İsmail AYDIN

Hazır Giyim Üretimindeki Olası

Zararlı Kimyasallar

ve

Eko Alternatifleri

HAZIR GİYİM ÜRETİMİNDEKİ ZARARLI

KİMYASALLAR NEDEN DİKKATE ALINMAKTADIR ?+ Vücudumuzun dış dünya ile bağlantısını sağlayan derimiz; en geniş

organımızdır.

+ Derimizden her organımıza difüzyon mümkündür ve bir bölümünün

bile tahrip olması insan yaşamının yitirilmesine neden olabilir.

+ Özellikle son yıllarda hazır giyim ürünlerinin üretiminde kullanılan

boyarmaddelerin ve kimyasalların tüketicilerde alerjik reaksiyonlar

oluşturması nedeniyle, insan sağlığına karşı duyarlı ve çevreye zarar

vermeksizin üretilen ürünlere karşı zorunlu bir talep oluşturmuştur.

HAZIR GİYİM ÜRETİMİNDEKİ ZARARLI

KİMYASALLAR NEDEN DİKKATE ALINMAKTADIR ?

+ Ekolojik tekstil (Eko-Teks) konusu 1990’ların başında ortaya

atılmış olup, çevre ve insan sağlığına uygun tekstil üretimini esas

almaktadır.

+ Tekstil sektörü en fazla su, hava, kimyasal madde ve enerji tüketen

endüstri dallarından biridir. Hammaddeden başlayarak, iplik, dokuma,

terbiye ve hazır giyim ürünlerine çeşitli işlemler uygulanmaktadır.

Özellikle tekstilin her aşamasında uygulanabilen terbiye

işlenmelerinde kimyasal maddeler ve boyarmaddeler kullanılmaktadır.

HAZIR GİYİM ÜRETİMİNDEKİ ZARARLI

KİMYASALLARIN GLOBAL TOKSİK DÖNGÜSÜ

HAZIR GİYİM ÜRETİMİNDE OLASI ZARARLI

KİMYASALLAR…

AZOBOYALAR

MADDENİN, MADDE

GRUBUNUN VEYA KARIŞIMIN

ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

1AZORENKLENDİRİCİLER

VE AZOBOYARLAR

İnsan cildi veya ağız boşluğuyla doğrudan

veya uzun süreli temas edebilen tekstil ve

deri ürünler, bir veya daha fazla azo

grubunun indirgenmesiyle ayrılan, ek-2’de

yer alan aromatik aminlerin bir veya daha

fazlası tespit edilebilen nihai ürünlerde veya

bunların boyalı kısımlarında 30

mg/kg’ın(ağırlıkça %0,003) üzerinde

azoboyar içermeleri halinde piyasaya arz

edilemez.

Tekstil veya deri oyuncaklar

ile tekstil veya deri kıyafet

içeren oyuncaklar

Oyuncak kapsamında

değerlendirilecek kırtasiye

ürünleri

Giyim eşyaları, yatak

takımları, havlu, şapka, uyku

tulumları, çocuk bezi ve diğer

hijyenik kağıt ürünler

Ayakkabı, eldiven, kol saati

kayışı, el çantası,

cüzdan/çanta, evrak çantası,

boyna takılan para çantası

Nihai kullanıcının kullanımına

yönelik iplik ve kumaş

Sandalye örtüsü, mobilyaların

tekstil ve deri içeren bölümleri

AZOBOYALAR

+ Özellikle renklendirme işlemleri sırasında karşılaştığımız ve

mutajen ve karsinojen olan bu maddeler boyama ve baskıda

kullanılırlar. Doğal ve kimyasal tekstil liflerinin ve bu liflerden elde

edilen mamullerin boyanmasında çeşitli boyarmaddeler ve yöntemler

kullanılmaktadır. Tekstil liflerinin boyanmasında kullanılan

boyarmaddeler:

AZOBOYALAR

+ Tekstil liflerinin boyanmasında kullanılan bu boyarmadde

gruplarından bazıları indirgenerek parçalanıp alerjik ve karsinojenik

etkilere yol açabileceklerinden bazı azo boyarmaddeleri sağlık

açısından tehlike yaratabilmektedir [1-Moll, 1991]. 1988 yılında

MAK (Menschliche Arbeits Konsantration) komisyonu indirgen

parçalanma ile açığa çıkan aminlerin kanser oluşturma riski taşıdığı

bildirilmiştir.

