güvercin (kahramanmaraş) hes projesi ...ekobil.com/hidrobiyolojikveekolojikdegerlendirme.pdf ·...

[Şirket adını yazın]

BERRAK ENERJİ ÜRETİM TİCARET VE SANAYİ A.Ş.

Güvercin (Kahramanmaraş) HES Projesi

EkosistemDeğerlendirme Raporu

Yrd. Doç.Dr. Fevzi ÖZGÖKÇE

Yrd. Doç.Dr. Murat ÜNAL

Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Fen Fakültesi

TEMMUZ 2011

Güvercin (Kahramanmaraş) HES Projesi EkosistemDeğerlendirme Raporu

Temmuz 2011 1

ÖNSÖZ

“Biz doğayı atalarımızdan miras almadık, çocuklarımızdan ödünç aldık” der bir Kızılderili

atasözü. Doğayı korumanın, insanlığı korumayla eş anlamlı olduğunu her geçen gün daha çok anladığımız bu yüzyılda çevreyi tanımak kadar onu korumakta büyük önem taşımaktadır.

Ülkelerin tarihi ve kültürel zenginlikleri yanında biyolojik çeşitliliği de önemlidir. Faaliyet alanını gün geçtikçe genişleten insanoğlunun, çevreyi tehdit eden aktivitesi sonucunda, bir kısmı henüz hiç tanınmayan, bilinmeyen canlı türleri kayıp olabilmektedir. Aynı zamanda sınırlı veya çok lokal yayılış alanına sahip bazı bilinen taksonlar bu faaliyetler sonucu ileri derecede risk altındadırlar.

Yaşam ortamlarının dengesini alt üst eden insan aktiviteleriyle ortaya çıkan ekolojik sorunların sayısı oldukça yüksektir. Hızlı sanayileşme ve aşırı nüfus artışı dünyamızın dengesini bozmuş ve dolayısıyla başta insanlar olmak üzere tüm canlılar bundan etkilenmişlerdir. Primer üretici olmaları sebebi ile bitkilerin ekosistemde özel bir önemi vardır. Bitkilerin bu vazgeçilmez fonksiyonları başka bir varlık tarafından telafi edilemeyen ve hayat için vazgeçilmeyen temel fonksiyonlardır. Bitkilerin tabiattaki bu çok önemli etkilerinden dolayıdır ki bütün dünyada bitkiler üzerine çok yoğun araştırmalar yapılmış ve yapılmaktadır.

Ülkemiz sosyal ve ekonomik gelişimi ve bu gelişmeye paralel olarak gereksinim duyduğu elektrik enerjisini kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik olarak üretmek durumundadır. Bu nedenle öncelikle yerli enerji kaynaklarından yararlanılarak projeler geliştirmeli ve gerekli yatırımlar yapılmalıdır. Elektrik enerji üretiminde fosil, nükleer yakıtlı termik ve doğal gazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve pike çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur. Elektrik enerjisi tüketimi ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve tüketimi o ülkedeki hayat standardını göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde kişi başına elektrik tüketimi 5000-7000 kWh olmasına karşın ülkemizde brüt 1900 kWh’dır.

Hayata geçirilmiş enerji projeleri ile ilgili yatırımların tarihi gelişimine bakıldığı zaman önemli mesafelerin alınmış olduğu görülmektedir. Fakat Türkiye elektrik enerjisi üretimi ve tüketim açısından gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında son sıralarda bulunmaktadır. Ülkemizin gelişmiş ülkeler düzeyine erişebilmesi için bütün olanaklarını kullanarak enerji arzını artırması için her türlü çabayı göstermesi ve elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamak için ekonomik yapılabilirliği olan tüm hidroelektrik potansiyelini kullanması gerekmektedir. Su kaynakları, uzun vadede istikrarlı kullanılması gereken doğal zenginliklerdendir. Su kaynaklarının ekolojik durumlarının ortaya çıkarılması ve iyi ekolojik konumlarının korunması, diğerlerinin ise iyi statüye yükseltilmesi önem arz etmektedir.

Bir ülkenin sahip olduğu tabii kaynak potansiyeli bilinmeden, söz konusu kaynaklardan faydalanma şekli, miktarı ve bu kaynakların ekosistemdeki önemi hakkında gerçekçi bir değerlendirme yapılamaz. Biyosferde her canlının mutlaka çok önemli fonksiyonları vardır. Ancak üreticilerin ekosistemdeki fonksiyonları diğer canlılara göre çok daha önemlidir. Her canlının belirli bir ekolojisi ve bu ekolojinin uzandığı saha genişliği kadar bir yayılış alanı vardır.


Temmuz 2011 2

İÇİNDEKİLER

Sayfa ÖNSÖZ 1 İÇİNDEKİLER 2 ŞEKİLLER DİZİNİ 2 ÇİZELGELER DİZİNİ 2 EKLER DİZİNİ 2 1. GİRİŞ 3 2. MATERYAL ve YÖNTEM 5 3. ÇALIŞMA ALANININ GENEL TANIMI 8 4. BULGULAR 13 5. SONUÇ ve EKOLOJİK DEĞERLENDİRMELER 19 6. TEHDİTLER ve DİĞER KORUMA KONULARI KAYNAKLAR

27 29

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa Şekil 1.1. Çalışma alanının Coğrafi haritası. 4 Şekil 3.1. Güvercin HES alanı ve alt havzaları 9 Şekil 3.2. Kahramanmaraş ilinin iklim diyagramı 13

ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa

Çizelge 4.1.Takson Sayılarının Karşılaştırılması 15 Çizelge 4.2. Endemik Taksonlar ve Oranlarının Karşılaştırılması 16 Çizelge 4.3. Fitocoğrafik Bölgelerinin Karşılaştırılması 17

EKLER DİZİNİ Sayfa

Ek 1. Çalışma alanında tespit edilen bitkiler (Çalışma alanının Florası) 35 Ek 2: Çalışma alanının Faunası (Çalışma alanında tespit edilen hayvanlar) 54


Temmuz 2011 3

1. GİRİŞ

Türkiye coğrafi konumu, jeomorfolojik yapısı ve değişik iklim tiplerinin etkisi altında bulunması nedeniyle zengin bir flora ve fauna çeşitliliğine sahiptir. Bunun en önemli göstergelerinden birini Biyolojik Çesitliliğin birçok alanda kullanımıdır. Avrupa ve Asya kıtalarının sahip olduğu topraklar bütünü üzerinde yapılan fitocoğrafik sınıflandırmalar sonucu Türkiye; üç farklı fitocoğrafik bölgeye ayrılmıştır; 1. Avrupa- Sibirya, 2. Akdeniz ve 3. İran – Turan fitocoğrafik bölgeleridir.

Bir ülkenin sahip olduğu tabii kaynak potansiyeli bilinmeden, söz konusu kaynaklardan faydalanma şekli, miktarı ve bu kaynakların ekosistemdeki önemi hakkında gerçekçi bir değerlendirme yapılamaz. Biyosferde her canlının mutlaka çok önemli fonksiyonları vardır. Ancak üreticilerin ekosistemdeki fonksiyonları diğer canlılara göre çok daha önemlidir. Her canlının belirli bir ekolojisi ve bu ekolojinin uzandığı saha genişliği kadar bir yayılış alanı vardır.

Su kaynakları, uzun vadede istikrarlı kullanılması gereken doğal zenginliklerdendir. Su kaynaklarının ekolojik durumlarının ortaya çıkarılması ve iyi ekolojik konumlarının korunması, diğerlerinin ise iyi statüye yükseltilmesi önem arz etmektedir.

Kahramanmaraş, hızla gelişen bir ilimiz olup, merkez nüfusu hızla artarken şehirsel mekan genişlemiş, geleneksel el sanatları yerini hızlı bir şekilde tekstil ağırlıklı fabrikalara bırakmıştır. Şehrin özel konumu nedeniyle endüstri alanları daha çok akarsuların da içerisinde bulunduğu ovada yoğunlaşmıştır. Verimli ovada ilaçlı ve gübreli zirai faaliyetler de yoğunluğunu sürdürmektedir. Akarsuların evsel ve endüstriyel atıklarca aşırı kirlenme yönünde baskı yapmaktadır. Ayrıca şehir ve çevresinde su kullanımına olan ihtiyaç artmış, temiz su temini ve atıksular bir problem olarak ortaya çıkmıştır. Bu çalışmamız esnasında Ceyhan Nehri ve özellikle Çağırgan Deresi ve kollarındaki evsel ve endüstriyel kaynaklı kirlenme gözle görülür duruma geldiği gözlemlenmiştir. Günümüzde su kullanımı hızla artırmış ve o oranda kirlenmede artmaktadır. Artan su ihtiyacı su kaynaklarının sınırsız kullanımı ve atıksuların problem olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Birçok az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde atıksular temizleme işlemine tabi tutulmadan akarsulara boşaltılmaktadır. Bu durum akarsularda kirliliğin boyutlarını kontrol edilemez seviyeye çıkardığı gibi akarsulardan yeterince faydalanmayı da sınırlandırmaktadır.

Proje alanı Kahramanmaraş Merkez ilçesinde bulunmakta olup, Doğu Akdeniz bölümünün kuzey doğusunda yer alır. Merkez ilçenin batısında Andırın ilçesi, kuzeyinde Göksun ve Ekinözü, doğuda Pazarcık ve Çağlayancerit ve güneyde Türkoğlu İlçeleri ile çevrilidir. Proje alanı; Merkez ilçenin Çokran, Gölpınar, Kalekaya ve sadıklı Köyü sınırları içerisinde kalmaktadır (Şekil 1.1). Kahramanmaraş, Merkez ilçe deniz seviyesinden 568 m. yükseklikte olup, ilin kuzey kesimleri oldukça dağlıktır. Yeryüzü şekilleri genellikle Güneydoğu Torosların uzantıları olan dağlarla bunlar arasında kalan çöküntü alanlarından oluşmaktadır. Arazi yüksekliği 350 metreden 3000 metreye kadar çıkan Kahramanmaraş da geniş ovalar vardır. Bunlar; Gâvur, Maraş, Göksun, Aşağı Göksun, Afşin, Elbistan, Andırın, Mizmilli, Narlı ve İnekli Ovalarıdır. Kahramanmaraş’ın belli başlı dağları ise; Nurhak, Binboğa, Engizek, Uludaz ve Ahırdağıdır. Ceyhan nehri ile Aksu, Bertiz, Erkenez, Göksu, Göksun, Hurman, Körsulu, Sarsap, Çağırgan deresi ve Söğütlü çayları Kahramanmaraş’ın başlıca akarsularıdır. Toprakların %59,7’sini dağlar, %24'ünü platolar ve %16,3’ünü de ovalar teşkil eder.

İl kapsamı içinde belli başlı dağlık alanlar genellikle Güneydoğu Torosların uzantılarıdır. Bunlar Engizek dağı, Ahırdağı, Amonos ( Nur) dağları, Nurhak dağları, Kandil dağları, Sarımsak dağı, Düldül dağı ve Binboğa dağlarıdır. İl kapsamındaki dağlar üçüncü zamanın Alp sistemi kıvrım


Temmuz 2011 4

dağlarındandır. Bunlar çeşitli aşınmalarla düzleşmiş ve Neojen sonunda yükselmiş kırıklı ve kıvrımlı dağ sıralarıdır. Kahramanmaraş üç ayrı coğrafi bölgenin (Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ) birbirine en çok yaklaştığı alanda yer alır .

Şekil 1.1. Çalışma alanının Coğrafi Haritası.

Coğrafi konumu ve diğer faktörlerinde etkisi ile üç farklı iklim tipi arasında “Bozulmuş Akdeniz İklimi’’ne daha yakın bir iklim özelliği gösterir. Kahramanmaraş merkezde görülen iklimin aksine kuzeye doğru gidildikçe yükseltiye bağlı olarak tamamen karasal iklim özellikleri görülür. Kahramanmaraş’ın yıllık ortalama sıcaklık değeri 16,5 °C, Pazarcık’ta 14,8°C, Andırın da 13 °C iken


Temmuz 2011 5

Elbistan da bu değer 10,3 °C ye düşer. Yıllık ortalama sıcaklıklar güneyden-kuzeye, batıdan doğuya doğru yükseltiye bağlı olarak karasallığında etkisiyle bariz bir şekilde azalma göstermektedir.

Aylık ortalama sıcaklıların yıl içinde dağılışı ise, Kahramanmaraş’ta 4,5°C, Pazarcıkta 4,2 °C, Andırında 3,2 °C, Elbistan da -3,7°C en soğuk ay Ocak ayıdır. Aylık ortalama sıcaklıkların en yüksek olduğu ay Kahramanmaraş’ ta 28 °C, Pazarcık’ta 27,6°C, Andırında 22,9 °C ile Ağustos, Elbistan’da 23 °C ile Haziran ayıdır. Aylık ortalama sıcaklıklar Ocak ayından Ağustos ayına kadar artmakta, daha sonraki dönemde Ocak ayına kadar düşmektedir. Kahramanmaraş’ta yılın dört ayında sıcaklık ortalamaları 23 °C’nin üzerindedir. Bu özelliği ile merkez “Akdeniz rejim tipi’’nin etkisi altındadır. Kuzey ve kuzeydoğusu ise “Karasal rejim tipi’’ özelliğine sahiptir. Bu durum kış mevsimi ılık yaz mevsimi ise sıcak olan Merkez ilçeyi “Denizel Akdeniz Rejimi’’n den “Karasal Akdeniz Rejimi’’ne yaklaştırır. Andırın, Akdeniz iklim kuşağında yer almakla beraber, Orta Anadolu ikliminin de etkisinde kalarak geçiş bölgesi iklim özelliği göstermektedir. Genelde ilçenin geniş bir kısmında özellikle güney kesimlerinde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı, Akdeniz iklimi hüküm sürer.

2. MATERYAL ve YÖNTEM 2.1. Materyal Araştırma alanının materyalini materyalini 2000-2002 ve 2004 – 2008 ve 2011 yıllarında, Kahramanmaraş ili, Merkez İlçe sınırları içerisinde yer alan Çağırgan Deresi üzerinde kurulacak olan Güvercin Regülatörü ve HES Projesi alanı çevresindeki istasyonlardan toplanan Biyolojik Çeşitlilik örnekleri ve bu alanlara ait ekolojik kayıtlar oluşturmaktadır. 2.2. Yöntem

Çağırgan Deresi üzerinde kurulacak olan üzerinde Güvercin Regülatörü ve HES Proje sahası ve olası etki alanında biyolojik çeşitlilik ve çevre ile ilgili saha çalışmaları sadece 2011 yılı vejetasyon dönemine has olmayıp 2000 – 2002 ve 2004 – 2008 yıllarında alanda gerçekleştirilen biyolojik çeşitliliğin tespitine yönelik veriler de kullanılmıştır. Bu çalışmalarda alanın karasal ve sulak biyolojik çeşitliliği ile mevcut bitki topluluklar ve habitat çeşitliliği incelenmiştir.

Çevresel veri tabanı araştırmalarının temel amacı olan alandaki flora ve vejetasyon ile sucul ve karasal faunanın (Memeliler, Kuşlar, Sürüngenler, Kurbağalar, Balıklar ve Omurgasızlar) belirlenmesi ile proje alanındaki biyolojik çeşitliliğe olası etkilerin ve su kalitesinin belirlenmesi ve gerekli koruma ve etki azaltma yöntemlerinin geliştirilmesi için bir temel oluşturmak olduğundan dolayı sonuçta olası etkiler belirlenmekte ve değerlendirilmekte ilgili etki azaltıcı önlemler sunulmaktadır.

Bütün bu amaçlar ışığında biyolojik çeşitlilik ve çevre ile ilgili bilgiler dört başlık altında toplanmıştır;

1. Proje alanında gerçekleştirilen arazi çalışmaları 2. Alan ile ilgili literatürün incelenmesi 3. Saha çalışmaları esnasında yöre halkıyla yapılan anket ve yüz yüze ikili görüşmeler 4. Doğa koruma ile ilgili kamu ve özel kurum ve kuruluşlarından alınan belge ve bilgiler ile

ikili görüşmeler. 2.2.1. Arazi çalışmaları

Bu çalışmalar vejetasyon süresinin başından (bölgemizde bu Mart ayı sonlarına doğru başlar

ve Kasım ayı sonlarına kadar devam eder) sonuna kadar arazinin gezilerek taranması şeklinde gerçekleştirilmiştir. Daha önce söz konusu alanında bu belirtilen tarihlerde Biyolojik Çeşitlilik Araştırma ekimizin araştırıcılarının yapmış oldukları arazi çalışmaları ve literatür verileriyle bu dönemler ait materyal temin edilmiş olup sadece bu yıl iki aylık dönemde arazi dolaşılarak biyolojik


Temmuz 2011 6

materyalin 2011 yılındaki durumları yeniden değerlendirme ve üzerinde Güvercin Regülatörü ve HES’in kurulacağı alanlarda ayrıntılı araştırmalarla arazi çalışmaları tamamlanmıştır.

Alanın jeolojisi Maden Tetkik ve Arama Enstitüsünün 1/500 000 ölçekli Türkiye Jeoloji haritasının alanımızla ilgili paftası başta olmak üzere; Yalçın (1980), Atan (1969) ile Ketin (1966)’in sahamızı ilgilendiren çalışmalarından faydalanılarak hazırlanmıştır. Alanın büyük toprak grupları Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün Kahramanmaraş İli Arazi Varlığı (Anonim, 1996) ile ilgili raporundan temin edilmiştir. 2.2.2. Laboratuar çalışmaları

Arazi çalışmasının yapılmadığı dönemlerde daha önce toplanıp kurutulan bitki örneklerinin ve

hayvan örneklerinin teşhisi ve örneklerle ilgili diğer önemli tespitler belirlenmiştir. Kurallara uygun olarak her bir çalışma gurubunun araştırma alanından topladıkları örneklerin

tayinleri için her alanın ilgili teşhis kaynaklarından yararlanılarak teşhisler yapılmıştır. Alanı temsil edecek şekilde hemen her farklı habitatta giderek örneklemeler yapılmıştır. Bölgede artan bir şekilde ağırlığını hissettiren aşırı otlatma, yangın, kesim, tarla açma, sulama, çorak ve tuzlu alanların ıslah çalışmaları, yapılaşma, kentleşme, endüstriyel gelişim, baraj ve HES yapımları, altyapı çalışmaları ve pestisit kullanımı gibi olumsuz koşullar karşısında taksonlann durumlarını tespit etmek ve buna göre gerekli tedbirlerin alınmasına yardımcı olmak amacıyla Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) bazı tehlike sınıfları belirleyerek Kırmızı Bülten adı verilen “Red Data Book” adlı eserlere dayanılarak Ceyhan vadisi özellikle Çağırgan Deresi ve çevresinde tespit edilen endemik ve nadir canlıların, alandaki lokalitesi kaydedildikten sonra yaşamını tehdit edici faktörler karşısındaki durumu ifade edilmiştir. Buna göre IUCN kategorileri baz alınarak araştırma alanındaki söz konusu endemik ve nadir bitkilerin ve hayvanların tehlikeler karşısındaki durumları belirlenmiştir.

Özellikle literatürde kayıtlı ve çalışma alanına yakın yapılan araştırmalarda tespit edilen kayıtlar ve bunların dışındaki yayılışların tespit edilmesiyle alanın Flora ve Faunası ile habitat çeşitliliğinin ve varsa tehdit faktörlerinin tespiti için 4 kişilik araştırma ekibi harita üzerinde belirlenen istasyonlarda detaylı arazi çalışmaları yapıldı. Bu arazi çalışmalarıyla toplanan Biyolojik Çeşitliliğe ait örnekler ilgili esereler yardımıyla teşhis edildi. Yaz döneminde yapılan arazi çalışmaları dahil alanla ilgili toplam 443 bitki örneği ve 329 hayvan örneği toplanmıştır. Toplanan bu bitki ve hayvan örneklerine toplayıcı numarası verildikten sonra lokaliteleriyle birlikte gerekli diğer arazi kayıtları ve GPS değerleri arazi defterine kayıt edildi ve her canlının tekniğine uygun olarak saklandı.

Bitki örnekleri için temel kaynaklar olarak “Flora of Turkey and the East Aegean Islands”

(Davis, 1965-1985; Davis ve ark., 1988; Güner ve ark., 2000) adlı eserden yararlanılmıştır. Türkiye Florası’nın yetersiz kaldığı durumlarda Flora Iranica (Rechinger, 1965- 1977), Flora Europaea (Tutin ve Heywood, 1964-1981), Flora of Iraq (Towsend ve Guest 1966-1985), Flora Palaestina (Zohary, 1966-1986) gibi flora kitaplarından da yararlanılmıştır.

Floristik (Ek 1) ve faunuistik (Ek 2) listeler ayrı bölümler halinde verilmiştir. Floristik ve Faunistik listelerde yer alan taksonlar filogenetik sıraya göre yazılmıştır. Endemik ve nadir taksonların dahil edildiği tehlike kategorileri verilmiştir. Bitkiler için Taksonların tehlike kategori ve kriterleri, başta Ekim ve ark. (2000) olmak üzere IUCN (2001), Özhatay ve ark (2005), Akçakaya (2005), Güven ve ark. (2006) ve Anonim (2007)’nın çalışmalarından yararlanarak durumlarının değerlendirilmesi ayrıca yapılmıştır. Bitkiler, Kelebekler, Balıklar, Kurbağalar, Sürüngenler, Kuşlar, Memeliler ait toplanan tüm Biyolojik çeşitliliğe ait örneklerin habitatlarından ekolojik kayıtlar alındı, bütün örneklerin fotoğrafları, dijital fotoğraf makineleri ile yakın, populasyon ve habitat fotoğrafları çekildi. Bunların yanı sıra alanda o canlı gurubunu tehdit eden çevresel faktörler de fotoğraflandı. Bu fotoğraflar bilgisayara toplama tarihlerine göre aktarılarak görsel materyal haline getirildi. Fotoğrafı çekilen her canlıya arazi defterindeki aynı toplama numarası verildi.

Memeli, Sürüngen ve Kurbağalar; Uygun habitatları ve uygun zamanlarda araştırılarak

örneklemeler yapıldı ve teşhisleri Baran ve Atatür (1997)’ göre yapıldı.


Temmuz 2011 7

Kuşlar çalışılırken; Populasyon yoğunluğunu ve tür çeşitliliğini belirlemede sayım teknikleri olarak hat boyunca gözlem (Line transect) ve noktasal gözlem yöntemleri kullanıldı (Bibby ve Burgess 1992; Dobinson, 1976).

Balıklar çalışılırken; Çağırgan deresinde tür tespiti için yapılan avcılıkta elektroşoker

kullanılmıştır, bu yöntemin benimsenmesindeki amaç elektroşokerin seçiciliği en az olan av aracı olmasıdır, bu sayede ağların alamadığı küçük boydaki balıkların temini mümkün olmaktadır.

Araziden elektroşoker yardımıyla toplanan numuneler % 4’lük formol içinde laboratuara getirildikten sonra örneklerin teşhisleri yapılmıştır. Tür tespiti yapılırken tayin anahtarında belirtilen özellikler dikkatle incelenmiştir bunlar: Balığın göz çapı, ligne lateraldeki pul sayısı, yanal çizginin boy ve şekli, ağız çevresindeki bıyık adedi, konumları ve boyları, vücuttaki beneklenmeler, yüzgeçlerin serbest kenarlarının düz veya girintili olup olmadıkları, ağız konumu ile dudakların şekli ve yapısı, dorsal yüzgeç adedi, dorsal yüzgeçteki diken ve yumuşak ışın adedi, yüzgeçlerin başlama ve bitiş noktalarının bir birine olan mesafesi, birinci solungaç yayı üzerindeki diken sayısı, standart boy, vücut yüksekliği, baş boyu, anal yüzgeç yumuşak ve diken ışın sayısı, baş genişliği vb. gibi özelliklerin belirlenmesi arazide yapıldığı için kolaylıkla tayin anahtarı vasıtasıyla familya ve tür tespitleri yapılmıştır (Geldiay ve Balık, 1996; Alaş ve Solak, 2005).

Kelebek ve diğer omurgasızların toplanması sırasında çeşitli alet ve kimyasal maddeler

kullanılmıştır. Çalışma sırasında arazide kullanılan aletler ve kimyasal maddeler tül atrap, toplama kapları, örnekleri öldürmek için kullanılan etil asetatlı kavanozlar, naftalin, GPS, germe pensleri ve örneklerin geçici olarak korunması için özel olarak parşömen kağıtlarından hazırlanan zarflar oluşturmuştur. Örneklerin toplanması hava şartlarının uygun olduğu durumlarda sabah saat dokuz, öğleden sonra saat üç zaman aralıklarında (kelebek ve özellikle uçan diğer omurgasızların aktif olduğu saatler) gerçekleştirilmiştir. Örneklerin toplanması atrapla yapılmıştır. Atrapla yakalanan örnekler etil asetatlı kavanozlara konarak bir süre beklenmiştir. Böylece öldürülen örnekler elle temas etmeden bir karton kutuya konulmuştur. Kutuda bulunan örnekler pens yardımıyla omurgasızlara mümkün olduğu kadar zarar verilmeden alınarak önceden hazırlanan zarflara konulmuştur. Zarflara konulan örnekler etiket bilgileri veya çalışma formu sayısı not edilerek saklama kutularına konulmuştur. Daha sonra Entomoloji Laboratuvarı’na getirilen örnekler naftalinlenerek saklama kutularına konulmuştur.

