (بردنهوه)و لهھزه لیستو سنووری كه ئاساییه ئهوكاته دۆڕان بگوماننهتهوه، نیشتمانو تخوبكانی نهگاته نهبهزنتو سیاسییهكان زه مینهسازی نهگیرته بهر، میكانیزمگهلك نه كرت، كارك واتهئهگهر چونكه بیدۆڕنت، ھهبژاردندا له (نیشتمان) نهكرتدۆڕاون، (براوهكان) (دۆڕاوهكان)، له بهر ئه وا دۆڕاندی، نیشتمانئهوا براوهبت، نیشتماندا دۆڕانی سایهی له ھهرھزك چونكه

یهكه. پله دۆڕاوی بهدنیاییهوهرگا دهیدۆڕنت، ئهو كاته دهیدۆڕنت؟ نیشتمان چۆن نیشتمانیهكسان بۆ زهمینهی لهبار و بگیرت، لیستی جیاواز له بهشداریھهبژاردن بهشدارهكانی ھزه نهكرت، دهسهبهر ھزهكان كۆیزیاتری ھهرچی بهر بۆ بهدهستھنانی بگرنه ناشهرعی میكانیزمیله خۆمان توانای وزهو دهیباته وه، كاته ئهو نیشتمان دهنگهكان،خهرج نهدهین، به ئهویدیدا ناوزڕاندنی یهكتریو ھرشكردنه سهرو گونجاو میكانیزمی زانستیو بهرنامهی خستنهڕووی له بهكودهیدۆڕنت نیشتمان كاتك بخه ینهگهڕ، تواناكانمان عهمهلیداكاته ی ئهو ھهبت، ئامادهگیان تۆقاندن توندوتیژیو ھهڕهشه و كهناشهرعی بهشوهیهكی كه كاته یه ئهو ده یدۆڕنت نیشتمانرك دهیدۆڕنت نیشتمان كاته ئهو دهكین، بهپاره دهنگهكاندیكه خهكی لهبری ده دهین، ئه نجام ساختهكاری كه كاتهیه ئهوئكسپایهركردنی ھهوی لدانك ئیشارهت به دهدهین، دهنگ

كه دی ھهركاركی ئهمانهو دهدهین، دیكه الیهنهكانی دهنگی جاركی كه بهوهی یهكسانن لوهبت ساختهكاری ساخته و بۆنینودهوهتییهكانهوه ركخراوه رهشی لیستی بچینهوه دیدی ھۆكاركی دهبته نیشتمانه)، راستهقینهی دۆڕانی (ئهمهھهموان كه كوردی دهسهتداری ئهزموونی ناشیرینتربوونی بۆوابكهین، ئهگهر دهزانین، خاوهنی به خۆمان ھیالكبووین و پوهیعهرهبیو عیراقی ئهزموونی دوای دهكهوینه دی ھهنگاوكی ئهواھیوا ب زویرو دسۆزانمان خۆشدهكهینو دوژمانانمان دیبراوه الیهنك ھیچ ئهوا بیدۆڕنت، نیشتمان ئهگه ر دهكهین،چ ئه وه بردبت)، بۆخۆی دهنگهكانیشی كۆی (ئهگهر نییه،بت؟ بهنسیبمان نیشتماندا دۆڕانی سایهی له سهركهوتنكهدهپوكنهوه، دهبنو دروست لیسته كان دهڕۆن، دنو پارتهكانپارتهكانو دهكرت گریمانه واش نیشتمانه، دهمنتهوه ئهوهیئاساییه بۆیه دروستبووبن، نیشتمان خزمهتی بۆ لیستهكان ھهرگیز خولكی ھهبژاردندا سهربكه ون، بهم نهتوانن له ئهوانئهم كه به تایبهت بدۆڕنین، نیشتمان ھه تاھهتایه بۆ نییه ئاساییهچاره نووسسازهو ھهبژاردنكی پودانگهكان بهھهموو ھهبژاردنهمایه خۆمان دهشتوانین مایهو بینهوه رگایهوه له دهتوانیننیگهرانییه كی لهناوخۆدا نهچت بیرمان چونكه بكهین، پووچعیراقه ی ئهو كهوتوین، عیراق دوای روهوه زۆر له ھهیه، زۆرئاستی لهسهر بۆی، دیموكراسی مۆدلی ببینه ئمه بوو قهرارمیدیای لهالیهن (بهتایبهت لهسهره زۆرمان جیھانیش تهقهیهكیئهم كه لدهخوازن ئهوهمان ھهمووشتهكان بۆیه ئهمریكییهوه)،دهبت بهوه ئهمهش ھهستانهوه: بۆ وزگهیهك بكهینه ھهبژاردنهله پیرۆزباییش شكستبھنینو خۆمان بت ئاسایی بهالمانهوهقبوڵ ئهوه رگابدهینو نابت ھهرگیز بهم سهركهوتوو بكهین،ھهر له بهر ده بت بۆیه بھنت، شكست نیشتمان كه بكهینبهر ئهوهی بۆ بكهین، نیشتمان بۆ پۆپاگهنده ریكالمو لیستك

بیباتهوه. نیشتمان ھهمووان له

موحسین ئهدیب

ھهبژاردن...كاتهی نیشتمان دهیدۆڕنت! ئهو



ئره روودهكهنه نهوهكان ھهموو له گهنج ،٢٥٠ تاخونهرو بواركدان، ھه موو له كتبهكانمان وئهوانهی به تایبهتی دن، زۆر خوندكاركی ھهیه، بهسهرچاوه پویستیان ھهیهو راپۆرتیاندهرهوهو ببنه لره كتبهكان ھهیه بۆشیان

بیگه ڕننهوه.» دواتر ببینینو لـ سوودیرۆشنبیری سهنتهری كتبخانهی كارمهندهكهیگه نجان له «له وهرزی ھاویندا زۆر وتی: سهرانییه.» خوندنگا ئهوه ی لهبه ر ئره، روودهكهنه

تر مه بهستیمهبهستی بۆ گشتی كتبخانهی چوونه ھهمیشهگهنجان و خوندكاران له زۆر نییه، خوندنهوه ئه وێ دهچنه یهكترناسین، و بینین مه بهستی بهبینینی بۆ زیاتر گهنجانهیه له و (٢١ساڵ) حهمید

گشتی. كتبخانهی دته ھاوڕیهكیئهو دم، دووجار مانگكدا له «من وتی: ئهودم، ھه رچهنده ھاوڕیه كم بۆ بینینی دووجارهشكه ربین، بهرامبهردا له دهشخونمهوه.»كتبخانهكان ھاتوچۆی خوندكارهو ئهویش

كه نیگهرانم گهنجانه «لهو وتی: دهكات،ناچن، خوندنهوه بۆ گشتی، كتبخانهی دهچنه كتبخانهی ده چنه گهنجانهی ئه و زۆری رژهیهكیبۆیه بهرامبهره ، رهگهزی یهكترناسینی بۆ گشتیسهنتهری گشتیو كتبخانهی نهچوومهته تائستا

شیاوتر دهزانم.» به رۆشنبیری سهراله كوردی بهشی لپرسراوی عهلی شادھاتنی سهبارهت به سلمانی، كتبخانهی گشتیگشتی كتبخانهی ھاتوچۆی كه گهنجانهی ئهوكه دن گهنجانه ئهو «زیاتر وتی: دهكهن، راپۆرت و بۆ پهیمانگاكان زانكۆو خوندكارن، له

دن.»كارمهنده ی كچه ئهو قسهكانیدا درژهی لهكتبی «زیاتریش وتی : گشتی ، كتبخانهیداوا چیرۆك و مژوویی رۆمان، سایكۆلۆژی،

دهكهن.»خونهری كاتك چ پرسیارهی ئهو وهمی لهله كاته «بهپی عهلی وتی: شاد ھهیه، زۆریانخونهر تاقیكردنهوهكان، كاتی ھاوینو وهرزیبهم (٦ بۆ ٩) له مانگی واته زۆر كهممه ھهر

دهگاته خونهر (٥ مانگی ھهتا ١) مانگی لهدوو زستان وهرزی له لهكاتكدا ئهوه ،(١٠٠٠)دهگاته مانگكدا له واته ھهیه، دهواممان تایم

«.(٢٠٠٠)حهزكردن باره ی له عومهر یاسین رۆژنامهنووسخوندنهوه كهمی «ھۆكاری وتی: خوندنهوه لهئاماژه لهسهرهتاوه ھهر ئهگهر روون، فره و زۆرشتكی رهنگه بكهم، كوردهواریی خانووی بهبینا وخانووی كوردیدا ھیچ له خراپ نهبت، كتبخانهئه ندازیاره نهخشهی لهسه ر نییه، جگایهكیگرنگ میحوهرییو بهشكی كتبخانه كورده كانبهشون ھهمیشه دهبینی كورد مرۆڤی بۆیه نییه،ژووری خهوهوهیه، چونكه ئهشپهزخانهو خواردنوله میحوهرین زۆر جگای س تهوالت، نوستنویهكهم نییه، بوونی كتبخانه بهم نهخشهكهدا،بخونتهوه، ئمه گهنجی ئهوهی بۆ ھهنگاوخهیای ئهندازیارو ناو بخهنه كه كتبخانه ئهوهیه

ترمانهوه.» مرۆڤهكانی وهستاوجهالل ھلین ــ ھهفتانهحهمهساح النه فۆتۆ:

38

ئــاراسـتـه

ندنه وه »، «گه نج و خۆ رۆشنبیرنه كردن»، «گه نج و بگه نج و نه خو»ئاگایی له رووداوه كان»، ئه و رستانه زۆرجار به نه وه ی نوێ ده وترت، له گه ڵ

ئه وه شدا رۆژانه كتبخانه كانی سلمانی جمه یان دت له گه نجدا، ئایا ئه و گردبوونه وه یه ی گه نج بۆ خوندنه وه یه ، یان كات به سه ربردن.

خوندكاری (٢٤ساڵ )، عه زیز ربین كارگی و كۆلژی له چواره قۆناغی دمه «زۆر وتی: سلمانی ، زانكۆی ئابووری خوندنه وه ، بۆ سه را، رۆشنبیری سه نته ری

شونكی زۆر باش و ھمنه .»به شی خوندكاری (٢٥ساڵ )، ئه مین سۆران سه باره ت سلمانی ، زانكۆی له ماتماتیكه گشتی ، كتبخانه ی بۆ ھاتنی به خوندنه وه و ده ـ : «من ته نھا بۆ سه عی و ئه وه ی په یوه ندی كتبخانه ی دمه ھه یه ، خوندنه كه مه وه به گشتی ، له به ر ئه وه ی كه شه كه ی ھمنه »، به م سۆران ئه وه ی نه شارده وه ، «له ماه وه كه متر و خوندنه وه شم كه می ده خونمه وه ، كات به پی ده گه ڕته وه بۆ ئه وه ی ، من خوندكارم و سه عیم

ھه یه ».چۆبوون یان قه ره باغی ناو ھۆی خوندنه وه كان، سلمانی شاری سه نته ره كانی و كتبخانه له به گه نجانه ی ئه و الی ھه یه ، خۆی ھۆكاری

مه به ستی خوندنه وه سه ردانیان ده كه ن.ئه وه ی له كتبخانه ی گشتی به دیده كرا، له گه ڵ ئه وه ی به رژه یه كی (تاراده یه كی باش) گه نجی خوندنه وه بۆ زۆركه م رژه یه كی به م لبوو، ھاتبوون و سه عی بۆ ته نھا ھه بوون ھاتبوون، ھاتبوون»، ھاوڕكانیان بۆ «بینینی ھه شبوون

چه ندین گه نج ئه مه یان دووباره كرده وه .گۆڤاره كان و كتب گرانی خوندكاران له زۆر له و گشتییه كان، كتبخانه بكه نه روو واده كات باره یه وه ربین عه زیز، وتی: «به و پیه ی ئمه خوندكارین و گه نجین توانای ئه وه مان نییه له دم بۆیه بكین، گۆڤاره كان و رۆژنامه ده ره وه سوودی ده خونمه وه و ھمن كه شكی له لره

لـده بینم.»وتی : زانستییه ، شه شه می خوندكاری كاروان «زیاتر ئه و كتبانه ده خونمه وه ، كه وا زانستین شیاو به شونكی ئره گۆڤاره كان، به تایبه تی

له به م بده نگه ، ھمن و چونكه ده زانم، ماه وه ش كتب ده خونمه وه .»

وتی : ئاماده ییه ، خوندكاری عارف ھه رم بۆ بكه ین ته رخان مانگك مووچه ی «ده بت بۆیه وته دا، له م گۆڤاره كان رۆژنامه و كتب و من به رده وام رووده كه مه وه كتبخانه كان، ده توانم رۆژنامانه ی كتب و ئه و خۆم به خواستی لره ده مه وت بیانخونمه وه ، ئه مه چ جای ئه وه ی له

كه شوھه وایه كی ھمن و بده نگدایه .»ھه به ست ئه كره م خوندكاری ناوه ندییه ، ته مه نی دمه سه عی بۆ زۆرتر «من وتی : ١٦ساه ،

كتبخانه ی گشتی .»به ساه ، ٤ «به درژایی وتیشی : ھه به ست به رده وامی ھاتوچۆی كتبخانه ی گشتی ده كه م، ده كرته وه خوندنگا كه خوندن كاتی ته نھا

نایه م.»

كتب ناكنھڤی عومه ر (٢٠ ساڵ )، كه كارمه نده له یه كك له كتبخانه كانی شاری سلمانی، له باره ی كینی كتب له الیه ن خوندكارانه وه ، وتی: «رژه یه كی كه م له گه نج دن بۆ كتبكین، ئه و رژه كه مه ش

زیاتر رۆمان و چیرۆك ده كن.»ده كه نه روو گه نجانه ی ئه و به وه ی سه باره ت داواده كه ن، نووسه رك چ كتبی كتبخانه كان،

یاخود چ نووسه رك خونه ری زۆره ؟دنه كه گه نجانه ی «ئه و وتی : ھڤی به رھه مه كانی داوای زیاتر كتبخانه كه مان، به م ده كه ن، ره فیق فاروق عه لی و به ختیار

نووسه ره كانی تریش خونه ری خۆیان ھه یه .»خونه رانه ی ئه و رۆشنبیران، له زۆرك به ڕای خونه ری رۆمانن) چیرۆك، (شیعر، خونه ری به رده وام و خونه ری خانه ی ناچنه نین و جدی گه نج زۆری رژه یه كی ئستا به م جدییه وه ،

خونه ری به رھه می ئه ده بیاتن.

بای بای، خوندنه وه

ئه وه ی له سه نته ری رۆشنبیری سه را به دیده كرا، ته ماشاكردنكی به م بوو، ل زۆری گه نجكی به ئه وه ی رۆژنامه كه ، خوندنه وه ی ھۆی ناو روونی پیشان ده دایت، كه زۆرك له و گه نجانه ی ھۆی به م رۆژنامه بوون، خونه ری ھاتبوون له په نجه ی ده ستك خوندنه وه ی كتیبخانه كه

كه متر خونه ری لـ بوو.

گرفته كانبه كو نییه ، خونه ردا له ته نھا به ھه ر گرفت له باره ی ھه یه و گرفتیان كتبخانه كانیش له كه ربین كتبخانه كانیشه وه ، كه موكوڕی دوایین قۆناغی خوندندایه ، وتی: «كتبخانه كان ھاتوچۆی من كه سه را، كتبخانه ی به تایبه ت زیاتر لره تدانییه ، بواركی ھه موو ده كه م، ئه م ئیداره ی له داوا ھه یه ، ئه ده بیاتی بواری سه نته ره ده كه م، ئه گه ر بكرت بواره كانی تر وه كو

سیاسه ت، ئیداری ، كۆمه یه تی ، زیاد بكه ن.»كتبخانه ی كارمه ندی كه محه مه دی چرۆ سه نته ری رۆشنبیری سه رایه ، وتی : «رۆژانه ٢٠٠


تــةنـــهـا تــؤِرى ئــاســـيـاســـَيَلـة كـة سةرانسةرى عَيراق دادةثؤشَيت

داثؤشين شاديية

www.asiacell.com خزمةتطوزاريي بةشداربووان ١١١

www.asiacell.com

43

دووری دهكهوته موس شاریپایتهختهوهو بهغدای له ٤٠٠كیلۆمهتر،رووبهرهوه، رووی له عیراقه ، شاری گهورهترینبه بهردهوام بهشوازكی كهشوھهواكهی وهرزی ئهمهش وایكردووه ، ناسراوه، كه مامناوهندھۆیهوهشهوه، بهو و دووروودرژبت تیدا بهھارشاری دهركردووه، ناوی بهھار دوو دایكی بهنه ینهوای كۆن شاری پاشماوهی سهر موس لهسای له ئاشورییهكان كه نراوهتهوه، بنیادئه و خۆیان. پایته ختی كردبویانه پ.ز ١٠٨٠یخۆرئاوای بهشی لهسهر گردك له كه قهیهیدروستكردنی بهسهرهتای دروستكراوه، موسدابه ھۆی دادهنرت، ئاشورییهكان نه ینهوای شاریدیجله، رووباری و كهشوھهواكهی مامناوهندیئاسانی ھهروهك ده ڕوا، شارهكهدا ناو به كهسهردانیان زۆر خهكانكی تیدا، ھاتوچۆكردنستراتیژییهكهیهوه پگه بهھۆی بهم كردووه،

بهھار یهك له جگه كه شاركن، ناوی ئهمانه خوالن، توبه ، ته ل قلیقات، تهل مسیال، عبورایا، ئهرده شر، نیوو رهنگاوڕه نگ گوه بۆنی كه نهبت، ھهوایه ئهو تهنھا ناگرت، خۆ له ھه وایهكیش ھیچ ناكات، قبوڵ دیكه ھیچی

موسه. شاری راسته قینهی ونهی ئهمه لدت، بۆنخۆشه كانیانلهالیهن بۆتهوه، ھرش چهندین توشیپ.ز، ٧١٢ی سای له ھهر داگیركهرانهوه وئاوارهبوون و دهربهده ری توشی خهكهكهی و فارس لهالیهن بوونهتهوه، ب و كوشت و ئهرمینیاوه، و ئازرباینجان ھۆزهكانی و رۆمان

گالون. جهنگهوه چهندین له

بازرگانی جوهیدانیشتوانی وایكردووه، بارودۆخهش ئهمبچنه شاره كهوه خۆرئاوای بهشی له شارهكه،لهسهر شارهكهیان شارهكه، خۆرھهتی بهشیبنن، بهم شوهیهش بنیاد گردهكانی ئهو بهشه الی له بهشكیان دووبهشهوه، به بوو موسبنیادنرایهوه، دووباره دواتردا له كه خۆرئاوایهوهرووباری خۆرھهتی لهالی تریشیان بهشهكهیگهشهی بهرچاو رژهیه كی به كه دیجلهوهیه،زۆر بنیادناندا بواری له بینیوه و بهخۆوه

