guía das aves do parque natural de corrubedo

Jesús Domínguez CondeMarcos Otero Filgueiras

María Vidal Malde

XUNTA DE GALICIA

COMPLEXO DUNAR DE CORRUBEDO ELAGOAS DE CARREGAL E VIXÁN

PARQUE NATURAL

guíadasaves

EEddiittaa:: Xunta de GaliciaConsellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento SostibleDirección Xeral de Conservación da Natureza

TTeexxttooss:: Jesús Domínguez Conde, Marcos Otero Filgueiras y María Vidal Malde. Departamento de Bioloxía Animal, Facultade de Bioloxía, Universidade de Santiago de Compostela

RReevviissiióónn lliinnggüüííssttiiccaa:: Ana Marcos Nieto

FFoottooggrraaffííaass:: Jesús Domínguez Conde, Pascal Dubois, Antonio Fernández Marín, Marcos Otero y María Vidal Malde.

IImmpprreessiióónn ee xxeessttiióónn ggrrááffiiccaa::Alva gráfica, sl

DDeeppóóssiittoo lleeggaall:: C 3.337-2006

IISSBBNN::

© desta edición: Xunta de Galicia© textos e fotografías:

3

Guía das aves

IInnttrroodduucciióónn ............................................................................................ 7

CCaarraacctteerrííssttiiccaass xxeerraaiiss ddoo ppaarrqquuee nnaattuurraall ..................................... 8

FFoonntteess ddee iinnffoorrmmaacciióónn ....................................................................... 11

AA aavviiffaauunnaa ddoo ppaarrqquuee nnaattuurraall eenn cciiffrraass ....................................... 13

EEssppeecciieess ................................................................................................... 15MMoobbeellllaa ggrraannddee Gavia immer ................................................... 17MMeerrgguullllóónn ppeeqquueennoo Tachybaptus ruficollis ......................... 18CCoorrvvoo mmaarriiññoo rreeaall Phalacrocorax carbo ................................ 19CCoorrvvoo mmaarriiññoo ccrriissttaaddoo Phalacrocorax aristotelis ................ 20GGaarrzzaa ppeeqquueennaa Ixobrychus minutus ....................................... 21GGaarrzzoottaa ccoommúúnn Egretta garzetta ............................................. 22GGaarrzzaa rreeaall Ardea cinerea ............................................................ 23PPaattoo cciinncceennttoo Anas strepera ..................................................... 24CCeerrcceettaa rreeaall Anas crecca ............................................................ 25LLaavvaannccoo rreeaall Anas platyrhynchos ............................................ 26PPaattoo ccuulllleerreettee Anas clypeata .................................................... 27PPaattoo cchhuuppóónn Aythya ferina ....................................................... 28AAzzoorr ccoommúúnn Accipiter gentilis .................................................. 29GGaabbiiáánn ccoommúúnn Accipiter nisus ................................................. 29MMiiññaattoo ccoommúúnn Buteo buteo ...................................................... 30LLaaggaarrtteeiirroo ppeenneeiirreeiirroo Falco tinnunculus ............................... 30EEssmmeerriillllóónn ccoommúúnn Falco columbarius .................................... 31FFaallccóónn ppeeqquueennoo Falco subbuteo .............................................. 31PPeerrddiizz rruubbiiaa Alectoris rufa ......................................................... 32FFaaiissáánn ccoommúúnn Phasianus colchicus ......................................... 32RRaassccóónn ddee aauuggaa Rallus aquaticus ........................................... 33GGaalliiññaa ddee rrííoo Gallinula chloropus ........................................... 34GGaalliiññoollaa nneeggrraa ccoommúúnn Fulica atra ........................................... 35GGaabbiittaa eeuurrooaassiiááttiiccaa Haematopus ostralegus ...................... 36PPeerrnniilleeiirroo ccoommúúnn Burhinus oedicnemus ............................... 37PPííllllaarraa rreeaall Charadrius hiaticula ............................................... 38PPííllllaarraa ppaappuuddaa Charadrius alexandrinus ............................... 39PPííllllaarraa ddoouurraaddaa eeuurrooppeeaa Pluvialis apricaria .......................... 40PPííllllaarraa cciinncceennttaa Pluvialis squatarola ....................................... 41PPiillrroo bbuulleebbuullee Calidris alba ....................................................... 42

ÍndicePáxina

4

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPiillrroo ccuurrlliibbiiccoo Calidris alpina .................................................... 43BBeeccaacciinnaa ccaabbrraa Gallinago gallinago ....................................... 44MMaazzaarriiccoo rraabbiippiinnttoo Limosa lapponica ................................... 45MMaazzaarriiccoo cchhiiaaddoorr Numenius phaeopus ................................. 46MMaazzaarriiccoo ccuurrllíí Numenius arquata ........................................... 47BBiilluurriiccoo ccoommúúnn Tringa totanus ................................................. 48BBiilluurriiccoo ppaattiivveerrddee Tringa nebularia ........................................ 49BBiilluurriiccoo bbaaiillóónn Actitis hypoleucos ........................................... 50PPííllllaarraa rriissccaaddaa Arenaria interpres ............................................ 51GGaaiivvoottaa cchhoorroonnaa ccoommúúnn Larus ridibundus ........................... 52GGaaiivvoottaa eessccuurraa Larus fuscus ...................................................... 53GGaaiivvoottaa ppaattiiaammaarreellaa Larus michaellis ................................... 54GGaaiivvoottóónn aattlláánnttiiccoo Larus marinus ........................................... 55CCaarrrráánn ccrriissttaaddoo Sterna sandvicensis ....................................... 56AArraaoo rroommeeiirroo Alca torda ............................................................. 57PPoommbbaa ttoorrccaazz Columba palumbus .......................................... 58RRuullaa ttuurrccaa Streptopelia decaocto ............................................ 58RRuullaa ccoommúúnn Streptopelia turtur ............................................... 59CCuuccoo ccoommúúnn Cuculus canorus .................................................. 59CCuurruuxxaa ccoommúúnn Tyto alba ............................................................ 60MMoouucchhoo ddaass oorreellllaass Otus scops ............................................... 60MMoouucchhoo ccoommúúnn Athene noctua ............................................... 61AAvveennooiitteeiirraa cciinncceennttaa Caprimulgus europaeus .................... 61VVeenncceelllloo ccoommúúnn Apus apus ....................................................... 62MMaarrttiiññoo ppeeiixxeeiirroo Alcedo atthis ................................................. 62BBuubbeellaa ccoommúúnn Upupa epops .................................................... 63PPeettoo vveerrddeeaall Picus viridis ............................................................ 63PPeettoo rreeaall Dendrocopos major ................................................... 64CCoottoovvííaa ppeeqquueennaa Lullula arborea ............................................ 64LLaavveerrccaa ccoommúúnn Alauda arvensis ............................................... 65AAnnddoorriiññaa ccoommúúnn Hirundo rustica ............................................ 65PPiiccaa ddaass áárrbboorreess Anthus trivialis ............................................. 66LLaavvaannddeeiirraa vveerrddeeaall Motacilla flava ......................................... 66LLaavvaannddeeiirraa bbrraannccaa Motacilla alba ........................................... 67CCaarrrriizzoo ccoommúúnn Troglodytes troglodytes ................................ 67AAzzuulleennttaa ccoommúúnn Prunella modularis ...................................... 68PPaappoorrrruubbiioo ccoommúúnn Erithacus rubecula .................................. 68RRaabbiirrrruubbiioo ttiizzóónn Phoenicurus ochruros ................................. 69CChhaassccoo ccoommúúnn Saxicola torquata ............................................ 69PPeeddrreeiirroo cciinncceennttoo Oenanthe oenanthe .................................. 70MMeerrlloo ccoommúúnn Turdus merula ..................................................... 70TToorrddoo ccoommúúnn Turdus philomelos ............................................. 71

5

Guía das aves

TToorrddoo cchhaarrlloo Turdus viscivorus ................................................. 71RReeiisseeññoorr ddaa aauuggaa Cettia cetti ................................................... 72PPiiccaaxxuunnccooss ccoommúúnn Cisticola juncidis ...................................... 72FFuulleeppaa ddooss ccaarrrriizzooss Acrocephalus scirpaceus ...................... 73FFuulleeppaa ggrraannddee Acrocephalus arundinaceus ......................... 73FFuulleeppaa aammaarreellaa Hippolais polyglotta ..................................... 74PPaappuuxxaa mmoonntteessaa Sylvia undata ................................................ 74PPaappuuxxaa ccaabbeecciinneeggrraa Sylvia melanocephala ......................... 75PPaappuuxxaa ccoommúúnn Sylvia communis ............................................. 75PPaappuuxxaa ddaass aammoorraass Sylvia atricapilla ..................................... 76PPiiccaaffoollllaass iibbéérriiccoo Phylloscopus ibericus ................................ 76EEssttrreelliiññaa rriissccaaddaa Regulus ignicapillus ................................... 77PPaappaammoossccaass nneeggrroo Ficedula hypoleuca ................................. 77FFeerrrreeiirriiññoo ssuubbeelliiññoo Aegithalos caudatus .............................. 78FFeerrrreeiirriiññoo ccrriissttaaddoo Parus cristatus ........................................... 78FFeerrrreeiirriiññoo ccoommúúnn Parus ater ...................................................... 79FFeerrrreeiirroo bbaaccaacchhííss Parus caeruleus ........................................... 79FFeerrrreeiirroo aabbeelllleeiirroo Parus major .................................................. 80GGaabbeeaaddoorr ccoommúúnn Certhia brachydactyla .............................. 80PPeeggaa mmaarrzzaa Garrulus glandarius ............................................. 81PPeeggaa rraabbiilloonnggaa Pica pica ............................................................ 81CCoorrvvoo vviiaarraazz Corvus corone ....................................................... 82EEssttoorrnniiññoo nneeggrroo Sturnus unicolor ............................................ 82PPaarrddaall ccoommúúnn Passer domesticus ............................................ 83PPaarrddaall oorreelllleeiirroo Passer montanus ............................................ 83PPaarrddaall cchhiiaaddoorr Petronia petronia ............................................ 84BBiiccoo ddee ccoorraall ccoommúúnn Estrilda astrild ...................................... 84PPiimmppíínn ccoommúúnn Fringilla coelebs ............................................... 85XXiirríínn ccoommúúnn Serinus serinus ...................................................... 85VVeerrddeerroolloo ccoommúúnn Carduelis chloris ......................................... 86XXííllggaarroo ccoommúúnn Carduelis carduelis ......................................... 86LLiiññaacceeiirroo ccoommúúnn Carduelis cannabina ................................... 87PPaappoorrrruubbiioo rreeaall Pyrrhula pyrrhula ........................................... 87EEssccrriibbeennttee lliiññaacceeiirroo Emberiza cirlus ....................................... 88EEssccrriibbeennttee ddaass ccaannaavveeiirraass Emberiza schoeniclus .............. 88

OOuuttrraass aavveess ddoo ppaarrqquuee nnaattuurraall ....................................................... 89

BBiibblliiooggrraaffííaa ............................................................................................ 92

CCrrééddiittooss ffoottooggrraaffííaass ............................................................................ 94

7

Guía das aves

Desde a súa declaración en 1992, o Parque Natural do complexodunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán constituíu un refe-rente no contexto da rede de espazos protexidos de Galicia. Ademaisde como parque natural, os seus valores xeolóxicos e biolóxicos leva-ron á declaración deste espazo como brañal Ramsar, como Zona deespecial protección para as aves (ZEPA), ademais de estar incluído naRede Natura 2000. Xunto a esta realidade biolóxica, o parque natu-ral presenta un uso humano moi intenso, especialmente en meses pri-maverais e estivais, uso relacionado co turismo de praia mais taménco coñecemento e goce dos seus valores biolóxicos. Tanto o propiodecreto de declaración do parque natural como as directivas comuni-tarias Aves (79/409/CEE) e Hábitats (92/43/CEE) e a convenciónRamsar, expoñen a necesidade dun uso sostible do territorio, enten-dido como aquel que permita a concorrencia de actividades humanascoa pervivencia de poboacións saudables das súas especies de florae fauna. A aplicación destas directivas comunitarias esixe ademais uncoñecemento rigoroso da distribución, abundancia e tendenciaspoboacionais das especies que habitan estes territorios. O libro que aquí se presenta constitúe unha achega ao coñecemen-to dun dos grupos de vertebrados do parque natural, as aves, agar-dando sexa de utilidade en orde a facilitar a todos os visitantes unhamellor percepción e goce dos seus valores biolóxicos.

Introdución

8


DDeelliimmiittaacciióónn eessppaacciiaall ee ffiigguurraass ddee pprrootteecccciióónn

O Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas deCarregal e Vixán está situado no concello de Ribeira, ocupandounha superficie de 996,25 ha. Neste espazo natural concorren asseguintes figuras de protección:- PPaarrqquuee NNaattuurraall ddoo ccoommpplleexxoo dduunnaarr ddee CCoorrrruubbeeddoo ee llaaggooaa ddee

CCaarrrreeggaall ee VViixxáánn.. Decreto 139/1992, do 5 de xuño, polo que sedeclara parque natural este espazo.

- BBrraaññaall ddee iimmppoorrttaanncciiaa iinntteerrnnaacciioonnaall--RRaammssaarr.. Dentro do Conveniosobre brañais de importancia internacional, especialmente comohábitat para as aves acuáticas. Este espazo incluíuse nesteConvenio o 26 de marzo de 1993.

- ZZoonnaa ddee eessppeecciiaall pprrootteecccciióónn ppaarraa aass aavveess--ZZEEPPAA.. Directiva79/409/CEE, do 2 de abril, relativa á conservación das avessilvestres.

- LLuuggaarr ddee iimmppoorrttaanncciiaa ccoommuunniittaarriiaa--LLIICC ““CCoommpplleexxoo hhúúmmiiddoo ddeeCCoorrrruubbeeddoo”” ddeennttrroo ddaa RReeddee NNaattuurraa 22000000.. Directiva 92/43/CEE,do 21 de maio, relativa á conservación dos hábitats naturais e dafauna e flora silvestres.

- BBrraaññaall pprrootteexxiiddoo.. Decreto 110/2004, do 27 de maio, que regulaos brañais protexidos.

- ZZoonnaa ddee eessppeecciiaall pprrootteecccciióónn ddooss vvaalloorreess nnaattuurraaiiss.. Decreto72/2004, do 2 de abril, polo que se declaran determinados espa-zos naturais.

AAssppeeccttooss cclliimmááttiiccooss

O clima do parque natural é de tipo oceáni-co húmido (con tendencia atlántica), cunhaprecipitación media anual en torno a 1.200mm. A temperatura media anual oscilaentre 18,5 °C en verán e 9,5 °C en inverno. Os ventos dominantes son de SSO en inver-no e de N ou NL en verán[25].

Características xerais do parque natural

9

Guía das aves

XXeeoommoorrffoollooxxííaa

O parque natural está conformado por un complexo praia barreira-lagoon, cunha praia de 5 km de lonxitude dividida en dous tramos(1,5 + 3,5 km) separados pola desembocadura da marisma doCarregal. O tramo norte constitúe a praia da Ladeira, mentres que aosur da desembocadura do Carregal recoñécense as praias do Vilar eOuteiro. No extremo sur da praia de Outeiro localízase a lagoa deVixán (Figura 1).A acción dos ventos dominantes deu lugar á formación dunha dunamóbil, de máis de 1 km de lonxitude, 200-250 m de anchura e 16m de altura, cunha fronte de avance en dirección NL. Esta dunamóbil encóntrase ao norte da marisma do Carregal.A marisma do Carregal é de natureza mareal, con extensión máximaen preamar de ao redor de 90 ha, mentres que a lagoa de Vixán, deaproximadamente 15 ha, é de carácter dulceacuícola, aínda que conocasión de fortes temporais pode comunicar co mar.

Figura 1

10


VVeexxeettaacciióónn

O sistema dunar, formado por dous cordóns litorais de dunas, favo-receu a creación dun espazo sedimentario interior composto pordunas estabilizadas (dunas grises), ambientes de marisma e dúaslagoas litorais (Figura 2).O sistema dunar inclúe bermas, na parte máis elevada da praia,dunas embrionarias, dunas móbiles e dunas grises con Iberis pro-cumbens e Helichrysum picardii como especies máis características[1]. Nas depresións húmidas intradunares aparecen charcas perma-nentes e herbais.A marisma do Carregal está dominada por herbais salinos de Juncusmaritimus, cunha zona de transición entre esta marisma e o dominiocontinental conformada por un mosaico de hábitats húmidos nonhalófilos, composto por carrizais e herbais húmidos[1]. A lagoa deVixán presenta masas de carrizo (Phragmites australis) así comozonas de pasteiro higrófilo.A orla máis externa do parque natural está parcialmente ocupadapor bosque mixto heteroxéneo de coníferas (Pinus pinaster, P. radia-ta), caducifolios (Quercus robur) e Eucalyptus globulus, con algun-has zonas de prados e escasos campos de cultivos.

