Hamdi SuatAknar’ın

selam

ı var...

Türkiye’de modern anlamda patolojiyi kuran Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar’ın anısına kısa bir sunum…

“Bir mesleği seven onun tarihiyle de ilgilenmelidir.”Prof. Dr. Süheyl Ünver(Cerrahpaşa’nın efsanevi tıp tarihi hocası 1898-1986)

Hazırlayan:

PPrrofof.. DrDr.. Nadiadirr PPaksaksoyoy Kocaelocaelii ÜniÜnivvererssiittesesii,, İİzzmmiitt // KKocaelocaelii

Medrese’den ilk Tıbbiye’ye geçiş: 14 Mart 1827İstanbul Şehzadebaşı Tulumbacıbaşı Konağında

ilk tıbbiye. (Bugünkü İ.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi arkası / Şehzadebaşı Camii çevresi)

Kurucusu:Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi.

Resmi adı:Tıphane ve Cerrahhane-i Amire (Osmanlı Devleti/Amir Tıp ve Cerrahi Okulu).

Amaç:Orduya modern hekim yetiştirmek.

4 yıllık bu okulda patoloji yoktu. İngiliz işgalini protesto için

tıbbiyeliler 14 Mart 1919’da gösteri yapar.

İngilizlere ”Bugün 14 Mart, Tıbbiye’nin kuruluşu. Bunu kutlamak için toplandık” derler.

14 Mart Tıp Bayramı böyle başlar!

Tıbbiyeyi Batılaştırma çabası 14 Mayıs 1839 Sultan II. Mahmud Viyana’dan Dr

Bernard’ı getirerek yeni bir tıbbiyeye öncülük eder (Dekan).

Hekimbaşı (başhekim): Abdülhak Molla (Ünlü şair Abdülhak Hamid’in dedesi; ilk tıbbiyenin hekimbaşısı M:Behçet Efendi’nin kardeşi)

Bugünkü Galatasaray Lisesi’ninolduğu alandaki

Enderhun Mektebi, tıbbiyeye verilir.

Adı: Mektebi Tıbbiyeyi Adliyeyi Şahane. (Adliye: Sultan Mahmut’un ‘adil’ mahlası.

Şahane: İmparatorluk/ Emperyal). Kadavra, Hıristiyan ölülere otopsi başlar

Patoloji dersleri hastalıkların tanıtımı biçiminde anlatılır.

Emrazı dahiliye/emrazı hariciy şeklinde (Emraz: Araz/ Hastalık

Bernard’ın mezarı İstiklal Cad. Santa Maria Kilisesi’nde (Rus Konsolosluğu sırasında)

e)

Galatasaray sonrası tıbbiye…

1849 Galatasaray Tıbbiyesi yandı. Hasköy/Haliç’teki Humbaracı Kışlası’na (Topçu) ve sonra İstanbul’da olan büyük kolera salgını nedeniyle Haliç’te ki bir konağa taşındı.

1866-1903: Sirkeci Garı arkasında Demirkapı Kışlasında ‘Tıbbiyeyi Şahane Dönemi /Askeri Tıp Fakültesi’ başlar. 1903’te Haydarpaşa’ya taşınır.

Mülki (Sivil) Tıbbiye Kadırga’da Menemenci Konağı’nda açılır. (1867-1908)

Bu dönemde patoloji derslerini verenler: Ahmet Hilmi Paşa, Ohannes Tabibyan Bey, Ahmet Ferit Bey, Rıfat Hüsamettin Paşa. Bu kişilerin hiç biri dönemine uygun batılı patoloji eğitimi almamıştı.

Galatasaray sonrası Tıbbiye 1

Tıbbiye, Galatasaray yanınca Haliç Halıcıoğlu Humbarhane’ye (Topçu Kışlası) taşınır.

Bina bugün FSM köprüsü ayağı altındadır.