جموجۆی بازرگانی ھهروهھا بهرهوپش چووه،دیارترین له یهكك بوهته كردووهو گهشهی تیداھهرچهنده عیراق، شارهكانی پشكهوتووترین وعیراق پشكهوتووهی شاره ئهم پگهی بهیهكدادانی شهڕو چهندین مهبهندی بۆتهجۆراوجۆری دهسهتداری چهندین گهوره،خرا به شوازكی به ردهوامیش بهم گۆڕیوه،بهناوی سه ركردهیهك چۆتهوه. بهرهوپشخۆرئاوای شارهكهی بهشی ئهردهشر، دووبارهبۆ پشكهوتنی و ھز دووباره ناوهتهوه، بنیادھهروهھا نوێ ، ئهردهشری ناونرا گهڕایهوه وئهرمهنییهكاندا، سهردهمی له شارهكهشبینیوهو بهخۆیه وه بهرچاوی پشكهوتنكی

بووه. پشكهوتندا له بهرده وام

شار گهرماوهكانیشاری ناو دهنیته پ ھهركاتك


42

بناسه شونه ئهم

دوو شاری بهھار


45

بازاڕی چهندین كه لهوهی جگه ئهمه ھهیه،بازاڕهكانی تدایه، له و بۆنی گژوگیا فرۆشتنیگژوگیایی ده رمانی و داو چهندین گژوگیادا،ئهمه دهفرۆشرت، بهھاراتك جۆره ھهموو وجوانكاری بۆكاری كه گژووگیایانهی، لهو جگهبازاڕه ئهم بهردهوامیش دهھندرن، بهكارھاتوچۆی له موس جمهیان دت، میللییانه یگیایی. دهرمانی فرۆشتنی و كین و خهكی ،موس خهكی زهمانه وه در لهپداویستییهكانیان دابینكردنی بهمهبهستیكشهكانیان له زۆرك چارهسهركردنی وچونكه بازاڕانه، جۆره ئهم روویانكردۆتهراستهقینه دهرمانخانهی موسییهكان، لهالیده رمانخانانهی ئهو نهك گیاییه، دهرمانخانهی

ئمه لهسهری راھاتوین. كه

یونس نهبیناوی پیرۆزدا قورئانی له كه پغهمبه ر، یونسئه وه دهچن، بۆ مژوویی گانهوهی ھاتوه، زۆرشاری دهكهوته پغهمبهره ئهو گۆڕی كهوا ناوی به ھهر كه مزگهوتكدایه له موسه وه،

یونس. نهبی مزگهوتی كراوه، ناودر ئهوه وهكۆشكی پاشماوهی لهسهر مزگهوتهكهشوازی ھهرچهنده دروستكراوه، ئهسرهحدونعیراقییهو شوازكی مزگهوتهكه، بنیاتنانیشارهكانی ھه موو له سانه نییه. كۆن زۆرئهو دهكهنه روو كهس ھهزاران عیراقهوه،

پغهمبهره. پیرۆز زانینی ئهو بۆ جگهیه،

موس پردهكانیبه دهكات موس شاری دیجله روباریبهشكی و خۆرھهت بهشكی دووبهشه وه،و كهرخ شوهی بهھهمان ئهمهش خۆرئاوا، دیكهی شارهكانی ھهموو و بهغدا له رهسافه بۆ باكوورهوه له دیجله رووباری كه عیراق،دووبهشهوه، به دهیانكات و دهبت باشووریانبهشهكه ی ھهردوو بهستنی پكهوه مهبهستی بهلهتهخته شارهدا، لهو پردی یهكهمین موسیش،كۆن)، (پردی ناونراوه دواتردا له دروستكرا،ئاسنین پردكی كه ئهوهی پاش ئهمهش ١٩٣٤دروستكرا، سای له غازیهوه شا لهالیهنئهمۆ ھهتا پرده ش ئه م غازی ، شا پردی ناونراھهزاران رۆژانه و دهھنرت بهكار ماوهتهوهوھاتوچۆكردن، بهمهبهستی ئۆتۆمبیل و ھاوتیرووبارهكهدا بهشهكهی ھهردوو لهنوان

ھاتوچۆی پدا دهكهن.قاسم عایده ــ ھهفتانه

جگهی ھهرچهندکوشتاری زۆر شهڕ وھهرگیز بهم بووه،

گهشهکردن لهنهکهوتووه


44

بناسه شونه ئهم

زۆری گرنگییهكی موسهوه ، یهكهكانی لهدوایكردووه، تایبهتیشیان چاودرییهكی پدراوهو پاشا حسن عوسمانی والی سهرده می لهزۆری چاكسازییهكی مزگهوته كه جهلیلیشدا،له كه كراوهتهوه نۆژهن بهجۆرك تداكراوه،پاشانیش بووه، ونه ب مزگهوتهكهدا مژووی١٩٢٥و سانی له ئهوقافهوه، وهزارهتی لهالیه نتدا دیكه ی چاكسازییهكی چه ند ١٩٤٥دادۆخكی له مزگهوته ئهم ئستاشدا له كراوه،

خراوه. پشتگوێ تهواوهتی به نالهباردایهو

بازاڕهكانسهوزه، به تایبهت بازاڕی چهندین لهمۆداپیشهسازی خه یاتی، جلوبهرگ، ئاتون،له شارهكهدا شیرهمه نی و دروستكردنی پسكیت

له كه جیھانكهوه ناو دهچیته موسهوه ،پشكهوتوو ئستایهكی و دوور رابردوویهكیئاشورییهكان، قهكانی دیوارو پكھاتووه،خۆرئاوای بۆ خۆرھهتیهوه له شارهكهدیجلهش رووباری ھهروهھا دادهپۆشت،به شاره ئهم دووبهشهوه، به دهكات شاره كهدانهباو بهشكی بۆته كه ناسراوه، گهرماوهكانیبهنه وه دهناسرتهوه. نهوه شارهكهی پ و لیته نھا ھشتۆتهوه، وهكو خۆی گه رماوانهیان ئهوبۆ پیاوان، ٢٠٠ گهرماو ھه یه نزیكهی شاره دا لهملهوهی جگه ئهمه ژنان، بۆ ھهیه ٢٠٠ گهرماویشھهر كچان. به تایبه ته كه ھه یه گهرماو ١٠بهوهدهكات، حهز شارهوه ئهم بته كهسكو تبگات ئاشورییه كان بناغه و دیوار له كه خهكی سهرنجی تهواوهتی به جوانیهكانیان

بهردهوام كه لهوه ی جگه ئهمه رادهكشت، لهم كهنیسهكان، زهنگی و مزگهوتهكان بانگی كهشكی و دهبن بهیهكتری تكهڵ شارهداله مزگهوت یهكه مین دهخوقنن. جوان كوڕی خهلیفه عومهری له سهردهمی شارهكهدا،مزگهوتی ناونرا كه دروستكرا، (ر.خ) خهتابموس، نورهدین والی پاشتریشدا (عهتیق)، له٥٦٦كۆچی،١١٧١ی ) ئه تابكی زنگی موحهمهدبهناوی دروستكرد دیكهی مزگهوتكی زاینی)،درژترین مزگهوته ئهم كه نور)، (مزگهوتی درژه، ٥٦مهتر كه عیراقدا له ھهیه منارهیمزگهوته دیارترین له یه ككه لهوهی جگه ئهمهھهربۆیه ئیسالمیدا، جیھانی له مژووییهكانھونهری و ئاینی و مژوویی گرنگییهكی لهالیهن والییه یهك مزگهوته ئهم ھهیه. زۆری


47

ماوهیه كی و ئاۆزكرد زۆر كارهكانیان كه بووچاره سهركردنی». بۆ دهوت زۆری

له شاره زا و ستراتیژی توژهری فاید رهجائیپنچ تائستا رۆژنامهنووس، كوردو كاروباری

له: بریتین كه نووسیوه كورد لهسه ر كتبیتوركیا. و عیراق له كورد مهسه لهی ١ـ

كهمتر و فیدڕای له زیاتر عیراق... كوردستانی ٢ـسهربهخۆی. له

دامهزراندنی كشهی عیراقی.. مهسهلهی ٣ـنهتهوهیدا. فره كۆمهگایهكی له دهوهت

لهنوان پناسه مهسهلهی عیراق، كوردستانی ٤ـنهته وهیی كوردیدا. و نیشتمانی عیراق

ئاوات و خواست عیراق.. كوردستانی له ٥ـموستهحیلدا. و ئیمكانیهت لهنوان

لهسهر كوردی رۆژنامهگهری جهژنی یادی لهرۆژنامهنووسانی كوردستان بانگھشتی سهندیكایدهربارهیی كرد، كوردستانی ھهرمی سهردانیرای له بهرھهمانه دهنگدانه وهی ئهم و كاریگهریبه ھۆی وتی: «بگومان كتبهكان میسردا، گشتیسیاسیی لكۆینهوهو سهنتهری لهالیهن ئهوهیكۆمههی و ئهھرام رۆژنامهی له ستراتیژی ودهنگدانهوهیهكی بوبوونهتهوه، عهرهب وتانیو رۆشنبیران گشتی رای سهر له ھهبوو باشیجوانیش زۆر بهشوه یهكی و میسر نووسهرانیئهم له میسرو دابهشكراوه دابهشكردنی كتبهكانلهنو تایبهتیان خونهری دامهزراوهیهش دووكورد دۆزی میسر، دهستهبژرانی و رۆشنبیرانناوهڕۆكی و له پدهدرت گرنگی زۆری میسر لهكه روونكردۆتهوه خونه ر بۆ ئهوه م كتبهكانیشداحسابی لهسهر كورد گهلی مافهكانی و خواستكوردو گهلی بهكو نییه، دراوس وتانی عیراق وكردوه خهباتیان پكه وه رابردوودا له عهرهب به ھهمان داھاتووش ئستاو سه نگهرداو لهیهك

ده بت». شوهھهندك له بهردهوام بۆچی ئهوهی دهرباره یدهكرته ناڕهوا ھرشكی عهرهبی، رۆژنامهیستراتیژی توژهری ئهزموونهكهی، سهركوردو نهبوونی بۆ ھۆكارهكهی گهڕاندهوه فاید، رهجائیكوردستان ھهرمی له سهر تهواو و دروست زانیاریو روونیكردهوه راگهیاندنانهوه ئهو دهزگا لهالیهنھهرمی واقعی و زانیاری پویستیشه كه ئهوهیعهرهبی خونهری بینه رو بگهیهنته كوردستاندهزگاكانی ئهركی ئهمه یهكهم پلهیی بهكوردی راگهیاندنی دهبت كه كوردییه راگهیاندنیبتوانت ئهكتیڤ بت، بهھزو راگهیاندنكی كاراو

كوردستان واقعیی ھهرمی گهیاندنی پهیامی لهگهڵبداتهوه تۆمهتانه ئهو ته واوی وهمی و بهرپهچدهكرتهسهر عهرهبییهوه راگهیاندنی لهالیهن كهبۆ ئهوه شتان راشكاوانه دهشمهوت و كوردستانئهوه كوردی دهبت راگهیاندیی كه روونبكه مهوه لهگهڵ قورسدایه میدیای شه ڕكی له كه بزانت،شوهو باشترین به دهبت و عهرهبی میدیایواقعی دروستهكانی زانیارییه راست و میكانیزم،لهالیهك، ئهمه عهرهبی، جیھانی بگهیهنرته كوردیئهوه كورد رۆژنامه نووسی دهبت ترهوه لهالیه كیو مافهكانی خواستهكانی كه بهدهستھنانی بزانتوتانی و ئیقلیمی بهرژهوهندی به په یوهسته كوردكوردی گوتاری دهبت ئهوه لهبهر ناوچهكهوه، روانگهیهوه، لهو و بكات راستییه ئهم رهچاویگهیاندنی له كارابت زۆر كوردی میدیای دهبتوتانی بۆ سیاسیی گوتاری و خۆیی پهیامی پشتر باسمكرد وهك چونكه و ئیقلیمی، دراوسو ماف لهسهر ھهیه كاریگهریان فاكتهرانه ئه مراگهیاندنی نابت ھهربۆیه كورد، خواستهكانیبهرامبهر الیه نی و ھهبژرت بده نگی كوردیبدهنگی چونكه بهشۆڤنی، تاوانباربكات تهنھاو خۆبهدهستهوهدانه ئای سپی ھهكردنی مانایكورد بۆسهر ھرشهكان چوارچوهیهشدا لهو وله سهر ده بت خراپی كاریگه ری و ده بت زیاتربهپچهوانهوه به كو راستییهكان، شواندنی


وهمبدهیتهوه نهیارانه دهنگه ئهو وهك دهبتبهسهر سهركهوتن و روونبكهیتهوه واقع وبگومانیشم بھنیت، بهدهست شۆڤنیهكانداواقعی بهڕاستی ئهگهر عهرهب گشتی رای لهوهیقه ناعهت روونبكرتهوه، بۆ كوردستانیان ھهرمیھهرمی كوردستان ئهزموونی دروستی راستی و به

دهكهن.كه میكانزمانهی ئهو گرنگترین به سهبارهتبۆ بیگرته بهر كوردستان ھهرمی پویستهعهرهبی، جیھانی به كوردی گوتاری گهیاندنیكه لهوهكرد باسی فاید رهجائی رۆژنامهنووسكهناه كوردستان ھه رمی ناوخۆی بۆ ئستاھهرمی بۆ زیاتره و لهپویست زیاد ئاسمانییهكانیهكبخرت تواناكان دهبت به م زۆره، كوردستانئاسمانی راگهیاندنی دهزگایهكی پكھنانی بۆكورد گوتاری گه یاندنی كاری تهنھا و كوردی ھهرس بۆ به كو عهرهب، بۆ ته نھا نهك بتكوردستانیان ھهرمی دهوری كه نهتهوهیهیی ئهوو مژوویی قه دهری فارسیش، و تورك له داوهئهو لهنوان كه ئهوهیه داھاتووشتان جوگرافیاوگوتاركی دهبت كهواته دهژین، نهته وهیه سو تورك و عهرهب بۆ ھهبت لۆژیكتان به ھزو

فارس.عهبدو ژینۆ ــ ھهفتانه كاكهیی ھمن فۆتۆ:

46

رونـاکـبـیـری

لكۆینهوهو سهنتهری ستراتیژییه له توژهركی و عه رهب رۆشنبیری كایهی ناسراوه له ناوكی فاید رهجائیله كورد پگهی له باسی ھهفتانه، لهگهڵ دیداركدا له كورد، كاروباری بۆ ئهھرام رۆژنامهی له ستراتیژی و سیاسییعهرهبی بۆسهر میدیای ھه ندك ناڕهوای و ھۆكارهكانی ھرشی كورد ئایندهی و عیراق سیاسیی و پرۆسهی عیراق

كوردییهوه. میدیای ماس رگای له عه رهبی كوردی- گوتاری بهھزكردنی میكانزمی و كوردستان ھهرمیئستا ئاشكرایه وهك عیراقدا، له كوردیش بهغدا ھهیه، و ھهولر له نوان كۆمهك كشهھهمواركردنی بۆ داواكردن گرنگترینیان، لهھه رمهكان دهسهتی كهمكردنهوه ی دهستوورولهسهرهكان ناكۆكی ناوچه كشهی تر خاكی وئه مه ١٤٠دان، مادهی لهچوارچوهی ئهوانهی وتریش كشهی چونكه كشهكانه، گرنگترینبودجهو و نهوت گازو یاسای لهسهر ھهیهكشانهی ئه م بهنده بۆچوونی به پشمهرگه ،بهم دهكرت، چارهسه ر زوو الوهكییه و دوایی سهرهكییه ». كشهی باسمكرد خاهكهی دوووتی: دهستوور ھهمواركردنی دهربارهیكورد، بۆ موستهحیلهوه خانهی «دهچته ناكات سازش شوهیهك بهھیچ كورد چونكه میكانیزمی و دهسهتهكانی كهمكردنهوهی لهسهرتهنھا ھه یه، یاسای له مباره یهوه و دهستوورییدهسهتهكانی دهتوانرت حاهتدا یهك لهبهسهر بازدانه ئهویش كهمبكرته وه، ھهرمسهربازی كودهتای به ئهمهش دهستووردا،نودا عیراقی له خۆشبهختانه بهم دهكرت،دهستوور به پابهندبوون لهسهر جهخت ھهمووانبهتایبه ت و ١٤٠ مادهی دهربارهی دهكهنهوه،دهرهكی فاكتهری بهداخهوه كه كهركوك، شاریكاروبارهكانیانهوه، دهستوهردهدهنه ئیقلیمی وھیوام سیاسیی چاودركی وهك من بهم لهناوچه ١٤٠ لیژنهی كارهكانی كه دهخواست كاریان دواتر پبكردایه و دهستیان ئاسانهكانهوهزۆر شوه چونكه بهو كه ركوك بكردایه، لهسهربۆ كشهكان، چارهسهركردنی بۆ دهبوو ئاسانشهنگال و ناوچهی مهخمورو خانهقین له نموونهله دواتر بكردایه و كاریان ترهوه ناوچهكانی وبكردایه، كاریان كهركوك لهسهر تردا قۆناغكیكهركوك لهسهر چاویان ھهمووان بهداخهوه بهم

بهكو كرابت، پیان كه نییه خر و یارمهتیزۆرهیه خهباته ئهو و ماندووبوون و رهنج بهریبگومان بۆداوه، قوربانی عیراقدا له كورد كهله باشتره زۆر عیراق كوردی ئستای رهوشیئایندهی دهربارهی كوردستان، تری پارچهكانی

دیدارهكهدا، دهستپكی له سهرهتاله كورد پگهی دهربارهی فاید رهجائیوتی: بهغدا ھه ولرو نوان پهیوهندی و عیراق زۆرباشه عیراقدا له كورد ئستای «بارودۆخی ئه مهش بهدهستھاتووه، ده سكهوت زۆر و

فاید: قورسدایه شهڕكی له كوردی راگهیاندنی



كرد بهكارهكانی دهستی گۆتهرۆشنبیری بنكهیله (گۆته) ئهمانیده ستیكرد قاھیرهنمایشكردنی بهله بهش یهكهمین ئهمانییهكان فیلمهنمایشكردنهش ئهم ورۆژ س ماوه ی بۆو دهبت به ردهوامفیلمك رۆژهی ھهر

نمایشدهكرت.فیلمانهش لهو یهكك(یركۆ)یه فیلمی

جیاواز چیرۆكی س فیلمهكهدا له كه وهرگیراوه، ئهمانیاوه ئاوای خۆر دیهكی له ناوهكهی كهناوی به جوانهكهیدا ژنه لهگهڵ تۆماس، دهكات به ناوی گهنجك كشهكانی له باس كه نمایشدهكات،ھهوی و خیانهت و وتی و دوره ئاوارهیی و نیشتمان كشه ی له فیلمهكهش باس توركی ، عه لی الوراو

مادییهت. و خۆشهویستی بهستنهوهی پكهوه بۆ دهكات سهرنهكه وتوونمایش دهكرت، ڤیستیڤاهكه رۆژی كه دووهمین (نوژی مردوو)وه ناوی به دووهمیان ھهروهھا فیلمی

پوپوچ)ـه. سیهمیشیان بهناوی (وتی فیلمی پۆكهری خهتی لهگهڵ ھاوبهشی بهدامهزراوهی سپۆنسهری به و بریتانیبۆ جیھانی خهتی كارگانی ئیمارات،عهرهبی) پۆكهری ) یان عهرهبی چیرۆكیوه رگرتنی به رایگهیاند خۆی دستپكیسای سیهمی خولی بۆ كاندیدكراوهكان