Praia

Duna fixa

Duna móbil

Bosques

Vexetación asociada a zonas húmidas

Matogueira baixa

Herbais e pasteiros

Construcións humanas

Figura 2

11

Guía das aves

Para a elaboración desta guía empregáronse as seguintes fontes:

1) Atlas de aves nidificantes do parque natural, realizado na prima-vera de 2006 empregando como malla de referencia unha retí-cula de 500 x 500 m resultante de dividir a cuadrícula UTM de1 x 1 km en 4 cuadrículas (Figura 3). O período hábil de toma dedatos estendeuse entre o 15 de marzo e 15 de xullo. O traballode campo foi efectuado por 3 persoas e consistiu no percorridosistemático da área de estudo, situando as observacións na retí-cula de 500 x 500 m con axuda de GPS. Para a concreción doestatus reprodutivo utilizáronse as categorías de reprodución ecódigos propostas polo “European Ornithological AtlasCommittee” (EOAC)[16]. Tendo en conta a mobilidade das aves eo tamaño de malla empregada, mostrouse especial coidado enasignar correctamente o estatus de nidificación a unha determi-nada cuadrícula. Para a detección de estrixiformes efectuáronseescoitas nocturnas distribuídas polo parque natural, acompaña-das da emisión de reclamos das especies de probable apariciónna zona: curuxa común, moucho de orellas, cárabo común e mou-cho común. Estas prospeccións nocturnas empregáronse taménpara a detección de avenoiteiras cincentas.Ademais da distribución en época de cría, obtívose informaciónrelativa a densidades primaverais a partir de 12 transectos efec-tuados en maio de 2006, deles 7 situados arbitrariamente enhábitats de dunas grises, 4 en bosque mixto de coníferas,Eucalyptus globulus e caducifolios e 1 en hábitat de dunas gri-ses parcialmente colonizado por Pinus pinaster. As zonas de bos-que mixto nas que se realizou a mostraxe tiveron unha estruturaheteroxénea, intercalando zonas máis ou menos aclaradas conoutras de cobertura arbórea continua. O número de transectosestivo limitado pola propia superficie de hábitat existente noparque natural, de tal xeito que 2 dos efectuados en medio bos-coso fórono en zonas limítrofes. Empregouse o transecto finlan-dés, con lonxitude de 500 m, banda de 25 + 25 m e rexistro decontactos dentro e fóra da banda principal. Cada transecto foiefectuado a pé por un único observador, nas 4 primeiras horasdesde o amencer, en días sen choiva nin ventos fortes (< 10km/h) e a velocidade aproximada de 1-2 km/h.

2) ) Mostraxes efectuadas en período postreprodutivo entre 1998 e2006.

Fontes de información

12


3) Bibliografía ornitolóxica, especialmente Atlas de aves nidificantesde ámbito nacional e galego[19,21], anuarios ornitolóxicos de ámbi-to galego e observacións publicadas na páxina web da SociedadeGalega de Ornitoloxía (www.sgosgo.es). Para caracterizar as abun-dancias das aves acuáticas invernantes no parque natural empre-gáronse os censos de xaneiro do período 1991-2001, coordinadospola Xunta de Galicia, e os correspondentes a 2002-2005, reali-zados pola Sociedade Galega de Historia Natural.

Presenza durante todoo ciclo anual Presenza en pasos

migratorios prenupciale posnupcial

Presenza só durante o periodo reprodutivo, aproximadamente desde

marzo-abril a agosto-setembro

Presenza en meses outonais e invernais, aproximadamente desde setembro-outubro a febreiro-marzo

Confirmada

Probable

Posible

CCaatteeggoorrííaass ddee ccrrííaa

Figura 3

13

Guía das aves

A avifauna do parque natural en cifras

NNoommee ccaasstteelláánn

TTaarraabbiillllaa ccoommúúnn

MMiirrlloo ccoommúúnn

CChhoocchhíínn

VVeerrddeerróónn ccoommúúnn

BBuuiittrróónn

VVeerrddeecciilllloo

TTóórrttoollaa eeuurrooppeeaa

CCuurrrruuccaa ccaappiirroottaaddaa

EEssccrriibbaannoo ssootteeññoo

CCaarrbboonneerroo ggaarrrraappiinnooss

NNoommee ggaalleeggoo

Chasco común

Merlo común

Carrizo común

Verderolo común

Picaxuncos común

Xirín común

Rula común

Papuxa das amoras

Escribente liñaceiro

Ferreiriño común

NNoommee cciieennttííffiiccoo

Saxicola torquata

Turdus merula

Troglodytes troglodytes

Carduelis chloris

Cisticola juncidis

Serinus serinus

Streptopelia turtur

Sylvia atricapilla

Emberiza cirlus

Parus ater

NN

39

38

38

37

35

34

32

32

32

30

%%

63,9

62,3

62,3

60,7

57,4

55,7

52,5

52,5

52,5

49,2

Até a data rexistráronse no parque natural un total de 205 especies.Delas, 68 foron de nidificación segura ou probable na primavera de2006 (55 especies presentes todo o ano e 13 só en meses primaveraise estivais), 4 de nidificación posible e 7 (4 sedentarias e 3 estivais) nidi-ficaron nas proximidades do parque natural malia que nesta primaverade estudo non foron detectadas criando dentro dos seus límites. Outras78 especies foron de presenza habitual mais non existiron indicios denidificación, delas 54 clasificáronse como invernantes e 24 como sedi-mentadas en pasos migratorios (pre e postnupcial). Por último, 48 espe-cies foron accidentais, con menos de 5 observacións coñecidas no par-que natural. Neste grupo inclúense tanto especies europeas con áreasde distribución que non alcanzan habitualmente a costa occidental gale-ga, como neárticas e doutras áreas de distribución extraeuropeas.Respecto aos requirimentos das especies observadas, 10 foron mari-ñas, 93 acuáticas[27] e as restantes terrestres.Atendendo ao grao de dispersión espacial en período reprodutivo(número de cuadrículas UTM 500 x 500 m de hábitat apropiadopara a cría onde foi detectada a especie) as 10 máis amplamentedistribuídas foron especies terrestres, algunhas ligadas a estratos dematagueira e outro grupo típico de zonas de matagueira con pre-senza de estrato arbóreo parcheado (Táboa 1). O único non paseri-forme neste grupo foi a rula común, ligada ao medio forestal clare-ado e de ecotono co cordón dunar.

TTáábbooaa 11.. Especies con maior distribución no parque natural durante a temporadade nidificación de 2006. NN, número de cuadrículas de cría segura, probable ou posi-ble. %%, porcentaxe de cuadrículas de 500 x 500 m realizadas na mostraxe onde seatopou unha especie.

14


TTrraattaammeennttoo eessppeeccííffiiccoo

Debido á imposibilidade de tratar a totalidade de especies mencio-nadas até a data no parque natural, seleccionáronse un total de 107,correspondentes ás atopadas na primavera de 2006 que poden serasignadas a algunha das 3 categorías de cría máis un grupo de espe-cies comúns en pasos migratorios e/ou invernada. Neste grupoincluíronse fundamentalmente aves acuáticas, dada a consideracióndeste espazo como brañal Ramsar e a importancia destas aves paraa caracterización da ornitofauna local. As limitacións de espazo con-dicionaron un diferente tratamento das especies no texto, optándo-se por dar máis extensión ás aves acuáticas. Nestas resumíronseaspectos relativos á súa distribución en Galicia, selección de hábitate fenoloxía, tratando logo a distribución e abundancia locais. O estatus legal de protección e grao de ameaza de cada especieresumiuse nun cadro que inclúe a seguinte información: CCGGEEAA(Catálogo galego de especies ameazadas), categorías: EE, en perigode extinción (con asterisco refírese só á poboación nidificante enGalicia); SSAAHH, sensible á alteración do seu hábitat; VV, vulnerable; IIEE,de interese especial. CCNNEEAA (Catálogo nacional de especies ameaza-das), categorías: EE, en perigo de extinción; IIEE, de interese especial.LLRREE (Libro vermello das aves de España), categorías: CCRR, en perigocrítico; EE, en perigo; VV, vulnerable; NNTT, case ameazada; LLCC, preocu-pación menor; DDDD, datos insuficientes.Para todas as especies tratadas acompáñase un mapa no que seintentou reflectir o máis fielmente posible a distribución local efenoloxía xeral, utilizando para isto 4 categorías (Figura 3). Para asespecies nidificantes incorporouse un segundo mapa, corresponden-te á distribución atopada na primavera de 2006, onde se emprega-ron as categorías de cría tradicionalmente recoñecidas nos atlas deaves nidificantes[16].As abundancias medias que se achegan para as poboacións de avesacuáticas invernantes ou as especies nidificantes acompáñanse sem-pre do seu correspondente erro estándar.Os nomes galego e castelán das especies proceden respectivamenteda Guía das aves de Galicia[22] e do Atlas das aves reproductoras deEspaña[19]. Os nomes casteláns das aves non nidificantes son os ofi-cialmente aceptados pola Sociedade Española de Ornitoloxía (SEO).

Especies

17

Guía das aves

MMoobbeellllaa ggrraannddee, Colimbo grande, Gavia immer

Especie ictiófaga invernante no lito-ral atlántico ibérico, cunha poboa-ción pouco coñecida debido á súadispersión por toda a franxa costeira.En Galicia é un invernante poucocomún, presente entre finais denovembro e finais de maio. De acor-do cos censos de xaneiro dispoñiblespara Galicia, a poboación media enxaneiro é de 30-40 exemplares, seben a metodoloxía deste censo non éaxeitada para unha cuantificaciónprecisa dos seus efectivos. Con todo,é a mobella máis frecuente enGalicia, ocupando augas costeiras de até 50 m de profundidade.No parque natural pódese observar ao longo de toda a fronte depraia, especialmente na zona do Vilar. Esta praia é un punto tra-dicional do litoral galego para a observación invernal desta eoutras mobellas, como a mobella ártica e a mobella chica. A mediade invernantes é de 0,33 ± 0,13 individuos (rango 0-1), mais haiobservacións invernais nesta praia de até 12 exemplares (decem-bro de 2001). En paso prenupcial non é infrecuente a observaciónde aves con plumaxe nupcial.

CCGGEEAA CCNNEEAA LLRREE

-- IIEE VVUU

18


MMeerrgguullllóónn ppeeqquueennoo, Zampullín común, Tachybaptus ruficollis

Pequena ave mergulladora presente endiversos hábitats acuáticos (lagoas,embalses, graveiras) con abundantevexetación que lle sirva de acubillo parainstalar o niño. En Galicia é sedentariomalia que con movementos dispersivos.Cría tanto en lagoas litorais e embalsesda franxa costeira, como en lagoas,embalses e graveiras de interior. O perí-odo reprodutivo esténdese desde asegunda quincena de marzo até finaisde agosto, aínda que se observaronpoladas en setembro, podendo realizar2-3 postas por temporada de 4-6 ovos

cun tempo de incubación de 20-21 días. Durante o inverno tamén sepode observar en marismas e zonas internas das rías, cunha poboa-ción censada en brañais galegos da orde de 300-400 exemplares.Debido aos seus requirimentos de hábitat a presenza deste mergu-llón no parque natural limítase á lagoa de Vixán. Durante a prima-vera de 2006 confirmouse a cría, estimando a súa poboación repro-dutora en 2-4 parellas. A poboación invernante ao longo dos últi-mos anos foi de 9,6 ± 3,72 exemplares (rango 0-46). Noutras loca-lidades mostrouse sensible a invernos fríos, manifestando move-mentos ligados a descensos acusados de temperaturas.


-- IIEE --

19

Guía das aves

CCoorrvvoo mmaarriiññoo rreeaall, Cormorán grande, Phalacrocorax carbo

É unha especie invernante proceden-te do norte de Europa, se ben nosúltimos anos constatouse a súareprodución en embalses do interiorde España[18]. En Galicia non se coñe-cen até a data intentos de reprodu-ción deste corvo mariño[18], sendo uninvernante moi común con presenzade escasos exemplares durante osmeses primaverais e estivais. A pobo-ación media invernante en Galicia éduns 4.000 exemplares, destacandoa ría de Arousa como localidade máisrelevante. A entrada de efectivospostreprodutores prodúcese a partir de agosto, comezando amigración prenupcial desde finais de xaneiro.No parque natural é unha ave acuática común en outono e inver-no, cunha poboación media censada en xaneiro de 22,0 ± 4,08exemplares (rango 2-55). Os exemplares pescan preferentementenas canles da marisma do Carregal e na lagoa de Vixán, aínda quetamén se observan na franxa de mar fronte á praia. Para repousarutilizan diferentes lugares onde se pousar, entre eles o illote rocho-so situado fronte á desembocadura do Carregal, onde taménposan exemplares de corvo mariño cristado.


-- IIEE --

20


CCoorrvvoo mmaarriiññoo ccrriissttaaddoo, Cormorán moñudo, Phalacrocorax aristotelis

En España cría ao longo de toda a cor-nixa cantábrica, na fachada atlánticagalega, nas illas Baleares e nas costascatalá e levantina. En Galicia é unhaespecie reprodutora común, cunhapoboación de ao redor de 2.500 pare-llas, albergando o Parque Nacional dasIllas Atlánticas entorno ao 80% dapoboación española. Presenta unhacría moi temperá, comezando as postasa mediados de xaneiro.

Dentro dos límites do parque natural non é unha especie reprodu-tora, mais a proximidade de diferentes núcleos de cría fai posible asúa observación en calquera época do ano. Explota as augas do lito-ral utilizando os illotes graníticos e as puntas rochosas da praiacomo lugares onde se pousar. En período invernal é frecuente quecomparta estes emprazamentos co corvo mariño real. As cifras deinvernada arrebolan unha media de 19,7 ± 7,5 aves (rango 0-86).


VVUU IIEE EENN

21

Guía das aves

GGaarrzzaa ppeeqquueennaa, Avetorillo común, Ixobrychus minutus

É o menor dos ardeidos ibéricos, moivinculado á vexetación palustre demasas de auga someras onde se ali-menta de pequenos peixes, anfibios einvertebrados. Ten actividade crepuscu-lar, alén de que ás veces se deixa verpolo día. É estival, chegando da Áfricatransahariana a partir de abril e per-manecendo até agosto-setembro. EnGalicia é unha ave pouco común, conescasas localidades de nidificaciónconfirmada. Cría a partir de mediadosde maio, instalando o seu niño enzonas de denso carrizal. No parque natural a súa distribución vese restrinxida á lagoa deVixán, sendo de presenza regular nos últimos anos. Na primaverade 2006 observouse unha parella cun territorio establecido nocinto de carrizal do bordo NO, mais o seu carácter esquivo imposi-bilitou a confirmación de cría. As observacións desta especie adoi-tan ser fugaces, normalmente en voo de desprazamento dunhazona a outra do cinto de macrófitos, ou ben posada na base doscarrizos adxacentes á superficie da auga. O observatorio ornitolóxi-co instalado na beira da lagoa constitúe un bo emprazamento paraa detección desta especie.


VVUU IIEE --

22


GGaarrzzoottaa ccoommúúnn, Garceta común, Egretta garzetta

Garza migratoria e dispersiva, con distri-bución europea circunscrita á concamediterránea. Trátase dunha especieasociada a zonas húmidas, con preferen-cia por lagoas pouco profundas, ríos decurso léntico, arrozais, rías e marismas.Cría de xeito colonial sobre árbores, carri-zais e vexetación próximos á auga. Apoboación reprodutora española divíde-se en dúas áreas, por un lado a oriental,que abrangue a costa mediterránea e aconca do Ebro até o Cantábrico, e poroutro lado a occidental, que se estendepor brañais da costa suratlántica e con-

cas hidrográficas do oeste peninsular. En Galicia é invernante común,cunha poboación superior a 1.000 exemplares localizada preferente-mente nas zonas internas das rías. O groso das aves chega a partir desetembro, permanecendo até marzo. As observacións temperás dében-se a movementos dispersivos de exemplares xuvenís. No parque natural é de invernada regular mais escasa, sendo a mediade aves en xaneiro de 1,66 ± 0,57 (rango 0-7). Pódese observar tantona marisma e desembocadura do Carregal como na lagoa de Vixán,aínda que non é infrecuente a presenza dalgún exemplar na fronte depraia, especialmente nas proximidades do illote rochoso situado nadesembocadura do Carregal.


-- IIEE --

23

Guía das aves

GGaarrzzaa rreeaall, Garza real, Ardea cinerea

Ardeido amplamente distribuído enEuropa, coas mellores poboacións loca-lizadas na franxa temperada, desde asIllas Británicas e Francia até Rusia eUcrania. En España existe unha poboa-ción reprodutora en aumento e claraexpansión, da cal case a metadeencóntrase en dous enclaves: Doñana ea albufeira de Valencia. En Galicia épredominantemente invernante, maliaque cunha pequena poboación repro-dutora. A cría foi moi escasa mais regu-lar nos últimos anos na comarca daLimia, e máis recente na ría de Noia. EnGalicia a cifra de invernantes oscila entre 1.300-1.600 exemplares,localizados tanto en brañais costeiros como de interior. Comezan asúa chegada a partir de agosto e permanecen até febreiro-marzo,aínda que os temperáns movementos dispersivos de xuvenís fanposible a súa observación en período estival. No parque natural pódese observar case todo o ano, sendo os mesesde maio e xuño os de presenza máis improbable. Frecuenta a lagoade Vixán e tamén a marisma do Carregal, buscando alimento nassúas canles. Pódese observar así mesmo na desembocadura doCarregal e na fronte de praia. A invernada media foi de 7,87 ± 1,32individuos (rango 0-16).


-- IIEE --

24


PPaattoo cciinncceennttoo, Ánade friso, Anas strepera

Anátido con distribución na franxatemperada de Eurasia e Norteamérica.España conta cunha poboación repro-dutora moi dispersa, cos principaisnúcleos localizados nas marismas doGuadalquivir, delta do Ebro e Tablas deDaimiel. En Galicia é unha especie concría regular mais escasa e moi localiza-da, sendo a lagoa de Valdoviño a prin-cipal localidade de nidificación. Enperíodo reprodutivo ocupa masas deauga someras con certo grao de eutro-fización que presenten importantesparches e bordos de vexetación emer-

xente. Cría máis tarde que outras anátidas, comezando o procesoreprodutivo a finais de abril. Fóra do período de cría tende a con-centrarse en zonas de augas tranquilas e protexidas de grandes bra-ñais, podendo ser observado en lagoas, desembocaduras e embal-ses. A poboación invernante en Galicia sitúase no entorno de 200-300 exemplares.Trátase dun anátido con cría confirmada no parque natural e pre-sente todo o ano, de tal xeito que nidificou, polo menos, en 2 dosúltimos 5 anos. Durante a estación reprodutora de 2006 estimá-ronse 1-2 parellas na lagoa de Vixán, zona onde se pode ver conregularidade. A cifra media de invernantes foi de 12,66 ± 2,58exemplares (rango 0-31), localizada principalmente en Vixán. Máisraramente poden verse tamén exemplares na marisma do Carregal.