Kadırga’daki Mülki (Sivil) Tıbbiye: Menemenci Konağı (1867-1908)

Galatasaraysonra

sı Tıbbiye 2Bugün yerinde Kadırga Meydanı’nda Atatürk İlkokulu

var.

Sirkeci Demirkapı Kışlası Askeri Tıp Fakültesi

(1866-1903)

Ve Hamdi Suat Dönemi başlıyor…

Hamdi Suat 1899’da Demirkapı’daki Askeri Tıbbiyeyi Şahane’den

«tabip yüzbaşı rütbesiyle» mezun olur.

Bu okul bugün yerinde d Harem’den Sirkeci’ye ar arkasındaki cami ve kışla

uruyor. Askeri Lojistik Merkezi.abalı vapur ile geçerken Sirkeci Gar’ının ya bakın ve Hamdi Suat’ı hatırlayın!

Gülhane AskeriTıbbiye Tatbikat Hastanesi 1898’de, Hamdi Suat’ın mezuniyetinden 1 yıl önce

İstanbul Sarayburnu’nda Ahırkapı Feneri ile Cankurtaran arasından dış surların içinde Gülhane Askeri Seririyat (Tatbikat) Hastanesi açılır.

Dönemin askeri yakınlığı nedeniyle Alman Ordu Hekimleri kurar:

Prof Rieder, Georg Deycke (Deyke) ve Wieting Paşalar.

Rieder ve özellikle Deycke patoloji derslerini de verir.

Gülhane’nin 1990’larda

askeriye tahliye etmeden önceki

son hali.

Gülhane’yi kuranAlman Askeri Hekimler…

Rieder Paşa

Wieting PaşaDeycke Paşa

Hamdi Suat’ın Patoloji yolculuğu… Hamdi Suat Gülhane stajını Deycke’nin yanında

patoloji (teşrihi marazi) laboratuvarında yapar (1899- 1900)

Çalışkanlığı ve ilgisiyle Deycke’nin dikkatini çeker. Çalışkan Gülhane hekimleri değişik dallarda

batıl uzmanlık eğitimi için Almanya’ya yollanır. Hamdi Suat patoloji ihtisası için

Almanya’ya gön

Hamdi Suat’ın patoloji yolculuğu böyle baş

ı

derilir.

lar…

Almanya’da eğitim… Hamdi Suat Almanya’da 1900-1904 arasındaKiel, Wurzburg, Hamburg, Leipzig’de patoloji eğitimi alır.

Leipzig’te Prof. Marchand’ın yanında “Vebada insandaki histolojik değişikler” adlı tezi ile Türkiye’nin batı müfredatı ile Patoloji ihtisas eğitimi alan ilk hekimi olur.

Uzmanlık tezi Alman tıp dergisinde yayınlanır.(Die histologischen veraenderungen bei der pest des menschen.

Zschr.F. Hyg.U.Infektkrankh. 48. 1904)

Suat’ın tezinde tarif ettiği fagositik hücreleri 1914’te Aschoff, RE hücreleri

olarak kendi adını vererek tanımlar.

-Patolojide ilk tarif eden değil, ilk yayınlayan kazanır- (NP)

dhocası

846-1928)

gın Hamdi Suat’ın Patoloji

tez Felix Jacob Marchand (1 Leipzig Üniversitesinde say patoloji profesörüdür.

«Ateroskleroz» tanımını ilk yapan ve isimlendiren kişidir.

Athero: Grekçe, Bulamaç.

Prof Marchan

Hamdi Suat’ın Tezinin Başlığı

Hamdi Suat’ın Tanımladığı Fagositik RE Hücrelerin Resmi (Tezinden alınmıştır)Not: Tezinin Almanca kopyası NP’de vardır.

ALMANYA SONRASI HAMDİ SUAT’IN SERÜVENİ 1904 yurda dönüşte Hamdi Suat Demirkapı’da

Tıbbiyeyi Şahane’de patoloji derslerini verir Gülhane’de patoloji laboratuvarını kurar ( Gülhane 2.