.٢٠١٠/٢٠٠٩س بوكراوهیهك دهتوانت خانهی ھهموولهو چیرۆكانهی بكات خۆی كاندید چیرۆكی

٢٠٠٨ بۆ ئابی مانگی كاتهكانی له نوان كهبوكراونهتهوه. ٢٠٠٩ یولیوی تا

چیرۆكك ھه ر له دانه حه وت پویستیشهبۆیان. بكه ن رهوانه

وهرگرت خهتهكهی كه نووسهرهشی ئهوخۆی دهتوانت كۆتایی، قۆناغی گه یشته یابه به رھهمی ئاینده بۆ ساهكانی بپاوتله كه وهرناگیرن بهرھهمانه ئهو تر، بهم

دانراون. پشوودا سانیچیرۆكی بۆ جیھانییه خه ته ئهمھه ماھهنگی به سازدهكرت كه عهرهبی،سپۆنسهری به پۆكهری بریتانی و خهتیژانری به تایبهت ئیمارات) (دامهزراوه ی

ئهدهبدا. له چیرۆك

عهرهبی پۆكهریچیرۆك بۆ

دسۆزی ساوایانی باخچهی فیستیڤایوهك ناسكهیه بونه وهره ئهو منداڵ به گهوره ئمهی سپی، پهڕاوكیو جوانترین دهتوانین خامهكانمان تۆمار لهسهر وتهكانی ژیانیان بهبهھاترینئمهی سهرشانمانه ئهركی بۆیه بكهین،مه زنهی ئهركه ئهم ئهمانهتهوه به گهورهپگهیاندنی بۆ بكه ین به جج مرۆڤایهتی

تهندروست. باش و نهوهیهكیفیستیڤای له بوو سهره كی وتهی ئهمهدسۆزی ساوایانی باخچهی سانهی ركخستنی به ھه دهستن سانه كهپهروهرده، وهزارهتی بهچاودریسلمانی، پهروهردهی بهڕوهبه رایهتیمهبهندی پهروهردهی بهڕوهبهرتی

سلمانی.و دی سانی وهك ئهمسایشنیشتمان مامۆستایان بهسهرپهرشتیپهروهردهی سهرپهرشتیاری عیزهت كهمال

سهعید، دالرام داود، فرانسیس باخچه، ھونهرییو سهرپهرشتیاری كهمال ئاشتیكهژاڵ و لهیال عهبدو بهڕوهبهری باخچهیاریده دهری باخچه، غهریب، ئهحمهد حهمه

بهڕوهچوو. فیستیڤاهكه كردنهوهی له پكھاتبوون بهرنامهكان و گۆرانی و ئۆپه رت نمایشی پشانگاو

پهپولهكان. منداه میوزیكی

48

رونـاکـبـیـری


دهخونته وه تكستهكانی عیشقهوه به(ماوران ھهناسهكانی لهگهڵ خورمای،شیعرهكانی تاراوگهوه) (ھهناسهكانی و خۆم)بۆ بوو گهوره ساڕژكی كه دهخوندهوهگوگرانی بۆ تر لهالیهكی لهالیهك، شاعیر

خوڕمای.. شیعریعاشقانی له زۆر ژمارهیهكی ئامادهبوونی به

دهكرێ دادگایی گۆرسلدهستی ئهستانبول دادگای له گۆرسل) (نهدیم توركی رۆماننووسی دادگاییكردنیھهودان تۆمه تی به خوا) (كچانی ناوی به رۆمانهكهی بوكردنهوهی له سهر پكرد

ئاینییهكان. مهسهله و تابۆكان لهسهر قسه بۆ بۆھاندن«بهپی رایگهیاند؛ ئاژانسی فرانس بۆ رۆماننووسه پارزهری ئهم یوزر)ی (شهھنازدهدرن تا ٣ ساڵ ساك سزای زیندانی ئهم وته، سزادان یاسای له ١/٢١٦ مادهیئاینی و و مهسهله عیرقی لهمهڕ بدات توندوتیژی و رق كه ھانی كهسك بۆ ھهر

خهكییهكان».بهشداری و دادهنشت پاریس ئستا له كه دادگایكردنه نهبوو، ئهم ئاماده ی گۆرسل

فهرهنسا. باكووری له (لیل) شاری له دهكات كۆنگرهیهكدادگا له دهرهوهی لهكاتی ھاتنه دهترساین لهوه «نهھات، چونكه وتی: یوزر ھهروه ھا

وه رگیراوه». ل پشویدا وتهی خۆی سهردانی بهم له رویبدایه، كارهساتكلهخۆ چیرۆكی كۆمهك بوبۆوه توركیا له ٢٠٠٨ سای ئاداری له كه رۆمانه كهئیسالم پغهمه ری (محهمهد) سهربوردهی و ژیان به بوو پهیوندیدار كه گرتبوو

ئیمان. بۆ رهخنهگرانه دیدكی له نووسهر دهنگی (دخ)،وهم دانیشتنیدا یهكهم له دادگا كه ده كهم «پشبینی وتی: لدوانكدا له گۆرسلتاوانك پویسته له سهر بۆ جهختبوون بت، تۆمهته ته بهرا بهخرایی لهو بداتهوه وبه سیستهم و رژم لهسهر ورانكهر مهترسییهكی بوونی به ب موقتهنیع دادگائهمه تهنھا دا كه بهوه پرس گۆرسل ئاماژهی فرانس بۆ ئاژانسی گشتی». پشتریش

دهكهن. بیری له خه ك و چیرۆككه زانستی توژینهوهی بۆ نیشتمانی سهنتهری له لكۆینهوهیه بهڕوهبهری كه گۆرسلسهربه ستیمان «پویسته وتی: و لدوانهكانیدا له بهرده وامه توركی، ئهدهب لهسهرھهوستیشم من دهیدهین، ئاینهكان لهسهری كه رهخنهییانهی دیده لهو ھهبت

ده گهرم». ئیمانداران ئیمان و رز له كه روونه، ئاشكراوفهرنسی وهردهگدرت. زمانی بۆ بهمنزیكانه (كچانی خوا) رۆمانی

ناوهوهی ھاتنه بۆ دهیكات گۆرسل بانگه شانهی و جهخت ئهو لهسهروبه ندی ئایندهدا ھهفتهكانی تری له كتبكی نووسهر وتانی ئهوروپا، بۆ یهكتی توركیاوتی: له دواجاردا و ئهوروپادا) له تازه بیرۆكهیهكی (توركیا ناوی به بوده بتهوهدادی سهربهخۆیی به بواشم و مهسهلهیهداو لهم ناكهم دهڕاوكی به ھهست «كه

ھهیه». وتهكه م

كهنای خورمای، ھهناسهكانی و شیعرشاعیری بۆ كۆڕكی ئواره كوردسات ئاسمانی ھۆی له خورمای) (ئیسماعیل وت دووره

سازكرد. سلمانی رۆشنبیرییهك له زیاتر ئوارهكۆڕهكه ژووانهدا، لهو

خایاند. كاتژمری

51

ئارامتان ھنده دت زستان كه بۆچی؟.... دهپرسنچاوهڕوانی له ھاوینیش دهگهڕتهوه، ھاوین تا نییه

دهبهنهسهر!» زستاندا ھاتنیكه دهھنایهوه وهبیری ھهمیشه ھاوڕی ماكسیناو خاوهنی ده بته سهرزهوی بۆ ئهو دابهزینی بهھیچ دیاره بهم سامان، و سهروهت و ناوبانگ وله رۆژك سهره نجام تا نهیدهجوند، له وانه یهككگوت پی و ماكس روویكرده سهیردا پشھاتكیماكس دادهبه زم، ئهمهریكا گهیشتینه وهخت ئهمجارهبیاره، بهم سهرسام له الیهك و خۆشحاڵ لهالیهكلكرد.... مائاوایی و بهخشی پ خۆی پاتۆكهیكهشتییهكه ھهمیشهیی ناو ئهندامانی سهفهری ھهمووپله كه بوو پیانۆژهنه ئهم ھهنگاوهكانی له سهر چاویاندهھاته كهشتییهكه دا ناو پلیكانه كانی به پله لهدوایوهستابوون ھهناسهكان بهنده رهكه، رووهو خوارهوهبوون، مژووییه رووداوه ئهم چاوهڕی چاوه كان ولهناوهندیپلیكانهكاندا ئیستیكیكردو نۆسهد) (ھهزاروو گهورهیه ئهو شاره بییه نیگایهكی دووری وه ستابووداكه ندو شهبقهكهی چاوهڕیهتی، بهرینهی جیھانه ئهوھاتبووه بهكودا سوڕایهوه و خۆیدا بهدهوری ھهواییدا،كهس روهو كهشتییهكه، سهركهوتهوه سهره وه خوار

نه دوا! كهس ئهویش لهگهڵ نهگوت و له گهڵ ھیچی١٩٣٣دا سای له ھاوڕشی ماكسی دواجارشهش له زیاد ئهوهی پاش بهجھشت كهشتییهكهیبهدواوه بردهسهر، لهوه ئهو كهشتییه لهسه ر سای

نۆسهد). (ھهزارو چیرۆكی له نهما ئاگای كهسجهنگی كوشت، جوانییهكانی ھهموو و ھات جهنگدامای، مرۆڤه كانی ھهموو و ھات كۆتایی جیھانیبوو، ترومپیته كهی دهسبهرداری ناچار ماكسكهشتی فرۆشت، نیوهڕۆخوانك نرخی به ترومپیتهكهیھهمیشهیی النهی كه كهشتییهی ئهو (ڤرجینیان)كۆمپانیایهكی دایزاند و جهنگ نۆسهد) بوو (ھهزارودهیانویست بوون، ئهوان سهرقای لهناوبردنی زهبهالحو بیتهقننهوه دینامیتهوه تهنك چهند رگهی له ھاوڕكهی تاقانه كه بدهن رگهی دهپاڕایهوه ماكسیشله ودایه، ئستاش دنیام من دهیگووت: و رزگاربكاتچۆن وا شتی دهیانگوت: پنهدهداو گویان ئهوانلهم كهشتییهدا دهیان بستك نهماوه دهبت؟ ئمهتدا كهسكی تیادا نهچاندب، ئهگه ر دینامیتمان كیلۆدهبوو دهستهودامنیان ماكسیش دهمانبینی، بمایهماكس بكات، رزگاری و بیدۆزتهوه تا بگهڕن لیتا گهڕا كهشتییهكه كونی به كون زۆر ماوهیهكیپارچه یهكی كه خۆیهوه كۆنی قه وانكی بهھۆی دواجار

دۆزییهوه. تۆماركرابوو تدا نایابی میوزیكی

ساڵ شهش ماوهی كه ھاوڕێ دوو سهیر، دیداركیقریوهو لهناو سهر بردبووه پكهوه رۆژیان و شهوگهشتیارانی پیاوی و ژن سهمای و ئاھهنگگان خۆشیخهمباری سوچكی له ئهمجاره كهچی (ڤرجینیان)،ده تهقندرتهوه تاوكی تر ئستا نا كه كهشتییهكدالهنوانیاندا دایالۆگه ئهم مژوو له بهشك دهبته و

بوو: دروستدهپاڕتهوه تیایدا جار دواھه مین بۆ ماكس لرهدازه وی كه لهسهر دهدات بهوهی و ھانی داببهزێ كهھهر مل نادات، ئهو كهچی ژیانكی تر چاوه ڕیه تی،جارهی تهنھا ئهو بهسه رھاتی ئهو ئهوه لهبری بهكوھه روهك دابهزێ، تیایدا بهنیازبوو كه ھنایهوه بهیادلهسهر پهرده دوورودرژ سانكی پاش ئهوهی بیهوێ

:ده پی ،بماھه نھنییهككهمنی ئهوهی دانهبهزیم؟! چی لهترسی من «دهزانیبوو ئهوانه بهكو بینیمن، كه نهبوو ئهوشتانه وهستاندھهموو دهتتوانی لهوشاره دا نهبوو! بینینیانم توانای كهھه موو نهبت، كۆتایی تهنھا بكهیت... به دی شتك

كۆتاییهكیان ئهوهی ب دهبینی شتهكانم


بهجیھشت. ھاوڕکهشی ساڵ شهش بهسهربردنی پاشچاوه ڕیهتی. تر ژیانکی زهوی لهسهر ده پی ماکس

50

سینهما

ئهو لهگهڵ خۆی مندای نۆسه د) (ھهزاروسهرهڕای ئهویش بردهسهر، ھهژارهدا كركارهو نووسین فری خزمهتكردنی و پدان خواردنله پنهدا رگهی ھهرگیز كرد، بهم خوندنهوهشی(ھهزارو بۆیه خوارهوه، ھهر ھه نگاو بنته كهشتییهكه

بوونكی نهبوو. ھیچ ره سمییهوه رووی نۆسهد) لهراستهقینهی باوكی و دایك نهیزانی كهس ئستاشپاش نهیزانی كهسیش بوون؟! ك نۆسه د) (ھهزاروھهتیو كهوتهوه جاركیتر (دانی) به مردنی ئهوهیژه نینی رووی به كانی بهھرهی شوهیهك چ به و چۆن

تهقییهوه؟! پیانۆداسهر وشكانی، دانهبهزییه جاركیش تهنھا كه بۆ ئهوئهمریكای ئهوروپاو نوان گهشتی پهنجاجار له زیادسهرهكی كشهی مای، ببووه ئۆقیانووس كرد،سهرانسهری له زۆر خه ككی گهرچی ئهوهبوو،رووی له بهم بیستبوو، ناوبانگیان و ناو جیھانهوهھیچ راستتر بین یان نهبوو، بوونكی واقیعهوه ھیچیان نهخۆشخانهیهك شارك له بهگهنامهیهك نهبوویهكك فتبۆنی تیپی ته نانهت یان كسهیهك یانبسهلمنت، ئهو بوونی زهوییه گۆی ئهم شارهكانی لهخزان و لهدایكبوون بهگهنامهی و وت خاوهنی لهدایك ھهرگیز بهم تهمهنی، وای ئهو نهبوو،

نهببوو!!مهسیحكی ھاتنی به كهس زۆر ئهو ھاتنی بۆیهپیانۆژهنینی توانای كه بهتایبهتیش دهچواند نوی

موعجیزه. له نزیكببۆوه تونی) (ماكس قهدهر ساڵ ... حهوت و بیست پاشو كهشتی ھهمان ناو بۆ ده كات راپچ ترومپیتژه نكه نۆسهد) (ھهزارو تاقانه ھاوڕی و یهكهمین دهبتهرگهی له ھهر بت، ئهو ژیانی وردهكاری ئاگاداریمردنی (ھهزارو و ژیان ئهفسانهیی ماكسهوه چیرۆكیماكس كه چیرۆكهی ئهو بهدهره وه، دهگات نۆسهد)لهوهی ھهبوو گومانی گانهوهیدا لهكاتی ھهمیشه لهمهیاندا گه رچی بكات... پ بوای بهرانبهرهكهیكه دنت بهوه بوا ك ئاخر نهبوو، ناھه قیشیو وشكانی سهر نهخاته پ ژیانیدا ھهموو له كه سك

زهریا!! ھاوڕی ببته ھهمیشه بۆنهیدهتوانی دهكۆشا و دهكرد ھهرچهندی ماكس یهكجار.. بۆ كه ئهو بوایهی سهر بخاته ھاوڕكهیكهلی كاتكیش جبھت، كهشتییهكه یهكجار تهنھاجارك بۆ تاكه كه شتییه ئهم ئاخر بۆچی دهپرسی

جناھیت؟دهیگوت: دهدایهوه بهرپهرچی بهتوندییهوه ئهوپابهندن ئهوانهی ئوه ئهی بۆچی؟ بۆچی؟ «بۆچی؟كه دهدهن بهفیۆ زۆر خۆتان كاتی زهوییهوه به

ئهفسانهی 1900 منداه ئهو بای با به ناوك وهك به م ژمارهیه ، گهرچی نۆسهد، ھهزاروبه (ڤرجینیان)دا كهشتی ناو ھۆهكانی ئاھهنگی له یهكك له كه بنازهداھهیبگرنهوه، دهوهمهند خزانكی ئهوهی بهھیوای بهجھدرا، مهلۆتكهییژیانی كه ھهژارهی ئهو رهشپسته باوهشی (دانی)، فیدایه قهدهر كهچی

بهسهردهبرد، تاقهتپروكندا كاری كورهو و خهوز لهگهڵ كهشتییه كهدا لهبنیھۆه، ئهو گهیاندبووه خۆی (دانی) تر جاری چهندین وهك رۆژێ ئهوێبێ ئاتونك، پارچه خواپداوانهدا ئهو ئاھهنگی لهكۆتایی خوایه ئهمه

مه لۆتكه یهكی ئهمانه لهبری كهچی بكهوت، دهست به نرخی شتكی پاره،ھه یگرتهوه. دۆزییهوهو



پهنجهره

بهرزکردنهوهی و و کۆمهیهتیی ئابووریی گهشهپدانی پرۆسهیوزهو به پویستی وتکدا ھهر له ئابووری گه شهی رادهیھۆکارهکانی بوونی تر واتایهکی به مه عریفهیه،یان کارو سهرمایهوھهر نهک ھۆکارانه ئهو زۆربهی وتدا. له ئابووریی بهرھهمھنانهبوونی فراوانیش بهشوهیهکی بهکو ھهیه، کوردستاندا ھه رمی لهله سهرمایه و وزهی ھهرزان بوونی نکۆی له نییه کهس ھهیه.ئاست نزمی له ھهرم ئابووریی سهرهکی کشهی بکات. ھهرمدامه عریفهیه، کارو مرۆییه که به ردهوامی سهرمایهی پاشهکشی ونییه باش ئه دائی بهم ھهیه، زۆرمان کاری دهستی ئهوهی لهگه ڵکار دهستی مهعریفی و توانای زانستیی الوازی بۆ ھۆکارهکهیشی

دهگهڕتهوه.توانای بهرزکردنهوهی زانسته بۆ پویستی به ھهرم کاری دهستیخوندن پرۆسه ی رگهی له مهعریفی، ئهمهش و جهستهییبهدیدت. مهشقپکردن و راھنان به ئهویش دوای و یهکهم بهپلهیکۆمهیهتی کهشکی رهخساندنی فاکتهرهو دوو ئهو فهراھهمکردنیھهرمی کاره له دهستی ئهدائی ئاستی زامنی بهره وپشبردنی لهبارھهرم. له بیاربهدهستانه ئهستۆی له ئهرکهش کوردستاندا،ئهم

چهکی تاکه که نهبت بهوه قهناعهتی ھه ب کهسک ناچپبهرده وام، مرۆیی گهشهپدانی پرۆسهی ھنانهدی بۆ ھهرمسهرهکیترین به مرۆییهکانیدا، که دهرامهته سهرمایهگوزاریکردنه لهئهستهمه ھهنگاوه ئهو بهب دادهنرت، سیهم ھهزارهی ئامانجیدهژین کۆمهیهتییهی تیدا و ئابووریی ھهلومهرجه ئهو بتوانرتو ئیقلیمیی گۆڕانکارییه لهگهڵ بتوانین و بهرین به رهوپشس ئهم لهسهر جهخت دهب بۆیه بینهوه، نودهوهتییهکاندا