VVUU IIEE --

25

Guía das aves

CCeerrcceettaa rreeaall, Cerceta común, Anas crecca

Pequena anátida con poboacións donorte de Europa en gran medidamigratorias. Cría de forma moi localiza-da en localidades de Pontevedra,Asturias, Soria e La Rioja. Seleccionabrañais eutrofizados con boa coberturavexetal, tanto naturais como de orixeartificial. En Galicia é eminentementeinvernante, aínda que existe un peque-no núcleo reprodutivo, en aparenteregresión, nas Gándaras de Budiño(Porriño)[2]. Durante a invernada é moicomún, cunha cifra que oscila entre4.000-6.000 aves. Frecuenta zonasintermareais, desembocaduras, marismas, lagoas e embalses. Osmovementos migratorios comezan en xullo, ao finalizar a cría, cunpico de chegadas en outono. En anos fríos o continxente de inver-nantes é maior. As aves regresan as súas áreas de cría europeas entrefinais de febreiro e abril. No parque natural a súa presenza está fundamentalmente vinculadaá lagoa de Vixán, alén de que tamén podería aparecer no Carregal e,en moi raras ocasións, en augas costeiras fronte á praia. Pódese obser-var desde xullo até abril, rarefacéndose nos meses de maio e xuño, típi-cos da temporada de cría. É unha anátida de invernada regular ecomún, cunha cifra media de 80,13 ± 15,90 exemplares (rango 3-195). A máxima cifra de invernantes alcanzouse en xaneiro de 1997,posiblemente como consecuencia dunha onda de frío continental.


EE** -- VVUU

26


LLaavvaannccoo rreeaall, Ánade azulón, Anas platyrhynchos

É a anátida máis común e amplamentedistribuída a nivel europeo. En Españadistribúese por todo o territorio penin-sular, escaseando no surleste e enpáramos interiores. Presenta unhagrande capacidade de adaptación áscondicións ambientais, o que lle permi-te aproveitar diversas fontes de ali-mentación. Prefire augas pouco pro-fundas, ricas en vexetación subacuáti-ca e rodeadas de zonas resgardadaspara refuxiarse. A poboación indíxenaé fundamentalmente sedentaria, pro-ducíndose un incremento poboacional

durante o inverno pola chegada de aves extraibéricas. En Galicia é aanátida reprodutora máis común, aparecendo en calquera tipo debrañal, tanto costeiro como de interior. A poboación invernante osci-la entre 10.000-12.000 exemplares.No parque natural pódese ver todo o ano e é unha especie nidifi-cante. A poboación reprodutora na primavera de 2006 estimousenun mínimo de 12-16 parellas. A cría foi confirmada na lagoa deVixán e probable na marisma do Carregal, así como nas charcas deOlveira e outros enclaves húmidos do interior do parque. Ao finali-zar a cría é habitual que as aves nidificantes na comarca se concen-tren para mudar na lagoa de Vixán. Non é raro que ademais fre-cuenten as augas litorais fronte á praia. A cifra media de invernan-tes foi de 63,9 ± 10,54 exemplares (rango 12-121).


-- -- --

27

Guía das aves

PPaattoo ccuulllleerreettee, Cuchara común, Anas clypeata

Anátida migratoria con tendencia aocupar brañais de augas someras conabundante vexetación acuática, talescomo marismas, desembocaduras elagoas. As principais poboacións nidifi-cantes distribúense polo centro, leste enorte de Europa, cos seus cuarteis deinvernada localizados na conca medite-rránea, mar Negro e norte de África.España conta cunha pequena poboa-ción de cría irregular moi localizada epuntual. Presenta unha das migraciónsmáis temperás das anátidas invernan-tes, chegando os primeiros efectivos ensetembro. O regreso ás áreas de cría comeza en febreiro e prolónga-se até marzo-abril, de maneira que a principios de maio todos osreprodutores están nos seus cuarteis de cría. A poboación invernan-te en Galicia sitúa no rango de 800-1.200 exemplares.No parque natural é unha especie de invernada regular, localizadapreferentemente na lagoa de Vixán, aínda que de forma moi oca-sional pode verse algún exemplar na marisma do Carregal. A ciframedia de invernantes foi de 34,9 ± 9,28 exemplares (rango 2-137).


-- -- NNTT

28


PPaattoo cchhuuppóónn, Porrón europeo, Aythya ferina

Anátida mergulladora nidificante enEspaña, aínda que cunha poboaciónreducida. Esta poboación nativa dis-pérsase tras o período reprodutivo,malia que a maioría das aves presen-tes en inverno son aves de proceden-cia extraibérica. En Galicia non exis-ten indicios de nidificación e compór-tase como típico invernante, conexemplares presentes desde setembroe unha poboación que oscila entre700-1.000 individuos.No parque natural é unha anátida deinvernada regular aínda que pouco

numerosa, xa que a cifra media censada en xaneiro foi de 8,8 ±1,87 exemplares (rango 0-21). A súa presenza está restrinxida álagoa de Vixán, sendo moi improbable a súa observación noutraszonas deste espazo natural.


-- -- --

29

Guía das aves

AAzzoorr ccoommúúnn, Azor común, Accipiter gentilis

Especie eminentemente forestal esedentaria que ocupa bosques madu-ros, preferentemente de coníferas. EnGalicia está ben distribuído por todoo territorio e vinculado a todo tipo demasas arbóreas, aínda que parecemenos abundante en eucaliptais. Naprimavera de 2006 non se confirmoua cría no parque natural, mais a altadispoñibilidade de presas e a presen-

za de hábi-tats parchea-dos propiciospara cazarfacilitaron a súa observación. Pode versecazando en espazos abertos en calqueraépoca do ano, sendo máis frecuente enperíodo postreprodutivo pola presenza dexuvenís. Son frecuentes os desplumadoi-ros na trasduna, cerca das zonas derepouso das aves acuáticas.


IIEE IIEE --

GGaabbiiáánn ccoommúúnn, Gavilán común, Accipiter nisus

Especie sedentaria, con paso e inver-nada de aves europeas. Tipicamenteforestal e de difícil detección, mos-trando preferencia por bosques deconíferas de 15-40 anos intercaladoscon cultivos. Pódese observar en cal-quera mancha boscosa do parquenatural, incluso en hábitats abertos,onde cazan as presas (frinxílidos, túr-didos, pardais…) que son a base dasúa alimentación. Durante a prima-vera de 2006 non se confirmou a súacría no interior do parque natural,detectándose como probable nunbosquete de pinos ao norte de Vixán e posible na masa forestallocalizada ao NL da marisma do Carregal.


IIEE IIEE VVUU

30


MMiiññaattoo ccoommúúnn, Busardo ratonero, Buteo buteo

Falconiforme sedentaria que ocupatodo tipo de hábitats arborados, alcan-zando o seu óptimo en zonas conmosaico de bosques e prados. EnGalicia é posiblemente a rapaz diúrna

máis abundante, frecuentando todo tipo de medios forestais abertose áreas de cultivos con árbores. É unha especie habitual no parquenatural en calquera época do ano. Na primavera de 2006 confir-mouse a súa nidificación na orla forestal, estimándose unha poboa-ción local reprodutora de 2-3 parellas. Os exemplares con territorio nazona sobrevoan habitualmente o cordón dunar en busca de presas.


IIEE IIEE --

LLaaggaarrtteeiirroo ppeenneeiirreeiirroo, Cernícalo vulgar, Falco tinnunculus

Especie fundamentalmente sedentaria,con paso e invernada de aves extraibé-ricas. Ocupa todo tipo de terreos aber-tos, xa sexan cultivos, pasteiros ou eiras.En Galicia está amplamente distribuídoe ocupa moi diversos hábitats de nidifi-cación. No parque natural pódeseobservar ao longo de todo o ano.Frecuenta as zonas de cultivos, pastei-ros e a trasduna de toda a praia. Na pri-mavera de 2006, aínda sendo moi fre-cuente a súa observación non se confir-mou a cría dentro deste espazo natural.Non obstante, observouse unha parella

ligada a piñeirais que estaban preto da lagoa de Vixán, a cal proba-blemente criou nun niño de córvido. As parellas asentadas na perife-ria do parque utilizan o cordón dunar como lugar habitual de caza.


IIEE IIEE --

31

Guía das aves

EEssmmeerriillllóónn ccoommúúnn, Esmerejón, Falco columbarius

Falconiforme tipicamente invernantena península Ibérica, con chegada dosprimeiros efectivos en agosto e parti-da até mediados de abril. A invernadarepártese por toda España, aínda quepreferentemente na meseta norte[6].En Galicia compórtase como inver-nante escaso, tanto en zonas costeirascomo en comarcas do interior. No par-

que natural éun invernan-te habitual,p r e s e n t edesde outu-bro a marzo. Caza pequenos paseriformese limícolas no cordón dunar e tamén nafronte de praia.


IIEE IIEE --

FFaallccóónn ppeeqquueennoo, Alcotán europeo, Falco subbuteo

Pequeno falcón estival, migrador trans-ahariano que chega a partir de abrilpermanecendo até setembro-outubro.En Galicia localízase máis a miúdo navertente atlántica e escasea nas zonasde media e alta montaña da metadeoriental, mostrando preferencia poráreas abertas próximas a embalses elagoas con arboredos próximos. Noparque natural foi observado na prima-vera de 2006 no cinto de piñeiro pró-ximo á marisma do Carregal e nasinmediacións da lagoa de Vixán, senpoder confirmar a súa cría. Caza atében entrado o anoitecer, depredando sobre grandes insectos alados(ortópteros, odonatos,…) e ocasionalmente sobre morcegos, micro-mamíferos terrestres e réptiles.


IIEE IIEE NNTT

32


PPeerrddiizz rruubbiiaa, Perdiz roja, Alectoris rufa

Localízase en diversos tipos de hábitat,seleccionando zonas de matagueira frag-mentadas con abundantes pasteiros ecomunidades arbustivas que lle propor-cionen refuxio e unha abundante produ-ción de sementes. En Galicia é máiscomún na metade oriental, rarefacéndo-se en boa parte do interior das provin-cias de Pontevedra e A Coruña. No par-que natural é unha especie moi rara, xaque na prima-vera de 2006só se detectoununha ocasión

na duna gris ao norte da marisma doCarregal. Con certeza non criou no parquenesta primavera. A súa presenza pódese con-siderar esporádica, quizais ligada a exempla-res procedentes de soltas realizadas na peri-feria do espazo natural.


-- -- DDDD

FFaaiissáánn ccoommúúnn, Faisán común, Phasianus colchicus

Galinácea orixinal da rexión doCáucaso, introducida en Europa confins cinexéticos. Trátase dunha especiesedentaria que presenta un núcleoreprodutor no parque natural, segura-mente formado a partir de exemplaresprocedentes de soltas efectuadas nosterreos cinexéticos limítrofes. Ao longoda primavera de 2006 confirmouse asúa cría en varias cuadrículas do nortedo parque natural e tamén se observouun macho cantor na zona sur, cerca dalagoa de Vixán. O hábitat ocupadocaracterizouse pola presenza de amplos

espazos abertos, con pasteiros salpicados de zonas arboradas. Cría demarzo a xuño, en zonas de vexetación tupida como pasteiros altos,malezas ou sebes onde a femia fai unha pequena depresión.


-- -- --

33

Guía das aves

RRaassccóónn ddee aauuggaa, Rascón europeo, Rallus aquaticus

Pequeno rálido sedentario cunhamodesta entrada invernal de exempla-res europeos. A súa distribución estácondicionada pola presenza de diferen-tes tipos de brañais, mostrando queren-za por zonas de vexetación inundadacomo marismas, xunqueiras e beiras deríos e lagoas con carrizal. Trátase dunhaespecie moi tímida e cautelosa, o quedificulta a súa observación, sendo máisfácil escoitar o seu característico recla-mo. En Galicia presenta unha distribu-ción ligada a brañais costeiros e algúnsdo interior de Ourense e Lugo.No parque natural a súa presenza é permanente e aparentementerestrinxida á lagoa de Vixán. Escóitase con frecuencia reclamandono carrizal, e cando o nivel da auga é suficientemente baixa, éposible velo alimentándose nas beiras lamacentas. Ao longo daprimavera de 2006 confirmouse a súa cría, estimando o núcleoreprodutor en 4-6 parellas. En canto ao período invernal, a súa difi-cultade de detección fai que se infravaloren os efectivos poboa-cionais. A media dos censos invernais foi de 0,87 ± 0,67 indivi-duos (rango 0-10), pero a metodoloxía dos censos de xaneiro noné axeitada para a súa cuantificación.


-- -- --

34


GGaalliiññaa ddee rrííoo, Gallineta común, Gallinula chloropus

É un rálido moi común como repro-dutor na península Ibérica, sedenta-rio e con invernantes do norte e cen-tro de Europa. Aparece ligado a todotipo de brañais con augas estanca-das ou lentas e unha axeitada cober-tura vexetal, evitando ambientessalinos e oligotróficos. En Galicia écomún en brañais lóticos e lénticosque presenten algunha vexetaciónde macrófitos.No parque natural está presente todoo ano, cunha distribución circunscritaá lagoa de Vixán. Na primavera de

2006 confirmouse a súa cría e estimou unha poboación reprodu-tora en 5-7 parellas. A cifra media de invernantes foi de 2,4 ± 0,84exemplares (rango 0-10), aínda que polo seu comportamento dis-creto semella moi probable que estes censos infraestimen o núme-ro real presente. De feito, existen observacións outonais nestalagoa de até 50-60 exemplares.


-- -- --

35

Guía das aves

GGaalliiññoollaa nneeggrraa ccoommúúnn, Focha común, Fulica atra

Na península Ibérica é un reprodutorcomún. As aves nativas compórtansecomo sedentarias, malia que con move-mentos dispersivos postxenerativos oufugas por secas. Hai ademais unhaimportante invernada e paso de avesdo norte e centro de Europa. Habita unamplo rango de tipos de brañais, mos-trando preferencia por aqueles quepresentan augas abertas e tranquilascun nivel regular e con boa coberturade vexetación emerxente, así como pre-senza de vexetación somerxida queconstitúe a base da súa alimentación.En Galicia é de cría regular e dispersa, en xeral non moi abundante. A súa distribución no parque natural restrínxese á lagoa de Vixán, ondeao longo da primavera de 2006 se confirmou a súa cría e estimou apoboación reprodutora en 3-5 parellas. A invernada nesta localidadearrebola unha media de 49,73 ± 7,72 exemplares (rango 0-108), exis-tindo un censo máximo de 121 individuos en decembro de 1995.


-- -- --

36


GGaabbiittaa eeuurrooaassiiááttiiccaa, Ostrero euroasiático, Haematopus ostralegus

Limícola invernante común no litoralgalego, cunha pequena poboaciónnidificante na península Ibérica con-centrada en illotes da costa de Lugo eAsturias e no delta do Ebro[17].Localízase preferentemente en zonasde intermareal areoso, onde consumepreferentemente moluscos bivalvos epoliquetos, aínda que tamén existeunha poboación importante en litoralrochoso non estuarino[11]. A poboacióninvernante en brañais costeiros gale-gos oscila entre 1.300-1.500 exempla-res, destacando como localidade máis

relevante a ría de Arousa. Nesta a dinámica estacional caracterízasepor unha entrada de efectivos a partir de setembro-outubro, máximoinvernal en xaneiro-febreiro e partida de invernantes entre finais defebreiro e marzo[7]. No parque natural é unha limícola non reprodutora, presente sobretodo en outono e inverno, se ben algúns inmaduros poden perma-necer durante a primavera e incluso en meses estivais. A media deinvernantes censados foi de 26,9 ± 67,23 exemplares (rango 0-79).Atópase preferentemente na praia, incluída a canle de desaugadoi-ro da marisma do Carregal, e tamén nas rochas do extremo sur doespazo natural. Tamén poden observarse exemplares buscando ali-mento non intermareal existente na marisma do Carregal, sobretodo na parte máis próxima á conexión co mar.


VVUU**IIEE IIEE NNTT

37

Guía das aves

PPeerrnniilleeiirroo ccoommúúnn, Alcaraván común, Burhinus oedicnemus

Limícola de actividade fundamental-mente crepuscular ligada a mediosabertos, especialmente páramos epasteiros. Amplamente distribuídapolo interior de España, a área de críaen Galicia concéntrase en zonas con-cretas do interior de Lugo e Ourense,cunha única poboación costeira situa-da no parque natural[5]. A poboacióngalega foi estimada en 40 parellas[5],aínda que existe un gran déficit deinformación, sendo posible a existen-cia doutros núcleos de cría non des-critos. Os pernileiros peninsularesparecen ser fundamentalmente sedentarios, mais en inverno che-gan á península efectivos procedentes doutros países europeos.A poboación nidificante no parque natural é extremadamente singu-lar, pola súa persistencia interanual, illamento xeográfico respecto aoutros núcleos de cría e carácter único na costa galega. Na primaverade 2006 esta poboación foi de 5-7 parellas, localizadas na zona dedunas grises situada ao norte da marisma do Carregal e ao sur da súacanle de desaugadorio. A situación dos seus niños no chan e o seucarácter retraído fainos vulnerables respecto ao tránsito humano e pre-senza de cánidos, dous factores que deben ser estritamente controla-dos para evitar perdas de ovos e/ou polos. En inverno poderían entrarneste espazo natural exemplares extraibéricos, aínda que se descoñe-ce o comportamento das aves locais tras o período de cría.


