gurmiq zwn 3 a#qubr 2016 - shiromani gurdwara parbandhak...

48
gu rmiq zwn A#qU br 2016 3 Pon : 0183-2553956-60 c<dw Byjny kw pqw sicv, Dwm~ pRcwr kmytI (iSwromixw gu{ªwrw pRb<Dwk kmytI) ‰I Am÷qsr-143006 mwisk < siqgur pRswid ] > > gur igAwn A<jn scu nyZI pweAw ] A<qir cwnxwu AigAwnu A<Dwy{ gvweAw ] AwiSvn-kwiq~k, s<vq` nwnkSwwhI 548 c<dw swlwnw (dySw) 10 {pXy AwjIvn (dySw) 100 {pXy swlwnw (ivdySw) 250 {pXy pRiq kwpI 3 {pXy iv†wX-sU cI vˆw~ 10 A<k 2 A#qUbr 2016 e-mail : [email protected] website : www.sgpc.net E#sty<Swn n<br ivqrxw ivBwg 303 s<pwdkIX ivBwg 304 PY #s : 0183-2553919 gurbwxwI ivcwr 4 s<pwdkIX 5 ‰I gu{ gR<Qw swihb my< syvw kw s<kØp 7 -fW. sËXy<« pwl is<G ‰I gu{ gR<Qw swihb kI bwxwI . . . 12 -fW. ™†xwlwl ibSnoe~ ‰I gu{ rwmdws jI kI bwxwI . . . 17 -fW. SwmSwyr is<G bwbw buf`Fw jI kw is#K eiqhws my< Xogdwn 21 -bIbI gurmIq kOr b<dI CoV idvs 23 -fW. jgjIq kOr dIvwlI kw Eyiqhwisk p@w 27 -s. inrvYr is<G ArSwI s. jásw is<G AwhlUvwilXw 32 -fW. kSwmIr is<G 'nUr' . . . Bwe~ aÁm is<G jI hw<s 34 -s. ismrjIq is<G Dwm~-mm~ jwinE! (kivqw) 36 -‰I ¤Sww<q AgRvwl AkwlI mocy~ : is©w<qk v Eyiqhwisk pir¤y@X 37 -sqiv<dr is<G PUlpur kivqwE< 42 -fW. suir<drpwl is<G swkw ‰I p<jw swihb 43 -s. gur¤Iq is<G 'Bomw' gurbwxwI ic<qnDwwrw : 105 45 -fW. mnjIq kOr Kæbrnwmw 49 ISSN 2394-8485 gur¤Iq is<G Bomw s<pwdk : sqiv<dr is<G PUlpur shwXk s<pwdk : jgjIq is<G

Upload: ngokhanh

Post on 08-Jun-2019

217 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

gurmiq zwn A#qUbr 20163

Pon : 0183-2553956-60

c<dw Byjny kw pqwsicv, Dwm~ pRcwr kmytI(iSwromixw gu{ªwrw pRb<Dwk kmytI)

‰I Am÷qsr-143006

mwisk

< siqgur pRswid ]> >gur igAwn A<jn scu nyZI pweAw ]A<qir cwnxwu AigAwnu A<Dwy{ gvweAw ]

AwiSvn-kwiq~k, s<vq` nwnkSwwhI 548

c<dwswlwnw (dySw) 10 {pXyAwjIvn (dySw) 100 {pXyswlwnw (ivdySw) 250 {pXypRiq kwpI 3 {pXy

iv†wX-sUcI

vˆw~ 10 A<k 2 A#qUbr 2016

e-mail : [email protected] : www.sgpc.net

E#sty<Swn n<brivqrxw ivBwg 303 s<pwdkIX ivBwg 304

PY#s : 0183-2553919

gurbwxwI ivcwr 4

s<pwdkIX 5

‰I gu{ gR<Qw swihb my< syvw kw s<kØp 7

-fW. sËXy<« pwl is<G

‰I gu{ gR<Qw swihb kI bwxwI . . . 12

-fW. ™†xwlwl ibSnoe~

‰I gu{ rwmdws jI kI bwxwI . . . 17

-fW. SwmSwyr is<G

bwbw buf`Fw jI kw is#K eiqhws my< Xogdwn 21

-bIbI gurmIq kOr

b<dI CoV idvs 23

-fW. jgjIq kOr

dIvwlI kw Eyiqhwisk p@w 27

-s. inrvYr is<G ArSwI

s. jásw is<G AwhlUvwilXw 32

-fW. kSwmIr is<G 'nUr'

. . . Bwe~ aÁm is<G jI hw<s 34

-s. ismrjIq is<G

Dwm~-mm~ jwinE! (kivqw) 36

-‰I ¤Sww<q AgRvwl

AkwlI mocy~ : is©w<qk v Eyiqhwisk pir¤y@X 37

-sqiv<dr is<G PUlpur

kivqwE< 42

-fW. suir<drpwl is<G

swkw ‰I p<jw swihb 43

-s. gur¤Iq is<G 'Bomw'

gurbwxwI ic<qnDwwrw : 105 45

-fW. mnjIq kOr

Kæbrnwmw 49

ISSN 2394-8485

gur¤Iq is<G Bomw

s<pwdk : sqiv<dr is<G PUlpurshwXk s<pwdk : jgjIq is<G

gurmiq zwn A#qUbr 20164

gurbwxwI ivcwr

kwhy pUq Jgrq ha s<ig bwp ]ijn ky jxwy bfIry qum ha iqn isa Jgrq pwp ]1] rhwa ]ijsu Dwn kw qum grbu krq ha so Dwnu iksih n Awp ]iKn mih Coif jwe ibiKAw rsu qa lwgY pCuqwp ]1]jo qumry ¤B hoqy suAwmI hir iqn ky jwphu jwp ]apdysu krq nwnk jn qum ka ja sunhu qa jwe s<qwp ]2] (pºw 1200)

cquQw~ pwqSwwh ‰I gu{ rwmdws jI swrg rwg my< aÇcwrxw ikE gE apro#q Swbd my<ipqw-puZ ky irSqy kI bwq krqy huE apdySw kr rhy hY< ik kYsy Dwn-pdwQw~ Awid kI Kwiqrke~ bwr puZ Apny ipqw sy JgVw krnw Swu} kr dyqw hY[

gu{ jI kw khnw hY ik hy puZ (jIv)! qum Apny ipqw ky swQw duinXwvI Dwn-pdwQwo~<kI Kwiqr #Xo< JgVw krqy ho? ijn mwqw-ipqw ny quMhy< jNm idXw qQww pwln-po†wxw krkybVw ikXw anky swQw JgVw krnw pwp hY, glq hY[ ijs Dwn kw qum gv~ krqy ho, voDwn kBI iksI kw nhI< bnw; vo Dwn kBI swQw nhI< jwqw[ Dwn Awid kw rs, cskw (A<iqmsmX Awny pr) Ek @wxw my< hI CUt jwqw hY AOr qb as puZ (jIv) ko es Dwn kI KwiqrApny ipqw ky swQw ikE gE JgVo< Awid ky ilE pScwqwp hoqw hY[ jo ¤Bu sbkw ávwmIhY, asI kw nwm-ismrn kro[ vhI nwm-ismrn kI kmwe~ hI (A<iqm smX) swQw jwEgI[A<iqm p<i#q my< gu{ jI kw kQwn hY ik jo apdySw Dwn Awid kw loB ËXwgkr nwm-ismrnmy< lgny kw idXw jw rhw hY, Xid askw pwln ikXw jwE qo swry mwnisk duK-klySw dUrho skqy hY<[

apro#q Swbd ‰I gu{ rwmdws jI ªwrw as smX aÇcwrxw ikXw bqwXw jwqw hY jbgu{ jI ny p<cm pwqSwwh ky }p my< gu{Awe~ ‰I gu{ Arjn dyv jI ko dyny kw Elwn ikXwAOr qb gu{ jI kw bVw puZ i¤QwIc<d gu{Awe~ pr Apnw hk jqwqy huE Apny ipqw-gu{ syJgVw krny lgw[ gu{ jI jwnqy Qwy ik i¤QwIc<d my< syvw-Bwvnw km qQww Dwn-pdwQwo~< kwloB AiDwk hY[ cOQwy gu{ jI ªwrw i¤QwIc<d ko sMboiDwq Xh Swbd Awj ky hr puZ ky ilEipqw ky ¤iq sMmwn bnwE rKny ky ilE ¤yrxwwsRoq hY[

dUsry AQwo~< my< es Swbd sy Xh iSw@ww BI imlqI hY ik prmwËmw ko ipqw }p my< ávIkwrkr jIv ko asky AÇCy puZ, s<qwn hony kw Pjæ~ inBwnw cwihE qQww iksI BI ¤kwr kI¤wiÎq ho jwny pr ¤Bu-ipqw kw hI SwuŸwnw krnw cwihE n ik mn my< gv~ pYdw krnw cwihE[

gurmiq zwn A#qUbr 20165

123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901

s<pwdkIX

A<Dw kUp qy kwiFAnu . . .

gu{ b<dI CoV hY[ gu{ jIvo< ko jIvn mu#q krny vwlw hY[ gu{ kw DwrqI pr AwgmnhI jIvo< ko b<Dwno< sy mu#q krny ky ilE hoqw hY[ gu{ ko kOn b<dI bnw skqw hY? gu{qo lIlw brqqw hY[ gu{ kw ÛXw$Xw krny kw F<g ivl@wxw hY[ gu{ kw smUcw jIvn hIÛXw$Xw hY[ gu{ ''Apnw ibgwir ibrw<nw sw<fY'' ky AQw~ smJwny ky ilE mjælUmo< ky ilE hwAkw nwrw bnkr bwbr ky kYdKwny my< kYd ho jwqw hY[ gu{ mwnvqw ko SwIql krny hyquKud gm~ qivXo< pr bYT jwqw hY[ gu{ dUsry ky Dwm~ kI r@ww hyqu cw<dnI cOk my< jwkr ApnwSwISw By<t kr dyqw hY[ ijs ikly kI kYd my< kBI koe~ ijæ<dw bwhr n AwXw ho, gu{ asikly my< jIvn kI AwSww CoV cuky kYidXo< ko jIvn-dwn dyny ky ilE b<dI bnkr ikly my<kYd ho jwqw hY[ ApnI irhwe~ kw prvwnw sunkr b<dI CoV dwqw ‰I gu{ hirgoib<d swihbApnw AwdySw sunw dyqy hY< :ehu sb CUtY< qb hm jwvY<[ nwihq en iFg sdw rhwvY<[ (p<Qw ¤kwSw)

bwdSwwh ky khny pr ik ijqny kYdI rwjw gu{ jI ky cogy (coly) kI kilXw< pkVkrikly my< sy bwhr Aw skqy hY< anko irhw kr idXw jwEgw[ gu{ jI ny bwvn kilXw< vwlwcolw phnkr ikly sy bwhr Awqy hY< qQww ''A<Dw kUp qy kwiFAnu lVu Awp PVwE'' vwlIbi$æSwSw kr swQw hI bwvn rwjwAo< ko BI bwhr ly Awqy hY<[ p<Qw ¤kwSw kw kÁw~ vxw~nkrqw hY :sB rwjy PV bwhr AwE[ huqy bv<jw mry jIvwE[

gu{ jI kw pØlw pkVkr ^vwilXr ky ikly sy irhw honw bwvn rwjwAo< ky ilEscmuc hI dUsry jNm ky swmwn Qww[ anko Xh jIvn-dwn gu{ kw pØlw pkVny sy hI¤wÎq huAw Qww[

gu{ swihbwn ny Swbd kI tyk ky ibnw ''ibnu sbdY muAw hY sBu koe'' ky Anuswr AwiËmk}p my< m÷q ho cukI mwnvqw ko gurbwxwI ky lV lgwkr AwiËmk jIvn kw dwn bi$æSwSwikXw[ jIvo< ky a©wr hyqu 'nwnk inr<kwrI joq' Xui#q brqwny ky ilE ds pwqiSwXo< my<pirviq~q hoqI rhI[ ‰I gu{ goib<d is<G jI ny A<iqm smX q$æq, scK<<f ‰I hjUr swihb,nw<dyV my< smáq mwnvqw pr bVw propkwr krqy huE ''lV pkVwe Swbd kw }p'' AnuswrSwbd gu{ ‰I gu{ gR<Qw swihb ky lV lgw idXw qQww Xui#q brqwny ky ilE ''bKæSw kIa Kwlsko jwmw'' gu{-p<Qw ko rhnumwe~ bi$æSwSw kI[ Ab hm ''gR<Qw p<Qw gur mwnIEy'' ky AwdySw kIpwlnw krqy huE gu{-gR<Qw qQww gu{-p<Qw ky lV lgkr sw<swirk v mwnisk b<Dwno< sy injæwqhwisl krnI hY[ p<Qw ¤vwinq is#K rihq mXw~dw my< áp†t ikXw gXw hY ik ''Ek Akwl purK

gurmiq zwn A#qUbr 20166

ky ibnw iksI dyvI, dyvqy, Avqwr, pYg<br kI apwsnw nhI< krnI[ dso< gu{ swihbwn koqQww ankI bwxwI ky ibnw iksI AOr ko Apnw mui#q-dwqw nhI< mwnnw[''

b<dI CoV idvs pr jhw< hmny Gro< my< dIpmwlw krky es pr<prw ko inBwnw hY,vhI Apny ²dX }pI Gro< my< BI Swbd }pI zwn kw dIpk jlwkr Apny jIvn ko rOSwnkrnw hY :siqgu} sbid ajwro dIpw ]ibnisa A<Dwkwr iqh m<dir rqn koTVI KUØhI AnUpw ] (pºw 821)

dIvwlI kI rwq jo dIE jlwE jwqy hY<, vo subh qk buJ jwqy hY< :dIvwlI dI rwiq dIvy bwlIAin[ qwry jwiq snwiq A<bir BwlIAin[Pulw< kI bwgwiq cuixw cuixw cwlIAin[ qIriQw jwqI jwiq nYxw inhwlIAin[hir c<darI Jwiq vswe acwlIAin[ gurmuiK suK Pl dwiq sbid sMhwlIAin ]6] (vwr 19:6)

ik<qu nwm kw dIXw ''folY vwa nw vfw hoe'' ky Anuswr inr<qr hmwry jIvn ko rOSwnkrny ky smQw~ hY[

Aq: b<dI CoV idvs mnwqy huE Xh Ardws kry< ik bwvn rwjwAo< kI qrh khI< hmy<BI Swbd gu{ kw pØlw pkVny kw F<g Aw jwE qQww hm gurmiq rhnI ky DwwrxwI hokr iv†X-ivkwro<, vhmo<-BRmo< miVXo<-mswxwo<, vRqo<, dyh-DwwrI gu{ f<m Awid AzwnI kmo~< ky b<Dwn sy mu#qho A<DwkwrmXI jIvn sy ¤kwSwmXI jIvn ky DwwrxwI bny<!

Dw<nu Dw<nu rwmdws gu{ ijin isirAw iqnY svwirAw ]pUrI hoe~ krwmwiq Awip isrjxwhwrY DwwirAw ]isKI AqY s<gqI pwrbRhmu kir nmskwirAw ]

Atlu AQwwhu Aqolu qU qyrw A<qu n pwrwvwirAw ]ijNhI qU< syivAw Bwa kir sy quDwu pwir aqwirAw ]lbu loBu kwmu ŸoDwu mohu mwir kFy quDwu sprvwirAw ]

Dw<nu su qyrw Qwwnu hY scu qyrw pYskwirAw ]nwnku qU lhxww qUhY gu{ Am{ qU vIcwirAw ]

guru ifTw qw< mnu swDwwirAw ] (pºw 968)

gurmiq zwn A#qUbr 20167

‰I gu{ gR<Qw swihb my< syvw kw s<kØp-fW. sËXy<« pwl is<G*

‰I gu{ gR<Qw swihb my< Dwm~ ko km~kw<fo<,pwK<fo< AOr cu<c zwn sy ‚pr aTkr nUqnd÷i†t sy dyKw gXw AOr esy mnu†X ky ¤iqidnAwcwr AOr v÷iÁ sy joVkr syvw kI AiBnvpirBw†ww áQwwipq kI ge~ jo qËkwlIn soc kyivprIq esy in™†tqw sy aÇcqw kI Aor lyjwny vwlI is© hue~[ sidXo< sy smwj, AwdySwdyny vwly AOr AwdySw kw pwln krny vwlyvgo~< my< ivBwijq Qww[ AwdySw kw pwln krnyvwly hyX d÷i†t sy dyKy jwqy Qwy AOr Gor Apy@wwv ¤qwVnw kw iSwkwr Qwy[ gu{ swihbwn nyes in™†t mwnI jwny vwlI syvw v÷iÁ koprmwËmw sy myl kw mwDXm bnwkr pwvn vsMmwinq áQwwn idXw[ syvw jhw< Brxw-po†wxwkI ivvSwqw QwI Ab prm pd ¤wiÎq kIapliÑDw bn ge~[syvk ka syvw bin Awe~ ]hukmu bUiJ prm pdu pwe~ ] (pºw 292)

gurbwxwI my< mnu†X kI syvw krny kIBwvnw pYdw hony ko asky kmo~< ky Ek ‰y†Tpirxwwm ky }p my< dyKw gXw[ syvw ijsy Abqk pwr<pirk AOr pYiZk smJw jw rhw Qww,Dwm~ kw A<g bn suSwoiBq hony lgI[ ‰I gu{A<gd dyv jI, ‰I gu{ Amrdws jI AOr ‰Igu{ rwmdws jI ny syvw ko Apnwkr gu{-pdpwXw AOr eskI mihmw ko is© ikXw[gurmiq kI es syvw Bwvnw kw mUl qËv Qwwhu#m ko jwnnw[ esI my< syvw kw mwg~ AOrmhäv inihq Qww[ ijsny hu#m dyny vwlI

sÁw ko phcwn ilXw AOr asky hu#m kojwn ilXw vh syvw ky mwg~ pr clny Xo^Xho gXw[ esky ibnw ikE gE iksI BI km~ko gurbwxwI my< syvw mwnny sy eNkwr kridXw gXw[

hu#m dyny my< smQw~ Ek prmwËmw hI hYijsny es s÷i†t kI rcnw kI hY AOr sbkuC ijsky ADwIn hY[ ‰I gu{ nwnk swihbny Apny imSwn kw Awgwjæ krqy smX hI esyáp†t kr idXw Qww :hukmI hovin Awkwr hukmu n kihAw jwe~ ]hukmI hovin jIA hukim imlY vifAwe~ ]hukmI aqmu nIcu hukim iliK duK suKpwe~Aih ]eknw hukmI bKsIs eik hukmI sdwBvwe~Aih ]hukmY A<dir sBu ko bwhir hukm n koe ]nwnk hukmY jy buJY q hamY khY n koe ] (pºw 1)

gu{ swihb ny khw ik Apny Awp koimtwkr hI as mhwn prmwËmw ky hu#m kosmJw AOr gRhxw ikXw jw skqw hY, ijskyhu#m sy hI swrI s÷i†t Awkwr ly rhI hY AOrijskw hu#m sb pr cl rhw hY[ vh ApnImhwnqw sy logo< kw a©wr kr rhw hY AOrsuK-duK dy rhw hY[ iksI kI swmQX~ hI nhI<hY ik vh asky hu#m kw aØl<Gn kr skyAQwvw Apny mn kI mjæI~ krqy huE jIvn my<suK ¤wÎq kr sky[ jo ivkwro< my< ilÎq hY

*e~-1716, rwjwjI purm, lKn‚-226017, Pon: 94159-60533

gurmiq zwn A#qUbr 20168

AOr Apny mn kI krny kw XËn kr rhwhY vh syvk nhI< ho skqw AOr syvw askIv÷iÁ nhI< ho skqI :mwn AiBmwn m<Dwy so syvku nwhI ](pºw 51)

es qrh ‰I gu{ gR<Qw swihb my< jhw<prmwËmw ko sv~‰y†T AOr EkmwZ ávwmI ky}p my< dyKw gXw vhI< asy pwny ky ilEAiBmwn, ivkwr ËXwgkr Ek syvk kI qrhÛXvhwr krqy huE jIvn km~ krny kI ¤yrxwwkI ge~ hY[ Xh km~ Bly hI Ek syvk ky }pmy< krny kI ¤yrxww hY ik<qu dws rhkr BImnu†X ko AwiËmk ivkws AOr ‰y†T guxwo< kIAor ly jwny vwlI hY[ Eysy guxw jo bVI sybVI swDwnw, qp, DXwn, Xog Awid sy BI ¤wÎqhony s<Bv nhI< ho pwqy Qwy vy gu{ swihbwnªwrw idKwe~ ge~ syvw kI rwh sy shj hIDwwrxw ikE jwny lgy[ prmwËmw sy dws kIBw<iq ivnqI krny sy hI As<Bv sy s<Bv qkkI rwh Kul ge~ :imst bcn bynqI kra dIn kI inAwe~ ]qij AiBmwnu srxwI pra hir guxw iniDw pwe~ ]Avlokn punh punh kra jn kw drsw{ ]A<imRq bcn mn mih is<ca b<da bwr bwr ] (pºw 145)

mnu†X ky A<dr ijs syvw v÷iÁ kyivkws kI bwq ‰I gu{ gR<Qw swihb my< kI ge~hY vh dInqw, ¤wQw~nw AOr mDwur vcno< AQww~q`ivnmRqw sy ¤wÎq ho skqI hY AOr esky ilEprmySvr kI ™pw cwihE jo assy hI mw<gnIhY[ esky ilE bwr-bwr ¤Bu ky dr pr jwkrivnqI krnI hY, ijssy vh ¤sº hokr guxwo<kI dwq dyny kI dXw kr dy AOr askw Bwvmn my< es qrh d÷Fæ ho jwXy mn Am÷q sd÷SXpwvn ho jwXy[ essy mn ky swry ivkwr dUrho jwXy<gy AOr mn my< prmwËmw kw Bwv iáQwr

ho jwXygw[ Ek ¤Bu ko Apnw ávwmI mwnkraskI syvw krnw mnu†X kI sbsy BlIcwkrI hY[dIbwnu hmwro quhI Ek ]syvw QwwrI gurih tyk ]1] rhwa ]Aink jugiq nhI pweAw ]guir cwkr lY lweAw ]1]mwry p<c ibKwdIAw ]gur ikrpw qy dlu swiDwAw ]2]bKsIs vjhu imil Eku nwm ]sUK shj Awn<d ibsRwm ]3]¤B ky cwkr sy Bly ]nwnk iqn muK ‚jly ]4] (pºw 210)

mnu†X ko jo jIvn l@X iksI BI¤XËn, Xui#q, km~ sy nhI< iml pwqw vh ¤Bukw syvk bnkr hwisl ho jwqw hY[ askIsyvw ivkwro< kw nwSw krny vwlI hY[ syvwkrqy huE vh ApnI e<i«Xo< pr inX<Zxw pw lynymy< sPl ho jwqw hY, ijssy swry Btkwv imtjwqy hY< AOr suK v shj kI ¤wiÎq hoqI hY[Xh mnu†X ky jIvn kI sbsy aÈÈvlapliÑDw hY[

prmwËmw kI syvw kI AinvwX~ Swq~ hY ikXh mn lgwkr kI jwE[ syvw pUxw~ smp~xwky ibnw ho qo jIvn kw a ySX A¤wÎX rhqwhY[ esky ilE mn my< prmwËmw ky ¤iq AtUtivSvws honw cwihE[ jo pUxw~ smp~xw AOrivSvws ky swQw ¤Bu kI Swrxw my< jwqy hY<, ¤BuávX< ankI shwXqw krqw hY AOr ankyjIvn ko s<vwrqw hY[ijn hir ihrdY syivAw iqn hir Awip imlwE ]guxw kI swiJ iqn isa krI siB Avgxwsbid jlwE ] (pºw 303)

prmwËmw ky ¤iq smp~xw Eysw ho ik vhjIvn kw AwDwwr bn jwXy AOr asky ibnw

gurmiq zwn A#qUbr 20169

jIvn kI kØpnw hI n kI jw sky[hir ibnu ika jIvw myrI mwe~ ]jY jgdIs qyrw jsu jwca mY hir ibnu rhnun jwe~ ] (pºw 1232)

prmwËmw ky ibnw pl Br BI n rhpwny kI iv°lqw as pUxw~ smp~xw kw ¤qIkhY ijsy syvw Bwv ko d÷Fæ krny vwlw bqwXwgXw Qww[ ‰I gu{ gR<Qw swihb my< esy mClIAOr pwnI, cwiZk AOr myG, ckor AOrc<«mw, ckvI AOr sUrj, pq<gw AOr dIpk,ihrn AOr nwd, B<vrw AOr PUl qQww hwQwIAOr kwm ky bIc s<b<Dw Awid adwhrxwo< syjhw< áp†t ikXw gXw vhI< esmy< ¤ym qËv kosmwihq kr jIv AOr prmwËmw ky s<b<Dw kors pUxw~ bnw idXw gXw[ jYsy bwlk dUDw AOrKIr sy ányh krqw hY, mnu†X kI d÷i†t my<prmwËmw ky ¤iq vYsI hI llk ho[ essy syvwkoe~ bwDXqw n hokr Awn<ddwXk v÷iÁ bnge~[ jb EysI syvw-Bwvnw mn my< jwg aTyqo mnu†X ko swrI sw<swirk ¤wiÎqXw< PIkIlgny lgqI hY< AOr mwXw-moh sy mn acwtjwqw hY AOr ¤Bu sy imlny kI lwlsw ¤blho aTqI hY[ prmySvr ijs hwl my< rKy asyi¤X lgqw hY[ija qU rwKih iqa rhw jo dyih su Kwa ]ija qU clwvih iqa clw muiK A<imRq nwa ]myry Twkur hiQw vifAwe~Aw mylih min cwa ] (pºw 1012)

dws kw Dwm~ hY ik ávwmI kI hr bwqasy i¤X lgy AOr asy vh ¤sºqw sy ávIkwrkrny my< Apnw ihq smJy[ ávwmI suK AQwvwduK, h†w~ AQwvw Swok jo BI dy rhw hY vYsy hIvh e~Svr kI eÇCw mwn kr rhy[ jo BIpdwQw~ prmwËmw ny asy b$æSwy hY< anmy< vhs<qu†t rhy[ jIvn ko vh ijs idSww my< ly