Dünya Savaşı Öncesi İstanbul’dan Ankara’ya taşınır 1904-1905 )

Gülhane’nin o dönemdeki komutanı Alman Wieting Paşa ile anlaşamaz. Yemen’e pratisyen hekim olarak atanır (1905-1906).

İstanbul’a Kadırga Sivil Tıbbiye patoloji hocalığına atanır (1906). Gülhane’yi kuran Rieder Paşa’nın çabalarıyla modern askeri

tıbbiye amaçlı yaptırılan Haydarpaşa’daki görkemli tıp fakültesi, sivil/asker birlikte Osmanlı Darülfünun Tıp Fakültesi olarak 1909’da açıldı.

Hamdi Suat Patoloji Kürsüsünün (Teşrihi Marazi) başına getirildi. I. D. Savaşı, Doğu Cephesi görevi. Tifüs aşısı üzerine çalışır.

1900’ler Haydarpaşa Tıbbiyesi Yapılırken

Haydarpaşa Tıbbiyesi (Mektebi Tıbbiyeyi Şahane)

HAYDARPAŞA DÖNEMİ Hamdi Suat’ın Patoloji’de en verimli dönemi

Haydarpaşa Osmanlı Tıp Fakültesi’nde geçer (1909-1933).

Asistanları, Kamile Şevki (1906-1987), Ankara Ünv. Histoloji’ye

geçer. Atatürk’ün Etnografya’dan Anıtkabir’e nakli öncesi tahnit yenilemesini yapar.

Perihan Çambel (1909-1987). Schwartz’ın yanında tamamlar.Vakıf Guraba Patoloji’de çalışır. ABD’ne gider (Kız kardeşi

Ünlü arkeolog Halet Çambel . HÇ’in kocası mimar Nail Çakırhan )

Lütfü Aksu, Atatürk’ün vefatında ilk tahniti yapar. Tıbbiye ilk kadın mezunu Semiramis Rıfat Tezel

(bitirmede Şişli Etfal pediatri’ye geçer).

Hamdi Suat’ın kadın asistanları

Prof. Dr. Perihan Çambel (1909-1987)

Prof. Dr. Kamile Şevki Mutlu (1906-1987)

Hamdi Suat’ın Patolojiye Katkıları: Batılı eğitim alan ilk patoloji uzmanı

Patolojiyi kabul ettirme, sevdirme arzusu Patoloji müzesi (Hamdi solüsyonu) Patoloji kitapları yazması (eski yazı ve Latin Alfabesi) Deneysel kanser çalışmalarına ilgi Yurt dışı kongrelerde davetli konuşmacı Coğrafi Patoloji Derneği’ni kurması Kanserle Mücadele Derneği’ni Kurması Türkçe, Almanca ve Fransızca dış yayınlar Döneminin Avrupa patolojisinde saygın yeri.

Patoloji kitapları yazması (eski yazı ve Latin Alfabesi)

Kitapları; 1. Teşrih-İ

Marazi-İ Umumi (Genel

Patoloji). İstanbul, 1914.

2. Fethi Meyit Ve Tıbbı Adlide Ehemmiyeti (Otopsi ve Adli Tıpta Önemi). İstanbul,1921.

1929 ve1930 yıllarındaki kitapların 4. baskısını Latin harfler ile bastırdı.