+ Azo boyarmaddelerinde indirgen parçalanmayla sözü geçen

aminlerin oluşup oluşmadığı incelenmiştir. Zararlı aminler, MAK III

A1 (insanlarda karsinojen) ve MAK III A2 (hayvan araştırmalarına

göre karsinojen) aminlere parçalanan boyarmaddelere göre

sınıflandırılmıştır [2-Höcker, 1994].

AZOBOYALAR

+ Azo parçalanmasında bağırsak bakterilerinin ve karaciğer

enzimlerinin payının büyük olduğu, deri bakterilerinin de bu redüktif

parçalanmayı sağladıkları araştırmalarla ortaya konmuştur [3-Platzek

ve ark., 1999]. TRGS’ e (Technische Regel für Gefahrstoffe –Zararlı

Maddeler İçin Teknik Kurallar) göre kullanım ortamında çözünen azo

boyarmaddeleri benzer kanser oluşturma riskine sahiptir.

FTALATLARMADDENİN, MADDE GRUBUNUN VEYA

KARIŞIMIN ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

2

FTALATLAR

(a) Bis (2-etilheksil) fitalat (DEHP)

CAS No: 117-81-7

(b) Dibütil fitalat (DBP)

CAS No: 84-74-2

(c) Benzil butyl fitalat (BBP)

CAS No: 85-68-7

Plastik materyali içinde ağırlıkça % 0.1’den

daha yüksek konsantrasyonlarda sayılan

fitalatları içeren ürünler piyasaya arz

edilemez.

Çocuk kullanım ve bakım

ürünleri

Oyuncaklar

Oyuncak kapsamında

değerlendirilecek kırtasiye

ürünleri

Ayakkabılar

(ç) Di-‘izononil’ fitalat (DINP)

CAS No: 28553-12-0 ve 68515-48-0

(d) di-‘izodesill’ fitalat (DIDP)

CAS No: 26761-40-0 ve 68515-49-1

(e) di-n-oktil fitalat (DNOP)

CAS No: 117-84-0

Plastik materyali içinde ağırlıkça % 0.1’den

daha yüksek konsantrasyonlarda sayılan

fitalatları içeren çocukların ağızlarına

koyabilecekleri ürünler piyasaya arz

edilemez.

Çocuk kullanım ve bakım

ürünleri

Oyuncaklar

Oyuncak kapsamında

değerlendirilecek kırtasiye

ürünleri

FTALATLAR

+ Ftalatlar aynı zamanda, özellikle üretim endüstrilerine yakın su ve

karasal ekosistemler için çevresel riskler içermektedir.

+ Bazı ftalatların bioakümülatif oldukları ve suda yaşayan canlıların

yapılarında biriktikleri tespit edilmiştir. Örneğin BBP’ın akuatik

organizmalar için toksik olduğu ve çevre için de uzun dönemde zararlı

olacağı kanıtlanmıştır. Çalışmalar BBP’ın; balıkta endokrin

(hormonal) bozucu etkisi olduğunu göstermiştir.

+ Kuşların ve memeli hayvanların da gıda zinciri dolayısıyla dünya

çapında etkileneceği kesindir.

+ Avrupa Birliğinin 2002 yılında yayınladığı endokrin bozucular ile ilgili raporunda yüzlerce kimyasal

madde içinde çevre ve insan sağlığına zararı net olarak gösterilmiş 60 madde bulunmaktadır. Bu

maddeler arasında ftalatlar da yer almaktadır. Ftalatlar çevrede kararlı ve doğada en fazla bulunan insan

yapımı kimyasallar arasındadır [4]. Özellikle besin yoluyla belli seviyeye kadar biyokümülatiftirler.

Deney hayvanları üzerinde yapılan incelemelerde çeşitli toksik etkileri olduğu gözlenmiştir [5].

+ Jinekomasti, erkeklik ve kızlık hormonlarının üretiminde olacak eksikliklere ve fazlalıklara bağlı

olarak insanlarda meme dokusunun büyümesidir. 11-15 yaş arası 40 pubertal jinekomasti hastasıyla

yapılan bir araştırmada; bazı ftalatların (DEHP, MEHP) jinekomasti hastalarında, sağlıklı bireylere göre

daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca DEHP'nin androjen hormonunu azalttığı ve östrojen

hormonunu arttırdığı gözlemlenmiştir. Ftalatın meme dokusunu arttırdığı da yine bu çalışmayla tespit

edilmiştir [6].