Arazi çalışmaları bitirildikten sonra laboratuara getirilerek standart müze materyali haline getirilmiş ve teşhisleri yapılmıştır. Bunun için bu omurgasızlar bir dizi işlemden geçirilmiştir. Laboratuar çalışmalarında kullanılan aletleri; germe pensleri, germe tahtaları, örnek yumuşatma kapları, böcek iğneleri, germe iğneleri, aydınger kağıtları oluşturmuştur. Örneklerin standart müze materyali haline getirilmesi için kuruyan örneklerin rahat bir şekilde gerilebilmeleri için nemlendirme kaplarında bir gün süreyle nemlendirilmeleri sağlanmıştır. Nemlendirme kabı uygun bir kapanabilir kaba bir sünger yerleştirilerek süngere emebileceği kadar su dökülerek hazırlanmıştır. Nemlendirme kabında bir gün bekletilen örnekler alınarak uygun boyutta (0 ve 1 numaralı böcek iğneleri ) böcek iğneleri ile iğnelenmiştir. Böceklerin iğnelenmesi bittikten sonra örnekler tekrar alınarak nemlendirme kaplarına tam olarak germe kıvamına gelmeleri için bir gün süreyle daha nemlendirme kaplarında nemlendirmeye bırakılmışlardır. Örnekler iyice yumuşadıktan sonra üçüncü gün germe işlemi gerçekleştirilmiştir. Germe için alınan örnekler abdomen ve kanat genişliklerine göre seçilmiş germe tahtaları üzerinde gerilmişlerdir. Germe sırasında örneklerin germe tahtalarına sabitlenebilmeleri ve iyi bir şekilde kurumaları sağlanabilmesi için plastik plastik uçlu iğneler kullanılmıştır. Germe işlemi bittikten sonra örneklerin kuruması için doğrudan güneş almayan bir yere konulmuştur. Kurutma işlemi için ortalama bir hafta beklendikten sonra germe tahtalarında kuruyan örnekler pens ve toplu iğneler yardımıyla dikkatli sökülmüştür. Sökülen örnekler lokalite etiketleriyle etiketlenerek Entomoloji Araştırma Laboratuar’ında bulunan böcek kutularına konularak standart müze materyali haline getirilmiştir.

Kelebeklerin teşhisleri öncelikle morfolojik özelliklerine göre yapılmıştır. Teşhisi morfolojik özelliklerine göre yapılamayan taksonların ise erkek bireylerinin genital preparatı yapılarak teşhis işlemleri gerçekleştirilmiştir.


Temmuz 2011 8

3. ÇALIŞMA ALANININ GENEL TANIMI

3.1. Coğrafi Konumu ve Yeryüzü Şekilleri

Bu çalışma, Kahramanmaraş İli, Merkez ilçesi sınırları içinde Çağırgan deresi üzerinde yapılması planlanan Güvercin Regülatörü ve HES Projesi’nin yapılacağı alanlar ve çevresinin Biyolojik Çeşitliliğini araştırmak ve Ekolojik özelliklerini tespit etmek amacı ile yapılmıştır. Arazi çalışmaları esnasında Çağırgan deresi üzerinde yapılacak olan Güvercin HES (Şekil 3.1) Ekolojik değerlendirme yapabilmek ve Biyolojik Çeşitliliğin tespitine; öncelikle literatür araştırmalarına başlandı ve bizzat Ceyhan Nehri ile Çağırgan Deresi ve Güvercin HES’in yapılacağı alan yaklaşık olarak 37026’-370 29’ kuzey enlemleriyle 360 34’-360-35’ doğu boylamları arasındaki sahada periyodik arazi çalışmaları gerçekleştirildi. Bu çalışmalarda alanın karasal ve sulak biyolojik çeşitliliği ile mevcut bitki topluluklar ve habitat çeşitliliği ile ekolojik veriler alınarak ayrıntılı olarak alan incelenmiştir. Davis’in Grid kareleme sistemine göre C6 karesi içerisinde yer alan bölge Akdeniz-Güneydoğu-İç Anadolu bölgelerinin kesişme noktaları arasında yer alır. Araştırma alanı ayrıca Akdeniz ve Iran-Turan fitocoğrafik bölgelerinin geçiş kuşağındadır. Bölgenin Biyolojik Çeşitliliği yakın geçmişteki antropojenik etkenlerle (kumocakları, taşocakları, otlatma, tarım arazisi açma, usulsüz kesim, yangın, avlanma, vb.) büyük ölçüde tahrip görmüş olmasına rağmen ulaşımın zor olduğu Ceyhan nehri çevresi tamamıyla korunabilmiş bölgeleri de içermektedir.

Güvercin Regülatörü ve HES Projesinin yer üstü su kaynağını Çağırgan Dere ve kolları oluşturmaktadır. Çağırgan Dere, yaklaşık 2259 m kotlarından doğar. Akışını kuzey ve kuzey batı yönünde sürdürerek regülatör yerine ulaşır. Çağırgan Derenin regülatör kesidindeki yağış alanı 64.8 km2'dir. Çağırgan Dere, regülatör yerinden sonra akışını Kuzey yönüne doğru sürdürerek Ceyhan Nehrine dökülür.

Kahramanmaraş’ın önemli yükseltileri genellikle Güneydoğu Torosların uzantılarıdır. Bunlar Engizek dağı, Ahırdağı, Amonos ( Nur) dağları, Nurhak dağları, Kandil dağları, Sarımsak dağı, Düldül dağı ve Binboğa dağlarıdır. İl kapsamındaki dağlar üçüncü zamanın Alp sistemi kıvrım dağlarındandır. Bunlar çeşitli aşınmalarla düzleşmiş ve Neojen sonunda yükselmiş kırıklı ve kıvrımlı dağ sıralarıdır.

Ceyhan nehri Kahramanmaraş’ın en önemli akarsuyu olup 509 km’dir. Aksu çayı (150 km) Ceyhan nehrinin önemli bir koludur. Bu çay havzanın güneyinde Engizek dağlarında yer alan Kaya dibi mevkiinde, Küçükcerit köyünün doğusunda, kuvvetli bir kaynaktan çıkar. Erince dağının güneybatısından bir yarma boğaz vadi’den geçerek ve Sarayköyü yakınında Gölbaşı’na açılır.

Havza boyunca arazi belirli yerlerde çok sarp ve engebelidir. Havza boyunca geniş ve derin olmayan vadilerde Çağırgan deresi ve kolları üzerindeki alanlarda tarım yapılmaktadır. Özellikle ilkbahar karların erimesiyle ve son bahar yağışlarıyla su seviyesi çok yükselmekte olup mecrası tatlı meyillidir.

3.2. Araştırma Alanının Genel Jeolojisi

İnceleme alanını da çevreleyen geniş bölgedeki stratigrafik istifi; Amanos Paleozoyik ve Mesozoyik Kaya Birimleri ile Kuvaterner yaşlı birimler oluşturmaktadır.

Amanos Paleozoyik Kaya Birimleri

Afrika-Arabistan plakasının kuzey uzantılarını oluşturan Paleozoyik yaşlı birimler; Antakya-Kahramanmaraş İlleri arasında yer alan Amanoslar ile Adıyaman İli Penbeğli-Tut bölgesinde ve Mardin İli Derik dolayında yüzeylenmektedir. Amanoslar'daki ilk jeolojik araştırmalar Dean ve


Temmuz 2011 9

Krummenacher (1961), Janetzko (1972), Lahner (1972) ve Ishmavvi (1972) tarafından, Alt Paleozoyik yaşlı yüzeylenmelerin stratigrafisini belirlemeye yönelik çalışmaları ile başlamıştır. Bu çalışmaları takiben, GD Anadolu'da yeni Kambriyen ve Ordovisiyen kesitleri belirlenmiş, Dean (1975, 1982) tarafından korelasyon tabloları hazırlanmıştır. Yalçın (1980), Orta ve Kuzey Amanoslarla ilgili detaylı bir harita yayımlamış, Paleozoyik istifinde var olan bazı sorunları aydınlatarak Devoniyen uyumsuzluğunu belirlemiştir. Detay çalışmaların azlığından dolayı kaya birimlerinin ayırtlanmasında farklı çalışanlarca değişik adlamalar yapılmış, ancak ortak bir görüşe varılamamıştır. Dean ve Monod (1985), önceki çalışmalardaki verileri değerlendirip derledikleri örneklerde tanımladıkları fosillere dayalı olarak formasyonların yaş konaklarını belirlemişlerdir. Dean ve diğerleri (1997) tarafından yapılan revizyon çalışmalarında, Kuzey Amanosların orta bölümündeki Alt Paleozoyik stratigrafisi bölgenin güneyine kadar uzatılarak Amanoslardaki Paleozoyik kayaların ilişkileri yeniden gözden geçirilmiştir. Elde edilen verilerle çok sayıdaki litolojik üniteler korele edilmiş, formasyonların adlaması, korelasyonları ve yaş konakları verilmiştir. Penbeğli-Tut dolayındaki Paleozoyik yaşlı birimler, Amanosları doğuda Mardin-Derik ve Hakkari dolayındaki yüzeylenmelere bağlamaktadır (Ketin, 1966). Buradaki yüzeylenmelerin litolojileri, ünite sınırları, yaşları ve birbirleriyle olan ilişkileri ilk kez Ketin (1966) tarafından ayırtlanmıştır. Kambriyen yaşlı olan bu yüzeylenmeler daha sonra Dean ve diğerleri (1986), Dean ve Monod (1985) tarafından araştırılarak geliştirilmiş, yaşlandırılmış ve diğer Paleozoik yaşlı yüzeylenmelerle kıyaslanmıştır.

Şekil 3.1. Güvercin HES alanı ve alt havzaları


Temmuz 2011 10

Amanos Mesozoyik Kaya Birimleri

Amanoslarda, Mezozoyik sırasında yeni bir çökelme dönemi başlamıştır. Olasılıkla Geç Karbonifer'de (Lahner,1972; Ishmavvi, 1972; Janetzko, 1972) başladığı ileri sürülen bu yeni dönemde, bölgede Orta-Geç Triyas'tan Turoniyen'e kadar kalın bir karbonat çökelimi olmuştur. “Komprehensif Seri” (Lahner,1972; Janetzko, 1972; Ishmavvi, 1972), “Amanos Grubu” (Yalçın, 1980) gibi adlarla ele alınan istif, Atan (1969) tarafından Amanosların güney kesiminde formasyon mertebesinde ayırtlanarak incelenmiştir. Mezozoyik karbonat istifinin tabanını Arılık kuvarsiti oluşturmaktadır.

Kuvaterner Yaşlı Birimler

İnceleme alanı bugünkü morfolojisini Kuvaterner’de kazanmış ve genç örtü üzerinde akarsu ağı gelişmiştir. Proje alanı ve çevresinde Kuvaterner yaşlı oluşukları; alüvyon ve yamaç molozu birikimleri temsil etmektedir. Proje sahası ve çevreleyen geniş bölgede; yukarıda tabandan – tavana doğru sıralı olarak verilen kaya türlerinden; Zabuk Formasyonu (ez), Çaltepe Formasyonu (eç), Seydişehir Formasyonu (eos), Bedinan Formasyonu (Ob), Küreci Dolomiti (TRJk) ve Karadağ Kireçtaşı’na (JKk) ait kaya türleri yüzeylediğinden bu bölümde tüm stratigrafik istif yerine, bu formasyonlara ayrıntılı olarak değinilmiştir.

3.4. Araştırma Alanının Toprak Özellikleri

Araştırma bölgesinde toprak oluşumuna etki eden başlıca faktörler; iklim anakaya, topografya, bitki örtüsü ve diğer canlılardır. Bu faktörlerin değişik oranlarda etkili olduğu yerlerde, farklı toprak tipleri meydana gelmiştir. Nitekim araştırma sahasında koluvyal topraklar, kırmızı kahverengi topraklar, alüvyal topraklar ve tarıma uygun organik toprak gruplarının geniş yayılış gösterdiği tespit edilmiştir.

Çokran, Gölpınar, kalekaya ve Sadıklı Köyleri civarında nadassız kuru tarım yapmaya elverişli koluvyal topraklar yer almaktadır. Çağırgan deresi boyunca alüvyal araziler ile sulu tarıma elverişli organik topraklar yer alır. Organik topraklar kurutulan bataklık araziden elde edilen topraklardır. Bu topraklar çok verimli olup, ülkemizde korunmasına gerek duyulan tarım topraklarını oluşturur. Alanda bu toprakların yaş bakımından çok genç olanları mevcut olduğu gibi, yüzlerce senelik olanlar vardır. Topraklar genel olarak kumlu, açık renkli ve asitlidir. Ağır geçirgen, fakat drenajları iyi olan bu topraklar her nevi mahsul yetiştirmeye müsaittir.

Araştırma sahasında, eğimli yamaçlardan yüzeysel akışlarla veya akarsularla taşınan değişik büyüklükteki materyalin, eğimin azaldığı alanlarda birikmesiyle oluşan ve belli katlara sahip olmayan koluvyal topraklara da rastlanmaktadır. Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere araştırma sahasında yer alan farklı tipteki toprakların yayılış alanı ve özelliklerini belirleyen önemli iki faktör, ana kaya ve topografyadır. İklim, bitki örtüsü ve hidrografik unsurların da toprak oluşumuna çeşitli dereceden etkileri olmuştur. Ancak bu toprak oluşum faktörleri bölge toprakları için değişik problemlerde ortaya koymaktadır.

Beşeri unsurlarında, sahadaki toprak unsurları üzerinde çeşitli etkileri olmaktadır. Nitekim eğimi fazla olan yamaç alanlardaki mera alanlarında tarımsal faaliyetlerde bulunulması toprak erezyonunu artırmaktadır. Ayrıca mera alanlarında bulunan ve toprak örtüsünü koruyan bitkilerin aşırı otlatma nedeniyle tahrip olması da erezyonu artıran bir diğer beşeri etken olarak karşımıza çıkmaktadır (Akaya, 2007).


Temmuz 2011 11

3.5. Araştırma Sahasının İklimi

Yıllık ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu istasyon 16.50C ile Kahramanmaraş’tır. Yıllık ortalama sıcaklık Göksun’da 9.40C Elbistan’da ise 10.50C dir. De Martonne’nin kuraklık indisine göre; Kahramanmaraş "yarı nemli" Elbistan "yarı kurak", Göksun "nemli" bölgeler arasına girmektedir (Erinç, 1988). Emberger metoduna göre Kahramanmaraş "Az yağışlı, serin" Akdeniz biyoiklim katına; Elbistan "Yarı kurak, çok soğuk", Göksun ise "Akdeniz biyoiklim" katına girmektedir (Erinç, 1988). Yağış rejimleri şöyledir: Kahramanmaraş ve Göksun’da K.İ.S.Y. Elbistan’da ise İ.K.S.Y. şeklindedir. Yağış rejimi tipi olarak Doğu Akdeniz yağış rejimi tipinin I. ve II. Alt tipine girmektedir (Akman, 1990). Akdeniz yağış rejimi taşıyan Kahramanmaraş’ta toplam yağış 662.2 mm, Göksun’da 595.3 mm., Elbistan’da ise 386 mm’dir.

Çalışma alanında, ılık ve yağışlı kışları, sıcak ve kurak yazları ile karakterize edilen tipik bir Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Yıllık yağış rejimi Kış, İlkbahar, Sonbahar ve Yaz'dır (KİSY). Bu rejim Doğu Akdeniz ikliminin tipik ilk variantıdır. Araştırma alanında yıllık ortalama sıcaklık 16,50C'dir. Maksimum ortalama sıcaklık (M) Ağustos ayında görülür ve 35,90C'dir. Minimum ortalama sıcaklık (m) Ocak ayında 1,20C'dir (Anonim, 2006). Çalışma alanının iklim diyagramı Kahramanmaraş meteoroloji istasyonundan gözlenen verilere göre hazırlanmıştır (Şekil 3.2).

Araştırma alanının tabii bitki örtüsü, vejetasyon yapısı ve meteorolojik veriler bölgenin Akdeniz ikliminin tesiri altında olduğunu göstermektedir. Biyolojik olarak da Akdeniz iklimi şöyle tarif edilir: “Fotoperyodizmi günlük ve mevsimlik, yağışları soğuk ve nispeten soğuk mevsimlere toplanmış, kurak mevsimi yaz olan ve maksimum bir sıcaklıkla (25 0C’den fazla) uyuşan tropikal dışı bir iklimdir” (Akman, 1990). Akdeniz Havzası’nın kışın alçak basıncın etkisi altında bulunması ve Kuzey Avrupa üzerinden gelen Atlantik hava akımına maruz kalması sebebiyle bol yağış almaktadır. Atlas okyanusundan gelen Basra Körfezine doğru yönelen hava akımları soğuk enlemlerden sıcak enlemlere doğru uzanırken, ısınarak kuru bir karakter kazanır. Bu nedenle yaz ayları hemen hemen yağışsız ve kuraktır" (Erinç, 1988). Akdeniz iklimleri üzerine çalışan Akman, Daget ve Emberger gibi araştırıcılar, çok geniş bir alana hitap eden Akdeniz ikliminin kıyı şeridinden iç kısımlara gidildikçe tedrici olarak farklılaştığını dikkate alarak bu iklim tipini bir çok alt biyoiklim katlarına ayırmışlardır (Akman, 1981).

Araştırma alanımızda tabii yayılış gösteren Pinus brutia, Quercus coccifera, Q. cerris, Styrax officinalis, gibi maki elemanı bitkiler, alanda Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğünü gösteren indikatorlerdir. Türkiye’deki Akdeniz ikliminin sınırlarının çizimi için Zohary, Pinus brutia’ nın dağılışının batı ve kuzey sınırını kullanmış; bu ağacı gerçek Akdeniz iklimi şartlarının göstericisi olarak kabul etmiştir (Zohary, 1973).

Ancak meteorolojik veriler de bir bölgenin ikliminin belirlenmesinde son derece önemlidir. Çalışma alanımızın iklimini tespit etmek için en yakın istasyonlar seçilmiştir. Bu amaçla Kahramanmaraş, Elbistan ve Göksun istasyonlarından faydalanılmıştır.

Kahramanmaraş doğu Akdeniz bölgesinde yer almakla birlikte konum itibarı ile G. Doğu Anadolu ile Doğu Anadolu bölgelerinin geçiş yerindedir. Bu nedenle çok değişik iklim karakteristikleri hâkimdir. Genelde Akdeniz iklim özelliklerine sahip iken, Göksun, Afşin, Elbistan gibi ilçelerimiz Doğu Anadolu iklim özelliklerine, Kahramanmaraş merkez ve yakın çevreleri hem Akdeniz hem de G. Doğu Anadolu bölgesinin iklim özelliklerine sahiptir. Bu nedenle yazları sıcak ve kurak kışları ise ılıman ve yağışlı özellik gösterir. Uzun yıllar aylık sıcaklık ortalaması 16,6 0C, uzun yıllar yağış ortalaması 734,5 kg/m2, minimum sıcaklık değeri -9,6 0C (Şubat – 1997), maksimum sıcaklık değeri ise 44.3 0C (Ağustos 1987 ve Temmuz 1998) dir.

Kahramanmaraş meteorolojik gözlem istasyonunun 31 yıllık zaman dilimine göre; ortalama yağış 731.3 mm olup, en yüksek yağış miktarı 1996 yılında ve 1169 mm ile en yüksek değerdedir. En


Temmuz 2011 12

düşük yağış miktarı ise 1999 yılında 442.7 mm olarak ölçülmüştür. Yağışların genel olarak Aralık, Ocak ve Şubat aylarında düştüğü, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında da yağışın en aza düştüğü aylardır. Aynı yıllar arasında Sıcaklık değerlerine bakıldığında; Kahramanmaraşta yıllık ortalama sıcaklık değeri 16.7 0C, en yüksek uzun yıllar aylık ortalaması 28.2 0C Temmuz ve Ağustos aylarında görülürken, endüşük uzun yıllar aylık ortalama ise Ocak ayında ve 4.9 0C olarak gözlemlenmiştir. En düşük sıcaklık 1992 Şubat ayında 1.1 0C olarak ölçülmüş ve yüksek sıcaklık ise Temmuz ayında 31.01 0C olarak gözlemlenmiştir.

Bitki örtüsü ve diğer canlıların yaşam alanlarının oluşumunda ve kurulacak barajlar ve HES’ler için yıllık yağış miktarı ile beraber yağış rejimi, kurak periyodun bulunup bulunmadığı ve kuraklık şiddetinin önemi de büyüktür. Çalışma alanımız çevresindeki istasyonlarda yapılan rasatlara göre, yıllık ortalama nispi nem en yüksek olduğu aylar Kahramanmaraş’ta Aralık ayında % 75.0, Elbistan’da Aralık’ta % 82, Göksun’da Aralık, Ocak ve Şubat’ta % 81, en düşük olduğu aylar ise Kahramanmaraş’ta Mayıs % 51, Elbistan’da Temmuz’da % 46, Göksun’da Temmuz ve Ağustos’ta % 53’ tür. İlde hakim rüzgar yönü WNW ( Batı Kuzey Batı ) dır. Uzun yıllar ortalama rüzgar hızı 1.9 m/sec dır. Fırtınalı günler çok olmamakta, fakat kuvvetli rüzgarlar yaz aylarında vuku bulmaktadır.

Bir coğrafi bölgenin alacağı yağış miktarı esas olarak coğrafik unsurlara bağlıdır. Başka bir deyişle, yağışın aylara dağılışı başta havadaki yoğunlaşma şartlarının yıl içerisindeki durumuyla, sonra da; yüksek yerler, çukur alanların uzanış tarzları, bakı şartları ve denizden uzaklıklarıyla ilgilidir. Kış mevsiminde polar ve tropikal hava kütleleri Akdeniz üzerinde etkili olur.

Akdeniz yağış rejimi taşıyan Kahramanmaraş’ta toplam yağış 662.2 mm, Göksun’da 595.3 mm, Elbistan’da 386 mm’dir. Bu istasyonların en fazla yağış aldığı aylar sırasıyla Ocak, Aralık, Şubat; Göksun’da Aralık, Ocak, Mart; Elbistan’da; Mart, Aralık ve Ocak aylarıdır. Bu istasyonların hepsinde en az yağış Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında görülmektedir. Kahramanmaraş’ta yağışın en fazla olduğu ay 76.1 mm ile Aralık ayıdır. Bunu 75.8.4 mm ile Kasım ayı takip eder. Göksun’da yağışın en fazla olduğu ay 97.2 mm ile Aralık ve 94.9 mm ile Ocak ayıdır. Elbistan’da ise yağışın en fazla olduğu ay 61.2 mm ile Mart ve sonra Ocak ayıdır.

Aylara göre Ocak - Ağustos ayları arasında sıcaklıkta devamlı artış Ağustos’dan itibaren devamlı düşüş gözlenir. Kasım ayından Nisan ayı sonuna kadar olan değerde aylık ortalama sıcaklıkların yıllık ortalamaya göre düşük oldukları, buna karşılık Mayıs-Ekim sonu arasında da yüksek oldukları gözlenmiştir. Ortalama yüksek sıcaklıklar Temmuz ve Ağustos aylarında görülmekte olup Ağustos ayı için bu sıcaklıklar Kahramanmaraş’ta 35.90C, Elbistan’da 31.80C, Göksun’da 29.80C’ dir.

Ortalama düşük sıcaklıklar tüm istasyonlarda Ocak ve Şubat aylarında -90C, Elbistan ve Göksun’da en düşük sıcaklık Ocak ayında ölçülmüş olup bu değer Elbistan’da - 26.80C, Göksun’da - 29.00C’dir. Çalışma bölgesi Köppen’in iklim sınıflamasına göre "yazları sıcak ve kurak, kışı soğuk" Akdeniz iklim tipine girmektedir. Bu iklim tipi, yıllık ortalama sıcaklığın 180C’ den az ve en sıcak ayın ortalama sıcaklığının 18 0C’ den fazla olması ile karekterize edilir (Erinç, 1988).

De Martonne’nin kuraklık indisine göre; Kahramanmaraş I : 25.0, Elbistan I : 19.9, Göksun I : 30.7 olup, Kahramanmaraş "yarı nemli" Elbistan "yarı kurak", Göksun "nemli" bölgeler arasına girmektedir.

İstasyonların yağış rejimleri şöyledir: Kahramanmaraş ve Göksun’da K.İ.S.Y. Elbistan’da ise İ.K.S.Y. şeklindedir. Yağış rejimi tipi olarak Doğu Akdeniz yağış rejimi tipinin I. ve II. alt tipine girmektedir. Emberger formülüne göre Kahramanmaraş "Az yağışlı, serin" Akdeniz biyoiklim katına; Elbistan "Yarı kurak, çok soğuk" Göksun ise "Akdeniz biyoiklim" katına girer.

Biyoiklim Yorumu

Araştırma alanı, makro iklim bakımından Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Çalıştığımız alanın etrafındaki Elbistan ve Göksun’daki istasyonların iklim verilerine bakıldığında bölgenin Akdeniz ikliminin tesiri altında olduğu anlaşılır. Akdeniz iklimleri kış yağmurları ve ekstrem yaz


Temmuz 2011 13

kuraklığı ile karekterize olunur. Araştırma alanı çevresine ait Kahramanmaraş, Elbistan ve Göksun metoroloji istasyonlarının iklim diyagramlarında kış yağışlarının ve yaz kuraklığı süresinin çok bariz olduğu görülür. Kahramanaraş, Elbistan ve Göksun istasyonlarının yükseklikleri sırasıyla 549 m, 1150 m ve 1340 m.

Şekil 3.2. Kahramanmaraş ili İklim diyagramı

4. BULGULAR 4.1. Biyolojik Çevre Burada çalışma alanındaki mevcut ekolojik durum üzerinde durulmuştur. Bu Bölüm;

1. Habitat Tipleri ve Vejetasyon 2. Flora 3. Sucul ve Karasal Fauna 4. Çalışma alanında bulunan ve Uluslar arası öneme sahip yada tehlike altında olarak

sınıflandırılan taksonlar olmak üzere dört alt bölüme ayrılmıştır. Ancak bu bölümün verileri ayrı olarak sunulmamış olup hemen Flora ve Fauna başlıkları altında ilgili canlıların tehlike kategorileri verilmiştir.

4.1.1. HABİTAT TİPLERİ ve VEJETASYON (BİTKİ TOPLULUKLARI) Çağırgan Deresi Güvercin HES havuz ve santral arasındaki bölümünü içine alan araştırma alanındaki vadi yamaçlarında, ekserisi Akdeniz fitocoğrafik bölgesini karakterize eden maki formasyonu ile belirli yerlerde Iran-Turan fitocoğrafik bölgesini karakterize eden step formasyonuna rastlanmaktadır. Bu alanlarda seyrelmiş ardıç, meşe ve çam toplulukları yer almaktadır. Çok yoğun olmamakla beraber ağır tahrip altında olan meşe toplulukları yer yer göze çarpmaktadır. Aynı zamanda dar kayalık alanların, hareketli yamaçların bulunduğu vadinin ortasından geçen Çağırgan Deresi alana habitat çeşitliliği kazandırmaktadır.

Alandaki ağaç ve çalı toplulukları Çokran köyü ile Kalekaya Köyleri arasında daha seyrek, ve heriki yamaçta ağaç ve çalı topluluğunun en yaygın türleri Juniperus excelsa, Quercus robur subsp.


