ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών – Κατεύθυνση Δημοσίου Δικαίου

«Συνταγματικό Δίκαιο » - Ακαδημαϊκό έτος 2005/06

ΘΕΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ SUPREME COURT

HAMDI

Vs.

RUMSFELD

Υπεύθυνοι Καθηγητές: Επιμέλεια Εισήγησης:

Γ. Δρόσος Λιαροστάθη Δήμητρα[ΑΜ 418]

Ν. Αλιβιζάτος

ΑΘΗΝΑ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2006

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………….……...3

ΙΙ. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ…..………….…………………..……………...4

ΙΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΜΑΧΗΣ……….………………….…………....6

ΙV. Η ΣΥΝΑΦΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ: Rasul v. Bush………………..….….…….………...9

V. ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟΦΑΣΗΣ…………...….……..….………………...10

VI. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ……………………………………..……….……………….17

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ………………………………………………………………………19

ΑΡΘΟΓΡΑΦΙΑ………………………..…………………….………………………25

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ……………...……………………………….27

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ……………………….….….………………..….28

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΕΙΣΗΓΗΣΗ : ΛΙΑΡΟΣΤΑΘΗ ΔΗΜΗΤΡΑ (Α.Μ.418 ΠΜΣ)

2

I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στις 28 Ιουνίου 2004 το Supreme Court των ΗΠΑ εξέδωσε μια εκ των

σημαντικότερων αποφάσεων στην ιστορία του, η οποία φαίνεται ότι θα έχει

αντίκτυπο στο μελλοντικό αμερικανικό νομικό σύστημα1. Με την απόφαση αυτή

αμφισβητήθηκε έντονα η δυνατότητα του Προέδρου της Αμερικής να θέτει

ανθρώπους υπό κράτηση, με βάση τον μονομερή χαρακτηρισμό τους ως «μαχητών

του εχθρού» και να τους φυλακίζει επ’ αόριστον, χωρίς την παροχή στοιχειωδών

δικαιωμάτων τα οποία αναγνωρίζει η Σύμβαση της Γενεύης2 στους αιχμαλώτους

πολέμου και η οποία κατ’ ισχυρισμόν3 και του Λευκού Οίκου, ετύγχανε εφαρμογής.

Η έννοια «μαχητές του εχθρού», αποτελεί απόδοση στα ελληνικά του όρου «enemy

combatants», μιας παγκοσμίως πρωτότυπης νομικής κατηγορίας4, που προφανώς

αναφέρεται σε ένα σύνολο «κατώτερων» ανθρώπων, οι οποίοι δεν δικαιούνται

πρόσβαση σε συνήγορο και στους οποίους δεν παρέχεται η δυνατότητα δικαστικής

αμφισβήτησης των πραγματικών περιστατικών που θεμελιώνουν το χαρακτηρισμό

τους ως τέτοιων και κατά συνέπεια την κράτησή τους. Το 9μελές Δικαστήριο

απεφάνθη ότι οι κρατούμενοι υπό αυτό τον χαρακτηρισμό, δικαιούνται να

αμφισβητήσουν τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά στα ομοσπονδιακά

Αμερικανικά Δικαστήρια, αποκλιμακώνοντας έτσι τη θεωρία της κυβέρνησης για

τους αποκαλούμενους «μαχητές του εχθρού». Αυτή η απόφαση – σταθμός του

Δικαστηρίου, αιφνιδίασε την αμερικάνικη κυβέρνηση και όπως περιγράφηκε από τον

τύπο των ημερών5, προκάλεσε ισχυρό πλήγμα στις υπερεξουσίες με τις οποίες

εξοπλίστηκε η κυβέρνηση του Bush, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του

2001. Χαρακτηριστική των ανωτέρω είναι η δήλωση της δικαστού O’Connor, η

οποία συμπεριλαμβάνεται στο αιτιολογικό της απόφασης, ότι «έχουμε από καιρό

1 Βλ. Απόφαση Supreme Court of the United States: Hamdi v. Rumsfeld, δημοσιευμένη σε: (03-6696) 542 US 507/2004, καθώς και στο δικτυακό τόπο:http://a257.g.akamaitech.net/7/257/2422/28june20041215/www.supremecourtus.gov/opinions/03pdf/03-6696.pdf. (στο εξής Απόφαση).2 Βλ.3η Σύμβαση Γενεύης για την προστασία των αιχμαλώτων πολέμου, στο δικτυακό τόπο: http://www.icrc.org/ihl.nsf/0/6fef854a3517b75ac125641e004a9e68?OpenDocument 3 Βλ. ανακοίνωση «White House, Fact Sheet – Status of Detainees at Guantanamo», 7/2/2002, σε δικτυακό τόπο: www.whitehouse.gov. 4 Βλ. άρθρο «Καθημερινής», Παρασκευή 9.7.2004 (ασοσ. Γαλλικό) σε δικτυακό τόπο: www.kathimerini.gr. Βλ. επίσης δύο άρθρα του Michael Dorf «What is an unlawful combatant and why it matters: the status of detained Al Gaeda and Taliban fighters», 23.1.2002 και «Who decides whether Yaser Hamdi, or any other citizen, is an enemy combatant?», 21.8.2002, στο δικτυακό τόπο: http://writ.news.findlaw.com 5 Βλ. δικτυακό τόπο: http://www.in.gr/news/article.asp, άρθρα στις 28.6.2004 «Πλήγμα για την Κυβέρνηση Bush» και στις 20.4.2004 «Εν αναμονή απόφασης – σταθμού του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για το Γκουαντανάμο», κ.ά.

3

ξεκαθαρίσει σε αυτό το δικαστήριο ότι η εμπόλεμη κατάσταση δεν μπορεί να

εκλαμβάνεται ως μια λευκή επιταγή (blank check) προς τον Πρόεδρο των Ηνωμένων

Πολιτειών, όσον αφορά τα δικαιώματα των πολιτών του έθνους»6.

II. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, η τρομοκρατική οργάνωση της al Qaeda επιτέθηκε

σε προεξέχοντες στόχους στην Αμερική. Σχεδόν 3.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν. Μια

εβδομάδα αργότερα το Κογκρέσο έθεσε σε ισχύ ένα ψήφισμα, σε απάντηση προς τις

επιθέσεις αυτές, με το οποίο νομιμοποίησε τον Πρόεδρο της Αμερικής «να

χρησιμοποιήσει κάθε απαραίτητο και κατάλληλο μέσο κατά των εθνών, των

οργανώσεων ή των ανθρώπων, που ο ίδιος θεωρεί ότι σχεδίασαν, εξουσιοδότησαν,

διέπραξαν ή βοήθησαν τις τρομοκρατικές οργανώσεις ή περιέθαλψαν οργανώσεις ή

πρόσωπα, προκειμένου να εμποδίσει κάθε μελλοντική πράξη διεθνούς τρομοκρατίας

κατά των ΗΠΑ, προερχόμενη από τέτοια έθνη, οργανώσεις ή μεμονωμένα άτομα»

(Authorization for Use of Military Force – εφ’ εξής AUMF)7. Σε σύντομο χρονικό

διάστημα, ο Πρόεδρος Bush διέταξε τις στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας, να

καθυποτάξουν την οργάνωση al Qaeda και να καταστείλουν το καθεστώς των

Τaliban, που ήταν γνωστό ότι την υποστήριζε.

Η υπό κρίση υπόθεση άρχεται με τη φυλάκιση ενός ανθρώπου, για τον οποίο η

κυβέρνηση υποστηρίζει ότι πολεμούσε στο πλευρό των Taliban, κατά τη διάρκεια της

σύρραξης. Το όνομά του είναι Yaser Esam Hamdi.

Ο Hamdi, αμερικανός πολίτης, γεννήθηκε το 1980 στη Louisiana και

μετακόμισε με τους γονείς του στη Σαουδική Αραβία μόλις 3 χρόνια μετά τη γέννησή

του. Κατά το 2001 ήταν κάτοικος του Αφγανιστάν. Κάποια χρονική στιγμή εντός του

έτους αυτού, συλλαμβάνεται από τα μέλη της στρατιωτικής αφγανικής οργάνωσης

«Βόρεια Συμμαχία», συμμαχική δύναμη των ΗΠΑ, η οποία εμπλέκεται σε πόλεμο με

τους Taliban και η οποία τον παραδίδει λίγο αργότερα στον αμερικανικό στρατό. Οι

ΗΠΑ αρχικά τον φυλακίζουν και τον ανακρίνουν στο Αφγανιστάν και κατόπιν -τον

Ιανουάριο του 2002- τον μεταφέρουν στη ναυτική βάση του κόλπου του Guantanamo

στην Κούβα. Τον Απρίλιο του 2002 κι αφού έγινε γνωστή η αμερικανική υπηκοότητα

του Hamdi, μεταφέρεται σε ναυτική φυλακή στο Νοrfolk της Virginia, όπου και

6 Βλ. Απόφαση ό.π., σελ.29(D) (O’Connor opinion).7 Βλ. Public law 107-40, 115 Stat. 224 (2001), η οποία υιοθετήθηκε απ’ το Κογκρέσο στις 18 Σεπτεμβρίου 2001.

4

παραμένει για 2 συνεχή έτη σε απομόνωση και υπό συνθήκες συνεχούς ανάκρισης,

χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρο και χωρίς να του απαγγελθεί καμία κατηγορία, μέχρι τις

αρχές του 2004 οπότε και μεταφέρεται στη ναυτική βάση του Charleston στη Νότια

Καρολίνα.

Τον Ιούνιο του 2002, ο πατέρας του Hamdi, Esam Fouad Hamdi, υπέβαλε την

αίτηση habeas corpus8 κατά του Υπουργού Εθνικής Αμύνης, Donald Rumsfeld, ήτοι

αίτηση προς έλεγχο της νομιμότητας προσωποκράτησης του γιου του, στο Τοπικό

Δικαστήριο της Virginia, για λογαριασμό του Ηamdi και του ιδίου, ως «next friend»9.