jw rhw hY as idSww my< clqw jwXy ik<qu hrhwl my< prmwËmw kw ismrn asky mnmiáq†k my< clqw rhy[ mn my< sdw Xh AwsbnI rhy ik askw jIvn prmwËmw kI ™pwsy guxwo< sy pirpUxw~ ho jwXy ijnky shwry vhBvjl sy pwr ho sky[ es qrh syvw mwZAwzw pwln n rhkr Ek EysI iŸXw ky }pmy< swmny Awe~ jo Dwm~ kI sv~‰y†T AváQww,¤Bu ky ismrn my< rhqy huE kI jwXy AOrijssy dws ky A<dr aÁm mwnvIX guxwo< kwivkws ho[ Xh ismrn idn-rwq clny vwlwismrn hY jo kBI tUtqw nhI<, inr<qr d÷Fæhoqw jwqw hY[ sdYv prmwËmw d÷i†t AOr socmy< iv´mwn rhqw hY[ essy askw jIvn F<ghI bdl jwqw hY[ ‰I gu{ rwmdws jI ny'gaVI kI vwr' my< ¤Bu ko Apnw ávwmI bnwlyny vwlw guris#K Bor my< aTkr ¤Bu kynwm kw ismrn krqw hY AOr idn cFæqy hIApnI idncXw~ Awr<B kr dyqw hY[ vh gu{ky apdySw sunqw AOr DXwn Dwrqw hY qwikswry ivkwro< kw nwSw ho jwXy[ vh gurbwxwIkw gwXn krqw hY AOr aTqy-bYTqy e~Svr kwámrxw krqw rhqw hY[ Eysw guris#K jo hrsw<s ky swQw e~Svr kw nwm jpqw rhqw hYAQww~q` ávX< ko pUxw~q: e~Svr sy joV lyqw hY,vh siqgu{ ko i¤X lgqw hY[ XhI syvw kwsPl honw hY ik syvk AOr askI syvw ¤Buko i¤X lgny lgy[ ‰I gu{ rwmdws jI nyEk ANX áQwwn pr an guris#Ko< ko DwNX-DwNX khw hY jo ¤Bu kI Swrxw my< AwXy hY<, jomuK sy ¤Bu kw nwm jp rhy hY<, ijnkw mn¤Bu nwm sunqy hI Awn<d sy Br jwqw hY AOrjo syvw ky mwg~ pr clqy huE ¤Bu sy nwmkw dwn pwny my< sPl hoqw hY[ Eysw guris#KprmwËmw ky hu#m ko mwnqw hY esilE ‰I gu{

gurmiq zwn A#qUbr 201610

rwmdws jI ny asy ''iqsu gurisK k<a h<asdw nmskwrI'' khqy huE sMmwn idXw[ XhsMmwn asky Afol AOr AtUt syvw Bwv kyilE ÛX#q ikXw gXw jo hr hwl my< ¤Bu koA<g-s<g rKqw hY AOr assy kBI bymuK nhI<hoqw AOr sdw asky ¤iq ™qz rhqw hY[ Xhsyvw Bwvnw mwn-Apmwn sy ‚pr aTwkres ib<du pr lw KVw krqI hY ik vh ¤Bu kwsyvk hY AOr XhI askI sbsy bVI ¤wiÎq hY[lwlw hwit ivhwiJAw ikAw iqsu cqurwe~ ]jy rwij bhwly qw hir gulwmu GwsI ka hirnwmu kFwe~ ]jnu nwnku hir kw dwsu hY hir kI vifAwe~ ] (pºw 166)

syvw krqy huE guris#K kBI BI ApnIsw<swirk iáQwiq sy ¤Bwivq nhI< hoqw[ vhrwjg¨I pr bYTw huAw hY qb BI ávX< ko ¤Bukw gulwm hI smJkr rhqw hY[ Xid vh Gwskwtny vwlw mjædUr hY qb BI asky mn my<prmwËmw kw ismrn cl rhw hoqw hY[ s<swrmy< jNm lyqy hI vh ¤Bu kI sÁw AOrADwInqw my< Aw gXw hY[ esmy< askI koe~bui© Xw cqurwe~ kwm nhI< Aw skqI[ vhsdw ¤Bu kI Awzw ky ADwIn hI rhny vwlwhY[ jb vh es dwsËv ko mn sy ávIkwrkr lyqw hY qo ¤Bu as pr Apnw ányh v™pw brswny lgqw hY[ bwbw buf`Fw jI gu{swihbwn kw gurqwg¨I kI sMpUxw~ rámy< BIkrqy rhy AOr v#q pr gu{-Gr ky mvyiSwXo<ky ilE Gws BI kwtI AOr dyKBwl kI[ vyismrn kI asI AváQww my< rhy AOr Awjis#K p<Qw ky sbsy AwdrxwIX Swi$æSwXqo< my< syhY<[ ‰I gu{ Amrdws jI gu{g¨I pr AwsInhony sy pUv~ bwsT swl kI AwXu hoqy huE BI‰I gu{ A<gd dyv jI ky ánwn ky ilE Bor

my<, gwgr my< Brkr ÑXws dirXw sy pwnI lwnysy lykr l<gr AOr s<gq kI syvw krqy rhyAOr nwm BI jpqy rhy[ aNho<ny syvw AOrismrn kw AdBuq sumyl áQwwipq ikXw[ Xhsyvw kw Eysw AwdSw~ Qww ik anky mn kIswrI kwmnwXy< AOr ad`vyg Sww<q ho gXy[ nwmkw dwn imlw qo mn q÷Îq ho gXw qQww AOrkuC BI pwny kI eÇCw n rhI[ esI s<qui†tAOr s<q÷iÎq ny anky ilE prm pd ky ªwrKol idE[syvw krq hoe inhkwmI ]iqs ka hoq prwpiq suAwmI ] (pºw 286)

in†kwm ho jwnw syvw kI XwZw kwmhävpUxw~ pVwv hY, jhw< prmwËmw kI Swrxw¤wÎq ho jwqI hY[ Xh Swrxw inr<kwr prmwËmwnwm ky }p my< b$æSwqw hY jo sbsy bVw DwnhY AOr ijsy pwny vwlw s<swr kw sbsyBw^XSwwlI ÛXi#q hoqw hY[ Xh nwm Dwn guxwo<kw dwqw AOr Avguxwo< kw nwSw krny vwlw hYjo guris#K ko pwvn AOr pivZ bnw dyqw hY[es Dwn ko pwny kI AiBlw†ww rKny vwly AOrasy pwny pr q÷Îq ho jwny vwly jIvn ky sbsybVy BX kwl sy BI mu#q ho jwqy hY<[quDwu swlwhin iqn Dwnu plY nwnk kw Dwnusoe~ ]jy ko jIa khY Aonw ka jm kI qlb nhoe~ ] (pºw 1328)

kwl sy pry prmwËmw hY AOr askw dwsBI jb nwm Dwn pwkr kwl ky BX sy mu#qho jwqw hY qo dono< AByd ho jwqy hY<[ ‰I gu{Arjn dyv jI Prmwn krqy hY< ik ''hir kwsyvku so hir jyhw ]'' jYsw hir (¤Bu) hY vYswhI askw syvk BI hoqw hY AOr enmy< A<qrkrnw s<Bv nhI< hoqw[ Xh ABydqw vYsI hIhY jYsy jl sy qr<g aTqI hY, iBº }p my<

gurmiq zwn A#qUbr 201611

idKqI hY ik<qu pun: ndI my< hI smw jwqI hY[‰I gu{ qyg bhwdr jI ny khw ik ''hir jnhir A<q{ nhI< nwnk swcI mwnu ]'' essy bVwsyvw kw sMmwn AOr #Xw ho skqw hY[gurbwxwI my< inr<qr es bwq ko muKr ikXwgXw ik syvk sMmwnnIX hY AOr asky pYro<kI DwUl BI pwvn hY[jo dIsY gurisKVw iqsu iniv iniv lwga pwejIa ] (pºw 763)

syvk kI syvw asy prmwËmw ky drbwrmy< ivSwy†w áQwwn idlwqI hY AOr prmwËmw ávX<askI r@ww v ¤iqpwlnw krqw hY[ Apnysyvk ky hr kwX~ my< vh askI shwXqw koAwqw hY AOr asky kwX~ is© krqw hY[ ‰Igu{ Arjn dyv jI ny khw ik esmy< vhqink BI ivl<b nhI< krqw ''qqkwl hoeAwvY ]'' vh syvk ko inkt sy Apny honykw Ehsws krvwqw hY AOr asky ivSvws kod÷Fæ krqw hY[ ‰I gu{ Arjn dyv kI Sww<qicÁ ¤Bu-ismrn my< lIn rhy AOr askyjwn sy mwrny kI nIXq sy Aw rhw sulhIKæwn GoVy sihq e~<t ky jlqy huE BÆy my< jwigrw AOr Bám ho gXw[

‰I gu{ gR<Qw swihb my< jhw< ¤Bu kI syvwkI ¤yrxww hY jo askw nwm jp kr,. as privSvws ko itkw kr Avguxwo< kw ËXwg krqyhuE guxwo< ko Dwwrxw krqy huE ¤Bu ky AnukUljIvn jInw hY, vh ijs hwl my< rKy asmy<Awn<idq rhnw hY vhI< ankI syvw BI krnwhY jo prmwËmw kI rwh pr cl rhy hY<[ Xhsyvw BI PldwXk hY[cwir pdwrQw jy ko mwgY ]swDw jnw kI syvw lwgY ] (pºw 266)

gu{-kwl my< swry gu{ swihbwn ny ApnyApny smX pr Awe~ hue~ s<gq kw pUrw DXwn

rKw qwik aNhy< koe~ AsuivDww n ho[ s<gq kIsyvw ky Coty-Coty kwX~ gu{-Gr ky ¤muKis#K BI bVI ivnmRqw AOr syvw Bwv sykrqy Qwy[ Xh ¤Bu ky nwm kI mihmw hY ikmn my< an sb ky ilE ¤Iiq jg jwqI hYjo ¤Bu ky mwg~ pr cl rhy hY<[hir hir nwmu jphu mn myry muiK gurmuiK¤Iiq lgwqI ] (pºw 88)

ijs prmwËmw kI syvw kw cwv askymn my< pYdw hoqw hY vh prmwËmw jb asynwm jpqy-jpqy cyqnw jwgRq hony sy Gt-Gtmy< idKny lgqw hY qo logo< ky ¤iq BI askwAwcrxw bdl jwqw hY AOr vh anmy< BIe~Svr kw }p dyKqy huE vYsw hI ¤ym AOr syvwkw s<b<Dw bnw lyqw hY, jYsy asny prmwËmw sybnwXw huAw hY[ vwáqv my< prmwËmw AOrguris#K ky s<b<Dw kw AwDwwr sc hY[ gurbwxwImy< eskw iváqwr sy aØlyK krqy huE khwgXw ik prmySvr ny ijqny BI mhwªIp,bR³w<f, sUX~ m<fl rcy sb my< sc kw qËvhY[ asky swry kwXo~< AOr ivcwro< my< sc kwvws hY[ vh sdw sy hI sÇcy hu#m dy rhw hYAOr sc kw pwln po†wxw kr rhw hY[ vhswrI Swi#qXo< kw mwilk hY AOr kyvl askIkIiq~ hI sÇcI hY[ vh sÇcw ávwmI hY[ijNho<ny as sÇcy ávwmI kI Swrxw lykr asymn my< bsw ilXw hY vy BI prmwËmw kI hI qrhsc kI mUiq~ ho jwqy hY< ''nwnk scu iDwAweinscu'' Xh sc guris#K ky Awcrxw ko sBI ky¤iq vYsw hI aÈÈvl v guxwI bnw dyqw hY jYswprmwËmw kI mhwnqw my< ¤kt hoqw hY[prmwËmw kI mhwnqw asky nwm my< hI hY joAtl AOr Afol rhkr sÇcw NXwX krnyvwlw hY, sBI ky mn kI smJny vwlw hY AOr

(Soˆw p÷ T 16 pr)

gurmiq zwn A#qUbr 201612

‰I gu{ gR<Qw swihb kI bwxwI my< gurmuK AOr mnmuK kI pirBw†ww-fW. ™†xwlwl ibSnoe~*

is#K mq my< Xy do SwÑd-- gurmuK AOrmnmuK iviSw†t AQw~ ky Goqk hY<[ gurbwxwI s<swrky logo< ko do vgo~< my< ivBwijq krky dyKqI hY[phlw vg~ hY< gurmuK-jno< kw, jo gu{ ko sMmuKrKkr AQww~q Apny gu{ ªwrw bqwE AnuswrjIvn ibqwqy hY<[ dUsrw vg~ mnmuK-jno< kw, joApny mn ky pICy lgkr jIvn-bsr krqy hY<[hm s<swr ky A<dr do ¤kwr ky e<swn hY<[ Ekvy jo AÇCy km~ krqy hY< qQww ijnky mn my<dXw, Dwm~, SwIl, s<qo†w hY; jo iksI kw idl nhI<duKwqy AOr ApnI hk-hlwl kI kmwe~ Kwqy hY<;jo e~Svr kI Swrxw my< rhqy hY<; Bjn-b<dgI krqyhY<[ eNhy< gurmuK, mhwpu{†w, dXw pu{†w Awid khqyhY<, dUsry vy log hY< jo Awqy mn kI mjæI~ kosvy~puir rKqy qQww mn ky pICy lgkr ibnwAÇCy-bury kwm kI phcwn ikE km~ krqy hY<[corI-XwrI, JUT-Pryb qQww grIbo< Ev< kmjæoro<pr AËXwcwr krqy hY<; jo mwdk pdwQwo~< kw syvnkrqy hY<[ Eysy log AwsurI ¤v÷iÁ ky hoqy hY<[ eNhy<mnmuK khqy hY<[

gurmuK Eysy e<swn hoqy hY< jo iksI s<qsiqgu{ kI Swrxw my< Awkr ankI iSw@ww prpUrw-pUrw Aml krqy hY<[ Xy bury kmo~< sy frqyhY<, hmySww SwuB km~ krqy hY< AOr mwilk kIBi#q my< lIn rhqy hY<[

mnmuK log Apny mn kI {icXo< kyAnuswr clqy hY< qQww hmySww iv†wX vwsnwAo<my< P<sy rhqy hY<[ Xy log hmySww sÇcy mwg~ sydUr hokr Dwm~ mXw~dwAo< ky ivprIq burw

Awcrxw krqy hY<[ Xy log hr dm Apnymqwnuswr hI kwX~-ÛXvhwr krqy hY<[

e~swe~ Dwm~ my< Eysy logo< ko 'guf' AOr'e~vl' AQww~q` 'nyk' v 'bd' khqy hY<[

eálwm Dwm~ my< AÇCy logo< ko moimnAQww~q` mom ky swmwn idl rKny vwlw, Kudwsy frny vwlw iksI ky idl ko n duKwnyvwlw khw gXw hY[ GitXw ikám ky logo< kobury km~ krny vwlw kwiPr khw gXw hY[ esAwlyK my< BI hmwrw a ySX ‰I gu{ gR<Qw swihbkI bwxwI ky AwDwwr pr gurmuK Ev< mnmuKkw ÛXvhwirk AQw~ bqwny kw hY[ ‰I gu{nwnk dyv jI kw pwvn Prmwn hY :inkit vsY dyKY sBu soe~ ]gurmuiK ivrlw bUJY koe~ ] (pºw 831)

AQww~q` vh mwilk hr Gt my< A<g-s<grhqw hY[ vo sbky pws hY[ vo sBI ko dyKrhw hY[ koe~ ivrlw jn hI, jo ik gurmuKho, es bwq ko smJqw hY[gur ibnu moK mukiq ika pwe~Ey ]ibnu gur rwm nwmu ika iDwAwe~Ey ]gurmiq lyhu qrhu Bv duq{ mukiq BE suKupweAw ] (pºw 1041)

AQww~q` gu{ ky ibnw n qo mui#q ¤wÎqhoqI hY AOr n hI ¤Bu-nwm kw ismrn ikXwjw skqw hY[ gurmiq Dwwrxw krny pr hIjIv Bvswgr sy pwr ho skqw hY[

gurmuK ¤Bu-NXwX my< AwK<f AwáQwwrKqy huE, swDwu-s<g ky ¤iq aËsuk bnw

*bI-111, smqw ngr, ™i†w apj m<fI ky swmny, bIkwnyr (rwjáQwwn)- 334004, Pon : 9460002309

gurmiq zwn A#qUbr 201613

rhqw hY AOr ApnI ivvyk d÷i†t sy dyKqwhuAw ¤Bu-hjUrI kw AnuBv krqw hY[ gurmuKe<i«X Bogo< my< A{ic rKqw huAw BOiqkpdwQwo~< my< ApirgRhpUv~k vYrw^X Bwvnw bnwErKqw hY[ askI mn-bwxwI AOr km~ sysËXwcxww~NmuK v÷iÁ hI asy ¤Bu-Swrxw kIAor ¤yirq krqI rhqI hY[ Eysw mnu†X Apnymn ko inX<Zxw my< rKqy huE sqs<g-mwg~ kwpiQwk bnw rhqw hY :mnu clY n jwe~ Twik rwKu ]ibnu hir rs rwqy piq n swKu ]qU Awpy surqw Awip rwKu ]Dwir Dwrxw dyKY jwxwY Awip ]Awip BulwE iksu kha jwe ]gu{ myly ibrQww kha mwe ]Avgxw Cofa guxw kmwe ]gur sbdI rwqw sic smwe ] (pºw 1188)

‰I gu{ nwnk dyv jI 'isDw gosit'bwxwI my< áp†t krqy hY< ik gurmuK hI sËX XwSwbd pr ivcwr-ic<qn krny my< smQw~ ho pwqwhY[ Eysy swDwk ky muK sy hI sËX-bwxwIAiBÛX#q hoqI hY[ vh vwáqivk Xog-swDwnwko phcwn kr inj Gr (¤Bu-dr) my< áQwwXIinvws kw AiDwkwrI bnqw hY AOr sdw e~SvrkI AwrwDwnw krqw hY :gurmuiK swcu sbdu bIcwrY koe ]gurmuiK scu bwxwI prgtu hoe ]gurmuiK mnu BIjY ivrlw bUJY koe ]gurmuiK inj Gir vwsw hoe ]gurmuiK jogI jugiq pCwxwY ]gurmuiK nwnk Eko jwxwY ] (pºw 946)

‰I gu{ Amrdws jI kw Prmwn hY ikgurmuK mnu†X hI ¤Bu-Bi#q my< s<ilÎq rhqwhY[ gurmuK kI AváQww mnu†X ko mn sy Ah<Bwv smwÎq krky ¤wÎq hoqI hY[ swDwu-jno<

kI crxw-Swrxw kI AwSww asky mn my< bnIrhqI hY[ vh jIvn ÛXvhwr my< Anws#q Bwvsy rhqw huAw jIvn-mu#q kI pdvI ko ¤wÎqhoqw hY :jIvq mukq gurmqI lwgy ]hir kI Bgiq Anidnu sd jwgy ]siqgu{ syvih Awpu gvwe ]ha iqn jn ky sd lwga pwe ] (pºw 1262)

‰I gu{ Amrdws jI pwvn Prmwnkrqy hY<[--gurmuiK ivchu Awpu gvwe ]hir r<ig rwqy mohu cukwe ]Aiq inrmlu gur sbd vIcwr ]nwnk nwim svwrxwhwr ]. . .gur kI syvw sdw suKu pwE ]s<qs<giq imil hir guxw gwE ]nwmy nwim kry vIcw{ ]Awip qrY kul aDwrxwhw{ ]. . .Apuny siqgur ka sdw bil jwe~ ]gurmuiK joqI joiq imlwe~ ] (pºw 362)--ijnI gurmuiK hir nwm Dwnu n KitAo sydyvwlIE jug mwih ]Aoe m<gdy iPrih sB jgq mih koe~ muih Qwukn iqn ka pwih ]prwe~ bKIlI krih AwpxwI prqIiq Kovinsgvw BI Awpu lKwih ]ijsu Dwn kwrixw cuglI krih so Dwnu cuglIhiQw n AwvY Aoe BwvY iqQwY jwih ] (pºw 852)

gurmuK-jn s<SwX my< nhI< rhqy[ vyhmySww shjwváQww my< rhqy hY< :gurmuiK s<sw mUil n hove~ ic<qw ivchu jwe ]jo ikCu hoe su shjy hoe khxww ikCU njwe ]

gurmiq zwn A#qUbr 201614

nwnk iqn kw AwiKAw Awip suxwy ij leAnup<nY pwe ] (pºw 853)

‰I gu{ Amrdws jI Prmwn krqy hY<ik gurmuK (mwnisk }p sy) kBI bUFæy nhI<hoqy anky ²dX my< zwn hoqw hY[ ankIsuriq ¤Bu my< juVI rhqI hY AOr vy sdw cFædIklw my< rhqy hY< :gurmuiK buFy kdy nwhI ijNhw A<qir suriqigAwnu ]sdw sdw hir guxw rvih A<qir shj iDwAwnu ]Aoe sdw An<id ibbyk rhih duiK suiK Eksmwin ]iqnw ndrI eko AweAw sBu Awqm rwmupCwnu ]mnmuKu bwlku ibriDw smwin hY ijNhw A<qirhir suriq nwhI ]ivic hamY krm kmwvdy sB Dwrm rwe kYjw<hI ]gurmuiK hCy inrmly gur kY sbid suBwe ]Aonw mYlu pq<gu n lge~ ij clin siqgurBwe ]mnmuK jUiT n aqrY jy sa Dwovxw pwe ]nwnk gurmuiK myilAnu gur kY A<ik smwe ] (pºw 1418)

mnmuK SwÑd gurmuK v÷iÁ ky ivprIqs<swroNmuK Awsi#q mUlk Ah<kwrI ¤v÷iÁ my<s<ilÎq mnu†X ky ilE ¤Xu#q huAw hY[ EyswÛXi#q Awsi#q-Bwvnw AQwvw Pl kwmnw sy¤yirq hokr 'km~' my< ¤v÷Á hoqw hY[ Eysymnu†Xo< kw mn zwn-¤kwSw sy ÈXoiqq nhI< hopwqw[ mnmuKI e<i«XwrwmI hokr BOiqk suKo<ko hI sv~áv smJqw huAw ÛXQw~ kmo~< my< lgwrhqw hY AOr jIvn kw vwáqivk l@X BUljwqw hY; ijs kwrxw Gor ABwv duKo< my< jlqwrhqw hY[ ‰I gu{ nwnk dyv jI pwvn

Prmwn krqy hY< :Cwdnu Bojnu mwgqu BwgY ]KuiDwAw dust jlY duKu AwgY ]gurmiq nhI lInI durmiq piq Koe~ ]gurmiq Bgiq pwvY jnu koe~ ] (pºw 879)

mnmuK 'mrxw-mui#q' pr Apnw A<Dwváqu-bui© hony ky kwrxw prmwËmw ky r<g my<nhI< r<g pwqw[ Xh durmiq bui© vwlw hony kykwrxw gurmiq mwg~ pr clny vwlo< ky swQwivvwd-ivroDw krny lgqw hY :jg isa JUT ¤Iiq mnu byiDwAw jn isa vwdurcwe~ ] . . .jm dir bwDww Tar n pwvY Apunw kIAwkmwe~ ] (pºw 596)

mnmuK kI mwniskqw moh sy ÛXwÎqbnI rhqI hY[ ‰I gu{ Amrdws jI pwvnPrmwn krqy hY< :mnmuKu moih ivAwipAw bYrwgu adwsI n hoe ]sbdu n cInY sdw duKu hir drgih piq Koe ] (pºw 29)

mnmuK Aw<qirk ¤kwSw ko AoJlbnwE rKkr hamY (Ah<kwr) ky ¤Bwv sykm~-cŸ my< P<sy rhqy hY< :kweAw A<dir pwpu pu<nu due Bwe~ ]duhI imil kY isRsit apwe~ ]. . .Gr hI mwih dUjY Bwe Anyrw ]cwnxwu hovY CofY hamY myrw ] (pºw 126)

mnmuK ky bwry my< ‰I gu{ Amrdws jIkw pwvn Prmwn hY :mnmuKu A<Dww Tar n pwe ]ibstw kw kIVw ibstw mwih pcwe ]. . .mnmuK mrih mir mrxwu ivgwVih ]dUjY Bwe Awqm s<Gwrih ]myrw myrw kir kir ivgUqw ]Awqmu n cINhY BrmY ivic sUqw ]. . .

gurmiq zwn A#qUbr 201615

mnu c<clu bhu cotw Kwe ]EQwhu CuVikAw Tar n pwe ]grB join ivstw kw vwsu ]iqqu Gir mnmuKu kry invwsu ] (pºw 362)

‰I gu{ Amrdws jI Prmwn krqy hY<ik mnmuK ky mn ky A<dr sdw duK ÛXwÎqrhqw hY jbik gurmuK kw mn sdw ¤Bu-Bi#qmy< lIn rhqw hY :A<dir kptu sdw duKu hY mnmuK iDwAwnu nlwgY ]duK ivic kwr kmwvxwI duKu vrqY duKuAwgY ]. . .gurmuiK sdw hir r<gu hY hir kw nwa minBweAw ]gurmuiK vyKxwu bolxww nwmu jpq suKu pweAw ]nwnk gurmuiK igAwnu ¤gwisAw iqmr AigAwnuA<Dwy{ cukweAw ]mnmuK mYly mrih gvwr ]gurmuiK inrml hir rwiKAw ar Dwwir ] (pºw 851)

mnmuK kI bui© bhuq c<cl hoqI hY[ vhbhuq cqur hoqw hY[ gurbwxwI my< mnmuK kIv÷iÁ kI áp†t adwhrxw pySw kI ge~ hY :mnmuK c<cl miq hY A<qir bhuqu cqurwe~ ]kIqw kriqAw ibrQww geAw eku iqlu Qwwe npwe~ ]pu<n dwnu jo bIjdy sB Dwrm rwe kY jwe~ ]ibnu siqgu} jmkwlu n Cofe~ dUjY BweKuAwe~ ]jobnu jw<dw ndir n Awve~ j{ phucY mirjwe~ ]puqu klqu mohu hyqu hY A<iq bylI ko nsKwe~ ]. . .mnmuK nwmu n cyqnI ibnu nwvY duK roe ]Awqmw rwmu n pUjnI dUjY ika suKu hoe ]

hamY A<qir mYlu hY sbid n kwFih Dwoe ]nwnk ibnu nwvY mYilAw muE jnmu pdwrQwuKoe ] (pºw 1414)

‰I gu{ Amrdws jI mnmuKI ÛXi#q kos<dySw dyqy hY< :mnmuK nwmu n cyiqAo iDwgu jIvxwu iDwgu vwsu ]ijs dw idqw Kwxww pYnxww so min n visAoguxwqwsu ]ehu mnu sbid n ByidAo ika hovY Gr vwsu ]mnmuKIAw dohwgxwI Awvxw jwixw mue~Awsu ] (pºw 1416)

