GÜMRÜK BİRLİĞİ ve GÜMRÜK BİRLİĞİ ve TÜRKİYE EKONOMİSİ’NETÜRKİYE EKONOMİSİ’NE

ETKİLERİETKİLERİ

YİĞİT KAZANÇOĞLUYİĞİT KAZANÇOĞLU

Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Türkiye’nin Avrupa Birliği ile bütünleşme hedefine yönelik bütünleşme hedefine yönelik ortaklık ilişkisinin önemli bir ortaklık ilişkisinin önemli bir aşaması olan Gümrük Birliği, aynı aşaması olan Gümrük Birliği, aynı zamanda dışa dönük büyüme zamanda dışa dönük büyüme politikası çerçevesinde taraf politikası çerçevesinde taraf olduğu en geniş kapsamlı ticari olduğu en geniş kapsamlı ticari yapılanma olarak yapılanma olarak

1 Ocak 1996’da tamamlanmıştır.1 Ocak 1996’da tamamlanmıştır.

AB ile Türkiye arasında sanayi malları ve AB ile Türkiye arasında sanayi malları ve işlenmiş tarım ürünlerinin serbest dolaşımına işlenmiş tarım ürünlerinin serbest dolaşımına ilişkin bir ekonomik entegrasyon modeli olan ilişkin bir ekonomik entegrasyon modeli olan Gümrük Birliği sürecinde Türkiye, mevzuatını Gümrük Birliği sürecinde Türkiye, mevzuatını Avrupa Birliği’nin gümrük ve ticaret Avrupa Birliği’nin gümrük ve ticaret politikalarının yanı sıra rekabet ve fikri sınai politikalarının yanı sıra rekabet ve fikri sınai mülkiyet haklarına ilişkin politikaları da dahil mülkiyet haklarına ilişkin politikaları da dahil olmak üzere kapsamlı bir alanda uyumlaştırmak olmak üzere kapsamlı bir alanda uyumlaştırmak yükümlülüğünü üstlenmiştir. Herhangi bir yükümlülüğünü üstlenmiştir. Herhangi bir gümrük birliği ilişkisinden daha ileri bir gümrük birliği ilişkisinden daha ileri bir entegrasyona karşılık gelen söz konusu uyum entegrasyona karşılık gelen söz konusu uyum çalışmaları neticesinde, sanayi ve ticareti çalışmaları neticesinde, sanayi ve ticareti doğrudan etkileyen önemli yapısal ve kurumsal doğrudan etkileyen önemli yapısal ve kurumsal değişiklikler oluşmuştur. değişiklikler oluşmuştur.

1. Gümrük Birliği’nin 1. Gümrük Birliği’nin Tamamlanması veTamamlanması ve

KapsamıKapsamı Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ortaklık Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ortaklık ilişkisinin temel unsurlarından birini teşkil eden ilişkisinin temel unsurlarından birini teşkil eden Gümrük Birliği’nin çerçevesi, esasen 1963 yılında Gümrük Birliği’nin çerçevesi, esasen 1963 yılında Ankara Anlaşması ile çizilmiş ve 1973 yılında Ankara Anlaşması ile çizilmiş ve 1973 yılında Katma Protokol ile ayrıntıları belirlenmiştir. Katma Protokol ile ayrıntıları belirlenmiştir.

Bilindiği gibi, Türkiye ile AB ortaklığının yasal Bilindiği gibi, Türkiye ile AB ortaklığının yasal zeminini oluşturan Ankara Anlaşması; üç aşamalı zeminini oluşturan Ankara Anlaşması; üç aşamalı bir entegrasyon modeli öngörmüştür. bir entegrasyon modeli öngörmüştür. Anlaşmanın yürürlüğe girdiği 1 Aralık 1964 tarihi Anlaşmanın yürürlüğe girdiği 1 Aralık 1964 tarihi itibariyle başlatılan ilk dönem, Toplulukla Türkiye itibariyle başlatılan ilk dönem, Toplulukla Türkiye arasındaki ekonomik farklılıkları azaltmaya arasındaki ekonomik farklılıkları azaltmaya yönelik “Hazırlık Dönemi” olarak belirlenmiştir. yönelik “Hazırlık Dönemi” olarak belirlenmiştir. Bu dönemde Türkiye herhangi bir yükümlülük Bu dönemde Türkiye herhangi bir yükümlülük üstlenmemiştir. üstlenmemiştir.

Buna karşılık, Topluluk 1971 yılında, bazı Buna karşılık, Topluluk 1971 yılında, bazı petrol ve tekstil ürünleri dışında Türkiye’den petrol ve tekstil ürünleri dışında Türkiye’den ithal ettiği tüm sanayi mamullerine ithal ettiği tüm sanayi mamullerine uyguladığı gümrük vergileri ve miktar uyguladığı gümrük vergileri ve miktar kısıtlamalarını tek taraflı olarak sıfırlamıştır. kısıtlamalarını tek taraflı olarak sıfırlamıştır. 1 Ocak 1973 tarihinde yürürlüğe giren 1 Ocak 1973 tarihinde yürürlüğe giren Katma Protokol ile hazırlık dönemi sona Katma Protokol ile hazırlık dönemi sona ermiş ve geçiş döneminin koşulları ermiş ve geçiş döneminin koşulları belirlenmiştir. Buna göre; taraflar arasında belirlenmiştir. Buna göre; taraflar arasında sırası ile sanayi ürünleri, tarım ürünleri ve sırası ile sanayi ürünleri, tarım ürünleri ve son olarak kişilerin serbest dolaşımının son olarak kişilerin serbest dolaşımının sağlanması ile Gümrük Birliği’nin sağlanması ile Gümrük Birliği’nin tamamlanması öngörülmüştür. tamamlanması öngörülmüştür.

Bu dönemde Türkiye’nin 12-22 yıllık geçiş süresi Bu dönemde Türkiye’nin 12-22 yıllık geçiş süresi dahilinde Topluluk’tan ithal ettiği sanayi ürünlerinde dahilinde Topluluk’tan ithal ettiği sanayi ürünlerinde gümrüklerini ortak gümrük tarifesi hadlerine gümrüklerini ortak gümrük tarifesi hadlerine indirmesi hükme bağlanmıştır. Türkiye 1980’li indirmesi hükme bağlanmıştır. Türkiye 1980’li yıllardan itibaren yatırımların teşvik edilmesi yıllardan itibaren yatırımların teşvik edilmesi amacıyla yatırım malları ithalatında gümrüklerini amacıyla yatırım malları ithalatında gümrüklerini sıfırlamıştır. O dönemde uygulamaya koyulan bu sıfırlamıştır. O dönemde uygulamaya koyulan bu politika doğrultusunda AB’den ithal edilen yatırım politika doğrultusunda AB’den ithal edilen yatırım mallarına da gümrük uygulanmamıştır.mallarına da gümrük uygulanmamıştır. 6 Mart 1995 6 Mart 1995 tarih ve 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi kararı ile de tarih ve 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi kararı ile de sanayi mallarında Gümrük Birliği’nin tesis edilmesine sanayi mallarında Gümrük Birliği’nin tesis edilmesine ilişkin koşulların oluştuğuna karar verilmiştir. ilişkin koşulların oluştuğuna karar verilmiştir. Gümrük Birliği, 1 Ocak 1996 itibariyle tamamlanarak Gümrük Birliği, 1 Ocak 1996 itibariyle tamamlanarak işlerlik kazanmıştır.işlerlik kazanmıştır.