+ İnsanlara -kısmen çocuklara- bir başka zarar kaynağının ise ftalatların solunması olduğundan şüphe

edilmektedir. Diğer bir araştırma ise atmosferik DEHP'nin çocuklarda astıma neden olduğu

belirtilmektedir [7]. Okul çağındaki çocuklarda yapılan çalışmada idrarda fitalat metabolitlerinin

düzeyleri ile dikkat dağınıklığı, hiperaktivite bozukluğu bulguları arasında kuvvetli bir ilişki olduğu

gösterilmiştir [8]. NHANES'in yaptığı araştırmada rastgele seçilen deney grubundaki deneklerin

tümünün üresinde fialata rastlanmıştır. Yine aynı araştırmada 6-11 yaş arası çocuklarda ftalatın

yetişkinlere göre daha fazla bulunduğu gözlenmiştir [9]. J.W. Brook, S. P. Caudill ve arkadaşlarının

yaptığı farklı bir çalışmada 12-16.5 yaş arası 19 çocuktan üre örneği alınıp analiz edilmiştir. Tüm ürelerde

tespit edilebilir seviyede MEHP, MBzP, ve MBP bulunmuştur. Bunların geçiş sebebi olarak sabunlar,

şampuanlar ve parfüm gibi güzellik ürünleri gösterilmiştir [10]. Bazı ftalatlar hayvanlarda kansere

neden olurken, en çok bilinen fitlat olan DEHP, di-(2etilheksil), fitalatın insanlarda kansere neden olduğu

IARC (International Agency for Research on Cancer-Uluslar arası Kanser Araştırma Ajansı) tarafından

kabul edilmiştir [11-12]. DEHP'i, EPA (Environmental Protection Agency) tarafından "olası kanserojen

madde" olarak tanımlanmıştır. Ayrıca "National Toxicology Program" DEHP'yi "öngörülmüş kanser

sebebi" olarak tanımlamıştır [11, 12, 14].

+ REACH'e (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) aday olarak

gösterilen 6 farklı fitalat (DEHP, BBP, DBP, DINP, DIDP, DDP) sınırlandırmaya alınmıştır [15].

+ BBP, DBP ve DEHP ile yapılan araştırmalarda bu maddelerin; bebek ölümlerine, bebek sakatlıklarına

ve bebek eşey organı gelişiminin durmasında efektif olduğu gözlenmiştir [16, 17, 18]. Kansere ve genetik

olarak sorunlara yol açtığı, hamilelik dönemimde plasentadan embriyoya ftalat geçişi olduğu

gözlemlenmiştir [16, 17, 19]. Bebeklerle ilgili diğer bir çalışmayı ise; İtalya'da 2003 yıllında Latini ve

arkadaşları yapmıştır. 84 yenidoğanın kordon kanında serum DEHP ve MEHP düzeyleri incelenmiş ve

altmış beş (% 77) bebeğin kanında DEHP ve MEHP saptanmıştır. MEHP pozitif olanlar bebeklerde

doğum hatası daha düşük olarak belirlenmiştir. Düşük doğum hatasının DEHP'nin indüklediği

intrauterin enflamatuvar süreçler nedeniyle olabileceği belirtilmiştir [20].

+ Günlük hayatta sıklıkla karşılaşılan ftalatlarm insan sağlığına olumsuz etkileri son yirmi yıldır yapılan

birçok çalışma ile gösterilmiştir. İnsanlar intrauterin yaşamdan başlayarak ömürleri boyunca bu

maddeyle etkilenmektedirler. İnsanların ne kadar ftalatla karşılaştığı, temas ettiği maddelerdeki ftalat

miktarı, o madde ile olan günlük temas ve insanların günlük aktivitelerinin hepsi ile beraber

matematiksel hesaplamalar yapılarak incelenmektedir. Toplumun her yaş grubu dahil edilince ortalama

günlük insanların kilo başına 3-30 mg DEHP'ye maruz kaldığı hesaplanmaktadır. Bu hesaba işte

etkilenim, tıbbî etkilenim ve çocukların plastik oyuncaklar ile teması dahil edilmiştir. Plastik oyuncakları

özellikle ağza götürerek temas nedeniyle etkilenimin daha fazla olduğu düşünülmektedir [21]. Yaş

ilerledikçe etkilenim azalmaktadır.