‰I gu{ rwmdws jI Prmwn krqy hY< ikmnmuK log mwXw-moh my< P<sy rhqy hY<[ aNhy<nwm-ismrn AÇCw nhI< lgqw :mnmuiK mweAw mohu hY nwim n lgY ipAw{ ]kUVu kmwvY kUVu s<GrY kUiV krY Awhw{ ]ibKu mweAw Dwnu s<ic mrih A<iq hoe sBuCw{ ]krm Dwrm suic s<jmu krih A<qir loBuivkwr ]nwnk mnmuiK ij kmwvY su Qwwe n pvYdrgh hoe KuAw{ ] (pºw 1423)

‰I gu{ Arjn dyv jI Prmwn krqyhY< ik mnmuK log Swi#q (SwwrIirk bl) kyapwsk hoqy hY< AOr Eysy log Apny Ah< my< hIjIvn n†t kr dyqy hY< :ha ha krq ibhwnIAw swkq mugDw Ajwn ]VVik muE ija iZKwv<q nwnk ikriqkmwn ] (pºw 260)

‰I gu{ Arjn dyv jI ky AnuswrmnmuK Ev< gurmuK kw hwl dyKy< :mnmuiK AwvY mnmuiK jwvY ]mnmuiK iPir iPir cotw KwvY ]ijqny nrk sy mnmuiK BogY gurmuiK lypu nmwsw hy ] (pºw 1073)

gurmiq zwn A#qUbr 201616

‰I gu{ rwmdws jI gurmiq AOr gurmuKv mnmuK ky iv†wX my< Prmwn krqy hY< :hIrw rqn jvyhr mwxwk bhu swgr BrpU{kIAw ]ijsu vf Bwgu hovY vf msqik iqin gurmiqkiF kiF lIAw ]2]rqnu jvyh{ lwlu hir nwmw guir kwiF qlIidKlweAw ]BwghIxw mnmuiK nhI lIAw iZxw AolY lwKuCpweAw ]3]msqik Bwgu hovY Dwuir iliKAw qw sqgu{ syvwlwE ]nwnk rqn jvyhr pwvY Dwnu Dwnu gurmiq hirpwE ]4] (pºw 880)

AQww~q` es SwrIr }pI smu« my< hIry,rËn, lwl, jvwhr, mwxwk, moqI Awidikqny hI bhumUØX pdwQwo<~ ky Kjæwny hY<[Bw^XSwIl jIv hI gu{ kI miq Dwwrxw krkyeNhy< Apny A<dr sy ¤wÎq kr lyqw hY[ sbsyAiDwk mUØXvwn pdwQw~ Xw rËn Xw jvwhrkyvl ¤Bu kw nwm hI hY[ mnmuK qQwwm<dBwgI jIv as Anmol rËn ko ¤wÎqnhI< kr skqy[ iqnky kI Aot my< (¤Bu-nwm kw) Kjæwnw hY[ jo jIv AÇCw Bw^XilKvwkr Awqw hY kyvl vhI siqgu{ kIsyvw my< lgw rhqw hY[ vhI jIv ¤Bu-nwm}pI rËn-jvwhr ¤wÎq krqw hY[

ibn mw<gy hI dyny vwlw dwqw hY[ asky drbwrmy< sc kw hI mol hY[ sÇcy prmwËmw kwismrn krqy huE sc ko Dwwrxw krnw hIsbsy bVI syvw AOr kmwe~ hY[ sc kwAwcrxw my< ¤kt honw hI syvw kI kmwe~ hY[AoNhI m<dY pY{ n riKAo kir suiŸqu DwrmukmweAw ] (pºw 467)

sc AOr guxwo< ko Dwwrxw krnw zwn kIbVI-bVI poiQwXo< AOr gR<Qwo< ko rtqy rhny syAlg hY[ mnu†X jIvn Br Dwm~ gR<Qwo< my< fUbwrhy AOr cwhy< ijqnw BI zwn EkZ krqwjwXy sb ÛXQw~ hY[ prmwËmw kw nwm-ismrnhI Ek rwh hY[ sc ko qBI Dwwrxw ikXw jwskqw hY jb mn sÇcw ho AOr ivkwro<, BRm,mwXw-moh sy rihq ho jwXy AOr es mwg~ prclny kw F<g Aw jwXy[ vh bury km~ nhI<

krqw #Xo<ik vh jwnqw hY ik Apny Bly-burykmo~< kw Pl Bugqnw pVqw hY[ijqu kIqw pwe~Ey Awpxww sw Gwl burI ikaGwlIEy ] (pºw 474)

guris#K kI syvw kI sPlqw ivkwro< symu#q ho jwny AOr sc ko Dwwrxw kr lyny my<hY[ Xh sc asko sBI ky ¤iq su²d, mDwur,adwr AOr shwXk bnw dyqw hY[ vh jIvnBr sc kI hI kmwe~ krqw hY ''gurmuiK scoscu kmwvY ]'' sc ko Dwwrxw krnw AOr ApnyAwcrxw my< ¤kt krnw hI guris#K kI syvwhY[ prmwËmw ky ilE mn my< Bwv ho AOraskI bnwe~ s÷i†t ky jIvo< ky ¤iq kTorqw,ªy†w, vYr ho Eysw nhI< ho skqw, Xh ''scukmwvY'' kw l@wxw nhI< hY[

‰I gu{ gR<Qw swihb my< syvw kw s<kØp (p÷ T 11 kw Soˆw)

gurmiq zwn A#qUbr 201617

‰I gu{ rwmdws jI kI bwxwI my< AwdSw~ syvk kw áv}p-fW. SwmSwyr is<G

is#K Dwm~ my< AwdSw~ is#K kw mnoQw~in†kwm syvk bnnw hY[ Eysw syvk bnnw hIasky jIvn kw a ySX hY[ gurmiq-mhl kyBIqr syvw v ismrn do bVy áq<B hY<[ endono< mUl is©w<qo< ky ibnw gurmiq kI ÛXw$XwADwUrI hY[ is#KI ky eiqhws my< syvk kw EkKws áQwwn vxw~n ikXw gXw hY[ gurmiq my<syvk ko ‚<cI pdvI ¤wÎq hY[ gu{ swihbwnny is#KI imSwn ko Awgy bFæwny ky ilE jbApny aÁrwiDwkwirXo< kw cunwv ikXw qo asv#q BI syvk is#K kI in†kwm syvw ko hImu$X rKw[ syvk kw Xh eiMqhwn sbsy bVweiMqhwn hoqw Qww[

‰I gu{ nwnk dyv jI sy ‰I gu{ goib<dis<G jI ky smX qk mwnvIX Swi$æsXq kIbhup@wIX inmw~xw qQww nXI s÷jnw Ek pirvq~nQww[ mnu†X ko Awpy (ávX<) kI soJI krvwnwqQww AslI mwnvIX jIvn jIny kw mwg~ dSww~nwEk ¤XËn Qww[ syvk kI Swi$æsXq ko hr p@wsy pUxw~qw dynw gu{ swihbwn ky imSwn kw a ySXQww[ mwnvIX Swi$æsXq ky nv-inmw~xw ky is©w<qko gu{ swihbwn ny isP~ bXwn hI nhI< ikXwbiØk jIXw BI, jo hmwry ilE Ek AwdSw~kimswl hY, ¤kwSw-áq<B hY[ eiqhws gvwh hY ikgu{ sihbwn ny phly syvk ky }p my< syvw kI[

‰I gu{ rwmdws jI kI pwvn bwxwI my<Ek AwdSw~k syvk kI Swi$æsXq kI JlkpVqI hY[ gu{ jI ny syvk ky smwnwQw~k SwÑdo<kw ¤Xog BI ikXw hY, jYsy :1. lwly goly : jn nwnk gur ky lwly goly

lig s<giq k}Aw mITw ] (pºw 171)2. golI : Apuny hir ¤B kI ha golI ] (pºw 168)3. jn : jn kI pYj svwry ] (pºw 982)

Eysy hI SwÑd gulwm, dws qQww cyrI kw¤Xog BI imlqw hY[ khI<-khI< SwÑd vygwirqQww vygwrIAw kw ijæŸ ikXw imlqw hY[ Xyswry SwÑd nmRqw ky sUck hY<[ nmR-Bwv my<rhkr syvw ho skqI hY[ Eysw syvk prmmui#q ko ¤wÎq hoqw hY[

syvk ky ilE sbsy phly jæ}rI hY ikpUrI AwáQww qQww ‰©w sy syvw krny hyquAwpw-sm~pxw krny kI Bwvnw mn my< ho[syvk Apnw qn, mn qQww Dwn sb gu{ kosO<pkr syvw kry[ es qrh pUxw~ }p my< áv-Ap~xw krny sy hI syvk kI syvw rws AwskqI hY[ gu{ ky hu#m my< clny sy hI hamYkw ABwv hoqw hY[ kwmnw rihq syvw hIasky AwdSw~ kI pUiq~ my< shwXk ho skqI hY[syvk Eysw krny pr kuC dyqw nhI<, koe~Ehsws nhI< krqw, mwZ ¤Bu ªwrw dI hue~Amwnq hI vwips krqw hY[ B#q kbIr jIny es is©w<q ko áp†t kQwn ikXw hY :kbIr myrw muJ mih ikCu nhI jo ikCu hYso qyrw ]qyrw quJ ka sapqy ikAw lwgY myrw ] (pºw 1375)

‰©w v AwáQww sy syvw krny pr hI ¤BuApny syvko< ko ÎXwr krqw hY, nwm kwAw‰X dyqw hY qQww A<g-s<g shwXk hokr

gurmiq zwn A#qUbr 201618

folny sy bcwqw hY[ in†kwmI syvk ko sbjgh ¤Bu ÈXoiq ky }p my< njær Awqw hY[ ‰Igu{ rwmdws jI pwvn Prmwn krqy hY< :¤B ky syvk bhuqu Aiq nIky min srDww kirhir Dwwry ]myry ¤iB srDww Bgiq min BwvY jn kI pYjsvwry ]1]hir hir syvku syvw lwgY sBu dyKY bRhm pswry ]Eku purKu eku ndrI AwvY sB Ekw ndirinhwry ] (pºw 982)

syvk ko Apny dXwl Ev< myhrbwn ¤Bupr, gu{ pr pUxw~ Brosw honw cwihE ik voApny syvko< pr sdw myhr krqw AwXw hY AOrkrqw rhygw[ hr Xug my< jo vwihgu{ kovroswE huE B#q Qwy, ¤Bu ny an pr myhrkI, pYj rKI[ hr kwX~-ikrq my< ¤Bu syvkky A<g-s<g rhw[ du†to< kw nwSw ikXw[Ah<kwirXo< v in<dko< kI Aor sy iknwrw krrKw qQww Apny B#qo< ko sMmwn v ¤iq†TqwkI bi$æSwSw kI[

‰I gu{ rwmdws jI 'mw} rwg' my< es$æXwl ko bVy áp†t qQww ¤BwvSwwlI }p my<vxw~n krqy hY< :jn ka Awip AnugRhu kIAw hir A<gIkw{kry ]syvk pYj rKy myrw goiv<du srixw pry aDwry ]jn nwnk hir ikrpw DwwrI ar DwirAo nwmuhry ] (pº 995)

syvk kI gu{ pr ‰©w qQww AtUtivSvws hI asko s<swr smu« sy pwr aqwrnymy< shwXk hoqw hY[ ¤Bu, gu{ qQww gu{ kIbwxwI my< Eksurqw hY[ gu{, ¤Bu ªwrw Byjw gXw¤iqinDw hoqw hY[ syvk qQww gu{ kw irSqwEk rháXmXI irSqw hY ijsko bXwn nhI<ikXw jw skqw, isP~ AnuBv hI ikXw jw

skqw hY[ Xh duinXwvI irSqw nhI< hY[ gu{ky bol ¤Bu-pYgwm hY<, elwhI hY<; idl, idmwgqQww AwËmw qIno< ko ApIl krny vwly hY<[gu{ kI bwxwI prmwQw~ kw rwáqw hY, syvk kyilE kØXwxwkwrI hY, hlq-plq ky ilE shwXkhY[ AwiËmk jIvn dyny vwlw ¤Bu kw nwm hYjo syvk esko ²dX my< s<Bwlkr rKqw hY,gu{ AvSX asko s<swr swgr sy pwr kr dyqyhY<[ ‰I gu{ rwmdws jI ny es sMb<Dw my<inMniliKq Swbd ikqnI ‰©w v ivSvws syaÇcwrxw ikE hY< :bwxwI gu} gu} hY bwxwI ivic bwxwI A<imRquswry ]gu{ bwxwI khY syvku jnu mwnY prqiK gu}insqwry ] (pºw 982)

‰I gu{ rwmdws pwqSwwh ny AwdSw~ syvkkI hYisXq my< d÷Fæ krwXw hY ik syvk kI syvwvhI sPl hY jo gurmuK bnkr kI jwqI hY[gurmuK sy syvw kw Bwv in†kwm syvw hY[ syvwkoe~ b<Dwn nhI<, TosI hue~ mjæbUrI ADwIn kwX~nhI<, biØk kwmnw rihq, sh†w~ ApnwXw huAwpropkwrI kwX~ hY[ syvw vhI sPl hY ijs prgu{ kw mn s<qu†t hoqw hY[ EysI syvw pwpnwSwk hY qQww ¤Bu Ev< jIv ky bIc pVI dUrIko dUr kr skqI hY[ EysI syvw m<jUr hoqIhY, Eysy syvk kw Awnw hI s<swr my< sPl hYAQww~q` askw jIvn sPl hY[ mnmuK hokrsyvw nhI< ho skqI[ in†kwm syvw sy hI syvkkI q÷†xww, BUK imt skqI hY[ duinXwvI ávwdo<kI Aor mn nhI< Btkqw, isP~ ¤Bu-syvw kwcwv hI mwnisk q÷iÎq ¤dwn krqw hY qQwwAwiËmk áqr pr ismrn kw cwv pYdw hoqwhY[ gu{ jI ny es ivSvws ko inMniliKqAnuswr A<ikq ikXw hY :Eysw hir syvIEy inq iDwAwe~Ey ]

gurmiq zwn A#qUbr 201619

jo iKn mih iklivK siB kry ibnwsw ]jy hir iqAwig Avr kI Aws kIjY qw hirinhPl sB Gwl gvwsw ]myry mn hir syivhu suKdwqw suAwmI ijsusyivEy sb BuK lhwsw ]myry mn hir ‚pir kIjY Brvwsw ]jh jwe~Ey qh nwil myrw suAwmI hir ApnIpYj rKY jn dwsw ] (pºw 860)

mnovYzwink p@w sy syvk ky mn my<syvw kI Aimt Cwp CoVny ky ilE gu{ jIny Alg-Alg SwÑdo< ªwrw esko ¤BwvSwwlIbnwny kI BrpUr ÛXw$Xw kI hY[ sÇcw syvkApnw qn, mn qQww Dwn sb gu{ ky sm@wAp~xw kr dyqw hY[ syvk jb Ek EysIBwvnwËmk AváQww pr phu<c jwqw hY qo Apny¤wxw qk BI gu{ ky ¤iq syvw hyqu kubw~n krnyky ilE qYXwr ho jwqw hY[ ikqnw Awn<d hYes áv ËXwgny my< jhw< jwkr mY<-myrI kIBwvnw KæËm ho jwqI hY, isP~ 'qU hI qU' rhjwqw hY[ Xh is©w<q ‰I gu{ gR<Qw swihb kyXogdwinXo< kI Ek mOilk dyn hY[

gu{ pwqSwwh Prmwn krqy hY< ik hy ¤Bu!myry ¤wxw BI qyry bs my< hY<[ myrI ijæ<d qQwwmyrw SwrIr BI sb qyry idE huE hY<[ swrws<swr ¤Bu ky bs my< hY[ Eysy syvk ko Xhzwn hY ik Xh SwrIr kI km~-e<i«Xw<, zwn-e<i«Xw< sb ¤Bu kI dyn hY< qQww enkw Xo^X¤Xog hI jIvn-a ySX kI pUiq~ kI AorAgs~r hoqw hY[ Xid enkw glq ¤Xog krqyhY< qo jIv kw Awnw in†Pl hY AOr AwiKrmy< pØly pCqwvw hI rh jwqw hY :hmry ¤wn vsgiq ¤B qumrY myrw jIa ip<fusB qyrI ] . . .jg<nwQw jgdIsur krqy sB vsgiq hY hirkyrI ] (pºw 170)

gu{ swihbwn ny BwrqIX pr<prwgq Apnwe~ge~ syvk kI pirBw†ww ko bdlkr Ek nXIidSww, AwdSw~k }p qQww AwDXwiËmk ¤v÷iÁ¤dwn kI[ gu{ kw syvk n qo qn$vwhdwrnOkr hI hY qQww n hI pdwQw~k lwlc komu$X rKkr syvw krqw hY[ gu{ jI nySwÑdwvlI cwhy pr<prwgq gulwm, golw, lwlw-golw, cwkr, cyrI, dws, jn Awid ¤Xog kIhY pr<qu Xhw< en SwÑdo< kw Bwv nmRqw kwsUck hI hY[ duinXwvI d÷i†tkoxw sy nIcwsmJw jwny vwlw kwX~, syvk nmRqw v ‰©wsy krny my< sMmwn smJqw hY[ EysI syvw kwmUØX gurmiq ky d÷i†tkoxw sy lok-prlok dono<my< pVqw hY[ eskw Pl syvk qk hI sImqnhI< rhqw biØk ANX qk BI lwBwiNvq swibqhoqw hY[ ‰I gu{ rwmdws jI khqy hY< ik josyvk myry ¤Bu kw s<dySw dyqw hY mY< assy Apnwqn, mn bycny ky ilE qYXwr hU< :jo hir ¤B kw mY dye sunyhw iqsu mnu qnuApxww dyvw ] . . .inq inq syv krI hir jn kI jo hir hirkQww suxwwE ] (pºw 561)

gurmiq my< syvk kI syvw ªwrw ¤Bu sydUrI smwÎq ho jwqI hY[ syvw ªwrw kI ge~¤Bu sy smIpqw kI AváQww ny Dwwim~k eiqhwsko Ek nXw moV idXw, ijzwsu ko Ek nXIidSww imlI[ en pr<prwgq ¤cilq SwÑd kogurmiq ny jo nXI r<gq dI Xh gu{ swihbwnkI Ek mOilk dyn hY :hir kw syvku so hir jyhw ]Bydu n jwxwhu mwxws dyhw ] (pºw 1076)

¤Bu ky swQw Ekimkqw ¤wÎq krny kyaprw<q syvk kw Awcwr-ÛXvhwr qQww guxwAwm mnu†Xo< sy Alg, Amr qQww AwiËmkin†Tw vwly ho jwqy hY<[ gu{ 'Swbd' ªwrw Apny

gurmiq zwn A#qUbr 201620

syvk ko A<dr-bwhr sy s<vwr dyqw hY[ askwÛXi#qËv pUxw~ mnu†X kw ho jwqw hY[ Xhw<syvk qQww gu{ kw irSqw ÎXwr vwlw hY n ikgulwm qQww mwilk vwlw[ gu{ jI es is©w<qkI pui†t jgh-jgh pr krqy hY< jYsw ik :-koe~ puqu isKu syvw kry siqgu} kI iqsukwrj siB svwry ] (pºw 307)-scu syvih scu vxw<ij lYih guxw kQwh inrwrY ]syvk Bwe sy jn imly gur sbid svwry ] (pºw 308)

gurmiq ny qo syvk v gu{ ky sMb<Dw koAwgy bFæwqy huE rháXvwd kI AváQww qkphu<cw idXw hY[ Xh AváQww bXwn krny sy pryhY[ prm inDwwn kI AváQww Ek rháX,AnuBUiq hY, ijskw Awn<d ilXw jw skqw hY,bXwn nhI< ikXw jw skqw hY[ Xh AváQwwsiqgu{ kI myhr hony pr ¤wÎq hoqI hY[gurbwxwI kw ¤mwxw hY :ijs no hir su¤s<nu hoe so hir guxww rvY soBgqu so prvwnu ]iqs kI mihmw ikAw vrnIEy ijs kY ihrdYvisAw hir purKu Bgvwnu ]goiv<d guxw gwe~Ey jIa lwe siqgu} nwiliDwwAnu ] rhwa ]so siqgu} sw syvw siqgur kI sPl hY ijsqy pweEy prm inDwwnu ] (pºw 734)

‚<cy v sÇcy AwdSw~k syvk pr jb gu{bi$æSwSw krqw hY qo syvk ky mwZ AqIq kypwp hI nhI< DwoE jwqy vq~mwn qQww Biv†X BIrOSwn ho jwqy hY<[ Xhw< hI bs nhI<! syvkkI ke~ puSqy< BI qr jwqI hY<[ gurmuK Kuds<swr smu« sy qr jwqw hY qQww ApnI ke~puSqo< kw BI a©wr kr dyqw hY[ syvk qQwwgurmuK kI Xh AváQww Ek smwn hY[ syvkko jmrwj iPr nhI< pUCqw AQww~q askw

Awvwgmn kw c#kr smwÎq ho jwqw hY[ gu{pwqSwwh es s<dB~ my< Prmwn krqy hY< :myry mn syvhu AlK inr<jn nrhir ijqusyivEy lyKw CutIEy ] (pºw 170)

syvk kw pw<c coro< sy Cutkwrw hojwqw hY qQww asko jIvn ky hr @wyZ my<mwn-¤iq†Tw imlqI hY :Awpy siqgu{ myil suKu dyvY Awpxww< syvku Awiphir BwvY ]AwpixwAw syvk kI Awip pYj rKY AwpixwAwBgqw kI pYrI pwvY ] (pºw 555)

syvk kI Xh syvw vwlI Gwlnw (pir‰m)bhuq kiTn hY, es rwáqy pr clny ky ilEisr qlI pr rKnw pVqw hY[ pw<v AwgyrKkr iPr pICy muVny vwlI bwq nhI< hoqI[¤Bu-¤ym kw irSqw qb hI ¤vwn cFæ skqwhY Xid ¤Bu kI ndr ho[ Xh AlUxwI isl hYjo cwtnw bhuq kiTn hY[ gu{-Prmwn esis©w<q kI pui†t BlIBw<iq krqw hY :gur pIrw< kI cwkrI mhw< krVI suK sw{ ]ndir kry ijsu AwpxwI iqsu lwE hyq ipAw{ ]siqgur kI syvY ligAw Bajlu qrY s<sw{ ]mn ic<idAw Plu pwesI A<qir ibbyk bIcw{ ]nwnk siqguir imilEy ¤Bu pwe~Ey sBu dUKinvwrxwhw{ ] (pºw 1422)

Eysy AwdSw~ syvk kw Kwnw, pInw, phnnwsb pivZ hY AOr askw Gr pivZ hY AQww~qB#q dUsry Gr ko BI pivZ kr dyqw hY[ ‰Igu{ rwmdws pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< :iqn kw KwDww pYDww mweAw sBu pivqu hY jonwim hir rwqy ]iqn ky Gr m<dr mhl srwe~ siB pivqu hihijnI gurmuiK syvk isK AiBAwgq jwevrswqy ] (pºw 648)

gurmiq zwn A#qUbr 201621

bwbw bufFw jI kw is#K eiqhws my< Xogdwn-bIbI gurmIq kOr*

bwbw buf`Fw jI gw<v kËQwUn<gl ijælw ‰IAm÷qsr my< Bwe~ su Gw (r<Dwwvw) jI ky Grmwqw gOrw< jI ky adr sy 7 kwiq~k, s<vq`1563 (1506 e~.) ko pYdw huE[ Awp jI kyipqw jæmI<dwr Qwy[ bwbw buf`Fw jI kw bcpnkw nwm bUVw Qww[ bcpn my< Awp pSwu crwnykw kwX~ krqy Qwy[ ‰I gu{ nwnk dyv jI Dwm~¤cwr krqy huE EysI jgh AwE jhw< bwbwbuf`Fw jI pSwu crw rhy Qwy[ gu{ jI ny bwbwjI ko Apny pws bulwXw qb bwbw buf`Fw jIkI AwXu lgBg 11 v†w~ kI QwI[ aNho<ny gu{jI ko ivvyk, vYrw^X kI bwqy< kr eqnw¤Bwivq ikXw ik gu{ jI ny khw ik cwhy bUVwjI kI AwXu km hY pr<qu qyjæ bui© AOr ‚<cyivcwro< ky kwrxw Xy ‚<cI mwnisk AváQww kymwilk hY<, buf`Fy (bujug~, isXwny) hY<[ asI idnsy bUVw jI kw nwm 'buf`Fw' ho gXw[ Xh EknXy jIvn kI Swu}Awq QwI[

jb bwbw bufFw jI ‰I gu{ nwnk dyvjI ky s<pk~ my< AwE qo vy anky AnNX syvkbn gE[ vy ¤Bu-Bi#q my< lIn rhny lgy[ bwbwbufFw jI ‰I gu{ nwnk dyv jI ky swQwkrqwrpur Awkr rhny lgy[ gu{ jI ky A<iqmsmX qk Awp krqwrpur my< hI rhy[ 1530 e~.my< jb AwpkI AwXu 17 v†w~ kI QwI Awp kwivvwh AÇcl gw<v invwsI bIbI imroXw jI kyswQw huAw[ ivvwh ky Ek v†w~ bwd hI Awp kImwqw jI kw dyhw<q ho gXw AOr do v†w~ bwd

Awpky ipqw jI kw BI dyhw<q ho gXw[ bwbwbufFw jI ky cwr supuZ Qwy-- Bwe~ suDwwrw jI,Bwe~ iBKwrI jI, Bwe~ mihmU jI AOr Bwe~ BwnwjI[ bwbw bufFw jI is#K jgq my< ApnIsyvw-Bwvnw AOr bhup@wIX Swi$æsXq ky kwrxwjwny jwqy hY<[ pUrI qrh sy gu{-Gr ky syvk,smJdwr AOr DwYX~vwn is#K bwbw bufFw jIkw dUsry pwqSwwh sy lykr CTy pwqSwwh qkgu{Awe~ pd pr suSwoiBq krny kw Pjæ~ inBwnwanky is#K p<Qw my< áQwwn ko dSww~qw hY[ Bwe~mrdwnw jI ky Aiqir#q bwbw bufFw jI kw BI‰I gu{ nwnk dyv jI sy ivSwy†w ányh Qww[ esIkwrxw Awp gu{ swihb ky ÈXwdw njædIk Qwy[bwbw bufFw jI ‰I hirm<dr swihb ky phly gR<QwIQwy[ is#K eiqhws AOr Dwm~ sy s<b<iDwq ke~Eyiqhwisk áQwwno< AOr srovro< kw iSwlwNXwsAwpky ªwrw ikXw gXw[ Awpkw is#K Dwm~ kyivkws my< Xogdwn srwhnIX hY[ ËXwg kI mUq~bwbw bufFw jI gu{ ky suK my< hI Apnw suKmwnqy Qwy[ ankw ¤ËXyk kwX~ gu{-Gr ky ilEhoqw Qww[ bwbw bufFw jI kI ApnI koe~ BIiliKq ¤wÎq nhI< hoqI, es ilE bwbw jI kyjIvn ky bwry my< jwnny ky ilE is#K swihËXgR<Qwo<, jNm-swiKXo< AOr vwrw< Bwe~ gurdws jIkw ADXXn jæ}rI ho jwqw hY[ Bwe~ gurdwsjI ny ApnI ^XwrhvI< vwr kI cOdhvI< paVImy< Prmwn ikXw hY :ijqw r<Dwwvw Blw hY bUVw buFw ek min