2.2.Gümrük Birliği’nin Gümrük Birliği’nin Türk Dış Ticaretine Türk Dış Ticaretine

EtkileriEtkileri Gümrük Birliği’nin Türk dış ticaretine etkileri Gümrük Birliği’nin Türk dış ticaretine etkileri değerlendirilirken gözden kaçırılan bir diğer değerlendirilirken gözden kaçırılan bir diğer husus da bu sürecin 1996 yılı sonrası gerek husus da bu sürecin 1996 yılı sonrası gerek Türkiye ekonomisi gerek dünya Türkiye ekonomisi gerek dünya ekonomilerindeki gelişmelerden bağımsız ele ekonomilerindeki gelişmelerden bağımsız ele alınamayacağıdır. Gümrük Birliği Türk dış alınamayacağıdır. Gümrük Birliği Türk dış ticaretindeki değişimleri tek başına belirleyen ticaretindeki değişimleri tek başına belirleyen bir süreç değildir. Bu çerçevede öncelikle 5 bir süreç değildir. Bu çerçevede öncelikle 5 Nisan 1994 tarihinde yaşanan ekonomik kriz ile Nisan 1994 tarihinde yaşanan ekonomik kriz ile meydana gelen devalüasyonun yarattığı meydana gelen devalüasyonun yarattığı sorunların ve 1997 yılında dünya ekonomisinde sorunların ve 1997 yılında dünya ekonomisinde patlak veren Asya, ardından Rusya krizlerinin patlak veren Asya, ardından Rusya krizlerinin değerlendirmelerde dikkate alınması değerlendirmelerde dikkate alınması gerekmektedir. gerekmektedir.

Ayrıca 1998 Mart ayı itibariyle Türkiye Ayrıca 1998 Mart ayı itibariyle Türkiye ekonomisinde yaşanan ciddi durgunluğun, 1999 ekonomisinde yaşanan ciddi durgunluğun, 1999 yılında gerçekleştirilen genel seçimler, Ağustos yılında gerçekleştirilen genel seçimler, Ağustos ve Kasım aylarında yaşanan deprem ve Kasım aylarında yaşanan deprem felaketleriyle sürmesi de, bu dönemde Türkiye- felaketleriyle sürmesi de, bu dönemde Türkiye- Avrupa Birliği dış ticaretinin yapısını etkilemiştir. Avrupa Birliği dış ticaretinin yapısını etkilemiştir. Son olarak Türkiye’nin kronik enflasyon Son olarak Türkiye’nin kronik enflasyon sorununa çözüm bulmak temel amacıyla 2000 sorununa çözüm bulmak temel amacıyla 2000 yılında uygulamaya koyulan ekonomik istikrar yılında uygulamaya koyulan ekonomik istikrar programının Kasım 2000, Şubat 2001 programının Kasım 2000, Şubat 2001 tarihlerinde yaşanan krizlerle hedeflerinden tarihlerinde yaşanan krizlerle hedeflerinden sapmasıyla oluşan istikrarsızlık ve devalüasyon, sapmasıyla oluşan istikrarsızlık ve devalüasyon, 2001 yılı ilk yarısındaki dış ticaret rakamlarında 2001 yılı ilk yarısındaki dış ticaret rakamlarında belirleyici olmuştur.belirleyici olmuştur.

Tablo I:Türkiye’nin Dış Ticareti ve AB’nin Tablo I:Türkiye’nin Dış Ticareti ve AB’nin PayıPayı

Yıl İhracat Değ (%) İthalat Değ (%) İhr/İth Hacim Değ (%) İhracat Değ (%) İthalat Değ (%) İhr/İth Hacim Değ (%) İhracat İthalat Hacim

1993 15.348 --- 29.429 --- 52,2 44.777 --- 7.599 --- 13.875 --- 54,8 21.474 --- 49,5 47,1 48

1994 18.105 18 23.270 -20,9 77,8 41.375 -7,6 8.635 13,6 10.915 -21,3 79,1 19.550 -9 47,7 46,9 47,3

1995 21.636 19,5 35.707 53,4 60,6 57.343 38,6 11.078 28,3 16.861 54,5 65,7 27.939 42,9 51,2 47,2 48,7

1996 23.224 7,3 43.627 22,2 53,2 66.851 16,6 11.549 4,3 23.138 37,2 49,9 34.687 24,2 49,7 53 51,9

1997 26.261 13,1 48.559 11,3 54,1 74.820 11,9 12.248 6,1 24.870 7,5 49,2 37.118 7 46,6 51,2 49,6

1998 26.974 2,7 45.921 -5,4 58,7 72.895 -2,6 13.498 10,2 24.075 -3,2 56,1 37.573 1,2 50 52,4 51,5

1999 26.587 -1,4 40.671 -11,4 65,4 67.258 -7,7 14.348 6,3 21.401 -11,1 67 35.749 -4,9 54 52,6 53,2

2000 27.775 4,5 54.503 34 51 82.278 22,3 14.510 1,1 26.610 24,3 54,5 41.120 15 52,2 48,8 50

2001 31.342 12,8 41.399 -24 75,7 72.741 -11,6 16.118 11,1 18.280 -31,3 88,2 34.398 -16,3 51,4 44,2 47,3

2002 36.059 15,1 51.553 24,5 69,9 87.612 20,4 18.459 14,5 23.321 27,6 79,2 41.780 21,5 51,2 45,2 47,7

2003 46.877 30 68.734 33,3 68,2 115.611 32 24.349 31,9 31.495 35 77,3 55844 33,7 51,9 45,8 48,3

TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARETİ VE AB'NİN PAYI

(Milyon $)

Genel Avrupa Birliği AB'nin Payı (%)

Tablo II: Türkiye’nin Dış Ticaretinin Ülke Tablo II: Türkiye’nin Dış Ticaretinin Ülke Gruplarına Göre Dağılımı (milyon Dolar)Gruplarına Göre Dağılımı (milyon Dolar)

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

İhracat 15 348 18 105 21 636 23 224 26 261 26 974 26 589 27 485

AB 7 599 8 635 11 078 11 549 12 248 13 498 14 349 14 401

D.OECD 608 686 841 784 750 701 719 800

Türk Cum. 605 559 742 958 1 136 1 078 822 816

O. Doğu 1 989 2 108 2 132 2 245 2 382 2 189 2 204 2 157

K. Afrika 597 725 900 985 980 1 502 1 344 1 072

D.Ülkeler 2 656 3 498 4 031 4 610 6 180 5 226 4 162 4 629

İthalat 29 429 23 270 35 708 43 627 48 559 45 921 40 687 54 150

AB 13 875 10 915 16 861 23 138 24 870 24 075 21 417 26 456

D.OECD 2 852 1 705 2 547 2 851 3 969 3 936 2 679 3 601

Türk Cum. 344 320 301 329 408 456 464 635

O. Doğu 2 799 2 530 2 687 3 243 2 726 1 943 1 987 3 105

K. Afrika 381 629 1 142 1 618 1 813 1 493 1 404 2 251

D.Ülkeler 4 793 3 628 7 176 7 345 8 797 8 557 8 506 12 757

Tablo III: Türkiye’nin AB ile Ticaretinin Tablo III: Türkiye’nin AB ile Ticaretinin Sektörel Dağılımı (milyon Dolar)Sektörel Dağılımı (milyon Dolar)