Temmuz 2011 14

pedunculiflora, Q. infectoria subsp. boissieri, Q. libani, Celtis glabrata’dır. Bunlar arasında Paliurus spina-christi, Juglans regia, Pistacia eurycarpa, Acer monspessulanum subsp. cinerascens, A. monspessulanum subsp. ibericum, Lonicera caucasica subsp. caucasica, L. nummulariifolia subsp. nummulariifolia, Amygdalus communis, Cerasus microcarpa subsp. tortuosa, C. brachypetala var. bornmuelleri, Crataegus monogyna subsp. monogyna, ayrıca az sayıda Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus, Rosa pulverulenta, R. canina, Rhamnus kurdicus, Daphne mucronata, D. oleoides subsp. kurdica ve Pinus brutia gibi ağaç ve çalılar yer almaktadır.

Seyrek meşe ardıç ve çam toplulukları altında göze çarpan en yaygın otsu bitkiler arasında Alyssum murale var. murale, Corydalis integra, Astragalus lagopodioides gibi taksonlar görülmektedir.

İl arazisinin %35’u orman- fidanlık alanlarla kaplıdır. %30’ı tarım arazisi , % 26’sı tarım dışı arazisi, % 8’i çayır-mera ve %1’i de su yüzeyi oluşmaktadır. Çalışma alanının büyük bir kısmı Çalılık ve maki vejetasyonudur, çok az bir kısmı ise step vejetasyonudur. Proje alanının batısındaki dağlık kesimde Pinus ve Quercus ağaçları seyrek olarak Cupresus sempervirens, Paliurus spina-christi, Vitis vinifera, Robinia pseudoacacia, Rhus coriaria, Cotinus coggyria, Cerasus microcarpa, Alhagi psudoalhagi, Persica vulgaris, Tamarix tetrandera, Crateagus curvisepala, Cydonia oblongata, Malus sylvestris, Punica granatum yer almaktadır.

Çağırgan Deresi kenarlarında ve nemli yerlerde Adianthum capillus-veneris, Lepidium latifolium, Alliari petiolata, Viola odorata, Silene compacta, Trifolium pratense var. pratense, Medicago sativa subsp. sativa, Epilobium roseum, subsp. subsessile, Cirsium arvense subsp. vestitum, Lythrum salicaria, Juglans regia, Salix alba, Populus tremula, Tamarix smyrnensis, Typha angustifolia, Juncus compressus, Carex stenophylla subsp. stenophylloides, Trachomitum venetum subsp. sarmatiense, Eleocharis uniglumis, Scirpoides holoschoenus, Dactylorhiza umbrosa, Phragmites australis, Cupresus sempervirens, Cotinus coggyria, Cerasus microcarpa, Alhagi psudoalhagi, Persica vulgaris, Tamarix tetrandera, Crateagus curvisepala gibi taksonlar yaygındır.

İlkbaharda karların erimesiyle kayalık alanların eteklerinde oluşan nemli kesimlerin yaygın türleri Ceratocephalus falcatus, Drabopsis verna, Barberea plantaginea, Viola occulta, Puschkinia scilloides, Gagea gageoides, Colchicum szovitsii, Orchis palustris’dir.

Yol kenarlarında en çok rastlanan bitkiler ise Camelina rumelica, Neslia paniculata, Sisymbrium loeselii, Cardaria draba subsp. draba, C. draba subsp. chalepensis, Crambe orientalis var. orientalis, Cleome iberica, Reseda lutea var. lutea, Chenopodium botrys, Rhus coriaria, Acroptilon repens, Senecio vernalis, Chondrilla juncea var. juncea, Serratula coriacea, Centaurea solstitialis subsp. solstitialis, Cichorium intybus, Anchusa azurea var. macrocarpa, Heliotropium europaeum, Convolvulus arvensis, Euphorbia macroclada, E. heteradena, Cynodon dactylon var. villosus’ dur.

Vadinin tabanı sucul vejetasyon özelliğindedir. Ayrıca vadideki çeşmelerin çevresi ve yazın kuruyan derelerin içi ve kenarlarındaki alanlarda da sucul vejetasyon gelişmiştir. Bataklık-sazlık kesiminlerinde; Phragmites australis, Typha latifolia, Schoenoplectus lacustris subsp. tabernaemontani, Bolboschoenus maritimus var. maritimus, Sparganium erectum subsp. erectum gibi taksonlar bazen saf bazen çeşitli türlerin iştirak ettiği topluluklar oluştururlar.

Sulak alanlarda rastlanan ve teşhis edilen bazı hidrofit ve higrofitler taksonlar şunlardır; Lytrum salicaria, Polygonum amphibium, Carex divulsa, Eleocharis quinqueflora, E. palustris, Alisma graminea, Bidens tripartita, Veronica anagallis-aquatica, Mentha longifolia subsp. typhoides, Plantago major subsp. major, Nasturtium officinale, Juncus inflexus’tur.

4.1.2. Flora

Araştırma alanının tamamı Akdeniz fitocoğrafya bölgesine girmektedir. Çalışma alanında üç temel vejetasyon tipi gözlenmektedir (Varol ve Tatlı, 2001). Alandaki önem sırasına göre bu vejetasyon tipleri:

1. Orman vejetasyonu: Bu vejetasyon lokal iklim durumlarına, yükseltiye ve bakıya göre 600 m'den 1800 m'ye kadar farklı zonlarda bulunmaktadır. Ağaç katının genel bitkileri, Pinus brutia Ten., P. nigra Arnold subsp. pallasiana (Lamb.) Holmb., Cedrus libani A.Rich., Abies cilicica (Ant. & Kotschy) Carr. subsp. cilicica, Fagus orientalis Lipsky., Quercus cerris L. subsp. cerris, Quercus


Temmuz 2011 15

petraea (Mattuschka) Lield. subsp. pinnatiloba (C. Koch) Menitsky, Quercus libani Olivier, Carpinus orientalis L., Ostrya carpinifolia L. ve Populus tremula L. türleridir.

2. Maki vejetasyonu: Bu vejetasyon tipi alanda 500 m'den 900 m yüksekliklere kadar yayılış göstermektedir. Bu katın yaygın taksonları: Quercus coccifera L., Calicotome villosa (Poiret) Link, Cercis siliquastrum L. subsp. siliquastrum, Styrax officinalis L., Arbutus unedo L., Erica manipuliflora Salisb., Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Engler, Cotinus coggyria Scop., Phyllyrea latifolia L. gibi bitkilerdir.

3. Step vejetasyonu: Bu vejetasyon tipi 1600 m de Abies ve Cedrus ormanlarının tahrip edildiği ve regressif bir süksesyonun görüldüğü lokal alanlarda ve açaç zonunun üstünde (1900-2250 m) yayılış gösterir. Bu katın dominant bitki türleri Micromeria fruticosa (L.) Druce subsp. brachycalyx P.H.Davis, Achillea grandifolia Friv., Potentilla thuringiaca Bernh. ex Link, Scrophularia xanthoglossa Boiss. var. decipiens (Boiss. & Kotschy) Boiss., Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. var. acerosum, Astragalus cuspistipulatus Eig, Arenaria drypidea Boiss., Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen var. kotschyanus, T. kotschyanus var. glabrescens, Boiss, T. kotschyanus var. eriophorus (Ranniger) Jalas, Teucrium polium L., Achillea setacea Waldst. & Kit, Astragalus kurdicus Boiss. var. kurdicus, Phlomis linearis Boiss. & Ball, Marrubium globosum Montbret & Aucher ex Bentham var. globosum, Scorzonera lasiocarpa Chamberlain ve Veronica macrostachya Vahl var. macrostachya 'dır.

Araştırma alanında bu çalışma ile toplanan tür ve türaltı seviyede takson sayısı 380’dir. Taksonlardan 4 tanesi Pteridophyta, 376’i Spermatophyta divisiolarına aittir. Spermatophyta üyelerinden 7 takson Gymnospermae alt divisiosuna, 369 takson da Angiospermae alt divisiosuna dahildir. Angiospermae’lerin 310’u Dicotyledoneae ve 59’u Monocotyledoneae sınıfında yer almaktadır. Alanda tespit ettiğimiz taksonlardan 2 tanesi endemiktir ve endemizm oranı % 0.53’tür.

Araştırma alanımızdaki endemik 2 takson (Helleborus vesicarius Aucher) Ranunculaceae familyasında ve (Satureja cilicica P.H. Davis) Lamiaceae olup işletme alanının çok uzağında ve her iki taksonunda populasyon durumu çok iyidir ve bireyler sağlıklıdır.

Proje alanına yakın Yukarı Ceyhan Vadisi Florası’nda (1995) 68 familya ve 262 cinse ait 412 takson tespit edilmiş (Çizelge 4.1) ve bunlardan 28 (% 6,7) takson Türkiye için endemiktir (Çizelge 4.2). Çimen Dağı Florasında yaklaşık olarak 1350 bitki örneği toplanmış, bu örneklerin teşhisleri sonucunda 67 familyaya ait 287 cins, 524 tür, 8 alttür ve 6 varyete tespit edilmiştir. Toplam takson sayısı 534'dür. Teşhis edilen taksonlardan 68'i endemiktir ve endemizm oranı %12,7'dir.

Çizelge 4.1. Takson sayılarının karşılaştırılması

Çalışma Alanı Familya Sayısı Cins Sayısı Tür Sayısı

Güvercin HES 76 301 380 Yukarı Ceyhan Vadisi 68 262 412 Çimen Dağı 67 287 534 Kapıçam Ormanları 72 258 443 İmalı Deresi 63 263 491 Yukarı Ceyhan Vadisi 68 262 412 Başkonuş Dağı 67 268 520 Berit Dağı 97 462 1165 Şekeroba-Türkoğlu 46 186 376 Pazarcık - Narlı 37 149 265

Araştırma alanımızda en çok tür ve türaltı takson içeren ilk 10 familya Asteraceae 48 (%

12.63), Brassicaceae 30 (% 7.89), Fabaceae 28 (% 7.39), Poaceae 28 (% 7.39), Rosaceae 23 (% 6.05), Lamiaceae 20 (% 5.26), Boraginaceae 17 (% 4.47), Apiaceae 12 (% 3.16), Caryophyllaceae 12 (% 3.16), ve Liliaceae 12 (% 3.16)’dir. İlk beş familyanın toplam taksonların yaklaşık olarak yarısını ve ilk on familyanın da toplam taksonların üçte ikisini oluşturması bu familyaların hem dünyada hem


Temmuz 2011 16

de Türkiye’de en fazla takson içermelerinden kaynaklanmaktadır. Türkiye Florası’nda, tür sayısı bakımından en zengin ilk 10 familya araştırma alanımızdaki ilk 10 familya’nın 9 tanesi ile aynıdır.

Yukarı Ceyhan Vadisi Florası’nda en çok takson içeren familyalar ise sırasıyla; Fabaceae 60, Asteraceae 52, Poaceae 31, Brassicaceae 24 ve Lamiaceae 20’dir.

Araştırma alanı ve ona yakın alanlarda yapılan çalışmalardaki takson sayısı bakımından en zengin ilk 5 familya karşılaştırıldığında tüm çalışmalarda ilk sırayı Asteraceae familyası almaktadır. Asteraceae familyası Kafkaslarda % 13, Orta Doğu Asya’da % 15, Balkan ve Pireneler’de % 14 ve ülkemizde % 12.5 gibi yüksek bir yüzde ile temsil edilmektedir (Komarov, 1959). Bu familyanın ilk sırayı alması, tür sayısı yönünden dünya’nın ve Türkiye’nin en zengin familyalarından biri olması ve kolay yayılış göstermesi, ekolojik şartlara geniş toleranslı olmasından kaynaklanmaktadır.

Çalışma alanına ve çevre floralara bakıldığında en fazla takson Asteraceae familyasında tespit edilmiştir. Çalışma alanına yakın floristik araştırmalarda bu yönüyle Berit Dağı ile uyuşmaktadır. Yukarı Ceyhan Vadisinde ise Asteraceae ikinci sırada yer alırken Fabaceae birinci sırada yer almaktadır. Bu da çalışma alanının Gani Dağı bölgesindeki yükselti gösterilebilir. Bunun yanında familyaların içerdiği tür sayıları da bir biri ile örtüşmektedir.

En çok tür ve türaltı takson içeren ilk 5 cins sırasıyla Astragalus 6 (% 1.58), Centaurea 5 (% 1.32), Salvia 5 (% 1.32), Ranunculus 4 (% 1.05), Potentilla 4 (% 1.05) ve Papaver 4 (% 1.05),’dir. Proje alanına yakın Yukarı Ceyhan Vadisi Florası’nda (1995) En çok takson içeren ilk 5 cins sırasıyla; Trifolium 10, Vicia 9, Euphorbia 8, Papaver 6, Galium 6 taksonla temsil edilmiştir. Türkiye florasında Astragalus, Verbascum, Centaurea, Allium, ve Silene cinsleri en fazla tür içeren ilk 5 cinstir. Çalışmamızda da Türkiye Florası’ndaki ilk 5 cins arasında 2 cins yer almamaktadır.

Karşılaştırdığımız çalışmalarda cinslerin sıralanmasındaki farklılık, habitat özellikleri ve araştırıcının çalışma tarzı farklılıklarından kaynaklanabilir.

Çizelge 4.2. Endemik takson sayılarının ve oranlarının karşılaştırılması

Çalışma Alanı Endemik Takson Sayısı Endemizm Oranı (%) Güvercin HES 2 0, 35 Yukarı Ceyhan Vadisi 28 6. 70 Kapıçam Ormanları 45 10. 20 İmalı Deresi 49 9. 98 Yukarı Ceyhan Vadisi 28 6. 70 Başkonuş Dağı 55 10. 42 Berit Dağı 200 17. 60 Şekeroba 36 9.57 Pazarcık - Narlı 25 9.92

Proje alanına yakın Yukarı Ceyhan Vadisi Florası’nda (1995) %23,5 oranı ile Akdeniz

elementleri ilk sırayı almaktadır. İran-Turan elementleri %17,2 ve Avrupa-Sibirya elementleri ise %3,4 oranlarıyla temsil edilmişken, Çimen Dağı’nda; Tüm taksonların fitocoğrafi bölgelere göre dağılımları şu şekildedir: Akdeniz elementleri 141 (%26,4), İran-Turan elementleri 86 (%16,1), Avrupa- Sibirya elementleri 26 (%4,8), geniş yayılışlı ve bölgesi belli olmayanlar 281 (%52,7) iken proje alanından tespit edilen taksonların fitocoğrafik bölgelere dağılımı ve oranları ise Iran-Turan elementleri 67 (% 17.63), Akdeniz elementleri 60 (% 15.79) ve Avrupa-Sibirya elementleri 26 (% 6.84) türle temsil edilmektedir. Çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyenler ise 227 (% 59.74)’dir (Çizelge 4.3).

Bölgemizde ve araştırma alanımıza yakın tüm çalışmalarda Akdeniz fitocoğrafik bölgesi hakimken, bizim araştırma alanımızda Akdeniz fitocoğrafik bölge elemetleri 2. sırada yer almaktadır. İran-Turan fitocoğrafik bölge elementi daha fazladır. Karşılaştırma yaptığımız 7 çalışmadan ikinci sırayı İran-Turan fitocoğrafik bölge elementleri alırken sulak alan özelliğinde çalışma alanımızda üçüncü sırayı Avrupa-Sibirya elementleri yer almaktadır.

Sulak alanlar dünyanın her yerinde hemen hemen benzer bitkier barındırdığında araştırma alanımızda sadece 1 takson oda faaliyet alanı ve etkisi dışında yer alan Helleborus vesicarius Aucher ve Satureja cilicica P.H. Davis Endemik olan taksonların tehlike kategorileri Türkiye Bitkileri Kırmızı


Temmuz 2011 17

Kitabı ve 2001 IUCN Kategorilerine göre düzenlenmiştir. Türlerin tehlike kategorilerine dağılımları (Ekim ve ark., 2000): her iki tür tehdit altına girebilir “ NT ”şeklindedir.

Çizelge 4.3. Fitocoğrafik bölgelerin karşılaştırılması

4.1.3. Fauna

Çalışma alanında yapılan gözlemlerde Omurgalı şubesine ait toplam olarak 108 hayvanın; 13’ü memeli, 67’si kuş, 17’si sürüngen, 6’sı çift yaşamlı ve 5 takson balıklar sınıfında yer almakta ve Omurgasız şubesine ait 143 takson tespit edilmiştir. Omurgasızlardan; 7’si Su bakireleri, 7’si Sinir kanatlılar, 13’ü yarım kanatlılar, 14’ü Çatı kanatlılar, 45’ü Kelebekler, 32’si Sinekler, 23’ü Kınkanatlılar ve 2’si Arılara aittir.

Memeli Hayvanlar: Ulusal ve uluslararası kriterlere göre en yüksek riskte (Bern Sözleşmesi

Ek 2 ve IUCN Kırmızı Listede tehlikeli olarak sınıflandırılan) Kurt (Canis lupus), ve Akdeniz nalburunlu yarasa (Rhinolopus euryale)’dır. Bu türler Türkiye Merkezi Avlanma Komisyonu (MAK) gereği koruma altındadır (Avlanma Yasağı).

Alanda gözlemlenen 13 memeli hayvandan, 12 tanesi az riskli / düşük risk, 1 tanesinin az riskli / tehlikeye yakın kategorisinde olduğu, ayrıca bu memeli hayvan türlerinin 2 tanesi Bern Sözleşmesi Anx2, 6 tanesi Anx3 kategorisine girdiği tespit edilmiştir. Bu taksonların hiçbiri CITES sözleşmesinde yer almamaktadır.

Bölgede tespit edilen 13 memeli türünden 1’i 2004 yılı IUCN Kırmızı Listesi’nde zarar görebilir (“VU” Vulnerable) kategorisinde, 12’si en düşük risk (“LC” Least concern) kategorilerindedir. Memeli türlerinin statüleri yukarıdaki listede belirtilmektedir. Yarasaların sayıları, kirlilik ve habitat kalitesinin düşmesi nedeniyle azalmaktadır.

Kuşlar: İnceleme alanında toplam 67 kuş türü tespit edilmiştir. Bu kuşlar Çağırgan vadisinin inceleme alanı dışındaki bölümlerinde de mevcut olmakla birlikte ve çoğu Türkiye’nin değişik bölgelerinde yaygın olarak bulunmaktadır. % 80 kadarı yerli kuş türü, % 15’u yaz göçmeni ve % 5’ide kış göçmeni ve geçit kuşudur. Kuşların % 85’inin inceleme alanında ürediği görülmüştür. Bu alanda yırtıcı ve tüneyen ötücü kuşlar için dik kayalık yamaçlardan ağaçlıklı nehir kenarı olan vadilere, ekili alanlara, yarı doğal otluklara, seyrelmiş doğal ormanlık alanlara, seyrek ağaç ve çalı bulunan kayalıklara ve çıplak kayalıklara kadar sayısız beslenme ve üreme alanı mevcuttur. Bu çevrede tespit edilen kuşların çoğunun birden fazla çeşit yuvalama şekli seçtikleri görülmüştür. Yırtıcı kuşlar yüksek rakımlardaki karışık ormanlarda, seyrek ağaçlı ve çalılık kaplı kayalarda ve çıplak kayalıklarda görülmüştür. Avcı kuşlar sonbahar göçü sırasında inceleme alanını durup-kalkmak için kullanmamaktadır. Avcı kuşların bölgenin üstünden 1000 m yükseklikten uçtukları görülmüştür.

Bölgede henüz ornitolojik açıdan ayrıntılı olarak araştırılmamıştır. Alanında birçok yırtıcı, ötücü ve su kuşları bulunmaktadır. Alan hem sucul hem de karasal ekosistemler içermektedir. Ornitolojik açıdan araştırılmaya değer, son derece önemli alanlar içermektedir.

IUCN’nin belirlemiş olduğu Red Data Book kategorilerine göre bu kuş türlerinden 3 tür tehlikeye girebilir (NT) kategoride ve diğer 64 tür düşük tehlike (LC) kategorisinde yer almaktadır (Ek

Çalışma Alanı Fitocoğrafik Bölge Oranı (%) Güvercin HES İran-Turan 34.94 Çimen Dağı Akdeniz 26.40 Kapıçam Ormanları Akdeniz 18.04 İmalı Deresi Akdeniz 27.40 Yukarı Ceyhan Vadisi Akdeniz 23.50 Başkonuş Dağı Akdeniz 27.46 Berit Dağı Akdeniz 28.20 Şekeroba Akdeniz 17.28 Pazarcık - Narlı Akdeniz 25.66


Temmuz 2011 18

2). Yapılan çalışma, yaz sezonunda olduğundan dolayı ayrıntılı ornitolojik araştırmalar tür çeşitliliğini arttıracaktır. Literatürlerde bu bölge ile ilgili ornitolojik verilere rastlanmıştır. Çalışma Vadide yapılan ilk ornitolojik çalışma niteliğindedir.

Alanda tespit edilen kuş türlerinin 70 tanesinin Türkiye IUCN kırmızı liste kategorisinde yer aldığı, 35 tanesinin Bern Sözleşmesinin Ek 2, 10 tanesinin Ek 3 kategorisinde olduğu tespit edilmiştir (Ek 2).

Alanın kuş çeşitliliğinin en yüksek gözlendiği alanlar habitat çeşitliliğinin de en yüksek olduğu alanlardır. Kuşlar hakkında bölgede yaşayan diğer canlılardan daha fazla bilgi bulunmaktadır. Kuş listemizde Anas platyrhynchos ve Ciconia ciconia CITES sözleşmesinde yer almaktadırlar. Yeşil başlı ördek’ten 2 ve Ak leylek ikiside sadece göç esnasında alanda geçtikleri ve arazi gözlemlerimizde 36 çifte rastlanmıştır. Kuşlardan 9 tanesi Merkezi Av komisyonu kararına gore avlanmamamsı gerekmektedir.

Sürüngenler ve İki Yaşamlılar İnceleme alanı içinde 17 sürüngen türü bulunmuştur. Çağırgan deresi vadisinde sadece 6

takson iki yaşamlı türü bulunmuştur. İnceleme alanında tespit edilen sürüngen iki yaşamlı türlerinin hepsi tüm Türkiye’de veya Doğu Bölgelerinde yaygın olarak bulunmaktadır. Hepsi Bern Sözleşmesi Ek 2 veya Ek 3’ünde yer almakta ancak hiç birisi IUCN Kırmızı Listede yer alamamaktadır. Bütün sürüngenler Türkiye Merkezi Avlanma Komisyonu Ek 1’ine göre koruma altındadır.

Proje süresince araştırma ekibimizce yapılan arazi çalışmalarıyla toplam 17 sürüngenin varlığını tespit ederken, bunlardan 10 taksonda anket ve literatüre dayalı olarak tespit edilmiştir. Bunlardan; 1 takson kaplumbağalara ait, 2 takson keler, 6 takson kertenkeleler ve 7 takson ise yılanlara aittir. Listede yer alan diğer sürüngen türleri, kuru, taşlık çıplak araziler ya da steplerde bulunmaktadır. Bern sözleşmesi ek 2’de 6 sürüngen yer akırken ek 3’te 8 tür bulunmaktadır. Sürüngenlerden 16 tanesi Merkezi Av komisyonu kararına gore avlanmamamsı gerekmektedir.

Güvercin HES Proje alanında ve çevresinde 6 ikiyaşamlı türü tespit edilmiştir. Bu türlerin hepsi tehlikeye yakın “NT” (near threatened) kategorisindedir. Çeşitli habitatlarda bulunmaktadırlar; Pelobates syriacus (Toprak kurbağası) daha çok nemli topraklar ile sulak alanları tercih eder, Rana ridibunda (Ova kurbağası) ise daha çok göller ve havuzlarda bulunur, Hyla savignyi (Yeşil Kurbağa) genelde ağaç ve çalılıklar ile nemli kayalıklarda yaşayan bir türdür. Bufo viridis (Gece Kurbağası) üremek için sulak alanlara gider ancak yılın diğer zamanlarında daha kuru step alanlarda bulunur.

Bern sözleşmesi ek 2’de 2 çift yaşamlı yer akırken ek 3’te 2 tür bulunmaktadır. Balıklar İnceleme alanında toplam olarak 5 balık taksonu tespit edilmiştir. Şabut, Bıyıklı balık ve

Sazan balığı bölgede en çok rastlanan türlerdir. Çağırgan Deresi’nin ana ve yan kollarında askıdaki sedimanların az olması nedeniyle, yılın belli dönemlerinde temiz ve hızlı akması nedeniyle sadece burada beklenirken yapılan avlamalarda alabalık tespit edilememiştir. Tespit edilen hiçbir balık türü göçmen balık türü değildir.

Bern sözleşmesi ek 2’de 3 Balık yer akırken ek 3’te 2 tür bulunmaktadır. IUCN Kırmızı Listede hiçbir balık yer almamaktadır.

Raporda da açıkça görüleceği gibi balıkların bazıları durgun su, bazıları da az akıntılı bölgeleri tercih eden balıklardır. Bu balıklar örnekleme yaptığımız bölgenin dominant türleridir; HES’ler yapıldıktan sonra, nehirde yaşamaya devam edecek türlerin yanı sıra, şu an bulundukları her türlü parametrenin HES’lerden sonra oluşabileceği bölgelere göç edeceklerdir. Yani balık uydu koordinatları baz alındığında aynı koordinatlarda kalmak zorunda değildir. Yaşamını kötü yönde etkileyebilecek her türlü problemin çözüm yolunu aramak üzere balıklar göç etme eğilimindedirler.

Bu durumu sel ya da taşkın gibi afetlere benzetebiliriz, bu olaylar her akarsuda mevsimsel olarak yaşanan olaylardır. Balıkları bulunmaları gereken zondan daha öteye sürükleyecektir. Balık optimum ya da optimuma yakın, besin azlığı, bulanıklık, pH, çözünmüş oksijen, sıcaklık ve tuzluluk gibi su kalite kriterlerini arayacağından bir geri dönüş (göç) yoluna koyulacaktır.

Can suyunun az akıntılı olması muhtemelen yeterli olacaktır. Derede yakaladığımız balıkların ve literatür tarayarak derede bulunan türlerin hepsi durgun ya da az akıntılı bölgeleri tercih eden


Temmuz 2011 19

balıklardır. Can suyu az da olsa belirli bir oranda akıntılı olacağından Çağırgan deresinin avlama gerçekleştirdiğimiz istasyonlarda akış rejiminden çok da farklı olmayacaktır. Can suyu da bir problem olmaktan ziyade HES’lerin kurulacağı bölge için gerek inşaat aşamasında gerekse de su tutulduktan sonra mevcut su ekosisteminin sürdürülebilir olması açısından çok büyük bir önem arz etmektedir.