*New Abadi Punder, G.T. Road Batala.

gurmiq zwn A#qUbr 201622

iDwAwvY[krqwrpur my< rhqy huE bwbw bufFw jI ny

gu{-Gr kI bhuq syvw kI[ vh ¤iqidn Kyqo<my< kwX~ krqy AOr l<gr kI syvw krqy[ jbkBI gu{ jI krqwrpur sy bwhr jwXw krqy qovy swrI ijMmydwrI bwbw bufFw jI ko sO<p krjwXw krqy Qwy[ bwbw jI hmySww hI gu{ jI kyhu#m kw pwln krny ky ilE qYXwr rhqy Qwy[‰I gu{ nwnk dyv jI ny Bwe~ lihxww jI kwdUsry gu{ swihb ky }p my< cXn ikXw qo aNhy<gu{Awe~ pd pr suSwoiBq krny s<b<DwI swrI rámy<bwbw bufFw jI ny inBwe~[

jb ‰I gu{ nwnk dyv jI Akwlclwnw kr gE qo ‰I gu{ A<gd dyv jI KfUrswihb Aw gE, lyikn bwbw bufFw jI krqwrpurhI rhy[ ‰I gu{ nwnk dyv jI ky bVy supuZ‰I c<d gu{Awe~ n imlny ky kwrxw ‰I gu{A<gd dyv jI ky swQw e~†Xw~ krny lgy[ ‰I gu{A<gd dyv jI ‰I gu{ nwnk swihb ky supuZo<ky swQw koe~ ivroDw nhI< krnw cwhqy Qwy[esilE aNho<ny Apny Awpko mwe~ iBrwe~ jI kyGr my< Ek kmry my< b<d kr ilXw Qww[ Xhw<pr gu{ jI Bi#q my< lIn rhqy Qwy[ is#K s<gqgu{ jI ko FU<Fny my< AsmQw~ QwI, esilE asnybwbw bufFw jI ky sm@w ivnqI kI[ bwbwbufFw jI ny ‰I gu{ A<gd dyv jI ko FU<Fw AOrs<gq ko dSw~n dyny ky ilE ivnqI kI[ gu{ jIny KfUr swihb Awkr s<gq ko dSw~n idE[

‰I gu{ A<gd dyv jI ny gurmuKI ilipky ¤cwr-¤swr ky ilE BI swQw~k ¤XËn ikE‰I gu{ A<gd dyv jI ny bwbw buf`Fw jI kogurmuKI ilip ky ¤cwr ky ilE inXu#q ikXw[as smX bhuq-sy guris#K gurmuKI ilip kwzwn n hony ky kwrxw gurbwxwI kw shI

aÇcwrxw nhI< kr pwqy Qwy[ gurmuKI pFæny kyilE bwbw buf`Fw jI ny qlv<fI Bwnw my< EkpwTSwwlw áQwwipq kI[ KfUr swihb my< gu{ jIBI gurmuKI ilip kw zwn bÇco< ko idXw krqyQwy[ bIV swihb my< BI bwbw buf`Fw jI ny XhkwX~ jwrI rKw[

jb ‰I gu{ A<gd dyv jI ny ‰I gu{Amrdws jI ko gu{Awe~ sO<pI qb bwbw buf`FwjI ny hI gu{Awe~ kI s<pUxw~ rámy< inBwe~<[ ‰Igu{ Amrdws jI ny is#KI kw ¤cwr-¤swrgoe<dvwl swihb my< rhkr ikXw[ ‰I gu{Amrdws jI BI ‰I gu{ A<gd dyv jI kIs<qwn ky swQw koe~ ivroDwqw nhI< cwhqy QwyesilE vy gw<v bwsrky my< Awkr rhny lgy[is#K s<gq ky khny pr bwbw buf`Fw jI ny‰I gu{ Amrdws jI ko s<gq ko dSw~n dynyky ilE ivnqI kI[ bwbw buf`Fw jI kI ivnqIávIkwr krqy huE gu{ jI goe<dvwl swihbAwkr rhny lgy[

‰I gu{ rwmdws jI ko gu{Awe~ dyny kIBI s<pUxw~ rámy< bwbw bufFw jI ny hI inBwe~<[jb ‰I gu{ rwmdws jI ny srovro< kI Kudvwe~kw kwX~ Awr<B ikXw qo bwbw bufFw jI ko ensb kwXo<~ kw muKI áQwwipq ikXw gXw[ srovro<kI s<pUxw~ syvw bwbw bufFw jI ªwrw kI ge~[bwbw jI ny bhuq-sy ÛXvswX ky logo< ko Xhw<lwkr bswXw[ ijs byrI (byr) ky pyV ky nIcybYTkr bwbw bufFw jI srovr kI syvw krvwXwkrqy Qwy as áQwwn ko bwbw bufFw jI kI byrIky nwm sy jwnw jwqw hY[

‰I gu{ Arjn dyv jI kI gu{Awe~ dynykI rámy< BI bwbw buf`Fw jI ny hI inBwe~<[bwbw buf`Fw jI ny ‰I gu{ Arjn dyv jI kI

(Soˆw p÷ T 33 pr)

gurmiq zwn A#qUbr 201623

b<dI CoV idvs-fW. jgjIq kOr*

Bwe~ gurdws jI 13vI< vwr kI 25vI<paVI my< bqwqy hY< ik ‰I gu{ nwnk dyv jIpwrbR³ pUxw~ bR³ }p Awp hI inguxw~ AOr sguxwáv}p hY<[ es pwrbR³ áv}p ‰I gu{ nwnkdyv jI ky Swbd }p A<g my< smwihq ho ‰I gu{A<gd dyv jI ¤iqi†Tq huE, pun: eNhI< sy AlKABya ‰I gu{ Amrdws jI AOr ‰I gu{Amrdws jI sy DwYX~ áv}p ‰I gu{ rwmdwsjI[ ‰I gu{ rwmdws jI sy sËX áv}p my<iáQwq Aibcl ‰I gu{ Arjn dyv jI AOr esIAibcl áv}p sy AËX<q mhq kwXo<~ ko krnyvwly ‰I gu{ hirgoib<d swihb jI ¤kt hE :

''pwrbRhm pUrxw bRhm gur nwnk dy‚''AOr eNhI< sy pr<prw my< ''hirgoiv<d goiv<d gurkwrxw krxwya'' Bwe~ swihb jI ny áp†t kridXw hY ik Awid ‰I gu{ nwnk dyv jI hIAb es CTy áv}p my< ‰I gu{ hirgoib<dswihb jI hokr bVy-bVy mhävpUxw~ kwX~krny ky ilE Avqirq huE hY<[ gu{-pd kIÛXw$Xw gurbwxwI krqI hY AOr áp†t krqI hYik gu{ hI zwn kw dwqw hY, Azwn A<Dwkwrko n†t krqw hY, Btky huAo< ko sËXmwg~ prlgwqw hY, jNm jNmw<qr kw BX nwSw krqwhY, Bi#q kw mwg~ idKwkr ¤Bu ÈXoiq syimlwp krvwqw hY[ esilE vh An<q guxwo< kwmwilk smQw~SwwlI sb kuC krny my< smQw~hoqw hY[ Btky huE ¤wixwXo< ko nsIhq hY :mq ko Brim BulY s<swir ]gur ibnu koe n aqris pwir ] (pºw 864)

Bwe~ mnI is<G jI kI Bgq mwlw my< ijæŸ

Awqw hY ik Ek bwr ‰©wlu is#Ko< ko apdySwkrqy huE ‰I gu{ hirgoib<d swihb jI ny bqwXwik gu{ cwr ¤kwr ky hoqy hY< 1. B÷<gI gu{, 2.pwrs gu{, 3. vwmn c<dn gu{ AOr 4. dIpkgu{ B÷<gI[ Ek kIVw hoqw hY jo ApnI hI qrhky Kws kIVy ko ApnI qrh bnw dyqw hY[pwrs gu{ jYsy pwrs kyvl lohy ko hI bdlskqw hY ANX DwwqU ko nhI<[ c<dn Awspwsky mwhOl ko hI sug<iDwq krqw hY[ en qIno<kw @wyZ sIimq hY pr<qu dIpk gu{ dIp kI Bw<iq¤Èjvilq hoqw hY[ dIp sy dIp jlqy hY<[ zwnkw ivSwd ¤swr hoqw hY[ Eysy hI is#K gu{swihbwn ny ''AigAwnu A<Dwyrw kitAw gurigAwnu Git bilAw ]'' zwn ky dIp jlwkrsmáq mwnvqw kw BRm, A<Dwkwr dUr ikXw[CTm pwqSwwh ‰I gu{ hirgoib<d swihb ny Apnyprm qyj ¤qwp sy ''b<Dwn qy CutkwvY ¤BuimlwvY hir hir nwmu sunwvY ]'' ApnI mUlSwi#q cirqwQw~ krqy huE gulwmI kw duK BogqydIn, dir«, duKI rwjwAo< ko b<Dwn mu#q ikXw[mwnv ávq<Zqw kw Sw<Knwd ikXw[

‰I gu{ hirgoib<d swihb ko jhw<gIrbwdSwwh ky AwdySw pr vwilXr ky ikly my< kYdikXw gXw[ kYd krny ky vYsy qo Anyk kwrxwbqwE jwqy hY< prm mu$X kwrxw qo XhI hY ikbwdSwwh jhw<gIr gu{ swihb ky qyj ¤qwp kIbwqy< sunkr BXBIq ho aTw Qww[ asy Apnymugl swmRwÈX kI jVy< ihlqI ¤qIq hue~<[ ‰Igu{ hirgoib<d swihb ny Apny ipqw p<cmpwqSwwh ‰I gu{ Arjn dyv jI kI Sww<qmXI

*1801-sI, imSwn kMpw‚xf, inkt sy<t myrIjæ AkwdmI, shwrnpur (XU. pI)-247001, mo. 94124-80266

gurmiq zwn A#qUbr 201624

Swhwdq ky pScwq gu{-ipqw ªwrw hI Bwe~ iSwgw<{AOr Bwe~ jYqw jI ªwrw ¤wÎq hu#m ik AbsmX Aw gXw hY ik SwáZ Dwwrxw ikE jwE<[mIr ªwrw sÁw kI mIrI AOr pIrI ªwrwPkIrI kI crm Swi#q ko ¤ËX@w ikXw jwXy,kyvl Xwrh v†w~ kI AváQww 1606 e~. my< gu{Awe~pr ivrwjmwn hoqy smX pwr<pirk sylI topIAOr mwlw ko qo†wy Kwny my< rKvw idXw AOrBwe~ bwbw bufFw jI ªwrw gu{Awe~ kI rámy<Dwwrxw krqy smX do ™pwxwy< phnI<, Ek mIrIkI AOr dUsrI pIrI kI[ qmwm apiáQwq‰©wluAo< my< Go†wxww kI ik Awj sy gu{-Gr my<biFæXw ikám ky AáZ-SwáZ, AÇCI nál kyGoVy AOr ApnI jvwinXw< By<t kI jwE<[ 1609e~. my< ‰I Akwl q$æq swihb kI áQwwpnw kI[dyKqy-dyKqy jn smUh jo ‰I gu{ Arjn dyvjI kI Swhwdq sy mwXUs huE Qwy, anmy< aËswhkI lhr dOV ge~[ Xuvwvg~ AáZ-SwáZ s<cwlnky ¤iSw@wxw my< jut gXw[ gu{dyv ávX< aNhy<¤iSwi@wq krqy; vIrqw ky AKwVy sj gE[Xu©-klw my< mhwrq hwisl krny kI dOV lgge~[ Kyqo< ky hlo< ky Ju<f ™pwxwo< my< bdlnylgy[ gu{dyv ávX< synwnI vySw-BU†ww my< ‰IAkwl q$æq swihb pr ivrwjmwn hoqy[ jnqwsmáXwE< lykr AwqI, gu{dyv PYsly krqy sbkomwNX hoqy[ rwjnIiq kI ccw~ hoqI[ vIr rsIvwry< gwXn kI jwqI<, logo< my< AwjæwdI ky ¤iqjwg}kqw AOr aËswh Brw jwqw[ ‰I Am÷qsrmy< lohgFæ kw iklw aswrw gXw, synw kItukiVXw< qYXwr hue~<[ gu{dyv jI kw 'dil B<jngu{ sUrmw bf joDww bhu prapkwrI[' bwnwáv}p lok i¤X ho gXw[ gu{-Gro< my< ‰©wluis<Go< kI s<$Xw bFæny lgI[ XhI pXw~Îq Qwwjhw<gIr bwdSwwh ko, AiáQwr krny ko ‚pr sygu{-Gr ky doKI ih<dU jwgIrdwro< kI swijSwy<AOr AwE idn bwdSwwh ky kwn Brny[ bycYnI

kI AváQww my< bwdSwwh ny hu#m jwrI ikXw[ gu{swihb 31 ids<br, 1612 ky idn ‰I Am÷qsrsy idØlI ko rvwnw huE[ idØlI mjnU< kwitØlw gu{ªwrw my< Thry[ bwdSwwh ky swQwiSwkwr pr gE[ DwOlpur ky j<glo< my< gu{ swihbny bwdSwwh kI apiáQwiq my< Swyr kw iSwkwrikXw[ esky pScwq gu{dyv jI ko vwilXr kyikly my< njærb<d kr idXw gXw[ ^vwilXr kwXh iklw Ek Kws ikám kw iklw Qww, ijskIdIvwry< bhuq ‚<cI-‚<cI QwI, koe~ JroKw, iKVkInhI<, iciVXw qk Xhw< nhI< Ptk skqI QwI[Xhw< an kYidXo< ko rKw jwqw Qww, ijNhy< s$æqqsIhy idE jwqy Qwy[ es ikly my< 52 rwjy kYdQwy[ gu{ jI ko XhI< rKw gXw[ gu{ jI kIkYd kw smX kuC eiqhwskwr kyvl 40 idnAOr kuC 12 swl kw ilKqy hY<[ lyikn BÆvhIAo< ko es idSww my< phlw ¤mwixwk sRoqmwnw jwqw hY, ijsky Anuswr gu{ jI jnvrI,1613 ko igrÏqwr ikE gE AOr 26 A#qUbr1619 ko b<dI CoV dwqw kI irhwe~ hue~[ gu{jI C: swl ikly my< kYd rhy[ BÆvhI Anuswr''‰I gu{ hirgoib<d swihb jI mhl Ctw bytw‰I gu{ Arjn dyv jI kw soFI KZI c#kgu{ kw prgxww inJrAwlw s<vq solw sy iChZkqk mwsy iŸSwnw pKy cOds ky id<hu gu{ jIbwvn rwÈXo< ky gYl guV guAwlIAr sy b<dnmu#q hoE[''

‰I gu{ hirgoib<d swihb jI ky ikly my<rhny sy mwhOl KuSwnumw ho gXw[ ¤wq: swX<sËs<g hoqw sBI nwm-bwxwI, ismrn my< juVqy[jyl kw dwrogw hirdws qo gu{ jI kw Kwssyvk bn gXw AOr vh bwhr kI sBIgiqiviDwXw< gu{ jI qk phu<cwqw[ gu{ jI ny asBojn ko Kwny sy eNkwr kr idXw jo aNhy<SwwhI kYdI smJkr AÇCy-AÇCy pkvwn im†twnAwid Xu#q idXw jwqw[ gu{ jI ky AnNX syvk

gurmiq zwn A#qUbr 201625

Bwe~ iprwxww jI AOr Bwe~ jyTw jI ikly kybwhr Swhr my< lohy lkVI kw kwm krqy Qwy vyApny ‰m sy kmwXw swdw Bojn gu{ jI kyilE qYXwr kr ky lwqy, ijsy gu{dyv ¤ym sihqgRhxw krqy[ ‰I Am÷qsr kI s<gq gu{ jI kydSw~no< ky ilE bycYn hoqI QwI, esilE bwbwbufFw jI s<gq ky jËQwy lykr ^vwilXr Awqyvhw< kI áQwwnIX is#K s<gq BI juVqI jËQwyikly kI pirŸmw krqy huE Swbd cOkI krqy[Swbd cOikXo< kI ¤Qww BI bwbw bufFw jI nybrkærwr rKI[ gu{ swihb kI AnupiáQwiq my<drbwr my< Swbd cOikXw< clqI rhI< AOr Xhw<^vwilXr kI s<gq Swbd cOkI krqI[ p<jwbsy bIc bIc my< bwbw bufFw jI, Bwe~ gurdwsjI, Bwe~ bØlU jI, Bwe~ iprwxww jI, Bwe~kIrqnIAw jI Awid Awqy rhqy AOr gu{ jI kysMb<Dw my< jwnkwrI hwisl krqy[ hirdwsdrogw pUrI sUcnw dyqw esky swQw sw<e~ mIAw<mIr jI AOr miØlkw nUrjhw< gu{ jI kIirhwe~ kI koiSwSw my< Qwy ik<qu jhw<gIr bwdSwwhisq<br, 1613 sy jnvrI 1619 qk Ajmyrgujrwq AOr is<Dw kI Aor rhw, ijssy Xy sBI‰©wlu gu{ jI kI irhwe~ ky bwry kuC nhI< krsky ik<qu jYsy hI vh lOt kr AwXw sw<e~ mIAw<mIr AOr miØlkw nUr jhw< ny asy EhswskrwXw ik Ek mhwn AwDXwiËmk ¤Bu B#q kokYd kr asny TIk nhI< ikXw hY[ jhw<gIr koApnI glqI kw Ehsws huAw qo asny qur<qgu{ jI kI irhwe~ kw AwdySw jwrI ikXw[ idØlIsy irhwe~ kw AwdySw sunqy hI b<dI rwjy gu{ jIky crxwo< pr Aw igry AOr ¤wQw~nw kI ikmhwn gu{dyv jI hI ankI BI b<d KlwsIkrvw skqy hY< es pr gu{ jI ny khw ik vyqb qk ikly sy bwhr nhI< jwXy<gy jb qk swrykYdI irhw nhI< ikE jwqy[ bwdSwwh ny khw ikijqny gu{dyv jI kw jwmw pkVkr bwhr jw

skqy hY< cly jwE<[ es pr gu{dyv jI ny drogwhirdws ko Eysw jwmw qYXwr krvwny ko khwijskI 52 kilXw< ho< AOr es ¤kwr Ek-EkklI pkVkr bwvn rwjy gu{dyv jI ky swQwmu#q hokr Aw gE[ esI kwrxw ‰I gu{hirgoib<d swihb jI ko 'b<dI CoV dwqw' khwjwqw hY[ ikly sy bwhr inklqy hI gu{ jIdrogw hirdws ky Gr gE[ Ek idn asky Grrhkr gu{dyv jI Awgrw phu<cy[ Xhw< bwdSwwh kyswQw do idn rhy[ bwdSwwh gu{dyv jI sy¤Bwivq huAw, dono< my< imZBwv bnw[ gu{dyv jIny ipqw ky Gwqk c<dU ky bwry my< BI bqwXw AOrc<dU ko is#Ko< ky hvwly ikXw gXw is#Ko< nyc<dU ko d<f idXw[ iPr gu{dyv jI ‰I Am÷qsrphu<cy[ ijs idn gu{dyv jI ‰I Am÷qsr phu<cyas idn dIvwlI QwI[ gu{ kI s<gq ny pUrydrbwr swihb AOr pUrI ngrI ko dIpo< sysjwXw, dIpmwlw kI qb sy hI bwbw bufFw jIªwrw ¤cilq Xh idn 'b<dI CoV idvs' ky }pmy< mnwXw jwqw hY[ es Eyiqhwisk idvs kogu{ kI is#K s<gq ‰I gu{ hirgoib<d swihb jIky ‰I Am÷qsr Awgmn pr ¤sºqw ¤ktkrqy huE mnwqI hY[ ‰I drbwr swihb ‰IAm÷qsr ko AwlOikk F<g sy sjwXw jwqw hY[hr is#K kI Xh $vwihSw rhqI hY ik vhdIvwlI ky idn ‰I Am÷qsr phu<cy AOr AwlOikkjgmgwht ko A<q~mn qk smyt ly #Xo<ikdIvwlI ky jlqy dIp is#K ky ilE kyvl bwhrkw ¤kwSw nhI< hY Xh qo zwn kw }hwnI¤kwSw hY jo asky qn, mn ko Awn<idq krasy AsIm AwËm lok my< phu<cwqw hY[--jh mwq ipqw suq mIq n Bwe~ ]mn ‚hw nwmu qyrY s<ig shwe~ ]jh mhw BeAwn dUq jm dlY ]qh kyvl nwmu s<ig qyrY clY ] . . .ijh mwrg ky gny jwih n kosw ]

gurmiq zwn A#qUbr 201626

hir kw nwmu ‚hw s<ig qosw ]ijh pYfY mhw A<Dw gubwrw ]hir kw nwmu s<ig ajIAwrw ]jhw p<iQw qyrw ko n is\wnU ]hir kw nwmu qh nwil pCwnU ] (pºw 264)

gurmiq my< mnu†X ky ilE ¤Bu kw nwm hIdIpk hY jo asky duKo< kw nwSw krqw hY jmo<ky BX sy mu#q krqw hY, nwm hI ip<f pql hYpwvn qIQw~, g<gw, bnwrs hY ANX iksI puroihqbRw³xw ky mwDXm sy ip<f inim~q krwny kIAwvSXkqw nhI< hY[ nwm AwrwDwn ªwrw ¤Bu sy¤wÎq bi$æSwSw hI ¤wxwI kw ip<f dwn hY :dIvw myrw Eku nwmu duKu ivic pweAw qylu ]ain cwnixw Aohuu soiKAw cUkw jm isamylu ]. . .ip<fu pqil myrI kysa ikirAw scu nwmukrqw{ ]EyQwY AoQwY AwgY pwCY Ehu myrw AwDww{ ]. . .nwnk ip<fu bKsIs kw kbhU< inKUtis nwih ] (pºw 358)

Xh dIp hY Swbd kw jo siqgu{ jI ªwrwbi$æSwSw ikXw gXw hY, ijs dIp ky ¤kwiSwqhoqy hI smáq Aiv´w, Azwn kw Ah<kwr dUrho jwqw hY AOr zwn mixwXo< kw ¤kwSwA<q~mn ko dIiÎqmwn kr dyqw hY :siqgur sbid ajwro dIpw ]ibnisAo A<Dwkwr iqh m<dir rqn koTVIKuØhI AnUpw ] (pºw 821)

is#K gu{ swihbwn ny Eysy zwn dIp¤Èjvilq ikE esIilE qo BÆ swihbwn gu{¤Swwiáq krqy khqy hY< :jh kh qh BrpU{ sbdu dIpik dIpwXa ]ijh isKh s<gRihAo qqu hir crxw imlwXa ] (pºw 1395)

sv~ÛXwpI ¤Bu kw Swbd }p nwm qËvzwn kw dIpk gu{ swihbwn ªwrw dIipq huAw,

ijsy ‰©wlu iSw†X gRhxw kr prmwËmw kycrxwo< sy ilvlIn ho jwqy hY< pr<qu es dIpko inr<qr jlqy rhny ky ilE esmy< Gwlkmwe~, suimrn-syvw kw qyl brwbr fwlnwhogw ANXQww :ibnu qyl dIvw ika jlY ]1] rhwa ]poQwI purwxw kmwe~Ey ]Ba vtI equ qin pwe~Ey ]scu bUJxwu Awixw jlwe~Ey ]ehu qylu dIvw ea jlY ]kir cwnxwu swihb qa imlY ] (pºw 25)

ibnw qyl ky Xh zwn-dIp kYsy jl skqwhY? esky ilE Dwm~ gR<Qwo< kw ADXXn kr gu{-apdySw ky Anuswr jIvn Xui#q bnwE< Gwl kmwe~kry<, Xh hY qyl ¤Bu BX kI esmy< bÁI fwly<iáQwr sËX-áv}p ¤Bu ky zwn ‚jw~ Ai n sy esyjlwE qb Xh dIp jlqw rhygw A<qrwËmw ko¤kwiSwq kr ¤Bu imln kw mwg~ ¤Swáq krqwrhygw[ Xh áQwwe~ ¤kwSwmwn dIp hY vh dIvwlIkw dIp nhI<, jYsw Bwe~ gurdws jI bqwqy hY< :dIvwlI dI rwiq dIvy bwlIAin[qwry jwiq snwiq A<bir BwlIAin[Pulw< dI bwgwiq cuixw cuixw cwlIAin[qIriQw jwqI jwiq nYxw nIhwlIAin[hir c<darI Jwiq vswe acwlIAin[gurmuiK suK Pl dwiq sbid sMhwlIAin ]6] (vwr 19:6)

dIvwlI ky dIp QwoVI dyr ¤kwSw dykrbuJ jwqy hY<[ PUl, A<br ky qwry, qIQw~XwZI,hirc<darI sBI kw AiáqËv @wixwk hY ik<qunwm kI dwq gurmuK ko áQwwe~ suK, Pl ¤dwnkrqI hY[ sdYvkwlIn Awn<d sy joVqI hY[nwm, ¤Bu-ismrn ky dIp gurmuK ky ilEáQwwXI suK kw sRoq hY[

gurmiq zwn A#qUbr 201627

dIvwlI kw Eyiqhwisk p@w-s. inrvYr is<G ArSwI*

Bwrq ËXohwro< kw dySw hY jhw< ¤iqidnáQwwnIX qQww mOsmI ËXohwr pUrI sj-Dwj symnwE jwqy hY<[ en ËXohwro< my< sy dIvwlI koivSwy†w mhäv ¤wÎq hY[ dIvwlI kyvl BwrqIXhI nhI< biØk e<trnYSnl ËXohwr hY qQwwesky swQw ke~ irvwXqy< juVI hue~ hY<[ nypwldySw my< dIvwlI pw<c idn qk mnwe~ jwqI hY<[imsr my< esko 'lcnon' AQwvw rOSwnI kyËXohwr kw nwm idXw gXw hY[ es idn ivSwy†w¤kwr kI mSwwlo< my< qyl Brkr swrI rwqjlwXw jwqw hY qQww Kws jSn ikE jwqy hY<[XhUdI log jo 'PIát AWP fyifkySwn' mnwqyhY<, Xh BI dIvwlI ky ËXohwr kI hI Xwd qwjæwkrqw hY[ AwXrlY<f ky invwsI es ËXohwrkw ávwgq dIE v mombiÁXw< jlwkr krqyhY< qQww Apny sgy-sMb<DwI, sÈjno<-imZo< koimlqy hY<[ cIn my< es rwq sy hI v†w~ Swu}hoqw hY, ijskI Anyk ¤kwr kI KuiSwXw<mnwe~ jwqI hY<[ e<fonyiSwXw my< BI es idnivSwy†w rOnk v aËsukqw dyKny ko imlqI hY,ngro< ky glI-bwjæwr dIXo< kI rOSwnI syjgmgw aTqy hY<[