بکهینهوه: مهسهلهو سیاسیی و کۆمهیه تیی و ئابووریی واقعی له تگهیشتن ١ـ دهب تیاندا سهرمایه گوزارییهک ھهر ئهنجامدانی و فهرھه نگییبه ئهوهی بۆ و ب بهردهوام گهشهپدانی ھنانهدی ئامانجی به

بشکته وه. ئایندهش ئهوانی ئستاو نهوهکانی سودیھهرم ئابووریی ته حهداکانی کشهو له بهوردی دهب ٢ـمیکانیزمی و دابنرت بۆ مهنھهجییانهی چارهسهری بکۆرتهوهو

ئاینده. زامنکردنی بۆ بگیرته به ر بۆ لهباریبهردوام ھهنگاوی دهب سهرهوه ، خاهی دوو ئهو لهسهر بنهمای ٣ـ

ھهرمی به نوێ دیدکی داڕشتنی بۆ بنین بهرنامه رژکراو بکۆرتهوهو ئهگهرهکان ھهموو له دهخوازێ ئهمهش کوردستان.و شهفافیه ت زامنی دهتوان که بگیرتهبهر ستراتیجیهته ئه ویهکسانی و زانیاریی فهراھهمکردنی یاساو سهروه ری لپچینهوه وتهندروستی و خوندهواریی ئاستی بهرزکردنهوهی و رهگهزیی

بھنت. بهدیھنانهدی ئاقاری به ھهنگاوکمان ھیچ شهفافیهت بوونی بهببهئهستهم کۆمهیهتی و ئابووریی گهشهپدانی ئامانجهکانیتاکه کانی ھهموو یهکسانبوونی شهفافیهت له مهبهست دێ، بهدیشارهزایی و کهفائهت تهنیا ئهرکهکانیدا، و ماف له کۆمههدهوهتی له تهنیا شهفاف کۆمه ی جیاده کاتهوه. لکدی مرۆڤهکان

ھهیه. یاسادا دامهزراوهوو سیاسیی و کۆمهیهتیی و ئابووریی ئامانجه بهدیھنانی بۆبهب ئهوهش بنرت، کارا ھه نگاوی دهب فهرھه نگییهکان،سهرکهوتن ئه سته مه مرۆییدا، سه رمایهی له سهرمایهگوزاریرۆشنبیریی و فکری گفتوگۆیهکی ده ب ھهروهھا بھنت، بهدهستناوخۆیی تهحهدا ئه و تهواوکارو گه شهپدانی کهیسهکانی لهمهڕجهختکردنه و پهیه وکراوهکان گشتییه سیاسهته دهرهکیانهو وئهو رووبهڕووبوونهوهی بهرانبهر،ھهروهھا رای وهرگرتنی سهرکۆمهیهتییهکان بهسهرمانیدا و ئابووریی پهرهسهندنه تهحهدایانهیئهوهی بۆ بکرێ ئه کتیڤتر تایبهت که رتی رۆی دهب دهسهپنت.دهرفهتی رهخساندنی بواری ھهردوو له کارا بهشدارییهکی بتوانئهوهی دوای ھانبدرێ ھهروهھا بکات، ھهرمدا ئابووری وگهشهی کارئهو کردنهوهو فراوانکردنی بۆ دهرهخسندرێ لهباری بۆ زهمینهیدهکات. دابین کۆمهڵ پداویستییهکانی که بهرھهمدارییانهی پرۆژهبه حکومهت تهنیا که ئابووری وت به سهلماندی دنیا ئهزمونیئابوورییدا له کارای بهشداری تایبهت کهرتی دهب و ناچت بهڕوهناتوان که بوارانهی لهو کۆمهک دهب ھهرم حکومهتی ھهبت.تایبهتی بسپرت، بهکهرتی بدات ئیداره ی پویست بهتهنیا وهکساز بکات بۆ باشتری وهبهرھنانی ژینگهیهکی ده ب وهل بهرله وهبنه له ئستا بۆ ئه وهی باشتر ھاوکاری بکات ئاسانکاریی و وخۆیان ئهستۆی بخهنه ئابوورییهکان ئهرکه له بهشک مهیدانهوهو

مرۆیی. سهرمایهگوزاری لهبواری بهتایبهتی

عهلی فهیسهڵ

مرۆیی سهرمایهگوزاریی

52

سینهما

ئهو شتانه ھهموو تنه گهیشتم ئستاش ھهبت، چییه؟ جیھان كۆتایی دت؟! كۆتاییان لهكودا

سهرهتاو پیانۆ وهربگره، نموونه به پیانۆ تۆپلهیه ھهشت ھهشتاو خاوه نی كه ھهیه كۆتاییلهسهر ھهر نییه، راستییه لهو گومانی كهس ونهمر ئاوازكی دهتوانی پلهیه ھه شت ھهشتاو ئهودهتوانم كاركه بهدهو ئهمهم من بكه یت، دروستدهچمه كاتك بهم بگونجنم، له گهدا خۆمیكه له ببینم ئهوهی شارك پلیكانانه بۆ سهر ئهوئیدی پله بت خاوهنی ملیۆنهھا پیانۆیهك دهچتبه داخهوه بژهنم!!..... ناتوانم ئاوازك جۆره ھیچ

شارانهت ئهو سهرنجی تۆ راستییه كهیه... ئهمهداوه ئهو شهقامانهت خوایه سهرنجی ئۆی داوه؟!تهنھا دهتوانیت چۆن ب پم ھهزارهھایه؟! كهژنك، تهنھا ماك، تهنھا ھهبژریت؟! یهككیانیهك تاكه و سهیر بكه یت كه لوهی زهوییهك تهنھا

بۆ مردن. رگات ھه بتئومدم چهنده ھا ژیام، كهشتییه ئهم لهسهر منسهرهتاو لهنوان ئهوهبوون قابیلی بهم ھهبوون،دهم پت بۆیه بنهدی.... كهشتییهكهدا كۆتاییجبم خۆم پستی خۆشه پم من ھاوڕم بمبووره

كه شتییه!!» ئهم نهك

****(ئهفسانهی فیلمی چیرۆكی سهرهوه چیرۆكهی ئهوئهلیساندرۆ له له رگهی ھهریهك كه نۆسه د)ه ھهزارودهرھنهر نووسهرو تۆرناتۆری و نووسهر باریكۆیئهفسانه یهكی كه فیلمهوه ئهو چوارچوه ی خرایهتهواوی ئیتالیاو مژووی فیلمسازی له بۆ زیادكرد تریكۆتاییهكهییدا حهزكت لهگهڵ كه جیھاندا، فیلمكوه ك بیبینیتهوه، سهرله نوێ تا دهكاتهوه دروست بۆدهمنن جوانهكان شته ھهموو كه ب پت ئهوهیپاهوانی چۆن وهك نین، لهناوچوون قابیلی وو نهبویت تهواو «تۆ دهیگوت ھهمیشه چیرۆكهكه و جوانیت چیرۆككی خاوهنی مادام نهكردووه، كۆچت

باس بكهیت». بۆی كهسكیش ھهیهمیوزیككاری گهوره مۆریكۆنی ئینۆ فیلمه ئه م میوزیكیكاریگهر سینهما عاشقانی له ھهیه ك ئیتالییه.له مۆریكۆنی سهرسامهكهی میوزیكه به نهبووبتلهپناوی ناشرین، و خراپ و (باش وهكو فیلمگهلكیپرۆفیشناڵ، ئه مهریكا، نه بوو له ھهبوو دۆالردا، مشتمۆریكۆنی فیلمهدا له تر، شاكاری دهیان و مالینا....)داھنهری مۆرتون)ی رۆل (جیللی دهبته خۆی ھهرتا كهشتییهكه وه ناو ھاتۆته كاتك جاز میوزیكیرازی كه بنونت الوه پیانۆژهنه ئهو بهرانبهر خۆیدهبتهوه خۆشی ھهر كهشتییهكه، له داببهزێ نییهسیحرئامز پارچهیهكی به و نۆسهد) (ھهزارو بهگهوره مورتۆن)ی رۆل (جیللی باشی تهمیهكی

دهكات. لهخۆبایی پیانۆژه نیچۆن پیانۆ كه خۆی بهرچاوی دهیھنته مۆریكۆنی،ندهلهرز كه شتییهكه زه ریا شهپۆلی كاتك دهژهنرێبهھرهمهندكی لهگهڵ كه گهیشتووه لهوه چاك ئهولهدایك میوزیكك جۆره چ نۆسه ددا ھهزارو وهك

دهبت.مستهفا شخ بهختیار ــ ھهفتانه

قابیلی ئومدهکانمبوون ئهوه

سهرهتا لهناوهڕاستی و

بنهدی کهشتییهکهدا


55

ھهروهك ھونهرهكهشیان دنیام كه كاتیبه ده كات. ب كهم زۆر ماوهیهكی بۆ دهبینرتقوتر كاریگهرییهمان ئهو خۆمان ده ستی بهدهوه مه ندهكهمان، ھونهره سهر بۆ و كردۆتهوهھونهرمه ندهكانیان دراوس وتانی بهداخهوهكوردییهكان میلۆدییه له سوود ئاسانی به زۆربهم كارهكانیان، ھهونی دهیكه نه و وهرده گرندهكهنه پشت خۆمان ھونهرمه ندهكانی بهداخهوه نایانهوت خۆیان و كوردییهكان رسته میلۆدی وكوردییه كاندا كاركردن له میلۆدییه له بكهن ماندووناپسپۆڕی زۆركیان و نهشارهزایی ئهمهش بۆ ومن خوندهوارنین، داخه وه به كه دهگهڕتهوهچهنده مهعریفه خاوه ن ھونهرمهندی دهمبواری له ھهیه دیراسهكردن به پویستی مۆسیقا تیۆری لهالیهنی ھهر مۆسیقا زانسته كانیو كۆنتراپۆینت و فۆرم و ھارمۆنی زانستی وتر، پراكتیكییهكانی الیهنه تا و پیانۆ ژهندنیراڤه به پویستی ئهوهنده دوو نام ئهوهندهشخۆمان مۆسیقای ھونهری بهسهركردنهوهی وئهوهنده كهلهپووریمان سامانی دهم من ھهیه،ھاوشوهی به رهكهته، و پیت به و دهوهمهندخاكه كهمان سروشتییه كانی و كانزایی سامانه

لی. سوودن به دوژمنانمانله كوردی مۆسیقای و گۆرانی تۆماركردنی

ھونهری خزمهتی له چهند تا تردا، وتانیكوردیدایه؟

به ھونهرمهنده كه، سهر دهكهوته ئه مهش ـھونهرمه ندهكان له زۆرك بیستومانه داخهوهدراوس وتانی ستۆدیۆكانی دهكهنه روو كهوته له ھهندێ و توركیا وتی بهتایبهتیدانراوهكهیان میلۆدییه تهنھا عهرهبییهكان، نه و مۆسیقا دابهشكردنی نه ئیتر و دهدهنبۆیه نییه، بۆچوونیان تردا شتكی ھیچ لهوشهی سهر تادته بهرھهمهكان زۆربهی به گۆرانی كه دهكهیت ھهست گۆرانیبژهكهمۆركی سهد له سهد ئهگینا كوردییه، حیسابئهمه من نییه، دابهشكردنهكه كوردی و مۆسیقانهتهوهییه ی ئاسایشی ئه و و دهزانم كارهسات بهدركی پدهكهن خوداپدراو گه النی و وتان كهبۆ كاری لهمهوبهرهوه سهدهیهك لهچهند وبۆ پكھناوه جوانیان تهالركی و ده كهنله خۆمان دهستی به ئمه بهداخهوه خۆیان،جۆره ئهم زۆربهی ھهیدهتهكنین، بناغهوهوهزارهتی ئهستۆی له خهرجییه كهی بهرھهمانه ئهگهر به م ھهرمدان، حكومهتی و رۆشنبیریستۆدیۆ بچن لهم خۆیان و مۆسیقییهكان كوردبنئهمهیان بكهن بهجج كارهكه پشكهوتووانهچونكه دهبت، باشیشی ئاكامكی و زۆرباشه

وهكو خۆمان ستۆدیۆكانی كوالیتی بهڕاستیجیاوازییهكی و ستۆدیۆكانی دهرهوه نین كوالیتی

ھهیه. بهرچاویانگۆرانی داھاتووی ھونهری گهشبینی له تاچهند

كوردی ؟ مۆسیقای وحكومهت و دهسهت كه ده بم گهشبین كاته ئهو ـھونهر بوانته بابه تیانه و گرنگیی و پهرۆشی بهپهره و مۆسیقا ھونهری بهتایبهت و گشتی بهدهكهم داوا بدات، ئهكادیمییهكان دامه زراوه بهبه كادیرانی به پشتبهستن به سلمانی زانكۆیو بكرتهوه مۆسیقا بهشی ده رهوه ئه زموونیوهكو كهسانكی چونكه بكرتهوه، با خوندنیمۆسیقا له بهكالۆریۆس وهرگرتنی لهدوای خۆمانكاردهكه ین سلمانی (پ.ه.ج) مۆسیقای بهشی لهئستاش بواری چهند جیلكمان پگهیاندووه و وتا بكرت بۆ ئاسانكاریمان ھهندێ كه ھاتووه ئهوهمۆسیقا ھونهری با له بواری خوندنی پلهكانیمۆسیقای و گۆرانی داھاتووی تا و تهواوبكه ینو بهرین تر زانستی رچكهی بهرهو كوردیمانو شون بخرنه و پسپۆڕ ئه زموون به كه سانی خاوهن بوارهكهدا له كه كهسانهی ئهو جگهی ئاسۆیهكی بهمهش و ئهوتۆنین بوانامهیه كی

دهكات. ھونهرهكهمان چاوهڕی گهشترعارف سامان ــ ھهفتانه


54

ھـــونــــهر

كوردییهكان میلۆدییه له سوود "بگانهخۆمان..." وهردهگرت،

سای كوردبووه یهكهم له دایكبووه، سلمانی ١٩٦٩ له سای محهمهد كهریم عادل ھونهرمهندی میوزیسیانئهكادیمیای له مۆسیقا زانستی له بهكالۆریۆسی بوانامهی كه بهشهدا، ئهو دهرچووانی خولی یهكهم ١٩٩٠–١٩٩١ له

ژداری ئۆركسترای و سلمانی مۆسیقای تیپی له كهمانچهیه ئامری ژهنیاری وهرگرت، به غدا ھونهرجوانهكانیجوانهكانی ھونهره پهیمانگای مۆسیقای بهرپرسی بهشی و مۆسیقای سلمانی تیپی ھونهری بهڕوهبه ری و سلمانی

سلمانییه.

خهك. به گهیاندنیان بۆكاریگهری تر وتانی مۆسیقای تكهبوونیمۆسیقای یاخود كوردی، مۆسیقای لهسهر نییهالیداوه؟ خۆی رهسهنایهتی له تاچهند كوردی

به درك كه ئهوهیه راستهقینه ھونه رمه ندی ھونهر روانگهیهوه لهو دهكات ھونهر گرنگیدهشت ھونه رهكهی كه ھهدهسهنگنتبت. نهتهوهكهی ئاسایشی بهرژهوهندی لهبه الی نییه ئاسان ھه روا تگهیشتنه ئهمكاری رواهت به بیه وت كه ھونهرمهندكه وه شوھرهتكی و و ناوبانگ لهپناو ناو بكات ھونهری


ئاكادیمی فرگه یهكی كوردستان له ئایابواری فرخواز له كه سهركهوتوو ھهیه

پبگهیهنت؟ مۆسیقادا ھونهریمۆسیقای ھونهری بهشی خۆشبهختانه ـمن كه سلمانی ھونه رهجوانهكانی پهیمانگایھونهری مۆسیقای فربوونی تاكه سهرچاوه ی بهسه رهتای له كه زانستی شوازكی به دادهنمھهموو به دایكی ھهشتاكانهوه بنجی داكوتاوه وئهم لهناو داده نرت و ھهرم پهیمانگاكانی تریبه و ئهزموون به ھونهرمهندی دهیان بهشهدائیمۆ زۆربهیان و پدهگهن پگهیشتوونو توانا

ھهیه. كوردیدا رۆیان گۆڕهپانی ھونهری لهزانكۆ و پهیمانگا خوندكاری ئستا بهشه ئهمسهركهوتووانه زۆر كه جیھانییهكانن بهرزهكانیو دهدهن خوندنهكهیان به پهره دهرهوه له كه ده دهن سوودوهرگرتنه بهو ئاماژه زۆربهیانھونهرهجوانهكانی پهیمانگای مۆسیقای بهشی لهوانهكاندا و پرۆگرام و له وه ریانگرتووه سلمانی

نابینن. ئهوتۆ جیاوازییهكیئایا رابوردوو، سانی لهگهڵ بهراورد بهبهخۆیهوه پشكهوتنی مۆسیقا ھونه ری تاچهند

له كوردستاندا؟ بینیوهپرسیاره كهت دهبوو زانستییه وه رووی له ـرابوردوو سانی بكردایه، زهمهنی دهستنیشانیملیۆن ساڵ لهمهوبهر ئایا له پارهوه یه، كهیه؟زهمهنهكه خۆم من به م رابوردووه، سانی یانئستا مۆسیقای ھونهری ئاستی دهكهم، دیاریو شهستهكان كۆتایی بهراورد لهگهڵ سانی بهھهشتاكان سهرهتای بۆ و حهفتاكان سهرهتای تهكنۆلۆژیا كاریگهری كه ھهیه گۆڕانكاری ھهندێئابووری و كۆمهیه تی و سیاسیی باری و

گۆڕانكارییانه ئهم بهپی لهسه ره، دوایی تاجیاواز رچكهی و گۆڕاوه مۆسیقاش ھونهری رچكهیهكیشدا گۆڕانی ھهر له و جیاوازی گرتووهله ھه یه، بهرچاو به رهوپشچوونی و بهرچاوپناكرت كاریان ستایلیش ھهندێ ھهمانكاتداگرتۆتهوه، جگهیانی تر شوازی و ستایل وبه وایانكردووه فاكتهرانه ئهو كاریگهری یاخودلهبه رچاو ستایالنه ئهو جۆرهكان له جۆركچینه له ھهن زۆرك ئهوهی كه لهگهڵ نهمنن.ھۆگری تائستاش كۆمه هكهمان جیاجیاكانینییه خۆش و له بار زهمینه بهم ئهو ستایالنهن،

57

ھونهرمهندان و ئهكته ران ئهسترهبوونی سیماكانی له یهككتهماشا گرنگییهوه به كه سهرنجراكشهكانیانه، جوانییه گۆڤارو رۆژنامه له زۆرك سهرنجی جگای و دهبنه دهكرتئهوهی وهك گۆڤارهكانیان پشه وهی بهرگی بۆ جیھانییهكانو شهنگ و شۆخ ونهیهكی دانانی به كردی بیبۆل گۆڤاریگۆرانیبژی لهگهڵ لۆنگۆریا) (ئیڤا التین سینهمایی ئهكتهری(بیبۆل)ی گۆڤاری رووهوه له م مارتن) (ریكی بهناوبانگ التینی رهچههك به شهنگی و خانمی شۆخ ٥٠ ئهمهریكی(ئیڤا لهنویاندا كه پشبكیه ئهم بۆ كرد دهستنیشانكه پاهوانی التین سینهمایی ئهمهریكای ئه كتهری لۆنگۆریا)ی شاجوانی بووه ماڵ)ـه، بزارهكانی (بهخوكهره زنجیرهی

التینییهكان.