Balıkçılık açısından zengin su kaynaklarına sahip olan Kahramanmaraş'ta akarsular kaynaklarını dağlık bölgedeki ormanlık alanlardan alır ve kırsal alanlardan geçer. Bu durum orman köylüsüne akarsulardan yararlanma imkanı doğurur. Bu amaçla, Kahramanmaraş Merkez İlçe'nin orman köylerinde üretim yapılabilecek akarsular ve baraj göllerindeki su ürünleri potansiyeli belirlenmelidir. Ayrıca, akarsu kaynaklan ve baraj göllerimizde üretimi etkileyen olumlu ve olumsuz faktörler belirlenerek bölge halkının en çok tanıdığı ve Kahramanmaraş ilinde avlanan belli başlı balık ise; Akbalık, Alabalık, Gümüşbalığı, Karabalık, Kayabalığı, Sazanbalığı, Kızılkanat, Tatlısu kefali, Yayın balığı, Yılan balığı’dır (Kara ve ark., 1998).

Omurgasızlar: Alanda gözlemlenen 143 Omurgasız’dan; 3 tanesinin nesli 1. derecede

tehlikede olan kelebek türleri olduğu, 4 tanesinin de ikinci derecede tehdit altında olan kelebek türü olduğu tespit edilmiştir. Bölgede fazla bulunması ve rezervuar alanına bağımlı olmamaları sebebiyle kayıpları herhangi bir türün yaşamasını önemli ölçüde etkilemeyecektir.

5. SONUÇ ve EKOLOJİK DEĞERLENDİRME

Bölgenin topoğrafik yapısı genel olarak su ve yamaç sporları için büyük avantaj sağlamakta ve Çağırgan deresi etrafındaki belirli yükseltiler bitki örtüsü, sessizliği ve bol oksijenli havası, su kaynakları ve doğal peyzajı ekoturizmi için çok yönlü özellikler taşmaktadır.

Kahramanmaraş üç ayrı coğrafi bölgenin (Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi) birbirine en çok yaklaştığı alanda yer alır. Coğrafi konumu ve diğer faktörlerin de etkisi ile üç farklı iklim tipi arasında “Bozulmuş Akdeniz İklimi” ne daha yakın bir iklim özelliği gösterir. Kahramanmaraş merkezde görülen iklimin aksine kuzeye doğru gidildikçe yükseltiye bağlı olarak tamamen karasal iklim özellikleri görülür. Kahramanmaraş’ta yükseltiye bağlı olarak bitki örtüsü de değişmektedir. Çalı Formasyonu, Orman Formasyonu ve Alpin Formasyonu olarak üç çeşit bitki formasyonu görülmektedir. Bunlardan Çalı Formasyonu 500-1200 metreler arasında yer almaktadır. Karışık çalılardan meydana gelen bu bitki örtüsüne Maki Formasyonu denir. Maki Formasyonu içinde, Kermes meşesi (Quercus coccifera), Mazı meşesi (Q. infectoria), Sandal (Arbutus andrachne), Zeytin (Olea europea), Karaçalı (Paliurus spina-christi), Erguvan (Cercis siliquatrum) gibi bitki türlerine rastlanır. 900 ile 2000 metrelere kadar olan kısımlarda kuru ve yarı nemli olarak ayırabileceğimiz Orman Formasyonu vardır. Burada iğne yapraklı ağaçlardan Kızılçamlar bol miktarda bulunmaktadır. Kızılçamların arasında kışın yaprağını döken ağaçlara da rastlanmaktadır. 1400-2000 metreler arasında Karaçam (Pinus nigra), Göknar (Abies cilicica), Sedir (Cedrus libani), Ardıç ve Meşe türleri, kızılçamların arasında karışık halde bulunmaktadır. 2000 metrelerin üzerinde ise Alpin Ot Formasyonunu görebiliriz. Geven (Astragalus sp), Burçak (Coronilla sp), Menekşe (Viola sp), Gelincik (Papaver sp), Yumak (Festuca sp), Çoban Yastığı (Acanthalimon sp) gibi türlerin hakim olduğu bu formasyon bölgedeki dağların yüksek kısımlarında görülür.

Öneml Bitki alanı yaklaşımı 1990’lı yıllarda birbirinden bağımsız olarak iki yerde çıkmış daha sonra kabul görerek dünya üzerinde uygula alanları bulmuştur. Ülkemizde de 1992 yılında soğanlı bitkilerin korunması ile ilgili çalışma kıvılcımı olmuştur. 2003 yılında CD ekiyle baskıya giren Türkiyenin Önemli Bitki Alanları Kıtabı (Özhatay ve ark., 2003) daha sonra Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı (Özhatay ve ark., 2005) adıyla tam metin halinde basılarak önemli bitki alanları konusunda müracat kitabı olmuştur. Daha sonraki yıllarda ÖBA ağları kurularak ÖBA ların birbiri ile iletişimi


Temmuz 2011 20

sağlanmaya çalışılmıştır. En son BTC (Bakü Tiflis Boru Hattı) Projesi kapsamında 22 yeni ÖBA daha tanımlanarak Türkiye’deki ÖBA sayısı 144 çıkmıştır. Bu her iki eserde de Çağırgan Deresi ve çevresi ÖBA kapsamında değerlendirilmemiştir.

Ahır Dağı Önemli Bitki Alanı (ÖBA), Kahramanmaraş şehir merkezinin hemen kuzeybatısında 2339 m’ye kadar yükselir. İnsan müdahalesiyle oldukça değişmiş olan ÖBA bitki örtüsü, günümüzde çoğunlukla bozulmuş meşe, çeşitli dağ step mera ve parçalanmış dağınık taşlar üzerindeki bitki topluluklarından oluşur. Zengin bir flora içeren Ahır Dağı, Türkiye’nin doğusunda üzerinde en çok çalışılmış dağlardan birisidir. Florasında Türkiye’ye endemik 122 takson bulunur. Bunlardan beş tanesi birkaç istisna dışında yalnızca dağa özgüdür: Ajuga relicta, Ankyropetalum reuteri, Astragalus akmanii, Echinops vaginatus ve Polygonum ekimianum. ÖBA resmi olarak koruma altında değildir. Ahır Dağını tehdit eden en önemli unsurlar arasında, yakacak için aşırı kesim ve otlatmanın yanı sıra; Kahramanmaraş şehir merkezinin yukarısında, dağın orta bölümlerine kadar, yamaçların meyve bahçelerine dönüştürülmesi ve yazlık ev yapımı sayılabilir. Ayrıca çevrede bitki örtüsünün korunabilmesi için alınabilecek tedbirleri kısaca şöyle sıralayabiliriz; 1. Az miktarda da olsa pestisitlerle ilaçlanan kültür alanlarının içerisinde ve çevresinde yetişen bitki

türlerinin (floristik listede belirtilen), bu ilaçlardan zara görmelerinin engellenmesi. 2. İlaçlama konusunda halkın bilinçlendirilmesi. 3. Hububat tarımı yapılan alanlarda anız yakılmasının engellenmesi. 4. Alandaki Pinus brutia topluluklarında görülen çam kese böceği ile mücadelenin sağlanması. 5. Bölgede yaygın olarak yapılan keçi yetiştiriciliğinden vazgeçilmesi 6. Kaçak orman kesimlerinin önlenmesi

Arazide yapılan gözlemlerde, aşırı otlatma, ağaç kesimi, erozyon ve otların biçilmesi gibi nedenlerle alanın bitki örtüsünde yoğun bir tahribat olduğu belirlenmiştir. Gerek yakacak temini gerekse hayvan yemi temini için aşırı şekilde yapılan kesim sonucu alandaki ağaçlar oldukça seyrelmiştir. Kesim yapılan alanlarda da sürdürülen otlatmalarla yeni gelişmeye başlayan genç sürgünlere büyüme olanağı tanınmamaktadır. Bu durum doğal olarak ağaçların bodurlaşmasına yol açmıştır. Aşırı otlatma, çalışma alanımızın hemen her yerinde görülmektedir. Çok az miktarda bulunan düzlük alanlarda da hayvan yemi olarak yonca ekilmektedir.

Ayrıca yapılan ağaç kesimleri sonucu oluşan açık alanlar yöre halkı tarafından otlak ve ot biçme alanı olarak kullanılmaktadır. Bu durum bölgedeki otlatma baskısını giderek arttırmaktadır. Tüm bu sebeplerden dolayı bitki örtüsü giderek zayıflamakta, bütün bunlara arazinin eğimi de eklenince alanda ileride bir erozyon sorunu ortaya çıkaracaktır. Çalışma alanında söz konusu faktörlerin, bilinçsiz ve kontrolsüz bir şekilde giderek artması, acil koruma önlemlerinin alınmasını gerektirmektedir.

Araştırma alanının etkin bir şekilde korunması için var olan kanunların uygulanmasındaki yetersizliklerin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Yöre halkı bilinçlendirilerek ve bölgedeki askeri birliklerle de işbirliği sağlanarak, öncelikle kaçak ağaç kesimi, aşırı otlatma ve otların biçilmesi, kaçak kkum ve taş ocaklarının önlenmesi, kaçak balık ve yaban hayvanlarının avlanmasının önüne geçilmelidir. Araştırma alanında yetişen nadir ve endemik türlerin, tohumları toplanarak, ülkemizdeki tohum bankalarına gönderilebilir. Uyum sağlayabilenler seçilen herhangi bir alanda çoğaltılabilir ya da tohumlar kendi habitatlarına ekilebilir.

Alınacak önlemlerin sonucunda ortaya çıkacak her türlü faaliyetin sürdürülebilir olması tüm bu çabaların en önemli kısmıdır. Yöre halkı alandan tamamen soyutlanmamalı koruma kullanma dengesi gözetilmelidir. Aksi durumda arazide büyük tahribat – göç – sosyoekonomik sorunların kaçınılmaz olarak ortaya çıkması gibi problemlerle karşılaşılabilir.

Yöre halkını farklı yönlerde istihdam etmek için Arıcılık, Halıcılık, Alabalık çiftlikleri gibi gelir getirici faaliyetler teşvik edilerek gelir çeşitliliği sağlanabilir ve arazi üzerindeki baskı azaltılabilir.

Dağcılık, doğa yürüyüşü, ekoturizm, su sporları gibi doğa üzerinde etkisi az, ancak hem yöre halkına ekonomik katkı sağlayacak hem de doğayı korumalarını teşvik edecek faaliyetler geliştirilmelidir.

ASLI

Highlight

ASLI

Highlight

ASLI

Highlight

Ben buna katılmıyorum. Keçiler doğru yönetilirse orman altı örtüsünün budayıcılarıdır ve ormana faydalıdır.

ASLI

Highlight

Baseline olarak aslında akut olarak tahrip edilmiş bir flora ile karşılaşıyoruz.

ASLI

Highlight

ASLI

Highlight

ASLI

Highlight

Bana bu bir klişe yorum gibi geldi ama değerlendirilecek

ASLI

Highlight


Temmuz 2011 21

Eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri ile yöre halkının Çağırgan vadisi doğasının korunmasında katılımcı bir yaklaşım ile alana sahip çıkması sağlanabilir, dernekler ve diğer ilgi gruplarını bir araya getirecek çalışmalar yapılabilir.

Yakacak amacıyla, sarp yamaçlardaki ağaç ve çalı türlerinin sürekli ve yoğun kesimi sonucunda alandaki odunsu bitki örtüsü azalmakta ve erozyon oranı artmaktadır.

Dünyamızın en büyük problemlerinden biri olan erozyon; toprağın bulunduğu yerden aşınıp taşınarak başka bir yerde birikmesi olayıdır. Esasen erozyon sözcüğü de buradan doğmuştur. Erozyon sözcüğünün kökü Latince olup kemirme anlamındadır. İlk olarak dikkati çeken erozyon şekli su erozyonu olmuştur. İnsanoğlunun olumsuz müdahalesi sonucu, bozulan tabii denge sebebiyle, toprağa düşen yağmur tutulamamakta; neticede meydana gelen yüzeysel akış ve seller toprağı aşındırıp taşımakta ve verimli taban arazilerini verimsiz hale getirmektedir. Ülkemizin hemen her bölgesinde, bütün şiddeti ile devam eden erozyonun önemi, son yıllarda herkes tarafından anlaşılmaya başlanmıştır. Bilhassa ani ve şiddetli yağışların olduğu, karların eridiği ilkbahar ve sonbahar aylarında, toprakların üst tabakası sellerle akıp gitmekte ve ülkenin bu kıymetli serveti yıldan yıla azalmakta ve yerleşim alanları su ve çamur altında kalmaktadır. Ayrıca erozyona uğrayan topraklarımızın %99’u su erozyonundan, geriye kalan %1’i de rüzgar erozyonundan etkilenmektedir. Ülkemizde en önemli çevre sorunu niteliğinde olan ve insanımızı açlığa, yoksulluğa ve göçe zorlayan toprak erozyonu çok önemli bir ekolojik sorundur. Aynı zamanda erozyon, ekosistemin bozulmasında ve suların kirletilmesinde en büyük etkendir. Canlılar için son derece önemli olan ve çok uzun bir sürede oluşabilen toprağın verimli tabakasının erozyon nedeniyle kaybolması, hem tabiat için büyük bir kayıp olmakta, hem de gelecekteki hayat şartları ve bölgedeki bütün canlıların yaşantısını olumsuz yönde etkilemektedir.

Su ürünleri açısında Çağırgan ve Ceyhan çevresindeki Köylüler gördüğümüz kadarıyla serpme ve hayalet (televole) dedikleri bir av aracıyla yasak dönemler dahil balık avlanmaktadırlar.

Akarsulara özgü balık türlerinden genellikle sığ sularda ve bentik ekosistemlerde (dipte) yaşayanlar, Güvercin HES havuzunda benzer su derinliği ve habitatları arayacak ve yan kolların birleşimlerinde, kıyıya yakın sığ kesimleri tercih edecektir. Uygun habitat bulamayan türler uyum sağlayamayacak ve Güvercin HES su tutma alanında ortadan kalkacaktır. Güvercin HES havuzu oluşması, bazı hassas türleri olumsuz etkileyebilecektir ve bu türler de havuz alanında ve yan kollarda ortadan kalkabilecektir. Mevcutta kapalı kalmış olan bu populasyonun Güvercin HES havuz alanınında gelişmek ve üremek için nehrin yukarı kesimlerine ya da yan kollara hareketleri beklenmektedir. Bu haraketlerin sağlanabilmesi için Balık Geçitlerinin yapılması gerekmektedir.

HES projeleri için şüphesiz en kritik konu; suyun ne kadarının kullanılacağı ve uzun yıllar sonucu mevcut sulak alanlar ve akarsular boyunca mevcut ekosistemlerin devamını sağlayacak ekolojik su ihtiyacının (cansuyu) miktarı ve bunun HES’lerin kullanım ömürleri boyunca sürekliliğinin sağlanmasıdır. Su Kullanım Anlaşması yapılırken bırakılacak ekolojik su miktarı (cansuyu), sulama suyu, içme suyu ve şayet varsa balık üretim çiftlikleri ve bunun benzeri ihtiyaç duydukları kullanım suyu konusu çevresel etkiler açısında önem arz etmektedir.

Çağırgan Deresi mevcut sucul yaşamının korunması amacıyla çayda yeterli akışın sağlanması için rezervuar doldurma işlemi sırasında minimum bir su mansaba verilecektir (rezervuar alt çıkışından veya yanından). Doldurma işlemi, yağışın maksimum olduğu koşullarda rezervuar tamamen dolana kadar uygulanacaktır. Doldurma işleminin süresi, doğal yağış dinamiklerine bağlıdır. Mansab tarafında serbest bırakılacak minimum debi Güvercin regülatör için aşağıda verilmiştir. HES’lerin kullanım ömrü boyunca bu alt değerler ve daha üst değerde can suyu bırakılarak ekosistemin olumsuz etkilenmesi en minimum seviyede olacaktır. 18.08.2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”te yer alan 7. Madde hükümlerine göre doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az %10’u olacak ve ÇED sürecinde ekolojik ihtiyaçlar göz önüne alındığında bu miktarın yeterli olmayacağının belirlenmesi durumunda miktar artırılabilecektir. Daha önce 100-150 lt/sn ekolojik su ihtiyacı

ASLI

Highlight


Temmuz 2011 22

(cansuyu) yeni yönetmelikte bırakılacak ekolojik su ihtiyacı (cansuyu) son 10 yıllık ortalama akımın en az %10 u olarak belirlenmiştir. Bu oran aslında her nehir havzası için aynı olmamakla birlikte her akarsu için havzasının doğal dengesini devam ettirebilecek ve diğer su haklarını güvenceye alacak bir oranın belirlenmesi gerekir. Mansapta, Çağırgan deresi kenarında yaşayanlar üzerindeki olumsuz etkiler; kurak sezondaki debinin doğal debiye benzemesiyle ihmal edilebilir. Su tutma işlemi sırasında, debi; kısa süre için mansapta, nehir kenarında yaşanlar üzerindeki zararlardan veya olumsuzluklardan kaçınmak için doğal koşullardan daha yüksek değerlere çıkarılabilir. Can suyunun yukarıda belirtildiği gibi verilmesi durumunda alandaki biyolojik çeşitlilik üzerinde önemli bir olumsuz etki beklenmemektedir. Yalnızca kurak dönem uzarsa, uygun önlemlerin (pompalama gibi) alınması gerekmektedir. Ve mutlaka çalışanların belirlene oranda can suyunun verilmesini sürekli kontrol etmeleri gerekmektedir. Kesinlikle HES’lerde çalışanlar üretilen enerji miktarı oranında prim artırımına gidilmemeli aksi durumda can suyu dahi belirlenen değerlerde bırakılmayabilir, ekosistem bozulmalarının önüne o zaman kesinlikle geçilemez.

Bütün bunlara rağmen önerimiz Çağırgan Deresi’nde bırakılacak suyun belirlenmesinde alanda Çağırgan havzasının bütününe dayalı bir planlama yapılmalıdır. Bütüncül havza planlamaları interdisipliner ve sektörel temsilciler, yerel yönetimler ve sivil toplum örgütlerini içine alarak oluşturulmalıdır. Şüphesiz her akarsuyun kendine has karakteristikleri ve çevresindeki ekosistemlerin özellikleri göz önünde bulundurulmalı ve interdisipliner bilimsel çalışmalara dayandırılmalıdır. Cansuyunun bırakılması ve zamanlaması mutlaka kontrol altında olmalıdır. Ayrıca ilgili kurum ve bağlı taşra teşkilatı yönetmelik ile yetkilendirilerek görevlendirilmelidir. Yöre halkının ve ilgili STK’ların da bu sürece dahil edilmesi yararlı olacaktır.

Çağırgan deresinin membaında önemli bir sulama tesisi yoktur. Güvercin HES projesi, yalnızca elektrik üretmek amacıyla planlanmıştır. Santralde kullanılan sular, herhangi bir kayıp olmadan tekrar yatağa bırakılacaktır. Projenin su hakları konusunda bir problem olmayacağı düşünülmektedir. Güvercin Regülatörü ve HES Projesi biriktirmesiz, nehir tipi santral türünde tasarlandığından su kaçakları açısından yapıların inşasını olumsuz yönde etkileyecek bir hidrojeolojik koşul ile karşılaşılmayacaktır.

Güvercin Regülatörü ve HES (Kahramanmaraş) Projesi akarsu kesit alanında Çağırgan Deresi akarsu yatağına bırakılması önerilen çevresel akış miktarının belirlenmesi amacıyla regülatörde 1962-2007 yılları arasında gözlenen aylık ortalama ve günlük akım değerleri içinde gözlenen en düşük akım değerleri belirlenmiştir. En düşük akım miktarının belirlenmesinin amacı; 46 yıllık sürede sözkonusu drenaj alanında ölçülebilen ve akıma geçen en az su miktarını ifade ettiği varsayılmıştır. Bu varsayımla birlikte sözkonusu en düşük akım değerinin gerçekleştiği dönemde, akarsuya bağlı ekosistemin, gerçekleşen en düşük akım miktarına rağmen ekosistemin varlığının sürdürdüğü düşünülmektedir. Bu yaklaşım dikkate alındığında; Güvercin Regülatörü ve HES (Kahramanmaraş) Projesinde Çağırgan deresi akarsu yatağına bırakılması önerilen çevresel akış miktarının bu regülatörde gözlemlenen en düşük akımdan daha düşük olmaması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Başka bir ifadeyle Çağırgan deresi akarsu kesit alanında yağışlı ve /veya kurak dönemde akarsu yatağına bırakılması önerilen çevresel akış miktarının gözlenen günlük en düşük akım miktarından küçük olamamsı gerekmektedir. Bu durum Çağırgan deresinin ve çevresinin ekosistem ve hidrolojik açıdan sürdürülebilirliğinin bir göstergesi anlamına gelmektedir.

Güvercin HES regülatöründen gözlenen en düşük akım değeri 0.343 m3/s olup gözlem yapılan 1962-2007 zaman aralığında muhtelif yıllara ait Ocak, Şubat, Nisan, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında gözlenmiştir. Yukarıda belirtilen Çağırgam deresi Güvercin regülatöründe gözlenen en düşük akım miktarı yaklaşımı dikkate alındığında, söz konusu regülatörden, Çağırgan deresi akarsu yatağına bırakılması gereken çevresel akış miktarı yağışlı ve kurak dönemlerde yıllık ortalama akımın sırasıyla % 21 (0.358 m3/s) ve % 22’den (0.376 m3/s) az olmaması önerilmektedir. Güvercin Regülatörü ve HES projesi sınırları içinde kalan drenaj alanlarındaki kaynak boşalımları ve yağışlardan itibaren yüzeysel akıma


Temmuz 2011 23

geçen su miktarı da dikkate alındığında bölgedeki ekosistemin sürdürülebilir olması ve bu faaliyette etkilenmemsi için hesaplanan çevresel akış mikraının bölgedeki tüm koşullara uyumlu olduğu kanaatindeyiz. Güvercin Regülatörü ve HES Projesi için elde edilen çevresel akış oranları, Tennant Metodunda öngörülen sınıflamaya göre; yağışlı ve kurak dönemde çevresel açıdan “orta-iyi” sınıfından yer almaktadır. Fakat proje alanınıniklim koşulları ile Güvercin regülatörü ve HES arasında kalan 26.6 km2’lik drenaj alanında gelecek yüzeysel akım miktarı da (0.681 m3/s) dikkate alındığında, bu çalışma kapsamaında hesaplanan çevresel akış miktarının, proje alanındaki doğal ekosistemi koruyacağı düşünülmektedir.

Bu çalışma kapsamında yapılan değerlendirmeler, proje alanındaki doğal akım koşullarının temsil etmektedir. Su kullanım hakları ile ilgili herhangi bir değerlendirme yapılmamaıştır. Baraj, gölet ve regülatörler inşa edilirken balıkların göç hareketleri düşünülmelidir. Balıkların üreme veya beslenme alanlarına göç hareketi engellenmemelidir. Hem mevcut hem de bundan sonra akarsular üzerine inşa edilecek baraj, gölet ve Regülatörlerde mutlaka balıkların göç hareketine izin verecek balık geçitleri inşa edilmelidir. Yaz aylarında yağış rejiminden dolayı debisi zaten azalan akarsular tarım arazilerinin sulanmasında kullanılmaktadır. Zaman zaman akarsuyun tamamı sulama birlikleri aracılığıyla tarım arazilerine yönlendirilmekte, aşağı bölgelerde akarsuların kurumasına sebep olunmaktadır. Akarsuların tüm suyunun tarım arazilerinin sulanmasında kullanılması uygulamasından sulama birlikleri vazgeçmelidir, aksi bir durum görüldüğünde DSI yetkilileri görev ve sorumlulukları gereği müdahale etmelidirler.

5.1. HES’LERİN İNŞASI ve İŞLETMELERİ ESNASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ 5.1.1. Coğrafya ve jeolojik yapıya etkileri

Projenin inşaatı sırasında yapılacak olan kazı, dolgu, düzeltme, malzeme alımı boşaltımı, yol açma ve iyileştirme gibi işlemler nedeniyle mevcut arazinin topoğrafik yapısında değişiklikler olabilecektir. İlk işlem arazinin temizlenmesidir. Bu kapsamdaki en önemli iş ağaçların kesilerek yolun iş makinelerinin geçebileceği hale getirilmesidir. Kesilen ağaçlar Çevre ve Orman Bölge Müdürlükleri ve Orman İşletme Şeflikleri tarafından değerlendirilmelidir. Bu temizlik işleminin ardından arazideki bitkisel toprak tabakası sıyrılacaktır. Bu tabaka daha sonraki peyzaj çalışmalarında yüzey kaplaması amaçlı kullanılmak üzere uygun yerlerde depolanmalıdır. Daha sonra ise gerekli kazı ve dolgular yapılacaktır. Proje yapıları için gerekli olan beton agregası ve yol kaplaması için stabilize malzeme, proje kapsamında belirlenen malzeme alanlarından temin edilecektir. Bu malzeme ocakları için ÇED Raporu gerekip gerekmediği araştırılmalıdır. Malzeme ocaklarında yapılacak çalışmalar topoğrafyanın değişmesine sebep olabilecektir. Bu alanlarda gerekli çalışmalar yapıldıktan sonra tesviye işlemleri yapılacak ve çukurların oluşması önlenecektir. Topoğrafyaya uygun olarak nihai düzenlemeler yapılacaktır. Regülatörüın devreye girmesiyle suyun yüzey alanı da Regülatörü aks yerinden itibaren genişleyecektir. Bu anlamda projenin doğal coğrafya üzerindeki etkisi göl oluşum şeklinde olacaktır. Bu alandaki jeolojik birimler göl altında kalacaktır. Proje alanındaki benzersiz nitelikte jeolojik ve jeomorfolojik oluşum bulunmamaktadır. 5.1.2. Meteorolojik ve İklimsel Değişimler

Güvercin Regülatöründe tutulacak suyun, iklimsel ve meteorolojik olarak, değişim meydana getirmesi beklenmemektedir. Göl alanının küçük olması nedeniyle sis ve nem oluşumu gibi mikroklima değişimleri olmayacaktır. Bu türde değişimler iklim olarak karasal ve kurak bölgelerde ve özellikle step vejetasyonunun hakim olduğu bölgelerde çok büyük hacimli Regülatörü göllerinin yapılmasıyla ortaya çıkmaktadır. Regülatörüda oluşacak gölün hacimsel olarak nispeten küçük olması ve bölgenin iklim şartları da göz önüne alındığında mikroklimatik değişim olması beklenmemektedir.