Tarım Tekstil veKonfeksiyon

Demir Çelik 84, 85 ve 87*. Fasıllar

Sanayi Ürünleri

Toplam

İhr. İth. İhr. İth. İhr. İth. İhr. İth. İhr. İth İhr. İth

1994 1,647 185 4,150 501 293 1679 782 4,375 1,762 3,865 8,634 10,279

1995 1,965 790 5,353 828 505 1,353 1,239 6,617 2,017 6,773 11,078 16,860

1996 1,854 675 5,660 1,379 421 1,852 1,505 10,155 2,109 8,848 11,548 23,138

1997 2,037 512 5,930 1,611 622 2,081 1,550 11,751 2,109 9,123 12,248 24,870

1998 1,941 477 6,464 1,425 703 1,873 2,083 11,696 2,307 9,011 13,498 24,075

1999 1,900 489 6,363 1,318 818 1,466 2,705 10,428 2,562 8,238 14,348 21,416

2000 1,483 474 6,433 1,400 888 943 2,803 13,612 2,745 9,599 14,352 26,388

2001 1,674 304 6,699 1280 997 1004 3,754 7,736 2,993 7,957 16,118 18,280

2002** 719 255 4,285 912 490 700 2,508 4,711 1,671 5,174 9,673 11,752

Tablo IV:Türkiye’nin AB ile Ticaretinin Mal Gruplarına Tablo IV:Türkiye’nin AB ile Ticaretinin Mal Gruplarına Göre Dağılımı (milyon Dolar)Göre Dağılımı (milyon Dolar)

İHRACATİHRACAT

Değer Pay (% ) Değ. (% ) Değer Pay (% ) Değ. (% ) Değer Pay (% )Değ. (% )

1994 727 4 - 8.222 45,4 - 9.156 50,6 - 18.105

1995 837 3,9 15,1 8.946 41,3 8,8 11.854 54,8 29,5 21.636

1996 1.125 4,8 34,5 9.745 42 8,9 12.354 53,2 4,2 23.224

1997 1.339 5,1 19 11.032 42 13,2 13.890 52,9 12,4 26.261

1998 1.378 5,1 2,9 11.129 41,3 0,9 14.374 53,3 3,5 26.974

1999 1.796 6,8 30,3 10.840 40,8 -2,6 13.895 52,3 -3,3 26.587

2000 2.140 7,7 19,2 11.573 41,7 6,8 14.013 50,5 0,8 27.775

2001 2.618 8,4 22,3 13.299 42,4 14,9 15.221 48,6 8,6 31.342

2002 2.739 7,6 4,6 14.636 40,6 10,1 18.532 51,4 21,8 36.059

2003 4.180 8,9 52,6 18.156 38,7 24,1 24.248 51,7 30,8 46.877

Yıl

Yatırım Ara Malı Tüketim

Toplam

Türkiye’nin AB ile Ticaretinin Mal Gruplarına Göre Türkiye’nin AB ile Ticaretinin Mal Gruplarına Göre Dağılımı (milyon Dolar)Dağılımı (milyon Dolar)

İTHALATİTHALAT

Değer Pay (% ) Değ. (% ) Değer Pay (% ) Değ. (% ) Değer Pay (% )Değ. (% )1994 5.319 22,9 - 16.536 71,1 - 1.416 6,1 - 23.2701995 8.215 23 54,4 25.037 70,1 51,4 2.456 6,9 73,4 35.7071996 10.624 24,4 29,3 28.737 65,9 14,8 4.266 9,8 73,7 43.6271997 11.352 23,4 6,9 31.871 65,6 10,9 5.335 11 25 48.5591998 11.027 24 -2,9 29.560 64,4 -7,3 5.320 11,6 -0,3 45.9211999 8.729 21,5 -20,8 26.553 65,3 -10,2 5.063 12,4 -4,8 40.6712000 11.341 20,8 29,9 35.710 65,5 34,5 7.220 13,2 42,6 54.5032001 6.964 16,8 -38,6 28.931 69,9 -19 4.083 9,9 -43,4 41.3992002 8.492 16,5 21,9 37.442 72,6 29,4 5.007 9,7 22,6 51.5532003 11.366 16,5 33,8 49.015 71,3 30,9 7.877 11,5 57,3 68.734

YılYatırım Ara Malı Tüketim

Toplam

Tablo V: Avrupa Birliği’nin İthalat ve Tablo V: Avrupa Birliği’nin İthalat ve İhracatında Türkiye’nin Yeriİhracatında Türkiye’nin Yeri (milyon (milyon

Euro)Euro)

ABToplamİhracat

AB Toplam İthalat

AB’ninTürkiye’y

eİhracatı

AB’ninToplamİhracatındaTürkiye’nin

Payı %

AB’ninTürkiye’de

n İthalatı

AB’nin Toplamİthalatında Türkiye’nin

Payı %

1980 211,1 280,6 2,0 1,0 1,1 0,4

1993 390,6 470,2 12,4 2,6 6,8 1,5

1994 471,4 518,5 9,3 1,8 7,9 1,5

1995 573,3 545,3 13,4 2,34 9,2 1,69

1996 627 581,1 18,3 2,92 10,2 1,76

1997 721,1 672,4 22,4 3,11 11,9 1,77

1998 730,8 709,8 22,1 3,03 13,6 1,92

1999 758,3 772,1 20,5 2,71 15,5 1,95

2000* 937,9 1026,8 30,0 3,2 17,45 1,7

3.3.Gümrük Birliği’nin Gümrük Birliği’nin Yabancı Sermaye Yabancı Sermaye

Üzerindeki EtkileriÜzerindeki Etkileri Tablo VI: İzin Verilen Yabancı Tablo VI: İzin Verilen Yabancı

Sermaye Yatırımları (milyon$)Sermaye Yatırımları (milyon$)

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

AB Toplam 1188,4

982,9 1848,4

3272,3 1022,4 1065,9 1166,3 1950,0

1804,6

1406

Genel Toplam 2125,0

1487,7

2938,3

3837,0 1678,2 1645,8 1700,4 3059,0

2738 2243

AB/Genel % 55,9 66,20 62,91 85,28 60,92 64,76 68,59 63,74 66,01 62,7

Genel Fiili Giriş

1016 830 1127 964 1032 976 817 1719 3044 1402

4.4.Gümrük Birliği ve Gümrük Birliği ve İstihdamİstihdam

Gümrük Birliği’ne yönelik mevcut Gümrük Birliği’ne yönelik mevcut eleştirilerin yoğunlaştığı bir diğer önemli eleştirilerin yoğunlaştığı bir diğer önemli alan istihdamdır. Gümrük Birliği’nin alan istihdamdır. Gümrük Birliği’nin Türkiye’nin istihdam sorununu daha Türkiye’nin istihdam sorununu daha ciddi bir noktaya getireceği, rekabet ciddi bir noktaya getireceği, rekabet gücü düşük sektörlerde ve özellikle gücü düşük sektörlerde ve özellikle KOBİ’lerde pazar ve üretim kaybına, KOBİ’lerde pazar ve üretim kaybına, nihai aşamada ise işsizliğe yol açacağı nihai aşamada ise işsizliğe yol açacağı yönündeki eleştirilerde, bazı önemli yönündeki eleştirilerde, bazı önemli değerlendirmeler göz ardı edilmektedir. değerlendirmeler göz ardı edilmektedir.

