HASTA HAKLARI ve YASAL YKMLLN BOZULDUU DURUMLAR.Hatice OLTULUOLU

Hak, yasal ya da ahlaki uygulamalarda kullanlan bir kavramdr. Yasam hakk, zgrlk, eitlik, mutluluk, mlkiyet, mahremiyet gibi ahlaki haklarn yansra bireyin yaam standardna ilikin insan haklar da byk nem tar.

Bireyin salkl ve esenlikle yaamnda retken, mutlu olmas bir stnlk deil, insanlk onuruna, eitlik. kardelik ilkelerine yakr bir haktr

lkelerin vatandalarn koruyan baz yasal dzenlemelerinde kurallar olarak yer alrken, dier yandan insan Haklar Komisyonu (1966), insann bu temel hakkna olan inanc ile "salk hakk" ve bununla ilgili ana hedederi saptamtr.

Bunlar; Modern evrenin yaratt tm tehlikelerden insann korunmas, Ekonomik, sosyal, corafi tm snrllklara karn herkesin bakm ve tedavi hizmeti almas, Her insann yaamn ve retkenliini gvencede srdrmesini salayan yeteneklerini gelitirme frsatlarna sahip olmas, Tm giriimlerin insan bulunluu ve saygnlna, onuruna uygun olmas haklar eklinde belirtilmitir.

Hemire, bireyin ve topIumun gereksindii trde. zamanda, nitelikte "yardm" hizmetini gerekletirirken, tm teknik beceri ve mesleki bilgilerinin yansra kiisel ve mesleki (hemsirelik) felsefesinden de yararlanr.

Hasta haklar kavramsal olarak deerlendirildiinde 2 kavramdan olutuu grlmektedir.HakHasta

HakKiinin korunmaya deer karlarn koruyabilmesi iin hukuk sisteminin verdii yetkidir.Kiiye hukuk sisteminin tand zgrlklerdir.

Hak zgrlktr.zgrlk yapabilmektir.

HASTA HAKLARI

Hasta

Maddi ve manevi kayplar olan ve salk hizmeti alma ihtiyacnda olan kiidir.

Hastann maddi kayplar vardr. Hastann fiziksel kayplar vardr. Hasta tehis ve tedavi ilemleri iin para demektedir. Hasta tehis ve tedavi ilemleri iin zaman kaybetmektedir. Hastann tehis ve tedavi ilemleri iin i kayb vardr.

Hastann manevi kayplar vardr. Hasta sevgi beklemektedir. Hasta efkat beklemektedir. Hasta ilgi beklemektedir. Hasta gvenmek istemektedir. Hasta inanmak istemektedir.

Hasta salk hizmeti alma gereksinimi olan kiidir. Hasta salk hizmetini satn alan kiidir. Hasta hizmet edilen kiidir. Hasta mteridir.

Hasta Haklar

Maddi ve manevi kayplar olan ve salk hizmeti alma ihtiyacnda olan kiilerin ulusal ve uluslar aras mevzuat ile teminat altna alnm haklardr.

Hasta haklar uluslararas mevzuat ile teminat altna alnm haklardr. Lizbon Hasta Haklar Bildirgesi Amsterdam Hasta Haklar Bildirgesi Bali Hasta Haklar Bildirgesi

Hasta haklar ulusal mevzuat ile teminat altna alnm haklardr. Hasta Haklar Ynetmelii Hasta Haklar Ynergesi Hekim Seme Ynergesi

HASTA HAKLARI Hipokrattan bu yana sz edilen "hasta haklar", belirqin olarak 19. yzyln ortalarnda ele alnmtr. Bu haklardan bir ksm,temel insan haklarnn ele alnd etik kurallardan Bir ksm da yasal dzenlemelerlede yer alan haklardan olmutur

Hasta haklarnn geliimi yllar almtr.

Hasta haklarnn geliimi aamalar eklinde gereklemitir.

Hasta haklar hekimler tarafndan savunulmutur. Hasta haklar ihlalleri tarih boyunca olmutur.

Hasta haklarn tanmlayan ulusal hasta haklar bildirgeleri yaynlanmtr.

Hasta haklarn tanmlayan uluslararas hasta haklar bildirgeleri yaynlanmtr.

Hasta haklar ulusal anayasa ve yasalara girmitir.

1950'li yllarda ABD'de hemireleri hasta haklarnn, hasta bakm asndan nemini anlamlar.1959 yllarnda, "Modern hemirelik hizmetlerinden kiilerin beklentileri isimli yayn kalrlm. Bylece "Hasta Haklar''na hemirelik yaklam ilk olarak gelimitir.

Hasta haklarn tanmlayan hasta haklar bildirgeleri bulunmaktadr.