Με την αίτηση habeas corpus, οι προσφεύγοντες αντιμάχονταν τον κυβερνητικό

χαρακτηρισμό του Hamdi ως «μαχητή του εχθρού», υποστηρίζοντας ότι ο τελευταίος

είχε μεταβεί στο Αφγανιστάν για να παράσχει εθελοντική εργασία σε άμαχο

πληθυσμό (relief work) και ότι παγιδεύτηκε εκεί όταν άρχισαν οι στρατιωτικές

επιχειρήσεις, καθώς και ότι ο περιορισμός του δεν ήταν νομοθετικά

εξουσιοδοτημένος από το Κογκρέσο, όπως απαιτεί ο 18 U.S.Code §4001(a). Το

νομοθέτημα αυτό προβλέπει ότι «κανένας πολίτης δεν φυλακίζεται ούτε με άλλο

τρόπο περιορίζεται από τις ΗΠΑ, εκτός αν αυτό προβλέπεται από νόμο του

Κογκρέσου»10. Εν προκειμένω πρέπει να τονιστεί ότι πολλοί έσπευσαν να

χαρακτηρίσουν τον Hamdi «αμερικανό πολίτη κατά λάθος (by accident)», ενώ άλλοι

υποστήριξαν ότι δεν είναι καν αμερικανός πολίτης11. Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί

8 Πρόκειται για το βασικότερο ίσως ομώνυμο ατομικό δικαίωμα του αγγλοσαξονικού δικαίου που οι ρίζες του ανάγονται στη Magna Charta. Το δικαίωμα αυτό θα μπορούσε να συνοψιστεί ως το δικαίωμα ενός κρατουμένου να ζητήσει από το δικαστήριο να ερευνήσει τους λόγους της κράτησής του και να διατάξει την απελευθέρωσή του σε περίπτωση αυθαίρετης και παράνομης κράτησής του. Βλ. και κατωτέρω απόφαση Rasul v. Bush τμήμα ΙΙ σελ. 5επ.9 Ο όρος αυτός σημαίνει «πλησιέστερος συγγενής» ή σε κάθε περίπτωση «κοντινό πρόσωπο» ενός κρατουμένου, στο οποίο η αμερικανική δικονομική νομοθεσία δίδει το δικαίωμα να ασκήσει μια αγωγή ή αίτηση όταν ο κρατούμενος για οποιουσδήποτε πραγματικούς ή νομικούς λόγους αδυνατεί να την καταθέσει ο ίδιος.10 «Η ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είναι ότι το αμερικανικό Σύνταγμα θεωρείται ότι εγγυάται την προσωπική ελευθερία και ασφάλεια καταρχήν μόνο στους Αμερικανούς πολίτες και μόνο εν ειρήνη. Δεν κατοχυρώνει εξίσου το εν λόγω δικαίωμα για τους αλλοδαπούς. Αντίθετα, σε αυτό το πεδίο, τα περισσότερα ευρωπαϊκά Συντάγματα εξομοιώνουν ημεδαπούς και αλλοδαπούς. Ειδικότερα η παράγραφος 2 του άρθρου 5 του Συντάγματός μας -η ισχύς της οποίας δεν μπορεί να ανασταλεί ούτε και σε περίοδο πολέμου- ορίζει ότι "όλοι όσοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων". Εξάλλου, το άρθρο 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ορίζει πανηγυρικά ότι τα κράτη-μέλη αναγνωρίζουν "εις όλα τα εξαρτώμενα εκ της δικαιοδοσίας των πρόσωπα" -δηλαδή, όποια ιθαγένεια και αν αυτά έχουν- τα δικαιώματα που κατοχυρώνει η Σύμβαση, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το άρθρο 5, που ορίζει ότι κάθε συλληφθείς" οφείλει να παραπεμφθή συντόμως ενώπιον δικαστού". Πολύ περισσότερο που το άρθρο 14 της ίδιας Σύμβασης απαγορεύει κάθε είδους διάκριση με κριτήρια, μεταξύ άλλων, τη θρησκεία, την εθνική προέλευση ή τη συμμετοχή σε εθνική μειονότητα». Βλ. άρθρο Ν.Αλιβιζάτου «Έχει τελικά η Αμερική δύο όψεις;» στο δικτυακό τόπο: http://www.krama.net.11 Βέβαια το Supreme Court υιοθετώντας προηγούμενη νομολογία του δικαστηρίου στην υπόθεση Ex parte Quirin, έκρινε πως το γεγονός ότι ο αιτών είναι αμερικανός πολίτης δεν μεταβάλλει το νομικό

5

μόνο ότι ο Hamdi είναι αμερικανός πολίτης, αφού σύμφωνα με τους νόμους των

ΗΠΑ έχει την αμερικανική υπηκοότητα, κλείνοντας το ζήτημα αυτό με τη φράση του

Samuel Johnson ότι «ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο του αχρείου»12.

Για τους λόγους που μόλις αναφέρθηκαν, οι προσφεύγοντες υποστήριξαν ότι ο

Hamdi έπρεπε να ενημερωθεί για τις κατηγορίες που του αποδίδονταν, να του

παρασχεθεί πρόσβαση σε συνήγορο και να του δοθεί η δυνατότητα να ακουσθεί

ενώπιον ενός αμερόληπτου δικαστηρίου, προκειμένου να αμφισβητήσει τον

χαρακτηρισμό του ως «μαχητή του εχθρού». Απ’ την άλλη η κυβέρνηση των

Ηνωμένων Πολιτειών, ερειδόμενη κυρίως – αν όχι αποκλειστικά – στην ένορκη

κατάθεση του Michael Mobbs, ενός ειδικού συμβούλου του Υπουργείου Αμύνης,

υποστήριξε ότι ο Hamdi συνελήφθη στο πεδίο της μάχης να πολεμάει κατά των

Αμερικανών, ότι μάλιστα κατά τη σύλληψή του από την «Βόρεια Συμμαχία»,

παρέδωσε το πυροβόλο όπλο που κρατούσε και ότι κατά συνέπεια τα ανωτέρω

δικαιολογούσαν τον επ’ αόριστον περιορισμό του χωρίς επίσημες κατηγορίες και

διαδικασίες, μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι εχθροπραξίες13.

IΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΜΑΧΗΣ

Το πρωτοβάθμιο Τοπικό Δικαστήριο της Virginia απέρριψε την ένορκη

κατάθεση του Mobbs ως απαράδεκτη, αφού στηριζόταν σε γεγονότα τα οποία

κατέθετε ως αυτήκοος μάρτυρας (hearsay evidence) και για το λόγο αυτό, διέταξε την

κυβέρνηση να παρουσιάσει ενώπιον του περισσότερα στοιχεία, προκειμένου να

ερευνηθούν αυτά κεκλεισμένων των θυρών14. Τα στοιχεία αυτά αποτελούσαν

καταθέσεις που ελήφθησαν κατά την ανάκριση, λίστα των ανακριτών, δηλώσεις των

μελών της «Βόρειας Συμμαχίας», ονόματα και λίστες των στρατιωτικών που

προέβησαν στην κρίση ότι τα πραγματικά περιστατικά επαρκούσαν προκειμένου να

χαρακτηριστεί ο Hαmdi «μαχητής του εχθρού». Όλα τα ανωτέρω κρίθηκαν

απαραίτητα από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, προκειμένου να καταστεί δυνατή μια

ολοκληρωμένη δικαστική έρευνα, όσον αφορά στο κατά πόσο η φυλάκιση του

προσφεύγοντα ήταν νόμιμη και κατά πόσο ο τελευταίος είχε υποβληθεί στην

καθεστώς. 12 Βλ. Dictionary of Quotations1989, ρήση του Samuel Johnson τον 17ο αιώνα, στο δικτυακό τόπο: http://www.bartleby.com/73/1306.html.13 Βλ. Απόφαση ό.π. σελ. 5 (O’Connor opinion).14 Η διαδικασία κεκλεισμένων των θυρών επελέγη εν προκειμένω από το Δικαστήριο, προς αποφυγή του κινδύνου να εκτεθούν στο φως της δημόσιας δίκης απόρρητες πληροφορίες και πηγές της κρατούσας αρχής.

6

προσήκουσα, κατά νόμον, διαδικασία. Το Δικαστήριο διέταξε, επίσης, να οριστεί

συνήγορος στον οποίο ο προσφεύγων θα είχε πρόσβαση. Αξίζει να σημειωθεί ότι,

ενώ σε κάποια δεδομένη στιγμή επετράπη από την κυβέρνηση ο διορισμός

συνηγόρου, προφανώς λόγω της δημόσιας κριτικής που ασκήθηκε στην τακτική της

Αμερικανικής Διοίκησης, ο διορισθείς δικηγόρος κατάφερε να συναντήσει τον

Hamdi, μόλις δύο χρόνια μετά την ανάληψη της υπόθεσης και μάλιστα μετά την

απόφαση και του Supreme Court, τον Φεβρουάριο του 2004. Πάντως, η κυβέρνηση

τόνισε πως το γεγονός ότι επέτρεψε στον Hamdi την πρόσβαση σε συνήγορο, δεν

σήμαινε ότι ήταν υποχρεωμένη προς τούτο, καθώς και ότι αυτό δεν θα έπρεπε σε

καμία περίπτωση να εκληφθεί ως «προηγούμενο».

Κατόπιν, η υπόθεση εισήχθη στο Εφετείο (Fourth Circuit), το οποίο ακύρωσε

την παραπάνω απόφαση, με το αιτιολογικό ότι απεδείχθη επαρκώς το κατ’

ισχυρισμόν της κυβέρνησης αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο Hαmdi συνελήφθη σε

εμπόλεμη ζώνη, καθώς και ότι η AUMF παρέχει την ρητή νομιμοποίηση που

απαιτείται για την θέση του Hαmdi υπό περιορισμό. Επεσήμανε δε, ότι αφ’ ης

στιγμής ο Hαmdi ήταν όντως «μαχητής του εχθρού», που συνελήφθη κατά τη

διάρκεια των εχθροπραξιών στο Αφγανιστάν, η φυλάκισή του από την κυβέρνηση

ήταν καθ’ όλα νόμιμη και δεν συμφώνησε με την άποψη μειοψηφησάσης δικαστού, η

οποία τόνισε ότι η συμπεριφορά της κυβέρνησης απέναντι στο Hamdi, απειλεί την

ελευθερία όλων15. Παράλληλα το Εφετείο επεσήμανε ότι το πρωτοβάθμιο δικαστήριο

απέτυχε να επιδείξει τη δέουσα προσοχή στην εθνική ασφάλεια, που κατά τους

ισχυρισμούς της κυβέρνησης θα ετίθετο σε κίνδυνο σε περίπτωση που απόρρητα

στοιχεία, όπως αυτά που περιγράφονται ανωτέρω, γνωστοποιούντο με οποιονδήποτε

τρόπο. Κατά συνέπεια απέρριψε για τους ανωτέρω λόγους την αίτηση habeas corpus

και απεφάνθη ότι ο προσφεύγων δικαιούται σε μια περιορισμένη επανεξέταση όσον

αφορά στη νομιμότητα της φυλάκισής του και όχι στην εξέλεγξη των πραγματικών

περιστατικών που τη θεμελιώνουν. Όπως χαρακτηριστικά τονίζει η πλειοψηφία αυτού

του δικαστηρίου, η κράτηση του Hamdi αποτελούσε άσκηση των πολεμικών

αρμοδιοτήτων του Προέδρου και του Κογκρέσου, στις οποίες δεν μπορούσε να

παρέμβει η δικαστική εξουσία. Κατά τη γνώμη του Εφετείου, η αρχή της διάκρισης

των εξουσιών απαγορεύει σε ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο να ερευνήσει περαιτέρω

το χαρακτηρισμό ενός προσώπου ως «μαχητή του εχθρού» και τους λόγους

φυλάκισής του.

15 Judge Diana Gribbon Motz of the Fourth Circuit (Εφετείο).

7

Στη συνέχεια η υπόθεση παραπέμφθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο16, το οποίο

και δέχτηκε την αίτηση habeas corpus17, με πλειοψηφία 8 προς 118. Το Δικαστήριο

απεφάνθη ότι αφενός η AUMF επαρκεί για τη νομιμοποίηση της αμερικανικής

κυβέρνησης να φυλακίσει τον Hαmdi, αλλά ότι αφετέρου η νόμιμη διαδικασία (due

process), η οποία κατοχυρώνεται στην 14η Τροποποίηση του Συντάγματος των

ΗΠΑ19, «απαιτεί να δοθεί σε έναν αμερικανό πολίτη, κρατούμενο στο έδαφος των

ΗΠΑ υπό τον χαρακτηρισμό «μαχητής του εχθρού», η ουσιαστική δυνατότητα να

αμφισβητήσει τα πραγματικά περιστατικά που συνδέονται με την κράτησή του,

προκειμένου να τύχει μιας αμερόληπτης απόφασης»20.