Temmuz 2011 24

5.1.3. Doğal Koruma Alanlarına Etkileri Güvercin Regülatörü ve HES Proje alanında herhangi bir doğal koruma alanı, önemli doğa

alanı (ÖDA), önemli bitki alanı (ÖBA) ve önemli kuş alanı (ÖKA) bulunmamaktadır. 5.1.4. Su Kaynaklarına Etkileri

Projenin gerçekleştirilmesi, su kaynakları için kirlilik tehdidi oluşturmayacaktır. Regülatörü yapıldıktan sonra oluşacak gölde, akarsuyla taşınan sedimentin çökelmesi sonucu, suyun bulanıklığında azalma olacaktır. Ancak bu olumlu etkinin inşaatlar sırasında da korunması gerekmektedir. İnşaat çalışmaları Çağıgan Deresinin debisinin az olduğu dönemlerde yapılacaktır. Bu işlem aynı zamanda derivasyon işleminin kolay ve ekonomik olmasını da sağlayacaktır. Akarsu yatağında yapılacak her türlü çalışmalar sırasında 'Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'ndeki ilgili tüm maddelere uyulacaktır. Projenin inşaatı sırasında şantiye sahalarında oluşacak atık sular ve katı atıklar su kaynaklarına kesinlikle deşarj edilmeyecektir. Gerek atık suların toplanması ve deşarjı sırasında, gerekse akarsu yatağında bulunan malzeme ocaklarından malzeme alınırken 'Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'ndeki ve katı atıkların depolanması ve bertarafı sırasında da 'Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'ndeki ilgili tüm maddelere uyulacaktır. Atık suların ve katı atıkların deşarjı için ilgili kurumlardan gerekli izinler alınacaktır.

Proje sahasının su kaynağı, Çağırgan deresi olup mansabında ekolojik hayatın devamı için cansuyu bırakılacaktır. Projenin inşaatı ve işletilmesi aşamasında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu sonucunda evsel atıksu oluşacaktır. Bu sular için sızdırmaz fosseptik inşa edileceğinden evsel nitelikli atıksuyun doğrudan yüzeysel su kaynağına deşarj edilmesi önlenecektir. Bu nedenle atıksulardan kaynaklı bir su kirliliği söz konusu olmayacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında gerekli olacak içme ve kullanma suları, civardaki su kaynaklarından ve köy sularından karşılanacaktır. Köy suyu kullanımı için ilgili muhtarlıklardan su kullanım izni alınacaktır.

HES’in işletilmesi döneminde elektrik üretimi için türbinlenen sular aynı miktarda yatağa geri dönecektir. Bu sebeple, HES’de türbinlenen sular aynı miktarda ve kalitesinde bir değişiklik olmadan Çağırgan deresine geri dönecektir. Proje kapsamında gerçekleştirilecek inşaat faaliyetleri ile işletme faaliyetleri sırasında bir miktar su kullanımı söz konusu olmaktadır.

5.1.5. Su Ekosistemine Etkileri

Regülatörü gölünün oluşmaya başlamasıyla mansapta ve rezervuarda biyolojik yaşam hızla

değişir. Başlangıçta sular altında kalarak çürüyen organizma kalıntıları, suda kısa süre içinde aşırı bir besin maddesi arzına neden olmaktadır. Rezervuar derinliği boyunca meydana gelen durağan tabakalaşma yardımıyla anaerobik bir ayrışma ortamı oluşarak, kükürt, hidrojen v.b gazların çıkışlarıyla, kötü kokan karanlık renkli bir göl meydana gelmesine yol açmaktadır. Bunun hemen ardından suda artan besin maddelerine bağlı bir fitoplankton patlaması gözlenir. Büyük yeşil-esmer renkli kütleler halinde su yüzeyini kaplayan bu bitkilerin yanında su yüzünde yüzer görünümlü makroflora da gelişebilir. Bu gelişmeler gölün ömrü açısından zararlı olabilir. Oluşan makroflora hastalık vektörlerine (şistona vektörü salyangoz, sivrisinek larvaları) yataklık eder. Bunları önlemek için, Regülatörü su tutmaya başlamadan önce rezervuar saha temizliğinin yapılması gerekmektedir. Bu temizlikte ağaçlar kesilerek ortamdan uzaklaştırılmalı, çalı türündeki bitkiler ise ileride balıklara yumurtlama ortamı sağlaması için bırakılmalıdır. Suyun santral binasına iletim tüneliyle ulaştırıldığı durumlarda, nehrin tünelle çevrilmesi ile nehir yatağında su miktarının azalması özellikle sucul canlılar üzerinde etkilere neden olmaktadır. Projenin işletilmesi aşamasında Regülatörü yeri ile santral yeri arasında kalan dere yatağına, projenin işletme çalışmaları göz önünde bulundurularak kurak dönem debisi kadar su bırakılacaktır. Ülkemizde akarsularda bulunan balık türleri yaygın ve genellikle göl ekosistemine adapte olabilen türleri içermektedir. Regülatörü gölünün oluşumunu takiben sayıca artış beklenen bu türler bölgede balıkçılığın gelişimine katkıda bulunacaktır. Bu nedenle Regülatörü yapımının balıklar üzerinde bir olumsuz etki yaratması beklenmemektedir. Ayrıca balık geçitlerinin yapılması da türlerin akarsu boyunca hareketlerinin devamını sağlayacaktır. Malzeme alanlarında yapılacak çalışmaların su ekosistemine herhangi bir etkisi olmayacaktır.


Temmuz 2011 25

5.1.6. Balık populasyonları

Tatlı su ekosistemlerinde, serbest yüzen algler (fitoplankton), zemine tutunan algler (periphyton) ve sucul bitki örtüsü, sucul besin zincirinin temelini oluşturmaktadır. Birincil üretim koşullarını değiştiren herşey, besin zincirinin diğer kısımlarını da etkileyecektir (IUCN, 1997). HES’ler yalnızca su kullanılan yapılar değildir, aynı zamanda karmaşık ve dinamik ekosistemlerdir ve genellikle doğal ekosistemlere göre daha az tür barındırırken (çeşitlilik) özellikle inşaat aşamasında oldukça çevreyi olumsuz etkilemektedirler.

Çağırgan deresi balıkları, akarsudaki mevsimsel değişimlere iyi uyum sağlamışlardır. Akarsulara özgü balık türlerinden genellikle sığ sularda ve bentik ekosistemlerde (dipte) yaşayanlar, gerek baraj gölünde gereksede HES’lerin işletmeleri esnasında benzer su derinliği ve habitatları arayacak ve yan kolların birleşimlerinde, kıyıya yakın sığ kesimleri tercih edecektir. 5.1.7. İşletme aşaması

Güvercin Regülatörü ve HES Projesinde inşaat ve işletme dönemlerinde “Su Kirliliği

Kontrolü Yönetmeliği” ne uygun olarak çalışmalar yürütülecektir. Kazılardan çıkan malzeme çevreye zarar vermeyecek şekilde depo edilecektir. Santral işletmesi sırasında oluşacak yağlar depolanarak uzaklaştırılacaktır.

Su seviyesindeki değişiklikler, Güvercin Regülatörü ve HES Projesinin işletme esnasında sucul ekosistemleri yapısal ve işlevsel olarak etkileyecektir. Su seviyesindeki önemli değişimlerin başta balık populasyonları üzerinde hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olacaktır. Su seviyesinin üreme mevsiminde yükselmesi durumunda, balıkların üremesi artacak ve eski sayılarına ulaşması hızlanacaktır. Su seviyesinin yükselmesi, kıyı şeridinden bitki besin maddeleri yıkanmasına ve sucul organizmalara daha fazla bitki besin maddesi sağlanmasına ve bu sayede yeni doğan balıkların yaşama şansının artmasına yol açacaktır. Olumsuz etkiler, başlıca olarak seviye düşmesinden kaynaklanacaktır. Seviye düşmesi alanında, üreme mevsiminde balıklar kıyıya vurabilir, üreme alanları tahrip olabilir ya da balık habitatları ve üreme alanları daralabilir, zararlı otlar ve besin kaynaklarında değişiklikler olabilir. Nehir ekosisteminden ve kıyılardan gelen bitki besin maddelerinin birikmesi, su tutulmasını izleyen ilk birkaç yılda balık verimini ve gelişmesini arttıracaktır. Bu değişiklik, dengesiz verimlilik adı verilen 5 aşamalı bir süreçte gerçekleşecektir. Bu süreçte, başlangıçta balık verimi oldukça yüksektir (birinci aşama), bunu izleyen 5 yıl içinde, balık veriminde önemli bir düşüş ve balık çeşitliliğinde bir artış sonucunda hassas bir kararlılık dönemi (ikinci aşama) gözlenir. Üçüncü ve dördüncü aşamalarda, balık veriminin sabitlendiği ve hassaslığın azaldığı bir denge ve olgunlaşma dönemi yaşanır. Beşinci aşama, ancak, bitki besin maddelerinin neden olduğu kirliliğin artması ve uygun olmayan arazi kullanım şekillerinin yaygınlaşması sonucunda dengesiz verimlilik durumunun ortaya çıkması halinde gözlenir. Diğer taraftan, bu genel hatların dışında, balık veriminde yıldan yıla değişiklikler gözlenebilir. Güvercin HES işletme şekli, hidroelektrik santral işletme politikası, baraj gölü çevresindeki erozyon, ilkbahardaki yüzey akışları, yağışlar ve insan faaliyetlerinden kaynaklanan fazladan bitki besin maddesi yüklemesine bağlı olarak, her HES havuzuna gelen bitki besin maddesi yükü farklıdır.

Hidroelektrik santralin işletilmesi sırasında, bazı balıklar türbinlerden geçecektir ancak yalnızca büyük olanlar yaralanacak ya da ölecektir. Türbinlerden geçecek balık sayısının tahmin edilmesi zordur. Bu olayın baraj gölündeki balık populasyonu üzerindeki etkisinin az olması beklenmektedir, ancak baraj yerinin akış aşağısındaki Çağırgan deresi kesiminde yırtıcı (etçil) türlerin bulunmasını etkileyecektir. Akış aşağı kesimdeki akım rejimi, sıcaklık, su kimyası ve bulanıklık değişimleri bazı türleri olumlu etkileyecektir ancak yerli türlerin büyük çoğunluğu üzerinde olumsuz etkilere neden olacaktır.

Akarsu ekosistemlerinde bulunan ve taşkın düzlükleri ile ilişkili olan Barbus grypus, Barbus plebejus gibi çoğu balık türleri, taşkın düzlüğü habitatlarını beslenme ve üreme için kullanmaya uyum sağlamıştır. Taşkınların azalması sonucunda bu habitatların daralması, çoğunlukla, üremek için çakıl düzlüklerine ihtiyaç duyan türlerin populasyonlarının azalmasına ya da tamamen ortadan kalkmasına neden olur. Üreme habitatı gereksinimleri daha geniş bir yelpazede olan Barbus luteus ve Aspius


Temmuz 2011 26

vorax gibi türler uygun habitatlar bulabilecektir ve üreme habitatı gereksinimi konusunda daha seçici olan türlere göre daha iyi durumda olacaktır.

Hidroelektrik santralden akış aşağıya bırakılan akımlardan kaynaklanan etkiler aşağıdaki gibidir: Normal işletme koşullarında bırakılan günlük akımlar, enerji talebine göre değişecektir. Yaz aylarında bu durum, sıcaklık ve nehir akımlarındaki büyük değişikliklere genel olarak daha iyi uyum sağlamış olan akarsu ortamını tercih eden (lotik) türler için avantaj sağlayacaktır. Barbus luteus gibi göl ortamını tercih eden (lentik) türler, değişimlerin büyüklüğünün ancak uzun zaman dilimleri içinde önemli olduğu sistemlerde yaşamaya alışık olmaları nedeniyle, en çok etkilenecek olan türlerdir. 5.1.8. Biyolojik çeşitlilik

Uygun etki azaltıcı önlemler alınmadığı takdirde, hidroelektrik projeleri, özellikle yüksek

sayıda endemik, nadir ve zarar görebilir bitki ve hayvan türleri bulunan bölgelerdeki biyolojik çeşitliliğin değişmesine neden olabilmektedir (Kılıç ve Eken, 2004).

Doğa Derneği ve Dünya Kuşları Koruma Kurumu (BirdLife International) 2006 yılında Türkiye’deki Önemli Doğa Alanları’nın (ÖDA) güncel bir listesini hazırlamıştır (Eken, Bozdoğan, İsfendiyaroğlu, Kılıç & Lise, 2006). Akdeniz Bölgesi’nde çalışma alanına yakın ÖDA’lar sırasıyla; Ahır Dağı: ÖDA AKD072, Engizek Dağı; ÖDA AKD071, Gavur Gölü; ÖDA AKD073, Binboğa Dağları. ÖDA AKD 069’lardaki koruma statüleri bulunmamaktadır ve proje sahası bu alanların içinde yer almamaktadır.

5.1.8.1. Flora ve Bitki Toplulukları Üzerine Etkileri Bölgedeki flora ve vejetasyon büyük oranda arazi kullanımı esnasında daha düşük oranda da işletmeden etkilenecektir. Alanda karayolun olması ve yeni yolların diğer barajlar ve HES’ler gibi çok ve uzun açılmaması ekosistem üzerindeki baskıyı oldukça düşük düzeyde tutmaktadır. Su tutulmaması nedeniyle en fazla etkilenecek bitki örtüsü, işletmenin yapılacağı ve boruların döşeneceği alanlardaki bitki örtüsüdür. Korunacak rezervuar üstü alanlarda özellikle Ceyhan vadisinde ve Çağırgan akış yukarısı kesimlerde önemli bitki toplulukları homojen olarak yetişmektedir. Tüm alanda tespit edilen endemik taksonlar populasyonları civar alanlarda sağlıklı bir şekilde yaşayacak ve Çağırgan deresi vadisinde yapılacak baraj ve HES’lerin yapımı ve inşası sonrasında tehlike altında kalmayacaklardır.

İnceleme alanında tespit edilen dere yatağındaki işletme alanında kalacak özellikle söğüt ve ılgın topluluklarının %20’2i yok olacaktır. Ancak Çağırgan deresinin birçok yerinde ve özellikle yukarı kısımlarında ve bu HES’lerin yapılacak sahaların dışında da etki altında kalmayacak olan bazı küçük kolları boyunca halen bu alanda yok olacak bitkiler sağlıklı bir şekilde olacaklardır. Her ne kadar inceleme alanındaki bazı bitki taksonları Güvercin HES’inin inşa alanında yok olacaksa da, alandaki köylerin yukarı kesimlerinde ve Güvercin HES’in alanı dışında kalacak alanlarda önemli bitki toplulukları bulunmaktadır. Korunmuş bitki türleri toplulukları rezervuar hattının altında ve üstünde homojen bir şekilde dağılmıştır ve bu türlerin görüldüğü alanlar (yani topluluk olarak) çok fazla etkilenmeyecektir. Kayalık alanlardaki yarı-kurakçıl çalılık ve çitlembik toplulukları rezervuar boyunca uzanan iletim hattının kot seviyelerinde ve yukarı kesimlerde uzanmaktadır. Bu nedenle relokasyon yollarının flora üzerine etkisi önemsiz olarak değerlendirilmektedir.

Bölgedeki flora ve bitki örtüsü büyük oranda arazi kullanımı ve düşük oranda da işletmeden etkilenecektir. 5.1.8.2. Fauna Üzerindeki Etkisi

Bölgedeki karasal fauna inşaat çalışmalarının verdiği rahatsızlık ve rezervuarda su tutulmasından dolayı oluşacak bitki örtüsü ve arazi kaybı ve yuvalarının bozulması sonucu proje faaliyetlerinden doğal olarak etkilenecektir. Civar bölgelerdeki benzer hayvan topluluklarının


Temmuz 2011 27

populasyonu çok sık ve yoğun olmadığı için rezervuar alanı ve inşaat alanında uzaklaşıp civardaki benzer habitatların varlığından dolayı hayvanlar bitkilere oranla daha az etkileneceklerdir.

İnşaat sırasında balık türü nüfusu bir ölçüye kadar etkilenebilir ancak inşaat etkileri geçici olacaktır ve Çağırgan havzasının mansap ve memba kısımlarında balık türlerinin yuvalanabileceği yeterli ortamlar bulunmaktadır. Bazı türlerin kısmi nüfus kayıpları nedeniyle inşaat etkilerinin nüfus üzerindeki etkisi önemli ölçüde olacaktır. Su kalitesinde herhangi bir kalite değişimi (bulanıklık, pH, vs) olması veya hemen mansapta özellikle su tutma döneminde çok yüksek veya alçak akış hızları gibi herhangi bir hidrolik düzensizlik olması halinde türler nehrin kollarına kaçabilecektir. Akış aşağısında yer alan bu kollar balık türlerinin yaşamlarını sürdürebilmesi için uygun habitatlar sağlamaktadır. Rezervuar hidrodinamik ve ekolojik modellemelerine dayanılarak, rezervuarın işletilmesi sırasında termal katmanlaşma ve karışma yıllık döngüsü ve kollar sayesinde değişik yaştaki değişik balık türleri için yeterli mertebede sıcaklık farklılıkları sağlanacağı görülmüştür. Ayrıca rezervuarın büyük bir kısmı balık türleri için uygun yaşam ve yumurtlama şartları arz etmektedir. Uzun vadede amonyağın sebep olacağı herhangi olumsuz bir etki beklenmemektedir. Balıkların yumurtalarını bırakabilecekleri uygun sıcaklıkta su buluncaya kadar yavrulamayı erteleyerek yumurtaları vücutlarında tuttukları bilinmektedir. Dolayısıyla yumurtlama ne zaman uygun sıcaklıkta su bulunursa o zaman gerçekleşebilecektir. Alabalık ve sazan türleri yumurtlama sezonu maksimum standart sıcaklık seviyesi ise Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında karşılanmaktadır. Nehir şartlarını tercih eden türler Çağırgan deresi ve kollarının akış yukarısına göç edecektir.

Bölgedeki karasal fauna Güvercin HES inşaatı çalışmalarının vereceği rahatsızlık ve rezervuarda su tutulmasından dolayı oluşacak bitki örtüsü ve arazi kaybı ve yuvalarının bozulması sonucu alandaki faaliyetlerinden doğal olarak etkilenecektir. Civar bölgelerdeki benzer hayvan topluluklarının populasyonu çok sık ve yoğun olmadığı için rezervuar alanı ve inşaat alanında uzaklaşıp civardaki benzer habitatların varlığından dolayı hayvanlar bitkilere oranla daha az etkileneceklerdir.

5.1.8.3. Kara Ekosistemine Etkileri

Güvercin Regülatörüı ve HES projesi kapsamındaki faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için

ortadan kaldırılacak başlıca bitki örtüsü, Regülatörü ve santral yerindeki flora türleridir. Bu türler için, projenin ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ kapsamında yapılacak çalışmalar sırasında detaylı araştırma yapılacaktır. Ayrıca kesilecek ağaçlar için ilgili Çevre ve Orman Bölge Müdürlüğünden izin-irtifa hakkı alınacaktır. İnşaat faaliyetleri ve malzeme ocaklarındaki çalışmalar sırasında oluşacak gürültü düzeyleri nedeniyle karasal fauna elemanları alandan geçici olarak uzaklaşabilmektedir. Ancak oluşacak gürültü seviyelerinden etkilenmesi beklenen memeli ve kuş türlerinin kullanabileceği alternatif proje alanının yakın çevresinde mevcuttur. Ayrıca Regülatörü devreye girdikten sonra su yüzeyi alanının artması sonucu alana yeni canlı türleri gelebilecek, bu da fauna için olumlu bir etki olacaktır. Göl oluşumu, birçok kuş türünün alana göç etmesine neden olacak, zengin bir fito ve zooplankton ortamı oluşacağından, kuş türlerine beslenme ortamı da sağlanacaktır. Kara ekosisteminde oluşması beklenen bu değişimler göl oluşumunun yaratacağı doğal etkileridir, Bunu önleme imkanı yoktur. Yeni bir ekosistem oluşacak ve çevrede yaşayan türler buna zamanla adapte olacaktır. 6. TEHDİTLER ve DİĞER KORUMA KONULARI 6.1. Araştırma alanının floristik ve faunistik yapısını tehdit eden faktörler

Arazi çalışmalarımız sırasında yapılan gözlemlerde, aşırı otlatma, ağaç kesimi, erozyon ve otların biçilmesi gibi nedenlerle alanın bitki örtüsünde yoğun bir tahribat olduğu belirlenmiştir. Çalışma alanımızın eğiminin oldukça dik olması nedeni ile bölgede tarım yapılamamaktadır. Dolayısı ile yöre halkının tek geçim kaynağını hayvancılık oluşturmaktadır. Gerek yakacak temini gerekse hayvan yemi temini için aşırı şekilde yapılan kesim sonucu alandaki ağaçlar oldukça seyrelmiştir. Kesim yapılan alanlarda da sürdürülen otlatmalarla yeni gelişmeye başlayan genç sürgünlere büyüme


Temmuz 2011 28

olanağı tanınmamaktadır. Bu durum doğal olarak ağaçların bodurlaşmasına yol açmıştır. Aşırı otlatma, çalışma alanımızın hemen her yerinde görülmektedir. Çok az miktarda bulunan düzlük alanlarda da hayvan yemi olarak yonca ekilmektedir.

Bitki örtüsü bakımından zengin olan bazı alanlar ise otlatılmamakta, kışlık yem ihtiyacını karşılamak amacı ile Temmuz ve Ağustos aylarında biçilmektedir. Aralıksız devam eden otlatma ve otların biçilmesi gibi nedenlerle pek çok bitki gelişme fırsatı bulamamaktadır. Dolayısı ile meyveye geçmeden tahrip edilen otsu bitkilerden özellikle tek yıllık olanlar, bu durumun sürekliliği sonucu kısmende olsa yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadırlar.

Ayrıca yapılan ağaç kesimleri sonucu oluşan açık alanlar yöre halkı tarafından otlak ve ot biçme alanı olarak kullanılmaktadır. Bu durum bölgedeki otlatma baskısını giderek arttırmaktadır. Tüm bu sebeplerden dolayı bitki örtüsü giderek zayıflamakta, bütün bunlara arazinin eğimi de eklenince alanda ciddi bir erozyon sorunu ortaya çıkmaktadır. Çalışma alanında söz konusu faktörlerin, bilinçsiz ve kontrolsüz bir şekilde giderek artması, acil koruma önlemlerinin alınmasını gerektirmektedir.

6.2. Yangın ve Diğer Ekosistem Tehditleri

Proje kapsamında yangın veya ekosistem tehdidi oluşturacak bir işlem yapılmayacaktır. Tesis

üniteleri işletme sistemi yönünden yangın tehdidi oluşturmayan bir sistemdir. Ancak, işletme aşamasında çıkabilecek bir yangın tehlikesine karşı tesis ünitelerinde yeterli miktarda yangın söndürücü bulundurulacaktır. Proje alanında yapılacak tüm çalışmalarda 12.09.1974 tarih ve 15004 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 'Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve iş Güvenliği Tüzüğü'ndeki maddelere aynen uyulacaktır. 6.3. Toprak Kaynaklarına Etkileri

Projenin Regülatörü gölalanı içinde kalacak araziler dışında toprak kaynaklarına herhangi bir

etkisi olmayacaktır. 6.4. Proje ile Sebep olunan Kirlilik Kaynakları

Projenin yapılması ve malzeme ocaklarının işletilmesiyle herhangi bir kirlilik kaynağı oluşmayacaktır. Hidroelektrik santraller, çevreyi ve insanları en az etkileyen faaliyetlerden birisidir. En temiz enerji kaynağı olduklarından çevreyi kirletecek herhangi bir emisyon oluşturmamaktadır. Su kaynağının potansiyel enerjisi elektrik enerjisine çevrildikten sonra aynı akışı kirlenmeden devam etmektedir. Hidroelektrik santralinin insan hayatı açısından tehlikeli üniteleri; salt sahası, yüksek gerilim hattı ve trafolardır. Bu nedenle bu üniteler yüksek tel örgülerle koruma altına alınacak ve ikaz levhalarıyla donatılacaktır. İnşaatlar sırasında çıkan toz geçici bir süre hava kalitesini etkileyecektir. Ancak 'Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği'ndeki istenilen şartlara uyulacaktır. Bu nedenle toz oluşumunun yaratacağı olumsuz etkiler minimum düzeyde kalacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında oluşacak katı atıklar ve atık sular, 'Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği' ve 'Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'nde belirtilen standartlara göre toplanacak ve deşarj edilecektir. Katı atıkların ve atık suların deşarjı için ilgili idarelerden gerekli izinler alınacaktır. İnşaatlar sırasında oluşacak gürültü geçici olup inşaatın bitmesiyle sona erecektir. İşletme aşamasında ise gürültü oluşmayacaktır. Katı atıklar ve atık sular için gereken tedbirler alınacaktır.


Temmuz 2011 29

7. KAYNAKLAR

( FLORA İÇİN SEÇİLMİŞ LİTERATÜR LİSTESİ )

AKÇAKAYA, R., 2005 (Çeviri). ICUN Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri. www. ramas.com

AKMAN, Y. (1955), Türkiye Orman Vejetasyonu, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Botanik Anabilim Dalı, Ankara.

AKMAN, Y., 1990. İklim ve Biyoiklim. Palme Yayınları Mühendislik Serisi No: 103, Ankara. 304.

AKMAN, Y., Ketenoğlu, O., 1992. Vejetasyon Ekolojisi ve Araştırma Metodları. Ankara Ünv. Fen Fak. Biyoloji Bölümü, Ankara.

AKSAY, A., Tekeli, O., Ürgün, B.M., Işık, A., 1988. Amanoslar’ın Paleozoik Birimleri ve Mezozoik Platform Karbonat istifleri, MTA Rap. 8312 (yayımlanmamış), Ankara.