+ Tüm bu bilgiler değerlendirildiğinde gelişimin en hızlı olduğu dönemler olan intrauterin, bebeklik ve

pubertal dönemde en fazla etkilemin olduğu görülmektedir. Bu etkilenimlerin özellikle üreme sistemi olmak

üzere vücutta ciddi ve kalıcı etkiler bırakabileceği düşünülmektedir. Günlük yaşantımızın birçok alanında

plastik ürünlerin kullanıldığı ve plastik içeren maddelerin büyük çoğunluğunda ftalatlar olduğu

düşünülürse ne kadar çok risk altında olduğumuz ortadadır. Bebekler ve küçük çocuklar tarafından plastik

oyuncak ve kırtasiye malzemelerinin ağza götürülerek teması, ağızda tutulması ve yutulması durumunda

tükürük sıvısı, mide ve bağırsak içi ortamlarındaki farklı pH değerlerinde, vücut sıcaklığında ve oda

sıcaklığındaki migrasyon oranının belirlenmesi sonuçları aşağıda verilmiştir.

FTALATLARIN MİGRASYONU

DEHP’in migrasyon grafiği

Ftalat analizleri sonucunda oyuncak bebek ayakkabısında toplam %3,57 oranında bulunan

DEHP'nin 25±2 °C'de migrasyon oranlarının; pH:7,0±0,01 distile suda %1,28, pH:6,8±0,01

tükürük ortamında % 1,46, pH:2,2±0,01 midede %1,34 ve pH:8,0±0,01 bağırsak ortamında

%0,65 olarak gerçekleştiği belirlenmiştir. DEHP'nin 37±2 °C'de migrasyon oranları ise;

pH:7,0±0,01 distile suda %1,4, pH:6,8±0,01 tükürük ortamında %1,61, pH:2,2±0,01 mide de

%0,95 ve pH:8,0±0,01 bağırsak ortamında %0,62 olarak hesaplanmıştır.

ALEV GECİKTİRİCİLER

MADDENİN, MADDE

GRUBUNUN VEYA KARIŞIMIN

ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

3

ALEV GECİKTİRİCİLER

(a) Tris(aziridinil)

Fosfinoksit (TEPA)

CAS No: 545-55-1

(b) Polibromobifeniller (PBB’ler)

CAS No: 59536-65-1

(c) Tris(2,3dibromopropil) fosfat

(TRIS)

CAS No: 126-72-7

Ciltle temas edecek giysi, iç çamaşırı ve çarşaf

gibi tekstil ürünleri sayılan alev geciktiricileri

içermeleri halinde piyasaya arz edilemez.

Deriyle temas edecek giysi, iç

çamaşırı ve çarşaf gibi tekstil

ürünleri

KADMİYUMMADDENİN, MADDE

GRUBUNUN VEYA

KARIŞIMIN ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

4

KADMİYUM

CAS No: 7440–43–9 ve

bileşikleri

-Vinil klorür polimerleri veya kopolimerleri (PVC)

-Poliüretan (PUR)

-Renkli masterbeç üretimi haricinde kullanılan

düşük yoğunluklu polietilen hariç olmak üzere

düşük yoğunluklu polietilen

-Selüloz asetat (CA)

-Selüloz asetat bütirat (CAB)

-Epoksi reçine

-Melamin-formaldehid (MF) reçineleri

-Üre-formaldehid (UF) reçineleri

-Doymamış polyesterler (UP)

-Polietilen terefitalat (PET)

-Polietilen terefitalat (PBT)

-Saydam/genel amaçlı polistiren

-Akrilonitril metilmetakrilat (AMMA)

-Çapraz bağlı polietilen (VPE)

-Yüksek-etkili polistiren

-Polipropilen (PP)

Ambalaj malzemeleri

Okul ve büro malzemeleri

Mobilya, karoser ya da

benzerleri için tasarlanmış

bağlantı malzemeleri

Giyim eşyaları ve giysi

aksesuarları (eldivenler dahil)

Emprenye edilmiş, kaplanmış,

örtülmüş veya lamine edilmiş

tekstil kumaşları

Suni deri

Yanda sayılan ürünler, metal ağırlığının %0,01’ine

eşit veya daha yüksek konsantrasyonlarda

kadmiyum içermeleri halinde piyasaya arz

edilemez.