Bwrq my< dIpmwilkw, dIpwvlI, dIvwlIXw Dw<n ZOds kw ËXohwr ¤cIn kwl symnwXw jwqw hY[ «wivV log es idn ApnyDwn-dOlq kI ¤dSw~nI ikXw krqy Qwy qQwwAmIr log Ev< rwjw Awid v†w~ Br my< lokBlwe~ ky ilE ikE gE Kc~ kw ihswb-ikqwb

dyqy Qwy[ AwX~ log AwE qo eNho<ny «wivVo< kocwhy di@wxw ¤dySwo< my< Bgw idXw pr<qu ankyrIiq-irvwjæo< v ¤Bwv ko ¤ËX@w gRhxw krgE[ eNho<ny dIvwlI kI rwq l@mI kI pUjwky }p my< mnwnI Swu} kr dI[ ijsko voDwn kI dyvI khqy hY<[ smX kI rPæqwr syGtnwE< Gitq hoqI ge~< qQww dIvwlI mnwny my<iváqwr hoqw gXw[ es idn hI Bgvwn ‰Irwmc<« jI 14 v†w~ kw vnvws kwtkr kyaprw<q Apny BRwqw l@mxw qQww Dwm~ pËnIsIqw jI sihq AwXo©Xw vwips AwE Qwy qQwwngr invwisXo< ny Apwr KuSwI my< Gr-Gr GIky dIXy jlwE Qwy[

iv†wkmw~ jI qQww jYn mq ky s<áQwwpkqQww ¤muK AwcwX~ ‰I vDw~mwn mhwmIr kwjNm aËsv hony ky kwrxw BI dIvwlI KwsmhÁw rKqI hY[ esI mhwn idn pr rwjwibŸmwjIq (ijnky nwm pr ibŸmI s<vq`¤wr<B hue~) rwjg¨I pr bYTy Qwy[ esI idn ‰I™†xw jI ny Apny mwmw k<s ko mwrkr Apnymwqw-ipqw pr ikE juØm kw bdlw ilXw Qww[‰I hnumwn jI kw jNm BI esI rwq kw hIbqwXw jwqw hY[ iSwv jI, pwv~qI qQww pw<fvo<ky swQwI BI dIvwlI ky sMb<Dw my< GtnwE< juVIhue~ hY<[

dIvwlI kw is#K eiqhws sy BI ghnsMb<Dw juV gXw hY[ es idn Gitq hue~ kuCivSwy†w GtnwE< hmy< hr v†w~ gOrvSwwlI is#K

*C/o ArSwI igÏq sy<tr, nvI< AwbwdI, ‰I An<dpur swihb-140118, mo. +9198886-36413

gurmiq zwn A#qUbr 201628

eiqhws kI Xwd qwjæw krvwqI hY<, Kwlse~KUn KOl aTqw hY qQww dySw, Dwm~ v mwnvqwky ilE kuC kr gujærny kI Bwvnw A<gVwe~Xw<lyny lgqI hY[ isPqI ky Gr ‰I Am÷qsr kIdIvwlI pUry Bwrq my< Ek Kws AwŸ†w~xw rKqIhY[ es idn gu{ kI ngrI my< ivSwy†w aËswhqQww njæwrw dyKny my< Awqw hY[ ‰I hirm<drswihb qQww ‰I Akwl q$æq swihb my< BrpUrdIpmwlw kI jwqI hY AOr swrI rwq KUbAwiqSwbwjæI clqI hY; mombiÁXw<, dIXy qQwwr<g-ibr<gy lwtuAo< kI kqwro< ky Aks ‰I gu{rwmdws srovr my< iJliml-iJliml krqy EkEysw AwlOikk njæwrw pySw krqy hY< ik swrwvwqwvrxw hI Ek AjIb sy nSwy my< mdhoSw hojwqw hY[ Eysy lgny lgqw hY ik jYsy ávg~ sykul dyvI-dyvqy ekt`Tw hokr ‰I gu{ rwmdwssrovr my< fubkI lgwny qQww (cOQwy) nwnkinr<kwrI ky nUrwnI drbwr ky crxw pswrnyky ilE Aw phu<cy ho< es smX ''ifTy sBy QwwvnhI< quDwu jyihAw ]'' kI p<i#q ¤ËX@w li@wqhoqI hY[

Bwe~ gurdws jI kw vw#X-- ''dIvwlI dIrwiq dIvy bwlIAin['' es bwq kw ¤ËX@w¤mwxw hY ik gu{ swihbwn ky smX p<jwb my<dIvwlI mnwny kw irvwjæ Awm ho cukw pr<quis#Ko< my< ivSwy†w aËswh sy dIvwlI mnwny kwkwrxw is#K eiqhws kI inMniliKq ¤muKGtnwE< bnI<[

‰I gu{ Arjn dyv jI kI mhwnSwhwdq ky aprw<q ‰I gu{ hirgoib<d swihb nyjæwilm hkUmq sy do hwQw krny kw d÷Fæ s<kØpikXw[ ‰I Akwl q$æq swihb kw inmw~xw huAwis#Ko< ko sMmuK hony AOr SwáZ Xw GoVyAwid kI By<t lwny ky Prmwn huE[ Fwif`Xo<

ny SwUrvIro< kI j<gI vwry< rojæwnw dIvwn my<gwnI Awr<B kr dI<[ p<jwb ky SwUrvIr aËswhmy< Awkr gu{ jI POj my< BqI~ hony lgy[GuVsvwrI, qIr<dwjæI, nyjæybwjæI Awid ky mukwblyhony lgy[ ngwVo< kI Dvin, sÇcy pwqSwh kyhwQw pr sjqw bwjæ qQww SwISw pr SwoBnIkqwj Awid ny is#Ko< ky mno< pr hInqw kIBwvnw dUr krky anko idlyr, aËswhI qQwwSwUrvIr bnw idXw[ smX kI hkUmq my< sbkuC kYsy bdw~Sq kr skqI QwI? asny gu{ jIko njærb<d krny my< hI ApnI Blwe~ smJI[gu{ jI ko vwilXr ky ikly my< b<dI bnw ilXwgXw, jhw< pr phly hI ke~ rwjpUq rwjwhkUmq kw ivroDw krny ky do†w my< njærb<dikE huE Qwy[

gu{ jI kI Awk†w~xw njærb<dI ky iv{©is#Ko< my< ro†w kI lhr pYdw honw ¤w™iqkQww[ is#K jËQwy bwbw buf`Fw jI kI Aguvwe~my< ^vwilXr jwqy qQww nmákwr krky vwipsAw jwqy[ hkUmq ko jØdI hI ApnI glqImhsUs ho ge~[ swe~ mIAw< mIr jI, nUrjhw<qQww vjæIr Kw< ny BI jæor idXw[ Aq: gu{jI kI irhwe~ kw hu#m jwrI ho gXw[ gu{ jIny Apny swQw rwjpUq rwjwAo< kI irhwe~ kIBI mw<g kI qo jhw<gIr ny hu#m idXw ik jorwjw gu{ jI kw colw pkVkr inkl skqyho<, vo Awjæwd ho jwE<gy gu{ jI ny bwvnkilXw< vwlw ivSwy†w colw phnw qQww rwjwAo<ko CuVwkr bwhr ly AwE[ es idn sy hIAwpkw nwm 'b<dI CoV dwqw' pV gXw[ jbAwp jI irhw hokr dIpwvlI ky idn ‰IAm÷qsr phu<cy qo swry Swhr my< BwrI dIpmwlwkI ge~, Ek dUsry ko mubwrkbwd dI gXI,imTwe~Xw< bw<tI ge~< qQww AwiqSwbwjæI clwe~

gurmiq zwn A#qUbr 201629

ge~[ as idn sy ‰I Am÷qsr my< ¤ËXyk v†w~dIpwvlI ky idn ivSwy†w dIvwn hony lgy qQwwKuiSwXw< mnwe~ jwny lgI<[

ksUr kw nvwb Ek grIb bRw³xw kIpËnI ko jæbRI CInkr ly gXw[ as bRw³xwÛXi#q ny Kwlsw dl ko pukwr kI[ nvwbsy bRw³xw ÛXi#q kI pËnI ko CuVwny kwPYslw dIvwlI ky idn hI ‰I Akwl q$æqswihb pr EkZ huE Kwlsw p<Qw ny ikXw[iPr is<G ksUr pr hmlw bolkr as AOrqko CuVw lwE qQww bRw³xw ky hvwly ikXw[

bwbw b<dw is<G bhwdur kI SwhIdI kypScwq muglIX hkUmq kI s$æqI kw dOr Qww[nvwbI kI pySwkSw krny ky aprw<q BI lwhOrdrbwr is#Ko< ko Apny hk my< n kr skw[is#Ko< ky ekt`Tw hony pr qQww ‰I hirm<drswihb srovr my< ánwn krny kI pwb<dI QwI[‰I hirm<dr swihb ky mu$X gR<QwI Bwe~ mnIis<G jI ny is#Ko< ko EkZ krny ky ilEdIvwlI kw hI idn aicq smJw qQww sUbwjækirXw Kæwn ko pw<c hjæwr {pE kr(tY#s) dynw mwnkr dIvwlI, ‰I Am÷qsr my<mnwny kI m<jUrI ly lI[ hwikmo< ny BI socwik esI bhwny is#K EkZ ho jwE<gy AOrhmwrI enko j<gl-bIXwbwno< my< FU<Fkr mwr-mukwny kw kwm Awswn ho jwEgw[ Bwe~swihb ny is#Ko< ko es swijSw kI Kæbr krdI[ Bwe~ mnI is<G jI kw Byjw s<dySw pwkris#Ko< ny ‰I hirm<dr swihb Awny kw ¤ogRwmmulqvI kr idXw[ hkUmq ky sb mnsUby Dwry-DwrwE rh gE[ dIvwlI kw mylw cwhy nhI< QwwmnwXw gXw pr<qu bOKlwE huE hwikmo< ny iPrBI Bwe~ swihb sy pw<c hjæwr {pE kI r#mmw<gI[

Bwe~ mnI is<G jI ny r#m Brny syswP eNkwr kr idXw AOr khw ik jbhkUmq hI smJOqy sy mukr ge~ qo hm pYsy#Xo< Bry<? pirxwwmáv}p Bwe~ siwhb ko kYdIbnwkr lwhOr drbwr my< pySw ikXw gXw[tY#s Brny, eálwm kbUl krny AQwvw m÷ËXuky ilE qYXwr hony kw Prmwn sunwXw gXw[Bwe~ mnI is<G jI ny n tY#s Brw AOr nhI eálwm kbUl ikXw, vo Swhwdq dyny ky ilEqYXwr ho gE[ jØlwdo< ny Bwe~ swihb ko b<d-b<d kwtkr SwhId krny kw hu#m dy idXw[Bwe~ swihb Afol qQww Sww<qmXI rhkr gurbwxwIkw jwp krqy rhy[ jØlwd AwXw qo asnyphly Bwe~ swihb kI klwe~ ko kwtnw cwhw[Bwe~ swihb ny jØlwd kw hwQw pkVkr khw,Eysy nhI<[ jYsy hu#m huAw hY vYsy hI b<d-b<dkwto[ muJy esI my< hI Awn<d kI ¤wiÎq hogI[khny sy qwËpX~ ik phly A<gulI sy kwtnwAwr<B kro[Ary jlwd Kudwe vwsqy, myrw khXw kmwvo[AOr inmk ijskw qum KYhY askw hukmbjwvo[joV ijq khY< myry qn mY, judy judy sBkwto[joV CoV jy ek BI dYho, qO ArQwq mYfwto[em kih Pqy bulwky is<G jI, dihnI BujwpswrI[ek ek a<glI ZY ZY QwwvY, qY ktvwe~ swrI[pun phucw kUhxwI Ar moFw, sYnq swQw ktwE[Awp rhXo ‰I jpujI pFædy, drd n jærwjqwE[

Bwe~ mnI is<G jI ny SwrIr kw b<d-b<dktvwkr EysI imswl kwXm kI, ijskw

gurmiq zwn A#qUbr 201630

duinXw ky eiqhws my< khI< BI swnI nhI<imlqw[

dIvwlI sy sMb<iDwq Ek AOr ivSwy†wGtnw bwbw dIp is<G jI kI Swhwdq kI hY[bwbw dIp is<G jI klgIDwr pwqSwwh ky hjUrIsyvk Qwy qQww SwhIdI imsl ky ¤v~Ák Qwy[Awp jI ny iv´w, Am÷q kI jwcnw qQww ‰Igu{ gR<Qw swihb kI ¤iqilipXw< qYXwr krny kI¤yrxww Bwe~ mnI is<G jI sy ¤wÎq kI[ bwbwb<dw is<G bhwdur ky swQw imlkr Anyk Xu©ikE[

bwbw b<dw is<G bhwdur kI Swhwdq kybwd muglIX qAáv qQww juØm kI Aw<DwIAwe~[ Bwe~ qwrw is<G flvw< Bwe~ mnI is<G,Bwe~ qw} is<G, Bwe~ boqw is<G, Bwe~ grjwis<G, Bwe~ mqwb is<G mIrw<kot, Bwe~ subygis<G qQww anky nOjvwn puZ Bwe~ Swwhbwjæis<G, vIr hkIkq rwX Awid Anyko< is<Go< kISwhIidXo< ky bwd jæwilmo< kw khr Sww<q nhuAw[ mIr m<nU, jækirXw Kæwn, XhIAw Kæwn,nwdr Swwh, qYmUrSwwh, jspq rwE, lKpqrwE jYsy hu#mrwno< ny is#Ko< kw KUbkËlyAwm ikXw, aprw<q AÑdwlI kw smXAwXw[ asny Dwm~-áQwwno< ky Apmwn kw G÷qkwX~ Awr<B ikXw[ ‰I hirm<dr swihb kwkuC ihásw Dváq kr qQww srovr ko imÆIsy pwt idXw[ gu{ ky SwUrvIr is<G Apmwnko kYsy bdw~Sq kr skqy Qwy! is<Go< kw KUnKOl aTw, ‰I dmdmw swihb, qlv<fI swbomy< invws kr rhy bwbw dIp is<G jI nyAÑdwlI kI POj ko Bgwny ky ilE qYXwrIks lI qQww is<Go< kI POj lykr ‰IAm÷qsr kI Aor cl idE[ rwáqy my< bwbwjI ky swQw ANX is<G BI imlqy gE[ ‰I

Am÷qsr ky pws Awkr bwbw dIp is<G jIEk l<bI lkIr (ryKw) iK<c dI AOr khwik ijsny Dwm~-Xu© my< jwn kI prvwh ikEibnw jUJnw ho vo hmwry swQw Aw jwE[Kwlse~ POj ''kbIr myrw muJ mih ikCunhI jo ikCu hY so qyrw ] qyrw quJ kasapqy ikAw lwgY myrw ]'' qQww ''kbIr muihmrny kw cwa hY mra q hir kY duAwr ]''Awid p<i#qXo< cwv v aËswh sy gwXn krqIhue~ gu{ kI ngrI, ‰I Am÷qsr kI Aor cldI[ duAwby sy qQww ‰I An<dpur swihb sybwbw gurbKæSw is<G jI BI Apny jËQwy qQwwANX is<Go< sihq SwhIdI dl my< Aw imly[aDwr sy lwhOr kw POjdwr jhwn Kæwn BIpTwno< kw BwrI lSkr AOr j<gI swmwnlykr mukwbly ky ilE phu<c gXw[ ‰IAm÷qsr sy 10 iklomItr dUr gw<v gohlvVky pws dono< dlo< kI BwrI t#kr hue~ :dIn mjæb dw miÇcAw j<g Bwrw, l^gy sUrmyA^g vrswxw Bwe~[qVw qwV kVw kwV hoxw l^gI, kwl niÇcAwisrw< qy Awxw Bwe~[qIrw< golIAw< dw mI<h vrn l^gw, dVw dVif^g rhy jvwn Bwe~[is<G kihxw Akwl Akwl aÇcI, nwhry EylIdyvxw muslmwn Bwe~[

Aqwe~ Kæwn BI BwrI synw lykr mukwblyky ilE Aw gXw[ is<Go< my< Dwm~-Xu© my< jUJnyv SwhIn hony kw joSw Brw Qww[ BwrI s<$Xwmy< is<Go< ny SwhIidXw< ¤wÎq kI<[ bwbw nODw is<GjI cÑby ky pws SwhIdI pw gE[ pTwnkmw<fr jmwl Kw< sy bwbw dIp is<G jI kIBwrI t#kr hue~[ dono< pr vwr Ek smX hIhuE[ bwbw dIp is<G jI j$æmI ho gE pr<qu

gurmiq zwn A#qUbr 201631

''mra q hir kY duAwr ]'' kI Bwvnw nyankw hOslw bul<d rKw AOr j$æmI hwlq my<BI SwZu dl ko cIrqy huE ‰I hirm<dr swihbky brwbr bFæqy gE[ kul muØk bwbw dIpis<G jI SwUrvIrqw dyKkr dwqo< qly a<gilXw<dbwqw rh gXw[ bwbw jI ny gu{-drbwr my<phu<ckr SwhIdI ¤wÎq kI[ Xh idn 11 nv<br,1757 e~, muqwibk 30 kwiq~k, s<vq` 1818dIvwlI kw idn Qww[

1762 e~. kI dIvwlI BI is<Go< ny EysyhI BgdV my< mnwe~[ PrvrI, 1762 e~. my<bVw GØlUGwrw huAw[ ijsmy< s. krm is<GihátoirXn Awid ky A<dwjæy ky muqwibk 50hjæwr ky lgBg is<Go< ny SwhIidXw< ¤wÎq kI<[lyikn hkUmq Kwlse~ joSw ko iPr BI T<fwnhI< kr skI[ Èvwlw jlqI rhI[ AÑdwlIny ‰I Am÷qsr kw iPr Apmwn ikXw[ ‰Ihirm<dr swihb ko bw}d sy aVw idXw[srovr pwt idXw[ lwhOr Swhr ky drvwjæo<qQww dIvwro< pr is#Ko< ky isro< ky mInwrbnwE gE[ miájd ko Kwlsy ky KUn syDwoXw gXw[ kwiq~k kw mhInw Aw phu<cw Qww[lgBg 60 hjæwr is<Go< ny 1762 kI dIvwlI‰I Am÷qsr my< mnwny ky ilE kUc ikXwqQww BwrI aËswh sy joVmylw mnwXw[AÑdwlI lwhOr sy Dwwvw bolkr AwXw[Gmwswn j<g hue~ qQww mYdwn Kwlsw p<Qw kyhwQw my< rhw[ ApnI byeÈæqI AOr inrwSww nshn krqy huE AÑdwlI ids<br ky mhIny hIAPgwináqwn clw gXw[

sn` 1764 e~. qk s. jásw is<GAwhlUvwilXw kI Aguvwe~ qly Kwlsw dl nyjl<Dwr qQww duAwby pr kÑjæw kr ilXw[1764 e~. kI dIvwlI Kwlsw p<Qw ny BwrI

aËswh sy ‰I Am÷qsr phu<ckr mnwe~[ kwbulsy Awe~ jhwn Kæwn kI POj ko BI kVy hwQwidKwE[

dIvwlI sdw hI Kwlsy ky ilE nXIam<gy, BwvnwE< v Eyiqhwisk GtnwE< lykrAwqI rhI[ XU< kh ilXw jwE is<Go< ky kwiq~kkI Amwvs ko GI, qyl kI jgh KUn ky dIXyjlwkr qQww bÁI kI jgh jwny< ibCwkrrOSwn ikXw hY qQww es ËXohwr kI AiªqIXdyn hY[

Xid Awj hm SwhIdo< kI kubw~inXo< syjwn-bUJkr AoJl ho jwE< qo Xh hmwrIbhuq bVI glqI hogI[ khw< purwqn is<Gis#KI kI Awn-Swwn ko brkærwr rKny kyilE h<skr jwny< kubw~n krqy rhy, b<d-b<dktvwqy smX BI iniSc<q rhy AOr khw<hmwrI Awj kI nOjvwn pIFæI jo ApnygOrvmXI ivrwsq ko Bulwkr is#KI sybymuK hoqI jw rhI hY AOr gu{ swihbwnªwrw bi$æSwSw Amolk iniDwXo< kI iqlw<jil dyrhI hY[

AwAo! hm SwhIdo< ªwrw bnwE gE rwáqypr clny kw d÷Fæ s<kØp kry< AOr iPr dyKnwp<Qw kI hr qrP cFædI klw AOr hr mYdwnmy< Pæqih hogI[

gurmiq zwn A#qUbr 201632

s. jásw is<G AwhlUvwilXw-fW. kSwmIr is<G 'nUr'*

nvwb kpUr is<G AOr s. jásw is<GAwhlUvwilXw kw nwm is#K Xo©wAo< my<sMmwnnIX v ivSwy†w áQwwn rKqw hY[ iSwromixwp<Qw AkwlI buf`Fw dl ky q÷qIX srdwr(¤muK) nvwb kpUr is<G ªwrw es PæwnIduinXw ko Alivdw kh dyny ky bwd s. jáswis<G AwhlUvwilXw jI ko p<Qw kw jËQwydwr(AguAw) ávIkwr ikXw gXw[ ankw jNmsn` 1718 e~. ko ipqw s. bdr is<G ky g÷hmy< mwqw jIvn kOr kI koK my< sy gw<vAwhlU, ijælw lwhOr (pwikáqwn) my< huAw[CotI AwXu my< hI ipqw jI kw swXw isr prsy aT gXw[ ankI mwqw jIvn kOr is#Ks<gq ky swQw idØlI my< clI Awe~< AOr mwqwsu<drI jI kI syvw my< jut ge~<[ vhI< prbwlk jásw is<G ny kIq~n v syvw krny kwAwSwIvw~d ¤wÎq ikXw[ mwqw su<drI jI kys<r@wxw my< hI is#K ivcwrDwwrw, gurmiq,AwiËmk, swmwijk, bhup@wIX iSw@ww qQww iBº-iBº Bw†wwAo< kw zwn ¤wÎq ikXw[ idØlI syclny ky v#q mwqw su<drI jI ny bwlk jáswis<G ko dSwmySw ipqw ‰I gu{ goib<d is<G kykr kmlo< kw ápSw~-¤wÎq SwáZ, qlvwr, qIr-kmwn, guj~ (gdw) Awid bi$æSwSw ikE[

s. jásw is<G AwhlUvwilXw jI ApnImwqw jI, mwmw jI s. bwG is<G hlovwilXw,krqwrpur (jl<Dwr) ky swQw jËQwydwr nvwbkpUr is<G ky pws phu<c gE[ nvwb kpUr is<Gs. jásw is<G jI kI Swi$æsXq (ÛXi#qËv) sy

¤Bwivq huE ibnw n rhy[ anky khny prmwqw jIvn kOr jI ny Apny supuZ ko aNhI<ky pws CoV idXw[

nvwb kpUr is<G ny s. jásw is<GAwhlUvwilXw ko GuVsvwrI, qyg clwny kIklw, nyjæwbwjæI AOr qIr<dwjæI Awid kI iSw@wwidlvwe~[ s. jásw is<G jI Xh ¤iSw@wxw ¤wÎqkrny ky swQw-swQw s<gq my< p<Kw Julwny AOrbq~n swP krny kI syvw BI KUb krqy[

Xuvw hony pr aNhy< nvwb kpUr is<G jIny Am÷qpwn krvwXw AOr rihq-mXw~dw inBwnykI qwkId kI[ iPr nvwb jI ny aNhy<Kwlsw PæOj ky GoVo< ko Kurwk aplÑDw krnykI syvw sO<p dI[ es syvw ko s. jásw is<GjI ny qn-mn Ev< l^n ky swQw inBwXw[Awg pr qpkr hI sonw ku<dn bnqw hY AOrs. AwhlUvwilXw jI kw ÛXi#qËv BI ku<dn bnrhw Qww[ aNho<ny nvwb kpUr is<G jI ªwrwCyVy gE Xu©-AiBXwno< my< Bwg lynw Swu} kridXw AOr Apny Xu©-kOSwl Ev< SwUrvIrqw kwlohw mnvwXw[ duSmn ankw nwm sunkrkw<pny lg jwqy Qwy[ es qrh s. jásw is<GAwhlUvwilXw kI as smX ky mhwn` is#Ksrdwro< AQww~q` jrnYlo< kI ¤Qwm p<i#q my<Swwiml ho gE[

Xu©-AiBXwno< ky dOrwn s. jásw is<GAwhlUvwilXw ny Xhw< Ek AOr APægwn pTwno<ko CtI kw dUDw Xwd idlw idXw, vhI< dUsrIAor sn` 1761 e~. ko jæwilm Ahmd Swwh