التینییهكان شاجوانی

زهمالیكدا، ئهحمهد له ھۆی رووبار لهمایۆدا ١٥ی رۆژی له حهجار عهلی له دهكات، ساز گۆرانی ئاھه نگكی(پهنھاندهكانی پشانگای چوارچوهیله چاالكییهكانی كه بیرهوهری ) بهرهو

دهدرت. ئهنجام مایۆ ١٩ی ١١بۆكۆمهك ئاھهنگهیدا لهم عهلی ئهحمهدنمایشدهكات، به ھز نیشتمانی گۆرانیچاالكیانه ئهم كه ئاماژهیه جگهیفههستینی) (ھۆلۆكۆستی مۆزهخانهینیشاندانی مهبهستی به دهكات، سازیبهسهر دواییانهدا له م كارهساتهی ئهومهبهستیش لهمه ھات، كهرتی غهزهداله مرۆڤایهتییه كارهساته ئهو ئهوهیه

بچه سپت. خهكیدا بیری

بهرهوبیرهوهری

كه ئهوهیه فیلمهكه بیرۆكهیبۆ لهنده ن بۆ دهچت كورد ژنكیكورته فیستیڤاكی له بهشداریكردنله وانه، ھهیهو زۆری كشهی فیلمدا،تهلهفۆنی بهردهوام ھاوسهرهكه یدهكات ل پرسیاری و دهكات بۆكراسهكهی دهنرت، ل چۆن چشت

نا؟ یان كردووه ئوتوی لهكودایه،ئهم «كاتك وتی: یاسین تابان ركخهرانی بۆ گایهوه بیرۆكهیهمخۆش بهالوه زۆریان فیلمه ئهمخانمه یاسین) (تابان بوو».فیلمهدا لهو كورده ھونهرمهندكی ناوی و دهردهكهوت ئهكتهر وهكو كوردی دیالۆگی به (كورده)یه،كوردی به بهشداریكردووه، ئینگلیزیئهكتهركی لهگه ڵ و دهستپدهكات به دهبینت شۆفر رۆی كه سۆمایدائهویش و قسهدهكات ئینگلیزی زمانیله سۆماییه كۆمهگای نونهریخۆی ژیانی له باس فیلمهكهداخۆی وتی له باس كورده دهكات،به فالشباكه وه رگای له و دهكاتلهكاتی به م ده كات، قسه كوردیبه رھهمھنهرهكه مۆنتاژكردنهكهدافالشباكهی ئهو نهبوو پیخۆش

كاتی چونكه تدابت،درژ فیلمه كهیو بودجه ده كردهوهوزیاتریشی خهرجی

دهبرد.بهرھه مه ئهم

فیلمكیییه، ر دۆكۆمنتابهژیانی تایبهته له پهنابهران

بریتانیادا،له فیلمهكهبهش چوار

پكدتھهربهشهو

تهكسییه كدا له

(شهوك له ئیستن)داگه ڕهككدا له كشه كانیان و روودهداتله ناوی (ئیستن)ه كۆكراوهتهوه كهفره گه ڕهككی بریستۆڵ، شاری(شهوك بهناوی فیلمهكه كلتوره، بهشی چوارهمدا له ئیستن) ناونرا لهبهشداری یاسین) (تابان ھونهرمهندكات بهشه كهدا، ھهرس له دهكات،چوارهمدا، به شی له به م شهوه،دهبته و تدهپهڕت زهمهنهكه بهیانی، ئهو كۆمپانیایهی ئهم فیلمهیڤژن)ـه، تایم (ئهكشن بهرھهمھناوه نمایش فهرهنسا بریتانیاو لهناو بیاره له الیهن بهشهكه ھه رچوار بكرت،چوار چوار كهسهوه نووسرا، لهالیهندهرھنانی كاری دهرھنهریشهوه

بۆكراوه.


56

ھونهر

دنیا ئهلبومی دووهمنهكردنی تهواو و مهرزیه ھونهرمهند كۆچی پاشبه نهدا رگهی مهرگ كه گۆرانییانهی ئهو ئهزموونی یهكه م كچی دنیای تهواوكردنی ،بهرھهمه كه بوو ئهوه وتندا گۆرانی له

ھهر و بكات تهواو دایكی نهكراوهكهی تهواوگۆرانی بواری نو ھاته دهروازهیهشه وه لهو

وتنهوه.گۆرانی تری ئهلبومكی رهزازی دنیا

ئهلبومی دووهم دهبته كه بهرھهمدهھنت،رهزازی دنیا بارهیهوه لهم خۆی. گۆرانی گۆرانی ئهلبومكی تر «جاركی رایگهیاند؛یهكهمم ئهلبومی ھهرچهند بهرھهمدهھنم،مهرزییه كاره ھونهرییهكانی كاروانی تهواوكهریبتوانم ھیوادارم بوو، كۆچكردووم دایكی فهریقی چاك شوازكی به جارهمدا ئهم ئهلبومی له

الی جهماوهری ھونهردۆست». بمهوهوتی: لدوانهكهیدا دیكهی بهشكی له رهزازیھونهرمهند لهگهڵ گۆرانی (٢) ئهلبومهدا «لهوبهشوازكی كه ده م، باوكم رهزازی) (ناسریكردووه، گۆرانییهكانم سهرجهم بۆ كارم چاك

دوو گۆرانییه». بهتایبهتی ئهوكاتی كه راگهیاند ئهوهشی دنیا كۆتایدا له بهم نییه، دیار ئهلبومه ئه و بوبوونهوهی

تیدا. كاركردن له بهرده وامه

به كه محهمهد كهمال گۆرانیبژ ھونه رمه ندیبۆ گهڕاوهتهوه رۆژكه چهند ماوهی سهردانك«ھاتنهوهی راگهیاند؛ لدوانكیدا له كوردستان،دهزگا و ھیچ داوهتنامهی لهسهر كوردستان من بۆپویست و خۆمه چونكه ئهوه وتی شونك نییه،كاتك ھهر بنرت، بۆ داوهتم و فهرموو كهس ناكات

دهكهم.» سهردانی و دهگهڕمه وه بمهوتبهرھهمی تازهی كار و كهمالی ھونهرمهند دهربارهیئامادهكاری خهریكی «ئستاكه وتی: خۆی ھونهری(١٠) له پكھاتووه كه گۆرانیم، تازهی ئهلبومكیموزیكی ئامادهكاری كاری خۆشه پم گۆرانی، تراكیلهگهڵ بگهینم ئهنجام به كوردستان له ئهلبومه كهمچونكه كوردستان، موزیكژهنهكانی ھونهرمهندهدهبخشته تر تاموچژكی ئهوان لهگهڵ كاركردنھهندك تازهیهمدا ئه لبومه لهو لهوانهشه كارهكهم،به بكهمهوه، دووباره پشترم گۆرانییهكانی له

بكهم». كارییان بۆ تازه و موزیكی كوالتی

ئهلبومك له كوردستانبهرھهمدهھنت


58

خانمـان

لهسهر بای جوانیداگهرم ساردو پشتهچاوی شادۆی له جوان تكههیهكی نین. بزاركهر ھهرگیز بهم خاكیین، ره نگی ئهمانه

ھهست كه پدهبهخشن سهرنجراكشت نوێ و دهموچاوكی رووخسارنو رهنگكی ھهر تهواوكهری كه پكدنن.كردب ماكیاژت ناكهیت

وهنهوشهیی، خۆخیو قاوه ییو شادۆی لهفیلیپس پیتهر شانل ماكیاژی بهڕوه بهریدووباره شانل-ی گابریل خاتوو قهرهجییهكانی فستانهله تامان ھهروهكو دهت: «دوابهدوای دۆزیوهتهوه .بهو یاری ویستم منیش شانل، خاتوو نیگارهكانیتۆخن قهرهج ژنانی چاوی بكهم. ونانه دژه ھهمووله ناو سهفهركردن خۆشهویستی سوورهكانی. لوه وهكخۆشهویستی وهك رك دهجووتهوه، دهمارهكانیدانادیاریی». تاریكیو بهتایبهتی سهماكردن، ئاھهنگو

ــ 1 ــ،Le Blanc de Channel ئهساسی ماكیاژ رووخسار:

.Teint Lift Lumiere Clair ئهساس كرمی Joues Contraste No 57 روومهت: شادۆی ھهردوو

.FandangoLes 4 Ombres No 14 چاوهكان: شادۆی

ماكیاژی كۆلكشنی (له Mystic Eyesماسكارای ،(Bohemian Fantasy 2009بهھاری

.Mascara Exceptionnel No 10 BlackLevres Scintillantes وهكان: سووراویل

ماكیاژی كۆلكشنی (له Le Beige Guitare No 121.(Bohemian Fantasy 2009 بهھاری

ــ ــ 2،Le Blanc de Channel ماكیاژ رووخسار: ئهساسی

.Teint Lift Lumiere Clair ئهساس كرمی Ombre Essentielle Liberty Noشادۆی چاوهكان: Bohemian بهھاری ماكیاژی كۆلكشنی (له 76 Mascara Exseptionnel ماسكارای ،(Fantasy 2009

.No 10 Black Levres Scimtillantes Wild Roseسووراوی لوهكان: Bohemianبهھاری ماكیاژی كۆلكشنی (له No 119

.(Fantasy 2009.Le Sourcil de Chanel :برۆكانــ 3 ــ

Ombre Paupieres Eyeshadow شادۆی چاوهكان:

Inimitable Mascara Waterproof ماسكارای ،No 90.No 25 Brun

.Levres Scintillantes No 121 :وهكانلــ 4 ــ

Les 4 Ombres No 14 Mystic چاوهكان: شادۆی Ombere Essentielle No 75 شادۆی و Eyes

.Magic Night Rouge Hydrabase in No 168 وهكان: سووراویل

.Beige Desireــ 5 ــ

Ultra Correction Line تهڕكردنی كرمی رووخسار: .Repair

Ombre Essentielle No 76 شادۆی چاوهكان: .Liberty

Rouge Allure Laque No 76 سووراوی لوهكان: .Ming

رواندزی ھڤی ـ ھهفتانه


6161

له دانی ئهتهش لوبنانی جلوبهرگی دیزاینهری ماوهیهكی دوورودرژ، بۆبهناوبانگهكانی خانه له ھهر ژیاوهو جیھاندا له شیكپۆشی پایتهختی پاریسیباشی شونكی بهمجۆره خوندویهتیو پۆفیشنانه ئه ودا جلوبهرگیكۆلكشنه ئهتهش ماوهیهدا، له م مسۆگهركردووه . فاشندا جیھانی لهپاریس له ٢٠١٠ – ٢٠٠٩ زستانی پایزو وه رزی بۆ خۆی نویهكهیوه رگرتووه درینی رۆمانی شارستانتی له ئه مجاره دیزاینهكانی نمایشكرد.له كه جیاجیا تاك شانهی چینی لهوانه، مۆدلی فوستانی یهكك كهھهروهھا دروستكراوه. بهنرخ دانتالی نهرمو تهنكی موسلینی قوماشیئاسمانیو شینی ئاتوونیو وه ك ناسك، مینه ی ھمنو دیكهی رهنگیخۆیان زیاتر ئهتهش جلوبهرگهكانی له سوور، خۆهمشیو كاڵو قاوهییخانمی گونجاو بۆ نهرمی شیكپۆشیو ساكارییو سادهو نواندبوو. تایپیچهندین بینو ئهته ش زابووبوو. كۆلكشنهكهدا بهسهر گهنجو عهلمۆدهئاھهنگه بۆ كورت فوستانی وه ك پشكهشكرد، جیاجیای دروومانیچهندی له گهڵ نیوهشهو. دوای ئاھهنگهكانی بۆ درژ فوستانی گشتییهكانوگشت بۆنه كه بۆ س پارچه یان دووپارچه، كه پكھاتبوون له تایۆری دی

دهستدهدات. كۆمهیهتییهكاندارواندزی ڤینیار ــ ھهفتانه

له ئاسمانی فینشیكپۆشیدا


مۆدــل

60Haftana-issue 47/ 17 May - 23 May 2009

63

بۆ ده گه ڕیته وه ھه كهوت بۆ ھهلت ھهر أ-ئوتلهكه.

ھونهرمهنده ئه و ژووری ژمارهی ھهودهدهیت ب-دهستبكهوت. ئیمزایهكیت تا دهستبخهیت،نییه . تۆ بۆ گرنگییهكی ھیچ بابهتهكه - ج

رهگهزی له كه سك شه ودا، درهنگانكی له -٤داوای پوهده كات، پهیوهندیت بهرامبهرت،په یوهندی ھهه به كه لدهكات، لبووردنت

پوهكردویت:و لقبودهكهیت لبووردنهكهی داوای أ-

دهكوژنیتهوه. مۆبایلهكهتدرژبكهیتهوه ، قسهكانتان ھهودهدهیت ب-

كردویت. پوه پهیوهندی كیه ؟ تابزانیتخۆشبوت، تۆی ئهوكهسه رهنگه كه پتوایه ج-دروستبكات، لهگهدا سۆزداریت پهیوهندی بیهوت

پوهكردویت. پهیوه ندی بۆیهھه یه، زۆرت توانایهكی تۆ كه ده وترت، پت -٥

كشهكاندا. چارهسه ركردنی لهباشتر خۆت ئهدای لده كات، وات ئهمه أ-

بكهیت.مهدحكردن، و ھهكشان له جۆرك وهكوو ب-

تهماشای دهكهیت.تایبهتمهندییهكانی له یهككه ئهمه كه پتوانییه، ج-

و ماندوبوونتهوه یه. ھهودان له خۆت،فری كه مامۆستایهت، ئهو بهڕكهوت -٦

دهبینیت: كردویت، خوندنهوهیدهنگوباسی تا دهخۆنهوه ، قاوه كوپك پكهوه ا-

بزانیت.ئه م بینینی تدهپهڕت، زوو چهند كات ب-

وهبیر دنتهوه. خۆتت مامۆستایه، پیربوونیكه بیردهكهوتهوه، ژیانت رابردوی دیمهنهكانی ج-

لهبیرتكردووه. پتوابووكار لهسهر بهرامبه ر، رهگهزی له ھاوڕكهت -٧شازادهیهكی خۆی تهماشا وهكو پیوتیت، ئهو تۆ

دهكات:بووه. شت كه پتوایه ا-

دهكهیت. قبوڵ دوودی بهب داواكه ی ب-ببه ستیت، لهگهدا پهیوهندی ئهوهی پش ج-پكهوه و دهرهوه بچنه لده كهیت داوای

قسهبكهن.شهقام له سهر بهرامبهرت، ره گهزی له كهسك -٨بینیوه، یهكترمان پشتر دهت: پت و دهتگرت

تۆش: وهمی وایه؟لت رهنگه نییه، كشه بهم نهخر، ا-

تكچووبت.

بۆ نهزانانهیه، رگایهكی ئهمه پتوایه ب-دروستكردنی پهیوهندی خۆشهویستی لهگهتدا.

لهالت. كه دهمووچاوی ناسراوه پتوایه ج-زۆری تدایه، كه پارهیهكی جزدانك دهدۆزیتهوه -٩

جزدانهكهدایه: لهناو خاوهنهكهشی ناونیشانیخاوهنهكهی. بۆ دهیگهڕنیتهوه ا-

بۆخۆت. دهگریت ھه ی ب-كه پۆلیس یهكه مین دهست دهیدهیته ج-

دهیبینیت.پت دهكرت، بۆ تهلهفۆنت رادیۆیه كه وه له -١٠بردۆتهوه گهشتكت تیروپشككدا، له تۆ دهن

كاریبی. دورگه كانی بۆمۆبایلهكه دادهخهیتهوه. پدت و گاتهت ا-

میوانیی سوپاسی زۆر ھهدهپهڕیت، لهخۆشیدا ب-دهكهیت. بهرنامهكه

- تاج دهكهیت، زیاتر زانیاری داوای

كه دنیابیتف راستهو ھهواهكه

نییه.١خاڵ یهكهم: وهمی بۆ٢خاڵ دووهم: وهمی بۆ٣خاڵ سیهم: وهمی بۆ

١٥خاڵ له كهمترقهدهری لهگهڵ تهواوهتی به كهسكیت تۆ

ویستهكانی به گرنگی زۆر گونجاویت، خۆتداله دهورووبهرتن شتانهی و ئهو دهدهیت خۆت

چۆنتی به زۆر گرنگی سهرنجتادهكشت،ھهوی دهدهیت، ژیانت رهوهی رۆشتنینییه ھیچ پویستت به بهرهوپشچوون دهدهیت،بهرده وام خۆت ئهم ره وهی لهسهر لهوهی جگه

لی النهده یت. و بیت

١٦ بۆ ٢٥خاڵ لهنوانبهم گرنگی پش، دته باشت ركهوتی چهندینئهو به رھهستی دت، لهكووه كه نادهیت، بهوه

رگهت، دنه به ڕكهوت كه ناكهیت رووداوانهدهبیتهوه، روویان بهره و كراوهیی به ھهمیشهله نییت پهشیمان و دهبهستیت بهخۆت پشتسه رزهنشتی شتك، لهسه ر بیاردان و ھهبژاردن

ناكهیت. خۆت قهدهری

خاهوه ٢٦ لهسهرووداوهته قهدهر ھهیهو خۆت تهواوتی باوهڕت به بهتووشی تهنھا نهك خۆت قهده ری دهستی،لهسهر كاریگهری بهكو دهكات، دهڕاوكتله گهر كه بهشوازكیت تۆ داناوه، ژیانیشتبگرت، ونهت بكهیت ونهگرك له داوا رگهكارهت ئهو و لهگهیدا مهشغوڵ دهبیت بهقسهوهدهرهوه، ھاتبوویته بۆی كه دهچتهوه بیر له

بده ئهوه ھهوی بهشوهیهكیبۆیه كه

لهگهڵ باشترخۆتدا قهدهری

بگونجیت. ھه فتانه


62

ژیـانـدۆســتـی

له قه ده ری خۆت رازیت؟تاچه نده ھاوتاو ب كشه یت له گه ڵ قه ده ر و به ختی خۆتدا؟ ته ماشای بورجه كه ت ده كه یت؟ سه ردانی فاچییه کان

ده كه یت، یاخود گاته ت پی دت؟ بۆ ئه وه ی بزانیت تۆ تاچه نده ده توانیت ئه و شتانه ی به ركه وت، دنه به رده مت بۆ به رژه وه ندی خۆت به كاری بھنیت، وه می ئه م پرسیارانه بده ره وه :

شتی تر ھه مووجاره كانی وه كو ئه مانه ب- پوپوچن.

ج- ئه مه ھه لكه گونجاوه بۆ كرانه وه ی زیاتر.ئوتلكه وه ، ده چیته پشوودا كاتی له -٣لیت، تۆی ئوتله ی ئه و كه ده زانیت له دواتردا

ھونه رمه ندكی زۆر گه وره و ناسراوی تدایه :

زه وی سه ر له یانسیبت وه ره قه یه كی -١دۆزییه وه ، ھه تا ئستاش به كار نه ھاتووه ،

چی لده كه یت:ا- وه كوو خۆی به جی ده ھیت، چونكه حه زت

له م جۆره شتانه نییه .ب- پشتر وه ره قه یه كت راكشاوه .