Takı yapımında kullanılan

metal boncuk veya diğer

metal parçaları

NİKEL

MADDENİN, MADDE

GRUBUNUN VEYA KARIŞIMIN

ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

5NİKEL

CAS No: 7440–02–0

ve bileşikleri

-Takı eşyalarından nikel salınma oranının 0.2

mikrogram / cm² /hafta’dan (göç sınırı) daha

az olmaması halinde delinmiş kulaklara ve

insan bedeninin başka delinmiş kısımlarına

takılan tüm takı eşyaları,

-Eğer ürünlerin deriyle doğrudan ve uzun süreli

temas eden kısımlarından nikel salınma oranı

0.5 μg/cm²/hafta’dan daha fazla ise yanda

sayılan ürünler ve benzerleri,

-Eğer nikel dışındaki kaplama, ürünün normal

bir biçimde kullanıldığı en az iki yıllık süre

boyunca ciltle doğrudan ve uzun süreli temas

halindeki kısımlardan nikel açığa çıkışının 0.5

μg/cm²/hafta’dan az olmasını sağlamıyorsa

nikel dışındaki bir kaplamaya sahip yanda

sayılan ve benzeri ürünler piyasaya arz

edilemez.

Küpe

Kolye, bilezik ve zincir, halhal,

yüzük

Kol saati, saat kayışı ve

sıkılaştırıcısı

Giysilerde kullanılmaları

halinde perçin düğmesi,

sıkılaştırıcı, perçin, fermuar ve

metal damga

ORGANOKALAYLARMADDENİN, MADDE GRUBUNUN

VEYA KARIŞIMIN ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

6ORGANOSTANİK

BİLEŞİKLER

Tekstil ve deri ürünleri, ürün ya da ürün

parçalarında kalay içeriği ağırlıkça

%0.1’den daha yüksek tributiltin (TBT)

ve trifeniltin (TPT) gibi üç grup bağlı

organostanik bileşikler içermeleri

halinde piyasaya arz edilemez.

Tekstil ve deri ürünleri; karışım, ürün ya

da ürün parçalarında kalay içeriği

ağırlıkça %0.1’den daha yüksek

dibutiltin (DBT) bileşikleri içermeleri

halinde halka satılmak üzere piyasaya

arz edilemez.

Tekstil ve deri ürünleri

Sayılan ürünler; karışım, ürün ya da

ürün parçalarında kalay içeriği ağırlıkça

%0.1’den daha yüksek dioktiltin (DOT)

bileşikleri içermeleri halinde halka

satılmak üzere piyasaya arz edilemez.

Tene temas etmesi öngörülen

tekstil ürünleri

Eldivenler

Tene temas etmesi öngörülen

ayağa giyilen ürünler ya da

ayağa giyilen ürünlerin

parçaları

Çocuk kullanım ve bakım

ürünleri

Tampon, hijyenik ped, göğüs

pedi, çocuk bezi ve benzeri

ürünler

PERFLOROOKTAN SÜLFONATLAR

MADDENİN, MADDE

GRUBUNUN VEYA KARIŞIMIN

ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

7PERFLOROOKTAN

SÜLFANATLAR

1 μg/m² ve daha yüksek konsantrasyonlarda

perflorooktan sülfanat içermeleri halinde sayılan

ürünler piyasaya arz edilemez.

Tekstil ve diğer kaplanmış

ürünler

NONİL FENOL VE ETOKSİLATLARIMADDENİN, MADDE GRUBUNUN VEYA

KARIŞIMIN ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

8

NONİL FENOL VE NONİL

FENOL ETOKSİLATLAR

NONİL FENOL

CAS No: 25154-52-3

NONİLFENOL ETOKSİLATLAR

Aşağıdaki amaçlar için madde veya karışımın

ağırlıkça %0,1’ine eşit veya daha yüksek

konsantrasyonlarda nonil fenol ve nonil fenol

etoksilat içermeleri halinde, sayılan ürünler

piyasaya arz edilemez.

- Yıkama sıvılarının geri dönüştürüldüğü ya

da tamamen yok edildiği kontrollü kapalı kuru

temizleme sistemleri ya da yıkama sıvılarının

geri dönüştürüldüğü ya da tamamen yok

edildiği özel işlemli temizleme sistemleri

hariç olmak üzere endüstriyel veya kurumsal

temizlik,

- Ev temizliği,

- Atık suya herhangi bir salınım

yapılmaksızın işleme veya biyolojik atık

su arıtması yapılmadan önce işlem

suyundan organik kısmı tamamen

ayırmak için ön işleme tabi tutulduğu

özel işlemli sistemler (koyun derisinin

yağının alınması) hariç olmak üzere

tekstil ve deri işlemede,

- Kağıt hamuru ve kağıt üretiminde.