*bI-E#s 925, mohØlw s<qoKpurw, hoiSwXwrpur rof, jl<Dwr-144004, Pon : 98722-54990

gurmiq zwn A#qUbr 201633

AÑdwlI ªwrw Agvw kI ge~ 2200 ih<dU iáZXo<ko CuVvwkr sMmwn sihq anky Gro< my<phu<cwXw[ sn` 1761 ko hI Kwlsw PæOjo< nylwhOr pr ivjX ¤wÎq kI AOr es KuSwI my<s. jásw is<G AwhlUvwilXw ko p<Qw kw phlwbwdSwwh (smRwt) 'suØqwn-al-kOm' Goi†wqikXw gXw[ 'suØqwn-al-kOm' ny is#Ko< kIávq<Zqw kI Go†wxww kI AOr is#K gu{swihbwn ky nwm pr is#ky (mu«wE<) jwrIikE[

mhwn Xo©w s. jásw is<G AwhlUvwilXwjI nvwb kpUr is<G ªwrw PæwnI duinXw koAlivdw kh jwny ky bwd iSwromixw p<Qw AkwlI

bufFw dl ky cquQw~ jËQwydwr (AguAw) bny[aNho<ny bqOr jËQwydwr ‰I Akwl q$æq swihbis#K kOm kI AwgvwnI kI[ sn 1783 e~.kI 11 mwc~ ko is#K srdwr s. jásw is<GrwmgiFæXw, s. bGyl is<G, s. Bwg is<G AOr s.guridÁ is<G ky swQw imlkr duSmno< koprwijq kr lwl iklw (idØlI) pr Kwlswp<Qw kw kysrI J<fw PhrwXw[ iPr es bhwduris#K Xo©w 'suØqwn-al-kOm' s. jásw is<GAwhlUvwilXw ko Bwrq kw smRwt Goi†wq ikXwgXw[ AwiKr 20 A#qUbr, 1783 e~. ko is#KkOm ko bul<idXo< pr phu<cwkr s. jásw is<GAwhlUvwilXw es s<swr sy kUc kr gE[

shnSwIlqw kI ¤Sw<sw krqy huE khw Qww ikanky jYsw koe~ nhI< hY[ es bwq kw i¤QwIc<dny bhuq ivroDw ikXw[ bwbw bufFw jI ny Bwe~gurdws jI ky swQw imlkr i¤QwIc<d kI iksIBI cwl ko kwmXwb nhI< hony idXw[ bwbw jIny Bwe~ gurdws jI ky swQw imlkr ‰I gu{Arjn swihb kw hr qrh sy swQw idXw[ gu{jI ny bwbw bufFw jI ko ‰I Am÷qsr my<is#KI ky ¤cwr-¤swr kw kwX~ sO<pw[ bwbwjI ny ms<d-¤Qww ko d÷Fæ krvwXw[

‰I gu{ hirgoib<d swihb jI kI A@wrI-iv´w AOr SwáZ-iv´w kI ijMmydwrI Bwe~gurdws jI AOr bwbw bufFw jI ko sO<pI ge~[‰I gu{ Arjn dyv jI kI SwhIdI ky aprw<qbwbw bufFw jI ny ‰I gu{ hirgoib<d swihb komIrI AOr pIrI kI do ™pwxwy< phnwe~<[ ‰IAkwl q$æq swihb kw inmw~xw-kwX~ ‰I gu{hirgoib<d swihb ky hu#m sy bwbw bufFw jI

AOr Bwe~ gurdws jI ny s<pUxw~ ikXw[ jb ‰Igu{ hirgoib<d swihb vwilXr ky ikly my< kYdQwy qo mwqw g<gw jI ny bwbw bufFw jI ko gu{swihb kI Kæbrswr lyny ky ilE Byjw[ bwbwbufFw jI AOr swe~< mIXw< mIr jI ky ¤XËno<sdkw gu{ jI ikly sy irhw huE Qwy[ bwbw bufFwjI 1631 e~. my< rmdws my< Akwl clwnw krgE[ ‰I gu{ hirgoib<d swihb ny bwbw bufFwjI kI A<iqm rámy< Apny hwQwo< sy inBwe~<[

swrI amR bwbw buf`Fw jI gu{ swihbwnkI syvw ‰©wlu bnkr krqy rhy[ AwpgurmuK SwÑd kw ¤ËX@w ¤mwxw Qwy[ bwbw buf`FwjI nmRqw kI mUq~ AOr syvw ky pu<j Qwy[ankw s<pUxw~ jIvn swdgI Brw AOr gu{-Grky ilE smip~q Qww[ is#KI ky ¤cwr-¤swrky ilE aNho<ny qn-mn sy syvw kI[ nwm-ismrn AOr is#K s<gq ko nwm jpwny kyilE vy sdYv ¤XËnSwIl rhy[

bwbw buf`Fw jI kw is#K eiqhws my< Xogdwn (p÷ T 22 kw Soˆw)

gurmiq zwn A#qUbr 201634

gdr lhr my< Xogdwn fwlny vwly Bwe~ aÁm is<G jI hw<s-s. ismrjIq is<G*

ijælw luiDwXwnw kI qhsIl jgrwvw< kwgw<v hY hw<s[ es gw<v my< s. jIqw is<G ky Grmhwn ávq<Zqw s<gRwmI Bwe~ aÁm is<G nyjNm ilXw[ mwqw-ipqw ny Awp kw nwm rwGois<G rKw[ Aq: gw<v my< esI nwm sy ¤is©Qwy[ jvwnI my< pw<v Dwrqy hI Awp KubsUrq Ev<eNswP ps<d ÛXi#qXo< my< igny jwny lgy[ anidno< my< ANX nOjvwno< kI qrh Awp BIrojæI-rotI kI qlwSw my< qQww aÈÈvl Biv†XkI kwmnw lykr knwfw cly gE[ vhw< phu<ckr Bwrq dySw ky logo< ky ilE ikE jwqyBydBwv qQww hwlwqo< ny Awp jI ko bhuq¤Bwivq ikXw[ kuC smX ky dOrwn Awp jIkw imlwp dySw-¤yimXo< sy ho gXw qQww Awp dySwkI AwjæwdI ky kwmo< my< bFæ-cFækr ihásw lynylgy[ Awp 1914 e~. my< dySw ko Awjæwd krvwnyhyqu s<G†w~ krny ky ilE cuin<dw sÈjno< kIhYisXq sy qoSww mw} jhwjæ ªwrw Bwrq AwgE[ Bwrq my< Awkr Awpny pUrI l^n vmyhnq sy dySw ko Awjæwd krvwny kw ¤cwrSwu} kr idXw[ Awp kOmI PkIr bnkrApny kwmo< ko A<jæwm dyny lgy rhy[ AwpkIgiqiviDwXo< kI sUcnw puils ko BI lg ge~QwI[ puils AwpkI giqiviDwXo< pr ingwh rKnylg ge~ QwI[ lgBg swl Br Awp jI ny KUbidl Kolkr AwjæwdI kw ¤cwr ikXw[ AwpdySw Bi#q kI syvw my< ÛXáq rhqy huE hmySww‰I gu{ goib<d is<G jI kI bwxwI kw pwT krqy

rhqy Qwy :jo khU< kwl qy Bwj ky bcIAq qo ikh ku<tkho Bij je~Ey ]AwgY hU< kwl Dwry Ais gwjq Cwjq hY ijhqy nis Ae~Ey ]Eyso n kY gXo koe~ su dwv ry jwih apwvso Gwv bce~Ey ]jw< qy n CUtIEy mUf khu< hs qw< kI ika< nsrxwwgiq je~Ey ] (bicZ nwtk)

nv<br, 1914 e~. my< srdwr krqwr is<GsrwBw ªwrw lwfovwl my< mIit<g kr 'fkYqIkimSwn' kI áQwwpnw kI ge~[ es imSwn kwmu$X m<qÛX hiQwXwr KrIdny ky ilE pYso< kIjæ}rq ko pUrw krny ky ilE isP~ srkwrIKjæwnw qQww kuC AmIr AwdimXo< ko lUtnwQww[ fwkw fwlny kI Xojnw qYXwr kI gXI[es Xojnw ADwIn rÑbo<, Jnyr, rwjoAwxwwqQww dorwhw my< fwky fwly gE[ jb luiDwXwnwijæly ky gw<v rÑbo< my< fwkw fwlw gXw qo GrkI mwlikn ny Swor mcw idXw[ Bwe~ aÁmis<G ny kuC {pE dy idE AOr khw, ly mwqwessy Apny kpVy Awid bnw lynw[ bwd my<jb asky swiQwXo< ny pUCw ik eqny sy {pXo<sy as bycwrI kw #Xw bnygw qo Awpny h<skrjvwb idXw, ''Kwlsy ny Apny ávBwv kyAnuswr adwrqw idKwnI QwI, idKw dI[''

Agáq, 1915 e~. my< Ek idn dUsry lwhOrswijæSw imSwn my< kwm krqy huE Apny swQwI

*ap sicv, iSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI, ‰I Am÷qsr-143006; Pon : 98148-98223

gurmiq zwn A#qUbr 201635

Bwe~ pUrn is<G aP~æ e~Swr is<G FufIky ky swQwkwm krny lgy[ gdr lhr Pyl ho jwny kykwrxw Awpny kwbul jwny kI koiSwSw kI[hoqI mrdwn puils ko Awp pr Swk ho jwnyky kwrxw Awp Bwe~ e~Swr is<G FufIky ky swQwPrIdkot irXwsq ky mihmw srjw gw<v my<swDwU ky Bys my< rhkr ¤cwr krny lgy[ Awpko Ek idn gw<v ky logo< ny khw ik s<q jI,Awp pwT krky Bojn ly AwXw kro[ Bwe~aÁm is<G ny jvwb idXw ik mw<g kr KwnwKwlsy kw Dwm~ nhI<[ es bwq pr gw<v kykuC logo< ny Swk ikXw ik Xh swDwU nhI< hY[kuC logo< ny puils ky pws jwkr iSwkwXqkr dI[ puils ny Awpko pkVny ky ilEmihmw srjw gw<v pr Cwpw mwrw[ Awp assmX Bwe~ e~Swr is<G ky swQw Kyqo< my< sYrkrny gE Qwy[ Awp jI kw ávcwilq ipáqOlinvws áQwwn pr hI pVw Qww[ jb puils vwlo<ny Awpko pkVw qo Awp puils ko hI dySw-Bi#q kI iSw@ww dyny lg gE[ jb puilsAPæsro< ko AwpkI AsilXq kw pqw clw qovo khny lgy, ''srdwr jI hmny Awpko fwkUsmJkr pkVw hY[ Agr hmy< phly mwlUmhoqw ik Awp dySw-B#q hY<, hm Awpko hwQw nfwlqy['' ik<qu Ab hm mjæbUr hY<, AwpkIigrÏqwrI iCpw nhI< skqy[ Xh Gtnw isq<br,1915 e~. kI hY[ Awpko igrÏqwr krkyluiDwXwnw kI rylvy hvwlwq my< lwXw gXw[ Xhw<Ek APæsr ny AwpkI jw<c-pVqwl krqy huEkhw, 'srdwr jI Awp khw<-khw< pr rhy,khw<-khw< gE AOr #Xw kuC ikXw? ApnyávBwv ky Anuswr hI Bwe~ swihb ny APæsrko khw ik Awp pUCkr #Xw krogy! #Xw muJyPw<sI dogy Xw CoV dogy? APæsr ny khw, ''hm

Awpko Adwlq my< ly jwE<gy['' Bwe~ swihb nykhw ''iPr myrw Awpsy #Xw vwáqw hY? hmnyjo kuC khnw hogw Adwlq my< kh ly<gy['' Xhsunkr APæsr ko koe~ jvwb n AwXw AOrvh cup hokr clw gXw[ esI qrh Ek AOrAPæsr sy bwqcIq krqy huE Awpny asko qUkhkr sMboiDwq ikXw qo APsr ny khw ikmY< Ek APæsr hU<; esilE myry swQw jærw soc-smJkr bwq kro[ Awpny asko aÁr idXw,''ijsky mukwbly my< muJy igrÏqwr ikXw gXw hY,qU askw nOkr hY! bqw mY< quJy qU n khU< qoAOr #Xw khU<? qyrI myry swmny XhI hYisXqhY['' Xh sunkr APsr Swim~<dw ho gXw[

Awp AwjæwdI ky eqny ¤vwny Qwy ikhvwlwq my< BI puils km~cwirXo< ko AwjæwdIkI lVwe~ my< ihásw lyny kI ¤yrxww krqy rhqyQwy[ Ek idn jb Awp koqvwlI my< ánwn krrhy Qwy qo Ek puils e<ápy#tr kw puZ Awp jIky pws Aw gXw qo Awpny assy pUCw ik puZqU AwjæwdI cwhqw hY Xw gulwmI? as lVky kwaÁr Qww-- AwjæwdI[ Awpny e<ápy#tr swihbsy khw ik dyK mIXw< qum sy qo Xh bÇcw hIsmJdwr hY jo AwjæwdI cwhqw hY[ quJy ApnypuZ sy iSw@ww lynI cwihE[ e<ápy#tr ky pwsBwe~ swihb kI bwq kw koe~ aÁr nhI< QwwqQww vh cup krky clw gXw[ Awp ko jylByj idXw gXw AOr Adwlq my< muk¨mw clwXwgXw[ Awp jI pr ke~ qrh jumo~< my< Swwimlhony ky do†w lgwE gE[ enmy< sy sbsy bVwvØlw nhr ky pul pr gwd~ pr jo hmlw huAwQww qQww kuC ispwhI mwry gE Qwy, asmy< iháswlyny ky bwry my< jo mIit<g kpUrQwlw my< hue~ QwI,asmy< SwmUilXq krny kw Qww[ 11 jUn kovØly pul pr hmlw huAw Qww, ijsmy< kuC

gurmiq zwn A#qUbr 201636

ispwhI mwry gE Qwy[Ek idn Ek grIb kuMhwr ijskI

hwlq bhuq qrsXo^X QwI, Awp jI ky iv{©gvwhI dyny AwXw qo Awpny askI dSww dyKkrkhw, ''dyKo Xh dSww hY hmwry BweXo< kI[ esbycwry ko #Xw mwlUm ik hm iks jum~ my<igrÏqwr huE hY<[ es pr guásw krnw srwsrhmwrI byvkUPI hY['' Xh khqy huE Awp jI kIAw<Ky< Aw<sUAo< sy Br ge~<[

muk¨my ky dOrwn Awpko dUsry lwhOrswijæSw imSwn my< Swwiml hony ky kwrxw Pw<sIkI sjæw sunwe~ ge~[ sjæw sunwny ky aprw<qAwpny Adwlq kw DwNXvwd ikXw AOr AwjæwdIky gIq gwny Swu} kr idE[ Xh bhuq nwjuksmX Qww[ j<g ky idn Qwy, esilE APæsr mOkw

dyKkr jb TIk smJqy rwjsI kYidXo< ko Pw<sIlgw dyqy Qwy, m÷qko< kI lwSwy< BI vwirso< ky hvwlynhI< QwI kI jwqI<[ enkw A<iqm s<ákwr jylmy< hI kr idXw jwqw Qww[ Awp jI ko 15 jUn,1916 e~. my< lwhOr kI ky<«IX jyl ky Pw<sI Grmy< rivvwr vwly idn subh 4:00 bjy ANXswiQwXo< sihq Pw<sI pr ltkwkr SwhId kridXw gXw[ Awp jI ky swQw ANX dySw B#qo<Bwe~ vIr is<G supuZ s. bUtw is<G bwhovwl ijælwhoiSwXwrpur, Bwe~ e~Swr is<G supuZ s. sÈjxw is<Ggw<v FufIky klw<, Bwe~ g<gw is<G supuZ s. guridÁis<G gw<v Kudrpur ijælw jl<Dwr, Bwe~ }V is<GsupuZ s. smu<d is<G gw<v qlv<fI dusw<J ijælwiProjæpur ko BI Pw<sI pr ltkwkr SwhId krikXw gXw[

Dwm~-mm~ jwinE!-‰I ¤Sww<q AgRvwl*

nPærqo< kI BIV my<, Dwm~ khI< Ko gXw[AoFæ colw Dwm~ kw, ADwm~ hwvI ho gXw[Dwm~ n qUPwn my<, Xh shj ¤vwh my<[Dwm~ n Awq<k my<, Xh qo ¤ym-rwh my<[

Dwm~ hI vh sUZ jo, hm sBI ko joVqw[hY vhI ADwm~ jo, ¤ym-b<Dw qoVqw[

Dwm~ nhI< Qwop skqy, Xh bsy ávBwv my<[Dwm~ nhI< AoFæ skqy, Xh qo AwËm-Bwv my<[Dwm~ nhI< Swor my<, rhqw Sww<q icÁ my<[Dwm~ nhI< hoV my<, rhqw sh-AiáqËv my<[Dwm~ hI vh qËv hY, jo sBI ko Dwwrqw[Kud ko nhI< lwdqw, biØk sbko qwrqw[Dwm~-mwg~ pr bFæy<, qo Dwm~-mm~ jwinE!

ADwm~ ky kumwg~ pr, Kud Btk n jweE!

kivqw

*40, bjirXw moqIlwl, brylI-243003 (a. pR.), Pon : 9411607672

gurmiq zwn A#qUbr 201637

AkwlI mocy~ : is©w<qk v Eyiqhwisk pir¤y@X-sqiv<dr is<G PUlpur*

'mocw~' PwrsI mUl ky do SwÑdo< mUrcwlqQww mUrcwnw kw sw<Jw p<jwbI }p hY[PwrsI-p<jwbI koSw ky Anuswr mUrcwl kyAQw~ hY< : ikly ky igd~ KodI ge~ Kwe~ qQwwmUrcwnw ky AQw~ hY< : CotI cI<tI, quÇC,kmjæor[1 pr<qu p<jwbI koSwo< my< en dono< SwÑdo<ky ilE Ek hI SwÑd 'mocw~' ¤Xog ikXw gXwhY, ijsky AQw~ ikE hY< : j<gwl (j<g), AwV,JgVw, dwg, cI<tI, kIt Awid[2 ih<dI koSwo< my<j<gwl qQww mYl ky s<dB~ my< mocw~ SwÑd ky AQw~ikE hY< : lohy pr cFæny vwlw vh kwlw A<Swjo hvw AOr nmI ky ¤Bwv sy aËpº hoqwho, j<g[ SwISwy, dp~xw Awid pr jmI hue~ mYl[3

gurbwxwI my< BI mocw~ SwÑd j<gwl, jærXw mYl ky AQwo~< my< cwr bwr AwXw hY :--jnm jnm ky lwgy ibKu morcw lig s<giqswDw svwrI ] (pºw 666)--khu nwnk morcw guir lwihAo qh grBjoin kih AwvY ] (pºw 978)--ehu mnu AwrsI koe~ gurmuiK vyKY ]morcw nw lwgY jw hamY soKY ] (pºw 115)--BeAo AnugRhu imitAo morcw Amol pdwrQwulwiDwAo ] (pºw 530)

Awm ¤cilq }p my< esky AQw~ hY<-- iklykI dIvwr Awid my< bnwXw Cyd, ijsky ªwrwduSmn pr qIr, golI Awid clwXw jwE, SwZuky SwáZo< ky bcwv hyqu Kodw gXw Kf`fw qQwwKwe~, ijsmy< ispwhI iCpkr bYTqy qQww duSmnpr vwr krqy hY<[4

p<jwbI-A<gRyjI koSw ky Anuswr mocw~SwÑd ky A<gRyjI my< smwnwQwI~ SwÑd hY< : Trench,

Fortification, Militory, Position, battle front,

Agitation, Political Movement etc5

apro#q my< SwÑd 'Agitation' jo 'mocw~'SwÑd sy kuCyk smIpqw ky AQw~ ¤kt krqwhY pr<qu pUxw~ }p my< is#K moco<~ ky ilE aicqnhI< hY[ kuC ivªwno< ny esko 'mocw~' SwÑd kIjgh brqw hY pr<qu dono< SwÑdo< ky AQwo~< koghnqw sy smJny pr esky mDX ky sU@mA<qr áp†t ho jwqw hY[ "Agitation'' kyA<gRyjI koSwo< my< AQw~ imlqy hY< : Public

protest in order to achieve political change,

worry and anxiety that you show by

behaving, in a nervous way. To make other

people feel very strongly about something

so that they want to help you achieve it.6

AQww~q logo< my< ic<qw, qOKlw, iPŸ, prySwwnIÛXwkulqw ijsko log bycYn hokr, buKlwhtqQww aqyjnw my< Awkr ¤kt kry<[ EysIbuKlwht qQww aqyjnw hmySww ASww<iq qQww d<gw-Pswd pYdw krny kw kwrxw bnqI hY[ dUsrwEyjItySwn my< iksI mnoQw~ kI pUiq~ hyqu dUsrylogo< ko d÷Fæ krvwXw jwqw hY qwik vh eskIkwmXwbI ky ilE AwpkI mdd krnw cwhy<[

ik<qu 'mocy~' my< is#K áv-eÇCw sy Sww<qicq hokr gu{Dwwmo< kI pwvnqw kI KwiqraËswhpUv~k kubw~inXw< dyny ky ilE jwqy hY<[iPr Awgy sy cwhy lwiTXw< brsy< Xw goilXw<

*s<pwdk, 'gurmiq zwn' Ev< 'gurmiq ¤kwSw'[

gurmiq zwn A#qUbr 201638

cly<, vo gu{ swihbwn ky pwvn vcno< ''qnumnu kwit kwit sBu ArpI ivic AgnI Awpujlwe~ ]'' ky Anuswr m÷ËXu kbUl krqy hY<[iPr vo mwqw ijskw godI aTwXw huAw dUDwpIqw bÇcw duSmn kI golI lgny sy SwhId hojwqw hY, pICy nhI< htqI, Apny bÇcy ko ryqpr rKkr gu{Dwwmo< kI pwvnqw hyqu kubw~nhony ky ilE mocy~ my< Swwiml ho jwqI hY[ mocy~my< is<G duSmn ky jæbR ko dyKkr Gbrwqy nhI<,aqyjnw my< Awkr ASww<iq nhI< PYlwqy biØkjæbR ko sbR sy shn kr SwhIidXw< pw jwqy hY<[¤is© ilKwrI qQww e~swe~ ¤cwrk sI-EP,EyföIXUjæ ijsny gu{ ky bwg ky mocy~ ky smXA<gRyj puils APæsr bI. tI. kw is#Ko< prhoqw AËXwcwr ApnI Aw<Ko< sy dyKw Qww,ilKqw hY ik is#K ibØkul hjærq e~sw kIqrh Sww<qmXI rhkr jæbR kw mukwblw krqyhY<[ ankw Xh kÁ~ÛX bhuq hI ¤Sw<swXo^X hY[

es qrh is#K qvwrIK my< is#K s<G†w~ky smX 'mocw~' SwÑd ijqnw iváq÷q AQwo~< my<brqw gXw hY, asky hUbhU ¤ws<igk AQw~ ¤ktkrny vwlw SwÑd A<gRyjI Bw†ww my< nhI< imlqw[esilE bhuq-sI A<gRyjI iliKqo< my< mocw~ SwÑdkw ilÎX<qrxw krky 'Morcha' hI ilKw imlqwhY qQww esky AQw~ ikE imlqy hY<: Ek jgh prbYTy Ek hI PYsly ko mnwny ky ilE Aihl qQwwAfol swDwn Xw ApnI mw<gy mnvwny ky ilEiksI Ek hI asUl my< AVkr bYT jwnw qQwwivroDwI sy Sww<qmXI t#kr lw dynw[7 es s<dB~my< mocw~ SwÑd phlI bwr is#K eiqhws my<Aw<doln Xw sËXgRh ky AQw~ my< gu{ªwrw ¤b<DwsuDwwr lhr ky msX ¤cilq huAw jb gu{ªwro<kI AwjæwdI ky ilE is#K jËQwy Sww<iqpUv~kkwX~vwhI krny hyqu jylo< my< jwqy rhy[8

is#K moco~< kI kwmXwbI ky kwrxw

rwjnIiqk pwit~Xo< ªwrw Xh SwÑd Sww<qmXIAw<dolno< ky ilE ¤Xog ikXw jwny lgw, jYsyikswn mocw~, ih<dI mocw~, ptvwrI mocw~Awid[ DwIry-DwIry es SwÑd kw ¤Xog ih<dIBw†wwe~ @wyZo< my< Aw<dlno< Xw jËQwyb<idXo< ky ilEhony lg gXw[ jYsy, jn mocw~, lokihqmocw~, JwrK<f mui#q mocw~ Awid[9

Ab mocw~ SwÑd p<jwbI sÒXwcwr my<eqnw ÈXwdw ¤is© ho cukw hY ik ¤ËXyk kwX~kI kwmXwbI sy sMb<iDwq hony ky kwrxw mocw~SwÑd ky Anyko< muhwvry ¤cilq ho cuky hY< jYsy,mocw~ lgwnw, mocw~ gwFænw, mocw~ mwrnw,mocw~ s<Bwlnw, mocw~ jIqnw, mocw~ Pæqihkrnw Awid[

is#K moco~< kw Awr<B gu{ªwro< ko mh<qo<ky kÑjæy sy Awjæwd krvwny hyqu huAw[ gu{ªwro<sy is#Ko< ky AËX<q sËkwr vwly sMb<Dw hY<is#Ko< kI cFædI klw kw ¤ktwv hY<[ A<gRyjsrkwr ny p<jwb pr kÑjæw krqy hI socilXw Qww ik is#KI ky ¤yrxwwsRoq qQww mhwnky<« gu{ªwrw swihbwn pr kÑjæw krnw swryis#K s<swr pr kwbU pwnw hY[ esilE A<gRyjo<ny kUtnIiqk cwl clqy huE mh<qo< ªwrwgu{ªwro< my< smUh bRw³xwI rIiq-irvwjæo<, vxw~-ivBwjn, jwiq-pwiq ky BydBwv qQww CUqCwqkw ¤vySw krvw idXw qwik is#Ko< kw iniScXkmjæor ho sky AOr enkI smQww~ my< igrwvtAw sky[ en durwcwrI mh<qo< ny gu{ªwro< koA<gRyj rwÈX kI r@ww, mjæbUrI ky ilE ankIKuSwwmd ky ky<« qQww Apny ilE durwcwr kyAf`fy bnw idXw Qww[ Ardws my< rwÈX kIslwmiq qQww KuSwhwlI kI mw<g kI jwqI QwI[ik<qu is#K Apny gu{Dwwmo< kI EysI dSww Aw<Ko<dyKkr iksI BI kImq pr shn krny koqYXwr nhI< Qwy[ vo iksI BI qrh sy gu{ªwro<

gurmiq zwn A#qUbr 201639

ko s<gqIX ¤b<Dw my< lwnw cwhqy Qwy[i¤<sIpl qyjw is<G ilKqy hY< ik is#Ko< ky

pws gu{ªwro< ko mh<qo< ky kÑjæy sy Awjæwdkrvwny ky ilE qIn swDwn Qwy-- n-imlvq~n,lok rwX kw dbwv qQww muk¨my (There

were three ways open to sikhs to carry out

reform in their temple; boycott, pressure of

public opinion and litigation)10

is#Ko< ny sbsy phly Charitable and

Religious Indowment act (act xiv 1920) kyqihq Adwlq ky ªwrw Apny Dwwim~k áQwwno< kw¤b<Dw mh<qo< sy vwips lyny ky ilE kwPIjd`do-jhd ikXw ik<qu mh<qo< kI pIT prsrkwr kw QwwpVw hony ky kwrxw Adwlqo< nyis#Ko< kI koe~ mdd n kI[11