Gümrük Birliği belirtildiği gibi tam rekabet Gümrük Birliği belirtildiği gibi tam rekabet koşulları çerçevesinde, işleyen bir serbest koşulları çerçevesinde, işleyen bir serbest piyasa ekonomisinde belirlenen standartlara piyasa ekonomisinde belirlenen standartlara uygun, kaliteli üretime yönelik bir yapılanma uygun, kaliteli üretime yönelik bir yapılanma sunmaktadır. Bu çerçevede istihdam kaybının sunmaktadır. Bu çerçevede istihdam kaybının olduğu sektörlerde öngörülen kalite düzeyinde olduğu sektörlerde öngörülen kalite düzeyinde üretimin gerçekleşmediği ortaya çıkmaktadır. üretimin gerçekleşmediği ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte Gümrük Birliği sonrası Bununla birlikte Gümrük Birliği sonrası Türkiye’nin Avrupa Birliği’nden Türkiye’nin Avrupa Birliği’nden gerçekleştirdiği ithalatın yatırım ve ara malları gerçekleştirdiği ithalatın yatırım ve ara malları lehine olan dağılımının, orta vadede sanayinin lehine olan dağılımının, orta vadede sanayinin yapısında üretim kalitesini artırıcı etki yapısında üretim kalitesini artırıcı etki yapacağı ortaya koyulmuştur. yapacağı ortaya koyulmuştur.

Sanayinin rekabet gücünü olumlu yönde Sanayinin rekabet gücünü olumlu yönde etkileyecek olan bu değişim istihdam etkileyecek olan bu değişim istihdam edilen işgücü oranında da rol edilen işgücü oranında da rol oynayacaktır. Bu çerçevede Gümrük oynayacaktır. Bu çerçevede Gümrük Birliği sonrası, rekabet gücü artan ve Birliği sonrası, rekabet gücü artan ve ihracat imkanı yakalayan sektörlerde ihracat imkanı yakalayan sektörlerde oluşacak istihdam ihtiyacı, diğer oluşacak istihdam ihtiyacı, diğer sektörlerde oluşan istihdam kaybının sektörlerde oluşan istihdam kaybının dengelenmesine yardımcı olacaktır. dengelenmesine yardımcı olacaktır.

Bilindiği gibi Gümrük Birliği’nin yabancı Bilindiği gibi Gümrük Birliği’nin yabancı yatırımlar üzerindeki olumlu etkileri halihazırda yatırımlar üzerindeki olumlu etkileri halihazırda beklenen düzeyde değildir. Bu durumun temel beklenen düzeyde değildir. Bu durumun temel sebeplerinden biri, Türkiye’deki ekonomik ve sebeplerinden biri, Türkiye’deki ekonomik ve siyasi istikrarsızlıkların iç ve dış yatırımları siyasi istikrarsızlıkların iç ve dış yatırımları özendirici bir iklimin oluşmasını özendirici bir iklimin oluşmasını engellemesidir. İstikrarın sağlanması halinde engellemesidir. İstikrarın sağlanması halinde yeni yabancı sermaye mevzuatı, etkin teşvikler yeni yabancı sermaye mevzuatı, etkin teşvikler ve AB ile büyük ölçüde uyumlaştırılmış rekabet ve AB ile büyük ölçüde uyumlaştırılmış rekabet mevzuatı, yabancı sermaye girişine uygun mevzuatı, yabancı sermaye girişine uygun zemin oluşturacaktır. Türkiye’ye gelen yabancı zemin oluşturacaktır. Türkiye’ye gelen yabancı sermayenin muhtemel etkilerinden birisi de, sermayenin muhtemel etkilerinden birisi de, istihdamın artışı olacaktır. istihdamın artışı olacaktır.

Gümrük Birliği çerçevesinde Türkiye ile Gümrük Birliği çerçevesinde Türkiye ile yürüttüğü ticari işbirliğinin, Avrupa Birliği’ne yürüttüğü ticari işbirliğinin, Avrupa Birliği’ne sunduğu en önemli avantajın Türkiye’deki sunduğu en önemli avantajın Türkiye’deki büyük ve dinamik pazarın yanı sıra AB sermaye büyük ve dinamik pazarın yanı sıra AB sermaye yatırımlarına ucuz istihdam olanağı yaratması yatırımlarına ucuz istihdam olanağı yaratması olarak görülmektedir. Ancak Gümrük Birliği’nin olarak görülmektedir. Ancak Gümrük Birliği’nin tamamlanmasını takiben, Avrupa Birliği, tamamlanmasını takiben, Avrupa Birliği, sendikacılık hareketlerinin baskısı ve Avrupa sendikacılık hareketlerinin baskısı ve Avrupa Sosyal Şartı çerçevesinde ucuz işgücünün Sosyal Şartı çerçevesinde ucuz işgücünün sosyal damping ile haksız rekabete yol sosyal damping ile haksız rekabete yol açmasından duyduğu endişe ile Türkiye’deki açmasından duyduğu endişe ile Türkiye’deki çalışma normları ve sendikal özgürlükler çalışma normları ve sendikal özgürlükler konuları üzerinde önemle durmuştur. konuları üzerinde önemle durmuştur.

Öte yandan Birliğe aday MDAÜ’ler ile Öte yandan Birliğe aday MDAÜ’ler ile karşılaştırıldığında yeni süreçte Türkiye’nin ucuz karşılaştırıldığında yeni süreçte Türkiye’nin ucuz işgücü sunan bir aday ülke olmadığı da ortaya işgücü sunan bir aday ülke olmadığı da ortaya çıkmaktadır. Son dönemde Türk yatırımcıların çıkmaktadır. Son dönemde Türk yatırımcıların da yatırım ve işletme maliyetlerinin yüksekliği da yatırım ve işletme maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle komşu ülkelere ve hatta Uzak Doğuya nedeniyle komşu ülkelere ve hatta Uzak Doğuya yönelmeleri bu saptamayı doğrulamaktadır.yönelmeleri bu saptamayı doğrulamaktadır.

Bu çerçevede Gümrük Birliği’nin Türk istihdam Bu çerçevede Gümrük Birliği’nin Türk istihdam piyasasında ucuz işgücüne bağlı olarak işsizlik piyasasında ucuz işgücüne bağlı olarak işsizlik sorununa çözüm getirebileceği düşüncesi içinde sorununa çözüm getirebileceği düşüncesi içinde bulunulan koşullarda gerçeği yansıtmamakta, bulunulan koşullarda gerçeği yansıtmamakta, buna karşılık Gümrük Birliği’nin nitelikli işgücünü buna karşılık Gümrük Birliği’nin nitelikli işgücünü teşvik edici bir etkisi olacağı ortaya çıkmaktadır.teşvik edici bir etkisi olacağı ortaya çıkmaktadır.