Αρκετούς μήνες μετά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, ο Hαmdi

αφέθηκε τελικά ελεύθερος, αφού συμφώνησε να απαρνηθεί την υπηκοότητά του και

αποδέχτηκε την απαγόρευση να ταξιδέψει εκτός Σαουδικής Αραβίας για 5 έτη21.

ΙV. Η ΣΥΝΑΦΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ: Rasul v. Bush

16 Κατά το αμερικανικό δικονομικό σύστημα, το Ανώτατο Δικαστήριο έχει διακριτική ευχέρεια να δεχθεί ή να απορρίψει μία αίτηση ακύρωσης απόφασης του Εφετείου (δεν πρόκειται εν προκειμένω για το αντίστοιχο ένδικο μέσο της αναίρεσης). Τα κριτήρια που λαμβάνει υπόψη του το Supreme Court για το αν θα επανεξετάσει μία προσβαλλόμενη εφετειακή απόφαση είναι κυρίως η σημασία του κρινόμενου ζητήματος και οι τυχόν αντιφάσεις στη νομολογία των κατώτερων δικαστηρίων. Θα πρέπει δε, να συμφωνήσουν οι τέσσερις από τους εννιά δικαστές. Βλ. Law Dictionary, fifth edition, by Steven H. Gifis εκδόσεις Barron’s.17 Ο μειοψηφήσας δικαστής Scalia αναφέρει, ότι ο πρώτος νόμος σχετικά με την αίτηση habeas corpus ψηφίστηκε στην Αγγλία το 1679 με αφορμή αδικήματα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του αγγλο-ισπανικού πολέμου. Κατά συνέπεια δεν μπορεί να αποκλειστεί η παροχή της προστασίας «habeas corpus», δεδομένου ότι ο νόμος που την προβλέπει ψηφίστηκε κατά τη διάρκεια ενός πολέμου. Βλ.Απόφαση ό.π. σελ. 4επ. τμήμα Ι (Scalia opinion).18 Η πλειοψηφία 8 προς 1 κρίνεται ως προς το αποτέλεσμα, αφού η απόφαση του Δικαστηρίου διαμορφώθηκε στη πραγματικότητα από τέσσερις δικαστές, οι οποίοι όμως αποτέλεσαν τη πλειοψηφία, δεδομένου ότι οι υπόλοιποι πέντε δεν κατάφεραν να συγκροτήσουν ενιαία πλειοψηφία.19 Βλ. στο δικτυακό τόπο http://www.usconstitution.net/const.html#Am14, 14th Amendment: All persons born or naturalized in the United States, and subject to the jurisdiction thereof, are citizens of the United States and of the state wherein they reside. No state shall make or enforce any law which shall abridge the privileges or immunities of citizens of the United States; nor shall any state deprive any person of life, liberty, or property, without due process of law; nor deny to any person within its jurisdiction the equal protection of the laws.20 Βλ. Απόφαση ό.π. σελ. 2 (Syllabus): "Due process demands that a citizen held in the United States as an enemy combatant be given a meaningful opportunity to contest the factual basis for that detention before a neutral decisionmaker", βλ. επίσης Απόφαση ό.π. σελ.23επ. (O’Connor opinion), όπου και η ανάλυση του επιχειρήματος.21 Βλ. άρθρο από νομική ομάδα: Barbara Olshansky, Shayana Kadidal, Michael Ratner and William Goodman, στο δικτυακό τόπο: www.ccr-ny.org/v2/legal/september_11th/sept11Article.asp?ObjID=SFG3oUP6Vx&cONTENT=93

8

Κρίνεται σκόπιμη μια σύντομη αναφορά σε μία ακόμα απόφαση του ανώτατου

δικαστηρίου, η οποία εξεδόθη την ίδια ακριβώς μέρα με την υπόθεση Hamdi κατά

Rumsfeld, προκειμένου να γίνει αντιληπτό εν όλω το κλίμα μέσα στο οποίο εξεδόθη

η απόφαση του Supreme Court. Στην απόφαση αυτή, γνωστή ως Guantanamo case22,

το Δικαστήριο απεφάνθη με πλειοψηφία 6 προς 3, ότι οι δεκατέσσερις κρατούμενοι

στο Guantanamo, αλλοδαποί στο σύνολό τους, δικαιούνται, όπως ακριβώς και οι

αμερικανοί πολίτες, να προσφύγουν στα ομοσπονδιακά Αμερικανικά Δικαστήρια και

να αμφισβητήσουν τα γεγονότα που επικαλείται η κυβέρνηση προκειμένου να

δικαιολογήσει την κράτησή τους23. Κατά τον δικαστή John Paul Stevens, «τα

αμερικανικά δικαστήρια έχουν, παραδοσιακά, επιτρέψει την πρόσβαση σε αυτά,

αλλοδαπών»24. Η ηθική και πρακτική αξία της απόφασης αυτής αναμένεται πολύ

μεγάλη, δεδομένου ότι αφορά εκατοντάδες ανθρώπους που συνεχίζουν να κρατούνται

στο Guantanamo25. Κατά την άποψη της γράφουσας, αυτό καταδεικνύει ότι η

απόφαση του Supreme Court δεν εξεδόθη για το λόγο ότι ο Hamdi είναι αμερικανός

πολίτης, ενώ δεν φαίνεται «το κίνητρο» του Δικαστηρίου να ήταν η αποφυγή της

κριτικής ότι διακρίνει μεταξύ αλλοδαπών και αμερικανών πολιτών26. Τόσο η

ανωτέρω υπόθεση, όσο και η υπόθεση του Hamdi, καταδεικνύουν ότι ο πόλεμος δεν

επιβάλλει τη σιωπή στο νόμο, σε αντίθεση με ότι υποστηρίζει ο δικαστής Thomas

χρησιμοποιώντας τη ρήση inter arma silent leges. Αντίθετα ο νόμος και οι δικαστές

ενεργούν ως θεματοφύλακες των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου27.

22 Βλ. απόφ. Rasul v. Bush, δημοσιευμένη σε: 542 U.S.-:124 S.Ct. 2686 (2004)23 Το Δικαστήριο αναφέρει περαιτέρω, έστω και σε υποσημείωση, ότι αν αποδειχθούν όλα όσα ισχυρίζονται οι αλλοδαποί, τότε η κράτησή τους παραβιάζει την εθνική και διεθνή νομοθεσία και θα πρέπει να αφεθούν ελεύθεροι. Βλ. απόφ. σελ.15, υποσ.15 της άποψης της πλειοψηφίας στην υπόθεση Rasul v. Bush.24 Με την απόφαση αυτή επιλύθηκε θετικά και το ζήτημα της δικαιοδοσίας των αμερικανικών δικαστηρίων, όσον αφορά στη περιοχή του Guantanamo της Κούβας. Ειδικότερα το δικαστήριο επεσήμανε ότι αφενός, βάσει συνθήκης εκμίσθωσης με την Κούβα, η τελευταία διατήρησε την εθνική της κυριαρχία στη περιοχή του Guantanamo, αλλά απ’ την άλλη, σύμφωνα με την ίδια συνθήκη, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να ασκούν έλεγχο και να έχουν δικαιοδοσία επί αυτής. Κατά συνέπεια τα αμερικανικά δικαστήρια μπορούν να εξετάσουν την αίτηση habeas corpus που κατέθεσαν οι κρατούμενοι εν προκειμένω. Βλ. άρθρο του David Stout, «New York Times Supreme Court Affirms Detainees' Right to Use Courts», 28 Ιουνίου 2004, στο δικτυακό τόπο:http://www.nytimes.com/2004/06/28/politics/28CND-SCOT.html?ex=1246161600en=686a59d84fdc7717ei=5090partner=rssuserland25 Προκειμένου βέβαια να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να κατακλυστούν τα δικαστήρια από αιτήσεις των κρατουμένων, η Αμερικανική κυβέρνηση προέβη ήδη στην απελευθέρωση 191 κρατουμένων και στη σύσταση στρατιωτικών επιτροπών προκειμένου να εξεταστούν από αυτές τα στοιχεία που θα υποβάλλουν οι κρατούμενοι. Βλ. άρθρο Toni Locy «Guantanamo hearings start today» στην εφημερίδα USA TODAY, 23.8.2004 στο δικτυακό τόπο: http://www.usatoday.com/news/washington/2004-08-23-gitmo-hearings_x.htm 26 Ας μη ξεχνάμε δε ότι η σύνθεση του Δικαστηρίου, τη δεδομένη τουλάχιστον στιγμή, είναι συντηρητική και όχι φιλελεύθερη ακόμα κι ως προς το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.27 Βλ. Απόφαση ό.π. σελ. 27(Scalia opinion).

9

Για λόγους πληρότητας του κειμένου χρήζει, επίσης, σύντομης αναφοράς και

μια την τρίτη κατά σειρά απόφαση, η οποία επίσης εξεδόθη στις 28 Ιουνίου 2004. Με

την απόφαση αυτή, Padilla v. Rumsfeld28, το δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή του

Jose Padilla, επίσης αμερικανού πολίτη, με πλειοψηφία 5 προς 4, για λόγους όμως

παραδεκτού, κρίνοντας ότι ο τελευταίος θα έπρεπε να είχε προσφύγει πρωτοδίκως

ενώπιον άλλου δικαστηρίου το οποίο κρίθηκε κατά τόπον αρμόδιο, δεδομένου ότι ο

προσφεύγων είχε μεταφερθεί στο μεταξύ στη βάση του Charleston στη Νότια

Καρολίνα και δεν ενέπιπτε πλέον στη δικαιοδοσία των δικαστηρίων της Ν. Υόρκης,

όπου αρχικώς είχε προσφύγει.

V. ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟΦΑΣΗΣ

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που είχε να αντιμετωπίσει το Supreme

Court ήταν κατά πόσο η κυβέρνηση είχε την απαιτούμενη νομιμοποίηση να θέτει υπό

περιορισμό τους χαρακτηριζόμενους, βάσει κριτηρίων που ποτέ δεν παράσχε στο

Δικαστήριο, «μαχητές του εχθρού». Είναι δεδομένο ότι η κυβέρνηση ουδέποτε

κατηγόρησε τον Hamdi για προδοσία ή άλλο ποινικό αδίκημα29. Εξίσου δεδομένο

είναι το γεγονός ότι δεν του επέτρεπε καμία επικοινωνία, ούτε πρόσβαση σε

δικηγόρο, υποστηρίζοντας μόνο ότι νομιμοποιείται να τον κρατά φυλακισμένο επ’

αόριστον, δηλαδή μέχρις ότου αποφασίσει ότι οι ΗΠΑ δεν απειλούνται πλέον από

την τρομοκρατία. Υπό αυτές τις συνθήκες ο Hamdi υποστήριξε ότι η non-detention

act30, απαγορεύει την προσωποκράτηση ενός αμερικανού πολίτη, χωρίς την έκδοση

νόμου από το Κογκρέσο που να την νομιμοποιεί. Αντίθετα η κυβέρνηση υποστήριξε

αρχικά ότι εν προκειμένω δεν έχει εφαρμογή η non-detention act, (η οποία

εφαρμόζεται μόνο στο εσωτερικό ποινικό δίκαιο), αλλά κι αν ακόμη εφαρμόζεται, ο

Πρόεδρος της Αμερικής νομιμοποιείται να προβεί στις εν λόγω ενέργειες βάσει δύο

νομοθετημάτων. Το πρώτο εξ αυτών παρέχει γενική νομοθετική εξουσιοδότηση στον

Υπουργό Αμύνης να καθορίσει και να διαθέσει τα κονδύλια που απαιτούνται,

προκειμένου να είναι εφικτή η κράτηση αιχμαλώτων πολέμου και άλλων που

βρίσκονται σε παρόμοια νομική κατάσταση, θεωρώντας ως τέτοια και αυτή των

28 Βλ. απόφαση Rumsfeld v. Padilla (03-1027) 542 US 426 (2004), σε δικτυακό τόπο: http://a257.g.akamaitech.net/7/257/2422/28june20041215/www.supremecourtus.gov/opinions/03pdf/03-1027.pdf.29 Προφανώς λόγω έλλειψης αποδείξεων.30 Βλ. 18 U.S.Code §4001, στο δικτυακό τόπο: http://www.law.cornell.edu/uscode/html/uscode18/usc_sec_18_00004001----000-.html

10

«μαχητών του εχθρού». Το δεύτερο αποτελεί την AUMF, ένα ψήφισμα που τέθηκε σε

ισχύ μόλις τρεις μέρες μετά τις τρομοκρατικές ενέργειες της 11ης Σεπτεμβρίου.