1972 Amerika Hastaneler Birlii Hasta Haklar BildirgesiHasta Haklar" izelgesi oluturulmu. Salk disiplinlerinde yeni roller olumutur. zellikle hemirelik disiplini, hasta haklarn savunma rol yklenen bir disiplin olmutur.

1981 Dnya Tabipler Birlii Lizbon Hasta Haklar Bildirgesi

1994 Dnya Tabipler Birlii Amsterdam Hasta Haklar Bildirgesi

1995 Dnya Tabipler Birlii Bali Hasta Haklar Bildirgesi

Tarihte haklar iin savaan hasta bulunmamaktadr.

Hastalar haklarn savaarak kazanmamtr.

Hasta haklarn savunan tarih boyunca hekimler olmutur.

KNC BLM

Salk Hizmetlerinden Faydalanma HakkAdalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak FaydalanmaBilgi stemeSalk Kuruluunu Seme ve Deitirme

Personeli Tanma, Seme ve Deitirmencelik Srasnn Belirlenmesini stemeTbbi Gereklere Uygun Tehis, Tedavi ve BakmTbbi Gereklilikler Dnda Mdahale Yasa

tenazi YasaTbbi zen GsterilmesiNC BLMSalk Durumu le lgili Bilgi Alma Hakk Genel Olarak Bilgi steme Kaytlar nceleme Kaytlarn Dzeltilmesini steme

Bilgi Vermenin Usul Bilgi Verilmesi Caiz Olmayan ve Tedbir Alnmas Gereken HallerBilgi Verilmesini YasaklamaMadde 20- lgili mevzuat hkmlerine ve hastaln mahiyetine gre yetkili mercilerce alnacak tedbirlerin gerektirdii haller dnda; hasta, salk durumu hakknda kendisine veya ailesine veya yaknlarna bilgi verilmemesini isteyebilir.

DRDNC BLMHasta Haklarnn KorunmasMahremiyete Sayg GsterilmesiRza Olmakszn Tbbi Ameliyeye Tabi TutulmamaBilgilerin Gizli Tutulmas

BENC BLM

Tbbi Mdahalede Hastann RzasHastann Rzas ve zinTedaviyi Reddetme ve Durdurma Kn veya Mahcurun Tbbi Mdahaleye tirakiAllm Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanmas

Rzann ekli ve GeerliliiBu maddede rzann herhangi bir ekle bal olmad ifade edilmektedir.

Kanuna aykr rzann geerlilii sz konusu deildir.

Ahlaka aykr rzann geerlilii sz konusu deildir.Organ ve Doku Alnmasnda RzaAile Planlanmas Hizmetleri ve Gebeliin Sona Erdirilmesi

ALTINCI BLMTbbi AratrmalarTbbi Aratrmalarda RzaGnllnn Korunmas ve Bilgilendirilmesi

YEDNC BLMDier HaklarGvenliin SalanmasDini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanmansani Deerlere Sayg Gsterilmesi ve Ziyaret

Refakati BulundurmaHizmetin Salk Kurum ve Kuruluu Dnda VerilmesiSEKZNC BLMSorumluluk ve Hukuki Korunma YollarMracaat, ikayet ve Dava Hakk

KUSURSUZ HiZMET

Etkin bir bakm hizmeti, hemirenin yetkisi erevesinde. ok ynl sorumluluklarn stlendii lde ve srede gerekleebilir. Hemirenin hizmet ve grev alan deise de, hasta/salkl bireye ve ailesine olan sorumlluklar her alanda srecektir.

Sunulan bakm hizmetinin kusursuz ulatrlaca ilk hedef, NSANdr

kusursuz bir hizmet iin, kurum koullar, olanaklar ve politikas ile uzman, eksper kiilerin mesleki literatr ve ilemsel kitaplarndan yararlanlarak saptanan bakm standard, yasal bir lttr.

kiinin bireyselliine, btnlne, onur ve gizlilik duygusuna sayg ve onyargsz bir yaklam salar.

Belki bir gnEn sevdiimiz hasta olacak

Belki bir gnEn sevdiimiz can ekiirkenYannda olamayacaz

Belki bir gnehrin izbe sokanaKaza ile yere ylacaz

Belki bir gnTatil beldesindeKrizle topra avulayacaz

Belki bir gn Kanser saracak iimiziSevgi efkat bekleyeceiz

Haklarmz olmal

YASAL SORUMLULUK VE YKMLLN BOZULDUU DURUMLAR

Hizmet Kusuru; kusur, tasvip edilmeyen onaylanmayan hareket ve davranlardr. Hukuki kusur ise; yasaya uygun davranabilecek durumda olduu halde, davranmayan, ykmllklere aykr hareket eden kiliinin eylemi iin verilen yargdr

Yasal adan hizmet kusuru iki biimde ele alnr. Bunlar;Kasdi/istentili kusur; bilerek yasal hukuki kurallara aykr hareket etmek yani bilinli ve istekli olarak haksz bir sonucun domasna neden olma, kast olarak nitelenir.Kastl olmayan bir kusur. Yani ihmaldir. Ihmal durumunda zen gsterme ve nlem alma eksiklii sz konusudur.