Nitelikli işgücü bu aşamada Türkiye’nin Nitelikli işgücü bu aşamada Türkiye’nin Avrupa Birliği karşısında rekabet Avrupa Birliği karşısında rekabet kapasitesini yükseltebilmesinin ön kapasitesini yükseltebilmesinin ön koşullarından biri olarak görülmektedir. koşullarından biri olarak görülmektedir. Uzun yıllar emek yoğun teknolojileri tercih Uzun yıllar emek yoğun teknolojileri tercih eden Türkiye’nin ileri teknolojilerle üretim eden Türkiye’nin ileri teknolojilerle üretim yapan AB şirketleri karşısında rekabet yapan AB şirketleri karşısında rekabet gücünü koruyabilmesi, işgücünü yüksek gücünü koruyabilmesi, işgücünü yüksek teknolojiyi kullanabilir düzeye getirmesine teknolojiyi kullanabilir düzeye getirmesine bağlıdır. Bu da öncelikle Türkiye’de iş öncesi bağlıdır. Bu da öncelikle Türkiye’de iş öncesi mesleki eğitim sisteminin geliştirilmesi ve mesleki eğitim sisteminin geliştirilmesi ve yaşam boyu eğitim anlayışının yaşam boyu eğitim anlayışının yerleştirilebilmesini gerektirmektedir.yerleştirilebilmesini gerektirmektedir.

5.5.Gümrük Birliği ile Gümrük Birliği ile Kaydedilen Yasal ve Kaydedilen Yasal ve

Kurumsal DeğişikliklerKurumsal Değişiklikler 5.1 5.1 Gümrük Vergileri ve Kotalarının Gümrük Vergileri ve Kotalarının

Kaldırılması ve AB Gümrük Kodu’na UyumKaldırılması ve AB Gümrük Kodu’na Uyum 5.25.2 Serbest Ticaret AnlaşmalarıSerbest Ticaret Anlaşmaları 5.3 5.3 Ticarette Teknik Engellerin KaldırılmasıTicarette Teknik Engellerin Kaldırılması 5.4 5.4 Fikri ve Sınai Mülkiyet HaklarıFikri ve Sınai Mülkiyet Hakları 5.5 5.5 Rekabet MevzuatıRekabet Mevzuatı 5.6 5.6 Kurumsal İşbirliği Kurumsal İşbirliği

Gümrük Vergileri ve Kotalarının Gümrük Vergileri ve Kotalarının

Kaldırılması ve AB Gümrük Kodu’na UyumKaldırılması ve AB Gümrük Kodu’na Uyum 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nda taraflar, 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nda taraflar,

1996 yılında Gümrük Birliği’nin tamamlanmasıyla 1996 yılında Gümrük Birliği’nin tamamlanmasıyla sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünlerinde sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünlerinde gümrüklerin sıfırlanmasını, tarım ürünlerinde gümrüklerin sıfırlanmasını, tarım ürünlerinde serbest dolaşımın ise Türkiye’nin Topluluğun serbest dolaşımın ise Türkiye’nin Topluluğun Ortak Tarım Politikası’na uyum sağlanmasından Ortak Tarım Politikası’na uyum sağlanmasından sonra gerçekleşmesini hükme bağlamışlardır. Bu sonra gerçekleşmesini hükme bağlamışlardır. Bu doğrultuda Türkiye, 1 Ocak 1996 tarihi itibariyle doğrultuda Türkiye, 1 Ocak 1996 tarihi itibariyle öncelikle AB’den ithal ettiği sanayi ürünlerine öncelikle AB’den ithal ettiği sanayi ürünlerine uyguladığı mevcut tüm gümrük vergileri ve eş uyguladığı mevcut tüm gümrük vergileri ve eş etkili tedbirleri kaldırmış, miktar kısıtlaması etkili tedbirleri kaldırmış, miktar kısıtlaması uygulamasına son vermiş, ayrıca üçüncü ülkelere uygulamasına son vermiş, ayrıca üçüncü ülkelere karşı Birliğin Ortak Gümrük Tarifesi’ni (OGT) karşı Birliğin Ortak Gümrük Tarifesi’ni (OGT) uygulamaya başlamıştır. uygulamaya başlamıştır.

Aynı tarih itibariyle 1/95 sayılı OKK’nın Ek I’inde Aynı tarih itibariyle 1/95 sayılı OKK’nın Ek I’inde listelenen işlenmiş tarım ürünlerinin sanayi ve listelenen işlenmiş tarım ürünlerinin sanayi ve tarım payları ayrı ayrı hesaplanarak, bir kısım tarım payları ayrı ayrı hesaplanarak, bir kısım işlenmiş tarım ürününün sanayi payı hemen işlenmiş tarım ürününün sanayi payı hemen sıfırlanmış, kalan ürünlerde ise sanayi paylarının sıfırlanmış, kalan ürünlerde ise sanayi paylarının aşamalı olarak sıfırlanması kararına varılmıştır. aşamalı olarak sıfırlanması kararına varılmıştır. 2001 yılına kadar Topluluk OGT’si üzerinde vergi 2001 yılına kadar Topluluk OGT’si üzerinde vergi uygulanabilen hassas ürünlere ilişkin indirimler uygulanabilen hassas ürünlere ilişkin indirimler ise tamamlanmıştır. ise tamamlanmıştır.

Gümrük Birliği’nin Türkiye ekonomisine etkilerine Gümrük Birliği’nin Türkiye ekonomisine etkilerine ilişkin değerlendirmelerde, ilk aşamada gümrük ilişkin değerlendirmelerde, ilk aşamada gümrük vergileri ve kotaların kaldırılmasının yaratacağı vergileri ve kotaların kaldırılmasının yaratacağı kamu gelir kaybı üzerinde durulmaktadır. kamu gelir kaybı üzerinde durulmaktadır.

Ancak 1994 yılındaki gümrük gelirleri GSMH’nin Ancak 1994 yılındaki gümrük gelirleri GSMH’nin %2,31’i iken, 1997’de %2,61’i olması söz konusu %2,31’i iken, 1997’de %2,61’i olması söz konusu endişelerin gerçekleşmediğini ortaya koymaktadır. endişelerin gerçekleşmediğini ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra, Gümrük Müsteşarlığı yetkilileri Bunun yanı sıra, Gümrük Müsteşarlığı yetkilileri tarafından 2000 yılında dış ticaret vergilerinin bir tarafından 2000 yılında dış ticaret vergilerinin bir önceki yıla göreönceki yıla göre %134 oranında artış gösterdiği %134 oranında artış gösterdiği ifade edilmektedir. Söz konusu veriler Gümrük ifade edilmektedir. Söz konusu veriler Gümrük Birliği’nin beklenenin aksine bir kamu gelir Birliği’nin beklenenin aksine bir kamu gelir kaybına değil, düşük oranda olmakla birlikte gelir kaybına değil, düşük oranda olmakla birlikte gelir artışına yol açtığı sonucunu vermektedir. artışına yol açtığı sonucunu vermektedir. Gümrük Gümrük gelirlerindeki artışın temel sebebi, Türkiye’nin gelirlerindeki artışın temel sebebi, Türkiye’nin Gümrük Birliği’nden kaynaklanan yükümlülükleri Gümrük Birliği’nden kaynaklanan yükümlülükleri doğrultusunda gümrük idarelerine yönelik yeniden doğrultusunda gümrük idarelerine yönelik yeniden yapılanma ve modernleşme çalışmalarıdır.yapılanma ve modernleşme çalışmalarıdır.