ALTAN, Y. ve ŞAHİN, A. (1989), Türkiye Florasındaki Çeşitli Kareler İçin Yeni Kayıtlar (New records for the various squares in the Flora of Turkey).- DOĞA TU. Botanik D., 13,2,109-116.

ALTINAYAR., G. 1987, Bitki Bilimi Terimler Sözlüğü, D.S.İ. Basım ve Foto-Film İşletme Müdürlüğü Matbaası, Ankara, 308 s.

ANONİM (1973) Kahramanmaraş İli Toprak Kaynağı Envanter Raporu. Köy. İşl. Bak. Topraksu Gn. Md., Ankara.

ANONİM, 2001. Red List Categories: Version 3.1. Prepared by the IUCN Species Survival Commission. Gland, Switzerland and Cambridge.

ANONIM, 2007. http://www.mta.gov.tr. Turkiye Jeoloji Haritası (15.12.2007)

ATAN, O., 1969. Eğribucak-Karacaören (Hassa) Ceyhanlı- Dazevleri (Kırıkhan) arasındaki Amanos Dağlarının Jeolojisi, MTA Yayını, No: 139.

AYTUĞ, N. ve ÇAKMAN, A. (1972), Türkiye flora bibliyografyası (A Bibliyography of Turkish Flora). 1843-1968, Arıkara-Turkey / Bibi. / Türk. Eng. preface.

BEHÇET, L., Özgökçe, F., 1996. Doğu Anadolu Bölgesinin Bazı Göllerindeki Sulak Alanların Florası. Ot Sistematik Botanik Dergisi. 3 (2):3-14.

BRUMMİTT, R. K., & Powell, C. E., (eds) 1992. Authors of Plant Names. Kew: Royal Botanic

Gardens.

ÇENET, M., 1998, İmalı Deresi Civarının (Türkoğlu-K.Maraş) Floristik Yönden Araştırılması, Gazi Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 96 s.


Temmuz 2011 30

DAVIS, P.H., (ed.) 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.1-9, Edinburgh Univ. Press., Edinburgh.

DAVIS, P.H., Mill, R.R., Tan, K., (eds.) 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.10, Edinburgh Univ. Press., Edinburgh.

DEAN, W.T., Monod, O., 1971. The Lower Paleozoik Stratigraphy and Faunas of the Taurus near Beysehir (Turkey), The trilobites of the Seydişehir Formation (Ordovician), British Museu (Nat. Hist.) Geology, 20(1): 1-24, London.

DEAN, W.T., Monod, O., 1985. A New Ordovician Stratigraphy in the Bahçe area, Northern Amanos Mountains, South Central Turkey, Geological Magazine, 122: 15-25.

DEAN, W.T., Martin, F., Monod, O., Gunay, Y., Kozlu, H., Bozdoğan, N., 1997. Precambrian and Cambrian Stratigraphy of the Pembegli-Tut inlier, southeastern Turkey, Geological Magazine, 134: 37-53, London.

DEMİRİZ, H. (1983), Türkiye Florası Atlası Fasikül 2, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınlarından Sayı:3063, No: 177, Fen Fakültesi Basımevi, İstanbul.

DMİ, 2006. Meteoroloji Bülteni. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.

DONNER, J., 1990. Distribution maps to P.H. Davis, Flora of Turkey. Vol. 1-10. Linzer Biol. Beitr., 22 (2): 381-515.

DONNER, L. (1985), Verbreıtungskarten zu P.H.Davis, " Flora of Turkey, 1-8 ", Linzer Biol. Beitr.-17/1,1-120.

DUMAN, H. AYTAÇ, Z., 1994, Ahır, Berit, Binboğa ve Öksüz Dağları (Kahramanmaraş- Kayseri) Yüksek Dağ Stebinin Flora ve Vejetasyonu, TUBİTAK, TBAG- 940, Ankara, 186 s.

DUMAN, H. VURAL, M., C6 Karesinden Yeni Floristik Kayıtlar, Doğa Türk Botanik Dergisi, Ankara, 15(2): 201-213.

DUMAN, H., 1985, Engizek Dağı (Kahramanmaraş) Vejetasyonu, Gazi Üniversitesi Doktora Tezi, Ankara, 146 s.

DÜZENLİ, A., 1976, Hasan Dağının Bitki Ekolojisi ve Bitki Sosyolojisi Yönünden Araştırılması, Orman Araştırma Enstitüsü Dergisi, 22 (2): 7-53.

EKEN, G., Evans, M., Karataş, A., Balkız, Ö., Karaçetin, E., Kılıç, T., Özbağdatlı, N., Neumann-Denzau, G., Gem, E., Karataş, A., 2006. Irano-Anatolian. Hotspots Revisited Earth Biologically Richest and Most Endengered Terrestrial Ecoregions. Conservation International. Univarsity of Virginia.

EKEN, G., 2000. Tufandan sonra biyolojik çeşitlilik, Yeşil Atlas Dergisi, 3: 12-21, İstanbul

EKEN, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T., Lise, Y., (Edt.) 2006. Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları, Doğa Derneği, Ankara.

EKEN, G., ve ark. 2000. Türkiyenin biyolojik çeşitlilik atlası, Yeşil Atlas Dergisi, 3:22-33, İstanbul

EKIM, T., 1990. Türkiye’nin Biyolojik Zenginlikleri. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını. Ankara.


Temmuz 2011 31

EKİM, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z. ve Adıgüzel, N. (2000), Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler), Türkiye Tabiatını Koruma Derneği.- Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 246 s.

ERİK, S. (1995), Türkiye'nin yok olan ve tehdit altındaki bitkileri, OT Sistematik Botanik Dergisi 2, 2,111-122.

ERIK, S., Tarıkahya, B., 2004. Türkiye Florası Üzerine. Kebikeç, 17 (1): 139-163.

GEMİCİ, Y., 1994. Bolkar Dağları'nın (Orta Toroslar) Flora ve Vejetasyonu Üzerine Genel Bilgiler. Turk J Bot, 18, 2, 81-89.

GRAF, J. (1975), Einführung in das natürliche System der Blütenpflanzen mit nevartiger Bildmethode J.F.Lehmanns Verlag München, "Tafelwerk zur Pflanzensystematich", München.

GÜNAY, T., (1993).Orman, Ormansızlaşma, Toprak ve Erozyon. TEMA, Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı Yayınları, 1, 1-59.

GÜNER, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C., (eds.) 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 11, Edinburgh University Press., Edinburgh.

GÜRBÜZ, M. KORKMAZ, H., GÜNDOĞAN, R., DIĞRAK, M., 2003, Gavur Gölü Bataklığı Coğrafi Özellikleri ve Rehabilitasyon Planı, İl Çevre Müdürlüğü Yayınları, Kahramanmaraş, 137 s.

HEDGE, I.C. (1957), Studies in East Mediterranean species of Salvia.- Notes Roy. Bot. Gard. Edinburgh 22(3): 173-188.

HEYWOOD, V. H., 1978. Flowering Plants of The World. Oxford University Press, England. 335s.

HİDROKON, 2010. Güvercin Regülatörü ve HES Projesi Revize Fizibilite Raporu, Hidrokon Mühendislik Müşavirlik A.Ş:

HUBER-MORATH, A. (1987), Conservatoire Et Jordm Botaniques De Geneve, Letzte Erganzungen zu P.H. Davis "Flora of Turkey and The East Aegean Islands" 1-9 (1965-1985).

İLARSLAN, R., 1998, Tohumlu Bitkiler Sistematiği Laboratuar Kılavuzu, Ankara Üniversitesi Fen-Fakültesi Yayınları, Ankara, 94 s.

KARA, C., 1995, Yukarı Ceyhan Vadisi Florası (Kahramanmaraş), Dumlupınar Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, 136 s.

KETİN, İ., 1966. Güneydoğu Anadolu’nun Kamrien teşekkülleri ve Bunların Batı İran Kambrieni ile Mukayesesi, MTA, Dergisi, 66: 75-87.

ÖZHATAY, N., Byfield, A., Atay, S., 2005. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı. WWF Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı). MAS Matbaacılık A.Ş., s. 387-448.

ÖZHATAY, N., KÜLTÜR, Ş. ve AKSOY, N. (1984), Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey. Turkish Journal of Botany 18, 497-514.


Temmuz 2011 32

ÖZHATAY, N., Kültür, Ş., 2002. Towards the Third Suppplement of “Flora of Turkey and the East Aegean Islands”. VIth Plant Life of Southwest Asia Symposium, 10-14 June 2002, Van. 1065.

ÖZHATAY, N., Kültür, Ş., Aslan, S., 2009. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey IV. Turk J Bot 33 (3): 191-226.

PAMİR, H.N., 1975. 1/500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Açıklaması (Hatay Paftası). M.T.A Enstitüsü.

RECHINGER, K. H., (ed.) 1965-1977. Flora Iranica. Graz. Akademisch Drucku Verlangsanstalt. Graz-Austria.

RECHINGER, K.H. (1939), Zur Flora von Armenian und Kurdistan.- Ann. Naturhist. Mus. Wien 49: 262-281.

ŞENGÜLER, A., Toprak, R., 1991. Türkiye Jeoloji Bülteni, C. 34, 15-22,

SORGER, F. (1985), Beitrage zur flora der Turkei VI, Linzer Biol. Beitr., 17/1, 121-169.

TOWSEND, C.C., Guest, E., (eds.) 1966-1985. Flora of Iraq. Vol. 1-8, Ministry of Agriculture Republic of Iraq, Baghdad.

TUTIN, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.B., (eds.) 1964-1981. Flora Europaea. Univ. Press, Cambridge, Vol. 1-5.

TÜRKMEN, N., Düzenli, A., 1998. The Flora of Dörtyol and Erzin Districts of Hatay Province in Turkey. Turk J Bot, 22, 2, 121-141.

VAROL Ö., Kara, C., İlçim, A., 1998. New Floristic Records for C6 Grid Square. Turk J Bot, 22, 4, 299-301.

VAROL, Ö., İlçim, A., Tatlı, A., 1998. New observation on two poorly known Turkish species, Thaiszia-Journal of Botany, 8, 53-56.

VAROL, Ö., Tatlı, A., 2001. Vegetation of Çimen Mountain. Turk J Bot, 25, 335-358.

VAROL, Ö., 2003, Başkonuş Dağı (Kahramanmaraş) Florası, Turkish Journal of Botany, 27:117-139.

VAROL, Ö., Tatlı, A., 2003, Çimen Dağı (Kahramanmaraş)’ın Floristik Özellikleri, Çev-Kor Dergisi, 12 (46):17-28.

VURAL, M., 2006. http://portal.milliparklar.gov.tr, Türkiye’nin Bitkileri Kırmızı Liste Taslağı, anasayfa. (15/12/2007)

WALTER, H., 1962. Anadolu’nun Vejetasyon Yapısı. İst. Ünv. Orman Fak. Yay., 80.

YILDIZ, B., 2001, Berit Dağı (Kahramanmaraş) Florası, Turkish Journal of Botany, 25: 63-102.

ZOHARY, M., 1966-1986. Flora Palaestina. Vol. 1-4, Jerusalem Academic Pres., Israel.

ZOHARY, M., 1971. Geobotanical Foundations of the Middle East. vol 1-2: Gustav Fischer Verlag, Amsterdam.


Temmuz 2011 33

( FAUNA İÇİN SEÇİLMİŞ LİTERATÜR LİSTESİ )

ADIZEL,Ö., Durmuş,A. and Akyıldız,A. (2004) The Effects of Pollutants on Birds and Other Organism Living in Lake Van Basin. 1st International Eurasian Ornithology Congress 8-11 April Antalya / TURKEY.

ALAŞ, A., Solak, K., 2005. Balık Sistematiği, Bölüm 1. Balık Biyolojisi Araştırma Yöntemleri( Editör: M. Karataş).Nobel Yayın Dağıtım, Yay. No: 772.Ankara.498.

ANONİM http://www.gap.gov.tr/Turkish/Tarim/t111.html (05.12.2009)

BARAN, İ., Atatür, M.K., Turkish Herpetofauna, Republic of Turkey Ministry of Environment. No:97/17.

BIBBY, C. J., Burgess, N. D.,1992. Bird Census Techniques. Academic Pres Limited, NW1 7DX, London. 257.

DMİ, 2006. Meteoroloji Bülteni. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.

DOBINSON, H. M., 1976. Bird Count, Keztrel Books, Published by Penguin Books Ltd. Hormondsworth, Middlesex, England. 192.

ERTAN,A., Kılıç,A. and Kasparek, M. (1992) Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları. DHKD-ICBP, İstanbul 156 sf.

GELDİAY, R., Balık, s.,1996. Türkiye Tatlı Su Balıkları. EÜ,Su ürünleri fak.Yay.No: 46.İzmir.532.

HESSELBARTH, G., Oorschot, H.v., Wagener, S., 1995. Die Tagfalter der Türkei. Bochum, Germany.

KARA, C., Gürbüz, M., Kanat, M., Büyükçapar, H.M., 1998. Kahramanmaraş Merkez İlçe Orman Köylerinde Su Ürünleri Potansiyeli ve değerlendirilmesi, Ekoloji Çevre Dergisi, 7 (28): 24-27.

KILIÇ, D.T., Eken, G. ( 2004) Türkiye’ nin Önemli Kuş Alanları – 2004 Güncellemesi. Doğa Derneği, Ankara, 232 sf.

KİZİROĞLU, İ. (1989) Türkiye Kuşları. Orman Genel Müd. Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayın ve Tanıtme Şube Müd. Basım Tesisleri, Ankara, 314 sf.

KİZİROĞLU, İ. (1993) The Birds of Türkiye ( Species List in Red Data Book). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Yayın No: 20, Ankara.

KOÇAK, A. Ö. & M. Kemal, 2008. Revized and Annotated Checklist of the Lepidoptera of Turkey. Cent. Ent. Stud., Priamus Suppl., 8: 1-150.

KUMERLOEVE, H. (1967) Neue Beitrage zur Kenntnis der Avifauna von Nordst- und Ost-Kleinasian. İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. 32: 79-213.

TENNANT, D.L., 1976. Instream flow regimes for fish, wildlife, recrecation and related environmental resources, Fisheries, 1: 6-10.


Temmuz 2011 34

VANDER VEN, J.A. and Gheyselinck. G.F. (1981) Birds in Eastern Turkey II. Report, Utrecht.

VIELLIARD, J. (1968) Resultats Ornithologiques d’une Mission a Travers la Turquie. İstanbul Üniv.Fen Fak. Mecm. 33: 67-170.

YARAR, M., Magnin, G., 1997. Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları. Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul. 313 sf.

YILMAZ, Y., 1984. Amanos Dağlarının Jeolojisi, İ.Ü. Müh., Fak (TPAŞ Rap.1920), İstanbul.


Ek 1: SUCUL VE KARASAL FLORA VE FAUNANIN İÇERDİĞİ TÜRLERİN LİSTESİ Çalışma alanının Florası (Çalışma alanında tespit edilen bitkiler)

FLORA TABLOSU

FA

MİL

YA

NO

T

AK

SON

TÜ

RK

ÇE

/ Y

ÖR

ESE

L İS

İM

FİT

OC

O-

ĞR

AFİ

K

BÖ

LGE

L

OK

ALİ

TE

BE

RN

’E

GÖ

RE

BİT

KİN

İN

TE

SPİT

ŞE

KL

İ

H

AB

İTA

T

ÖR

TÜ

Ş B

OLL

UK

(B

raun

- B

lanq

uet

Met

odu)

EN

D

TE

HL

İKE

SI

NIF

I

1 2 3 4 5 6 7 + 1 2 3 4 5 Şube : PTERIDOPHYTA Familya: ADIANTACECE

1

Adianthum capillus-veneris L.

1.1-3.6

A

X

X

HYPOLEPIDACEAE 2 Pteridium aquilinum (L.) Kuhn

1.1-3.6 A X X X

ASPLENIACEAE 3 Ceterach officinarum DC. 1.1-3.6 A X X

ASPIDIACEAE 4 Dryopteris filix-mas (L.) Schott

1.1-2.4 AL X X

Şube : SPERMATOPHYTA Alt Şube : GYMNOSPERMAE Familya : PINACEAE

5 6 7 8 9

Abies cilicica (Ant. & Kotschy) Carr. subsp. cilicica Cedrus libani A. Rich. Pinus nigra Arn. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe Pinus brutia Ten. Pinus pinea L.

Kızıl çam Fıstık çamı

Med. E. Med. E.

3.5 1.1 1.1-2.4

A A A A A

X X X X X

X X X X

X

CUPRESSACEAE 10 Juniperus oxycednıs L. Dikenli 1.1-3.6 A X X X


Temmuz 2011 36

subsp. oxycedrus Ardıç EPHEDRACEAE 11 Ephedra major Host. 2.4 A X X Alt Şube : ANGIOSPERMAE Sınıf : DICOTYLEDONES Familya : RANUNCULACEAE

12

Helleborus vesicarius Aucher

Çöpleme

Med.E

1.1-1.2

A AL

X

X

END

NT

13 Eranthis hyemalis (L.) Salisb.

1.1-3.6 AL X X X

14 Nigella unguicularis (Lam.) Spenner

Çörekotu 1.1-3.6 A X X

15 Consolida orientalis (Gay) Schröd.

Hezeran Ir.-Tur. 2.4 A X X

16 Delphinium virgatum Poiret 1.1-3.6 AL X 17 Anemonea blanda Schot &

Kotschy Anemon - L X X

18 Ranunculus argyreus Boiss. Düğün Çiçeği

1.1-3.6 A X X

19 R. reuterianus Boiss. Düğün Çiçeği

1.1-3.6 A X X

20 R. arvensis L. Düğün Çiçeği

1.1-3.6 A X X

21 R. chius DC. Düğün Çiçeği

1.1-3.6 A X X

PAPAVERACEAE 22 Glaucium corniculatum (L.) Rud. subsp. corniculatum

Med. E. 2.3 A X X

23 Papaver rhoeas L. Haşhaş 1.1-3.6 A X X 24 P. stylatum Boiss. & Bal. Haşhaş - L X X 25 P. postii Fedde. Haşhaş Med. E. - L X X 26 P. dubium L. Haşhaş - L X X 27 Roemeria hybrida (L.) DC.

subsp. hybrida 1.1-3.6 A X X

28 Fumaria asepala Boiss. Şahtere otu

Ir.-Tur. 1.1 A X X

29 Fumaria kralikii Jordan Şahtere otu

Ir.-Tur. 1.1 AL X X

30 F. vaillantii Lois Şahtere otu

1.1-3.6 X X

BRASSICACEAE / CRUCIFERAE

31 Sinapis arvensis L. 1.1-3.6 AL X X


Temmuz 2011 37

32 Hirschfeldia incana (L.) Lag.

1.1-3.6 A X X

33 Raphanus raphaniastrum L.

Turp 1.1-3.6 A X X

34 Lepidium perfoliatum L. Kerdeme 1.1-3.6 A X 35 Lepidium ruderale L. Tere 1.1-3.6 A X X 36 Cardaria draba (L.) Desv.

subsp. chalepeıısis (L.) O. E. Schulz

1.1-3.6 A X X

37 Conringia perfoliata (C.A. Mey) Busch

2.4 A X X

38 Isatis tinctoria L. subsp. tomentella (Boiss.) Davis

Çivit otu 2.3 A X X

39 Aethionema heterocarpum J.Gay

3.6 A X X

40 Ae. schistosum Boiss. & Kotschy

3.5 A X X

41 Thlaspi perfoliatum L. 1.1-2.4 A X X 42 Capsella bursa-pastoris (L.)

Medik Çobançantası

3.6 A X X

43 Euclidium syriacum (L.) R. Br.

1.1-3.6 A X X

44 Neslia paniculata (L.) Desv. 1.1-3.6 A X X 45 Matthiola longipetala

(Vent.) DC. subsp. bicornis (Sibth. & Smith) P.W.Ball

1.1-3.6 A X

46 Fibigiaclypeata (L.) Medik. 1.1-3.6 A X X 47 Fibigia ericarpa (DC.)

Boiss. 1.1-3.6 A X X

48 Alyssum minus (L.) Rothm. var. minus

Kevke 1.1-3.6 A X X

49 Alyssum condensatum Boiss. & Hausskn. subsp. flexibile (Nyar) Dudley

Kevke 1.1-3.6 A X X

50 Alyssum meniocoides Boiss. Kevke Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X 51 Clypeola jonthlaspi L. 2.4 A X X 52 Cardemine tenera L. 2.4 A X X 53 Erophila verna (L.) Chevall.

subsp. verna 1.1-3.6 X X

54 Arabis caucasica Willd. subsp. caucasica

2.4 A X X

55 Nasturtium officinale R. Br. Su Teresi 1.1-3.6 A X X


Temmuz 2011 38

56 Barbarea minor C. Koch. var. robusta Cullen & Coode

1.1-3.6 A X X

57 Erysimum macrostigma Boiss.

Ir.-Tur. 2.4 A X X

58 Erysimum purpureum Aucher

2.4 A X X

59 Sisymbrium loeselii L. 2.4 A X X

60 Descurainia sophia (L.) Webb. ex Prantl

1.2 A X X

CISTACEAE 61 Cistus creticus L. Med. Elm. 1.1-3.6 AL X X 62 Tuberaria guttata (L.)

Fourr. var. plantaginea (Willd.) Gross.

2.4-3.6 A X X

VIOLACEAE 63 Viola alba Besser subsp. dehnhardtii (Ten.) Becker

Menekşe 1.2 A X X X

CARYOPHYLLACEAE

64 Arenaria leptoclados (Reichb.) Guss.

1.1-3.6 A X X

65 Minuartia hamata (Hauuskn.) Mattf.

3.5 L X X

66 M. meyeri (Boiss.) Bornm. 1.1 A X X 67 Holosteum umbellatum L.

var. tenerrimum (Boiss.) Gay

1.1 A X X

68 Dianthus micranthus Boiss. & Heldr.

Karanfil 1.1 L X X

69 Saponaria glutinosa M.Bieb.

Yapışkan otu

Med.E. 1.1-3.6 L X X

70 Vaccaria pyramidata Medik. var. grandiflora (Fisch. ex DC.) Cullen

1.1-3.6 A X X

71 Velezia rigida L. 1.1-3.6 X X 72 Silene italica (L.) Pers. 2.4 A X X 73 S. arguta Fenzl. Salkım

Çiçeği Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X

74 Silene vulgaris (Moench) Garcke var. vulgaris

Yapışkan otu

2.4 A X X

75 Agrostemma githago L. 1.1-3.6 A X X ILLECEBRACEAE 76 Herniaria incana Lam. 3.5 A X X 77 Scleranthus uncinatus

Schur 1.1-3.6 X X


Temmuz 2011 39

POLYGONACEAE 78 Polygonum aviculare L. Kuşyemi 2.4-3.6 A X X 79 Rumex nepalensis Sprengel Evelik otu 1.1-3.6 A X X 80 R. crispus L. Evelik otu 3.5 A X X 81 Rumex acetosella L. Evelik otu 1.1-3.6 A X X CHENOPODIACEAE 82 Chenopodium botrys L. 3.5 A X X

83 C. foliosum (Moench) Aschers

3.5 A X

AMARANTHACEAE 84 Amaranthus retroflexus L. Horoz ibiği

3.5 A X X

PHYTOLACCACEAE 85 Phytolacca pruinosa Fenzl. Medt. Elm.

1.1-3.6 X X

TAMARICACEAE 86 Tamarix smyrenensis DC. Ilgın 1.1-3.6 A X X X HYPERICACEAE / GUTTIFERAE

87 Hypericum olympicum L. Kantaron Medt. elmt 1.1-3.6 A X X X X

88 Hypericum scabrum L. Kantaron Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X MALVACEAE 89 Malva neglecta Walls. Ebegümeci 3.5 A X X 90 Alcea digitata (Boiss.)Alef. Hatmi Ir.-Tur. 3.5 A X X

GERANIACEAE 91 Geranium lucidum L. Turnagagası

2.4 A X X

92 G. tuberosum L. subsp. tuberosum

1.1-3.6 L X X

93 Erodium malacoides (L.)L’Herit

- L X X

ACERACEAE 94 Acer campestre L. ssp. campestre

Akça ağaç Euro.-Sib. 1.1-3.6 A X X

RHAMNACEAE

95 Paliurus spina-christi Miller

Tiken - L X X X X

96 Rhamnus libanoticus Boiss. Medt. Elm.

1.1-3.6 X X

ANACARDIACEAE 97 Rhus coriaria L. Sumak 1.1-3.6 A X X 98 Cotinus coggyria Scop. 2.4-3.5 X X X 99 Pistacia terebinthus L.

subsp. palaestiana (Boiss.) Engler

Çitlenbik Medt. Elm.

2.4 A X X X

FABACEAE / LEGUMINOSAE

100 Acacia karoo Hayne Akasya 2.4 A X X

101 Cercis siliquastrum L. subsp. siliquastrum

1.1-3.6 X X

102 Calicotome villosa (Poiret) Medt. 1.1-3.6 X X


Temmuz 2011 40

Link Elm. 103 Colutea cilicica Boiss. &

Bal. 1.1-3.6 X X

104 Astragalus fraxinifolius DC. Keven Ir.-Tur. - L X X 105 A. amblolepis Fischer Geven Ir.-Tur. 2.4 A X X 106 A. kurdicus Boiss. var.

kurdicus Geven Ir.-Tur. 3.5 A X X

107 Astragalus gummifer Lab. Geven Ir.-Tur. 2.4-3.5 A X X 108 Astragalus lagopodioides

Vahl. Geven Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X

109 Astragalus aureus Willd. Geven Ir.-Tur. - L X X 110 Glycyrrhiza glabra L. var.

glandulifera ( Waldst. & Kit) Boiss.