Παράλληλα η κυβερνητική πλευρά υποστήριξε ότι σε κάθε περίπτωση ο Πρόεδρος

της Αμερικής ενεργεί ως αρχιστράτηγος (Commander in Chief)31, σύμφωνα με το

Σύνταγμα και κατά συνέπεια υπό συνθήκες διεξαγωγής πολέμου, αντλεί την

απαιτούμενη νομιμοποίηση εξ αυτού.

Ειδικότερα, ως προς το πρώτο ψήφισμα, βάσει του οποίου νομιμοποιείται η

κυβέρνηση να διαθέτει κονδύλια για τη φροντίδα των κρατουμένων, κρίνεται

σκόπιμη η αναφορά στη φράση ενός εκ των μειοψηφούντων δικαστών, ότι «η

κοινοβουλευτική αυτή πράξη εξουσιοδοτεί τη διάθεση χρημάτων, αν και εφόσον

υπάρχουν κρατούμενοι και όχι τη νομιμοποίηση της φυλάκισης προκειμένου να

υπάρξουν κρατούμενοι για να διατεθούν τα κονδύλια»32.

Στο ερώτημα αν η AUMF αποτελεί επαρκή νομιμοποίηση προς τον Πρόεδρο

των ΗΠΑ, η πλειοψηφία του Supreme Court, απάντησε καταφατικά μη λαμβάνοντας

υπόψη το γεγονός ότι στο νομοθέτημα αυτό δεν γίνεται πουθενά λόγος για φυλάκιση.

Θεωρώντας ότι δεν απαιτείται εν προκειμένω ρητή νομοθετική εξουσιοδότηση απ’ το

Κογκρέσο, για την έγκριση της θέσης του Hamdi υπό περιορισμό, έκρινε ότι η

εξουσία σύλληψης και κράτησης, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των λοιπών

εξουσιών του Προέδρου, οι οποίες παρέχονται μέσω της AUMF33. Μειοψήφησε εν

προκειμένω ο δικαστής Souter, η άποψη του οποίου κρίνεται, από τη θέση αυτή,

αξιοσημείωτη.

Σύμφωνα με τον Souter, για την ερμηνεία της AUMF, θα πρέπει να ληφθεί

υπόψη το γεγονός ότι το νομοθέτημα αυτό, «διαδέχτηκε» την Emergency Detention

Act34. Η κοινοβουλευτική αυτή πράξη, ψηφίστηκε από το Κογκρέσο το 1950 επί τη

βάση της οποίας νομιμοποιούνταν ο Υπ. Αμύνης, να προβεί στη φυλάκιση

οποιουδήποτε θεωρούσε ότι ήταν ένοχος προδοσίας ή κατασκοπείας. Το νομοθέτημα

αυτό ανακλήθηκε προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν επανάληψη των περιορισμών

που έλαβαν χώρα κατά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, εις βάρος πολιτών

31 Ο δικαστής Souter αναφέρει προς αντίκρουση του επιχειρήματος αυτού της κυβέρνησης ότι το Σύνταγμα καθιστά τον Πρόεδρο, γενικό αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων και όχι γενικό αρχηγό της χώρας, βλ. Απόφαση ό.π . σελ.14 (Souter opinion).32 Βλ. Απόφαση ό.π. σελ.9 υποσ. 3(Souter opinion).33 Σύμφωνα με την Απόφαση (σελ.12), η φυλάκιση δεν αποτελεί εν προκειμένω ποινή, αλλά μέτρο που συμβάλλει στην μη επανένταξη των κρατουμένων σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Ηνωμένων Πολιτειών.34 Βλ. δικτυακό τόπο: http://www.fas.org/sgp/crs/natsec/RS22130.pdf

11

ιαπωνικής καταγωγής, όπως στην περίπτωση Korematsu35. Στην υπόθεση αυτή του

1944, ένας αμερικανός πολίτης, ιαπωνικής καταγωγής, έτυχε να έχει τη κατοικία του

σε περιοχή όπου ίσχυε απαγόρευση κυκλοφορίας κατά τις βραδινές ώρες, ως μέτρο

για την προστασία κατά της κατασκοπείας και του σαμποτάζ, το οποίο όμως

αφορούσε μόνο πολίτες ιαπωνικής εθνικότητας. Με την απόφαση αυτή έγινε δεκτό

πως ο τότε Πρόεδρος της Αμερικής δεν υπερέβη τις εξουσίες του θέτοντας το μέτρο

σε εφαρμογή με μια, έστω και αυθαίρετη απόφασή του και ότι κατά συνέπεια ο

Korematsu είχε παραβιάσει την στρατιωτική διαταγή. Η απόφαση αυτή επικρίθηκε

έντονα και σημαντική παρίσταται εν προκειμένω η φράση ενός εκ των

μειοψηφούντων δικαστών ότι «η αρχή αυτή (της φυλετικής διάκρισης) θα αποτελέσει

στο μέλλον ένα οπλισμένο πιστόλι έτοιμο, στο χέρι κάθε εξουσίας που μπορεί να

επικαλεστεί ευλογοφανώς μία έκτακτη ανάγκη»36.

Υπό αυτές ακριβώς τις επισημάνσεις θεσπίστηκε το νομοθέτημα AUMF, ως

όριο στην εκτελεστική εξουσία37, το οποίο απαιτεί ρητή και σαφή νομιμοποίηση πριν

από την φυλάκιση οποιουδήποτε πολίτη. Υπενθυμίζει δε, εν προκειμένω ο δικαστής

Souter, ότι τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, κατά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο,

ήταν κατασκευάσματα της εκτελεστικής εξουσίας. Επιπροσθέτως, η συμμετοχή του

Κογκρέσου (Congress Act), σύμφωνα και με την προπαρασκευαστική επιτροπή,

κρίθηκε αναγκαία ως περαιτέρω εγγύηση, προκειμένου να μην δημιουργηθούν νέα

στρατόπεδα συγκεντρώσεως, τουλάχιστον όχι χωρίς τη συναίνεση του

κοινοβουλευτικού σώματος. Σημαντικό επιχείρημα προς την κατεύθυνση αυτή

αποτελεί το γεγονός ότι το Κογκρέσο γνώριζε, δεδομένης και της νομοθετικής

ιστορίας, ότι η non-detention act θα περιόριζε τη δύναμη της εκτελεστικής εξουσίας,

όσον αφορά, τουλάχιστον, στη φυλάκιση πολιτών σε περίοδο πολέμου.

Παράλληλα, πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι 33 μόλις μέρες μετά την

υιοθέτηση της AUMF, το Κογκρέσο ψήφισε τη γνωστή ως P.A.T.R.I.O.T. Act38,

σύμφωνα με την οποία νομιμοποιείται η εκτελεστική εξουσία να θέτει υπό κράτηση

35 Βλ. απόφαση Korematsu v. United States δημοσιευμένη σε 323 US 214 (1944), αποφασισθείσα στις 18 Δεκεμβρίου 1944, στο δικτυακό τόπο: http://www.tourolaw.edu/patch/Korematsu/#F136 «The principle then lies about like a loaded weapon ready for the hand of any authority that can bring forward a plausible claim of an urgent need». Πρόκειται για τον δικαστή Jackson. Βλ. δικτυακό τόπο: http://web.utk.edu/~scheb/Korematsu.htm 37 «Η διατήρηση των περιορισμών στην εκτελεστική εξουσία είναι πιο σημαντική ακόμα κι από τον τρόπο επιλογής -ή διαδοχής- των ηγετών του λαού». Βλ. άποψη δικαστή John Paul Stevens στην υπόθεση «Rumsfeld v. Padilla».38 Πρόκειται για τα αρχικά των λέξεων: Uniting and Strengthening America by Providing Appropriate Tools to Intercept and Obstruct Terrorism of 2001, HR 3162 RDS, 107th Congress 1st Session, H. R. 3162 (in the senate of the united states) October 24, 2001.

12

αλλοδαπούς τρομοκράτες39. Στην περίπτωση αυτή όμως η κράτηση δεν μπορεί να

διαρκέσει για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 7 ημερών, εφόσον δεν

επακολουθήσουν ποινικές κατηγορίες ή δεν ενεργοποιηθούν οι διαδικασίες για την

απέλαση αλλοδαπών. Είναι, συνεπώς, πολύ αντιφατικό να υποθέσει κανείς ότι το ίδιο

νομοθετικό όργανο, που με ακρίβεια περιέγραψε τις δυνατότητες της εκτελεστικής

εξουσίας όσον αφορά στους αλλοδαπούς, δεν απαιτεί τουλάχιστον την ίδια

προστασία για έναν αμερικανό πολίτη, κρατούμενο στο έδαφος των ΗΠΑ υπό

συνθήκες απομόνωσης.

Κατά συνέπεια, διαφαίνεται καθαρά ότι για την αποστέρηση της προσωπικής

ελευθερίας, ενός εκ των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, απαιτείται ρητή και

ειδική νομοθετική εξουσιοδότηση του Κογκρέσου προς τον Πρόεδρο, προκειμένου

να οριοθετούνται και να ελέγχονται οι εξουσίες του, ώστε να μην προβαίνει σε

αυθαίρετες ενέργειες.