VVUU IIEE NNTT

38


PPííllllaarraa rreeaall, Chorlitejo grande, Charadrius hiaticula

Limícola invernante na penínsulaIbérica, ligada fundamentalmente abrañais costeiros malia que con presen-za máis ou menos ocasional en zonasde interior. A poboación media inver-nante en Galicia é da orde de 500-600exemplares, destacando como localida-de principal a ría de Arousa. A dinámi-ca estacional nesta ría caracterízasepola entrada de efectivos desde finaisde xullo, con máximo anual en decem-bro e partida de invernantes entrefinais de febreiro e marzo[7]. O paso pre-nupcial de exemplares invernantes no

sur peninsular e África evidénciase en abril e maio[13], alén de que acantidade de aves sedimentadas adoita ser baixa. No parque natural é un invernante escaso, cunha media de 4,1 ± 1,17exemplares (rango 0-14). Estes localízanse fundamentalmente nadesembocadura da marisma do Carregal, aínda que en baixamartamén poden buscar alimento no intermareal da praia. Normalmenteaparece asociado a outras pequenas limícolas, sendo habitual a for-mación de pequenos grupos mixtos con píllaras papudas e pilros cur-libicos. Durante o outono e paso primaveral é frecuente a observa-ción de efectivos sedimentados, xeralmente en escaso número, tantona fronte de praia como na marisma do Carregal.


IIEE IIEE --

PPííllllaarraa ppaappuuddaa, Chorlitejo patinegro, Charadrius alexandrinus

Limícola predominantemente costei-ra, aínda que no centro e sur deEspaña e outras zonas europeasocupa brañais interiores. A poboa-ción nidificante española sitúasepreferentemente na costa mediterrá-nea e Andalucía, mentres que nolitoral cántabro-atlántico do norte apoboación é exigua e atópase unica-mente nun reducido número depraias de Galicia. Esta poboacióngalega cifrouse en 60-70 parellas[15].Ao igual que outras limícolas depequeno tamaño, esta especie ali-méntase preferentemente de pequenos crustáceos e poliquetos.A poboación reprodutora neste espazo natural é unha das máisimportantes do contexto galego, cifrándose en 2006 en 12 pare-llas. Os niños, depresións simples na area, sitúanse ao longo detoda a fronte da praia e tamén no cordón dunar, cunha tenden-cia á súa concentración na desembocadura da marisma doCarregal. O balizamento dos niños por parte do persoal do par-que natural contribuíu a evitar perdas asociadas ás pisadashumanas, aumentando ademais a conciencia dos usuarios dapraia acerca da necesidade de evitar molestias sobre adultos epolos que poidan derivar en destrución de niños ou mortalidadexuvenil. Neste sentido, un factor de risco durante a reproducióne de fonte de perturbacións é a presenza de cans na praia. Osdatos dispoñibles suxiren que a poboación local adoita abando-nar o parque natu-ral en períodoinvernal, regresan-do en febreiro paracriar. Alén disto, endeterminados anosalgúns exemplarespoden permaneceren inverno (mediado censo de xanei-ro = 1,6 ± 0,78exemplares, rango0-10).

39

Guía das aves


VVUU IIEE VVUU

40


PPííllllaarraa ddoouurraaddaa eeuurrooppeeaa, Chorlito dorado común,Pluvialis apricaria

Limícola invernante en España, locali-zándose preferentemente en pasteiroshúmidos interiores e tramos costeirosatlánticos. A poboación invernante enGalicia mostra grandes fluctuaciónsinteranuais, con entradas importantescon ocasión de ondas de frío conti-nentais e baixas cifras en invernosmáis temperados. Na costa presentanormalmente escasos efectivos, locali-zados principalmente en cordónsdunares e prados. A poboación inver-nante na ría de Arousa está vinculadaesencialmente aos cordóns dunares da

Lanzada e Corrubedo. A entrada de efectivos invernantes nesta ríaten lugar a partir de finais de agosto, con máximo invernal enxaneiro e partida de invernantes en febreiro[7]. A poboación media invernante no parque natural foi de 128,1 ±33,9 exemplares (rango 0-366). Estas aves distribúense polo cordónde dunas grises, zona onde buscan o seu alimento, aínda que máisraramente tamén poden observarse no espazo intermareal doCarregal. O amplo rango existente nos censos de xaneiro mostra agran variabilidade interanual na entrada de efectivos, sendo sobretodo importante con ocasión de ondas de frío continentais.


IIEE IIEE --

41

Guía das aves

PPííllllaarraa cciinncceennttaa, Chorlito gris, Pluvialis squatarola

Ao igual que a píllara dourada euro-pea, é esta unha limícola invernante napenínsula Ibérica, localizándose prefe-rentemente os seus efectivos na costaatlántica[8]. A poboación galega oscilaentre 2.500 e 3.000 exemplares, des-tacando como localidade principal aría de Arousa. As súas preferencias dehábitat céntranse en zonas de interma-real lamacento ou lamacento-areoso,onde busca os poliquetos e pequenoscrustáceos que constitúen a súa dieta.A dinámica estacional en Arousa carac-terízase por unha entrada masiva deefectivos a partir de outubro, máximo invernal en xaneiro-febreiro eposterior descenso de efectivos até alcanzar un mínimo anual enxuño[7]. O paso prenupcial mostra un máximo temperán en febreiroe outro tardío na segunda metade de abril[13].No parque natural localízase ao longo da fronte de praia e, preferen-temente, na desembocadura da marisma do Carregal e intermarealinterior. A poboación media invernante foi de 14,3 ± 3,53 exemplares(rango 0-54). A sedimentación de migrantes primaverais na fronte depraia e intermareal do Carregal ten lugar sobre todo en maio, sendo fre-cuente daquela a observación de exemplares en plumaxe nupcial.


IIEE IIEE --

42


PPiillrroo bbuulleebbuullee, Correlimos tridáctilo, Calidris alba

Limícola invernante na penínsulaIbérica, preferentemente en litoral are-oso aínda que tamén se encontra ensubstratos lamacento-areosos. Busca assúas presas, pequenos crustáceos epoliquetos, na liña de marea, movén-dose rapidamente co fluxo e refluxo daauga. A poboación galega en inverno éescasa, da orde de 300-400 exempla-res. Na ría de Arousa a entrada de efec-tivos postreprodutores ten lugar xadesde agosto, con pico de invernantesen xaneiro e partida en febreiro-marzo[7]. O paso migratorio prenupcial

pode ser cuantitativamente moi importante en certos anos[23] emanifesta a súa máxima intensidade cara a mediados de maio[13].A poboación invernante no parque natural foi reducida, cunhamedia de 17,9 ± 3,82 exemplares (rango 0-45). Estes exemplaresobsérvanse alimentándose na liña de marea, mostrando preferenciapola praia da Ladeira. A migración prenupcial é evidente sobre todocara a mediados de maio, presentando nese momento moitos indi-viduos a librea nupcial. Do mesmo xeito que as outras limícolas pre-sentes na fronte de praia, este pilro é sensible ás perturbacións oca-sionadas pola presenza de cans neste ambiente.


IIEE IIEE --

43

Guía das aves

PPiillrroo ccuurrlliibbiiccoo, Correlimos común, Calidris alpina

É unha das limícolas máis comúns eninverno e non nidifica na penínsulaIbérica. Frecuenta principalmente bra-ñais costeiros, seleccionando substra-tos lamacento-areosos ou lamacentos,se ben tamén se encontra en praiasabertas de area fina. A poboacióninvernante en Galicia oscila ao redor de10.000 exemplares, destacando comolocalidade principal a ría de Arousa. Adinámica estacional nesta ría caracterí-zase por unha escasa sedimentación deexemplares postreprodutores en agos-to e setembro, entradas importantes deinvernantes en outubro e, principalmente, novembro, máximo inver-nal en xaneiro e partida de invernantes durante marzo e principiosde abril[7]. Existe unha sedimentación non moi numerosa de migran-tes prenupciais entre mediados de abril e mediados de maio[13],época onde moitos exemplares presentan a plumaxe nupcial. No parque natural é unha das limícolas máis numerosas en inverno,aínda que as cantidades son sempre limitadas. A poboación invernan-te foi de 28,9 ± 7,08 individuos (rango 0-100) e atópase principal-mente no intermareal da marisma do Carregal e desembocadura, ade-mais de que tamén poden observarse aves ao longo da fronte de praia.Esta distribución é semellante á existente en meses primaverais ououtonais, períodos migratorios durante os cales este pilro adoita for-mar bandos mixtos con pilros bulebule e outras limícolas pequenas.


IIEE IIEE --

44


BBeeccaacciinnaa ccaabbrraa, Agachadiza común, Gallinago gallinago

É unha limícola fundamentalmenteinvernante en gran parte da penínsu-la Ibérica, aínda que existe unhapequena poboación nidificante loca-lizada en brañais continentais do cen-tro de España, norte de Portugal eGalicia[24]. Debido á súa dispersióninvernal e hábitos discretos, os censostradicionais son inadecuados paraobter estimas de abundancia, desco-ñecéndose o tamaño da poboacióninvernante en Galicia. En períodopostreprodutivo esta especie atópaseen pasteiros higrófilos, charcas, bor-

dos de lagoas e marismas mareais. Na ría de Arousa a entrada deefectivos postreprodutores ten lugar a partir de finais de agosto,permanecendo os invernantes até marzo-abril[7].No parque natural localízase principalmente na marisma do Carregale bordos da lagoa de Vixán, malia que tamén poden levantarseexemplares nas charcas estacionais que se forman no cordón dedunas grises. Non é unha limícola especialmente gregaria, polo quesoen observarse exemplares illados ou, como moito, pequenas agre-gacións inferiores a 10 individuos.


EE** -- EENN

45

Guía das aves

MMaazzaarriiccoo rraabbiippiinnttoo, Aguja colipinta, Limosa lapponica

É unha limícola invernante na penínsu-la Ibérica, distribuída maioritariamentena vertente atlántica[8]. Atópase enbrañais costeiros, preferindo substratoslamacentos ou lamacento-areosos ondebusca o alimento, constituído por poli-quetos e pequenos crustáceos e molus-cos. A poboación invernante en Galiciaoscila entre 600 e 900 exemplares,sendo de novo a ría de Arousa a princi-pal localidade. Nesta ría a entrada deefectivos invernantes prodúcese a partirde setembro, cun máximo invernal endecembro-xaneiro e partida de efecti-vos en marzo[7]. A escasa importancia da sedimentación prenupcialen Galicia[13] suxire que as aves europeas efectúan voos sen escalasdesde o litoral africano aos brañais costeiros dos Países Baixos[8].No parque natural é unha limícola de efectivos moi escasos, sendoa poboación invernante de 1,47 ± 0,65 exemplares (rango 0-8).Encóntrase principalmente asociada ao intermareal da marisma doCarregal e a súa desembocadura. O paso migratorio primaveral émoi pouco evidente, aínda que adoita proporcionar a ocasión deobservar exemplares con plumaxe nupcial.


IIEE IIEE --

46


MMaazzaarriiccoo cchhiiaaddoorr, Zarapito trinador, Numenius phaeopus

É esta unha limícola non nidificante napenínsula Ibérica e de invernada maio-ritaria en cuarteis africanos. En Galiciapode verse principalmente en pasosmigratorios, aínda que existe unhapequena poboación invernante locali-zada en brañais costeiros e que podesituarse ao redor de 100 exemplares.Durante a migración sedimentan enhábitats variados, incluíndo tantosubstratos de intermareal como cor-dóns dunares. A dinámica estacionalna ría de Arousa caracterízase por unpaso postnupcial entre finais de xullo e

outubro, moi escasos efectivos invernantes e paso prenupcial nasegunda quincena de abril[7,13].No parque natural atópase sobre todo durante a migración prenup-cial, meses de abril e maio, época na que poden observarse exem-plares buscando alimento no cordón dunar, fronte de praia e maris-ma do Carregal. En inverno pode permanecer algún exemplar (mediade invernantes = 0,3 ± 0,21 exemplares, rango 0-3). En paso pos-tnupcial tamén sedimentan exemplares, aínda que este paso é cuan-titativamente menos manifesto que o prenupcial.


IIEE IIEE --

47

Guía das aves

MMaazzaarriiccoo ccuurrllíí, Zarapito real, Numenius arquata

Na península Ibérica compórtase comoinvernante, se ben existe unha exiguapoboación nidificante, de gran interesebioxeográfico, localizada en pasteiroshigrófilos da Terra Chá lucense[20]. Alénde que é unha limícola máis abundan-te en brañais costeiros con esteiro,tamén se encontra en litoral aberto emáis limitadamente en zonas húmidascontinentais. A poboación invernanteen Galicia supera os 2.000 exemplares,destacando as rías de Arousa eOrtigueira como zonas de maioresefectivos. A dinámica estacional enArousa caracterízase pola existencia de sedimentación postnupcialdesde principios de xullo, aínda que o groso de invernantes locaiscomeza a chegar en outubro. O máximo invernal acontece xeral-mente en xaneiro e a partida destes exemplares entre finais defebreiro e marzo[7].No parque natural a poboación invernante foi de 32,5 ± 5,34exemplares (rango 0-59). Obsérvanse principalmente na marismado Carregal, aínda que tamén as aves buscan alimento no cordóndunar e fronte de praia. En paso prenupcial e postnupcial é unhalimícola de presenza constante aínda que con escasos efectivos,permanecendo incluso algunhas aves non reprodutoras durantetoda a primavera e verán.


EE** IIEE EENN

48


BBiilluurriiccoo ccoommúúnn, Archibebe común, Tringa totanus

Na península Ibérica é un reprodutorcomún, principalmente en brañais docentro e sur de España. En Galicia noncría mais é un invernante común, cunhapoboación media da orde de 500-800exemplares. Atópase sobre todo en bra-ñais costeiros con esteiro, destacandode novo a ría de Arousa como localida-de de referencia. Nesta a entrada deefectivos sedimentados en migraciónpostnupcial ten lugar desde finais dexullo, mentres que o groso de invernan-tes locais se observa desde outubro. Opico de invernada ten lugar en xaneiro-

febreiro e a partida de invernantes ao longo de marzo[7]. O paso pre-nupcial ten lugar ao longo de abril, aínda que en cantidades limitadas. No parque natural a poboación invernante foi moi escasa (0,1 ± 0,1exemplares, rango 0-1), ao igual que a cantidade de individuosobservados en meses outonais e primaverais. Esta limícola gusta defrecuentar marismas mareais, polo que neste espazo natural encón-trase principalmente na do Carregal.


-- -- VVUU

49

Guía das aves

BBiilluurriiccoo ppaattiivveerrddee, Archibebe claro, Tringa nebularia

Esta limícola non cría na penínsulaIbérica, mais é común en pasos migra-torios e invernada. Frecuenta preferente-mente brañais costeiros, pero tamén seatopa, en cantidades menores, en zonasde interior. A poboación invernante enGalicia pode situarse no entorno de200-300 exemplares, aínda que a súatendencia a dispersarse e explotarmedios variados, que inclúen intermare-al areoso e lamacento mais taménmarismas mareais, posiblemente leve aunha infraestimación de efectivos. Adinámica estacional en Arousa caracte-rízase pola chegada de exemplares desde mediados de xullo, máximasedimentación entre mediados de setembro e outubro, pico invernalen decembro-xaneiro e partida de efectivos en marzo[7]. O paso pre-nupcial é escaso e mostra un pico en abril[13]. É posible que algúnsexemplares veraneantes permanezan toda a primavera e verán.Do mesmo xeito que na maioría de limícolas, os efectivos invernan-tes no parque natural localízanse na marisma do Carregal e a súadesembocadura, hábitats que tamén son os preferidos o resto doano. A media de invernantes foi de 5,3 ± 0,94 exemplares (rango 0-12). É unha especie pouco gregaria en zonas de alimentación e ten-den a verse exemplares solitarios ou, como moito, formando peque-nos grupos laxos.


IIEE IIEE --

50


BBiilluurriiccoo bbaaiillóónn, Andarríos chico, Actitis hypoleucos

Cría de maneira dispersa por ríos earroios de toda a península, sendomáis común nos pisos montano e coli-no da metade norte[6]. En inverno che-gan numerosos efectivos extraibéri-cos, malia que pola súa distribución,tanto en augas continentais comolitorais, como polos seus hábitospouco gregarios, non poden ser ade-cuadamente cuantificadas mediantecensos tradicionais[8]. En Galicia críade forma moi localizada, mais écomún en pasos migratorios e inver-nada. A dinámica estacional na ría de

Arousa caracterízase por entrada de efectivos desde mediados dexullo, con máximos de sedimentación na segunda quincena deagosto e finais de outubro, e migración prenupcial con máximoentre finais de marzo e principios de maio[12].No parque natural atópase durante grande parte do ano, alén deque sempre en escaso número, con exemplares dispersos tanto polamarisma do Carregal como nas zonas de rochas do extremo sur. Apoboación media censada en inverno foi de 0,9 ± 0,25 individuos(rango 0-3).


IIEE IIEE --

51

Guía das aves

PPííllllaarraa rriissccaaddaa, Vuelvepiedras común, Arenaria interpres

Trátase dunha limícola non nidificantena península Ibérica, migrante e inver-nante exclusivamente costeira. A pobo-ación presente en Galicia en invernolocalízase preferentemente en litoralrochoso sen esteiro, aínda que taménpoden observarse aves en brañais conesteiro e praias. A poboación galegaque non está en esteiros foi estimadaen 550-600 exemplares[11]. A dinámicaestacional en Arousa caracterízase polachegada de migrantes a partir de finaisde agosto, con máximo invernal endecembro-xaneiro e partida de inver-nantes en marzo[7].Debido á súa preferencia por medio rochosos, a presenza no parquenatural durante o inverno limítase a escasos exemplares nas zonasde rocha dos extremos norte e sur da praia. A poboación mediainvernante foi de 1,1 ± 0,66 aves (rango 0-10). En pasos migratoriosé máis frecuente a súa observación na fronte de praia, alimentán-dose nos amoreamentos de algas deixados pola marea. En paso pre-nupcial, evidente sobre todo en maio e principios de xuño, os exem-plares sedimentados adoitan presentar plumaxe nupcial.