Serbest TicaretSerbest Ticaret AnlaşmalarıAnlaşmaları 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 16. 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 16.

maddesinde belirtildiği gibi 2001 yılına kadar maddesinde belirtildiği gibi 2001 yılına kadar Topluluğun tercihli ticaret rejimine uyum Topluluğun tercihli ticaret rejimine uyum çerçevesinde Türkiye’nin, AB’nin serbest ticaret çerçevesinde Türkiye’nin, AB’nin serbest ticaret anlaşmaları (STA) imzaladığı üçüncü ülkelerle anlaşmaları (STA) imzaladığı üçüncü ülkelerle Serbest Ticaret Anlaşmaları müzakere etmesi Serbest Ticaret Anlaşmaları müzakere etmesi gerekmektedir.gerekmektedir.

Türkiye halihazırda EFTA; İsrail, Makedonya, Türkiye halihazırda EFTA; İsrail, Makedonya, Bosna-Hersek ve 10 MDAÜ ile Serbest Ticaret Bosna-Hersek ve 10 MDAÜ ile Serbest Ticaret Anlaşmalarını yürürlüğe koymuştur. Ayrıca Fas, Anlaşmalarını yürürlüğe koymuştur. Ayrıca Fas, Tunus, Mısır, Filistin, Hırvatistan, Güney Afrika, Tunus, Mısır, Filistin, Hırvatistan, Güney Afrika, Faroe Adaları ile müzakerelere başlamış, Malta Faroe Adaları ile müzakerelere başlamış, Malta ve Ürdün ile de müzakere hazırlıklarını ve Ürdün ile de müzakere hazırlıklarını yürütmektedir.yürütmektedir.

1980 yılından itibaren ithal ikameci sistemin 1980 yılından itibaren ithal ikameci sistemin yerine ihracata dayalı büyüme politikası yerine ihracata dayalı büyüme politikası izleyerek yeni pazarlar bulma ve ihracatını izleyerek yeni pazarlar bulma ve ihracatını ürün bazında çeşitlendirme hedefini güden ürün bazında çeşitlendirme hedefini güden Türkiye için serbest ticaret anlaşmaları önemli Türkiye için serbest ticaret anlaşmaları önemli ticari açılımlar yaratmaktadır. Yürütülen ticari açılımlar yaratmaktadır. Yürütülen müzakerelerin tamamlanması halinde Türkiye, müzakerelerin tamamlanması halinde Türkiye, yaklaşık 40 ülke ve 800 milyona yakın nüfusla yaklaşık 40 ülke ve 800 milyona yakın nüfusla dünyanın en büyük serbest ticaret alanı dünyanın en büyük serbest ticaret alanı içerisinde avantajlı koşullarda ticaret yapma içerisinde avantajlı koşullarda ticaret yapma imkanına sahip olacaktır. imkanına sahip olacaktır.

Ölçek ekonomilerinin oluşmasında Ölçek ekonomilerinin oluşmasında STA’lar, maliyetlerin minimize edilmesi STA’lar, maliyetlerin minimize edilmesi ve pazarın büyümesi yönünde önemli ve pazarın büyümesi yönünde önemli avantajlar sunmaktadır. Serbest ticaret avantajlar sunmaktadır. Serbest ticaret anlaşması imzalanmış üçüncü ülkelerden anlaşması imzalanmış üçüncü ülkelerden daha uygun koşullarda hammadde ve daha uygun koşullarda hammadde ve yarı mamul temin edebilecek olan Türk yarı mamul temin edebilecek olan Türk sanayicisi üretim maliyetlerini düşük sanayicisi üretim maliyetlerini düşük tutabilecek, dünya piyasalarında rekabet tutabilecek, dünya piyasalarında rekabet gücünü artıracaktır.  gücünü artıracaktır.  

Özellikle MDAÜ’lerle gerçekleştirdiği Özellikle MDAÜ’lerle gerçekleştirdiği serbest ticaret anlaşmaları, Türk serbest ticaret anlaşmaları, Türk Cumhuriyetleri ve Rusya ile olan ticareti Cumhuriyetleri ve Rusya ile olan ticareti de etkileyecek, söz konusu ülkelerle de etkileyecek, söz konusu ülkelerle yakın işbirliği içerisinde olan MDAÜ’lerle, yakın işbirliği içerisinde olan MDAÜ’lerle, ortak yatırımlar gerçekleştirmek ortak yatırımlar gerçekleştirmek mümkün olacaktır. Ayrıca Türkiye’nin mümkün olacaktır. Ayrıca Türkiye’nin imzalamış olduğu ve müzakerelerini imzalamış olduğu ve müzakerelerini sürdürdüğü serbest ticaret anlaşmaları sürdürdüğü serbest ticaret anlaşmaları ile elde etmiş olduğu müzakere pratiği ile elde etmiş olduğu müzakere pratiği de bir diğer önemli husustur.de bir diğer önemli husustur.

Türkiye, serbest ticaret anlaşmaları ile Türkiye, serbest ticaret anlaşmaları ile önemli avantajlar elde etmekle birlikte, önemli avantajlar elde etmekle birlikte, söz konusu ülkelerin Türkiye ile söz konusu ülkelerin Türkiye ile yürütecekleri ticarette AB’nin tanımış yürütecekleri ticarette AB’nin tanımış olduğu tavizleri tanıma yükümlülüğünü olduğu tavizleri tanıma yükümlülüğünü üstlenmektedir. Bunun yanı sıra üçüncü üstlenmektedir. Bunun yanı sıra üçüncü ülkelerle ancak Gümrük Birliği ile ülkelerle ancak Gümrük Birliği ile belirlenmiş ortak gümrük tarifesi belirlenmiş ortak gümrük tarifesi dahilinde ticari işbirlikleri dahilinde ticari işbirlikleri gerçekleştirebilmektedir.gerçekleştirebilmektedir.

Ticarette Teknik Engellerin KaldırılmasıTicarette Teknik Engellerin Kaldırılması 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı, taraflar 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı, taraflar

arasındaki ticaretin Gümrük Birliği çerçevesinde arasındaki ticaretin Gümrük Birliği çerçevesinde geliştirilebilmesi ve malların serbest dolaşımının geliştirilebilmesi ve malların serbest dolaşımının tam olarak sağlanabilmesi için Türkiye’nin tam olarak sağlanabilmesi için Türkiye’nin ticarette teknik engellerin kaldırılmasına ilişkin ticarette teknik engellerin kaldırılmasına ilişkin AB mevzuatını Türk mevzuatına aktarmasını AB mevzuatını Türk mevzuatına aktarmasını hükme bağlamıştır. Son derece kapsamlı olan bu hükme bağlamıştır. Son derece kapsamlı olan bu alanda uyum sağlanması gereken mevzuat listesi alanda uyum sağlanması gereken mevzuat listesi 2/97 sayılı OKK kararı ile belirlenmiş ve 2/97 sayılı OKK kararı ile belirlenmiş ve Türkiye’nin 31 Aralık 2000 tarihine kadar Türkiye’nin 31 Aralık 2000 tarihine kadar standardizasyon, ölçüm, kalibrasyon, kalite, standardizasyon, ölçüm, kalibrasyon, kalite, akreditasyon, test ve belgelendirme alanlarındaki akreditasyon, test ve belgelendirme alanlarındaki mevzuatını Topluluk mevzuatına uyumlaştırması mevzuatını Topluluk mevzuatına uyumlaştırması gerektiği belirtilmiştir. gerektiği belirtilmiştir.