یانسیبه كه وه ره قه ی نویه ، ھمایه كی ئه وه ج- ھه ده گریت، تا به ختی خۆت تاقی بكه یته وه .

٢- بورجه كه ی خۆت ده خونیته وه ، پت ده ت كه تۆ به منزیكانه ده زگیرانك بۆخۆت ده دۆزیته وه :

تا ده گه ڕیت، ده زگیرانه تدا ئه و به دوای أ- له ده ستت نه چت.


65

ئیفلیجی رووخسارئیفلیجبوونی مایه ی ده بته نه خۆشییه ئه م ناوه ڕاستی ده مووچاو ده م به الی گودا خوراده كات و سیمای مرۆڤ ده شونت، ھۆكاره كانی به ته واوی نه زانراون، ھه رچه نده گومان ھه یه ڤایرۆسك بت یان له سه رماوه سه ریھه دابت، به م ئه وه ھه موو

گومانن و دنیاییان تدا نییه . و ھماكانی له ده ستدانی به نه خۆشییه وه ئه م رووخسار ده ناسرته وه و برۆ و ده م خوار ده بن ئاسان چاو داخستنی نامنت، گونجاوی و قورسی وه ك ھه یه تریشی نیشانه ی نابت، له و خۆراكه كه كۆبوونه وه ی به ھۆی نانخواردن و بووه نه خۆشییه كه تووشی كه ده مدا به شه ی لیك و شله مه نییه كانیش به ده مدا دنه خواره وه و غه رغه ره كردنیش به ئاو قورس ده بت و ناته واویش له قسه كردن و فیكه لدان و خواردنه وه دا دروست ده بت و له به شی پشه وه ی زمانیشدا تامكردن به م تووشبوون حاه ته كانی ٧٠٪ی نامنت، گه نج الی به تایبه ت ده بنه وه ؟ چاك نه خۆشییه ئه گه ری بكات، زیاد ته مه نیش تا منداه كان، و چابوونه وه ی ته واو كه م ده كات و ده م به ته واوی

خوار ده بت.

چاره سه ررۆژی دوه م یان رۆژ یه كه م له گرنگه زۆر سه رھه دانی نیشانه كانی ئه م نه خۆشییه دا ھه وی چاره سه ركردنی بدرت، ئه مه ش بۆ ده ستكردن به به كارھنانی كۆرتیزۆنی تایبه ت به كه مكردنه وه ی ته مه ندا له سه ره تای ئه گه ر خاه ته كه توندی دواتردا چاره سه ر له به م روویدا، نه خۆشییه كه چاره سه ری ده بت و نییه سودی ده رمان به سروشتی و مه شقكردن بته پشه وه به م جۆره :

- ئه گه ر حاه ته كه قورس بوو: تیشكی كورت یان نه خۆشه كه به وپیه ی گه رمكه ره وه موشه ممای پویستی پبت ھه روه ك ده شتوانرت وریاكه ره وه یان گرژكه ری ماسولكه به كاربت له گه ڵ شالنی سوك و به و جۆره ش چاره سه ره كه دوو ھه فته یان

تا نه مانی ئازاری پشتگوكان به رده وام ده بت.- پاش ئه وه موشه مای گه رم له گه ڵ وریاكه ره وه ی

ده مار به كاردت.رۆی كه ده ستپده كات ماه وه مه شقه كانی -له و ماسولكه كان، چاره سه ری له ھه یه گرنگیان

مه شقانه ش:- به رزكردنه وه ی بۆركان بۆ سه ره وه و روانین بۆ

سه ره وه پاشان پشوودان.

- به توندی داخستنی چاو و پاشان كردنه وه ی.- پكه نین و پاشان به توندی پكه نین و پاشان

ب «ئۆۆۆۆ»A-E-I-O-U یره وهئه م پیتانه ب -- میزه دانك بنه و فوی پدا بكه .

كه بجو ده م به شه ی به و بنشت به رده وام -شه له لییه تی.

- لیوه كانت جوت بكه و فیكه لبده .

ئیفلیجی له رزۆكیبه ته مه نه كان تووشی به زۆری ئیفلیجییه ئه م و پیاوان گه وره له وه دایه سه رسامی ده بت،

وه ك: تووشیبوون، ناوداره كانیش تۆنگ، ماوتسی ترومان، ھاری عه لی كالی، محه مه د ھیتله ر، پاپا یوحه ننای دووه م، رۆناد

ریگانی سه رۆكی ئه مه ریكا.ده ناسرته وه نه خۆشییه ئه م و جوه خاوبوونه وه ی به تگه یشتن، و نووسین و قسه و ده بت كراوه ھه میشه چاو ده مووچاو به مه ش ناتروكت، ئه م لدت، بتی وه ك ئیفلیجییه كی ئیفلیجییه و ماسولكه كانه گرژبوونی به تایبه ت له گه دایه له رزانی به م ده سته كاندا، له له كاتی ئیفلیجییه كه ئه گه ر و وه ستاندایه ویستی نه خۆشه كه ئه وا به كاربنت، ده ستی نامنت، له رزۆكییه كه ی ئاسان جوندنیش به م

نییه .كه می له نه خۆشییه ئه م مادده ی دۆبامینه وه دروست مادده یه كی ئه و ده بت، كیمیایی په یوه ندیكردنه له

مشكدا، خانه به رھه مھنه ره كانی

له به شكی كه دۆبامین مشكدان تایبه تی

كه سه له تووشبووه كاندا

ه ، ه بنه و كه مبد

ئه مه ش به تایبه ت له كاتی به كاربردیندا كه ئاماژه و فه رمانه كان بۆ ده ماره كانی جوه ده بات كارناكات و مشك توانای كۆنترۆكردنی جوه ی جه سته ی كه ده رده كه ون كاتك نیشانانه ئه م نامنت. یان ٪٨٠ تا ٪٧٠ رژه ی بگاته دۆبامین كه می ھاوسه نگی له نوان ئه و مادده یه و مادده كانی تری

مشكدا نه منت.بۆ درژ ده بته وه له رزۆكی ده ست و په نجه كان وه ستاندا له كاتی له رزینه كه پكانیش، و سه ر له كاتی نامنت، نووستندا له ده رده كه وت، زیاد دوودیدا له نامنت، خۆكردیشدا جوه ی قورسبوونی مایه ی ده بته ئه وه ش ده كات، ئیمزاكردن، و ونه كشان و نووسین پرۆسه ی ناره حه تی ھۆی ده بته ئیفلیجییه ئه و ھه روه ك له رزینه كه شله مه نییه كان، به تایبه ت و خواردن كارده كاته سه ر ریش تاشین و گردانی قه یتانی داخستنیان و قۆپچه كردنه وه ی و پو و دانیشتن و له پكردن گۆره وی و فچه ی به كارھنانی و له ده رگادان دان و كاری تریش. كاریگه ریشی بۆ سه ر قسه كردن ده بت به جۆرك چرپه ده كاته قسه كردنه كه چرپكی خاو، جه سته ش ره ق ده كات و پشت ده چه منته وه ، ئه ژنۆ و ئه نیشك كوڕ ده كات، كورت نه خۆشه كه ھه نگاونانی دیار پوه خشۆكی و ده بته وه نووسین و قسه و جوه ده بت، خاو تگه یشتنی و وه مدانه وه و ناو ده بته وه . وه ك ئه وه ی خرابته

ده مامككی ئاسنینه وه .تائستاش چاره سه ری ئه و نه خۆشییه سوككردنی بۆ ته نھا چاره سه ر نییه ، گانه وه ی بۆ یان نیشانه كانییه تی، شوازی باشكردنی و جوه توانای بتوانت نه خۆشه كه تا ژیانیه تی، خۆی ئاسایی ژیانی كۆمه دا له ناو بۆ ھه یه زۆر ده رمانی ببات. به سه ر پكردنه وه ی ناته واوی مادده ی دۆبامین زیانی الوه كیشی به م له مشكدا، ھه یه و نه خۆش و پزیشكیش ده بت به كارھنانی ركخستنی بۆ ده بت له كاتی گۆڕینی و ده رمانه كه

پویستدا چاودری بكه ن.ھه فتانه ــ فه خری مه شكور


64

تهندروستی

تهمهنك دهبت ھهموو ئیفلیجی تووشییان لهدایكبوونه وه رۆژی یهكهم له ھهر و دوارۆژیش، تهمه ن ساهكانی تا دوا پشتریشئهگهر لهدایكبت، ئیفلیجیی به منداڵ رهنگهكه بهجۆرك بت ناڕهحهت لهدایكبوونهكهی جوه به تایبهتن كه مشكی شانهكانی له ھهندكدهبت جۆرهدا ئیفلیجیهكه قورس لهناودهچن، لهو Cerebral» شكم دهوترت ئیفلیجی و پیتهمهنییهوه سهرهتای له منداڵ یان ،«Palsمنداڵ ئیفلیجی ڤایرۆسی به دووچاربوونی پاشدژی «ئهگهر دهبت نه خۆشییه ئهو تووشیبارهدا لهو نهكوترابت»، نهخۆشییه ئهوكه دهبت ئیفلیجی جۆركی تووشی منداهكهھهندك .«Poliomyelitis» دهن پی

رهقبوونی و خون فشاری نهخۆشهكانی جارتووشی سایدا په نجا ته مهنی له خونبه رهكان Hemiplegia الشه نیوهی رهقبوونی ئیفلیجییله دوای مرۆڤ یان .(پ و دهست (ئیفلیجیی دهبنپی و دهبت تووشی لهرزۆكی ساییهوه شهست Parkinson» لهرزۆك ئیفلیجیی دهوترتدوا له نهخۆش ھهیه جاریش .«diseaseتهواوهتی ئیفلیجیی تووشی تهمهنیدا رۆژهكانییان كیماییهكان ماددهی كاریگهری بهھۆی دهبتئاۆز نهخۆشییهكی تایبهت به فسیۆلۆجییهكانی

دهكات. ئیفلیجیی تووشی كهكه ده خهینهڕوو ئیفلیجی جۆری س لره دابهرپابوونی له رێ كوانهوه ری له دهكرتبه ده كرت دووهمیشیان بگیرت، یهككیان

خراپهكانی كاریگهرییه له رێ خرا چارهسهریری له دهتوانرت تهنھا سیه میان بگیرت، بهمئازار له یان بكرن رواهتهكانی سوكتر دهرمانهوه

كهمبكرتهوه . تووشبووهكهی ناندنی و

مندان ئیفلیجییڤایرۆسكی ھۆكارهكه ی و درمه نهخۆشییهكیدهبینرت ئه لهكترۆنی وردهبینی به تهنھا كه وردهدهكات. گهوره ماددهكه جار ملیۆن چهندین كه

polio Virus مندان ئیفلیجیی ڤایرۆسی بهھزی توانایهكی مندان ئیفلیجیی ڤایرۆسی پاش نهخۆشییه كهدا بهرپاكردنی له ھهیهئهگهر بۆ ١٧ رۆژدا، – ٤ له لهدایكبوون ماوه یئهوا مرۆڤه وه، جهستهی چووه ڤایرۆسهكهسوك پهتایه كی له نوان تووشبوونهكه بهھزیپهلهكانی دهبت له ئیفلیجییهكی ھهمیشهییدا تا

پیهكان. به تایبهت مرۆڤداجهستهی ده چته لوتهوه و دهم ری له ڤایرۆسهكهله خۆراكییهكانهوه، پاشماوه له ئهمهش مرۆڤهوه،شیرهمهنییهوه ری له رهنگه دهگمهنیشدا حاهتیبت، مرۆڤهوه پیسایی به پیسبوو خۆراكی یانجهسته بۆ ڤایرۆسهكه ژوورهوهی چوونه پاشدروست نهخۆشییه كه قۆناغه كانی بۆ ئهگهر سمنداهكه بهرگری توانای بهپی ئهوهش كه دهبت

دهگۆڕت:بهشی بگاته ڤایرۆسه كه رهنگه یهكهم: ئهگهریھیچ بوه ستت، له وێ و قورگ سهرهوهیناكات، دروست منداهكه لهسهر كاریگهرییهك

بهھۆی بهرگری منداه كهوه. ئهمهشتدهپهڕت قورگ له ڤایرۆسهكه دووهم: ئهگهریدهچته و لهوشهوه كۆئهندامی ھهرس دهگاته ومنداهكهوه بهرگری بهھۆی لهوش خونهوهو

دهوهستت.مهترسیداره، زۆر ئهمه سیهم: ئهگهریو ده مارهوه دهكاته ناو كۆئهندامی دزه ڤایرۆسهكهحاهتهدا دهكات، لهم تووشی تكوون دڕكهپهتكچاره سهری و دهبت پی ئیفلیجیی تووشی منداڵ

ئاسانه. لی خۆپاراستن بهم مهحاه ،چارهسهری نییه، بوو ئیفلیجی تووشی ئهگهر منداڵئاسانه، منداڵ توشبوونی له خۆپراساتن بهمقهترهی له دۆپك چهند خواردنی به ئهوهشكه تهمهنیدا سهره تای له ئیفلیجی دژه كوتانیشۆڕ شهڕو له دوور و ئارام وتانی ھهموو له جیھانی دهدرته تهندروستی بیاری ركخراوی به

منداك. ھهموو

گۆچانبهدهست

یان نزیكی كهسكی یان یهكك له ھاوڕكانی نهیبیستووه ئمه له كئهوهی كات ئمهش له ك بووه؟ ئیفلیجی دووچاری ناسراو كهسكی

كه ھهمووانیشه مافی المانده یت؟»، وا بهی له نهیوتووه: «خوایه بیستووهو و بچووك دهبت گهوره تووشی كه نهبت بهیه ئهو تووشی بكات دوعاخانهی ناو ده خاته تووشبوو و لدهكهوتهوه شواوی و ئه ندامهكان گۆجی

تایبهتییهكانهوه. پداویستییه خاوهن


67

نوترین توانی كریتڤ كۆمپانیایپلهیهر مهتی پشكهوتووترین وچهند خاوهنی كه بھنت بهرھه مجیاوازه و نویه تایبهتمه ندییهكی گوگرتن له بۆ پشتر لهو پلهیهرانهی

بهكاردهھاتن. فیلم بینینی و گۆرانی«زن-وای- ناوی كریتیڤ پله یهرهی ئهوبه رزی ٥٥ و ملم ٨٣ پانی و فای»ه و ئهستووره ١٢,٨ ملم ھهروهھا ملمه،

گرامه. ٧٠ تهنھا كشهكه یتوانایدایه له كریتڤ پلهیهرهی ئهمدهربخات كه تهواوهتی به ئهو دهنگانه كزدهبن گۆرانیدا كۆپیكردنی لهكاتیدهنگكی بهوه ش ناكهون، بهرگوێ یاندهسته بهر روون ونهیهكی و ساف

دهكات.

بهكارھنهرانی بیركردنهوه ی ھۆش و و بیر لهسهر كۆمپیوتهرییهكان زیانی یارییه له باس زۆرجار ھهرچهندهبه كاربھنرت. بهسود فاكتهركی دهكرتوهك حاهتیشدا زۆر له بهم دهكرت، مندان بهتایبهت و كۆمپیوتهرچۆنتی رنیشانده رك بۆ وهك ئستا ھنرا، له مهوبهر بهرھهم ساك چهند كه وۆركرافت وۆرلد ئۆف یاریو ئهنفلۆنزای بانده ئهنفلۆنزای وهك پهتای درمی و بوبوونه وهی نهخۆشی لهگهڵ مهترسی مامههكردن

بهكاردت. بهرازجیھانه وه جیاجیاكانی ناوچه له زۆر كهسانكی و بوبۆوه به رچاو بهشوهیهكی ئینتهرنت لهسهر یارییه ئهم ٢٠٠٥ سای له كرد، بۆخۆی دروست كهسایهتییهكی یارییهكهدا لهناو و تداكرد، ھهریهكه بهشدارییانیاریزانهكانی له زۆر بهشكی زیادكرا، یارییه ئه و بۆ پیسبوو» «خونی پهتای سه رھه دانی ئهوهی پاشئهلهكترۆنی كهسایهتی چهندین لهناوبردنی ھۆی بووه پهتاكه و نهخۆشییه كهبوون دووچاری یارییهكه ناوپهتایهكی لهوجۆرهی كه راستهقینهی وتك دیمهنی ھه روهك شه قامهكاندا بهرپاكرد لهناو دیمهنكی وجیاجیا روشونی نهخۆشییه كه دهبوو له ده ربازبوونیان بۆ كهسهكان یارییهكه دا ھهر له به رپابووبت، تدانه خۆشهكانیان یارمهتی ساغهكان كه سه لهناوده چوو، بوو ھه شیان و سهردهكهوت ھه یانبوو و بگرنهبهربهدووربن، زۆرك نهخۆشییه كه له ئهوه ی بۆ جیه كی تر ھهدهھاتن بۆ جیهكهوه له ھهندكیان دهدا، یان

نهخۆشییهكه. قوربانییهكانی الشهی له پببوون شهقامهكان لهئهم یارییه ٢٠٠٧ وتاركی لهسهر سای له درمه كان پهتا و نهخۆشیی به تایبهته كه النسیت گۆڤاریدرمهكان رووبهڕووبوونهوهی نهخۆشییه چۆنتی له وجۆره یاری كه دهكات ئهوه بۆ تیایدا ئاماژه بوكردهوه،وتارهكهن نووسهری كه لوفجرین ئیریك و فیفیرمان نینا له ھهریهك ده خاتهبهرچاو. باش بهشوهیهكیوای ری ئینتهرنتهوه له یارییهدا لهو زۆر خهكانكی بهشداریكردنی كه ئهوه دهكهنهوه لهسهر جهختدرم بوبوونهوهی نهخۆشی چۆنتی چاودریكردنی یان نهخۆشییهكه بنبكردنی بۆ تاقیگهیهك وهك كردووهبهراز، ئهنفلۆنزای و بانده وهك ئهنفلۆنزای چهند نهخۆشییهكی سهرھه دانی پاش ئستاش بنت. بونیادچۆنتی له سهر مرۆڤهكان راھنانی بۆ بهتایبهتیش دهكرت، یارییانه جۆره ئهو بایهخی له باس دووباره

درمهكان. مه ترسیداره نه خۆشییه رووبهڕووبوونهوهی

درم په تای و كۆمپیوتهرییهكان یارییه

پله یهری مهتیCreativeوهن ئهسپــایــهر

بهرھهمیدا نوترین له acer كۆمپیوتهری كۆمپانیایامانایهی بهو كۆكردووهتهوه، تایبه تمهندی دووئاسایی كۆمپیوتهری ئه ركی نویهكهی كۆمپیوتهره

بوك». «نت لهھهمانكاتیشدا و ھهیه تهكنیكی سهرنجاكشهوه چهندین نوێ و دیزاینكی بهكه به رھهمھنا وهن ٧٥١ی ئهسپایهر الپتۆپی acerتایبه تمه ندی وهك كۆمپیوتهر، بهكارھنانی له جگهشاشهكهی قهباره ی و تدایه بوك»یشی «نت