IIEE IIEE --

52


GGaaiivvoottaa cchhoorroonnaa ccoommúúnn, Gaviota reidora, Larus ridibundus

Cría en localidades do centro e metadeoriental da península. En Galicia com-pórtase como invernante con esporádi-cos episodios de nidificación[6] eencóntrase principalmente en brañaiscosteiros, aínda que tamén frecuentaembalses e lagoas interiores. A poboa-ción invernante na nosa comunidade éda orde de 20.000-25.000 exempla-res, destacando as rías, entre elas a deArousa, como principais zonas de aco-llida. A dinámica estacional caracterí-zase pola entrada de efectivos extrai-béricos desde setembro e a partida

entre febreiro e marzo[6], aínda que non reprodutores permanecendurante todo o ano en moitos brañais galegos.No parque natural está presente case todo o ano, aínda que non cría.A partir de xuño comezan a chegar os primeiros adultos dos cuarteisde cría europeos, e en xullo aparecen xuvenís nados no ano.Permanecen até a primavera (marzo-abril), cando parten de novo caraás áreas de cría, malia que poden quedar algúns individuos a pasar aépoca estival. Pódese observar por toda a praia, mais mostra queren-za polas desembocaduras do Carregal e Vixán e, en días de temporal,tamén en terras de labor periféricas. As máximas concentracións acon-tecen en outono, coincidindo con fluxos migratorios. A cifra media deinvernantes foi de 69,9 ± 15,22 exemplares (rango 8-223).


-- -- --

53

Guía das aves

GGaaiivvoottaa eessccuurraa, Gaviota sombría, Larus fuscus

É unha gaivota con maioría de efecti-vos invernantes de procedencia extrai-bérica, aínda que na costa galegaexiste unha pequena poboación nidi-ficante localizada en illas (arquipéla-gos de Sálvora, Sisargas e Cíes). Estáligada principalmente a brañais cos-teiros, sendo moi escasa en zonas deinterior. A poboación invernante gale-ga cífrase ao redor de 13.000-15.000exemplares, destacando como locali-dade máis relevante a ría de Arousa.Tende a ser máis abundante nas par-tes máis internas das rías, diminuín-do a súa importancia relativa en zonas de litoral onde non haiesteiro e partes externas das rías. Non cría no parque natural, mais a proximidade dun núcleo repro-dutor na illa de Sálvora fai posible a súa observación en época repro-dutora. É máis abundante nos pasos migratorios, sobre todo en díasde temporal cando as aves interrompen o seu fluxo migratorio esedimentan na baía podendo formar bandos numerosos. A ciframedia de invernantes foi de 52,53 ± 10,66 exemplares (rango 0-135). Pódese observar por toda a praia formando grupos heteroes-pecíficos repousando nos bancos intermareais do Carregal, na súadesembocadura e na da lagoa de Vixán, así como nas dunas adxa-centes a ambos brañais.


-- -- --

54


GGaaiivvoottaa ppaattiiaammaarreellaa, Gaviota patiamarilla, Larus michaellis

Cría por todo o litoral ibérico, aínda queGalicia alberga aproximadamente ametade da poboación peninsular. Éunha especie maioritariamente seden-taria, especialmente en adultos, condispersión de inmaturos que pode pro-vocar a colonización de novas áreas decría. En período reprodutivo prefire cos-tas e acantilados rochosos, dunas epraias, salinas, marismas e, en ocasións,tellados. Tamén pode aparecer en bra-ñais continentais, como embalses e ríos. No parque natural é de presenza per-manente, aínda que na primavera de

2006 non se confirmou a súa cría e non existen datos anteriores queindiquen a súa reprodución no mesmo. A poboación media inver-nante foi de 2.336 ± 459 exemplares (rango 136- 6851). A súa con-dición de especie xeral e oportunista fai que se poida ver explotan-do calquera dos medios presentes neste espazo natural, frecuentan-do as augas costeiras, dunas, terras de labranza, etc. Habitualmenteencóntranse moitos exemplares na lagoa de Vixán e nas charcastemporais bañándose e enfeitando a plumaxe.


-- -- --

55

Guía das aves

GGaaiivvoottóónn aattlláánnttiiccoo, Gavión atlántico, Larus marinus

Especie invernante na penínsulaIbérica, aínda que recentemente citou-se como reprodutora na costa lucense(Illotes dos Farallóns). Como invernan-te aparece na cornixa cantábrica e nafachada atlántica da península Ibérica,rarefacéndose canto máis ao sur.No parque natural é unha especie esca-sa e practicamente presente durantetodo o ano, debido á permanencia deexemplares inmaduros veraneantes. Acifra media de invernantes foi de 2,0 ±0,32 exemplares (rango 0-4). Aparecehabitualmente asociada con outrasespecies de láridos, destacando entre eles polo seu maior tamaño.Tanto a marisma do Carregal como os extremos rochosos da praiason frecuentados pola especie para repousar.


IIEE IIEE --

56


CCaarrrráánn ccrriissttaaddoo, Charrán patinegro, Sterna sandvicensis

Especie costeira fundamentalmentemigradora, moi común en Galicia enambos pasos e en invernada. As princi-pais áreas de cría localízanse noAtlántico norte, Báltico, Mar Negro eCaspio. España conta con dúas locali-dades de cría no litoral mediterráneo.Fóra do período reprodutivo dispérsasepola costa en busca de augas cálidas,frecuentando desembocaduras, praias,rías e costas rochosas. A dispersiónpostnupcial é rápida, de maneira queen xuño xa se poden ver en Galicia gru-pos familiares nos que se produce o

achegamento de alimento dos proxenitores aos xuvenís. No parque natural encóntrase tanto na franxa costeira como nascanles da marisma do Carregal, en busca dos pequenos peces queconstitúen a súa dieta. Tamén é moi fácil ver individuos ou peque-nos grupos repousando nos bancos de area ou na fronte de praia. Éunha especie de invernada regular, cunha media de 10,3 ± 2,70exemplares (rango 0-39).


IIEE IIEE NNTT

57

Guía das aves

AArraaoo rroommeeiirroo, Alca común, Alca torda

Ave peláxica invernante na costa ibéri-ca. Cría no norte de Europa e as pobo-acións europeas máis importanteslocalízanse en Islandia, Escandinavia enas Illas Británicas. Ás costas dapenínsula Ibérica comezan a chegar osprimeiros exemplares en setembro. Oregreso ás colonias de cría prodúcesedesde febreiro até maio. En Galicia éunha especie invernante, aínda quetamén moi abundante nos pasosmigratorios. No parque natural pódese observarnas augas costeiras ao longo de toda abaía, aínda que o seu carácter peláxico fai que moitas veces sesepare da costa e sexa difícil a súa detección. Durante os pasosmigratorios o cabo Corrubedo é un bo lugar para a observación dofluxo de migrantes. A cifra media de invernantes foi de 0,8 ± 0,33exemplares (rango 0-4), se ben as preferencias da especie fanpouco útil o censo de xaneiro tradicional para rexistrar o númeroreal de aves presentes. Con ocasión de temporais fortes ou episo-dios de contaminación mariña é frecuente o achado de aves mor-tas ou moribundas na fronte de praia.


IIEE IIEE --

58


PPoommbboo ttoorrccaazz, Paloma torcaz, Columba palumbus

Pomba sedentaria ben distribuída enEspaña. En Galicia é común, criandodesde o nivel do mar até 1.500 m de

altitude, en bosques mixtos, caducifolios e terras de labor. No parquenatural ocupa zonas con arborado e soutos en toda a orla que rodeaao complexo dunar, faltando fundamentalmente en cuadrículas deduna e praia. Cría desde febreiro até xuño, sendo fácil ver os voosterritoriais que os machos fan ao redor da zona de nidificación. Nobosque mixto obtívose unha densidade primaveral de 9,02 ± 2,85aves/10 ha, superior á descrita para piñeirais costeiros galegos[3] e deinterior[10]. En período postreprodutivo pódense observar nutridosbandos en terras de labranza do parque natural e zonas periféricas.


IIEE -- --

RRuullaa ttuurrccaa, Tórtola turca, Streptopelia decaocto

Actualmente localízase na prácticatotalidade da península Ibérica. EnGalicia está amplamente distribuída,aínda que os maiores efectivos atópan-se en cidades costeiras como Vigo e ACoruña. É moi tolerante á presenzahumana, habitando parques e zonasarboradas nas proximidades de núcleospoboados. Trátase dunha especie depresenza permanente no parque natu-ral. Aparece vinculada ás zonas habita-das da Ladeira, O Vilar e Vixán, asícomo ás naves industriais situadas aosur do parque natural.


-- -- --

59

Guía das aves

RRuullaa ccoommúúnn, Tórtola europea, Streptopelia turtur

Especie estival distribuída de forma des-continua e heteroxénea por toda aEspaña peninsular. En Galicia é común eatópase en practicamente todo o terri-torio, aínda que se rareface na montaña.No parque natural é común, ocupandohábitats en mosaico, con presenza dearborado, sebes e cultivos así comozonas de piñeiral aberto. Aparece napráctica totalidade de cuadrículasexcepto nas correspondentes ao sistemaduna-praia e aos espazos abertos da

marisma doCarregal. Adensidade primaveral en bosque mixto foide 6,0 ± 3,83 aves/10 ha, semellante áatopada en cultivos arborados do interior deGalicia[10]. A medida que avanza o veránpódense observar congregacións en zonasde cultivo e pasteiros. A partida de migran-tes ten lugar entre agosto e setembro.


-- -- VVUU

CCuuccoo ccoommúúnn, Cuco común, Cuculus canorus

Especie estival que se localiza en todotipo de hábitats forestais con inde-pendencia da súa composición especí-fica e da súa estrutura, evitando osespazos excesivamente despexados.En Galicia é común e está ben repar-tido por todo o territorio. Está presen-te no parque natural desde marzo,sendo máis frecuente escoitar o seucanto entre abril e xullo. En agosto esetembro parten na súa migracióncara a África subsahariana. A súa con-duta de parasitismo de niño fai que semanifeste como unha especie ubicuae móbil, podendo ser observada na práctica totalidade das cuadrí-culas arboradas ou con presenza de matagueira.


IIEE IIEE --

CCuurruuxxaa ccoommúúnn, Lechuza común, Tyto alba

É unha estrixiforme sedentaria, proclivea utilizar edificios (casas abandonadas,torres de igrexas, pombais, etc.) e, enmenor medida, ocos de árbores ou can-tís. A pesar do seu papel positivo nocontrol de roedores, ten sido perseguidapolos seus hábitos antropófilos e a exis-tencia de crenzas infundadas sobre osseus costumes. No parque natural loca-lizouse na primavera de 2006 nos bor-dos norte,oriental emeridional,caracteriza-

dos pola presenza de construcións huma-nas onde pode ocultarse de día e situar oniño. A tenor da distribución de contac-tos obtida nas escoitas nocturnas efec-tuadas, a poboación local pode estimarseen 5-7 parellas.

60



IIEE IIEE --

MMoouucchhoo ddaass oorreellllaass, Autillo europeo, Otus scops

É a única estrixiforme estival e a demenor tamaño das presentes enGalicia, consumidora de insectos epequenos vertebrados. Localízaseprincipalmente na metade meridionalde Galicia, escaseando no extremonorte da Coruña e Lugo. Nidifica enbosques pouco densos e tamén enparques arborados e xardíns, situandoo seu niño en ocos de árbores. No par-que natural localizouse na primaverade 2006 en dúas cuadrículas dobordo oriental, caracterizadas ambaspor presentar bosque mixto de conífe-

ras e caducifolio. A tenor dos contactos obtidos, a poboaciónreprodutora pode estimarse en 2-3 parellas.


IIEE IIEE --

61

Guía das aves

MMoouucchhoo ccoommúúnn, Mochuelo europeo, Athene noctua

É unha estrixiforme sedentaria, típicade espazos abertos e localizada prefe-rentemente en zonas con penedos,bordos de bosques e zonas agrícolas.En Galicia, ao igual que noutras par-tes de Europa, sufriu unha forte regre-sión nas últimas 2 décadas, achacadaá acción dos insecticidas e cambiosnos usos agrícolas. No parque naturallocalizouse na primavera de 2006 nazona de dunas grises ao leste da dunamóbil, nas proximidades do Centro deRecepción e no extremo sur. En con-xunto parece preferir as zonas de eco-tono bosque-cordón dunar que teñanpenedos. A tenor dos contactos podeestimarse unha poboación local de 3-5 parellas.


IIEE IIEE --

AAvveennooiitteeiirraa cciinncceennttaa, Chotacabras europeo, Caprimulgus europaeus

Especie estival de costumes solitarias,hábitos crepusculares ou nocturnos edieta aeroplanctófaga. Encóntraseprincipalmente en zonas abertas conarborado disperso e cobertura dematagueira. De día permanece repou-sando no chan, camuflado grazas ácoloración críptica da súa plumaxe.Esta especie chega ao parque naturalentre a segunda quincena de marzo ea primeira de abril. Localízase portodo o cordón de dunas grises e bos-que aberto da periferia, sendo moifácil de detectar nos meses estivais polo seu canto crepuscular. Apoboación local pode estimarse no rango de 8-12 parellas.


IIEE IIEE --

62


VVeenncceelllloo ccoommúúnn, Vencejo común, Apus apus

É unha ave estival de costumes antro-pófilas, xa que o groso da poboaciónibérica nidifica en construcións huma-nas e só unha pequena porcentaxe uti-liza acantilados ou ocos de árbores. EnGalicia está ben distribuído e é moinumeroso. Pasa en voo gran parte dasúa vida e ten unha dieta aeroplanctó-faga. No parque natural non nidifica,aínda que si ofai en edifi-cios próximosaos seus lími-tes. Durante

todo o período reprodutivo é unha especiefrecuente no espazo aéreo deste espazonatural, onde moitos exemplares buscan oseu alimento.


IIEE IIEE --

MMaarrttiiññoo ppeeiixxeeiirroo, Martín pescador, Alcedo atthis

Ave sedentaria característica de brañais,de costumes solitarias e dieta ictiófaga.Para criar necesita medios dulceacuícolaslóticos non contaminados, con augassomeras, transparentes e non turbulentase con ribeiras cubertas de árbores ouvexetación palustre que proporcionenabundantes perchas para pescar. En inver-no frecuenta tamén brañais costeirosmariños. Precisamente no parque naturalcompórtase como tipicamente invernan-te, presente aproximadamente desdesetembro a febreiro. Os exemplares fre-cuentan tanto a marisma do Carregal

como a lagoa de Vixán, e con certa paciencia poden verse pousados oute-ando a superficie en busca dos pequenos peixes que constitúen a dieta.


IIEE IIEE --

63

Guía das aves

BBuubbeellaa ccoommúúnn, Abubilla, Upupa epops

Especie esti-val de colora-ción incon-fundible, conpico longo ecurvado edieta insectí-vora. Mostra

preferencia por ambientes termófilos eatópase en zonas de bosque aberto,áreas de matagueira, cultivos e forma-cións dunares. Sitúa o niño en buracosde árbores ou muros. En Galicia écomún, aínda que escasea no terzonorte e falta tamén en zonas de montaña. No parque natural é unhaave común, presente desde marzo a setembro-outubro. Busca ali-mento no cordón de dunas grises e nidifica en ocos de muros e árbo-res da orla máis externa do parque. No cordón de dunas grises obtí-vose na primavera de 2006 unha densidade de 1,34 ± 0,86 aves/10ha, sensiblemente superior ás mencionadas en zonas de matagueirado piso supramediterráneo ibérico[6].


IIEE IIEE --

PPeettoo vveerrddeeaall, Pito real, Picus viridis

Ao igual que outros pícidos ibéricos, éunha especie insectívora e forestal,aínda que tende a buscar alimento nochan e encóntrase habitualmente enbosques clareados ou incluso zonascon arborado moi disperso. É sedenta-rio, aínda que se detectaron movemen-tos de curta distancia en época pos-tnupcial de novos dun ano. No parquenatural é unha especie de fácil obser-vación, presente todo o ano e nidifi-cante na orla forestal, aínda que contendencia a buscar alimento no cordónde dunas grises. A densidade primave-ral non se puido calcular debido ao insuficiente número de contac-tos, mais en calquera caso debe ser inferior a 0,5 aves/10 ha.


IIEE IIEE --

64


PPeettoo rreeaall, Pico picapinos, Dendrocopos major

É un pícido seden-tario, aínda quecon posibles des-prazamentos decurto radio, ampla-mente distribuídopor toda Galicia.Frecuenta tantobosques de conífe-ras como caducifolios, alcanzando máxi-mas densidades primaverais neste últi-mo tipo. A diferenza do peto verdeal, sócome nos troncos das árbores e polo seucarácter retraído é de máis difícil obser-

vación. No parque natural está presente todo o ano e cría nas masasde bosque mixto periféricas ao cordón de dunas grises, aínda que enocasións pode observarse en pinos illados existentes en dito cordóndunar. Do mesmo xeito que no caso do peto verdeal o número de con-tactos obtido nos transectos de bosque foi insuficiente para o cálculode densidades, mais esta debe ser inferior a 0,5 aves/10 ha.