Fethi Meyt: Otopsi Teşrihi Marazi: Patoloji

H. Suat’ın Latin alfabesiyle yazdığı otopsi/ patoloji kitabının kapağı; 1930.

Hamdi Suat

Dönemi Haydarpaşa

Patoloji

Mikroskopi çalışma salonu

Hamdi Suat’ın Patoloji müzesi

Mikroskopik çalışma

Haydarpaşa’da otopsi

Hamdi Suat Eşi ile

Dönemin ünlü kanser dergisinin editörler listesinde H. Suat’ın adı

1933 Üniversite Reformu

ve sonrası

Atatürk’ün talimatıyla Darülfünun yerine İstanbul Üniversitesi Kurulur

Teknik mimarları ME Bakanı Reşit Galip (Andımızın yazarı). İsviçreli Prof. Malche (Türkiye’de modern üniversite konusundaki raporları)

Almanya’dan II. Dünya Savaş’ı öncesi ayrılmak isteyen Yahudi/Nazi karşıtı Alman bilimciler

Darülfunun’un tasfiyesi, üniversitenin Beyazıt’a taşınması (I Dünya Savaşı Genel Kurmay Binası, Enver Paşa’nın makamı)

Hamdi Suat’ın ihracı yerine Schwartz ve Oberdorfer’in gelişi

İstanbul Üniversitesi’nde yeni bir patoloji oluşumu

Abdülhamid/Mütareke dönemi muhaliflerin hapsedildiği meşhur«Bekirağa Bölüğü» binası Patolojiye verilir.

Obendorfer (1876-1944)

Schwartz (1894-1977)

Hamdi Suat,yeni üniversiteye alınmaz!193

3Üniversite yıllığından

Yazılı gerekçe: Batılı eğitimden uzak oluşu? Gerçek: Belge yok Muhtemel neden : Schwartz’in tek adam olma isteği. Birlikte geldiği Oberdorfer için bile ayrı ‘Deneysel Patoloji Bölümü’ kurulur

Yanlışlık anlaşılınca,M. Kemal Atatürk, üniversiteye dönmesi için Hamdi Suat Aknar'a haber gönderdi. Çok kırılmıştı, bunu kabul etmedi. Sağlık Bakanı Prof. Dr. İ. Refik Saydam arkadaşıydı,Vakıf Gureba Hastanesi’ne patolog olarak atadı.

Hamdi Suat,Vakıf Guraba 1933-1936

Kadın Asistanları Kamile Şevki ve Perihan Çambel Hoca’nın gönderilmesine kırılır.

Schwartz’la çalışmak istemez, ayrılırlar.

Burada 3 yıl çalışır 1936’da vefat eder (tbc/diabet). Cenazesine katılım büyük olur.

Hamdi Suat’ınel yazısıyla bir otopsi raporu

Harf tamircisi patolog Mehmet Uhri’yeteşekkürler… (NP)

Odönemden bir patoloji raporu

“Teşhis: Habis tümör belki bir bronşial bir kanserin metastazı”

31.10.1938

Patolog: Schwartz

Çeviri: Besim Turhan

Hamdi Suat’ı anma faaliyetleri 1954’ten beri her yıl Kanserle Savaş Kurumu Derneği

tarafından düzenlenen Hamdi Suat konferansları (Kanser haftası 1-7 Nisan, Dernek sitesinde 2010 sonrası konferans bilgisi yok).

1974 TÜBİTAK Bilim Hizmet Ödülü’nün Hamdi Suat’a verilmesi

2006’da Ekopatoloji Derneği (Bşk Prof Şerafettin Canda) Elazığ toplantısı Hamdi Suat’ın 70. vefat yıldönümünde anılması ve Poster ödülü.

2013’te Türk Patoloji Dernekleri Federasyonu,H. Suat Bilimsel Araştırma Destek Ödülü

a sorar:

Perihan Çambel,vefatından önce Hamdi Suat’-Schwartz’a kırgın mısınız?-Hoca şu cevabı verir:

“Bu şahıs değil, memleket davasıdır. şahsiyatla uğraşılmazsa patoloji gelişir, büyük ve iyi ekipmanlı enstitüler, laboratuvarlar kurulur.”

Hamdi Suat’ın nasihatı…

Hamdi Suat, imzasıyla hepinizi tekrar selamlıyor, nasihatını hatırlatıyor…