به ریزلیوشنی دیمهنهكان ونه و و ١١,٦هنیشان پكسل x٧٦٨ ١٣٦٦

سیستمی بهھهردوو و دهداتئكس ویندۆی كارپكهری

ڤستا كارده كات. و پی Aspire الپتۆپی جۆرهی ئهو

و بازاڕهوه دهخرته نزیكانه One ٧٥١ بهمدۆالره. ٣٩٩ تهنھا نرخهكه شی


66

تی ئای

كۆمهیهتییهكانی سایته زیادبوونی بایهخی و تهشهنهكردن لهگهڵوته یهكگرتووهكانی سپی كۆشكی یوتیوب، و Facebook وهك

سایتانهدا. لهو ئهندام ببته بیاریدا ئهمهریكالهپناو بویكردووهتهوه، سپی كۆشكی رهسمی سایتی بهوپیه یو گوگرتن و جهماوهر لهگهڵ زیاتر پهیوهندی دروستكردنی كۆشكی بهرپرسانی ھهمووان، راوبۆچوونی بینینی و خوندنهوهو بوك فهیس كۆمهیهتییهكانی وهك سایته له بیاریانداوه سپیالپهڕهی ئای تیونز، فلیكهر و و مای سپهیس تویتهر و و یوتیوبلهوه تهئكید ھه روه ك بكه ن. دروست سپی كۆشكی به تایبهت خهكی له سهر زۆری تهكنهلۆجیای نوێ كاریگهری كه دهكهنهوهخۆی پهیوه ندی ریه وه لهو دهیهوت سپیش كۆشكی و ھهیهھهریهك ئستادا له جی ئاماژهیه بكات. پتهوتر جهماوهر لهگهڵفهیس بوك دواییانه بهم بهتایبه تیش و كۆمهیهتییانه سایته لهوبهوهش و بكهن پهیدا بۆخۆیان ئهندام ملیۆن چهندین توانیویانه

بهرپرسان. سهرنجی مایهی بوونهته

بۆ سپی كۆشكیFacebook بریتانیا حكومهتی پهیوهندییهكانی فهرمانهگهی

گه شهپدانی تهكنهلۆجیای به كه ھهستاوه ئاشكرایكردو به گشتی پهیوهندییهكان له گوگرتن و چاودریتهنھا ئهوهش و بهتایبهتی تهلهفۆنییهكان پهیوهندییهئه و دۆزینه وهی و پویست كاتی و تایبهت حاهتی بۆدهكهن دروست مهترسی تۆمهتبارن یان كه كهسانهیه

نییه . سیخوڕیكردن بۆ شوهیهك بهھیچ وو تهلهفۆنی پهیوهندی چاودریی به تایبهت فه رمانگهیوای كه روونیكردهوه بهیاننامهیهكیدا له ئهلهكترۆنیچاودری بهم نویه، تهكنهلۆجیا ئهو گهشهپدانیری له تهلهفۆنیانهی پهیوه ندییه ئهو سهر ناخاته

دهدرن. ئهنجام ئینتهرنتهوهئاسایشی كه وهزارهتی ھات پاش ئهوه پرۆژهیهش ئهمپاراستن داتابهیسی بنیادنانی پرۆژهی بریتانیا ناوخۆیرهتكردهوه، تهله فۆنییهكانی پهیوهندییه خهزنكردنی ووتی: بریتانیا ناوخۆی وهزیری سمیتی جاكی بهمسهرجهم پهیوهندیكردن كۆمپانیاكانی «پویسته له ری كه بكهن الی خۆیان خهزن په یوه ندییانه ئهو

دهدرن». ئهنجام ئینتهرنتهوهدهكهن، بۆ وته ئاماژهی ئهو بهرپرسانی بهوپیه یگهشهپدانی به كارناكات حكومهت شوهیهك بهھیچكارانهی ئهو ھهموو چاودریكردنی تهواوی به تهكنیكیدهدرن، بهكو ئهنجام تهلهفۆنهوه و ری ئینتهرنت لهچاودری تهكنیكی له وه رگرتن سوود و چاودریكردنپویسته. كاتی بۆ تهنھا و سنوورداره پهیوهندییهكان

چاودریپهیوهندییهكان


69

پیهکانمانھهر لهسه ر

بت خاککوتی خۆمانی دهزانین. به

منیش وهک ھهرتر منداکیبوکه شووشهکهم به گهمهدهکهم.

هموم.

فالشی لهده ترست. کامرا


فــۆتـــۆستــۆری

بدهنگ، ئاواییهکیمهلول ژیانکی

ئمهش بهخوامرۆڤ. مرۆڤین

کۆرپهکهمو له باوهشدایهده گهڕم. ژیاندا بهدوای

68

قهرهجستان

عهدنان ژولی فۆتۆ:


71

یانهكان «زۆربهی وتیشی: غهریب سهعدیناوبژیوانان ئاستی له گلهیی دهدۆڕن، كهسهرپهرشتیاری راھنهرو بهتایبهت دهكهن،دهگه ڕتهوه ناڕهزاییه ش ئهم ھۆكاری یانهكان،پ تۆپی یاساكانی له بهباشی كه ئهوهی بۆسزا خهتی له تۆپ نموونه بۆ نهگهیشتوون،پهنارتی داوای دهكهوت، یاریزان بهردهستی بهردهست ھهموو نییه مه رج كاتكدا له دهكهن،

بت.» پهنارتی كهوتنكوتی: ناوبژیوانانیش، ئاستی به سهبارهتكوردستاندا، خولی دووهمی قۆناغی «لهیه كهم، قۆناغی له باشتره ناوبژیوانان ئاستیگشتی به ناوبژیوانان ئاستی پشموایه

لهسهركهوتندایه.»


نین ھهه بناوبژیوانی كهریم، محهمهد سهح مامۆستاناوبژیوانان، ئاستی سهبارهت به نودهوهتی،ناوبژیوانان من زۆر له ئاستی «بهڕاستی وتی:به باشی زۆر یارییهكانیان توانیویانه رازیم،كهمه، زۆر یاریگا له ھههكانیان بهڕوهبهرن،ھهموو نابت، له ب ھهه ھهرچهنده ناوبژیوانمۆندیال له دهبت، ھهه پدا تۆپی یارییهكیھه هكانی بهم پاهوانتییهكاندا، ھهموو ونییه، ئهنقهست به كوردستان ناوبژیوانانیبه گهشبینم من ھهروه ھا سوودمهندیه، زیاتر

ناوبژیوانان.» ئاستیجیاوازی ئاستی به سهبارهت سهح، مامۆستا«ئاستی وتی: رابردوودا، ئستاو له ناوبژیوانانھهرچهنده بوو، باشتر پشوو ناوبژیوانانی ناوبژیوانی خۆی بۆخۆشی كاته ئه و ناوبژیواننهدهكردهوه، مادی لهباری بیری زۆر دهكرد،بهتایبهت له ناوبژیوانان، ھهندێ ئستا بهمئه م دهكهن، ناوبژیوانی كه مادییه بواری بۆپشتر نییه، باش ناوبژیوان بۆ حاهتهشتۆپی یاساكانی ئاگاداری زیاتر ناوبژیوانانپیان تۆپی یاساكانی به ردهوام و بوون پبۆ دهكرد راھنانیان زیاتر دهخوندهوه،بكهن.» ھهه كهمترین یاریگاكاندا له ئهوهی یارییهكی چهند كه كهریم، محه مهد سهحله گلهییهكی بردووه، به ڕوه نودهوهتیگلهییهكهم «من وتی: ھهبوو، ناوبژیوانانیش زۆر چونكه ئستا له ناوبژیوانانی ئستا، ھهیهنادهن، ئاگاداری پ تۆپی به یاسای گرنگینین، پ تۆپی یاسای گۆڕانكارییهكانیراھنانی جهسته یی، به دهدهن گرنگی زیاترپویسته بهم باشه، ئهوهش ھهرچهنده

«.پ تۆپی یاسای به بده ن گرنگیعیراق پلهیهكی ناوبژیوانی حاتهم ئازاددنیادا ھه موو له پیوایه كوردستان، وبهمهرجك بهم ھههدهكات، ناوبژیوانوتیشی: نه بت، ئه نقهست به ھههكه تاڕادهیهك كوردستان، پی تۆپی «یهكتیكردنهوهی له دهكهن، ناوبژیوانان ھاوكاریدابین له گلهیی ھهمانكاتدا له خولهكاندا.»به «ئهو وتی: كردهوه، بژویش نهكردنیتا بكی دهگرین، وهری كه پـــارهیــهیماندوو زۆر ناوبژیوان چونكه كهمه، رادهیه ك

دهبت.»عارف سامان ــ ھهفتانه

عهبۆل حهمهی

سهعدی غهریب

سهح محهمهد کهریم

70

ئاستكدان؟ چی كورد له ناوبژیوانانیحه مهی به ناسراوه كه عهبدو محمهدكار وهرزشدا له بواری سه دهیه نیو نزیكه ی عهبۆل،لهنوان ھهیه، زۆر جیاوازییهكی پیوایه دهكات.پشتر چونكه رابردوودا، ئستاو ناوبژیوانانی كردووهو ناوبژیوانیان پاره بهب ناوبژیوانانخولی یاریه كانی زۆری ھه ره زۆربه ی توانیویانه،

بهڕوهبهرن. عیراقئاستی «ئستا وتیشی: عهبۆل، حهمهی ناوبژیوانی ھهندكجار بهم باشه، ناوبژیوانهكان

دهبته دهكات، كه په له بیاردا ھ له چاودریكاریگه ری یارییهكانو ئهنجامی گۆڕینی ھۆیوتیشی: و ئه نجامهكانیان.» یانهكان لهسهر دهبتناوبژیوانیش دهكات، ھهه كهسك «ھهمووبهم دهبت، ھهه تووشی ھهندكجار مرۆڤه وخراپ كاریگهری و گه ورهبت ھههكهش نابت

یاری.» لهسهر بكات دروست

مامناوهندهكوردستان، ناوبژیوانانی سهرۆكی غه ریب سهعدی

و باش دووبهشن، ناوبژیوانان «ئاستی وتی:ئهزموونیان باشه ئاستیان ئهوانهی مامناوهند،مامناوهنده، ئاستیان ناوبژیوانهشی ئهو ھهیه،ئایندهیهكی چاوهڕی و كه متره ئهزموونیان

لده كرت.» باشیانوتیشی: كوردستان، ناوبژیوانانی سهرۆكی تهواو گرنگی كوردستان، پی تۆپی «یهكتیخول كردنه وهی رگهی له ناوبژیوانان، به دهداتناوبژیوانان، ھهموو بۆ كهلوپهل دابینكردنی و

«.س پله یهكهوه تاوهكو پله له

یاری ئهنجامی دهتوانت ناوبژیوان یارییه كه. و پاهوانتی ھهموو سهركه وتووی الیهنكی كارامه، و بهتوانا ناوبژیوانینایابه كانی پله یانه تۆپی پی خولی جگه له كوردستان له لهسهر گۆڕانهكان. تهواوی ھهبت، كاریگهری و بگۆڕت

دهبرت. به ڕوه عیراقیش نایهبهكانی پله یانه خولی كوردستان، پلهیهكهكانی یانه خولی كوردستان،

وهرزش

دهکات؟ ناوبژیوانییان ک كوردستان، ناوبژیوانانی


73

یانه ی ریاڵ مه دریدی ئیسپانی كه شری مه یدانی ئه وروپا و ئیسپانیا بوو، حای گه یشتۆته ئاستك كه جگه ی به زه ییه . ریاڵ مه درید ھه رچه نده ئستا له پله ی دووه می ریزبه ندی خولی ئیسپانیادایه ، له گه ڵ یانه كه ی نوان یاری ھه ردوو له به م یانه ی به رشلۆنه و ڤاالنسیادا دووچاری گه وره ترین

شكستی مه عنه وی و جه سته یی بۆوه .ھه رئه نجامك به یانه یه ك كه ئاساییه كاركی له دۆڕاندن و بردنه وه چونكه بدۆڕت، بت دوو ئه و به م دراون. یه ك رووی دوو وه رزشدا الی بوو، دووچاری مه درید ریاڵ دۆڕاندنه ی ره نگه كه كه وتۆته وه به جۆرك یاریزانه كانی كه داھاتووشدا یارییه ی چه ند له و نه توانن بكه ن. یاری باش به شوه یه كی بتوانن ماویانه زۆربه ی ده گه ڕته وه ئه وه بۆ ئه وه ش ھۆكاری ئه ستره كانی له یه كك به خۆیان یاریزانه كانی ده بینن كاتك به م ده زانن، پی جیھان تۆپی دنیا ھه موو له به رچاوی ئاسته وه به و یانه كه یان له دته وه ، پیاندا به زه یی خه كی و ده دۆڕت و ده بن شه ژان دووچاری ده روونییه وه رووی ئه وه ش واده كات له ناو یاریگادا به ئاستكی الواز

به زه ییان پدا دته وه !


یانه كه شیاندا راپرسیی دواھه مین له ده ربكه ون. زۆربه یان بۆیان ده ركه وت كه ھانده رانی یانه كه یان به جۆرك رقیان له ئاستی یاریكردنیان ھه ستاوه ، یانه كه بۆیه ده كه ن. زۆربه یان ده ركردنی داوای

وه رزی بۆ كه كردۆته وه له وه بیری به جدی راھنه ره كه شی و یاریزانه كانی زۆربه ی داھاتوو، بگۆڕت. به ڕاستی یانه یه كی خاوه ن مژوو كه به و

ده رده چووه شایانی به زه ییه .

كشانی ئه فسانه یه كماركۆ ڤان باستنی یاریزانی پشووی یانه ی ئه ی سی میالنی ئیتالی له كۆتایی ھه شتاكانی سه ده ی رابردوو، له شاری میالن په یكه ركی بۆ دروستكرا، چونكه ئه و رۆه ی كه ڤان باستن له و چه ند ساه ی له و یانه یه دا گای، بووه به سه رده می ئاتوونی

بۆ یانه كه .له ھه بژارده ی ھۆه ندای وتیشیدا توانی به و گۆه سه رسوڕھنه ره ی كه له رینات داسایڤی یه كتی ھه بژارده ی گۆچی نازناوی كرد، جارانی سۆڤتی پاه وانتی نه ته وه كانی ئه وروپا بۆ

ھۆه ندا به ده ست بھنت.به ھۆی ئه وه ی دوایی باستن ڤان الویدا زۆر ته مه نكی له پكانه وه ساكه چه ند ھنا، یاریكردن له وازی كردووه ، راھنه رایه تی به كاری ده ستی

كه سه روه ریانه ی ئه و نه یتوانیووه تائستا به م ده ھنا، به ده ستی یاریگادا له به قاچه كانی خۆی به نه خشه و پالنی راھنه رایه تی به ده ستی بھنت.

ئه وه تا له گه ڵ ھه بژارده ی ھۆه ندا به شداری جامی جیھانی و پاه وانتی ئه وروپای كرد، به م بۆش و به تاڵ له ھه ردووكیاندا گه ڕایه وه ، له گه ڵ یانه كانی خولی ھۆه نداشدا بۆ دواینجار به ھۆی ئه و شكسته خولی له ئه مستردام ئه یاكس یانه ی گه وره یه ی نه ك نه یتوانی ته نانه ت بوو، دووچاری ئه مسادا پله كانی یانه كاندا ریزبه ندی له به كو نازناوه كه ، باستنی ڤان به ناچاری بۆیه بگرت. پشه وه ش ئه فسانه كه راھنه ری یانه كه بوو، بیاری ده ست له كاركشانه وه یدا. ڤان باستن شه قی یاریزانكی كرد ناچاری و كرد پكانی دووچاری ئیتالی گورزه ی ئه و ئایا بكات، یاریكردن له مائاوایی یانه كه ی سره واند بۆ له یانه ی ئه لكه مار ئه مساڵ دووری یارگاكان له و راھنه رایه تی له یه كجاری ده خاته وه ؟ یان وانه له و گورزه وه رده گرت و بۆ داھاتوو له یانه یه كی تردا ئه فسانه ی ڤان باستنی ده كاته وه دووباره راھنه رایه تی به ھه شتاكان دروست بۆ تردا شاركی له تری په یكه ركی و

ده كرت؟

وه رزش

72

سای پده كات، ده ست لره وه چیرۆكه كه پار ركه به رییه كی به ھز له نوان كریستیانۆ رۆنادۆی پۆرتوگالی یاریزانی مانچسته ر یونایتدی ساڵ یاریزانی باشترین نازناوی له سه ر ئینگلیزیدا له رۆنادۆ رۆه ی ئه و به ھۆی دواجار ھه بوو. سه ركه وتنی یانه كه ی و به ده ستھنانی نازناوی خولی ھه یبوو، ئه وروپادا پاه وانه كانی یانه و ئینگلیزی

نازناوه كه به ئه و با.میسی به دانپدانانی خۆی نازناوه كه ی به شایسته ی رۆنادۆ زانی ، به م ئه وه ی نه شارده وه كه به نیازه سای داھاتوو واته ئه مساڵ ده یه وێ ئه و نازناوه له

رۆنادۆ وه ربگرته وه .میسی به و رۆه ی ئه مساڵ له یانه كه یدا گاویه تی ، توانیویه تی یانه كه ی كه چه ندین ساڵ بوو له گه یشتن دووربوو، به پاه وانه كان یانه خولی دوایاری به ناوخۆی خولی له كۆتایی . یاری بگه ڕنته وه به ده ستھنانی له بوو، ئیسپانیاشدا چه ند ساك به ھۆی ئه مساڵ به م كه وتبۆوه ، دوور نازناوه كه به چه ندینجار كه میسییه وه كاریگه ری رۆی ته نھا ئه نجامی یارییه كه ی له به رژه وه ندی یانه كه ی گۆڕیووه ، به رشلۆنه توانی نازناوه كه بۆخۆی زه وت

بكات.نازناوی باشترین ئستا میسی چاوه ڕوانه ئه مساڵ یاریزانی جیھان بۆخۆی مسۆگه ر بكات. ل ده توانت

ئه و خه ونه ی بنته دی ؟ئه و یارییه ی كه بیاره له ٢٧ی ئه م مانگه دا له كۆتایی خولی یانه پاه وانه كانی ئه وروپادا له نوان به رشلۆنه و مانچسته ر یونایتددا له رۆمای پایته ختی ئیتالیا

ساز بكرت، تا راده یه ك یه كالیی ده كاته وه ، ئایا میسی خه ونه كه ی ده بته واقیع یان وه ك چونكه ده رده چت، ده ستی له سه رابك

ركابه ریشی رۆنادۆی یارییه دا له و یاری ده كات، ئه ویش به ھه مانشووه ده یه وت پارزگاری له نازناوی سای

رابردووی بكات.رۆنادۆش ھاوشوه ی میسی ئه مساڵ رۆه ی به و و جوانه كانی گۆه به یانه كه ی توانیویه تی ھه یبووه ، كه یانه كۆتایی یاری بگه یه نته پاه وانه كان. له خولی ئینگلیزیشدا له پشه نگی یانه كانی تره وه یه و خۆیشی له پشه وه ی گۆكارانی

خوله كه دایه .له و یارییه دا ھه ریه كه له رۆنادۆ بتوانن كامیان ھه ر میسی ، و گۆڵ تۆمار بكه ن یان گۆڵ بۆ یاریزانه كانی تر دروست بكه ن، به كورتییه كه ی كامیان بتوانن سه ركه وتنی بۆ زیاتر رۆی ئه وا بگن، یانه كه یان ده توانت ئه ویان به دنیاییه وه

نازناوی باشترین یاریزانی جیھان ئه و بۆیه بكات. ده سته به ر بۆخۆی

یارییه چه نده بۆ ھه ردوو یانه كه گرنگه ده میسی و رۆنادۆ بۆ ھنده

گرنگتره .