IIEE IIEE --

CCoottoovvííaa ppeeqquueennaa, Totovía, Lullula arborea

É o aláudido máis forestal dos presen-tes na península Ibérica, ligado a pas-teiros alternados con matagueiras ebosques abertos. En Galicia é máisabundante na metade meridional,especialmente no sector mediterráneo,rarefacéndose cara ao norte das pro-vincias da Coruña e Lugo. No parquenatural é un paseriforme presente todoo ano e común. Atópase fundamental-mente na zona de ecotono entre o bos-que de coníferas e o cordón de dunasgrises. Na primavera de 2006 obtívoseno cordón de dunas grises, colonizado

parcialmente por coníferas illadas ou pequenos rodais, unha densi-dade de 1,91 ± 0,85 aves/10 ha, superior á mencionada en zonasde matagueira de Galicia[10]. Alén disto esta especie non apareceuno bosque pechado mixto de coníferas e caducifolios.


IIEE IIEE --

65

Guía das aves

LLaavveerrccaa ccoommúúnn, Alondra común, Alauda arvensis

Encóntrase preferentemente en terreosdeforestados con estratos herbáceos earbustivos e cordóns dunares de certaextensión. En Galicia repártese portodo o territorio, desde o nivel do maraté 1.800 m de altitude. É sedentaria na península, aínda quealgúns individuos poden realizar movementos de pequena amplitu-de. No parque natural é o aláudido máis abundante, presente todoo ano e cunha distribución limitada ao cordón de dunas grises. Naprimavera de 2006 obtívose unha densidade de 7,6 ± 1,97 aves/10ha, lixeiramente inferior á citada en breixeiras costeiras de Galicia[3]

pero maior das citadas en matagueiras do interior galego[10] e pas-teiros eurosiberianos[26].


IIEE IIEE --

AAnnddoorriiññaa ccoommúúnn, Golondrina común, Hirundo rustica

É un hirundínido estival, de nidifica-ción marcadamente antropófila eposiblemente o máis abundante dospresentes en Galicia. Está repartidopola totalidade do territorio e apare-ce especialmente vinculado ao mediorural. A Galicia chega en marzo emarcha en setembro-outubro. No par-que natural está presente en dúaszonas do bordo, ambas caracterizadaspola existencia de construcións humanas onde sitúa os seusniños. Debido á súa dieta aeroplanctófaga, tanto os adultos comoos volantóns sobrevoan a práctica totalidade do parque en buscade alimento.


IIEE IIEE --

PPiiccaa ddaass áárrbboorreess, Bisbita arbóreo, Anthus trivialis

Trátase dun paseriforme estival, de dis-tribución ibérica predominantementeeurosiberiana. Mostra preferencia porzonas de pasteiros e matagueiras poucovoluminosas onde se intercalan árboresmáis ou menos illadas. Tamén frecuentabosques poucodensos con soto-bosque claro. EnGalicia é relativa-mente común,escaseando caraao extremo meri-dional. No par-

que natural ten unha distribución limitada ao extremo noroeste ezonas do bordo nororiental, caracterizadas pola existencia de hábitatsde dunas grises con pinos dispersos. A súa localización espacial expli-ca a inexistencia de contactos nos transectos efectuados no cordón dedunas grises, sendo a poboación local de moi poucas parellas repro-dutoras. Os primeiros exemplares instálanse na primeira quincena deabril, abandonando a zona en setembro.

66



IIEE IIEE --

LLaavvaannddeeiirraa vveerrddeeaall, Lavandera boyera, Motacilla flava

É un paseriforme estival que seleccionapreferentemente marismas, salinos,canles de rego e pasteiros húmidos. EnGalicia distribúese irregularmente eestá presente sobre todo en brañaiscosteiros. A súa fenoloxía caracterízasepola chegada de exemplares en abril,aínda que algúns temperáns se obser-van en marzo, e partida tras a críadesde agosto a outubro. No parque

natural aparece ligada á marisma do Carregal e bordo da lagoa deVixán, aínda que tamén se asenta en depresións húmidas intradu-nares colonizadas por vexetación higrófila. No cordón de dunas gri-ses obtívose unha densidade primaveral de 8,1 ± 2,95 aves/10 ha.


IIEE IIEE --

LLaavvaannddeeiirraa bbrraannccaa, Lavandera blanca, Motacilla alba

É unha especie sedentaria de caráctermarcadamente antropófilo. A súa distri-bución aparece ligada á existencia deauga, de terreos despexados onde ali-mentarse e de núcleos de poboaciónhumanos. En Galicia é moi frecuente envilas e cidades, tanto de zonas de litoralcomo de interior e incluso montaña. Noparque natural a súa distribución enépoca de cría é dispersa, encontrándoseen zonas con existencia de pequenoscursos de auga ou charcas. En outono einverno a chegada de efectivos fai máiscomún a súa presenza, sendo posible asúa observación en charcas formadas endepresións intradunares e tamén nafronte de praia, alimentándose de insec-tos presentes entre os amoreamentos dealgas e outros restos.

67

Guía das aves


IIEE IIEE --

CCaarrrriizzoo ccoommúúnn, Chochín, Troglodytes troglodytes

Especie sedentaria ligada a matagueirase marañas de vexetación de lugareshúmidos. É abundante en campías e bos-ques da rexión Eurosiberiana, rarefacén-dose na rexión mediterránea a medidaque se acentúa o seu carácter xérico[26].En Galicia é un paseriforme moi común,presente en todo tipo de formacións dematagueira e sotobosque, tanto litoraiscomo de interior. No parque natural éunha das especies mellor distribuídas enperíodo reprodutivo, ocupando todasaquelas cuadrículas onde existe mata-gueira. A distribución en período postre-produtivo é semellante. Na primavera de 2006 obtívose en zonas debosque mixto unha densidade de 6,48 ± 1,02 aves/10 ha, moi similará descrita para outros bosques da rexión eurosiberiana ibérica[26], maissensiblemente menor á de piñeirais e caducifolios costeiros galegos[3].


IIEE IIEE --

68


AAzzuulleennttaa ccoommúúnn, Acentor común, Prunella modularis

É un paseriforme sedentario, sobre todoabundante na rexión eurosiberiana ibéri-ca, onde ocupa áreas de matagueira ebosques con sotobosque arbustivo. EnGalicia é moi común en zonas de mata-gueira, encontrándose en todo tipo deformacións arbustivas desde a costa ásmontañas orientais. A súa preferenciapolas zonas arbustivas queda reflectidana distribución primaveral detectada noparque natu-ral, xa queestivo ausentedaquelas cua-

drículas de duna sen cobertura de mataguei-ra e tamén de zonas de bosque pechado. Enoutono e inverno prodúcese a chegada deefectivos extraibéricos, encontrándose exem-plares noutras zonas deste espazo natural.


IIEE IIEE --

PPaappoorrrruubbiioo ccoommúúnn, Petirrojo, Erithacus rubecula

Paseriforme presente todo o ano etípico de sotobosque, preferentemen-te con arbustos desenvolvidos. Taménse encontra con frecuencia en sebesde campiñas, hortas e parques. EnGalicia é máis común na rexión euro-siberiana, aínda que está presentedesde a franxa litoral a zonas demontaña. En outono chegan contin-xentes de invernantes extraibéricos equizais se produzan movementos caraao sur de exemplares nativos galegos.No parque natural é unha ave común,ben distribuída en período reproduti-

vo por toda a orla forestada provista de sotobosque. A densidadeprimaveral achada no bosque mixto foi de 3,30 ± 1,93 aves/10ha, menor á descrita para outras localidades do litoral galego ede interior[3,10].


IIEE IIEE --

69

Guía das aves

RRaabbiirrrruubbiioo ttiizzóónn, Colirrojo tizón, Phoenicurus ochruros

Especie sedentaria tipicamente rupí-cola, ligada a cantís, riscos e pedre-gais enclavados en áreas despexadasde calquera rexión ou altitude.Encóntrase moi frecuentemente liga-do a construcións humanas, incluídosedificios de vilas e cidades. En Galiciaé un paseriforme común, presentetanto en vilas e cidades como en hábi-tats pedregosos, desde o litoral a

zonas demontaña .No parquen a t u r a lpresenta unha distribución irregular,ligada a aquelas zonas con existenciade penedos ou construcións humanas.


IIEE IIEE --

CChhaassccoo ccoommúúnn, Tarabilla común, Saxicola torquata

Paseriforme sedentario que habitazonas de matagueira, campías, clarosde bosque, bordos de soutos, cultivos epasteiros con arbustos dispersos. EnGalicia presenta as densidades máisaltas en áreas de monte baixo, bordosarbustivos de campos, penedos provis-tos de matagueira e claros de bosque,encontrándose desde o nivel do maraos cumes das montañas orientais. Noparque natural distribúese polas zonasprovistas de matagueira, incluído granparte do hábitat de dunas grises, maisfalta nas de bosque máis pechadas. Endunas grises obtívose unha densidade primaveral de 1,67 ± 0,97aves/10 ha, sensiblemente inferior á doutros hábitats de mataguei-ra e labranza de Galicia[3,10], aínda que similar a las de zonas de pas-teiro e cultivos arborados da rexión eurosiberiana ibérica[26].


IIEE IIEE --

PPeeddrreeiirroo cciinncceennttoo, Collalba gris, Oenanthe oenanthe

Está ben distribuí-da na metadenorte peninsular,mostrando prefe-rencia por zonasde pasteiro curto edenso, onde haxarochas, tapias ouedificios abandonados para instalar oniño[26]. En Galicia a maioría de efecti-vos nidificantes localízanse en Ourensee enclaves concretos das outras provin-cias. É unha especie estival, migradoratransahariana, con paso prenupcial evi-

dente entre febreiro e maio e outonal entre agosto e novembro. Noparque natural, ao igual que noutros cordóns dunares do litoral gale-go, é un paseriforme observado en ambos pasos migratorios maisque con seguridade non cría. A presenza de exemplares é sobre todoevidente en abril e principios de maio.

70



IIEE IIEE --

MMeerrlloo ccoommúúnn, Mirlo común, Turdus merula

Especie sedentaria, presente en todotipo de formacións boscosas, áreas dematagueira, campos de cultivo e sou-tos, e incluso parques e xardíns, sendoos únicos requirimentos a existencia devexetación arbórea ou arbustiva húmi-da. En Galicia é moi común, encon-trándose desde o litoral a zonas demontaña. No parque natural presentaunha ampla distribución, xa que ocupatanto zonas de bosque con estratoarbustivo como do cordón de dunasgrises provistas dalgunha cobertura dematagueira. A densidade primaveral

achada foi de 0,60 ± 0,38 aves/10 no hábitat de dunas grises e de7,1 ± 2,37 aves/10 ha en bosque mixto. A densidade en duna grisfoi semellante á descrita para pasteiros da rexión eurosiberiana ibé-rica[26] e a de bosque a hábitats comparables do SO de Ourense[10],aínda que moi superior á doutros piñeirais e caducifolios costeiros[3].


-- -- --

71

Guía das aves

TToorrddoo ccoommúúnn, Zorzal común, Turdus philomelos

Este túrdido, dedistribución penin-sular tipicamenteeu ro s ibe r i ana ,encóntrase princi-palmente asociadoa bosques caduci-folios ou mixtos,

aínda que tamén habita campías e valescon hortas ou pequenos arboredos. EnGalicia é nidificante común, mostrandopreferencias de hábitat semellantes ásdescritas. A poboación ibérica compórta-se como sedentaria, mais en inverno che-gan importantes continxentes de exemplares extraibéricos. A distribu-ción primaveral no parque natural está claramente ligada ás zonas debosque mixto e ás escasas manchas de ripisilva e bosque caducifolio. Adensidade achada en medio forestal foi de 1,04 ± 0,45 aves/10 ha,similar á descrita para outros bosques eurosiberianos ibéricos[10,26]. Enoutono e inverno a área de campeo das aves inclúe tamén o cordóndunar, hábitat onde buscan alimento.


-- -- --

TToorrddoo cchhaarrlloo, Zorzal charlo, Turdus viscivorus

É un túrdido forestal que selecciona bos-ques aclarados ou ecotonos forestais. Asúa distribución mostra unha estreitacorrelación negativa coas temperaturas ea densidade do arborado[26]. En Galiciaencóntrase asociado a bosques abertos,con claros de pasteiro ou matagueirapouco denso. A poboación ibérica pare-ce esencialmente sedentaria, aínda quechegan en outono continxentes de avesextraibéricas. No parque natural estápresente todo o ano. Mostra unha distri-bución primaveral parcheada, ligada azonas de ecotono entre bosquetes deconíferas e hábitat de dunas grises. Obtívose unha densidade primave-ral neste último hábitat de 1,45 ± 1,00 aves/10 ha, da mesma ordende magnitude que a descrita para hábitats boscosos ibéricos[3,26].


-- -- --

72


RReeiisseeññoorr ddaa aauuggaa, Ruiseñor bastardo, Cettia cetti

Especie sedentaria que selecciona paracriar soutos e brañais, sempre que avexetación ribeirega sexa enmarañadae relativamente voluminosa. Atópaseen gran parte do territorio galego,tanto litoral como do interior, aíndaque falta nunha ampla franxa daCoruña e Lugo, así como en zonas con-cretas do interior de Pontevedra eOurense. A pesar da existencia de hábi-tats aparente-mente propi-cios, no parquenatural é unha

especie moi escasa. Na primavera de 2006só se detectou no contorno da lagoa deVixán e ao norte do Carregal, onde a nidifi-cación non puido ser confirmada. A distribu-ción en período postreprodutivo parece seresencialmente semellante á primaveral.


IIEE IIEE --

PPiiccaaxxuunnccooss ccoommúúnn, Buitrón, Cisticola juncidis

Especie esencialmente sedentaria conmovementos irruptivos, de preferenciastermófilas, ligada a xunqueiras e her-bais. Ao longo do século XX mostrou napenínsula un proceso expansivo, trunca-do con ocasión de ondas de frío[26]. EnGalicia este proceso manifestouse desdeo litoral cara ao interior, aínda que naactualidade está mellor distribuída polafranxa costeira. No parque natural é unpaseriforme presente todo o ano, locali-zado en gran parte do cordón dunar,marisma do Carregal e lagoa de Vixán.Obtívose unha densidade primaveral en

hábitat de dunas grises de 2,01 ± 0,95 aves/10 ha, comprendidaentre os valores de matagueira (0,80 aves/10 ha) e labranzas conmatagueiras (3,31 aves/10 ha) citados na illa de Ons[14].


IIEE IIEE --

73

Guía das aves

FFuulleeppaa ddooss ccaarrrriizzooss, Carricero común, Acrocephalus scirpaceus

Paseriforme estival, nidificante envexetación palustre de brañais dulcea-cuícolas. En Galicia atópase tanto enlocalidades costeiras como de interior, sendo requisito a presenza deextensións de carrizal. Procedentes dos cuarteis africanos de inver-nada, os primeiros exemplares chegan a Galicia en abril, abando-nando as zonas de nidificación en setembro-outubro. No parquenatural nidifica na vexetación de Phragmites australis da lagoa deVixán, sendo posible que en pasos migratorios sedimenten aquíexemplares de procedencia extraibérica.


IIEE IIEE --

FFuulleeppaa ggrraannddee, Carricero tordal, Acrocephalus arundinaceus

Migrador transahariano dependentede áreas con vexetación palustre des-envolvida que teñan auga, como lago-as, marismas ou bordos de grandesríos[26]. En Galicia presenta unha distri-bución máis localizada que a fulepados carrizos, con cría confirmada enbrañais costeiros e algúns de interior.Ao igual que a fulepa dos carrizoscomún, no parque natural encóntraseasociado ás masas de macrófitos dalagoa de Vixán, cunha poboaciónreprodutora que pode estimarse en 3-6 parellas. Os primeiros exemplaresobsérvanse en abril, abandonando a área entre agosto e setembro.


IIEE IIEE --

74


FFuulleeppaa aammaarreellaa, Zarcero común, Hippolais polyglotta

Paseriforme estival que ocupa paisa-xes semiabertos con árbores disper-

sas, claros e bordos de bosques, sempre que haxa matagueiras,sendo especialmente abundante en soutos ribeiregos[26]. Mostraunha distribución homoxénea por toda Galicia, con chegada deexemplares ao longo de abril e partida en setembro. No parquenatural encóntrase asociado a zonas de vexetación higrófila, situa-das fundamentalmente na periferia da marisma do Carregal etamén no entorno da lagoa de Vixán.


IIEE IIEE --

PPaappuuxxaa mmoonntteessaa, Curruca rabilarga, Sylvia undata

Especie que ocupa principalmenteáreas arbustivas como breixeiras,toxais e piorneiras. En Galicia é unhadas papuxas máis abundantes, tantoen zonas de matagueira costeiracomo do interior. É unha migradoraparcial, aínda que as poboaciónsibéricas son sedentarias e só realizanpequenos desprazamentos estacio-nais e altitudinais que poden con-fundirse coa forte dispersión xuveniltras a cría. No parque natural non éunha especie abundante e presentaunha distribución irregular, ligada ás

zonas de matagueira baixo entremesturadas co bosque abertode coníferas.


IIEE IIEE --

PPaappuuxxaa ccaabbeecciinneeggrraa, Curruca cabecinegra, Sylvia melanocephala

Especie sedentaria de distribución fun-damentalmente mediterránea, aíndaque nas últimas décadas ten experi-mentado un proceso de expansión entodo o norte peninsular. Está asociadaa formacións arbustivas e arbóreas pro-vistas de matagueira. En Galicia ocupaactualmente toda a franxa atlántica,desde a desembocadura do río Miñoaté a costa lucense, penetrando taméncara ao interior de Ourense e, en menormedida, de Lugo. No parque natural

está pre-sente todoo ano e ten unha distribución irregular,ligada a aquelas zonas con matagueirabaixo de Ulex e Rubus, propicias para oseu asentamento.