#Xo<ik gu{ªwro< ky ¤b<Dw my< dKæl dykrasko Apny ADwIn rKnw qQww Apny rwÈXkI mjæbUqI ky ilE hI ¤Xog krnw hI A<gRyjsrkwr kI mu$X nIiq QwI[ es bwq kw pqwp<jwb ky lYP. gvn~r Awr. e~. Eyjrtn ªwrw8 Agáq, 1881 ko ih<d ky vwXsrwX kIqrP ilKI ict`TI sy lgqw hY, ijsmy< asnyXh suJwv idXw Qww ik guªwro< ky ¤b<Dw sMb<DwIA<gRyj srkwr ªwrw Awr<B kI ge~ pwilsI my<koe~ qbdIlI n kI jwE[12

esilE jb kwnUn ny BI koe~ mdd nkI qo is#Ko< ky pws gu{ªwro< pr jæbRI kÑjæwkrny sy elwvw ANX koe~ cwrw n rhw[ ke~áQwwno< pr is#K kuC gu{ªwro< ky ¤b<Dw prkÑjæw krny my< sPl ho gE[ ik<qu srkwrny isivl notIiPkySwn jwrI kr esko r¨kr idXw[13

iPr is#Ko< ny Apny Awpko áQwwnIXAkwlI jËQwo< ky }p my< s<giTq krky Sww<qmXIAw<doln ko Apnw hiQwXwr bnw ilXw qQww

gu{ªwro< ky ¤b<Dw suDwwr ky ilE mocy~ lgwny Swu}kr idE[ Xy jËQwy iksI ky<«IX jËQwyb<dI my< n juVyhony ky kwrxw Alg-Alg @wyZo< my< b<ty huE Qwy[iksI mjæbUq ky<« kI AnupiáQwiq ky kwrxw XyApny mukwm kI kwmXwbI my< pUxw~ }p pr smQw~nhI< Qwy ho skqy[ ik<qu iSwromixw gu. ¤. kmytI,‰I Am÷qsr ky AiáqËv my< Awny sy is#Ko< kIibKrI hue~ Swi#q 'h<ny h<ny mIrI' Ekjut hokrmjæbUq ky<« kw }p Dwwrxw kr ge~[ es qrhmoco~< kI giqiviDwXw< AOr qyj ho ge~<[ iSwromixwgu. ¤. kmytI ny moco~< my< pw<cvy v nvm pwqSwwhky bqwE AwdSw~ mwg~ pr clkr Akwl purK kwhu#m mwnqy huE hwikm srkwr kw ibnw ivroDwikE hr k†t shn kr, Swhwdqy< ¤wÎq krqy huEgu{ªwro< kw ¤b<Dw p<Qwk hwQwo< my< lwny kw s<kØpilXw qQww durwcwrI mh<qo< ky kukmo~< kI mYl koApny KUn sy Dwokr moco~< kw lwswnI eiqhwss÷ijq ikXw[

Ek A<dwjæy ky Anuswr en moco~< my< dohjæwr sy ÈXwdw is<G-is<GixwXo< ny ApnI jwny<kubw~n kI< qQww eqnI hI ignqI ny bI. tI. kIlwiTXo< kI mwr JylI[ pcws hjæwr sy ÈXwdwAkwilXo< ny jylo< kI kwl koTiVXw< my< qsIhyshn ikE[ ApnI jwXdwdy< qbwh krvwe~< qQwwsolh lwK sy ÈXwdw r#m is#K kOm kojumw~ny ky }p my< BrnI pVI[14

en moco~< kI kwmXwbI ny n isP~gu{ªwro< ko hI mh<qo< ky kÑjæy sy AwjæwdkrvwXw biØk dySw kI AwjæwdI ky ilE nXypQw bnwkr logo< my< Dwm~ v dySw ÎXwr ky ilEmr imtny kw jÈæbw pYdw ikXw[ es ilEcwibXo< ky mocy~ kI mubwrkbwd dyqy huE mhwËmwgw<DwI ny khw Qww ik Xh dySw kI AwjæwdI kyilE phlI PYslwkun lVwe~ kI jIq hY[

Xhw< hm kuC Eyiqhwisk moco~< ky bwry my<

gurmiq zwn A#qUbr 201640

s<i@wÎq ccw~ kr rhy hY<[gu{ªwrw cumwlw swihb kw mocw~ : ‰I gu{hirgoib<d pwqSwwh sy sMb<iDwq Eyiqhwisk gu{ªwrwcumwlw swihb, lwhOr my< SwoBnIk hY[ gu{ªwrwcumwlw swihb (pw: CTI) lwhOr ky mh<q hrIis<G ny gu{ªwrw swihb my< gurmiq ivroDwImwhOl bnwXw huAw Qww[ srwX ky swry kmryasny mIt bycny vwly buÇcVo< ko idE huE Qwy[Kwlsw ¤cwrk jËQwy ny ankI kwX~vwihXo< kyiv{© 21 Agáq, 1920 ko Ek mIit<gbulwe~[ mh<q ny AOrqo< sy hmlw krvwkrmIit<g my< iv%n fwl idXw[ 22 Agáq ko¤is© is#K ivªwn qQww lyKk s. srdUl is<GkvISwr qQww asky swiQwXo< ny gu{ªwrw swihbmy< dIvwn sjwkr s<gq ko gu{ªwry ky hwlwqo<ky bwry my< bqwXw[ 27 isq<br, 1920 e~. kois<Go< ny ekt`Tw hokr gu{ªwry ky e<qjæwm kyilE 12 sdáXIX kmytI bnw dI[ p<jwb kyKuiPXw q<Z ky Ek muKI APsr vI. fbØXUiámQw ªwrw PrvrI, 1922 e~. ko brqwnvIXsrkwr ko ByjI ge~ Ek irpot~ my< BI eskwijæŸ hY ik is#Ko< ny sbsy phly kÑjæwgu{ªwrw cumwlw swihb pr hI ikXw Qww[15gu{ªwrw rkwbg<j swihb kw mocw~ : A<gRyjsrkwr ny vwXsrwX kI idØlI iáQwq koTI kwrwáqw sIDww krny ky ilE 1914 e~. ko gu{ªwrwrkwbg<j swihb kI dIvwr kw kuC ihásw igrwidXw, ijs pr is#Ko< my< srkwr ky iKlwPæBwrI ro†w pYdw huAw[ 1914 e~. my< phlI ivSvj<g iCV jwny ky kwrxw gu{ªwrw rkwbg<jswihb ky mocy~ kI jddo-jhd DwImI pV ge~[isq<br, 1920 my< s. srdUl is<G kvISwr ªwrwEk sO is<Go< kw jËQww ly jwkr dIvwr kodobwrw inim~q krny kI qjævIjæ pr Anyko<is<Go< ny Apny nwm pySw ikE qQww 1 ids<br,

1920 e~. ko Ek sO is<Go< ky jËQwy ny dIvwrKVI krnI QwI ik<qu srkwr ny esky phly hIdIvwr bnw dI[ es qrh gu{ªwrw rkwbg<jswihb kI dIvwr kw mocw~ sPl ho gXw[16mocw~ Bwe~ Py} jI : Bwe~ Py} jI kw gu{ªwrwgw<v mIE< ky mOV, qhsIl cUhxwIAw<, ijælwlwhOr my< iáQwq hY[ 21 ids<br, 1922 ko mh<qikSwn dws ny cwr sO {pE mhInw lynwmwnkr 28 ids<br ko gu{ªwrw swihb kw ¤b<DwiSwromixw gu. ¤. kmytI, ‰I Am÷qsr ko sO<pidXw[ kuC smX bwd vo smJOqy sy mu#krgXw qQww gu{ªwrw swihb ky mYnyjr pr muk¨mwkr idXw[ 7 ids<br, 1923 ko puils nymYnyjr qQww ds ANX is<Go< ko igrÏqwr krilXw[ ifÎtI kimSnr lwhOr ny gu{ªwrw swihbkI jæmIn kw e<qkwl iSwromixw gu. ¤. kmytI kynwm pr kr idXw[ iSwromixw kmytI ny jæmInkw kÑjæw lynw cwhw, mh<q ny puils kI mddmw<gI, puils ny 34 AkwilXo< qQww mujwirXo< ko2 jnvrI, 1924 ko igrÏqwr kr ilXw[ 5jnvrI, 1924 e~. ko Bwe~ Py} my< mocw~ lggXw[ ¤iqidn 25 is<Go< kw jËQww jwkrigrÏqwirXw< dyqw rhw[ C: hjæwr sy ÈXwdwigrÏqwirXw< hue~<[ 20 isq<br, 1925 e~. ko Bwe~Py} my< Ek KUn ho jwny ky kwrxw iSwromixwgu. ¤. kmytI ny mocw~ b<d kr idXw[ gu{ªwrwkwnUn bn jwny pr jwXdwd kw JgVw KËmho gXw[ gu{ªwrw swihb ky ¤b<Dw qQww jæmInkw kÑjæw iSwromixw gu. ¤. kmytI, ‰I Am÷qsrko iml gXw[17fsky kw mocw~ : isXwlkot ky ngr fskwmy< Bwe~ virAwm is<G kw gu{ªwrw swihb hY[asky ¤b<Dw sMb<DwI kuC dyr sy ih<duAo< qQwwis#Ko< my< JgVw clw Aw rhw Qww[ gu{ªwrwswihb kw ¤b<Dw is#Ko< ky pws Qww qQww dukwny<

gurmiq zwn A#qUbr 201641

ih<duAo< ky pws QwI<[ is#Ko< ny ih<duAo< sy dukwny<lyny kI koiSwSw kI pr<qu vo AdwlqI F<g sykwmXwb n ho sky[ es pr bwbw KVg is<G,ADX@w, iSwromixw gu. ¤. kmytI, ‰I Am÷qsr nymocw~ lgwny kw Elwn kr idXw qQww 17Agáq, 1931 e~. ko 25 is<Go< kw jËQww lykrjyl cly gE[ 4 A#qUbr, 1931 e~. komwátr qwrw is<G ny iSwromixw gu. ¤. kmytI kwjrnl ejlws bulwkr smUh sdáXo< kogu{ªwrw swihb ky sËkwr ky ilE kubw~inXw<dykr p<Qw kI Aguvwe~ krny ky ilE ApIlkI[ mwátr qwrw is<G ny Apny jËQwy smyqigrÏqwrI dI[18 esky bwd bkwXdw jËQwy jwnylg pVy[ gu{ªwrw swihb sMb<DwI swlsI PYslwhuAw. . .[ es PYsly ko sb ny kbUl kr ilXwqQww mocw~ Pæqih ho gXw[™pwxw kI AwjæwdI kw mocw~ : ih<doáqwn kyAslw E#t (xi 1878) ky Anuswr ibnwlwXs<s Xw CUt ky koe~ BI Apny pws hiQwXwrnhI< rK skqw Qww[ esilE is#Ko< kI ™pwxwpr BI pwb<dI lgw dI gXI[ is#Ko< ny ™pwxwrKny kI AwjæwdI ky ilE mocw~ Swu} kridXw[ hjæwro< is#Ko< ko Aslw E#t kIaØl<Gnw ky kwrxw jyl Byjw gXw[ ™pwxwbnwny vwlI PYkoitöXo< pr Cwpy fwly gE[ esmocy~ ky hk my< ¤cwr krny hyqu 1922 e~. my<'™pwxw bhwdur' nwmk swÎqwihk piZkw jwrIkI gXI, ijsky s<pwdk s. syvw is<G ny ApnylyKo< ªwrw lok rwX kwXm krny my< asw}(inmw~ixwk) BUimkw inBwe~[ qIn PUt kI™pwxw rKny ky kwrxw pkVy gE is#Ko< ko'™pwxw bhwdur' kw iKqwb idXw jwny lgw[1922 e~. my< srkwr qQww iSwromixw gu. ¤.kmytI my< smJOqw ho gXw qQww ™pwxw rKnypr pwb<dI KËm kr dI gXI[ essy ™pwxw kw

mocw~ KËm ho gXw[19p<jwbI sUbw mocw~ : dySw ky ivBwjn ky bwdBw†ww ky AwDwwr pr rwÈXo< ky pung~Tn kIbwq clI[ p<jwbI Bw†ww ky AwDwwr pr p<jwbIrwÈX kI mw<g ky ¤iq ky<« srkwr kw rvYXwnwkwrwËmk dyKkr mwátr qwrw is<G ªwrw10 me~, 1954 ko jËQwy sihq igrÏqwrI dykrp<jwbI sUbw mocw~ Awr<B kr idXw gXw[Alg-Alg aqwr-cVwv my< gujærqw, EyiqhwiskpQw áQwwipq krqw huAw 1 nv<br, 1966 kop<jwbI sUbw bn jwny sy Xh mocw~ Pæqih hogXw[ es mocy~ my< sqwvn hjæwr sy ÈXwdwis#Ko< ny jyly< kwtI< qQww kuC SwhId BI huE[s<dB~ sUcI :1. fW rwij<dr is<G (s<pw.) PwrsI-p<jwbI koSw, p<jwbIXUnIvis~tI, pitXwlw, 1996 p÷†T 6682. Bwe~ kwNh is<G nwBw, mhwn koSw, nYSwnl bu#kSwWp, 1998 p÷†T 9993. ‰I nvl jI (s<pw.) nwlNdw ivSwwl SwÑd swgr, NXUeMpIirXl buk ifpo. ne~ sVk, dyhlI, p÷†T 11284. mhwn koSw, apro#q5. Es. El. (joSwI), (s<pw.) p<jwbI A<gRyjI koSw, p<jwbIXUnIvis~tI, pitXwlw 1974, p÷†T 7366. Oxford Dictionary, (English to English &

English to Hindi). P. 30, 26

7. s. bKæSwI is<G Awidl, AkwlI mocw~ 1982, nvIn¤kwSwn, ‰I Am÷qsr, 1990, p÷†T 138. fW. rËn is<G j^gI, is#K p<Qw ivSv koSw, BwgdUsrw, gur rËn piÑlSwr, pitXwlw, 2005, p÷†T 14609. Harbans Singh, (Ed.) The Encyclopedia of

Sikhism, Punjabi, University Patiala, 1997 P. 123

10. Teja Singh, The Gurdwara Reform Movement

& the Sikh Awakening, Shiromani Gurdwara

Parbhandak Cammittee, Sri Amritsar, 1984, P. 61

11. Mohinder Singh, The Akali Movement,

gurmiq zwn A#qUbr 201642

National Institute of Punjab Studies, New Delhi,

1997, P. 17.

12. fW. g<fw is<G, gu{ªwrw ¤b<Dw suDwwr lhr 1920-1925, AkwdmI AWP is#K irlIjæn Exf kØcr,iFØlo< mwg~, pitXwlw, 1978, p÷†T 713. Mohinder Singh, Opp. p. 18

14. do Swbd s. gurcrn is<G tOhVw, igAwnI ¤qwpis<G, gu{ªwrw suDwwr AkwlI lhr, iSwromixw gu. ¤.kmytI, ‰I Am÷qsr, 1975, p÷†T 815. fW kulv<q is<G (bwjvw), (s<pw.) AkwlI dl

sÇcw sOdw bwr, is#K eiqhws irsc~ bof~, iSwromixwgu. ¤. kmytI, ‰I Am÷qsr 2000, p÷†T 10-1116. fW. g<fw is<G, apro#q, p÷†T 1017. s. sohn is<G joSw, AkwlI moricAw< dw eiqhws,nvXug piÑlSwrjæ, idØlI, 1972, p÷†T 38818. s. SwmSwyr is<G ASwok, iSwromixw gu. ¤. kmytI kw50 swlw eiqhws, is#K eiqhws, irsc~ bof~, iSwromixwgu. ¤. kmytI ‰I Am÷qsr, 1998, p÷†T 10419. is#K p<Qw ivSv koSw, Bwg phlw, p÷†T 505

myrI d<fvq

myrI d<fvq`Apny Apr<pwr koAwDwwrn AwDwwr ko[

myrI d<fvq`Swbd gu{dyv ko

SwwSvq gu{-ivcwr ko[myrI d<fvq`Xug Xugwn ko

sv~ sicAwr ko[

myrI d<fvq`sBn ky

rojæI idih<d koApny pwlnhwr kosbky pwlnhwr ko[

myrI d<fvq`e~hw<-‚hw< kosv~-áQwwn kosv~ swkwr ko[

nqmáqk hU<nq`máqk hU<

Apny prm ipqwr koApny Xug Xugwn ko[

nq`máqk hU<s<pUxw~ ivcwr koijæ<dgI AwDwwr ko

PlsPw inDwwn ko[nq`máqk hU<

mn-E-A<qr koA<Dwo< kI roSwnI

roSwnwr mInwr ko[nq`máqk hU<

BtkqI mwnvqw kymn kI sw<Ëvnwdyny Xo^X AsIm

mny-Sww<q dwqwr ko[nq`máqk hU<nq`máqk hU<

Apny Apr<pwr ko[

-fW. suir<drpwl is<G, pÁxw vwlI sVk, purwnw Swwlw, gurdwspur-143521, Pon : 94171-75846

kivqwE<

gurmiq zwn A#qUbr 201643

swkw ‰I p<jw swihb-s. gur¤Iq is<G 'Bomw'*

gu{ªwrw ‰I p<jw swihb jgq gu{ ‰I gu{nwnk dyv jI sy sMb<iDwq hY[ jb ‰I gu{nwnk dyv jI kw Awgmn huAw qo cwro< AorASww<iq Ev< Arwjkqw kw kwl Qww[ log vhmo<,BRmo<, Pokt kmo~<, Awf<bro< Awid my< P<sy huE Qwy[smwj jwiqgq ‰yixwXo< my< ivB#q Qww AOr ‚<c-nIc, CUAwCUq Awid kI j<jæIro< my< jkVw pVwQww[ Aq: ‰I gu{ nwnk dyv jI ny jnmwnsko A<DwkwrmXI jIvn sy bwhr inkwlny AOranmy< aÇc AwdSw~ áQwwipq krny ky ilE ¤cwrXwZwE< Awr<B kI<[ eNhI< ¤cwr XwZwAo< kydOrwn ‰I gu{ nwnk dyv jI ¤cwr krqy huEhsn AÑdwl (Ab pwikáqwn) phu<cy[ Xhw< prvlI k<DwwrI nwmk muiálm PkIr huAw krqwQww[ asny ŸoDw my< Awkr ‰I gu{ nwnk dyvjI AOr Bwe~ mrdwnw jI pr phwV Py<k idXwQww qo gu{ jI ny Apny p<jy (hwQw) sy rokkraskw dp~ cUr ikXw[ gu{ jI kw es áQwwnpr Awny kI ám÷iq my< gu{ªwrw ‰I p<jw swihbsuSwoiBq hY[ bwd my< is#K SwUrvIr s. hrI is<GnlUAw ky ªwrw ‰I p<jw swihb kI bhuq su<dremwrq qwmIr krvwe~ ge~ AOr bhuq swrIjwgIr BI esky nwm lgvwe~ ge~[

jb 1839 e~. mhwrwjw rxwjIq is<Gprlok isDwwr gE qo p<jwb my< cwro< Aor g¨IhiQwAwny ky ilE hwhwkwr mc ge~; ASww<iq PYlge~; kËlyAwm Swu} ho gXw[ aDwr gu{ªwrwswihbwn ky ¤b<Dw ko suXo^X Ev< kuSwl F<g syclwny ky ilE jo mh<q áQwwipq ikE gE Qwy anpr BI aØtw r<g cFæny lgw[ vo BI Aw<Ky<

idKwny lgy[ anky Awcrxw my< igrwvt AwnylgI[ gu{ªwrw swihbwn ky dSw~no< hyqu AwqIs<gq ko BI prySwwn krny lgy[ mh<qo< nygu{ªwrw swihbwn ko EySw¤áqI ky Affy bnwilXw, gu{ªwrw swihbwn ky pirsr my< ku™ËXkwX~ krny lgy[ p<jwb pr BI A<gRyjo< kw rwÈXáQwwipq ho cukw Qww[ A<gRyj srkwr iksI BIqrh is#Ko< pr kwbU pwnw cwhqI QwI, ankomwlUm Qww ik is#Ko< ky ilE gu{ªwrw swihbankI Swi#q kw ky<« hY< AOr anko gu{ªwrwswihbwn Apny ¤wxwo< sy BI i¤X h<Y es bwq kom ynjær rKqy huE srkwr ny mh<qo< ko ApnyiptTU bnw ilXw AOr enky jirE gu{ªwrwswihbwn my< háq@wyp krnw Awr<B kr idXw[mh<qo< ko A<gRyj srkwr kI Swh iml ge~ qoaNho<ny AOr ÈXwdw A<DwyrgdI~ mcw dI[ volwlc Ev< Bog ivlws my< eqny A<Dwy ho gE ikgu{ªwrw swihbwn kI jæmIn-jwXdwd ko ApnIinjI jwXdwd smJny lgy[ gu{ªwrw ‰I p<jwswihb kw ¤b<Dw mh<q imtTw is<G hwQw my< Qww[asny gu{ªwrw swihbwn kI jæmIn Apny nwmlgvw lI[ lyikn Xy bwq is<G SwUrvIro< ko kbmwNX QwI? vo kYsy bdw~Sq kr skqy Qwy ikanky pwvn gu{ªwrw swihbwn my< ku™ËQw kwX~ho<, ijssy gu{-Gro< kI pwvnqw ko Aw<c AwE[aNho<ny gu{ªwrw swihbwn ky ¤b<Dw ko mh<qo< syCInkr s<gqIX ¤b<Dw qly lwny kI Twn lI[Alg-Alg @wyZ my< jw-jwkr dIvwn sjwEgE, s<gq ko hwlwq sy Avgq krvwXw gXw[is#Ko< ªwrw Sww<qmXI F<g sy gu{ªwrw suDwwr lhr

*gw<v Bomw, fwk: vfwlw, vIrm, ijælw : ‰I Am÷qsr, Pon : 9878558851

gurmiq zwn A#qUbr 201644

ky qhq Alg-Alg gu{ªwrw swihbwn my< mocy~lgwE gE, ijsmy< is#Ko< ny ApnI pwvnijæ<digXw< kubw~n kr is#K eiqhws ko ivl@wxwEv< AiªqIX moV idXw[ eNhI< lgwE gE moco~<my< ‰I p<jw swihb ky swky kI Gtnw GitqhoqI hY jo is#Ko< kI d÷Fæqw, Afolqw, inB~XqwEv< bhwdurI kI gOrvgwQww ÑXwn krqI hY[

huAw XU< ik jb 1922 e~. my< is#Ko< ªwrwlgwE gE ¤is© Ev< Eyiqhwisk 'gu{ kw bwg'kw mocw~ ky smX is<G SwUrvIro< ko Atk qQwwkYmlpur kI jylo< my< b<d krny hyqu rylgwVIªwrw ly jwXw jw rhw Qww[ es bwq kI Kæbr‰I p<jw swihb qk BI phu<c ge~ AOr s<gq nykYdI is<Go< kI gwVI rokkr anko l<gr AwidCkwny kI Xojnw bnwe~[ lgBg 3000 kIs<$Xw my< s<gq SwIGR l<gr qYXwr krky gwVIAwny sy pUv~ átySwn pr phu<c ge~[ lyiknátySwn mwátr ny bqwXw ik 'gu{ kw bwg' mocy~my< igrÏqwr ikE gE is<Go< ko Atk AOrkYmlpur kI Aor lykr jwny vwlI rylgwVI kycwlk ko gwVI n rokny kw srkwrI AwdySw¤wÎq hY AOr Xy gwVI sIDwI Atk jwkr hI{kygI[ Xh sunkr s<gq ko bhuq duK Ev<inrwSww hue~[ Bwe~ ¤qwp is<G Ev< Bwe~ krmis<G ny s<gq ko DwYX~ b<DwwXw ik gwVI ko AvSXrokw jwEgw AOr is<Go< ko l<gr BI AvSXCkwXw jwEgw[ sBI is<G-is<GixwXw< mn my< kYdIis<Go< kI syvw kw s<kØp ilE huE Afol Ev<Sww<iq sy ryl kI ptVI pr bYT gE[ gwVI qIvRgiq sy Awe~[ cwlk ny sItI bjwkr s<gq koptVI sy aTny kw s<kyq idXw ik<qu koe~ BIis#K ts sy ms n huAw[ gwVI Bwe~ ¤qwpis<G v Bwe~ krm is<G sihq C: is<Go< pr cFæge~[ Bwe~ krm is<G Swhwdq ko ¤qwp ho gEAOr Bwe~ ¤qwp is<G g<BIr GwXl ho gE[ C:is<Go< kI tw<gy< Ev< bwjuE< kt ge~<[ jb Bwe~

swihb ko gwVI ky pihXo< my< sy inkwlny lgyqo Bwe~ swihb ny khw ik Awp phly is<Go< kol<gr CkwAo, myry bwry my< bwd my< socnw[ iPrkYdI is<Go< ko bVy ÎXwr-sËkwr sihq l<gr/¤swid CkwXw gXw[ asky bwd jb Bwe~ ¤qwpis<G ko bwhr inkwlw gXw vo ABI issk rhyQwy[ anko gu{ªwrw ‰I p<jw swihb my< lwXwgXw Xhw< pr Awp BI Swhwdq ko ¤wÎq ho gE[es ¤kwr Bwe~ ¤qwp is<G AOr Bwe~ krm is<Gny pwvn Swhwdq pwkr swkw ‰I p<jw swihbko A<jæwm idXw[

ryl ivBwg ky BR†t hwikmo< ny rylgwVIky cwlk ko nOkrI sy muAÁl (pdÇXuq)kr idXw jbik asny Adwlq my< bXwn dj~krvwXw ik muJy mOiKk AwdySw imlw Qww ikgwVI ko iksI BI kImq pr n rokw jwE[mY< idE gE AwdySw kI pwlnw krqw huAwrylgwVI pUrI rÏqwr sy ly jw rhw Qww ik<qujb gwVI Bwe~ ¤qwp is<G Ev< Bwe~ krm is<Gsy tkrwe~ qo muJy Eysw lgw ik jYsy gwVIiksI phwV sy tkrwe~ ho[ myrw hwQw vY#XUmsy CUt gXw AOr gwVI {k ge~[ e<jn kIjw<c krny pr BI XhI pirxwwm swmny AwXwik gwVI ko bRyk nhI< lgwe~ ge~[ lyikn iPrBI cwlk ko nOkrI sy htw idXw gXw[

es ¤kwr jw<bwjæ, bhwdur, SwUrvIr is<Go<ny Apny ¤wxwo< kI kubwin~Xw< dykr rylgwVI korokw AOr gwVI my< svwr is#K kYidXo< kol<gr CkwXw[ Awj hmy< BI AwvSXkqw hY ikhm en SwUrvIr bhwduro< ky jIvn sy aÇcAwdSw~ ¤wÎq kr hk-sc kw jIvn Xwpn,nSwy sy mu#q, aÇc Awcrxw, ¤Bu ismrnkrqy huE gurbwxwI AwdySwwnuswr jIvn ÛXqIqkry<[ Apny gu{ªwrw swihbwn kI pivZ mXw~dwAOr mwn-sMmwn ko brkærwr rKy< AOr XhI<hmwrI sÇcI ‰©w<jil hogI[

gurmiq zwn A#qUbr 201645

Awsw kI vwr : ivcwr ÛXw$Xw-fW. mnjIq kOr*

sloku m: 1 ]piV piV gfI ldIAih piV piV BrIAih swQw ]piV piV byVI pweIEy piV piV gfIAih Kwq ]pVIAih jyqy brs brs pVIAih jyqy mws ]pVIEy jyqI Awrjw pVIAih jyqy sws ]nwnk lyKY ek gl ho{ hamY JKxww JwK ] (pºw 467)

es slok my< ‰I gu{ nwnk pwqSwwh nyprmySvr-¤wiÎq kw Ek hI apwX bqwXw hYAOr vy hY prmySvr kw nwm-ismrn[ swQw hIXh qQX BI ajwgr ikXw hY duinXwvI zwnijqnw mjæI<~ koe~ hwisl kr ly vh kyvlAh<kwr jYsy BXwvh rog ko hI bFæwqw hY[assy iksI ¤kwr kw AwiËmk lwB jIv ko¤wÎq hony vwlw nhI< hY[

gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ik XideqnI Dwwim~k puáqko< kw ADXXn kr ilXw jwXyijnsy Anyk gwiVXw< BrI jw sky< (AQww~q koe~As<$X puáqko< ko pFæ ly kyvl pFæ hI n lybiØk Apny swQw Fyro< puáqky< lwd BI ly), XideqnI puáqky< pFæ lI jwE< ijnsy nwv BrI jwsky, ke~ gwiVXw< BrI jw sky<; Xid pFæqy-pFæqyke~ mhIny bIq jwE<, ke~ swl bIq jwE< AQww~qAwjIvn Xh pFæwe~ clqI rhy, Xid pFæ-pFækrswrI ijæ<dgI ibqw dI jwE, Xid jIvn ky A<iqmSvws qk Xh pTn-iŸXw clqI rhy, iPr BIXid (mn my< ivvyk pYdw nhI< huAw, mn jwgwnhI<, ¤Bu-Bi#q kw Asl Bwv nhI< smJw qo)