Ihmal ve Ihmal Unsuru ; islev/faaliyetlerden birinin belirgin bir gereke ve kant olmakszn yaplmamas bir ihmaldir ve hukuki sorun yaratr

Zarar ve Trleri ; Hukuki adan zarar, bakm ve tedavi hizmetini yklenen kiiler dnda, kurum/bakm birimi stlendii hizmeti yerine getirmedike de hasta ve ailesi zarar iddiasnda bulunabilir

Salk hizmetini yklenen kurum/kuruluda, kusurlu ara/gere, aygt ve donanmla da "zarar"a neden olur.

Kiinin bedensel btnlnn bozulmas; onunalma gcnn tmn veya bir blmn yitirmesi,Oluan zarar nedeni ile ekonomik adan yoksullukla karlamasDoan zarar nedeni ile, yaplan tedavinin giderlerini stlenebilir.

Bedensel btnln bozulmas, Srekli Gegicidir.Ancak Giderin lsn belirlemede kusurun arl yarg ile saptanr. Bunlar;Ar kusur,Hafif kusur,Orta kusur olarak derecelendirilir.

Hemirenin bakm grevine ilikin tutum, davran ve eylemleri ile bireyin btnlne zarar verebilecek kusurlar olmak zere, Kusurlu ilem/ hatal uygulama Ihmal kusuru Aslsz ifade /iftira Geersiz / aslsz nedenlerle hastay tutma

Hastay tesbit etmeKurumda alkoyma Onuruna, bireyselliine, mahremiyetine saygszlk,HileSaldr ve iddet-Bireyi/ailesini protesto etmek

-Bireyin izin/onay alnmakszn, bakm ve tedavi giriimlerini uygulama (kan alma, alkol testi) veya dokunma.- Bireyin istei dda tan, tedavi ve bakm ilemleri iin zorlamaSahtekarlkYasal nitelik tayan kayt/evraklarda tahribat

Cinsiyet-Kasti- Kaza olarak- Cinsiyete su ortakl durumlar olarak gruplanabilir.

HEMRENiN YASAL SORUMLULUKLARINI KORUYAN NLEMLER

Sorumluluk tanmnda da belirtildigi gibi, bu kavram, Yasal ve ahlaki kurallara uyumda Olumlu ve yasal ve ahlaki kurallara aykrlktan olumsuz sorumluluklarn her ikisini birlikte ierir

Hemire, mesleki eitim dzeyi ve deneyimleri, yaplan "i tanmlarna bakm slandartlarna", uygun profesyonel tutum, davranlar ve birey, ailesi ve disiplinleraras olumlu ilikileri ile kurumla birlikte kusursuz bir hizmet sunabilir.

Yazl izin/Onay; Planl tm ilemler ve girisimlerin;Hastann anlayaca bir dille.YararlarAlternatifleri veTm riskieri ileKatlm/kabuln bireyin istemine bal olarak,Reddetme hakk olduu ve gerektiindeHeklmi ile iliki kurma yollar aklanarak gerekletirilir

Hemirelik hizmetinde yasal sorumluluklardan bir dieri de Tibbi direktiflerle ilgilidir. Hemire; Yeterince ak olmayan ve soruna neden olan direktifler, hekimin yazl aklamasndan/dorulamasndan sonra kayt ve uygulamaya gemelidlr. Sakncal grlen direklifleri, supervisrlere rapor etmelidir. Szel/telefonla ald direklifleri, istem veren hekime imzalatmaldr.

Direktif gnlk olarak deimedike, verilen son tarihe uygun olarak tedavi uygulamay srdrmelidir.Narkolik, analjezik ve antibiyotik preparat direktiflerini sklkla kontrol etmelidir.Olaan d bir durumla karlatnda durumu yetkili ste rapor etmeli ve tutanak tutmaldr.

Kayt tutma ve raporla ilgili yasal nlemler kapsamnda Hemire; Kayt/rapor konusuna ilikin tarih ve saatler, isim ve bilgiler, doru ve tam olarak okunakl, objektif ve kisisel belgelere dayal, drst ve savunabilir, imzal kaytlar tutmaldr. lyi ve doru karar/yarglarn belgelemeli, gerekli grdnde yalnzca kendisi iin kayt tutmal ve saklamaldr.

KUSURUN SAPTANMASI VE GIDERlM

Bakmla ilgili beklenen davranla, kusurlu eylemde grulen davran ve tutumarasndaki farkllk, kusurun saptanmasn salar.

******************************************************