Meyan 1.1-3.6 A X X

111 Psoraleae glutinosa L. Medt. E. 2.4-3.5 A X X 112 Phaseolus vulgaris L. Fasülye 3.5 A X X 113 Vicia cracca L. subsp.

cracca Burçak Euro.-Sib. 1.1-3.6 A X X

114 Vicia cracca L. subsp. tenuifolia (Roth) Gaudin

Fiğ 3.5 A X X

115 Vicia ervilia (L.) Willd Fiğ 2.4 A X X 116 Lathyrus incurvus (Roth.)

Willd. Mürdümük

2.4 A X X

117 Lathyrus rotundifolius Willd. subsp. miniatus (M. Bieb. ex Stev.) P.H. Davis

Mürdümük

1.1-3.6 A X X

118 Ononis spinosa L. subsp. leiosperma (Boiss.) Sirj.

Kayışkıran 1.1-3.6 A X X

119 Trifolium repens L. var. repens

Üçgül 1.1-3.6 A X X

120 Trifolium montanum L. subsp. humboldtianum (A. Br. & Aschers.) Hossain


121 Trifolium pratense L. var. pratense


122 Melilotus officinalis (L.) Desr.

Taş yoncası

Ir.-Tur. 3.5 A X X

123 Medicago sativa L. subsp. sativa

Yonca 2.4 A X X

124 Lotus corniculatus L. var. tenuifolius L.

1.1-3.6 A X X

125 Onobrychis radiata (Desf.) Korunga 1.1-3.6 A X X


Temmuz 2011 41

M.Bieb. 126 Alhagi pseudoalhagi

(M.Bieb.)Desv. 3.5 A X X

ROSACEAE 127 Prunus divaricata Ledep. subsp. divaricata

Yabani erik

1.1-3.6 AL X X

128 Cerasus microcarpa (C.A. Mey.) Boiss. subsp. microcarpa

Kiraz - L X X

129 Cerasus prostrata (Lab.) Ser. var. prostrata

- L X X

130 Persica vulgaris Miller 1.1-3.6 X X X 131 Filipendula ulmaria (L.)

Maxim Euro.-Sib. 1.1-3.6 A X X

132 Rubus sanctus Schreber Ahududu 2.4 A X X 133 Potentilla detommasii Ten. Beşparma

k otu 1.1-3.6 A X X

134 P. kotschyana Fenzl Beşparmak otu

E. Medt. Elm.

1.1-3.6 A X X

135 Potentilla reptans L. Beşparmak otu

1.1-3.6 A X X

136 P. crantzii (Crantz) G. Beck ex Fritsch var. crantzii

Beşparmak otu

Euro.-Sib. 2.4-3.5 A X X

137 Agrimonia eupatoria L. Koyun otu 1.1-3.6 A X X 138 Sanguisorba officinalis L. Çayır

düğmesi 3.5 A X X

139 Sanguisorba minor Scop. subsp. muricata (Spach) Briq.

Çayır düğmesi

1.1-3.6 A X X

140 Alchemilla sericea Willd. Arslan pençesi

Euxin elm. 2.4-3.5 A X X

141 Rosa hemisphaerica J. Herrm.

Kuşburnu 3.5 A X X

142 Rosa pulverulanta M. Bieb. Kuşburnu Çok Bölgeli

1.1-2.4 A X X

143 Rosa canina L. Kuşburnu 3.5 A X X 144 Cotoneaster nummularia

Fisch. & C.A.Mey. Tavşan elması

1.1-3.6 A X X

145 Crataegus curvisepala Lindman

Alıç 2.4-3.6 L X X

146 Crataegus stevenii Pojark Alıç 2.4 L X X 147 Malus sylvestris Miller.

subsp. orientalis (A. Elma 2.4 A X X


Temmuz 2011 42

Uglitzkich) Brawicz var. orientalis

148 Cydonia oblonga Miller Ayva 2.4 A X X X PUNICACEAE 149 Punica granatum L. Nar 2.4-3.5 A X X LYTHRACEAE 150 Lythrum salicaria L. Aklar ot Euro-Sib. 3.7 A X X ONAGRACEAE 151 Epilobium parviflorum

Schreber Yakı otu 2.4 A X X

152 Epilobium hirsutum L. Yakı otu 3.5 A X X 153 Epilobium palustre L. Yakı otu 2.4-3.6 A X X CUCURBITACEAE 154 Bryonia multiflora Boiss &

Heldr. Şeytan şalgamı

Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X X

CRASSULACEAE 155 Umblicus erectus DC. 3.6 A X X 156 Sedum album L. Dam

koroğu - L X X

157 Sedum sp. 2.4-3.6 A 158 Sedum nanum Boiss. Ir.-Tur. - L X X 159 Sedum hispanicum L. var.

hispanicum 2.4-3.5 A X X

SAXIFRAGACEAE 160 Saxifraga cymbalaria L. var. cymbalaria

1.1-3.6 X X

APIACEAE / UMBELLIFERAE

161 Eryngium falcatum Delar E. Medt. Elm.

1.1-3.6 A X X

162 Lagoecia cuminoides L. Medt. Elm.

2.4 A X X

163 Grammosciadium daucoides DC.

Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X

164 Anthriscus nemorosa (M. Bieb.) Sprengel.

Frenk maydanoz

Geniş Yay. 2.4 A X X X

165 Scandix iberica M.Bieb. 2.4-3.6 A X X 166 Scandix pecten-veneris L. Yıldız otu 2.4 A X X 167 Bunium paucifolium DC.

var. paucifolium İncirop Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X X

168 Pimpinella peregrina L. Anason Ir.-Tur. 3.5 A X X

169 Falcaria vulgaris Bernh. Kaz ayağı 1.1-3.6 A X X 170 Astrodaucus orientalis (L.)

Drude Ir.-Tur. 2.4 A X X

171 Turgenia latifolia (L.) Hoffm.

Geniş Yay. 1.1-3.6 A X X

172 Daucus carota L. Havuç 2.4 A X X CAPRIFOLIACEAE 173 Lonicera nummulariifolia

Jaub & Spach. subsp. Hanımeli - L X X


Temmuz 2011 43

nummulariifolia 174 Sambucus ebulus L. Mürver Euro.-Sib. 1.1-3.6 A X X VALERIANACEAE 175 Valeriana dioscoridis Sm. Kediotu E.Med. 1.2 A X X 176 Centranthus longiflorus

Stev. subsp. longiflorus Kırmızı Kedi out

Ir.-Tur. 2.4-3.6 A X X

177 Valerianella dactylophylla Boiss. & Hohen.

1.1-3.6 A X X

DIPSACACEAE 178 Cephalaria joppica (Sprengel) Malthews

Pelemir Ir.-Tur. 2.4-3.5 A X X

179 Knautia integrifolia (L.) Bert. var. bidens (Sm.) Borbas

E. Med. 2.4 A X X

180 Scabiosa rotata M.Bieb. Uyuz out Ir.-Tur. 3.5 A X X ASTERACEAE / COMPOSITAE

181 Pulicaria dysenterica (L.) Bernh.

1.1-3.6 A X X

182 Xanthium strumarium L. subsp. strumarium

Pıtrak 2.4-3.6 A X X

183 Doronicum orientale Hoffm.

2.4 A X X

184 Helichrysum plicatum DC. subsp. plicatum

Herdemtaze

Geniş Yay. 3.5 A X X

185 Logfia davisii Holub ex Grierson

Ir.-Tur. 3.5 A X X

186 Erigeron acer L. subsp. acer


187 Bellis peennis L. Koyun Gözü

Euro.-Sib. 2.4 A X X

188 Senecio vernalis Waldst. & Kit Tan

Kanarya otu


189 Senecio doriiformis DC. subsp. orientalis (Fenzl.) Matthews

Ir.-Tur. 1.1-2.4 A X X

190 Anthemis kotschyana Boiss. var. discoidea (Bornm.) Grierson

Papatya 2.4 A X X

191 Achillea grandifolia Friv Civanperçemi

2.4 A X X

192 Achillea biebersteinii Afan. Civanperçemi


193 Artemisia vulgaris L. Pelinotu 2.4-3.6 A X X 194 Artemisia spicigera C.Koch. Pelinotu Ir.-Tur. 1.3 A X X 195 Gundelia tournefortii L. Kenger 1.1-3.6 A X X


Temmuz 2011 44

var. tournefortii 196 Arctium tomentosum Miller

var. glabrum (Körnicke) Arenes

Dulavrat otu

1.1-3.6 A X X

197 Onopordum carduchorum Bonm &Beauverd

Eşek Dikeni

Ir.-Tur. 2.4-3.5 A X X

198 Onopordum acanthium L. Kangal out 3.5 A X X 199 Cirsium vulgare (Savi) Ten. Köy

göçüren 2.4-3.5 A X X

200 Carduus nutans L. var. nutans Sensulato

1.1-2.4 A X X

201 Carduus pycnocephalus L. subsp. albidus (Bieb.) Kazmi

3.5 A X X

202 Acroptilon repens (L.) DC. Kekre Ir.-Tur. 2.4-3.6 A X X 203 Tyrimnus leucographus (L.)

Cass. Medt.

Elm. 1.1-3.6

204 Centaurea aggregata Fisch. & Mey. ex DC. subsp. aggregata

Peygamber Çiçeği

1.1-3.6 A X X

205 Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis

Peygamber Çiçeği


206 Centaurea iberica Trev. ex Sprengel

Peygamber Çiçeği


207 Centaurea triumfettii All. Peygamber Çiçeği


208 Centaurea depressa M. Bieb.

Peygamber Çiçeği

Ir.-Tur. 2.4-3.6 A X X

209 Crupina crupinastrum (Moris) Vis

1.1-3.6 X X

210 Cnicus benedictus L. var. benedictus

Şevketi bostan

2.4 A X X

211 Xeranthemum annuum L. Dağ karanfili


212 Siebera pungens (Lam.) J. Gay

Ir.-Tur. 2.4-3.5 A X X

213 Scolymus hispanicus L. Medt. Elm 2.4-3.6 A X X 214 Scorzonera mollis M.Bieb.

subsp mollis Sakız otu 1.3 A X X

215 Scorzonera latifolia (Fisch & C.A. Mey.) DC.

Sakız otu Ir.-Tur. 2.5 A X X

216 Tragopogon dubius Scop. Teke sakalı

3.5 A X X


Temmuz 2011 45

217 Leontodon hispidus L. var. hispidus

3.5 A X X

218 Urospermum picroides (L.) F.W. Schmidt

Medt. Elm 2.4-3.6 X X

219 Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertner var. edulis (Gaertner) DC.

Medt. Elm 2.4-3.6 X X

220 Sonchus palustris L. 2.4-3.6 A X X 221 Pilosella hoppeana

(Schultes) C.H. & F.W. Schultz subsp. troica (Zahn) Sell & West

2.4-3.6 X X

222 P. piloselloides (Vill.) Sojak subsp. megalomastix (NP.) Sell & West

2.4-3.6 X X

223 Cicerbita mulgedioides (Schultz Bip. ex Vis. & Panc.) Beauverd

2.4-3.6 X X

224 Lactuca serriola L. Yabani Marul


225 Scariola viminea (L.) F. W. Schmidt


226 Lapsana communis L. subsp. intermedia (M.Bieb.) Hayek

2.4-3.6 X X

227 Taraxacum bithynicum DC. Kara hindiba

1.1-3.6 A X X

228 Crepis foetida L. subsp. rhoeadifolia (M. Bieb.) Celak

1.1-3.6 A X X

CAMPANULACEAE 229 Campanula stricta L. var. stricta

Çan Çiçeği Ir.-Tur. 3.5 A X X

230 Legousia falcata (Ten.) Fritsch

Çan Çiçeği Medt. Elm 2.4-3.6 A X X

231 L. pentagonia (L.) Thellung Çan Çiçeği 3.5 A X X ERICACEAE 232 Erica manipuliflora Salisb. E. Med.

Elm. 2.4-3.6

PRIMULACEAE 233 Primula auriculata Lam. Çuha ç. Ir.-Tur. 2.4 A X X 234 Androsace maxima L. 1.2 A X X 235 Cyclamen persicum Miller. Siklemen 1.2 A X X 236 Lysimachia atropurpurea L. E. Medt. 1.1-3.6 A X X


Temmuz 2011 46

Elm. STYRACACEAE 237 Sytrax officinalis L. 2.4-3.6 A X X OLAECEAE 238 Phillyrea latifolia L. Medt. Elm 2.4-3.6 A X X GENTIANACEAE 239 Centaurium erythraea Rafn.

subsp. turcicum (Velen.) Melderis

2.4-3.6 A X X

CONVOLVULACEAE 240 Convolvulus siculus L. subsp. siculus

Sarmaşık Medt. Elm 2.4 A X X

241 Convolvulus arvensis L. Sarmaşık 3.5 A X X CUSCUTACEAE 242 Cuscuta planiflora Ten. Küsküt ot Ir.-Tur. 2.5 A X X BORAGINACEAE 243 Heliotropium europeum L. Siğil otu 2.4 A X X 244 Heliotropium circinatum

Griseb. Siğil otu Ir.-Tur. 1.2 A X X

245 Lappula patula (Lehm) Aschers. ex Gurke

2.4-3.5 A X X

246 Rochelia disperma (L. fil.) C. Koch. var. disperma

1.1-3.6 A X X

247 Asperugo procumbens L. Euro.-Sib. 2.4 A X X 248 Myosotis lazica M. Popov Unutma

beni Euro.-Sib. 2.4-3.6 A X X

249 Rindera lanata (Lam.) Bunge var. canescens (A.DC.) Kusn.

Ir.-Tur. 2.4 A X X

250 Onosma nemoricolum Hausskn & Bornm ex Bornm.

Emzik otu Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X

251 Cerinthe glabra Miller Mum otu Euro.-Sib. 1.1-3.6 A X X 252 Anchusa aucheri DC. Sığır dili 2.4-3.5 A X X 253 Anchusa azurea Miller var.

azurea Sığır dili 2.4-3.6 A X X

254 Nonea anchusoides Boiss. & Buhse

2.4 A X X

255 Alkanna orientalis (L.) Boiss. var. orientalis

Havacıva otu

Ir.-Tur. 3.5 A X X

256 Solenanthus stamineus (Desf.) Weltst

2.4-3.5 X X

257 Cynoglossum montanum L. Euro.-Sib. 2.4-3.5 X X 258 Buglossoides arvensis (L.)

Johnston 3.5 A X X

259 Brunnera orientalis (Schenk) Johnston

Euro.-Sib. 2.4-3.5 X X

SOLANACEAE 260 Hyoscyamus niger L. Ban otu 2.4-3.6 A X X


Temmuz 2011 47

SCROPHULARIACEAE 261 Verbascum ceiranthifolium Boiss. var. cataonicum (Hand.-Mazz.) Murb.

Sığır kuyruğu

- L X X

262 Pedicularis commosa Boiss. & Hohen

- L X X

263 Scrophularia umbrosa Dum.


264 Linaria genistifolia (L.) Miller subsp. linifolia (Boiss.) Davis

2.4-3.5 X X

265 L. kurdica Boiss. & Hohen. subsp. kurdica

Ir.-Tur. 2.4-3.5 X X

266 Kickxia lanigera (Desf.) Hand.-Mazz.

Medt. elm 2.4-3.5 X X

267 Veronica hispidula Boiss. & Huet subsp. hispidula

Muhabbet Çiçeği

Ir.-Tur. 2.4-3.5 A X X

268 Veronica orientalis Miller subsp. orientalis

Muhabbet Çiçeği

2.4-3.5 A X X

269 Veronisa anagallis-aquatica L. subsp. aquatica

Muhabbet Çiçeği

Ir.-Tur. 1.1-1.2 A X X

270 Lagotis stolonifera (C. Koch.) Maxim

Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X

271 Odontites verna (Bellardi) Dumort


272 Parentucellia latifolia (L.) Caruel subsp. flaviflora (Boiss.) Hand.-Mazz.

1.1-1.2 A X X

OROBANCHACEAE 273 Phelypaea coccinea (M.Bieb.) Poiret

2.4-3.5 X X

274 Orobanche minor Sm. Canavar otu

2.4-3.5 A X X

ACANTACEAE 275 Acanthus dioscoridis L. var. Perringii (Siehe) E. Hossain

3.5 A X X

VERBENACEAE 276 Vitex agnus-castus L. Medt. Elm 2.4-3.5 X X LAMIACEAE / LABIATAE

277 Ajuga orientalis L. 2.4 A X X

278 A. chamaepitys (L.) Screber subsp. rechingeri (M.Bilik) P.H. Davis

Ir.-Tur. 2.4 A X X

279 Teucrium chamaedrys L. E.Medt. 2.4-3.5 X X


Temmuz 2011 48

subsp. lydium O. Schwarz Elm 280 Scutellaria rubicunda

Hornem. subsp. subvelutina (Rech.fil.) Edmondson

E. Medt. Elm.

2.4-3.5 X X

281 Lamium truncatum Boiss. E. Medt. Elm.

2.4-3.5 X X

282 Phlomis viscosa Poiret Ayı kulağı E. Medt. Elm.

- L X X

283 Sideritis moııtana L. Medit elm 3.5 L X X 284 Thymus fallax Fisch.&

C.A.Mey. Kekik 2.4-3.6 A X X X

285 Nepeta fissa C.A. Mey. Nane Ir.-Tur. 3.5 A X X 286 Prunella vulgaris L. Euro.-Sib. 287 Origanum onites L. E. Medt.

Elm. 1.1-3.6 A X X

288 Satureja cilicica P.H. Davis E. Medt. Elm.

1.2 AL X X END NT

289 Mentlta longifolia (L.) Hudson ssp. typhoides (Briq.) Hariey var. typhoides

Nane, Punk

2.4-3.5 A X X

290 Ziziphora capitata L. Ir.-Tur. 3.5 A X X 291 Ziziphora clinopodioides

Lam. Dağ reyhanı

Çok Bölgeli

1.1-3.6 A X X

292 Salvia macrochlamys Boiss. & Kotschy

Adaçayı Ir.-Tur. 3.5 A X X

293 Salvia trichoclada Bentham

Adaçayı Ir.-Tur. 1.3 A X X

294 Salvia sclarea L. Adaçayı 1.1-3.6 A X X 295 Salvia tomentosa Miller Adaçayı 2.4-3.5 A X X 296 Salvia verticillata L. subsp.

verticillata Adaçayı Euro.- Sib. 3.5 A X X

PLUMBAGINACEAE 297 Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. var. acerosum

Kirpi otu Ir.-Tur. 2.4-3.5 X X

PLANTAGINACEAE 298 Plantago major L. subsp. major

Sinir otu 1.1-1.2 A X X

299 Plantago lanceolata L. Yılan dili 2.4 A X X ELAEAGNACEAE 300 Elaeagnus angustifolia L.

var. orientalis (L.) Kuntze İğde Geniş Yay. 2.4-3.5 A X X

SANTALACEAE 301 Thesium bergeri Zucc. E. Medt. E 2.4-3.6 A X X


Temmuz 2011 49

EUPHORBIACEAE 302 Andrachne telephioides L. 3.5 A X X 303 Euphorbia apios L. Sütleğen E. Medt. E 1.1-3.6 A X X 304 Euphorbia macroclada

Boiss. Sütleğen Ir.-Tur. 2.4-3.5 A X X

305 Euphorbia heteradena Jaub. & Spach.

Sütleğen Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X

URTICACEAE 306 Parietaria judaica L. 2.6-3.8 A X X 307 Urtica dioica L. Isıgan otu 2.4 X X MORACEAE 308 Ficus carica L. subsp.

rupestris (Hausskn.) Browicz

İncir Ir.-Tur. 3.5 A X X

JUGLANDACEAE 309 Juglans regia L. Ceviz 2.4 A X X X

PLATANACEAE 310 Platanus orientalis L. Çınar 3.5 A X X X FAGACEAE 311 Fagus orientalis Lipsky Euro-Sib. 4.12 A X X X 312 Quercus cerris L. var. cerris Meşe 313 Q. libani Olivier Meşe 314 Quercus coccifera L. Meşe Medt. E. 1.1 A X X

CORYLLACEAE 315 Carpinus orientalis L. 2.4-3.5 X X

316 Ostrya carpinifolia Scop. Medt. E. 2.4-3.5 X X

SALICACEAE 317 Salix alba L. Söğüt Geniş Yay. 2.4-3.5 A X X X 318 Populus tremula L. Kavak Euro.-Sib. - L X X RUBIACEAE 319 Crucianella exasperata

Fisch. & C.A. Mey. Ir.-Tur. 2.4-3.6 A X X

320 Galium tricornotum Dandy Medt. E. 1.1-3.6 A X X 321 Cruciata taurica (Pallas ex

Willd.) Ehrend. Ir.-Tur. 2.4 A X X

Sınıf : MONOCOTYLEDONES Familya : BUTOMACEAE

322 Butomus umbellatus L.

Hasır otu

Euro.-Sib.

2.4-3.5

A

X

X

LILIACEAE 323 Smilax aspera L. 2.4-3.5 X X

324 Ruscus aculeatus L. var. angustifolius Boiss.

- L X X

325 Asparagus palaestinus Baker

E. Medt. Elm.

- L X X

326 Asphodelus aestivus Brot. 2.4-3.5 A X X


Temmuz 2011 50

327 Asphodeline taurica (Pallas) Kunth

Medit elm 2.4-3.5 X

328 Ornithogalum narbonense L.

Medit elm 1.1-3.6 A X X X X

329 Allium akaka L. Soğan Ir.-Tur. 3.5 A X X 330 Muscari commosum (L.)

Miller Dağ sümbülü

Medt. Elm.

3.5 A X X

331 Muscari neglectum Guss. Dağ sümbülü

1.1-3.6 A X X

332 Bellevalia latifolia Feinbrun

Dağ sümbülü

Ir.-Tur. 2.4-3.5 A X X

333 Fritillaria minuta Boiss. & Noe.

Ters lale 2.4 A X X

334 Gagea taurica Steven Ir.-Tur. 3.5 A X X

IRIDACEAE 335 Gladiolus atroviolaceus Boiss.

Karga soğanı

Ir.-Tur. 2.4 A X X

AMARYLLIDACEAE 336 Ixiolorion tataricum (Palas) Herbert. subsp montanum (Labill) Takht.

Tatarcık Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X

ORCHIDACEAE 337 Epipactis veratrifolia Boiss. & Hohen.

Ir.-Tur. - L X X

338 Cephalanthera rubra (L.) L.C.M. Richard

2.4-3.5 X X

339 Limodorum abortivum (L.) Swartz

2.4-3.5 X X

340 Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard

- L X X

341 Neotinea maculata (Desf.) Stearn

Med. Elm. - L X X

342 Orchis tridentata Scop. Salep Med. Elm. 2.4-3.6 AL X X 343 O. simia Lam. Salep Med. Elm. - L

344 Dactylorhiza umbrosa (Kar. & Kir.) Nevski

Salep Ir.-Tur. 3.5 A X X X

DIOSCOREACEAE 345 Tamus communis L. - L X X TYPHACEAE 346 Typha lotifolia L. Hasır otu 2.6 A X X JUNCACEAE 347 Juncus inflexus L. Saz otu 2.4 A X X CYPERACEAE 348 Eleocharis quinqueflora

(Hartmann) O. Schwarz Ir.-Tur. 1.1-1.2 A X X

349 Eleocharis palustris (L.) Roemer & Schultes


350 Schoenoplectus lacustris 2.4 A X X


Temmuz 2011 51

(L.) Pallas subsp. tabernaemontani (C.C. Gmelin) A.D. Löve

351 Bolboschoenus maritimus L. var. cymosus (Reichb.) Kit Tan & Oteng-Yeboah

1.1-3.6 A X X

352 Carex divulsa Stokes subsp. divulsa

1.1-3.6 A X X

POACEAE / GRAMINEAE

353 Trachynia distachya (L.) Link

Med. Elm. 1.1-3.6 A X X

354 Elymus panormitanus (Parl.) Tzvelev

Med. Elm. 2.4 A X X

355 Aegilops triuncialis L. subsp. triuncialis

- L X X

356 Triticum aestivum L. Geniş Yay. 2.4-3.5 AL X X 357 Secale cereale L. var.

vavilovii (Grossh.) Mayss. 3.5 AL X X

358 Hordeum bulbosum L. Pisipisi otu Ir.-Tur. 1.1-1.2 A X X 359 Taeniatherum caput-

medusae (L.) Nevski subsp. crinitum (Schreber) Melderis

2.4-3.5 A X X

360 Bromus lanceolatus Roth. 3.5 A X X 361 Bromus tomentellus Boiss. Ir.-Tur. 2.4-3.6 A X X 362 Bromus inermis Leysser 2.5 A X X 363 Avena eriantha Durieu 364 Koeleria cristata (L.) Pers. 2.4-3.6 A X X 365 Deschampsia caespitosa

(L.) P. Beauv. Geniş Yay. 2.4 A X X

366 Calamagrostis epigejos (L.) Roth.


367 Calamagrostis pseudophragmites (Haller f.) Koeler


368 Apera intermedia Hackel & Zederbauer

Ir.-Tur. 1.1-3.6 A X X

369 Alopecurus arundinaceus Poiret.

Tilki kuyruğu


370 Festuca pratensis Hudson Yumak ot 2.4-3.5 A X X 371 Festuca arundinacea

Schreber subsp. arundinacea

Yumak otu

2.4-3.5 A X X


Temmuz 2011 52

372 Lolium persicum Boiss & Hohen ex Boiss.

Delice Ir.-Tur. 2.4 A X X

373 Lolium perenne L. 1.1-3.6 A X X 374 Poa bulbosa L. 2.4-3.5 A X X 375 Eremopoa persica (Trin.)

Roshev. Ir.-Tur. 2.4-3.6 A X X

376 Dactylis glomerata L. subsp. glomerata

Ayrık otu Euro.-Sib. 1.1-3.6 A X X

377 Phragmites australis (Cav.) Trin ex Steudel

Kamış Euro.-Sib. 2.4-3.6 A X X

378 Cynodon dactylon (L.) Pers var. villosus Regel

Ayrık otu 2.4-3.6 A X X

379 Piptatherum coerulescens (Desf.) P. Beauv

1.1-3.6 A X X

380 Chrysopogon gryllus (L.) Trin.

2.4-3.5 A X X

FLORA TABLO LEJANDI HABİTAT SINIFLARI NİSBİ BOLLUK 1. Su içi vejetasyonu + : Türler bol değil ve yayılım düşük 2. Step 1 : Türler bol, ancak yayılım düşük 3.Kültür Alanları (Tarla, Bağ, Bahçe) 2 : Türler boldur ve alanın % 5- 24’nü kapsar 4. Dere kenarları, çayırlık alanlar, sıkıştırılmış alan ve yol kenarı 3 : Türler yeterince bol ve alanın % 25- 49’nu kapsar 5. Ormanlık Alan 4 : Türler yeterince bol ve alanın % 50- 74’nü kapsar 6. Bataklık-sazlık 5 : Türler yeterince bol ve alanın % 75- 100’nü kapsar 7. Hareketli taşlar, moloz, kayalık alanlar END. (ENDEMİZM) LOKALİTE L : Lokal Endemik Bitkinin tam adresi ve yüksekliği B : Bölgesel Endemik 1. C6 Kahramanmaraş, Andırın ilçesi, Çağırgan Deresi, Çokran Santral Mevkii Y: Yaygın Endemik 1.1. İstasyon: Santral- Çokran 1.2. İstasyon: Çokran- Gölpınar arası, BİTKİNİN TESPİTİNİN NASIL YAPILDIĞI A: Arazi çalışması sonucu L: Literatür taraması sonucu 2. C6 Kahramanmaraş, Andırın ilçesi, Çağırgan Deresi, Gölpınar-Kalekaya AL: Her iki yolla 2.3. İstasyon: Gölpınar- İletim Hattı mevkii 2.4. İstasyon: Gölpınar- Arıklı TÜRKÇE İSİM: Türkçe Bitki adları sözlüğü Yöre halkının kullandığı isimler