¤Bu-nwm ismrn kI vwáqivk kmwe~ ky ibnwsb ÛXQw~ hY[ khny sy qwËpX~ ik bwq qo nwm-ismrn kI Xui#q smJny kI hY, jæ}rI nhI< ikjo ÈXwdw (Dwwim~k) puáqko<, gR<Qwo< kw pTn krqyho< aNhy< hI Xh bwq smJ my< AwqI hY[

váquq: ‰I gu{ nwnk pwqSwwh ny apro#qslok my< smkwlIn p<ifqo<, ivªwno< kI Aor s<kyqikXw hY, jo puáqkIX zwn kI bdOlq Ah<kwrIhokr dUsro< sy SwwáZwQw~ krqy qk~-ivqk~ krqy QwyAOr dUsro< ko Apny zwn ky bl pr prwijqkr ivjX ky AiBmwn my< cUr ho jwqy Qwy[

gurbwxwI AwSXwnuswr Eysw puáqkIX zwnÛXQw~ hY[ eskw e~Svr kI drgwh my< PUtIkOVI BI mol nhI<; esky ivprIq ¤Bu-ismrn my< hI swrI rhmqy< AOr brkqy< smwe~hY<[ 'suKmnI swihb' bwxwI my< p<cm pwqSwwh‰I gu{ Arjn dyv jI pwvn Prmwn krqyhY< ik ¤Bu ky ismrn my< hI smáq iri©Xw<-isi©Xw< qQww nO Kjæwny hY<[ ¤Bu-ismrn my< hIzwn-suriq Thrwv qQww jgq ky mUl ¤Bu kIsmJ kI ivvyk bui© hY :¤B kY ismrin iriDw isiDw na iniDw ]¤B kY ismrin igAwnu iDwAwnu qqu buiDw ] (pºw 262)

vwáqv my< zwn kw mUl a ySX qo ávX<kI phcwn krnI hY :mn qU< joiq s}pu hY Awpxww mUlu pCwxwu ] (pºw 441)

*2/104, jvwhr ngr, jXpur-302004, Pon : 99297-62523

gurbwxwI ic<qnDwwrw : 105

gurmiq zwn A#qUbr 201646

kyvl dUsro< ko bhs AQwvw kuqk~ synIcw idKwny kI Bwvnw hyqu Aij~q ikXw gXwpuáqkIX zwn vwáqivk zwn nhI< hY, biØkAh<kwr ky iv†w ko bFæwny vwlw rwswXn hY joávX< Ev< dUsro< ky ilE Gwqk hI is© hoqwhY[ vwáqv my< zwn ko ¤wÎq krky iksI prktw@w nhI< krnw cwihE AQwvw ÛX< X-bwxwnhI< clwny cwihE biØk ivvykSwIl Ev< ivnmRbnnw hY :m<dw iksY n AwKIEy piV AK{ Eho buJIEy ] (pºw 473)

bwhrI zwn qo Anyko< ny ¤wÎq kr ilXwAOr Anyko< ¤wÎq kr rhy hY<, mgr jb qkA<dr kw zwn nhI< jwgw qb qk koe~ lwBhony vwlw nhI< hY<[m: 1 ]iliK iliK piVAw ] qyqw kiVAw ]bhu qIrQw BivAw ] qyqo livAw ]bhu ByK kIAw dyhI duKu dIAw ]shu vy jIAw Apxww kIAw ]A<nu n KweAw swdu gvweAw ]bhu duKu pweAw dUjw BweAw ]bsZ n pihrY ] Aihinis khrY ]moin ivgUqw ] ika jwgY gur ibnu sUqw ]pg apyqwxww ] Apxww kIAw kmwxww ]Alu mlu Kwe~ isir Cwe~ pwe~ ]mUriK A<DwY piq gvwe~ ]ivxwu nwvY ikCu Qwwe n pwe~ ]rhY bybwxwI mVI mswxwI ]A<Dwu n jwxwY iPir pCuqwxwI ]siqgu{ Byty so suKu pwE ]hir kw nwmu m<in vswE ]nwnk ndir kry so pwE ]Aws A<dysy qy inhkyvlu hamY sbid jlwE ]2]

apro#q slok my< ‰I gu{ nwnk pwqSwwhny siqgu{ kI mihmw ¤iqpwidq kI hY AOrsmJwXw hY ik gu{-zwn sy v<icq ÛXi#q kyvlbwhrI ¤p<co< my< pVkr inrQw~k swDwno< my<glqwn hokr Apnw bySwkImqI jIvn bbw~dkr lyqw hY[ iPr asky pws pScwqwp hI Swy†wrh jwqw hY[

gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ikkoe~ ÛXi#q (duinXwvI) ijqnI pFæwe~-ilKwe~krqw hY aqnw hI vo Ah<kwrI ho jwqw hY[ijqnw koe~ AiDwk qIQwo~< kI XwZw krqw hYaqnw hI vh eskw hr jgh bKwn krqwiPrqw hY[ iksI ny (¤Bu-¤wiÎq) hyqu ke~ vySwDwwrxw ikE huE hY< AOr ke~ Apny SwrIr konwnw ¤kwr ky k†t dy rhy hY<[ khny syAiB¤wX kuC log bwhrI vySw ªwrw qo kuCApny SwrIr ko k†t dyny sy ¤Bu-imlwp kymwg~ Kojqy iPrqy hY<, lyikn gurbwxwI AwSwXwnuswrEysw mumikn nhI< hY[ Xy smáq iŸXwE< ¤Buky dr pr kbUl nhI< hoqI<[

kuC log Aº CoVkr vRq Awid rKqyhY< AOr Apny jIvn kw ávwd hI g<vw lyqy hY<AQww~q` e~Svr kw nwm-ismrn CoVkr ijæ<dgIko nIrs bnwny vwly log A<qq: duK hI pwqyhY<[ jo ÛXi#q váZ Awid kw ËXwgkr dyqy hY<vy BI idn-rwq duK hI pw rhy hY< AQww~q` váZAwid ky ËXwg sy SwrIr ko hI k†t dyny vwlIbwq hY[ es qrh k†t shny sy prmwËmw¤sº nhI< hoqw[ mOn Dwwrxw kr koe~ ÛXi#qAgr Azwnqw kI nI<d my< soXw huAw hY qovh gu{ ky zwn ky ibnw kYsy jwgygw? AQww~q`Azwnqw kI nI<d gu{ ky zwn ky ibnw kYsyKul skqI hY? mOn Dwwrxw krky BI ÛXi#qA<qq: duKI hI rhqw hY[ jo pwvo< my< jUqI nhI<

gurmiq zwn A#qUbr 201647

phnqw AQww~q n<gy pw<v clqw hY vh BI ApnImUK~qw pr pCqwqw hY[ n<gy pw<v rhny sy BIkuC s<vrny vwlw nhI<[ Xh BI Ek ¤kwr sySwrIr ko duK dyny mwZ hI hY[ (esky Aiqir#q)AKw´ (n Kwny Xo^X pdwQwo~<) ko Kwqw huAwmnu†X Apny isr my< rwK fwlqw hY AQww~q EysymUK~ ÛXi#q ny logo< my< ApnI eÈjq g<vw lIsmJo[ prmySvr ny nwm ky ibnw iksI qrhkw koe~ BI swDwn (apŸm) ¤Bu kI drgwh my<¤vwn nhI<[ jo ÛXi#q j<gl (ajwV), kbRo<qQww SwmSwwno< my< rhqw hY Eysw mUK~ A<Dww ÛXi#qkuC BI nhI< jwnqw[ eskw Pl Kotw hIhoqw hY[ iPr pCqwnw hY[ (Asl my<) suK qovh pwqw hY ijsy pUxw~ gu{ iml jwqw hY[ vhIBw^XSwwlI jwno jo siqgu{ sy imlkr ¤Bu-nwm ko ²dX my< bswqw hY[ gu{ pwqSwwh pwvnPrmwn krqy hY< ik gu{ aNhy< hI ¤wÎq hoqw hYijn pr e~Svr kI rhmq hoqI hY AOr vhI gu{ky Swbd ky ªwrw duinXwvI AwSwwAo< Ev< ic<qwAo<sy mu#q rhqy hY< AOr Apny Ah<kwr ko smUln†t kr lyqw hY[

váquq: apro#q slok my< ‰I gu{ nwnkdyv jI ny klXugI jIvo< kw mwg~dSw~n krqyhuE Xh áp†t kr idXw hY ik koe~ es BRw<iqmy< n rhy ik bwhrI iksI apŸm, iŸXw-klwpXw idKwvy sy ¤Bu ko ¤sº krny AQwvw askIrhmq kw pwZ bnny kw AiDwkwrI ho skqwhY[ esky ilE lwjæmI hY (inqw<q AwvSXk hY)sÇcy gu{ kI ¤wiÎq[ Xh BI Atl sÇcwe~ hYik prmySvr kI ™pw sy hI siqgu{ imlqy hY<AOr siqgu{ kI rhmq sy ¤Bu kI ¤wiÎq hoqIhY AQww~q` askI sv~ÛXwpkqw kw boDw ho jwqwhY[ gurbwxwI my< bwr-bwr jIv ko sucyq ikXwhY ik ¤Bu kI ¤wiÎq bwhrI ¤p<co< sy s<Bv nhI<

hY[ es (Awsw kI vwr) bwxwI ky ¤wr<B my<hI gu{ kI mihmw kw bKwn ikXw gXw hY :bilhwrI gur Awpxwy idahwVI sd vwr ]ijin mwxws qy dyvqy kIE krq n lwgIvwr ] (pºw 462)

gu{ my< hI swmQww~ hY jo swDwwrxw mnu†X kodyvqw bnw dyqy hY<, jIvn kI Xui#q smJw kr[gu{ hI ÛXQw~ ky Awf<bro< sy mu#q krqw hY[ gu{kI mDXáQwqw esilE BI AinvwX~ hY ik e<swnApnI iksI ¤wiÎq kw gumwn krky ApnI kmwe~ÛXQw~ n g<vw dy[ hr smX asky ²dX my< XhBwv d÷Fæ rhy ik Xh sb gu{ kI rhmq sy hImumikn huAw hY, ANXQww myrI #Xw swmQww~[ p<cmpwqSwwh kI pwvn bwxwI my< esI Bwv ky dSw~nhoqy hY<[ khqy hY< ik jb ‰I gu{ Arjn dyv jIny ‰I gu{ gR<Qw swihb kI s<pwdnw kw mhwn kwX~s<pUxw~ ikXw qo es ivl@wxw kwmXwbI ko ¤Bu-crxwo< my< smip~q krqy huE ivnmRqw sy ivnqI kIjo Awj BI smUcI mwnvqw kw mwg~dSw~n krnymy< kwrgr is© hoqI hY[qyrw kIqw jwqo nwhI mYno jogu kIqoe~ ]mY inrguixwAwry ko guxwu nwhI Awpy qrsupeAoe~ ]qrsu peAw imhrwmiq hoe~ siqgu{ sjxwuimilAw ]nwnk nwmu imlY qw< jIvw< qnu mnu QwIvYhirAw ] (pºw 1429)

gu{-™pw sy hI nwm-ismrn kI dwq¤wÎq hoqI hY[ Ardws my< BI ¤Bu sy mw<gy jwnyvwly sBI dwno< sy esy hI svo~Ëm dwn khwgXw hY[paVI ]Bgq qyrY min Bwvdy dir sohin kIriq gwvdy ]nwnk krmw bwhry dir FoA n lhNhI

gurmiq zwn A#qUbr 201648

Dwwvdy ]eik mUlu n buJiNh Awpxww Axwhodw Awpugxwwedy ]ha FwFI kw nIc jwiq hoir aqm jwiqsdwedy ]iqNh m<gw ij quJY iDwAwedy ]9]

paVI my< gu{ pwqSwwh jI ny ¤Bu-B#qo<kI mihmw kw gwn ikXw hY jo prmySvr kIBi#q my< lIn rhqy hY<[ esky ivprIq Eysy jIvjo prmySvr kI b<dgI nhI< krqy, aNhy<Bw^XhIn mwnw hY #Xo<ik vy jIvn kw mksdnhI< smJqy qQww guxwhIn hoqy huE BI ávX< koguxwvwn mwnny kI guáqwKI krqy hY<[

gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ikhy vwihgu{! Awpko Awp ky B#q ÎXwry lgqyhY< jo AwpkI apmw kr rhy hY< qQww Awpky drpr SwoBwXmwn hY< AQww~q` AwpkI áquiq krqyhuE Awpky dr pr hy mwilk! vy SwoBw pw rhyhY<[ ‰I gu{ nwnk dyv jI ky ic<qnwnuswrAÇCy kmo~< sy v<icq mnu†X (jIvn-mwg~ my<)Btkqy rhqy hY<[ aNhy< prmySvr ky dr priTkwnw nhI< imlqw, #Xo<ik vy Apny mUl konhI< phcwnqy qQww ibnw e~SvrIX guxwo< ky ávX<ko ‰y†T mwnqy hY<[

hy vwihgu{[ mY< qo inMn (nIc) jwiqkw FwfI (mihmw gwXn krny vwlw) hU< qQwwANX log ávX< ko aÇc jwiq kw (kulIn)mwnqy hY<[ mY< qo (kyvl) Awpky B#qo< kIs<gq mw<gqw hU<[

apro#q paVI my< gu{ pwqSwwh ny jhw<B#qo< kI apmw kI hY vhI< Xh BI áp†t ikXwhY ik Bi#q ky swQw ivnmRqw BI jæ}rI hY[khI< B#q iksI Apny ivSwy†w guxw Ev< ¤wiÎqkw gumwn n kr bYTy[ gurbwxwI my< XhI qo

sIK dI ge~ hY ik bySwk Bgvwn B#qo< kykrIb hY lyikn B#qo< kw mwn-qwn (bl)sb kuC vwihgu{ hI hY :sBu ko qyrY vis Agm Agocrw ]qU Bgqw kY vis Bgqw qwxwu qyrw ] (pºw 962)

Bi#q e~Svr ªwrw b$æSwI hue~ svo~Ëm dwqhY jo iksI Bw^XSwwlI ko hI nsIb hoqI hY[km~hIn ÛXi#q Bi#q nhI< kr skqw[ gurbwxwImy< ANXZ BI ¤Bu kw guxwgwn krny vwlo< koBw^XSwwlI mwnw gXw hY[ ¤Bu-nwm hI jNmjNmw<qro< kw pwp n†t krny vwlw hY :bfBwgI iqh jn ka jwnhu jo hir ky gungwvY ]jnm jnm ky pwp Koe kY Puin bYku<iTisDwwvY ] (pºw 901)

Xh swrI rcnw as mwilk kI hY[ vhjIvo< ko ijs qrh ky km~ my< ¤v÷Á krqwhY jIv asI my< lg jwqy hY<[ hm sb qo mwnovw´-X<Z hY<[ ¤Bu hmy< jYsy bjwqw hY hm vYsyhI bjqy hY< :ehu jgu vrnu }pu sBu qyrw ijqu lwvih sykrm kme~Aw ]nwnk j<q vjwE vwjih ijqu BwvY iqqu rwihcle~Aw ] (pºw 834)

gu{ pwqSwwwh ny ávX< ko prmySvr kwFwfI mwnqy huE ivnmRqw ky guxw ko DwwrxwikE rKny kw pwvn s<dySw idXw hY[ swQw hI¤Bu kI áquiq krny vwlo< kI s<gq mw<gI hY,ankI inktqw cwhI hY[ gurbwxwI my< ANXZBI esI Bwv ky dSw~n hoqy hY< :dwsin dws dws hoe rhIEy jo jn rwm Bgqinj Be~Aw ] (pºw 834)

gurmiq zwn A#qUbr 201649

123456789012345123456789012345123456789012345123456789012345123456789012345123456789012345

KæbrnwmwjËQwydwr Avqwr is<G ny AmyirkI sPæwrqKwny ªwrw is#K ko dsqwr

aqwrny ky ilE mjæbUr krny pr kVI in<dw kI

‰I Am÷qsr : 27 Agáq : jËQwydwr Avqwris<G, ADX@w, iSwromixw gu. ¤. kmytI ny AmyirkIsPæwrqKwny ªwrw Bwjpw sw<sd sdáX s.vir<dr is<G ko dsqwr aqwrny ky ilE mjæbUrkrny pr kVy SwÑdo< my< in<dw kI hY[

aNho<ny khw ik dsqwr is#K kI irvwXqISwwn kI ¤qIk hony ky swQw-swQw ankIphcwn BI hY jo kdwip aqwrI nhI< jwskqI[ aNho<ny khw ik is#K kOm srbÁkw Blw cwhny vwlI kOm hY AOr esnyAmyirkw kI AwiQw~k qr#kI my< mhävpUxw~Xogdwn fwlw hY[ esky Aiqir#q is#K

Amyirkw my< sMmwnXog Aohdo< pr qYnwq BIhY<[ aNho<ny khw ik bwr-bwr AmyirkIsPæwrqKwny ªwrw is#Ko< ky swQw es qrh kwbrqwv krnw aicq nhI< hY[

aNho<ny Bwrq kI ivdySw m<ZI ‰ImqIsu†wmw ávrwj ko khw ik vo Amyirkw kysPæwrqKwny ky swQw bwqcIq krky is#Ko< kISwi$æsXq, Awcrxw qQww phrwvy ky bwry my<jwnkwrI muhYXw krvwE< qwik AmyirkIsPæwrqKwny ªwrw bwr-bwr is#Ko< ko dsqwraqwrny ky ilE mjæbUr n ikXw jwE[

‰I gu{ nwnk dyv jI qsvIr sy CyVCwV krny vwlydo†wI ky iv{© s$æq kwX~vwhI ho : jËQwydwr Avqwr is<G

‰I Am÷qsr : 27 Agáq : iSwv synw kyvk~r rmISw kumwr ky iv{© soSwl mIifXwpr is#K Dwm~ ky ¤vÁ~k ‰I gu{ nwnk dyvjI kI qsvIro< sy CyVCwV krqy huE AB«SwÑdwvlI ¤Xog krny pr s$æq kwnUnI kwX~vwhIhonI cwihE[ en ivcwro< kw ¤#twvw jËQwydwrAvqwr is<G, ADX@w, iSwromixw gu. ¤. kmytI nyXhw< sy ¤ys ivzÎq my< ikXw[

aNho<ny khw ik ‰I gu{ nwnk dyv jIny AwiQw~k Asmwnqw, lUt-KsUt, CInw-JptI ko dyKqy huE, ''nwm jpo, ikrq kro,v<f Cko'' ky buinXwdI is©w<qo< kw ¤cwrikXw[ aNho<ny khw ik iSwv synw ky vk~r

ªwrw is#Ko< kI Dwwim~k BwvnwAo< ko BVkwnykI koe~ kor-ksr nhI< CoVI ge~[ aNho<nykhw ik iSwv synw ky vk~r ny ‰I gu{nwnk dyv jI ky bwry my< jwnkwrI n honyky kwrxw es Gtnw ko A<jæwm idXw hY,ijsko iksI BI kImq pr bdw~Sq nhI< ikXwjw skqw[ aNho<ny khw ik iSwromixw gu. ¤.kmytI is#Ko< kI isrmOr Dwwim~k jËQwyb<dI hYqQww is#K gu{ swihbwn ky bwry my< AB«SwÑdwvlI AQwvw gu{ swihbwn kI qsvIro< syCyVCwV krny kI iksI ko BI Anumiq nhI<dyqI[ aNho<ny khw ik is#K ¤ËXyk Dwm~ kwAwdr-sMmwn krqy hY< ik<qu Xid koe~ glq

gurmiq zwn A#qUbr 201650

hrkq krqw hY qo anky iv{© kwnUnIkwX~vwhI BI AvSX honI cwihE[

aNho<ny khw ik essy phly BI soSwlswe~t (Pysbuk) pr ih<dU smwj p<jwb nwmkpyj my< SwrwrqI Ansro< ªwrw dSwm pwqSwwh‰I gu{ goib<d is<G jI kI qsvIr syCyVCwV kI ge~ QwI[ esky swQw hI p<Qwmwqw swihb kOr jI, byby nwnkI jI qQwwmwqw gujrI jI qQww ANX kOmI SwhIdo< ky

¤iq Apmwnjnk SwÑdwvlI brqI ge~ QwI,ijskw iSwromixw gu. ¤. kmytI ªwrw s$æqnoits ilXw gXw Qww[ aNho<ny mOjUdw Gtnwky do†wI rmISw kumwr ky iv{© is#Ko< kIBwvnwAo< ko ghrI Tys phu<cwny hyqu swe~brŸwe~m sYl ko pUrI jw<c-pVqwl krqy huEs$æq sy s$æq kwX~vwhI krny kI ApIl kIhY qwik soSwl mIifXw kw nwjwXjæ ¤Xogkrny vwlo< ko A<kuSw lgwXw jwE[

jËQwydwr Avqwr is<G ny jMmU-kSmIr my< 4 sdáXIX ¤iqiniDw m<fl Byjw

‰I Am÷qsr : 31 Agáq : jMmU-kSmIr my<idn-¤iqidn ibgV rhy hwlwqo< qQww is#Ko< kodrpy@w AwqI muiSklo< sMb<DwI bwqcIq krny kyilE jËQwydwr Avqwr is<G, ADX@w, iSwromixwgu. ¤. kmytI ªwrw cwr sdáXIX ¤iqiniDw m<flkSmIr Byjw gXw[

kwXw~lX sy ¤ys ivzÎq my< bwq krqy huEiSwromixw gu. ¤. kmytI ky Apr sicv qQwwv#qw s. idljIq is<G ny bqwXw ik es¤iqiniDw m<fl my< s. rwij<dr is<G mihqw qQwws. mohn is<G b<gI kwX~kwirxwI sdáX, s.hrcrn is<G mu$X sicv qQww s. bliv<dris<G jOVwis<Gw Apr sicv Swwiml hY<[ aNho<nykhw ik Xh ¤iqiniDw m<fl jMmU-kSmIr my<mu$Xm<ZI ‰ImqI mihbUbw muPqI sÖXd qQwwgvn~r ‰I En. En. vohrw ko imlkr is#Ko<ko drpy@w AwqI muiSklo< qQww ankI jwn-mwl kI r@ww hyqu ivSwy†w ÛXváQww krny prbwq krygw[ s. idljIq is<G ny jËQwydwrAvqwr is<G ªwrw hvwlw dyqy huE khw ik1947 e~. sy lykr Ab qk jMmU-kSmIr kIDwrqI pr rh rhy is#Ko< ky hwlwq hmySww

bdÁr hI rhy hY<[ aNho<ny khw ik kSmIrIis#Ko< ky bÇcy pFæ-ilKkr BI bykwr hY< qQwwsrkwro< ny AØp s<$Xw kimSwn kI isPwrSwo<ko lwgU nhI< ikXw[ aNho<ny khw 1947 e~.my< SwhId huE pcws hjæwr is#Ko< kw r#qkSmIr kI DwrqI iqÑbq, iglgq, AwskrdUmkwig~l ckwr, mujÏPrwbwd ckotI, bwrwmUlw,bVgwm ky gwvo< my< bhwXw hY ik<qu eqnIkubwin~Xw< dyny ky bwvjUd BI kSmIrI is#Ko<ko anky hk nhI< iml sky[ aNho<ny khw ikkSmIrI is#Ko< ny Ahm BUimkw inBwe~ hYankI jwn-mwl kI r@ww krnw qQww ankIbhu-byitXo< kI ihPæwjq krnw kSmIr qQwwBwrq srkwr kw ¤Qwm Pæj~ hY[

s. idljIq is<G ny khw ik kSmIr EksY#XUlr átyt (Dwm~ inrpy@w rwÈX) hY AOrvhw< kI srkwr ko ¤ËXyk Dwm~ ky ÛXi#qXo<Kwskr is#K smudwE kw ivSwy†w DXwn rKnwcwihE[ aNho<ny khw ik jËQwydwr Avqwr is<Gªwrw Byjw gXw ¤iqiniDw m<fl vhw< ky is#Ko<ko Aw rhI< muiSklo< ky bwry my< Alg-Algis#Ko< sy bwqcIq krygw[