Deterjanlar

Tekstil ve deri ürünleri

Kağıt ürünler

KURŞUNMADDENİN, MADDE GRUBUNUN VEYA

KARIŞIMIN ADI

KISITLAMALAR ÜRÜNLER

8

KURŞUN

Kurşun ve bileşikleri ile yapılan

çalışmalarda havadaki kurşun miktarı

max. 0,15 mg/m3 olacaktır. İşçi başına

hava miktarı 15 m3 olacak ve 3 ayda

bir sağlık kontrolü yapılacaktır.

Kurşunun eşik sınır değeri (ESD) 40

mikro gram Pb/100 ml kan ve ortam

için 0,075 mg/m3 tür. Bağlayıcı

biyolojik sınır değeri 70 mikro gram

Pb/100 ml kan ve ortamdaki zaman

ağırlıklı ortalama konsantrasyon

TLV/TWA değeri için 0,15 mg/m3

belirlenmiştir

Stabilizörler, inorganik

pigmentler

SONUÇ

+ İnsanın ikinci bir derisi olarak kabul edeceğimiz ve deriyle temas

halinde olan hazır giyim ürünleri solunum, sindirim ve/veya ter

yoluyla hiçbir şekilde insana zarar vermemelidir. En azından bu

geçiş aşamasında sınır değerlerinin saptanması zorunludur. Yine

de bu sınır değerleri insan fizyolojisine göre değişmektedir.

+ Dolayısıyla, insan sağlığını ve çevreyi tehdit edebilecek

maddelerin yerine eko alternatiflerini kullanmak gerekir. Nitekim

bu hazır giyim ürünlerinin üretimi esnasında çevreye birçok atık

bırakılmaktadır. Bunların ekolojik etkileri tüm canlılar ve çevre

için bir tehdittir.

TEŞEKKÜR EDERİM

Referanslar

(1) Moll, A.R. 1991. Die Toxikologie von Textilfarbstoffen-Sind Farbige Textilien Gesundheitlich Unbedenklich. Melliand

Textilberichte 10: 836-840 Öko-Tex Standart 100

(2) Höcker, H. 1994. Eine Sinnvolle Textilanalytik im Hinblick auf Schadstoffe und Allergologisches Potential 11. Textilsymposium,

DWI. (28 February) Aachen, 522-524 IARC Monographs Supl. 7, 1987, Lyon, 56-74.

(3) Platzek T., Lang, C., Grohmann, G., Gi, U.S, Baltes, W. 1999. Formation of a Carcinogenic Amine from Azo Dye by Human Skin

Bacteria. Human and Experimental Toxicology,18: 522-529.

(4) Bradbury, J.; (1996) “UK panics over phthalates in babymilk formulae”.

(5) Durmaz, E., Özmert E.; “Ftalatlar ve Çocuk Sağlığı”.

(6) Durmaz, E. ve ark.; (2009), “Plasma Phthalate Levels in Pubertal Gynecomastia”.

(7) Oie, L., Hersoug, L.G., Madsen, J.D., “Residential exposure to plasticizers and its possible role in the pathogenesis of asthma”.

(8) US Food and Drugs Administration; (2009), “Center for Devices and Radiologycal Health, Safety Assesment of di(2-ethylhexyl)

phthalate released from PVC Medical Devices.

(9) CDC (2010c) “U.S. Centers for Disease Control and Prevention National Report on Human Exposures to Enviromental

Chemicals: Di-n-butyl phthalate”.

(10) Brooks, J.W., Caudill, S.P. ve ark.; (2001), “Phthalate Monoesters Levels in the Urine of Young Children”.

(11) ATSDR, (Agency Toxic Substance Disease Registry ); (1993b), (2002).

(12) IARC, (International Agency for Research on Cancer); 1987.

(13) Avrupa Komisyonu.

(14) EPA, (Environmental Protection Agency); (1991), (1998), (2009).

(15) REACH, (Registration, Evaulation, Authorisation and Restriction of Chemicals), Candidate List.

(16) CPSC, (Consumer Product Safety Commission); (2010b), (2010c), (2010d).

(17) NTP, (National Toxicology Program); (1983), (1989).

(18) HSDB, (Hazardous Substances Data Bank); (2010a).

(19) Latini, G. ve ark., “Exposure to di(2-ethylhexyl) phthalate in humans during pregnancy: a preliminary report”.

(20) Koch, H.M., Drexler, H., Angerer, J.; (2003), “An estimation of daily intake of di(2-ethylhexyl) phthalate and other phthalates in

general population”.

(21) CSTEE (Scientific Commitee for Toxicity, Ecotoxicity and the Environment); (1998), “Opinion on phthalate migration from soft

PVC toys and child-care articles opinion expressed the 6th CSTEE plenary meeting”.