Türkiye, teknik mevzuat uyumuna ilişkin olarak Türkiye, teknik mevzuat uyumuna ilişkin olarak yürüttüğü çalışmalarda önemli aşamalar yürüttüğü çalışmalarda önemli aşamalar kaydetmiştir. Öncelikle 1997 yılında Bakanlar kaydetmiştir. Öncelikle 1997 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile Avrupa Birliği’nin yeni Kurulu Kararı ile Avrupa Birliği’nin yeni yaklaşım direktifleri çerçevesindeki 32 ürün yaklaşım direktifleri çerçevesindeki 32 ürün grubuna ilişkin uyumlaştırma çalışmalarını grubuna ilişkin uyumlaştırma çalışmalarını yürütecek kamu kuruluşlarını tespit etmiştir. yürütecek kamu kuruluşlarını tespit etmiştir. Söz konusu ürün gruplarına yönelik AB Söz konusu ürün gruplarına yönelik AB standartlarına uyumla yükümlü olan kurum standartlarına uyumla yükümlü olan kurum Türk Standartları Enstitüsü’dür (TSE). TSE, Türk Standartları Enstitüsü’dür (TSE). TSE, 1993 yılından beri yürüttüğü çalışmalar 1993 yılından beri yürüttüğü çalışmalar neticesinde yaklaşık olarak “%80 oranında AB neticesinde yaklaşık olarak “%80 oranında AB standardını Türk standardı haline getirmiştir”. standardını Türk standardı haline getirmiştir”.

Avrupa Standart Teşkilatı CEN ve Avrupa Standart Teşkilatı CEN ve CENELEC’e de bağlı üye olan TSE, CENELEC’e de bağlı üye olan TSE, Gümrük Birliği sonrasında yeniden Gümrük Birliği sonrasında yeniden yapılandırılmış ve bünyesinde yapılandırılmış ve bünyesinde kalibrasyon, deney, belgelendirme kalibrasyon, deney, belgelendirme merkezleri oluşturulmuştur. TSE, yeni merkezleri oluşturulmuştur. TSE, yeni yapılanması çerçevesinde ayrıca kalite yapılanması çerçevesinde ayrıca kalite bilincinin yaygınlaştırılması yönünde bilincinin yaygınlaştırılması yönünde eğitim çalışmaları da yürütmeye eğitim çalışmaları da yürütmeye başlamıştır.başlamıştır.

Fikri ve Sınai Mülkiyet HaklarıFikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Gümrük Birliği’ne konu olan malların Gümrük Birliği’ne konu olan malların

tabi olduğu fikri ve sınai haklara ilişkin tabi olduğu fikri ve sınai haklara ilişkin mevzuatın Avrupa Topluluğu ile mevzuatın Avrupa Topluluğu ile Türkiye’de farklı düzeylerde Türkiye’de farklı düzeylerde bulunmasının serbest dolaşıma tarife bulunmasının serbest dolaşıma tarife dışı engel teşkil etmesi, Türk dışı engel teşkil etmesi, Türk mevzuatının Avrupa Topluluğu mevzuatının Avrupa Topluluğu mevzuatına ve bu alandaki uluslararası mevzuatına ve bu alandaki uluslararası sözleşmelere uyumunu gündeme sözleşmelere uyumunu gündeme getirmiştir.getirmiştir.

1/95 sayılı Konsey Kararı çerçevesinde 1/95 sayılı Konsey Kararı çerçevesinde yürütülen çalışmalar neticesinde Türkiye yürütülen çalışmalar neticesinde Türkiye hem endüstriyel hem sanatsal mülkiyet hem endüstriyel hem sanatsal mülkiyet hakkını kapsayan fikri ve sınai mülkiyet hakkını kapsayan fikri ve sınai mülkiyet hakkına ilişkin mevzuatını AB mevzuatına hakkına ilişkin mevzuatını AB mevzuatına uyumlaştırmayı büyük oranda uyumlaştırmayı büyük oranda başarmıştır. Sınai mülkiyet hakları başarmıştır. Sınai mülkiyet hakları konusunda gerekli mevzuatı, Gümrük konusunda gerekli mevzuatı, Gümrük Birliği öncesinde yürürlüğe koymuş ve Birliği öncesinde yürürlüğe koymuş ve yarı resmi bir organ olarak Patent yarı resmi bir organ olarak Patent Enstitüsü’nü 1994 yılında kurmuştur. Enstitüsü’nü 1994 yılında kurmuştur.

1995 yılında son derece eski kanunlara dayanan 1995 yılında son derece eski kanunlara dayanan ve güncelliğini yitiren Fikir ve Sanat Eserleri ve güncelliğini yitiren Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun kapsamı genişletilmiş ve AB Kanunu’nun kapsamı genişletilmiş ve AB mevzuatına yakınlaştırılmıştır. Ortaklık Konseyi mevzuatına yakınlaştırılmıştır. Ortaklık Konseyi Kararı’nda, belirtilen fikri ve sınai mülkiyet Kararı’nda, belirtilen fikri ve sınai mülkiyet hakkına ilişkin uluslararası anlaşmaların önemli bir hakkına ilişkin uluslararası anlaşmaların önemli bir kısmına da taraf olunmuştur. Son olarak 3 Mart kısmına da taraf olunmuştur. Son olarak 3 Mart 2001 tarihinde yürürlüğe giren Fikir ve Sanat 2001 tarihinde yürürlüğe giren Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Eserleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile taraf olunan uluslararası anlaşmalara Kanun ile taraf olunan uluslararası anlaşmalara uyumlu olarak korsan yayıncılık, fikir ve sanat uyumlu olarak korsan yayıncılık, fikir ve sanat eser sahiplerinin manevi haklarının ihlali eser sahiplerinin manevi haklarının ihlali durumunda uygulanan cezai müeyyideler durumunda uygulanan cezai müeyyideler hususlarında yeni düzenlemeler getirilmiştir. hususlarında yeni düzenlemeler getirilmiştir.

Türkiye, Gümrük Birliği’nden doğan Türkiye, Gümrük Birliği’nden doğan yükümlülüğü doğrultusunda fikri yükümlülüğü doğrultusunda fikri mülkiyet haklarına ilişkin, uluslararası mülkiyet haklarına ilişkin, uluslararası anlaşmalara, bu çerçevede Ticaretle anlaşmalara, bu çerçevede Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması’na (TRIPs) taraf olarak bu Anlaşması’na (TRIPs) taraf olarak bu alanda kapsamlı düzenlemeler öngören alanda kapsamlı düzenlemeler öngören Dünya Ticaret Örgütü’ne üyelik Dünya Ticaret Örgütü’ne üyelik çerçevesindeki yükümlülüklerini de çerçevesindeki yükümlülüklerini de yerine getirmiştir. yerine getirmiştir.