Σε συνέχεια των ανωτέρω και λόγω του ότι, όπως προαναφέρθηκε, το

Δικαστήριο έκρινε ως επαρκές το ψήφισμα AUMF, εξέλαβε την ένσταση του Hamdi,

ως ένσταση ως προς την προοπτική διάρκειας της κράτησής του, θεωρώντας ότι,

δεδομένων των συνθηκών, αυτή θα μπορούσε να διαρκέσει για το υπόλοιπο της ζωής

του. Στο σημείο αυτό το Δικαστήριο βρέθηκε αντιμέτωπο με το ερώτημα ποιά είναι η

προσήκουσα συνταγματική διαδικασία προκειμένου ένας αμερικανός πολίτης να

αμφισβητήσει τα πραγματικά περιστατικά που θεμελιώνουν τον χαρακτηρισμό του

ως «μαχητή του εχθρού» και που κατά συνέπεια αποδεικνύουν την παράνομη

κράτησή του. Το Δικαστήριο απορρίπτει, καταρχήν, το επιχείρημα ότι η στρατιωτική

ανάκριση αποτελεί την απαιτούμενη νόμιμη διαδικασία (due process) 40, κατά την 39 Η νομοθεσία με το όνομα «P.A.T.R.I.O.T. Act», οδήγησε σε επικίνδυνους περιορισμούς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ανθρωπίνων ελευθεριών. Για παράδειγμα οι Αμερικανικές Αρχές, βάσει του νόμου αυτού και του AUMF, έχουν δικαίωμα παρακολούθησης των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Κατά τον καθηγητή Laurence H. Tribe τόσο η «P.A.T.R.I.O.T. Act», όσο και το AUMF δεν παρέχουν εξουσιοδότηση για την παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Όπως επισημαίνει δε ο ίδιος, σε ερώτηση προς τον Γενικό Εισαγγελέα Gonzales για ποιό λόγο η Κυβέρνηση δεν ζήτησε εξουσιοδότηση από το Κογκρέσο για την παρακολούθηση, η απάντηση ήταν ότι η Διοίκηση θεώρησε ότι θα απέβαινε άκαρπη μια τέτοια ενέργεια, δεδομένου ότι το Κογκρέσο δεν θα παρείχε την απαιτούμενη εξουσιοδότηση!!! Συμπληρώνει δε ο καθηγητής ότι σ’ αυτό ακριβώς το σημείο υπάρχει ένα λογικό σφάλμα, ήτοι να θεωρεί η κυβέρνηση ότι εξουσιοδοτείται νομοθετικά να θέτει υπό περιορισμό αυτούς που θεωρεί «μαχητές του εχθρού», αλλά απ’ την άλλη να πιστεύει ότι δεν θα της παρείχετο η νομιμοποίηση για παρακολούθηση και μάλιστα για τον ίδιο σκοπό, δηλαδή για να αποτραπούν τυχόν μελλοντικές τρομοκρατικές επιθέσεις. Η παρακολούθηση αποτελεί πολύ ηπιότερο μέτρο από τη στέρηση της προσωπικής ελευθερίας κάποιου. Βλ. ομιλία του Laurence H. Tribe, στο Harvard University, στις 6.1.2006, στο δικτυακό τόπο:http://online.wsj.com/public/resources/documents/conyers.pdf 40 Η έννοια «due process» περιλαμβάνει ενδεικτικά: το δικαίωμα σε δίκαιη και δημόσια δίκη, το δικαίωμα παράστασης, το δικαίωμα να ακουστείς ενώπιον ενός αμερόληπτου δικαστή με τη δυνατότητα να υπερασπιστείς τον εαυτό σου κ.α. βλ. στο δικτυακό τόπο:http://www.usconstitution.net/consttop_duep.html

13

οποία, σύμφωνα με την κυβέρνηση, ο προσφεύγων είχε τη δυνατότητα να

υποστηρίξει την αθωότητά του41. Για λόγους που ανάγονται στην ανθρώπινη φύση, ο

κλάδος της εκτελεστικής εξουσίας, δεν είναι ο κλάδος στον οποίο μπορεί το Έθνος να

βασιστεί για να επιτευχθεί η ισορροπία, μεταξύ της επιθυμίας για νίκη και του

κόστους της ελευθερίας στο δρόμο για την νίκη42.

Εν προκειμένω το Supreme Court κλήθηκε να εξισορροπήσει την ένταση που

συχνά απορρέει από την ανάγκη ύπαρξης αυτονομίας της κυβέρνησης, προκειμένου

να επιτευχθεί ορισμένος στόχος και την υπαγωγή σε ορισμένη διαδικασία, την οποία

δικαιούται ένας πολίτης πριν στερηθεί ένα συνταγματικό δικαίωμά του43. Για την

εξισορρόπηση αυτή το Δικαστήριο χρησιμοποίησε ένα συνήθη μηχανισμό44, ο οποίος

προβλέπει τη στάθμιση αφενός του δικαιώματος της προσωπικής ελευθερίας και των

συνεπειών μιας λανθασμένης αποστέρησής της και αφετέρου της ανάγκης για εθνική

ασφάλεια.

Στο πλαίσιο αυτό η πλειοψηφία έκρινε ότι το δικαίωμα της προσωπικής

ελευθερίας δεν μπορεί να περιορίζεται γενικά και αόριστα, χωρίς νόμιμη διαδικασία

(due process), ακόμα και σε συνθήκες πολέμου, ενώ επεσήμανε ότι το δικαίωμα

υπαγωγής σε νόμιμη διαδικασία έχει απόλυτο χαρακτήρα. Σύμφωνα με την απόφαση

του Δικαστηρίου, «όσο σημαίνοντος χαρακτήρα κι αν είναι το ενδιαφέρον της

41 Στο σημείο αυτό δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης υπό τις οποίες ζουν φυλακισμένοι ακόμη και σήμερα οι κρατούμενοι στο Guantanamo. Σύμφωνα και με καταγγελίες των ίδιων των κρατουμένων, οι ΗΠΑ κατηγορούνται για σκληρότατη και ταπεινωτική μεταχείριση και καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκατοντάδων κρατουμένων. Ειδικότερα, στις τεχνικές που συχνά περιγράφονται από κρατούμενους που φυλακίστηκαν στο πλαίσιο του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας», συγκαταλέγονται οι εξής: απομόνωση, στέρηση ύπνου, έκθεση σε έντονα φώτα και μουσική, σεξουαλικές και άλλες μορφές εξευτελισμού, ξυλοδαρμοί, χρήση σκύλων και εικονικών εκτελέσεων, χρήση κουκούλας και δέσιμο ματιών. Οι περισσότερες από αυτές τις τεχνικές δεν αφήνουν σωματικά σημάδια, αλλά όλες μπορούν να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις για τα θύματα. Υπό τις ανωτέρω περιγραφόμενες συνθήκες οι ΗΠΑ ισχυρίστηκαν ότι δύναται ένας κρατούμενος να υποστηρίξει την αθωότητά του.42 Βλ. Απόφαση σελ. 7 (Souter opinion). Βλ. επίσης απομαγνητοφωνημένα πρακτικά του Δικαστηρίου στο δικτυακό τόπο: http://www.supremecourtus.gov/oral_arguments/argument_transcripts/03-6696.pdf, όπου ο Dunham, συνήγορος του Hamdi, αναφέρει κατά την αγόρευσή του ότι «αν εξετάσουμε το προκείμενο επιχείρημα της κυβέρνησης στην ουσία του, θα δούμε ότι λέει: εμπιστευθείτε μας!! Και ποιός λέει εμπιστευθείτε μας; Η εκτελεστική εξουσία. Και γιατί έχουμε την αίτηση habeas corpus; Γιατί δεν εμπιστευόμαστε την εκτελεστική εξουσία!!».43 «Το να πετύχουμε την ορθή συνταγματική στάθμιση είναι πολύ σημαντικό για το Έθνος σε αυτή την περίοδο του εν εξελίξει πολέμου. Αλλά είναι εξίσου σημαντικό να μην υποβαθμίσουμε τις αξίες που αυτή η χώρα θεωρεί πολύτιμες ή το προνόμιο που αποτελεί η αμερικανική ιθαγένεια» Βλ. Απόφαση ό.π. σελ. 25(3) (O’Connor opinion).44 Η απόφαση χρησιμοποιεί εν προκειμένω ως «προηγούμενο» την υπόθεση Mathews v. Eldridge {δημοσιευμένη σε 424 US 319 (1976)}, (σελ.22 απόφ.). Το παράδοξο εν προκειμένω είναι ότι η απόφαση αυτή αφορά στην περικοπή επιδομάτων ανικανότητας, προσώπων που δεν μπορούν να εκτελέσουν άλλη επικερδή εργασία, στο πλαίσιο μιας δίκης κατά ενός οργανισμού κοινωνικής ασφάλισης. Αυτό αποτελεί και έναν απ’ τους λόγους που ο δικαστής Scalia εμφατικά αποκρούει την εφαρμογή της μεθόδου που χρησιμοποιείται εν προκειμένω για να καθοριστεί η due process (βλ. Απόφαση ό.π. σελ.23 Scalia opinion).

14

κυβέρνησης για την φυλάκιση αυτών που αποτελούν άμεσο κίνδυνο για την εθνική

ασφάλεια της χώρας, η ιστορία και η κοινή λογική, μας διδάσκουν ότι ένα ανέλεγκτο

σύστημα εμπεριέχει πάντα το ενδεχόμενο να μετατραπεί σε μέσο καταπίεσης και

κατάχρησης ελευθεριών άλλων ατόμων, που δεν αποτελούν ανάλογο κίνδυνο»45.

Επιπροσθέτως, το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι στρατηγικά ζητήματα που

ενδεχομένως ανακύπτουν κατά τη διεξαγωγή πολέμου, εκφεύγουν της κρίσεως του

δικαστηρίου. Επεσήμανε όμως ότι δεν αποτελεί παραβίαση της αρχής της διάκρισης

των εξουσιών, το γεγονός ότι τα δικαστήρια δύνανται κατά την ενάσκηση της δικής

τους συνταγματικής και θεσμοθετημένης εξουσίας να ελέγχουν τα άκρα όρια δράσης

της Διοίκησης. Κατά συνέπεια το ποιά είναι τα εν λόγω επιτρεπόμενα όρια δράσης

της εκτελεστικής εξουσίας και κατά πόσο οι φορείς της τα έχουν υπερβεί ή όχι σε

κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, αποτελεί αντικείμενο δικαστικής έρευνας.

Οποιαδήποτε αντίθετη προσέγγιση του ζητήματος θα εξυπηρετούσε τη συγκέντρωση

εξουσίας σε μία και μόνο λειτουργία, αυτή της εκτελεστικής Διοίκησης. Τα ανωτέρω

θεμελίωσαν την απορριπτική κρίση του Supreme Court, όσον αφορά στον ισχυρισμό

της κυβέρνησης ότι η διάκριση των εξουσιών επιβάλλει έναν άκρως

προδιαγεγραμμένο ρόλο των δικαστηρίων σε έκτακτες περιπτώσεις46.

Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί η άποψη του μειοψηφούντος δικαστή

Scalia, ο οποίος υποστήριξε ότι η κυβέρνηση είχε εν προκειμένω δύο επιλογές: είτε

να κατηγορήσει τον Hamdi για προδοσία ή διαφορετικά να τον αφήσει ελεύθερο47,

ελλείποντος ειδικού νόμου του Κογκρέσου που να αναστέλλει την αίτηση habeas

corpus48. Η πλειοψηφία όμως δεν συντάχθηκε με την άποψη αυτή υποστηρίζοντας ότι 45 Βλ. Απόφαση ό.π. σελ. 23 (O’Connor opinion). Είναι χαρακτηριστική η επισήμανση του Δικαστηρίου ότι: «στη κοινωνία μας η ελευθερία είναι ο κανόνας, ενώ η φυλάκιση χωρίς δίκη είναι η προσεκτικά περιορισμένη εξαίρεση» βλ. σελ. 22 απόφασης όπου και αναφορά σε προγενέστερη απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση Salerno.46 «(….) it would turn our system of checks and balances on its head to suggest that a citizen could not make his way to court with a challenge to the factual basis for his detention by his government, simply because the Executive opposes making available such a challenge. Absent suspension of the writ by Congress, a citizen detained as an enemy combatant is entitled to this process». Το Supreme Court απεφάνθη ότι: «Due process demands some system for a citizen detainee to refute his classification, the proposed “some evidence” standard is inadequate. Any process in which the Executive’s factual assertions go wholly unchallenged or are simply presumed correct without any opportunity for the alleged combatant to demonstrate otherwise falls constitutionally short. (…) we have utilized the “some evidence” standard in the past as a standard of review, not as a standard of proof». Βλ. Απόφαση ό.π. σελ. 30 (O’Connor opinion).47 Ο δικαστής Scalia υιοθετεί την παραπάνω άποψη θεωρώντας ότι θα πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ ενός πολίτη και ενός αλλοδαπού, έστω κι αν πρόκειται για πρόσωπα εξίσου επικίνδυνα. (βλ. Απόφαση ό.π. σελ.22 υποσ. 5, Scalia opinion). Όμως ούτε η αίτηση habeas corpus, ούτε η due process μπορεί να γίνει δεκτό ότι εξαρτώνται από την υπηκοότητα κάποιου ή τουλάχιστον δεν θα πρέπει να εξαρτώνται απ’ αυτή.48 Η διαδικασία σχετικά με την habeas corpus μπορεί να ανασταλεί μόνο σε περιπτώσεις εισβολής ή εξέγερσης και εφόσον αυτό απαιτεί η εθνική ασφάλεια, βλ. άρθρο 1, παρ.9 εδ. 2 (Limits on Congress) του Αμερικανικού Συντάγματος στο δικτυακό τόπο: http://www.usconstitution.net/const.html#A1Sec9.

15

στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, δεν χρειάζεται να ακολουθηθεί μία εκ των δύο

αυτών «οδών». Υιοθέτησε την άποψη ότι η εφαρμοσθείσα διαδικασία δεν χρειάζεται

να έχει την ανελαστικότητα των συνηθισμένων ποινικών διαδικασιών και ότι κατά

συνέπεια μπορεί να κριθεί ad hoc, χωρίς όμως να προσδιορίζει επακριβώς το

περιεχόμενο αυτής. Έτσι το Δικαστήριο απεφάνθη ότι ο κρατούμενος θα πρέπει να

λάβει γνώση των πραγματικών περιστατικών που θεμελιώνουν τον χαρακτηρισμό του

ως «μαχητή του εχθρού» και να του δοθεί η ουσιαστική δυνατότητα να αντικρούσει

τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης.

Παραδόξως, όμως, το Δικαστήριο έκρινε ότι συνθήκες έκτακτης ανάγκης, όπως

εν προκειμένω αυτές που επικρατούν ενόψει του αγώνα κατά της τρομοκρατίας, είναι

δυνατόν να απαιτούν «προσαρμογή»49 της διαδικασίας που παρέχεται υπό ομαλές

συνθήκες. Προς εξειδίκευση δε, της έννοιας «προσαρμογή», το Supreme Court

συμπεριέλαβε στο αιτιολογικό της απόφασής του δύο παραδείγματα τα οποία

ξενίζουν. Ειδικότερα ορίζεται ότι η κατάθεση γεγονότων που περιήλθαν στη γνώση

αυτών που τα καταθέτουν εξ ακοής, μπορούν να θεωρηθούν ως «οι πιο αξιόπιστες και

διαθέσιμες αποδείξεις εκ μέρους της κυβέρνησης», προσθέτοντας μάλιστα ότι αυτό

δεν θα πρέπει να θεωρηθεί αντισυνταγματικό, εφόσον σε κάθε περίπτωση παρέχεται

η δυνατότητα αντίκρουσης50. Επιπλέον είναι συνταγματικά επιτρεπτή, κατά το

Δικαστήριο, η αντιστροφή του βάρους απόδειξης όσον αφορά στους ισχυρισμούς της

κυβέρνησης, όπερ σημαίνει ότι το βάρος απόδειξης μετατοπίζεται στον

προσφεύγοντα51.

Ο δικαστής Scalia, στο σημείο αυτό, άσκησε σκληρή κριτική στην άποψη της

πλειοψηφίας, λέγοντας ότι υπό το ένδυμα της νόμιμης διαδικασίας (due process), το

Δικαστήριο υιοθετεί μια μη θεσμοθετημένη διαδικασία, με απώτερο σκοπό την

αύξηση των εξουσιών του ίδιου του Δικαστηρίου. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η

πλειοψηφία καταλήγει σε ένα ανήκουστο σύστημα, ακριβώς σαν να θέσπιζε ένα νέο

Σύνταγμα»52.

49 «At the same time, the exigencies of the circumstances may demand that, (…), enemy combatant proceedings may be tailored to alleviate their uncommon potential to burden the Executive at a time of ongoing military conflict» βλ. Απόφαση ό.π. σελ.27 (O’Connor).50 Θα μπορούσαμε στο σημείο αυτό να παραλληλίσουμε τα ανωτέρω με ένα σύστημα μαχητών τεκμηρίων το οποίο, σύμφωνα και με την απόφαση, δεν αντίκειται στο Αμερικανικό Σύνταγμα.51 Η δικαστής O’Connor θεωρεί απίθανο ότι μια τέτοια διαδικασία θα έχει τον τρομερό αντίκτυπο που επικαλείται η κυβέρνηση, στις ζωτικές λειτουργίες διεξαγωγής πολέμου, βλ. Απόφαση ό.π. σελ.27 (O’Connor).52 Βλ. Απόφαση ό.π. σελ. 23 (Scalia).

16

VI. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Στο πλαίσιο όλων των ανωτέρω ανακύπτει το ερώτημα του κατά πόσο οι

συντονισμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της τρομοκρατίας, με τη μορφή που

προβάλλονται από τις ΗΠΑ, εμπίπτουν πράγματι στην έννοια του πολέμου.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, κήρυξε έναν

παγκόσμιο «πόλεμο» κατά της τρομοκρατίας, ο οποίος θα διαρκέσει «μέχρις ότου

βρεθεί, κατασταλεί και ηττηθεί κάθε τρομοκρατική οργάνωση σε παγκόσμιο επίπεδο»

όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά τόνισε. Σύμφωνα με την αμερικανική κυβέρνηση ο

πόλεμος αυτός δεν διαφέρει σε τίποτα από τους δύο προηγούμενους παγκοσμίους

πολέμους. Όμως, ακόμη και μια πρόχειρη ανασκόπηση αποκαλύπτει, ότι οι Ηνωμένες

Πολιτείες δεν έχουν εμπλακεί σε ένα παγκόσμιο πόλεμο, τουλάχιστον από νομική

σκοπιά53. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, δεν δικαιούνται να επικαλούνται νόμιμα

δικαιώματα που παρέχονται κατά τη διάρκεια πολέμου, όπως η αναστολή

ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η φυλάκιση ανθρώπων χωρίς δίκη, μέχρι το τέλος ενός

παγκοσμίου πολέμου, κατά τους ισχυρισμούς της Αμερικανικής Διοίκησης και όχι

μέχρι το τέλος των εχθροπραξιών στο Αφγανιστάν54. Το διεθνές δίκαιο επιβάλλει

αυστηρές προϋποθέσεις για το πότε μπορεί να γίνεται επίκληση των δικαιωμάτων

πολέμου και ο αγώνας των ΗΠΑ κατά της τρομοκρατίας δεν φαίνεται να πληρεί

αυτές τις προϋποθέσεις. Αυτό που παρατηρείται σήμερα είναι μια μαζική προσπάθεια

επιβολής του δικαίου του πολέμου υπό συνθήκες ειρήνης, υπό τη νομική έννοια του

πολέμου, όμως, το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου δεν βρίσκεται σε πόλεμο. Η

Ισπανία δεν κήρυξε πόλεμο μετά τις επιθέσεις στη Μαδρίτη την 11η Μαρτίου 2004,

ούτε η Αγγλία μετά τα γεγονότα στο Λονδίνο την 7η Ιουλίου 2005.

Τα ανωτέρω δεν αποσκοπούν στον αποσαφηνισμό, με επιστημονική ακρίβεια,

του τι είναι πόλεμος και τι ειρήνη. Ορισμένες περιοχές, σε ορισμένο χρόνο και υπό

ορισμένες προϋποθέσεις, μπορούν σίγουρα να ενταχθούν σε μια γκρίζα ζώνη μεταξύ

πολέμου και ειρήνης. Παρόλα αυτά μπορεί να ειπωθεί με ακρίβεια ότι όταν μια

κατάσταση δεν μπορεί σαφώς να χαρακτηριστεί ως «πόλεμος», το διεθνές δίκαιο

απαιτεί τα άτομα να απολαμβάνουν τη μέγιστη προστασία που τους παρέχεται υπό

καθεστώς ειρήνης. Η χρησιμοποίηση της έννοια «παγκόσμιος πόλεμος» είναι μεν 53 Βλ. Mary Ellen O’Connell, καθηγήτρια στη νομική σχολή Moritz, στο Ohio State University, άρθρο «What is war?» στο δικτυακό τόπο: www.jurist.law.pitt.edu/forum /oconnell1.php#5 54 Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί εν προκειμένω το γεγονός ότι η CIA, εξαπόλυσε πύραυλο κατά ενός οχήματος, σκοτώνοντας έξι υποτιθέμενους «μαχητές του εχθρού» στα πλαίσια ενός παγκοσμίου πολέμου και όχι έξι υπόπτους.

17

χρήσιμη προς επίτευξη του στόχου συσπείρωσης ενός Έθνους, δεν αποτελεί όμως

δικαιολογία για την αποστέρηση θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Συμπερασματικά, όλοι συμφωνούν στην ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων

του ανθρώπου, όταν όμως κληθούν να την εφαρμόσουν στην πράξη, σκοντάφτουν σε

ακανθώδη διλήμματα.

Ο σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα περιγράφεται συχνά ως εμπόδιο για

την κατανίκηση της τρομοκρατίας. Όμως αυτό καταδεικνύει τους τρόπους με τους

οποίους η ασφάλεια υπονομεύεται όταν δεν γίνονται σεβαστά τα στοιχειώδη

ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου. Η ασφάλεια τίθεται σε κίνδυνο με την

παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όχι με την προστασία τους. Γενικότερα,

λόγω της διεθνούς ασφάλειας δεν θα πρέπει να καταργούνται νόμοι, δικαιώματα και

αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Ο πόνος δεν μπορεί να γίνει εφιάλτης για εκατομμύρια

ανθρώπους, δεν μπορεί να μετατραπεί σε επιχείρημα για να πληγούν δημοκρατικά

δικαιώματα και ατομικές ελευθερίες, δεν μπορεί να υποβαθμίζει αξίες που

θεωρούνται πολύτιμες. Καταδικάζονται σαφώς οι τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον

των ΗΠΑ, αλλά η απάντηση σε αυτές πρέπει να είναι η αναζήτηση δικαιοσύνης και

όχι εκδίκησης. Δεν θα πρέπει να επιτραπεί η διάβρωση των θεμελιωδών ελευθεριών

και δεν θα πρέπει να υπάρχει συναλλαγή ανάμεσα στα ανθρώπινα δικαιώματα και την

ασφάλεια, ανάμεσα στην δικαιοσύνη και την ατιμωρησία55.

Χαρακτηριστική είναι η άποψη πολλών αντιπροσώπων του αμερικανικού

Κοινοβουλίου ότι «…δεν νομιμοποιήσαμε τη τακτική οφθαλμός αντί οφθαλμού.