ئه و گۆه ی كه ئینستای یاریزانی یانه ی به رشلۆنه له دوا چركه كانی یاری نوان یانه كه ی و یانه ی چسی ئینگلیزیدا تۆماری كرد، چه نده

گۆك بوو بۆ یانه كه ی و توانی به و ھۆیه وه بگاته دوایاری یانه پاه وانه كانی ئه وروپا، ده ئه وه نده خزمه تی لیۆنال میسی یاریزانی یانه كه خۆی پكرد، چونكه ئه گه ر ئه و گۆه نه كرایه ، ئه وا ھه ر له

ئستاوه نازناوی باشترین یاریزانی جیھان بۆ سای دووه م بۆ كریستیانۆ رۆنادۆ ده بوو.

رۆما ده بته پایته ختی رۆنادۆ یان میسی ؟


75

ناوبانگترین به ونه گرهكانی پشتردا لهله ئۆتۆمبیل، به تایبهتمهند گۆڤاریكۆمپانیا دزییهوهو بهب رهزامهندی به جیھاندا(بانامیرا)یان ئۆتۆمبیلی ونهیهكی چهندبكهوته ٢٠١٠دا سای له بیاره كه گرتبوو،به پشانگایهدا لهم كۆمپانیاكه بهم بازاڕهوه،ئۆتۆمبیله كهی تایبهتمهندییهكانی ونهو ئاشكراله گۆڕاكارییهكیشی چهند و بوكردهوهكۆمهه كردووه و ئۆتۆمبیلهكاندا الیتهكانی

بۆداناوه. الیتكیبزونهركی بانامیرا نویهی ئۆتۆمبیله ئهمھهیه ئهسپی ٣٨٥ ھزی كه بۆدانراوه نویھه روه ھا كاردهكات، میكانیكی وزهی به كهبه كه بۆدانراوه دیكه ی یهدهكی بزونهركیكه دهكرت واش چاوهڕوان كاردهكات، بهنزینئهم وزهی میكانیكی پۆرش توانای كۆمپانیایبازاڕدا له بوكردنهوهی رۆژی تا ئۆتۆمبیلهرابردووشدا ماوهیهی لهم بكات، زیاتریشله دیكهی ١٠٠كارمهندی پۆرش كۆمپانیایبه دامه زراند، الیبزك له خۆی كارگهكهیئهم كارهكانی تهواوكردنی زوو مهبه ستی

له دهیهوت كۆمپانیاكه كه نویه ئۆتۆمبیلهوتهبژكیش بازاڕهوه، بیخاته كاتدا زوترینرۆژنامه ی به پۆرشهوه كۆمپانیای ناوی بهزیادكردنی وت: ی فولكستساستونغ) (الیبزكراییكردنی باشتر مهبهستی به كارمهندهكانمانبووه، نویه ئۆتۆمبیله ئهم كارهكانیالیبزكمان كارگهكهی كارمهندانی ھهربۆیه و كارمهند ٦٠٠ به كرد كارمهندهوه ٥٠٠ لهبهباشترین ده توانت باشی به رژهیهش ئهمبانامیرا) ئۆتۆمبیلی (پۆرش كاره كانی شوهراگهیاندووه ئهوهشی كۆمپانیاكه بكات. راییبهكار پویستدا ئهو كارمهندانهش لهكاتی كهمۆدلی بهرھهمھنانی سهرقای كه دهھنین دیكهیه یهككی كه (كایین) ئۆتۆمبیلی لهوهش جگه (بانامیرا)، بهرھهمه كانی لهئۆتۆمبیلی له كه پاشه كشهیهی ئهو دهتوانینئۆتۆمبیله به جیھاندا بازاڕهكانی له (كایین)كرا

بكه ینهوه. پی بانامیرا نوكهیجۆری یهكه مین به (بانامیرا) ئۆتۆمبیلیمژووی دروستكردنی له لهمشوهیه دادهنرتچهند له و پۆرشدا كۆمپانیای ئۆتۆمبیلی

لدهخرته نموونهیهكی چهند رابردووشدا مانگیكه بیاریشه و باكوورهوه ئهمهریكای بازاڕهكانیبھنرت، بهرھه م ئۆتۆمبیله ئهم شوازی دووبه ئیس)هو (بانامیرا ئۆتۆمبیلی یهككیان كهكاردهكات دواوه تهگهرهكانی پانانی سیستمیدوهمیشیان شوازی ٨٩٨٠٠دۆالره، نرخهكهی وپانانی سیستمی به كه ئیكس) ٤ (بانامیرا

٩٣٨٠٠دۆالره. نرخه كهی و ده كات كار چواریلهمهڕ ویك) (ئۆتو گۆڤاری راپۆرتكی بهپیبانامیرا) (پۆرش ئۆتۆمبیلی تایبهتمهندییهكانیئۆتۆمبیلهكه درژی كه بهوهدهدات ئاماژهو ٧٦ئینجه پانییهكهشی و ١٩٥,٧ئینجهكۆمپانیای ھهروهھا ٥٥,٨ئینجه، بهرزیهكهشیتازهترین ئهوهی ھهوی داوه بۆ چهندین (پۆرش)ئۆتۆمبیله بخاته ئهم تهكنۆلۆجیاكانی ئۆتۆمبیلئۆتۆمبیلهكه كشی ده شیهوت و نویهوهروكاری بۆ مادهیه كی ھهربۆیه بكاتهوه، كهمكهم ھهم بهھزو ھهم كه بهكارھناوه دهره وهی ماگنیزیۆم و پالستیك و ئهله منیۆم و له كشیشه

پكھاتووه.ھهفتانه


74

ئۆتۆمبل

بانامیرا پۆرشوهرزشی و بهھزو

ئۆتۆمبیلی جوانترین رابردوودا، مانگی ماوهی له ئۆتۆمبیل بۆ شهنگهھای پشانگایبه ھزترین له به یهكك كه بانامیرا)یه، (پۆرش ئۆتۆمبیلی كه ئهویش كرد نمایش (پۆرش)ی

سی بنز- (مارسیدز و مارتن رابید) (ئیستون ئۆتۆمبیله وهرزشییهكانی كبككارهكانیھهموو پشانگایهدا لهم ئهمانییهش كۆمپانیا ئهم ئهندازیارانی دادهنرت، ئیس) ئی

ئاشكراكرد. نویهیان مۆدله ئه م وردهكارییهكانی


بـورجــه کـــانوشــه ی شــاراوه

ئه نجامی ژماره ی پشوو

پیته كانی ئه م كۆپله شیعره ی شاعیری گه وره پیره مرد بكوژنه وه تا یازده (١١) پیت بۆ ده منته وه كه ناوی شاعیركی گه وری كورد پك ده ھنت...

قه دم كه وانه دڵ به قه دی تۆیه چاوه ڕوان، میوانی تری خۆشتر ئه وێ خانه خوێ كه وان، ئه گه ر چاوم به تۆزی ڕت بژم، به فرمسك داری

توبای تیا ئه نژم.

ئه نجامی وشه ی شاراوه : مه ستوره .

ئاسۆیی :١ـ كاوه ی ئاسنگه ر. ٢ـ یاریگا، وژه ر. ٣ـ به ، سو. ٤ـ ھه نگ، ر ن، گر. ٥ـ رگر، ا ا، ی ی . ٦ـ ژاكا، ھۆ، نا. ٧ـ ی ی . ٨ـ ژن، م د، سگا. ٩ـ ی ی ، یو، غانا. ١٠ـ من، ڤ ل،

كه وا. ١١ـ ی ه ، الدا. ١٢ـ یورو، چوارینه .

ستونی :١ـ كامه ران موكری . ٢ـ گا، ه گ ك. ٣ـ وی ، نیا، ژین. ٤ـ ه ر، گرژ، مین. ٥ـ یا. ٦ـ ئیبراھیمۆڤیچ . ٧ـ وه لی دوانه . ٨ـ سر. ٩ـ نه سرین، ساكار. ١٠ـ گژوگیا، ی ن ه د ی .

١١ـ ه ی ، گااوان. ١٢ـ ڕۆسته م ئاغاله .

مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو

وشه ی یه كترب

ئا: یادگار جه بار

ئه و كردنه وه ی یه كالیی بۆ گونجاوه كاتكی کـــاوڕ: داوایانه ی كه به رامبه ره كانتان لتان داوا ده كه ن. به پی

توانا ھاوکاریان بکه .خاه كانی كردنی په یه و بۆ باره له كاتكی گـــــــا: الوازییه كانتان، سینه وه ی و ده روونیتان به ھزبوونی

کۆڵ مه ده .دووانه : به شوه یه كی گشتی له سه رجه می كاركردنتاندا سه ركه وتنتان مسۆگه ره ھه ست به ئارامی و ئاسووده ی

ده كه ن.ده مننه وه ئاسووده ییه دا و ئارامی له و قــــرژاڵ: باری ڕه خساندوون. بۆیان خۆشه ویسته كانتان كه

ته ندروستیشتان به ره و باشتر ده چت.خزانیه كانتان بنه ما پته وتركردنی ھه وی شــر: ده ده ن و گومان له سه ركه وتنتان ناكرت له م بواره دا.

زیاد له پویست خۆتان ماندوو بکه ن بۆ سه رکه وتن.ھزی به و باشتر له ڕوو په یوه ندیه كانتان فـه ریـک: له گه ڵ ئه ندامانی خزانه كه تدا. ژیان ده كات به تایبه ت

به ب په یوه ندی ناچت به ڕوه . بۆ پ بۆ ده ڕه خست له بارتان تـه رازوو: ده رفه تكی گه یشتووه . پتان ماددیانه ی زیانه ئه و كردنه وه ی

ئه وه نده خۆش باوه ڕ مه بن.ئه و ده بن، زیاتر كاری له ڕوو و چاالك دووپشک: ب ھیوایی و سستییه ی ڕووی تكردبوون ده ڕه وته وه .

باری دارایتان روو له باشی ده کات.سه رقاڵ دارایتانه وه الیه نی ڕكخستنه وه ی به که وان: ده بن چاودری ڕه وشی ته ندروستیتان بكه ن. زۆر ھه په

بۆ الیه نی داراییش به ره و ھه درتان ده بات.گیسک: ھه واكی خۆش ده بیستن كه ڕگه خۆشكه ره بواری له تایبه ت به سه ركه وتن به گه یشتن بۆ

خوندندا.ڕگرن كه ده شكنن تك به ربه ستانه ئه و :سه تـزۆر قازانجكی دارایتان بوونی پته و له به رده م

ده كه ن.مه بنه وه سارد ھه وه كانتان و ھاوكاری له نه ھه نگ: ل زیاترتان ده سگیرۆیی چاوه ڕوانی ھاوڕكانتان

ده كه ن.


وشه ی یه كترب

مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو

ئاسۆیی:

چوارگۆشه به تاه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پ بكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی حسابی ھه میشه

له ڕاسته وه بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.

ئه م چوارگۆشه یه له ٩ چوارگۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوارگۆشه یه كی پكردنه وه ی چوارگۆشه یارییه دا له و كراوه .ئامانج دابه ش بچووكتر خانه ی بۆ ٩ بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله

ھه ر چوارگۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .

ستوونی:

١ـ راوژكاری وتی ئه مانیایه . ٢ـ گۆرانیه كی ھونه رمه ند مه زھه ری خالقی یه + پیتك. ٣ـ ئه ندامكی له شه ، نیوه ی گه نم (پ). ٤ـ گۆرانیبژكی ٦ـ لكچوو. پیتی كوردستان، له چیایه كه ٥ـ كۆن. (پ)، فارسه ٨ـ (ت). تیل ٧ـ جرج. له دوان جوان، سلمانی له بیدۆزه ره وه پایته ختكی جیھانیه (پ)، قه شه نگ (پ). ٩ـ باداركه ، زینده وه ركه . ١٠ـ سیان له سمل، میوه یه كه . ١١ـ تل، ڕادیویه كی كوردیه (پ). ١٢ـ

یاریزانكی تۆپی پی چلسییه .

رۆمان تون، له دوان ٣ـ لكچوو. پیتی ٢ـ كورده . شاعیركی ١ـ نوسكی ڕووسییه (پ). ٤ـ دوان له جان، ھه ستكه ، شمه ك + ی . ٥ـ ڕاناوی پرسه (پ)، نونه ری نه ته وه یه كگرتوه كانه له عراق (پ). ٦ـ زمانكی به تكا (ت)، شیر ٧ـ له سه ر. دوان ئه مریكیه ، ویالیه تكی تر (پ)، به ده م و چاوه وه یه . ٨ـ به له شه وه یه . ٩ـ مانگكی كوردییه (پ)، ئه فێ و ب باه (پ). ١٠ـ دته زن (پ)، وای (ت). ١١ـ دوان

له كوێ ، ئه درێ له سه ر. ١٢ـ دوو عاشق بوون.

تبینی :(پ): پچه وانه .

(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه

زاخاوی مشک

76Haftanaـissue 47/ 17 May 23 ـ May 2009

78

دواوـســتـگـه

مهنسوری ئهبو خولهكیدا، (١٨) ڤیدیۆیی كاستكی لهعوسره (تهنگانه) سوپای سهربازانی له یه ككه كه ئهمهریكی، سۆماییهكانی كادیره راھنانی راوژو بۆ ئستا كه سۆماڵ، لهناوی بهشری سۆماڵ ئیسالمییه توندڕهوهكان وتهیهو له و قاعیدهپشكهش ئاگراوی وتاركی ئهمهریكی ئینگلیزییهكی به دهبهن، له سۆماڵ، (الوان)ی ركخراوی قاعیدهوه بای به ناوی دهكاتودهكاتو بهگشتی رۆژئاوا بگره ئهوروپاو ئهمهریكاو له ھهڕهشه ھۆپ))و ((ھیپ ((راپ))و سهمای شوازی له بهسوودوهرگرتندۆستانت، خزانو له (دوور :ـده گۆرانییهكانیان ئاوازیكه ئهوهن لهبهر ئهمانه ھه موو پاقالوه.. قاپی به فرو له دوورده ھهروهھا دوژمنین).. بهرهنگاربوونهوهی چاوهڕوانی ئمهئهمهش دهكهن)، دۆزه خیان رهوانهی تا بهموشهك... (موشهكسۆمادا الوانی لهنو بهفراوانی ھۆپ راپو سهمای كه بهگهیهكه،سود دهیهوێ له سۆماڵ قاعیده الوانی بای كردووهو تهشهنهیانباوهڕهكهی بیرو تا وهربگرت، رۆژئاواییه ھونهرییه شوازه لهوالوانی خهریكبوونی دیاره بكات. پهیدا ھهڕمن الواندا لهنو ته كینهوهی ھۆكاركی بۆته ھۆپ، ھیپ راپو سه مای به سۆمایقاعیده بۆیه بینیووه، خۆیان رۆی لهوبارهیهوه قاعیدهو له الوانشهرعییهت ئهمهریكییهوه مهنسوری ئهبو زاری لهسهر سۆماڵ له

رۆژئاواییه. ھونه رییه شوازه بهو دهداھهفتهیهی چهند لهم ڤیدیۆییه، وتاره ئهم پیانوایه چاودرانئهو بهدهنگهوهھاتنی له به شكه بهرھهمنراوهو رابردووداله داوای بوكرایه وهو الدن)هوه (بن دهنگی ناوی به كه وتارهیئهحمهد شخ شهریف شخ سهرۆك رژمی كردبوو سۆماییهكان

ھاوكاره. رۆژئاوادا لهگهڵ چونكه بوخنن،ناسراوهكانی كه سایهتییه له یه ككه كه ئهمتان، ئهحمهد شخكه راگهیاندووه (Newsweek)ی به بریتانیا، له سۆماڵ الیهكی ھهموو له ئهمه ریكا، له كهنه داو له بریتانیا و له «لرهلهوێ تا رۆیشتوون، سۆماڵ بهرهو كه ھهن الوان ئهوروپاداتیرۆریستی.» كاری ئهنجامدانی بۆ بكهن راھناندا له بهشداری

كادیرانه ئهم گهڕانهوهی كه بهوه دا ئاماژهی ناوبراو ھهروهھا

خۆكوژیش، ھرشی رهنگه تیرۆریستی، ھرشی ئهنجامدانی بۆئاسانه. كاركی

له خۆكوژانه لهو یهكك كه دهكهن، لهوه باس چاودرانزانكۆیی، خوندنی كورسیی بهجھشتنی پاش لهندهنهوه،خهتانی كهسی (٢٠) خۆكوژیدا سۆماڵو له ھرشكی گهڕایهوه خۆكوژه كهسه ئه و ھهر پاشان لسهندنهوه. ژیانی كرد و خونمهبهستی به تیرۆریستان كه ریكالمیدا، ڤیدیۆیی كاستكی لهتهقاندنهوه خۆكوژیو كاری ئهنجامدانی لهسهر الوان ھاندانیپش ئستا ساڵو نیوك بویان كردهوه ، خهكدا ئاپۆرهی لهنو

دهركهوت.مهترسیی له دواییه، به م بریتانیا، ئهمهریكا و باسه شیاویئهم بهوهی تگهیشتوون، گهرمی تیرۆر كوانوویهكی وهك سۆماڵ ،بهرھهمھنانی گهورهی ھهڕهشهیهكی به بووه ئهفریقییه دهوهته

خۆی. سنوورهكانی دهرهوهی بۆ رهوانه كردنی تیرۆریزموباوهڕهی ئهو گهیشتونهته بهدواداچوونه كانیان به پی چاودرانراھنانی قۆستنهوهو له بووه سهركهوتوو قاعیده ركخراوی كهوتانهی ئهو بۆ ناردنیان پاشان رۆژئاوادا و له كادیران له ھهندێبدهن. ئهنجام تیرۆریستانه خۆكوژیی چاالكیی ده توانن تیایدا كهخۆی ناوی نهیویستووه كه ئهمه ریكی، سهربازیی بهرپرسكی ئهندامانی تهراتنی ده بكات، ئاشكرا ویك) (نیوز تۆڕی بۆخراپترین سۆماڵ له ئازادییهوه، پهڕی بهو قاعیده، كارایبوبوونهوهی مۆتهكه یهو ئهم بهردهوامبوونی واشنتۆنه، مۆتهكهیئه وه ئهوروپادا، ئهمهریكاو به سۆماڵ قاعیدهی ئه ندامانهی ئهوناوچه به تهشهنهسه ندن له توانیویهتی قاعیده كه دهردهخهن

سهركهوتووبت. دنیادا جیاجیاكانیزهرقاویی وهك ئهویش دهچپ كه ئهمهریكی، مهنسوری ئهبودهرزی له بتو مهكته ب فاشیلی فانی) دنیای له (كۆچكردوودامهزراندنی داوای مهنسور ئهبو بت، كۆهوار جوگرافیادالهكاتیكدا دهكات، جیھاندا لهسه رتاسهری ئیسالمی خیالفهتكیخهونی جۆره لهو خیالفهتكی دامهزراندنی پوانهیهك ھهموو به

حوشتره!!

یاسین حهسه ن

سۆماڵ قاعیدهو "راپ"و


heftane issue 47

Documents