75

Guía das aves


IIEE IIEE --

PPaappuuxxaa ccoommúúnn, Curruca zarcera, Sylvia communis

Papuxa estival, con presenza naszonas de cría entre abril e setembro,que parece encontrar o seu óptimonas matagueiras asociadas a cerqui-ños e caxigos do piso supramediterrá-neo e na rexión eurosiberiana ibérica.Nesta última, cría de forma máis esca-sa en sebes soleadas con silvas e bor-dos de bosque[26]. En Galicia estáamplamente distribuída, especialmen-te nas provincias de Lugo e Ourense,mais tamén é frecuente en toda afranxa costeira occidental. No parquenatural é escasa e mostra unha distri-bución moi localizada, con presenza en puntos moi concretos doextremo norte, periferia da marisma do Carregal e extremo sur.


IIEE IIEE --

76


PPaappuuxxaa ddaass aammoorraass, Curruca capirotada, Sylvia atricapilla

Ocupa todo tipo de vexetación densamedia ou alta, seleccionando activa-mente o estrato arbustivo con boacobertura e provisto de humidade edáfi-ca. Tamén selecciona bosques de ribeira,mixtos e bordos de campos. En Galiciapresenta unha distribución homoxéneae é esencialmente sedentaria. No par-que natural encóntrase en toda a franxaforestal provista de sotobosque, asícomo en zonas sen estrato arbóreo maiscon matagueira. A densidade primave-ral no bos-que foi de

2,10 ± 0,57 aves/10 ha, semellante ásdescritas para outras formacións darexión eurosiberiana ibérica[26], aíndaque non tan elevada como as documen-tadas en eucaliptais e caducifolios cos-teiros galegos[3].


IIEE IIEE --

PPiiccaaffoollllaass iibbéérriiccoo, Mosquitero ibérico, Phylloscopus ibericus

Paseriforme forestal que selecciona bor-dos de bosque, mixtos, caducifolios oude ribeira. En Galicia distribúese unifor-memente por todo o territorio[4], se benhai indicios de presenza de picafollascomún como reprodutor[14]. O picafollasibérico é aparentemente estival, abando-nando as zonas de cría a finais do veránpara invernar en África. No parque natu-ral a distribución primaveral é parchea-da, ligada a zonas concretas da orlaforestal, cunha densidade de 2,53 ±0,84 aves/10 ha, lixeiramente inferior ádescrita para caducifolios e piñeirais de

Ourense[10]. A tenor da fenoloxía coñecida, en outono e inverno a espe-cie presente nas zonas forestais do parque debe ser o picafollas común.


IIEE IIEE --

77

Guía das aves

EEssttrreelliiññaa rriissccaaddaa, Reyezuelo listado, Regulus ignicapillus

Especie forestal presente en granvariedade de bosques, incluídos xar-díns e parques urbanos, aínda queparece preferir os de coníferas.Alcanza as maiores abundancias enmasas forestais da rexión eurosiberia-na ibérica e piso supramediterráneo.No parque natural está presente todoo ano e encóntrase distribuído portoda a orla forestal de bosque mixto.En primavera atopouse unha densida-de de 4,0 ± 2,83 aves/10 ha, inferior

ás descri-tas parapiñeirais mixtos do sur de Ourense[10],mais moi semellante ás documentadaspara outros bosques eurosiberianosibéricos[26]. En período postreprodutivoadoita formar bandos mixtos con dife-rentes especies de páridos.


IIEE IIEE --

PPaappaammoossccaass nneeggrroo, Papamoscas cerrojillo, Ficedula hypoleuca

Especie estival reprodutora no centro eeste de España, con localidades de críamáis próximas a Galicia no leste deLeón e Asturias. En Galicia compórtasecomo típico migrante sedimentado enpasos migratorios, sendo moito máisabundante durante o postnupcial. Osprimeiros exemplares extraibéricoscomezan a observarse na primeiraquincena de agosto, a sedimentación émoi evidente en setembro e finaliza enoutubro. Durante esta época podenverse exemplares en calquera zona doparque natural provista de árbores ouarbustos elevados onde poidan posarse. O paso prenupcial é moitomáis escaso e ten lugar ao longo de abril e principios de maio.


IIEE IIEE --

78


FFeerrrreeiirriiññoo ssuubbeelliiññoo, Mito, Aegithalos caudatus

É unha especie fores-tal e sedentaria, pre-sente en todo tipo debosques, se ben pare-ce preferir os caducifo-lios fronte aos de coní-feras. En Galicia distri-búese homoxenea-mente, aínda quetamén se encontramáis frecuentemente asociado a zonascaducifolias. Na primavera de 2006mostrou no parque natural unha distri-bución moi restrinxida, limitada a tres

cuadrículas do bordo oriental da marisma do Carregal caracterizadaspor presentar retallos de bosque de ribeira mesturados con bosquemixto de coníferas e sebes. En período postreprodutivo os grupos fami-liares realizan movementos de curto alcance, encontrándose habitual-mente asociado a diferentes páridos por toda a orla forestal do parque.


IIEE IIEE --

FFeerrrreeiirriiññoo ccrriissttaaddoo, Herrerillo capuchino, Parus cristatus

Paseriforme forestal distribuído pordiferentes tipos de bosques, aínda queé máis abundante en masas de conífe-ras. É basicamente sedentario, se benpode efectuar desprazamentos decurto radio relacionados coa disper-sión postxenerativa. No parque naturalencóntrase asociado ao bosque mixto,cunha distribución primaveral irregu-lar. A densidade achada na primaverade 2006 neste medio foi de 7,10 ±5,63 aves/10 ha, sensiblemente supe-rior ás descritas para outros bosqueseurosiberianos ibéricos[3,10,26]. A razón

podería estar na súa distribución local agregada e o número detransectos efectuados, xa que os intervalos de confianza da mediaforon moi amplos. En outono e inverno é posible a observacióndeste párido en toda a orla forestal do parque.


IIEE IIEE --

79

Guía das aves

FFeerrrreeiirriiññoo ccoommúúnn, Carbonero garrapinos, Parus ater

Paseriforme forestal presente en dis-tintos tipos de bosques, desde cadu-cifolios a coníferas, incluídos xardínse parques urbanos. En Galicia é undos páridos máis comúns, encon-trándose desde o nivel do mar atézonas de montaña interiores.Compórtase basicamente comosedentario. No parque natural estápresente todo o ano e é o párido dedistribución máis ampla, xa que seencontra por toda a orla forestal. A

densidadeprimaveralen bosque mixto foi de 2,17 ± 0,59aves/10 ha, sensiblemente inferior ádocumentada noutros bosques eurosi-berianos ibéricos[26] e piñeirais costei-ros galegos[3].


IIEE IIEE --

FFeerrrreeiirroo bbaaccaacchhííss, Herrerillo común, Parus caeruleus

Párido forestal con clara tendencia asituarse en bosques caducifolios eaversión polas formacións de conífe-ras. Na península parece unha especiebasicamente sedentaria, aínda quepoden darse trashumancias altitudi-nais que lles levan a abandonar par-cialmente certos bosques montanos.En Galicia está ben distribuído portodo o territorio, aínda que se encon-tra principalmente en bosques caduci-folios, parques e xardíns. No parquenatural ten unha distribución prima-veral limitada a zonas concretas pro-vistas de bosque de ribeira ou outros rodais caducifolios. En perí-odo postreprodutivo é menos esixente e poden observarse exem-plares, habitualmente formando bandos heteroespecíficos, noutraszonas forestadas.


IIEE IIEE --

80


FFeerrrreeiirroo aabbeelllleeiirroo, Carbonero común, Parus major

Especie forestal e aparentementesedentaria na península Ibérica, aíndaque parece menos abundante en bos-ques puros de coníferas. Tamén seencontra habitualmente en parques exardíns con soutos. En Galicia é unpárido común e ben distribuído, rare-facéndose en altitudes superiores a1.200 m. No parque natural a distri-bución primaveral esténdese por todaa orla forestal, especialmente dos bor-dos oriental e meridional, cunha pre-s e n z amáis loca-

lizada no extremo norte. Atopousesobre todo nas manchas de caducifolioou ligado aos pés de Quercus existen-tes no bosque de coníferas.


IIEE IIEE --

GGaabbeeaaddoorr ccoommúúnn, Agateador común, Certhia brachydactyla

Paseriforme forestal e sedentario queocupa indistintamente piñeirais emasas de frondosas, sempre que estasteñan árbores de suficiente grosor. EnGalicia presenta unha distribuciónregular por todo o territorio, vinculadaá existencia de estrato arbóreo, tantocaducifolio como de coníferas. No par-que natural encóntrase por toda a orlaforestal, aínda que aparentemente émáis abundante en zonas onde haimáis caducifolio. A densidade primave-ral en bosque mixto foi de 1,05 ± 0,21aves/10 ha, semellante ás doutros

bosques eurosiberianos ibéricos[26] mais lixeiramente inferior á men-cionada en bosques caducifolios e piñeirais galegos[3,10]. En outonoe inverno atópase por toda a orla forestal, con frecuencia formandobandos heteroespecíficos con páridos e mitos.


IIEE IIEE --

81

Guía das aves

PPeeggaa mmaarrzzaa, Arrendajo común, Garrulus glandarius

Córvido forestal e sedentario presenteen todo tipo de formacións boscosas,aínda que manifesta unha certa prefe-rencia polas de caducifolios. Taménexplota con frecuencia os ecotonos fores-tais[26]. En Galicia é común e atópase entodo o territorio, desde o litoral a zonasde montaña. No parque natural está pre-sente todo o ano e asóciase á orla fores-tal, aínda que escasea naquelas zonas debosque máis aberto. Obtívose unha den-sidade primaveral en bosque mixto de

2,0 ± 2,0aves/10ha, semellante á descrita para outrosbosques litorais galegos[3], se ben a mos-tra foi pequena e os intervalos de con-fianza excesivamente amplos.


-- -- --

PPeeggaa rraabbiilloonnggaa, Urraca, Pica pica

Córvido sedentario que ocupa prefe-rentemente áreas de cultivos parcial-mente deforestadas ou bosques acla-rados, xa que sempre necesita a pre-senza dalgunha árbore onde instalaro niño[26]. En Galicia está ben distri-buído e é moi común, aínda que pare-ce rarefacerse nas áreas máis monta-ñosas. No parque natural está presen-te todo o ano e encóntrase nas zonasde bosque clareado e ecotono coaduna gris, tanto no extremo nortecomo sur, así como nas zonas de culti-vos e prados existentes dentro doslímites deste espazo natural. Non é un córvido que guste de inter-narse no cordón dunar, sendo moi rara a súa observación na fron-te de praia ou berma.


-- -- --

82


CCoorrvvoo vviiaarraazz, Corneja negra, Corvus corone

Especie sedentaria que selecciona pre-ferentemente áreas forestais de ecoto-no próximas a cultivos, sebes e bosquesabertos. Está amplamente distribuídopor toda Galicia, especialmente fre-cuente en zonas de labranzas con arbo-

redo intercalado. No parque natural é o córvido máis común. En pri-mavera cría asociado á orla forestal, pero utiliza a totalidade do par-que, incluída a fronte de praia, durante a busca de alimento. É ade-mais un activo depredador de niños, entre eles os de píllara papuda.En ocasións forma bandos numerosos, de varias decenas de exem-plares, e fóra da época de cría pasa a noite en durmideiras comunais.


-- -- --

EEssttoorrnniiññoo nneeggrroo, Estornino negro, Sturnus unicolor

Cría en gran parte de España e mani-festa unha marcada tendencia antro-pófila, ligada a zonas de cultivos. EnGalicia é moi frecuente por todo o terri-torio, seleccionando preferentementeáreas cultivadas, hortas e praderías. Enperíodo primaveral a súa distribuciónno parque natural aparece ligada áorla forestal, aínda que moitos exem-plares buscan o alimento diario nohábitat de dunas grises. Neste obtívoseunha densidade de 0,59 ± 0,44aves/10 ha, densidade sensiblementeinferior á doutras zonas agrícolas gale-

gas[10] ou españolas[26]. En outono e inverno os bandos de estorni-ños, xeralmente mixtos de negros e pintos, obsérvanse nas zonas decultivos, o cordón dunar e incluso na fronte de praia do parque.


-- -- --

83

Guía das aves

PPaarrddaall ccoommúúnn, Gorrión común, Passer domesticus

É unha especie sedentaria de marcado carácter antropófilo. EnGalicia está repartido pola práctica totalidade do territorio, favore-cido pola gran dispersión da poboación rural galega. No parquenatural está presente en todo o bordo, cunha distribución primave-ral ligada á existencia de construcións humanas. Busca alimento nasproximidades das casas, mais tamén nas zonas de cultivo e inclusointernándose no cordón de dunas grises.


-- -- --

PPaarrddaall oorreelllleeiirroo, Gorrión molinero, Passer montanus

Non é tan antropófilo coma o pardalcomún e atópase preferentementeen áreas cultivadas. En Galicia com-pórtase como sedentario e distribúe-se por todo o territorio, mais non éexcesivamente abundante. No par-que natural a distribución primave-ral é moi limitada e non puido con-firmarse a cría. Observouse no extre-mo sur, nunha área con campos decultivos próximo. Neste sentido, asúa rareza parece achacable áausencia de hábitat favorable nointerior do parque.


-- IIEE --

84


PPaarrddaall cchhiiaaddoorr, Gorrión chillón, Petronia petronia

Gorrión sedentario de marcado carácter mediterráneo e presenzamoi localizada na rexión Eurosiberiana. Parece seleccionar ladeirassecas e soleadas cubertas por matagueira ou arborado disperso. EnGalicia ten unha distribución irregular, cun núcleo no litoral das RíasBaixas e outros no interior, fundamentalmente no piso supramedi-terráneo de Ourense. No parque natural é moi escaso e está presen-te todo o ano. Localízase no extremo norte, criando en hábitat dedunas grises parcialmente colonizado por piñeiros e con existenciade muros de pedra e construcións.


IIEE IIEE --

BBiiccoo ddee ccoorraall ccoommúúnn, Pico de coral, Estrilda astrild

Estríldido africano introducido en áreasde Galicia e norte de Portugal. Ten pre-ferencia por carrizais e canavais en bra-ñais costeiros, presentando en Galiciaunha distribución aparentemente cir-cunscrita ás Rías Baixas e Baixo Miño.No parque natural observouse en pri-mavera nos carrizais da lagoa de Vixán,aínda que non puido ser confirmada anidificación.


-- -- --

85

Guía das aves

PPiimmppíínn ccoommúúnn, Pinzón vulgar, Fringilla coelebs

Frinxílido forestal habitante de todotipo de bosques, campías arboradas,hortas e xardíns. En Galicia está bendistribuído por todo o territorio, desdea franxa litoral a zonas de montaña. Apoboación galega debe ser esencial-mente sedentaria, aínda que se produ-ce a entrada outonal de numerosos

efectivos extrai-béricos. No par-que naturalencóntrase aso-ciado á orlaforestal, se ben

poden observarse no hábitat de dunas grises exemplares buscandoalimento. A densidade primaveral en bosque mixto foi de 1,02 ± 0,18aves/10 ha, claramente inferior a outras documentadas para bos-ques mixtos e de coníferas do litoral[3] e interior galego[10].


IIEE IIEE --

XXiirríínn ccoommúúnn, Verdecillo, Serinus serinus

Frinxílido típico de zonas arboradas aber-tas, máis abundante nos pisos mediterrá-neos ibéricos mais tamén frecuente narexión eurosiberiana. Na península com-pórtase como migrador parcial, concen-trándose nos pisos meso e termomedite-rráneo e desaparecendo case totalmenteda rexión eurosiberiana[26]. En Galiciaestá ben distribuído, desde a franxa lito-ral a zonas do interior. No parque natural,en época de cría ten unha distribuciónampla, ligada a toda a orla forestal ezona de dunas grises parcialmente colo-nizada por coníferas. A densidade prima-veral en bosque mixto foi de 1,06 ± 0,45 aves/10 ha, superior á descri-ta para outros bosques eurosiberianos ibéricos[26], pero da mesmo ordede magnitude que a documentada para labranzas costeiras galegas[3]. Apoboación local podería abandonar parcialmente a zona en inverno,aínda que nestes meses se produce a chegada de aves extraibéricas.


-- -- --

86


VVeerrddeerroolloo ccoommúúnn, Verderón común, Carduelis chloris

Ocupa calquera tipo de hábitat, desdeo nivel do mar até alturas próximas a2.000 m. As súas preferencias inclúenbosques aclarados, campías eurosibe-rianas, e xardíns[26]. En Galicia é moicomún, sobre todo en cultivos arbora-dos, hortas, parques urbanos e ribeirasfluviais. As poboacións ibéricas sonparcialmente migradoras e en invernochegan numerosos efectivos extraibéri-cos. No parque natural está presentetodo o ano, écomún e distri-búese en prima-

vera por toda a orla forestal e ecotono dunar.En época de cría obtívose unha densidade enbosque mixto de 3,42 ± 0,49 aves/10 ha,lixeiramente superior á descrita para ambien-tes semellantes do interior de Galicia[9] ecomparable á de labranzas costeiras[3].


-- -- --

XXííllggaarroo ccoommúúnn, Jilguero, Carduelis carduelis

Frinxílido que amosa preferencia porbosques clareados, hortas, praderías,soutos fluviais e campías eurosiberia-nas[26], aínda que tamén é frecuente enmedios urbanos e rurais. En Galicia ató-pase en todo el territorio, aínda que émáis abundante na franxa litoral, valesdos principais ríos e piso supramedite-rráneo de Ourense. As aves nativaspeninsulares compórtanse como migra-doras parciais, incluídas posiblementeas do sur de Galicia, mais en invernochegan importantes continxentes extrai-béricos. No parque natural está presen-

te todo o ano e ten unha distribución irregular, aínda que en xeral seencontra en primavera asociado ás zonas de ecotono entre a orlaforestal e o cordón dunar. En inverno son frecuentes pequenos bandosde xílgaros vagando por todo o cordón dunar e ecotono forestal.