Ούτε ζητήσαμε να χυθεί το αίμα αθώων για να εκδικηθούμε για τα γεγονότα της 11ης

Σεπτεμβρίου. Δεν εξουσιοδοτήσαμε την Διοίκηση να διεξάγει πόλεμο οπουδήποτε,

οποτεδήποτε και με κάθε τρόπο. Δεν νομιμοποιήσαμε έναν πόλεμο χωρίς τέλος»56.

55 Βλ. Ετήσια Έκθεση Διεθνούς Αμνηστίας 2005 για την Αμερική, στο δικτυακό τόπο: www.amnesty.org.gr/library/report2005/amr.htm. 56 Βλ. άρθρο Michelle J. Kinnucan, «Rethinking the authorization of military force», δημοσιευμένο την Παρασκευή 15 Μαρτίου 2002 στο «Common Dreams» στο δικτυακό τόπο: http://www.commondreams.org/views02/0315-03.htm, όπου και άρθρο του δημοσιογράφου Waters, στην εφημερίδα The Washington Times: «Some of us, maybe foolishly, gave this president the authority to go after the terrorists. We didn't know that he, too, was going to go crazy with it».

18

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Authorization for Use of Military Force against terrorists

Ενότητα I.01 The law

(a) Introduction

Begun and held at the City of Washington on Wednesday, the third day of January, two thousand and one

Joint Resolution

To authorize the use of United States Armed Forces against those responsible for the recent attacks launched against the United States.

19

Whereas, on September 11, 2001, acts of treacherous violence were committed against the United States and its citizens; and Whereas, such acts render it both necessary and appropriate that the United States exercise its rights to self-defense and to protect United States citizens both at home and abroad; and

Whereas, in light of the threat to the national security and foreign policy of the United States posed by these grave acts of violence; and

Whereas, such acts continue to pose an unusual and extraordinary threat to the national security and foreign policy of the United States; and Whereas, the President has authority under the Constitution to take action to deter and prevent acts of international terrorism against the United States: Now, therefore, be it Resolved by the Senate and House of Representatives of the United States of America in Congress assembled,

(b) Section 1 - Short Title

This joint resolution may be cited as the `Authorization for Use of Military Force'.

(c) Section 2 - Authorization For Use of United States Armed Forces

(a) IN GENERAL- That the President is authorized to use all necessary and appropriate force against those nations, organizations, or persons he determines planned, authorized, committed, or aided the terrorist attacks that occurred on September 11, 2001, or harbored such organizations or persons, in order to prevent any future acts of international terrorism against the United States by such nations, organizations or persons.

(b) War Powers Resolution Requirements-

(1) SPECIFIC STATUTORY AUTHORIZATION- Consistent with section 8(a)(1) of the War Powers Resolution, the Congress declares that this section is intended to constitute specific statutory authorization within the meaning of section 5(b) of the War Powers Resolution. (2) APPLICABILITY OF OTHER REQUIREMENTS- Nothing in this resolution supercedes any requirement of the War Powers Resolution.

Title 18, part III, chapter 301, §   4001. Limitation on detention; control of prisons

(a) No citizen shall be imprisoned or otherwise detained by the United States except pursuant to an Act of Congress.

(b) (1) The control and management of Federal penal and correctional institutions, except military or naval institutions, shall be vested in the Attorney General, who shall promulgate rules for the government thereof, and appoint all necessary officers and employees in accordance with the civil-service laws, the Classification Act, as amended, and the applicable regulations.

20

(b)(2) The Attorney General may establish and conduct industries, farms, and other activities and classify the inmates; and provide for their proper government, discipline, treatment, care, rehabilitation, and reformation.

Title 28, part VI, chapter 153, §   2241 Power to grant writ

(a) Writs of habeas corpus may be granted by the Supreme Court, any justice thereof, the district courts and any circuit judge within their respective jurisdictions. The order of a circuit judge shall be entered in the records of the district court of the district wherein the restraint complained of is had.

(b) The Supreme Court, any justice thereof, and any circuit judge may decline to entertain an application for a writ of habeas corpus and may transfer the application for hearing and determination to the district court having jurisdiction to entertain it.

(c) The writ of habeas corpus shall not extend to a prisoner unless—

(1) He is in custody under or by color of the authority of the United States or is committed for trial before some court thereof; or (2) He is in custody for an act done or omitted in pursuance of an Act of Congress, or an order, process, judgment or decree of a court or judge of the United States; or (3) He is in custody in violation of the Constitution or laws or treaties of the United States; or (4) He, being a citizen of a foreign state and domiciled therein is in custody for an act done or omitted under any alleged right, title, authority, privilege, protection, or exemption claimed under the commission, order or sanction of any foreign state, or under color thereof, the validity and effect of which depend upon the law of nations; or (5) It is necessary to bring him into court to testify or for trial. (d) Where an application for a writ of habeas corpus is made by a person in custody under the judgment and sentence of a State court of a State which contains two or more Federal judicial districts, the application may be filed in the district court for the district wherein such person is in custody or in the district court for the district within which the State court was held which convicted and sentenced him and each of such district courts shall have concurrent jurisdiction to entertain the application. The district court for the district wherein such an application is filed in the exercise of its discretion and in furtherance of justice may transfer the application to the other district court for hearing and determination.

The U.S. ConstitutionArticle I - The Legislative Branch

Section 9 - Limits on Congress

The Migration or Importation of such Persons as any of the States now existing shall think proper to admit, shall not be prohibited by the Congress prior to the Year one thousand eight hundred and eight, but a tax or duty may be imposed on such Importation, not exceeding ten dollars for each Person.

21

The privilege of the Writ of Habeas Corpus shall not be suspended, unless when in Cases of Rebellion or Invasion the public Safety may require it.

No Bill of Attainder or ex post facto Law shall be passed.

(No capitation, or other direct, Tax shall be laid, unless in Proportion to the Census or Enumeration herein before directed to be taken.) (Section in parentheses clarified by Amendment XVI.)

No Tax or Duty shall be laid on Articles exported from any State.

No Preference shall be given by any Regulation of Commerce or Revenue to the Ports of one State over those of another: nor shall Vessels bound to, or from, one State, be obliged to enter, clear, or pay Duties in another.

No Money shall be drawn from the Treasury, but in Consequence of Appropriations made by Law; and a regular Statement and Account of the Receipts and Expenditures of all public Money shall be published from time to time.

No Title of Nobility shall be granted by the United States: And no Person holding any Office of Profit or Trust under them, shall, without the Consent of the Congress, accept of any present, Emolument, Office, or Title, of any kind whatever, from any King, Prince or foreign State.

Amendment XIV

Section 1. All persons born or naturalized in the United States, and subject to the jurisdiction thereof, are citizens of the United States and of the state wherein they reside. No state shall make or enforce any law which shall abridge the privileges or immunities of citizens of the United States; nor shall any state deprive any person of life, liberty, or property, without due process of law; nor deny to any person within its jurisdiction the equal protection of the laws.

Section 2. Representatives shall be apportioned among the several states according to their respective numbers, counting the whole number of persons in each state, excluding Indians not taxed. But when the right to vote at any election for the choice of electors for President and Vice President of the United States, Representatives in Congress, the executive and judicial officers of a state, or the members of the legislature thereof, is denied to any of the male inhabitants of such state, being twenty-one years of age, and citizens of the United States, or in any way abridged, except for participation in rebellion, or other crime, the basis of representation therein shall be reduced in the proportion which the number of such male citizens shall bear to the whole number of male citizens twenty-one years of age in such state.

Section 3. No person shall be a Senator or Representative in Congress, or elector of President and Vice President, or hold any office, civil or military, under the United States, or under any state, who, having previously taken an oath, as a member of Congress, or as an officer of the United States, or as a member of any state legislature, or as an executive or judicial officer of any state, to support the Constitution of the United States, shall have engaged in insurrection or rebellion against the same, or

22

given aid or comfort to the enemies thereof. But Congress may by a vote of two-thirds of each House, remove such disability.

Section 4. The validity of the public debt of the United States, authorized by law, including debts incurred for payment of pensions and bounties for services in suppressing insurrection or rebellion, shall not be questioned. But neither the United States nor any state shall assume or pay any debt or obligation incurred in aid of insurrection or rebellion against the United States, or any claim for the loss or emancipation of any slave; but all such debts, obligations and claims shall be held illegal and void.

Section 5. The Congress shall have power to enforce, by appropriate legislation, the provisions of this article.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΙΤΗΣΗΣ HABEAS CORPUS 57

FORM TO BE USED BY FEDERAL PRISONER IN FILING A PETITION FOR WRIT OF HABEAS CORPUS UNDER 28 U.S.C. §

2241IN THE UNITED STATES DISTRICT COURT

WESTERN DISTRICT OF NEW YORK

Petitioner(Full name under which you were convicted;prison number; and full mailing address.)

Vs. CIVIL ACTION NO. _______________Respondent(Name of Warden or other authorized personhaving custody of petitioner.)PLEASE COMPLETE THE FOLLOWING. READ THE ENTIRE PETITION BEFORE FILLING IT OUT.ANSWER THOSE QUESTIONS WHICH PERTAIN TO YOUR TYPE OF CLAIM.

1. This petition concerns: (Check appropriate blank.)__________ a conviction__________ a sentence (CAUTION: If you are attacking a sentence imposed under a federaljudgment, you must first file a direct motion under 28 U.S.C. § 2255 in the federal court which entered the judgment.)__________ jail or prison conditions__________ prison discipline__________ a parole problem__________ other. State briefly:______________________________________________

57 Βλ. δικτυακό τόπο: http://www.are.uscourts.gov/pdfforms/2241PetFed.pdf

23

2. Place of detention: ____________________________________________________________

3. Have you filed previous petitions for habeas corpus, motions under 28:2255, or any otherapplications, petitions or motions with respect to this conviction?_________ Yes __________ NoIf your answer above is “Yes,” give the following information:

a. Name of Court: ________________________________________________________________b. Nature of Proceeding: __________________________________________________________c. Grounds raised:___________________________________________________________________________d. Result: ______________________________________________________________________e. Date of Result: _______________________________________________________________f. Citation or number of any written opinion or order entered pursuant to each such disposition:___________________________________________________________________________

4. If you did not file a motion under Section 2255 of Title 28, U.S.C., or if you filed such a motion and it was denied, state why your remedy by way of such motion is inadequate or ineffective to test the legality of your detention:___________________________________________________________________________

5. Are you presently represented by counsel? _________ Yes __________ NoIf so, name, address and phone number of counsel: ___________________________________________________________________________________________________________

6. Name and location of court which imposed sentence:___________________________________________________________________________

7. Indictment or case number, if known: ____________________________________________

8. Offense or offenses for which sentence was imposed:___________________________________________________________________________

9. Date upon which sentence was imposed and the terms of the sentence:

24

________________________________________________________________________

10. When was a finding of guilty made? (Check one)__________ After a plea of guilty__________ After a plea of not guilty__________ After a plea of nolo contendere

11. If you were found guilty after a plea of not guilty, was that finding made by:__________ A jury__________ A judge without a jury

12. Did you appeal from the judgment of conviction or the imposition of sentence?_________ Yes __________ No

13. If you did appeal, give the following information for each appeal:a. Name of Court: _______________________________________________________________b. Result: ______________________________________________________________________c. Date of Result: _______________________________________________________________d. Citation or number of opinion: __________________________________________________e. Grounds raised: (List each one.)___________________________________________________________________________Note: If you appealed more than once, attach an additional sheet of the same size and give all the information requested above in question No. 13, a through e. Do not write on the reverse of pages.