Temmuz 2011 53

3. C6 Kahramanmaraş, Andırın ilçesi, Çağırgan Deresi, Sandıklı-Başpınar 3. 5. İstasyon: Köroğlular-Regülatör Mevkii 3. 6. İstasyon: Regülatör- Başpınar arası KAYNAK: BAYTOP, T., 1994b.Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Anakara, DAVİS, P.H., (edt). 1965-1985. Flora of Turkey and The East Aegean Islands, vol: 1-9, Edinburgh Univ. Pres, Edinburgh. DAVİS, P. H., Mill, R. R., Tan, K, 1988. Flora of Turkey and The East Aegean lslands, V: 10, Edinburgh Universty Press. Edinburgh GÜNER, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. (eds.), 2000. Flora of Turkey and East Eagen Islands(Ek 2), vol. 11, Edinburgh University Pres, Edinburgh VAROL, Ö., Tatlı, A., 2001. Vegetation of Çimen Mountain. Turk J Bot, 25, 335-358. VAROL, Ö., Tatlı, A., 2003, Çimen Dağı (Kahramanmaraş)’ın Floristik Özellikleri, Çev-Kor Dergisi, 12 (46):17-28. VURAL, M., 2009. http://portal.milliparklar.gov.tr, Turkey's Red List of Plants Draft, home. (15/12/2009) TEHLİKE KATEGORİLERİ Ex :Extinct (nesli tükenmiş) EW : Extring in the wild (Doğal ortamında nesli tükenmiş) CR : Critically endangered (Kritik düzeyde tehlikede ) EN : Endangered (Tehlikede) VU : Vulnerable (Zara görebilir) LR : Lower risk (Az riskli) cd : concervation dependent (korumaya bağlı) nt : near threatened (tehlikeye yakın) lc :least concern (düşük risk) DD : Data deficient (Veri eksik) NE : Not evaluated (değerledirilmemiş)


Temmuz 2011 54

Ek 2:

Çalışma alanının Faunası (Çalışma alanında tespit edilen hayvanlar)

MEMELİLER

LATINCE ADI TÜRKÇE

ADI İNGILIZCE

ADI Fİ FD EVRDB IUCN END BERN

SÖZLEŞMESI AVL 2010-2011

KAYNAK

MEMELİLER Anx2 Anx3 1. INSECTİVORA Erinaceidae Erinaceus concolor Martin 1838 Kirpi X X LC - - X G Soricidae Sorex minutus Linnaeus 1766 Cücefare X X LC X G CHIROPTERA Rhinolophidae Rhinolophus euryale Blasius 1853 Akdeniz

Nalburunlu Yarasa

X X VU X X L

Vespertilionidae Pipistrellus pipistrellus (Schreiber, 1774) Cüce Yarasa X X LC X L LAGOMORPHA Leporidae Lepus cepensis Linnaeus1758

Tavşan

X X LC X G

RODENTİA Muridae Rattus rattus (Linnaeus 1758) Siyahsıçan X LC - - G Apodemus sylvaticus (Linnaeus 1758) Orman

Faresi X X LC - - A;L

Apodemus mystacinus (Denford & Alston 1877)

Kayalık Faresi

X X LC - - G;L

CARNIVORA Mustelidae Mustela nivalis Linnaeus 1766 Gelincik X LC X G Mustela erminea Linnaeus 1758 Büyük X LC X G;L


Temmuz 2011 55

Glincik Martes martes (Linnaeus 1758) Ağaç Sansarı X LC X A; L Conidae Vulpes vulpes Linnaeus 1758 Tilki X X LC - - G Canis lupus Linnaeus 1758 Kurt X X LC X X A;L Fİ : Faaliyet Alanı ve Çevresindeki Populasyon Yoğunluğu FD : Faaliyet Alanı ve Çevresi Dışındaki Populasyon Yoğunluğu EVRDB : European Vertabrate Red Data Book AVL (2010 - 2011) : Merkez Av Komisyonu Kararı END : Endemik KAYNAK A : Anket (Yöre Halkından Alınan Bilgiler) G : Gözlem H : Habitat Uygunluğu L : Literatür "EX" (extinct – nesli tükenmiş), "EN" (endangered – tehlikede), "NT" (neat threatened – tehlikeye yakın), "VU" (vulnerable – zarar görebilir), "LC" (lower risk – az riskli) or "DD" (insufficient data – veri yetersiz)


Temmuz 2011 56

KUŞLAR

LATINCE ADI TÜRKÇE ADI Fİ FD RDB* IUCN

2007 END BERN


Kaynak

KUŞLAR Anx2 Anx3 Tadorna ferruginea Angıt X A.4 LC G Anas platyrhynchos Yeşilbaş ördek X A.5 LC G Anas cylpeata Kaşıkgaga X A.4 LC X G Anas acuta Kılkuyruk X A.5 LC G Ciconia ciconia Akleylek X A.3.1 LC X X G Milvus milvus Kızıl çaylak X A.4 LC X A;L Circaetus gallicus Yılan kartalı X A.4 LC X G Accipiter nisus Atmaca X A.3 LC X G Buteo rufinus Kızıl şahin X A.3 LC X G Buteo buteo Şahin X A.3 LC X G Aegypius monachus Kara akbaba X A.2 NT X A;L Aguila cyhrysaetos Kaya kartalı X A.1.2 LC X G Pernis apivorus Arıcıl X A.3 LC X A;L Falco tinnunculus Kerkenez X A.2 LC X G Falco subbuteo Delice doğan X A.3.1 LC X G Falco vespertinus Kızılayak doğan X A.3 NT X G Alectoris chukar Kınalı keklik X A.2 LC X G Coturnix coturnix Bıldırcın X A.3 LC X G Fulica atra Sakarmeke X A.5 LC G Vanellus vanellus Kızkuşu X A.5 LC X G Tringa (Actitis) hypoleucos Akkarın

yeşilbacak X A.3 LC X A;L

Tringa tetanus Kızılbacak X A.4 LC X G Scolopax rusticola Çulluk X A.3 LC G Columba livia Kaya güvercini X A.5 - X G Columba oenas Gökçe güvercin X A.3.1 LC X G Merops apiaster Arı kuşu X A.3.1 LC L Streptopelia turtur Üveyik X A.3.1 LC X G


Temmuz 2011 57

Cuculus canorus Guguk kuşu X A.2 LC X G Asio otus Kulaklı orman

baykuşu X A.2 LC X A;L

Coracias garrulous Gök kuzgun X A.2 NT X G Upupa epops Ibibik X A.2 LC X G Hirundo rustica Is kırlangıcı X A.5 LC X A;L Ptyonoprogne rupestris Kaya kırlangıcı X A.5 LC X G Delichon urbica Pencere kırlangıcı X A.3 LC X G Anthus cervinus Algerdan

incirkuşu X A.2 LC X G

Motacilla flava spp Sarı kuyruksallayan

X A.3.1 LC X G

Motacilla cinerea Dağ kuyruksallayanı

X A.2 LC G

Motacilla alba Ak kuyruksallayan

X A.3.1 LC X G

Cinclus cinclus Derekuşu X A.1.2 LC X G Troglodytes troglodytes Çit kuşu X A.1.2 LC X G Erithacus rubecula Kızıl gerdan X A.3 LC X G Phoenicurus ochruros Ev kızılkuyruğu X A.2 LC X G Phoenicurus phoenicurus Dağ kızılkuyruğu X A.3 LC X G Saxicola torquata Taşkuşu X A.3 LC X G Oenanthe hispanica Karakulak

kuyrukkakan X A.2 LC X G

Oenanthe finschii Kaya kuyrukkakanı

X A.1.2 LC G

Oenanthe isabellina Toprak renkli kuyrukkakan

X A.3 LC X G

Sylvia atricapilla Karabaş ötleğen X A.2 LC A Phylloscopus collybita Cif caf,Çıvgın X A.3.1 LC AL Phylloscopus nitidus Ardıç bülbülü X A.2 LC G Lanius collurio Kızılsırtlı

çekirgekuşu X A.3 LC G

Garrulus glandarius Alakarga X A.3.1 LC - - G, A;L Pica pica Saksağan X A.5 LC - - G Pyrrhocorax prrhocorax Kızılgagalı dağ

kargası X A.3 LC X G


Temmuz 2011 58

Corvus monedula Cüce karga X A.5 LC - - G Corvus frugilegus Ekin kargası X A.5 LC - - G Corvus corene cornix Leşkargası X A.5 LC - - G Corvus corax Karakarga x A.5 LC X X G Sturnus vulgaris Sığırcık X A.5 LC - - X G Passer domesticus Ev serçesi X A.5 LC - - G Passer montanus Dağ serçesi X A.3 LC X X G Passer hispaniolensis Bataklık serçesi X A.3 LC X G Petronia petronia Kayalık serçesi A.3 LC G Carduelis carduelis Saka X A.3.1 LC X G Carduelis cannabina Ketenkuşu X A.3 LC X G Emberiza caesia Kızıl kirazkuşu X A.2 LC X G Emberiza hortulana Kirazkuşu A.3 LC X Emberiza melanocephala Karabaş

kirazkuşu X A.4 LC X G

Miliaria (Emberiza) calandra

Tarla kirazkuşu X A.4 LC X X G

Kiziroğlu, I. (2008).Türkiye Kuşları için Red Data Book. (Türkçe/İngilizce). Ankamat Matbaası, Ankara. 151s. Red Data Book Değerlendirmesi; A.1.1=EW; extinct; A.1.2=CR;critically endangered; 1 birey-10 çift; A.2=EN;endengered; 11-25 çift ;A.3=VU; vulnerable; 26-250 çift; A.3.1.=D; Declining; 251-500 çift ; A.4= NT; near threatened; 501-5000 çift; A.5= LC: (least concern)); A.6= Data Deficient= DD ; A.7= NE: (not evaluated)


Temmuz 2011 59

SÜRÜNGENLER


ADI İNGILIZCE ADI

Fİ FD EVRDB IUCN END BERN SÖZLEŞMESI

AVL 2010-2011

KAYNAK

SÜRÜNGENLER Anx2 Anx3 SQUAMATA Bataguridae Mauremys caspica Gmelin, 1774 caspica

Çizgili kaplumbağası

X X X A; L

Testudinidae Testudo graeca (L.,1758) İbera Palas, 1814

X VU X X A; L

Agamidae Agama stellio L., 1758 stellio

Dikenli keler

X X X A; L

Agama ruderata Olivier, 1805

Bozkır keleri

X A; L

Amphisbaenidae X X Blanus strauchi Bedriago, 1884 bedriagae Boulenger 1884

Kör kertenkele

X G

Lacertidae Lacerta trilineata Bedriaga 1886

Iri yeşil kertenkele

X - X X G

Lacerta cappadocica F.nevner, 1902 urmiana Lantz- Suchon, 1934

Kayseri kertenkelesi

X X X A; L

Ophisops elegans Menetries 1832

Tarla kertenkelesi

X - X X G

Scincidae Eumeces schneideri Daudin, Sarı X X X G


Temmuz 2011 60

1802 princeps Eichwald,1839 kertenkele Mabuya aurata L., 1758

Tıkraz kertenkele

X X X A; L

Colubridae X Eirenis modestus Martin 1838

Uysal yılan X - X X G

Natrix tessellate (Laurenti 1768)

Su yılanı X - X X G

Columber schmidti Nikolsky 1909

Kırmızı yılan

X - X X G

Coluber jugularis L., 1758 Kara yılan X X A; L Elaphe quatuorlineata Larapede ,1789

Sarı yılan X X X A; L

Natrix natrix L., 1758 persa Pallas, 1814

Yarı sucul yılan

X X X A; L

Typhlopidae Typhlops vermicularis Merrem, 1820

Kör yılan X X X A; L


Temmuz 2011 61

İKİ YAŞAMLILAR


ADI İNGILIZCE ADI

Fİ FD EVRDB IUCN END BERN SÖZLEŞMESI

AVL 2010-2011

KAYNAK

İKİ YAŞAMLILAR

Anx2 Anx3

SINIF ANURA Ranidae Rana ridibunda Pallas 1771 Ova

kurbağası X NT X G,A,L

Bufonidae Bufo viridis Laurenti 1768 Gece

kurbağası X NT X G,L

Hylidae Hyla savignyi Audoin, 1827 Yeşil

kurbağa X NT X G; A; L

Pelobatidae Pelobates syriacus Boettger, 1889

Toprak kurbağası

X NT X G

Ranidae Rana camerani Boulenger, 1886

Şeritli kurbağa

X NT X G; A; L

Rana ridibunda Palas, 1771 ridibunda

Ova kurbağası

X NT X A; L


Temmuz 2011 62

Fİ : Faaliyet Alanı ve Çevresindeki Populasyon Yoğunluğu FD : Faaliyet Alanı ve Çevresi Dışındaki Populasyon Yoğunluğu EVRDB : European Vertabrate Red Data Book AVL (2010 - 2011) : Merkez Av Komisyonu Kararı END : Endemik KAYNAK A : Anket (Yöre Halkından Alınan Bilgiler) G : Gözlem H : Habitat Uygunluğu L : Literatür A.1.1=EW; extinct; A.1.2=CR;critically endangered; 1 birey-10 çift; A.2=EN;endengered; 11-25 çift ;A.3=VU; vulnerable; 26-250 çift; A.3.1.=D; Declining; 251-500 çift ; A.4= NT; near threatened; 501-5000 çift; A.5= LC: (least concern)); A.6= Data Deficient= DD ; A.7= NE: (not evaluated)


Temmuz 2011 63

BALIKLAR


ADI İNGILIZCE ADI

Fİ FD EVRDB IUCN BERN SÖZLEŞMESI

AVL 2010-2011

KAYNAK

CYPRINIDAE Barbus luteus Heckel, 1843

Bıyıklı Balık

X

Anx2 Anx3 X

G

Barbus grypus Heckel, 1843

Şabut, Bıyıklı Balık

X L

Aspius vorax Heckel, 1843 Sis balığı X L Cyprinus carpio Linnaeus, 1758

Sazan balığı

X G ; A

Carassius carassius Linnaeus 1758

Ot Sazanı, Havuz Balığı

X X G

Fİ : Faaliyet Alanı ve Çevresindeki Populasyon Yoğunluğu FD : Faaliyet Alanı ve Çevresi Dışındaki Populasyon Yoğunluğu EVRDB : European Vertabrate Red Data Book AVL (2010 - 2011) : Merkez Av Komisyonu Kararı END : Endemik A : Anket (Yöre Halkından Alınan Bilgiler) G : Gözlem H : Habitat Uygunluğu L : Literatür A.1.1=EW; extinct; A.1.2=CR;critically endangered; 1 birey-10 çift; A.2=EN;endengered; 11-25 çift ;A.3=VU; vulnerable; 26-250 çift; A.3.1.=D; Declining; 251-500 çift ; A.4= NT; near threatened; 501-5000 çift; A.5= LC: (least concern)); A.6= Data Deficient= DD ; A.7= NE: (not evaluated)


Temmuz 2011 64

OMURGASIZLAR

LATINCE ADI TÜRKÇE ADI İNGILIZC

E ADI Fİ FD IUCN BERN


KAYNAK

OMURGASSIZLAR Anx2 Anx3 Potamon fluviatilis Tatlı su

yengeci X G

ODANATA Subakireleri Cordulegasteridae Cordulegaster insignis Schneider 1845

X - - - A; L

Coenagrionidae Ischnura elegans (Vander Linden 1820)

X - - - G

Libellulidae Orthetrum brunneum (Fonscolombe 1837)

X - - - A; L

Sympetrum flaveolum(Linnaeus 1758)

X - - - G

Libellula depressa Linnaeus 1758 X - - - G Aeshnidae Anax imperator Leach 1815 X - - - G NEUROPTERA Sinirkanatlılar Chrysopidae Chrysopaformosa Brauer1850 X - - - G Chrysoperla carnea (Stephens 1836)

X - - - G

Dichochrysa prasina (Burmeister 1839)

X - - - G

Italochrysa italica (Rossi 1790) X - - - A; L Myrmeleontidae Macronemurus bilineatus Brauer X - - - A; L


Temmuz 2011 65

1868 Ascalaphidae Bubopsis hamatus (Klug 1834) X - - - A; L NEMOPTERA Nemopteridae Nemoptera sinuata Olivier 1811 X - - - G HETEROPTERA Yarım

kanatlılar

Pentatomidae Aelia acuminata (Linnaeus 1758) X - - - G Eurydema ornatum (Linnaeus 1758)

X - - - A; L

Apodiphus amygdal (german 1817)

X - - - A; L

Carpocoris fuscispinus (Boheman 1851)

X - - - G

Carpocoris pudicus (poda 1761) X - - - G Graphosoma semipunctatum (Fabricius 1775)

X - - - A; L

Graphosoma lineatum (Linnaeus 1758)

X - - - G

Polomena prasina (Linnaeus 1761)

X - - - G

Ancyrosoma leucogrammes (Gmelin 1789)

X - - - G

Reduvidae Reduvius personatus (Linnaeus 1758)

X - - - G

Rhynocoris punctivetnris (Herrich-Schaeffer 1846)

X - - - G

Lygaeidae Lygaeus equestris (Linnaeus 1758)

X - - - A; L

Alydidae


Temmuz 2011 66

Camptopus tragacanthae (Kolenati 1845)

X - - - A; L

HOMOPTERA

Çatıkanatlılar

Cercopidae Cercopis sanguinolenta (Scopoli 1763)

X - - - G

Cercopis vulnerata Rossi 1807 X - - - G Lepyromia coleoptrata (Linnaeus 1758)

X - - - G

Philaenus spumarius (Linnaeus 1758)

X - - - A; L

Delphacidae Delphax pulchellus (Curtis 1833) X - - - A; L Aphrophoridae Neophilaenus lineatus (Linnaeus 1758)

X - - - G

Cicadidae Tibicen plebejus (Scopoli 1763) X - - - G Cicadellidae Macropsis scutellata (Boheman 1845)

X - - - G

Thamnotettix confinis (Zetterstedt 1828)

X - - - A; L

Cicadella viridis (Linnaeus 1758) X - - - A; L Aphrodes makarovi Zachvatkin 1948

X - - - A; L

Issidae Mycterodus denticulatus (Lindberg 1948)

X - - - G

Issus coleoptratus (Fabricius 1781)

X - - - G

Membracidae Stictocephala bisonia Kopp & X - - - G


Temmuz 2011 67

Yonke 1977 LEPİDOPTERA Kelebekler Pieridae Pieris rapae (Linnaeus 1758) X - - - A; L Pieris napi Linnaeus 1758 X - - - A; L Pieris (Artogeia) ergane (Geyer, [1828])

X G

Colias crocea (Fourcroy, 1785) X G Aporia (s. str. ) crataegi (Linnaeus, 1758)

X G

Gonepteryx rhamni (Linnaeus 1758)

X - - - G

Pontia edusa (Fabricius 1777) X - - - G Pieris brassicae (L. 1758) X - - - G Lycaenidae G Lycaena phlaeas (Linnaeus 1761) X - - - G Polyommatus icarus (Linnaeus 1758)

X - - - G

Vacciniia optilete (Knoch 1781) X - - - G Aricia agestis (Denis & Schiffermüller 1775))

X - - - G

Satyrium ilicis Esper 1779 X - - - G Chilades trochylus (Freyer, [1845])

X A; L

Satyrium (Nordmannia) abdominalis (Gerhard, [1850])

X A; L

Hesperiidae X Thymelicus sylvestris (Poda 1761) X - - - G Thymelicus lineolus (Ochsenheimer, 1808)

X G

Nymphalidae X Aglais urticae (Linnaeus 1758) X - - - A; L Melitaea cinxia (Linnaeus 1758) X - - - A; L


Temmuz 2011 68

Issoria lathonia (Linnaeus 1758) X - - - A; L Araschnia levena Linnaeus 1758 X - - - A; L Melitaea phoebe Juni 1993 X - - - A; L Papilionidae A; L Papilio machaon Linnaeus 1758 X - - - A; L Iphiclides podalirius (Linnaeus 1758)

X - - - A; L

Saturniidae Saturnia pyri (Denis & Schiffermüller 1775)

X - - - A; L

Sphingidae Macroglossum stellatarum(Linnaeus 1758)

X - - - A; L

Zygaenidae Zygaena filipendula Linnaeus 1758

X - - - A; L

Satyridae Hipparchia parisatis (Kollar 1849) X - - - A; L Hipparchia syriaca (Staudinger, 1871)

X G

Kirinia roxelana (Cramer, [1777])

X G

Esperarge clymene (Fabricius, 1787)

X G

Coenonympha saadi (Kollar, 1849)

X G

Hyponephele (s. str. ) lupina (Costa, [1836])

X G

Melanargia grumi Standfuss, 1892

X G

Lasiommata megera (Linnaeus, 1767)

X G

Pseudochazara (s. str. ) X G


Temmuz 2011 69

pelopea (Klug, 1832) Pseudochazara thelephassa (Geyer, [1827])

X G

Argynnidae Cynthia cardui (Linnaeus, 1758)

X G

Vanessa atalanta (Linnaeus, 1758)

X G

Nymphalis polychloros (Linnaeus, 1758)

X G

Nymphalis xanthomelas (Esper, [1781])

X G

Argynnis (Fabriciana) niobe (Linnaeus, 1758)

X G

Papilionidae Archon apollinaris (Staudinger, 1892)

X G

Libytheidae Libythea celtis (Laicharting, 1782)

X G

DİPTERA Sinekler Anx2 Anx3 Bibionidae Bibio marci (Linnaeus 1758) X - - - G Enpididae X Empis bivittata Wiedemann 1824 X - - - G Empis femorata Fabricius 1798 X - - - G Bombyliidae Conophorus nobilis (Loew 1873) X - - - G Conophorus virescens (Fabricius 1787)

X - - - G

Hemipenthes morio (Linnaeus 1758)

X - - - G

Bonbylius medius Linnaeus 1758 X - - - G


Temmuz 2011 70

Bonbylius ater Scopoli 1763 X - - - G Bonbylius vulpinus Wiedeman in Meigen 1820

X - - - G

Lomatia polyzona Loew 1869 X - - - G Villa tomentosa Becker 1916 X - - - G Amictus validus Loew 1862 X - - - G Asilidae Leptogaster cylindrica (De Geer 1776)

X - - - G

Empis (Pachymeria) tessellate Fabricius, 1794

X - - - G

Pycnopogon mixtus (Loew 1847) X - - - A; L Dysmachus praemorsus (Loew 1854)

X - - - A; L

Dysmachus cephalenius Loew 1871

X - - - A; L

Stenopogon elongatus (Meigen 1804)

X - - - A; L

Stenopogon junceus (Wiedemann in Meigen 1820)

X - - - A; L

Tabanidae Pangonius (pangonius) fulvipes (Loew 1859)

X - - - G

Syrphidae - Didea fasciata Macquart 1834 X - - - G Episyrphus balteatus (De Geer 1776)

X - - - G

Paragus (Paragus) bicolor (Fabricius 1794)

X - - - G

Xylota segnis (Linnaeus 1758) X - - - G Chrysotoxum festivum (Linnaeus 1758)

X - - - G

Scaeva pyrastri (Linnaeus 1758) X - - - G


Temmuz 2011 71

Epistrophe grossulariae (Meigen 1882)

X - - - G

Epistrophe eligans (Harris 1780) X - - - G Calliphoridae G Calliphora lata Coquillet 1898 X - - - G Sarcophagidae Sarcophaga carnaria (Linnaeus 1758)

X - - - A; L

Muscidae Pollenia rudis (Fabricius 1786) X - - - A; L Stomoxys calcitrans (Linnaeus 1758)

X - - - A; L

COLEOPTERA Kınkanatlılar Carabidae Carabus scabrosus Olivier 1795 X - - - G Cicindela campestris Linnaeus 1758

X - - - G

Coccinellidae Coccinella semptempunctata Linnaeus 1758

X - - - G

Cetonidae Cetonia aurata (Linnaeus 1761) X - - - A; L Potosia funebris (Gory & Percheron 1833)

X - - - A; L

Valgus hemipterus (Linnnaeus 1758)

X - - - A; L

Oxythyrea cinctella (Schaum 1841)

X - - - A; L

Oxythyrea funesta (Poda 1761) X - - - A; L Tropinota hirta (Poda 1761) X - - - A; L Malachidae Malachius aeneus (Linnaeus 1758)

X - - - G

Tenebrionidae


Temmuz 2011 72

Pachyscelis quadricollis Brulle 1832

X - - - G

Blaps mucronata Latreille 1804 X - - - G Cleridae Trichodes suturalis Seidlitz 1891 X - - - G Cerambycidae Pedostrangalia verticenigra (Pic 1892)

X - - - G

Opsilia coerulescens (Scopoli 1763)

X - - - A; L

Stenopterus rufus (Linnaeus 1767)-

X - - - A; L

Purpuricenus kaehleri (Linnaeus 1758)

X - - - A; L

Purpuricenus budensis (Götz 1783)

X - - - A; L

Paracorymbia fulva Degeer 1775 X - - - A; L Alleculiade A; L Omophlus rufitarsis(Leske 1785) X - - - A; L Melyridae G Enicopus hirtus(Linnaeus 1767 X - - - G Meloidae Mylabris flexuosa Olivier 1811 X - - - G Mylabris polymorpha (Pallas1771)

X - - - G

HYMENOPTERA Arılar Anthophoridae Xylocopa violacea (Linnaeus 1758)

X - - - G

Vespidae Vespula vulgaris (Linnaeus 1758) Eşekarısı X - - - G

güvercin (kahramanmaraş) hes projesi ...ekobil.com/hidrobiyolojikveekolojikdegerlendirme.pdf ·...

Documents