-- -- --

LLiiññaacceeiirroo ccoommúúnn, Pardillo común, Carduelis cannabina

Ocupa prefe-r e n t e m e n t emedios defo-restados, comomatagueiras,páramos, culti-vos de secañoe salinos, entreoutros, evitan-

do as superficies de arborado denso[26].En Galicia é unha especie amplamentedistribuída e común, de comportamen-to sedentario aínda que sen descartarmovementos transhumantes de ampli-tude variable. No parque natural atopouse en primavera na zona deecotono entre o bosque e o cordón dunar, penetrando máis queoutros frinxílidos neste último medio. Obtívose unha densidade pri-maveral no cordón de dunas grises de 6,86 ± 5,30 aves/10, com-parable ás obtidas en breixeiras e toxais de distintos puntos deGalicia[3,10]. Terminada a época de cría forma bandos, a veces dedecenas de individuos, que buscan alimento no cordón dunar.

87

Guía das aves


-- -- --

PPaappoorrrruubbiioo rreeaall, Camachuelo común, Pyrrhula pyrrhula

Frinxílido forestal presente en masasarbóreas naturais (montes de abetos,faiales, carballeiras, piñeirais) e de repo-boación, tamén en hortas e xardíns. EnGalicia encóntrase distribuído por todoo territorio, é aparentemente sedenta-rio e parece seleccionar masas caduci-folias ou mixtas. É moi raro ou estáausente de piñeirais de repoboaciónpechados e de eucaliptais. No parquenatural está presente todo o ano eencóntrase ligado á orla forestal, princi-palmente naquelas zonas con máiscaducifolio. No bosque mixto obtívoseunha densidade primaveral de 2,53 ± 1,62 aves/10 ha, superior ádocumentada para piñeirais e caducifolios do litoral galego[3].


IIEE IIEE --

88


EEssccrriibbeennttee lliiññaacceeiirroo, Escribano soteño, Emberiza cirlus

É o embiricido máis forestal e aparece en calquera tipo de formaciónarborada aberta, ecotonos forestais, campías e soutos bordeados deterreos deforestados[26]. En Galicia é común en todo o territorio eesencialmente sedentario, aínda que con tendencia a realizar move-mentos postnupciais de alcance variable. No parque natural estápresente todo o ano e cría distribuído por toda a orla forestal, loca-lizándose nas manchas máis aclaradas, e no ecotono duna-bosque.Non é unha especie gregaria, polo que en toda época adoitan verseexemplares illados ou, como moito, parellas.


IIEE IIEE --

EEssccrriibbeennttee ddaass ccaannaavveeiirraass, Escribano palustre, Emberiza schoeniclus

Especie típica de brañais provistos demasas de carrizo. En Galicia é unha aveprincipalmente invernante, con críalocalizada en zonas húmidas da franxalitoral de Pontevedra e A Coruña. Aspoboacións ibéricas parecen ser seden-tarias, aínda que en inverno cheganefectivos extraibéricos. No parque natu-ral observouse na primavera de 2006no carrizal da lagoa de Vixán, aíndaque a cría no foi confirmada. En outonoe inverno é frecuente a observación deexemplares no contorno desta lagoa.


VVUU++IIEE -- VVUU

89

Guía das aves

Ademais das tratadas individualmente no libro, outras 98 especiesteñen sido observadas no parque natural e franxa marítima adxa-cente. Relaciónanse na táboa 2, indicando o hábitat máis probablede presenza , o estatus fenolóxico e unha estimación da súa abun-dancia local.

Outras aves do parque natural

Mobella pequena

Mobella ártica

Mergullón bicogroso

Mergullón orelleiro

Pardela cincenta

Pardela furabuchos

Pardela balear

Paíño europeo

Paíño gallado

Mascato común

Abetouro común

Garza amarela

Garza mediana

Garza branca

Garza imperial

Cegoña branca

Cegoña negra

Cullereiro común

Cisne grande

Ánsar cincento

Ganso cabecinegro

Pato branco

Pato do Nilo

Pato asubión europeo

Pato sombrío

Pato rabilongo

Cerceta do estío

Parrulo cristado americano

Parrulo ferruxento

NNOOMMEE GGAALLEEGGOO NNOOMMEE CCIIEENNTTÍÍFFIICCOO

Gavia stellata

Gavia arctica

Podylimbus podiceps

Podiceps nigricollis

Calonectris diomedea

Puffinus puffinus

Puffinus mauretanicus

Hydrobates pelagicus

Oceanodroma leucorhoa

Sula bassana

Botaurus stellaris

Ardeola ralloides

Bubulcus ibis

Egretta alba

Ardea purpurea

Ciconia ciconia

Ciconia nigra

Platalea leucorodia

Cygnus cygnus

Anser anser

Branta bernicla

Tadorna tadorna

Alopochen aegyptiacus

Anas penelope

Anas rubripes

Anas acuta

Anas querquedula

Aythya collaris

Aythya niroca

FFEENNOOLLOOXXÍÍAA

II PPmm EE--AA

HHÁÁBBIITTAATT

MM PP--LL TTAABB

+

+

+

+

++

++

+

+

+

+++

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

++

+

+

+

+

+

90


Parrulo cristado común

Parrulo caribranco

Éider común

Parrulo rabudo

Parrulo pentumeiro común

Parrulo mourelo

Tartaraña arpella

Gatafornela

Tartaraza cincenta

Aguia peixeira

Falcón peregrino

Patuda común

Avoceta común

Andoriña do mar

Píllara areeira

Avefría europea

Pilro groso

Pilriño patimouro

Pilro americano

Pilro cubranco

Pilro canelo

Liorteiro común

Becacina xorda

Arcea común

Mazarico rabinegro

Bilurico patirrubio

Bilurico patiamarelo grande

Bilurico alinegro

Falaropo cincento

Gaivota cabecinegra

Gaivota gallada

Gaivota papota

Gaivota arxéntea

Gaivota polar

Gaivota tridáctila

Carrán mascateiro

Aythya fuligula

Aythya marila

Somateria mollissima

Clangula hyemalis

Melanitta nigra

Melanitta fusca

Circus aeroginosus

Circus cyaneus

Circus pygargus

Pandion haliaetus

Falco peregrinus

Himantopus himantopus

Recurvirostra avosetta

Glareola pratincola

Charadrius dubius

Vanellus vanellus

Calidris canutus

Calidris minuta

Calidris melanotos

Calidris ferruginea

Tryngites subruficollis

Philomachus pugnax

Lymnocryptes minimus

Scolopax rusticola

Limosa limosa

Tringa erythropus

Tringa melanoleuca

Tringa ochropus

Phalaropus fulicarius

Larus melanocephalus

Larus sabini

Larus canus

Larus argentatus

Larus glaucoides

Rissa tridactyla

Gelodelichon nilotica

NNOOMMEE GGAALLEEGGOO NNOOMMEE CCIIEENNTTÍÍFFIICCOO FFEENNOOLLOOXXÍÍAA

II PPmm EE--AA

HHÁÁBBIITTAATT

MM PP--LL TTAABB

++

+

+

+

+++

+

+

+

++

+

+

+

+

+

+

++

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

91

Guía das aves

Carrán carrán

Carrán pirrí

Carrán mouro

Arao dos cons

Arao piro

Arao papagaio

Avelaiona común

Bufo pequeno

Curuxa das xunqueiras

Vencello apardazado

Abellaruco común

Peto formigueiro

Andoriña das barreiras

Andoriña dos penedos

Andoriña do cu branco

Pica de Richard

Pica dos prados

Pica patinegra costeira

Lavandeira real

Papoazul común

Tordo malvís

Fulepa das xunqueiras

Papuxa apardazada

Picafollas europeo

Picafollas cantor

Papamoscas cincento

Ferreiriño careto

Ouriolo común

Corvo carnazal

Estorniño pinto

Pincaouro común

Bicotorto común

Escribente nival

Sterna hirundo

Sterna albifrons

Chlidonias niger

Uria aalge

Alle alle

Fratercula arctica

Strix aluco

Asio otus

Asio flammeus

Apus pallidus

Merops apiaster

Jynx torquilla

Riparia riparia

Ptyonoprogne rupestris

Delichon urbica

Anthus richardi

Anthus pratensis

Anthus petrosus

Motacilla cinerea

Luscinia svecica

Turdus iliacus

Acrocephalus schoenobaenus

Sylvia borin

Phylloscopus collybita

Phylloscopus trochilus

Muscicapa striata

Remiz pendulinus

Oriolus oriolus

Corvus corax

Sturnus vulgaris

Carduelis spinus

Loxia curvirostr

Plectrophenax nivalis

NNOOMMEE GGAALLEEGGOO NNOOMMEE CCIIEENNTTÍÍFFIICCOO FFEENNOOLLOOXXÍÍAA

II PPmm EE--AA

HHÁÁBBIITTAATT

MM PP--LL TTAABB

TTáábbooaa 22.. Outras especies de aves observadas no parque natural FFeennoollooxxííaa:: ((II)) Invernante; ((PPmm)) En paso migratorio; ((EE--AA)) Esporádica ou accidental.AAbbuunnddaanncciiaa ((AABB)):: (+) Pouco abundante; (++) Abundante; (+++) Moi abundante.HHáábbiittaatt:: ((MM)) Mariño; ((PP--LL)) Praia-lagoon; ((TT)) Terrestre.

+

+

+

++

+

+

+

+

+

+

+

+

++

+

++

+

+

+

+

+

+

+

+

+++

+

+

+

+

+

+++

++

+

+

92


[1] Alvite, R., Cillero, C., Díaz, R., Domínguez, J., Gómez-Orellana, L., Izco, J.,Muñoz, C., Ramil, P., Rodríguez, M., Romero, I. & Rubinos, M. 2002.Humedales de Galicia. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.

[2] Arcos, F., Mouriño, J. & Salvadores, R. 2003. Cerceta común Anas crecca.En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras deEspaña, pp. 134-135. Dirección General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[3] Bongiorno, S. F. 1982. Land use and summer bird populations in north-western Galicia, Spain. Ibis, 124 (1): 1-20.

[4] Cuesta, M. & Balmori, A. 2003. Mosquitero Común Phylloscopus collybita,Mosquitero Ibérico Phylloscopus ibericus. En, R. Martí & J. C. d. Moral(Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, pp. 488-491. DirecciónGeneral para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[5] De Juana, E. 2003. Alcaraván Burhinus oedicnemus. En, R. Martí & J. C. d.Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, Dirección Generalpara la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[6] Díaz, M., Asensio, B. & Tellería, J. L. 1996. Aves ibéricas. Vol. I. NoPaseriformes. J.M. Reyero. Madrid.

[7] Domínguez, J. 1988. Taxocenosis de limícolas de las rías gallegas. Conespecial referencia a las de Arosa y Ortigueira. Tesis Doctoral, Santiago deCompostela.

[8] Domínguez, J. 1997. Invernada y migración de limícolas en el litoral atlán-tico ibérico. En, A. Barbosa (Ed.): Las aves limícolas en España, pp. 35-75.Organismo Autónomo Parques Nacionales. Madrid.

[9] Domínguez, J., Arenas, M., Sánchez, S. & Tapia, L. 2001. Atlas de aves nidi-ficantes del LIC-Baixa Limia 1999-2000. Xunta de Galicia. Santiago deCompostela.

[10] Domínguez, J., Arenas, M. & Tapia, L. 2005. Guía de las aves del ParqueNatural Baixa Limia-Serra do Xurés y Lic Baixa Limia. Consellería de MedioAmbiente, Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.

[11] Domínguez, J. & Lorenzo, M. 1992. Waders wintering on the open shoresof Galicia (NW Spain). WSG Bulletin, 64: 73-77.

[12] Domínguez, J. & Maneiro, J. C. 1988. Dinámica y fenología de Calidris mari-tima y Actitis hypoleucos en la costa de Pontevedra. TThhaallaassssaass, 6: 9-13.

[13] Domínguez, J. & Rabuñal, J. L. 1989. Migrating waders on the Atlanticcoast of Galicia (NW Spain). Miscellania Zoologica, 17:

[14] Domínguez, J., Tapia, L. E., Martín, G., Arenas, M., Quintero, I., Rego, L.E. & Vidal, M. J. 2003. Atlas de las aves nidificantes de los archipiélagosde Cíes y Ons (Parque Nacional de las Islas Atlánticas). OrganismoAutónomo Parques Nacionales. Madrid.

Bibliografía

93

Guía das aves

[15] Domínguez, J. & Vidal, M. 2003. Influencia del investigador en el éxitoreproductivo del Chorlitejo Patinegro Charadrius alexandrinus. Ardeola, 50(1): 15-19.

[16] Hagemeijer, W. J. M. & Blair, M. J. (Eds.) 1997. The EBCC Atlas of EuropeanBreeding Birds. T & AD Poyser. London.

[17] Hortas, F. & Mouriño, J. 2003. Ostrero euroasiático Haematopus ostrale-gus. En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras deEspaña, pp. 238-239. Dirección General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[18] Lekuona, J. M. 2003. Cormorán grande Phalacrocorax carbo. En, R. Martí& J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, pp. 100-101. Dirección General de Conservación de la Naturaleza-SociedadEspañola de Ornitología. Madrid.

[19] Martí, R. & Del Moral, J. C. (Eds.) 2003. Atlas de las aves reproductoras deEspaña. Dirección General de la Conservación de la Naturaleza-SociedadEspañola de Ornitología. Madrid.

[20] Martínez, G., Vázquez, X., Mouriño, J. & Salaverri, L. J. 2003. Zarapito RealNumenius arquata. En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las avesreproductoras de España, pp. 615-616. Dirección General para laBiodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[21] Penas-Patiño, J. L. 1995. Atlas de vertebrados de Galicia. Tomo II. Aves.Consello da Cultura Galega. Santiago de Compostela.

[22] Penas-Patiño, X. M., Pedreira, C. & Silvar, C. 2004. Guía das aves de Galicia.Bahía Edicións. A Coruña.

[23] Ramón, R. F., Souza, J. A. & Rabuñal, J. L. 1991. Paso migratorio prenup-cial de Correlimos Tridáctilo (Calidris alba) en las costas gallegas. En, A.Fernández-Cordeiro & J. Domínguez (Eds.): Actas do primeiro congresogalego de ornitoloxía, pp. 89-98. Universidad de Santiago. Santiago deCompostela.

[24] Salvadores, R., Arcos, F. & Hortas, F. 2003. Agachadiza Común Gallinagogallinago. En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproduc-toras de España, pp. 256-257. Dirección General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[25] Sánchez, F. & Negreira, M. 2005. Parque Natural Complejo Dunar deCorrubedo y Lagunas de Carregal y Vixán. En, F. Rodríguez (Ed.): Ecología.Tomo XLVI., pp. 110-145. Hércules. A Coruña.

[26] Tellería, J. L., Asensio, B. & Díaz, M. 1999. Aves ibéricas II. Paseriformes.J.M. Reyero Editor. Madrid.

[27] Wetlands International 2002. Waterbird Population Estimates-ThirdEdition. Wetlands International Global Series No.12. Wagenigen.

94


Créditos fotografías

EEssppeecciiee

Mobella grande

Mergullón pequeno

Corvo mariño real

Corvo mariño cristado

Garza pequena

Garzota común

Garza real

Pato cincento

Cerceta real

Lavanco real

Pato cullerete

Pato chupón

Azor común

Miñato común

Esmerillón común

Perdiz rubia

Rascón de auga

Galiña de río

Galiñola negra común

Gabita euroasiática

Pernileiro común

Píllara real

Píllara papuda

Píllara dourada europea

Píllara cincenta

Pilro bulebule

Pilro curlibico

Becacina cabra

Mazarico rabipinto

Mazarico chiador

Mazarico curlí

Bilurico común

Bilurico pativerde

Bilurico bailón

Píllara riscada

Gaivota chorona común

AAuuttoorr

Antonio Fernández Marín


María Vidal Malde


Pascal Dubois

María Vidal Malde

María Vidal Malde



Jesús Domínguez Conde






Pascal Dubois


María Vidal Malde

María Vidal Malde




María Vidal Malde




María Vidal Malde









María Vidal Malde

PPáággiinnaa

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

FFoottooggrraaffííaass ppoorrttaaddaa:: Marcos Otero

95

Guía das aves

EEssppeecciiee

Gaivota escura

Gaivota patiamarela

Gaivotón atlántico

Carrán cristado

Arao romeiro

Pomba torcaz

Rula común

Curuxa común

Moucho común

Vencello común

Bubela común

Peto real

Laverca común

Pica das árbores

Lavandeira branca

Azulenta común

Rabirrubio tizón

Pedreiro cincento

Tordo común

Reiseñor da auga

Fulepa dos carrizos

Fulepa amarela

Papuxa cabecinegra

Papuxa das amoras

Estreliña riscada

Ferreiriño subeliño

Ferreiriño común

Ferreiro abelleiro

Pega marza

Corvo viaraz

Pardal común

Pardal chiador

Pimpín común

Verderolo común

Liñaceiro común

Escribente liñaceiro

PPáággiinnaa

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

AAuuttoorr

María Vidal Malde





María Vidal Malde


Pascal Dubois

Pascal Dubois

Pascal Dubois


Pascal Dubois










Pascal Dubois

Pascal Dubois


Pascal Dubois

Pascal Dubois

Pascal Dubois

Pascal Dubois

Pascal Dubois

María Vidal Malde


Pascal Dubois

Pascal Dubois



María Vidal Malde

guía das aves do parque natural de corrubedo

Documents