14. State CONCISELY every ground on which you claim that you are being held unlawfully.Summarize briefly the facts supporting each ground. If necessary, attach a single page behind this page.CAUTION: If you fail to set forth all grounds in this petition, you may be barred from presenting additional grounds at a later date.a. Ground one: _____________________________________________________________________________________________________________________________________________Supporting FACTS: (Tell your story BRIEFLY without citing cases or law. You are CAUTIONED that you must state facts, not conclusions, in support of your grounds. A rule of thumb to follow is – who did exactly what to violate your rights at what time or place.)b. Ground two: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________

25

Supporting FACTS:c. Ground three: _______________________________________________________________Supporting FACTS:

15. RELIEF: State briefly exactly what you want the court to do for you. Make no legalarguments. Cite no cases or statutes.

Signed this ____________ day of ________________________, 20_____.Day Month Year_______________________________________Signature of PetitionerI declare (or certify, verify or state) under penalty of perjury that the foregoing is true and correct.Executed on _________________________.(Date)_______________________________________Signature of Petitioner

ΑΡΘΟΓΡΑΦΙΑ

Ανακοίνωση «White House, Fact Sheet – Status of Detainees at

Guantanamo», 7/2/2002, δημοσιευμένη στην ηλεκτρονική διεύθυνση

www.whitehouse.gov.

Michael Dorf άρθρο: «What is an unlawful combatant and why it matters: the

status of detained Al Gaeda and Taliban fighters», 23.1.2002, δημοσιευμένο

στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://writ.news.findlaw.com.

Michael Dorf άρθρο «Who decides whether Yaser Hamdi, or any other

citizen, is an enemy combatant?», 21.8.2002 δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική

διεύθυνση http://writ.news.findlaw.com.

Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (πηγή), άρθρο στις 28.6.2004 «Πλήγμα για

την Κυβέρνηση Bush», δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση in.gr.

26

Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (πηγή), άρθρο στις 20.4.2004 «Εν αναμονή

απόφασης – σταθμού του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για το

Guantanamo», δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση in.gr.

Άρθρο Ν.Αλιβιζάτου «Έχει τελικά η Αμερική δύο όψεις;», δημοσιευμένο

στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.krama.net.

Dictionary of Quotations 1989 by Samuel Johnson, στο δικτυακό τόπο

http://www.bartleby.com/73/1306.html.

Law Dictionary by Steven H. Gifis, fifth edition, εκδόσεις Barron’s.

CCR Legal Team - Barbara Olshansky, Shayana Kadidal, Michael Ratner,

William Goodman, άρθρο « Docket: Hamdi v. Rumsfeld », δημοσιευμένο

στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.ccr-ny.org/.

Toni Locy άρθρο «Guantanamo hearings start today» στην εφημερίδα USA

TODAY, 23.8.2004, δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση

http://www.usatoday.com/news/washington/.

David Stout άρθρο «New York Times Supreme Court Affirms Detainees'

Right to Use Courts», 28 Ιουνίου 2004, δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική

διεύθυνση http://www.nytimes.com/.

Laurence H. Tribe ομιλία στο Harvard University, στις 6.1.2006,

δημοσιευμένη στον δικτυακό τόπο

http://online.wsj.com/public/resources/documents/conyers.pdf.

Απομαγνητοφωνημένα πρακτικά Supreme Court, δημοσιευμένα στο δικτυακό

τόπο http://www.supremecourtus.gov/oral_arguments/argument_transcripts/

03-6696.pdf.

Mary Ellen O’Connell, άρθρο «What is war?» δημοσιευμένο στο δικτυακό

τόπο www.jurist.law.pitt.edu/forum /oconnell1.php#5.

Michelle J. Kinnucan άρθρο «Rethinking the authorization of military force»,

στο «Common Dreams» 15 Μαρτίου 2002, δημοσιευμένο στο δικτυακό τόπο

http://www.commondreams.org/views02/0315-03.htm.

Brief for the American Bar Association as amicus curiae in support of

petitioners, δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση της International Law

Journal http://www.bepress.com/cgi/.

Brief of international humanitarian organizations and associations of

international journalists as amici curiae supporting petitioners, δημοσιευμένο

27

στην ηλεκτρονική διεύθυνση της International Law Journal

http://www.bepress.com/cgi/.

Brief of citizens for the common defence as amicus curiae in support of

respondents, δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση της International

Law Journal http://www.bepress.com/cgi/.

Brief of amicus curiae American Center for law & justice in support of

respondents, δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση της International

Law Journal http://www.bepress.com/cgi/.

Brief of Washington legal foundation, U.S. Representatives Joe Barton,

Walter Jones, and Lamar Smith and Allied educational foundation as amici

curiae in support of respondents, δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση

της International Law Journal http://www.bepress.com/cgi/.

Understanding Terrorism Cases, The Role of Federal Courts in Balancing

Liberties and Safety, U.S. Courts, Federal Judiciary, δημοσιευμένο στην

ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.uscourts.gov/.

Jim Carter άρθρο «Your right to make a lining» Liberty, δημοσιευμένο στο

δικτυακό τόπο http://usa-the-republic.com/revenue/liberty/part_5a.html

Elaine Cassel άρθρο «Terrorism Against the Constitution» July 12, 2003,

δημοσιευμένο στο δικτυακό τόπο

http://www.counterpunch.org/cassel07122003.html.

Elaine Cassel άρθρο «Who Really Won» June 29, 2004, δημοσιευμένο στο

δικτυακό τόπο http://www.counterpunch.org/cassel06292004.html.

C. Clark Kissinger άρθρο «Revolutionary Worker: The Meaning of the

Supreme Court's Decision on "Enemy Combatants"» July 18, 2004,

δημοσιευμένο στο δικτυακό τόπο

http://www.refuseandresist.org/detentions/art.php?aid=1441.

Γρηγόρης Καλφέλης άρθρο «Προεδρική τυραννία - Οι ανώτατοι δικαστές της

Aμερικής αντιστέκονται» "TA NEA" Δευτέρα 12 Ιουλίου 2004 (Αρ. Φύλλου

17986), δημοσιευμένο και στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://ta-nea.dolnet.gr.

David B. Rivkin and Lee A. Casey debate Jenny Martinez άρθρο «How should

the U.S. try suspected terrorists?», δημοσιευμένο στο περιοδικό Legal Affairs

και στο δικτυακό τόπο

http://www.legalaffairs.org/webexclusive/debateclub_terror0904.msp.

28

Ronald Dworkin άρθρο «What the Court Really Said», The New York Review

of Books, August 12, 2004, δημοσιευμένο στο δικτυακό τόπο

http://www.nybooks.com/articles/187.

Dana Priest and Scott Higham άρθρο «At Guantanamo, a Prison Within a

Prison», δημοσιευμένο στη Washington Post December 17, 2004 και στην

ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.washingtonpost.com/.

Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (πηγή), άρθρο στις 17.10.2004

«Βασανιστήρια σε βάρος κρατουμένων του Γκουαντάναμο καταγγέλλουν οι

New York Times» δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση in.gr.

Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (πηγή), άρθρο στις 8.9.2004 «Την

απελευθέρωση του πρώτου κρατουμένου στο Γκουαντάναμο αποφάσισε το

Πεντάγωνο» δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση in.gr.

Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (πηγή), άρθρο στις 3.8.2004 «Μασκαράτα

δικαιοσύνης - Εφαρμογή απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου για το

Γκουαντανάμο ζητούν οι συνήγοροι» δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική

διεύθυνση in.gr.

Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (πηγή), άρθρο στις 28.6.2004 «Πλήγμα για

την κυβέρνηση Μπους - Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη των ΗΠΑ αναγνωρίζεται

στους κρατούμενους του Γκουαντάναμο» δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική

διεύθυνση in.gr.

Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (πηγή), άρθρο στις 26.2.2004 «Το

Πεντάγωνο ξεκαθαρίζει...Παράταση κράτησης στο Γκουαντάναμο ακόμα και

μετά από αθώωση προαναγγέλλουν οι ΗΠΑ» δημοσιευμένο στην ηλεκτρονική

διεύθυνση in.gr.

Jesselyn Radack άρθρο «The Government's Opportunistic Use of the "Enemy

Combatant" Label: How This Category Is Being Used as a Prosecution

Tactic», Monday, Oct. 11, 2004, δημοσιευμένο στο δικτυακό τόπο

http://writ.news.findlaw.com/commentary/20041011_radack.html.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

www.supremecourtus.gov

http://www.icrc.org

www.whitehouse.gov

www.kathimerini.gr

29

http://writ.news.findlaw.com

http://www.in.gr/news/article.asp

http://www.krama.net

http://www.usconstitution.net

www.ccr-ny.org

http://www.fas.org

http://www.tourolaw.edu

http://web.utk.edu

http://online.wsj.com

http://www.supremecourtus.gov/oral_arguments

www.jurist.law.pitt.edu

www.amnesty.org.gr

http://www.commondreams.org

http://www.bepress.com

http://en.wikipedia.org

http://www.factbug.org

http://www.uscourts.gov

http://www.ccmep.org

http://www.windsofchange.net

http://www.kuwaitifreedom.org

http://writ.news.findlaw.com

http://www.law.cornell.edu

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

3η Σύμβαση Γενεύης για την προστασία των αιχμαλώτων πολέμου, στην

ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.europarl.eu.int.

U.S. Constitution, στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.usconstitution.net.

Authorization for Use of Military Force Public law, 18 Σεπτεμβρίου 2001,

στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://news.findlaw.com.

U.S.Code Title18, chapter 301, § 4001, στην ηλεκτρονική διεύθυνση

http://frwebgate.access.gpo.gov.

U.S.Code Title 28, part VI, chapter 153, § 2241, στην ηλεκτρονική διεύθυνση

http://www4.law.cornell.edu.

Emergency Detention Act του 1950, στην ηλεκτρονική διεύθυνση

http://www.fas.org.

30

P.A.T.R.I.O.T. Act, HR 3162 RDS, 107th Congress 1st Session (in the senate

of the united states) October 24, 2001, στην ηλεκτρονική διεύθυνση

http://www.asksam.com.

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

Hamdi v. Rumsfeld (2004), στο δικτυακό τόπο:

http://a257.g.akamaitech.net/7/257/2422/28june20041215/www.supremecourt

us.gov/opinions/03pdf/03-6696.pdf

Rasul v. Bush (2004), στο δικτυακό τόπο:

http://a257.g.akamaitech.net/7/257/2422/28june20041215/www.supremecourt

us.gov/opinions/03pdf/03-334.pdf

Rumsfeld v. Padilla (2004), στο δικτυακό τόπο:

http://a257.g.akamaitech.net/7/257/2422/28june20041215/www.supremecourt

us.gov/opinions/03pdf/03-1027.pdf

korematsu v. United States (1944),στο δικτυακό τόπο:

http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/korematsu.html

Mathews v. Eldridge (1976), στο δικτυακό τόπο:

http://www.publichealthlaw.net/Reader/docs/Mathews.pdf

Ex Parte Quirin (1942), στο δικτυακό τόπο:

http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/quirin.html

31