Fikri ve Sınai mülkiyet hakları konusunda önemli Fikri ve Sınai mülkiyet hakları konusunda önemli ihlallerin kaydedildiği Türkiye’de uluslararası ihlallerin kaydedildiği Türkiye’de uluslararası normlarda bir fikri mülkiyet hakkı mevzuatının normlarda bir fikri mülkiyet hakkı mevzuatının oluşturulması Türk sanatçılarının, buluş oluşturulması Türk sanatçılarının, buluş sahiplerinin, yaratıcıların, şirketlerin haklarının sahiplerinin, yaratıcıların, şirketlerin haklarının korunması ve desteklenmesi, böylelikle uluslararası korunması ve desteklenmesi, böylelikle uluslararası arenada rekabet gücü elde edebilmeleri açısından arenada rekabet gücü elde edebilmeleri açısından önem taşımaktadır. Ayrıca hem araştırma ve önem taşımaktadır. Ayrıca hem araştırma ve geliştirmeyi özendirip teknik bilgilerin geliştirmeyi özendirip teknik bilgilerin değerlendirilerek yaygınlaşmasını sağlamakta, hem değerlendirilerek yaygınlaşmasını sağlamakta, hem de teknoloji transferine imkan vermektedir. Bu de teknoloji transferine imkan vermektedir. Bu alanda yapılacak her düzenleme toplumun kültür alanda yapılacak her düzenleme toplumun kültür ve sanat hayatını zenginleştirecek, teknik ve sınai ve sanat hayatını zenginleştirecek, teknik ve sınai atılımlarında geliştirici rol oynayacaktır.atılımlarında geliştirici rol oynayacaktır.

Rekabet MevzuatıRekabet Mevzuatı 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nda uyum 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nda uyum

öngörülen bir diğer önemli alan, Rekabet öngörülen bir diğer önemli alan, Rekabet Mevzuatı’dır. Karar, sanayi mallarının serbest Mevzuatı’dır. Karar, sanayi mallarının serbest dolaşımı çerçevesinde gümrük tarifelerinin dolaşımı çerçevesinde gümrük tarifelerinin yanı sıra Türkiye’nin AB ürünlerinin piyasaya yanı sıra Türkiye’nin AB ürünlerinin piyasaya girişini engelleyecek ve Türk ürünleriyle girişini engelleyecek ve Türk ürünleriyle rekabetini sınırlayacak ulusal uygulamaların rekabetini sınırlayacak ulusal uygulamaların yeniden düzenlenmesini gerekli kılmaktadır. yeniden düzenlenmesini gerekli kılmaktadır. Türkiye, tüketicinin korunmasını temel alan ve Türkiye, tüketicinin korunmasını temel alan ve belirli kurallar çerçevesinde işleyen bir belirli kurallar çerçevesinde işleyen bir rekabet ortamının oluşturulmasına yönelik rekabet ortamının oluşturulmasına yönelik Avrupa Birliği rekabet mevzuatına uyum Avrupa Birliği rekabet mevzuatına uyum çalışmalarında ilerleme kaydetmiştir. çalışmalarında ilerleme kaydetmiştir.

Bu alandaki iki önemli yasal düzenleme Bu alandaki iki önemli yasal düzenleme olan “Rekabetin Korunması Kanunu” 1994 olan “Rekabetin Korunması Kanunu” 1994 yılında, “Tüketicinin Korunması Kanunu” yılında, “Tüketicinin Korunması Kanunu” 1995 yılında yürürlüğe girmiştir. Söz 1995 yılında yürürlüğe girmiştir. Söz konusu kanunların uygulanmasından konusu kanunların uygulanmasından sorumlu Rekabet Kurumu ise 1997 yılı sorumlu Rekabet Kurumu ise 1997 yılı itibariyle işlerlik kazanmıştır.itibariyle işlerlik kazanmıştır.

Rekabet hukuku kapsamında yer alan, Rekabet hukuku kapsamında yer alan, rekabeti bozacak şekilde bazı firmaların rekabeti bozacak şekilde bazı firmaların veya ürünlerin üretimini destekleyen devlet veya ürünlerin üretimini destekleyen devlet yardımlarının kaldırılması hususunda yardımlarının kaldırılması hususunda çalışmalar sürdürülmektedir. çalışmalar sürdürülmektedir.

Bu alanda öncelikle tekstil ve giyim Bu alanda öncelikle tekstil ve giyim sektöründeki teşvik sistemi AB ile sektöründeki teşvik sistemi AB ile uyumlaştırılmış, 1995 yılında “İhracatta uyumlaştırılmış, 1995 yılında “İhracatta Devlet Yardımları” kararı yürürlüğe koyulmuş Devlet Yardımları” kararı yürürlüğe koyulmuş ve ihracatçılara sağlanan teşvikler kademeli ve ihracatçılara sağlanan teşvikler kademeli olarak değiştirilerek genel muafiyetler olarak değiştirilerek genel muafiyetler sistemi benimsenmiştir. Halihazırda devlet sistemi benimsenmiştir. Halihazırda devlet yardımlarına ilişkin olarak AB mevzuatı ile yardımlarına ilişkin olarak AB mevzuatı ile Türk mevzuatı arasında farklılık yaratan Türk mevzuatı arasında farklılık yaratan temel nokta, devlet yardımlarının temel nokta, devlet yardımlarının denetlenmesi konusunda Türk Rekabet denetlenmesi konusunda Türk Rekabet Kurulu’nun yetkili otorite olarak Kurulu’nun yetkili otorite olarak tanınmamasıdır. tanınmamasıdır.

Rekabet Kurulu sadece devlet yardımlarına ilişkin Rekabet Kurulu sadece devlet yardımlarına ilişkin yapılan değişikliklerin rekabet kurallarına uygun yapılan değişikliklerin rekabet kurallarına uygun olup olmaması hakkındaki fikirlerini, değişikliği olup olmaması hakkındaki fikirlerini, değişikliği yapan ilgili kurum veya bakanlığa iletebilmektedir. yapan ilgili kurum veya bakanlığa iletebilmektedir.

Türkiye’de rekabeti kısıtlayıcı bir diğer yapı ticari Türkiye’de rekabeti kısıtlayıcı bir diğer yapı ticari nitelikteki devlet tekelleridir. Tekel kanununda, nitelikteki devlet tekelleridir. Tekel kanununda, Tekel idaresinin alkollü içkilerin dağıtımı ve ithali Tekel idaresinin alkollü içkilerin dağıtımı ve ithali üzerindeki tekelinin kaldırılması yönünde değişiklik üzerindeki tekelinin kaldırılması yönünde değişiklik yapan kanun 20 Ocak 2001 tarihi itibariyle yapan kanun 20 Ocak 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe koyulmuştur. Tütün piyasasındaki tekeli yürürlüğe koyulmuştur. Tütün piyasasındaki tekeli kaldıracak olan tütün ve tütün mamulleri yasası ise kaldıracak olan tütün ve tütün mamulleri yasası ise 9 Ocak 2002 tarihi itibariyle Resmi Gazete’de 9 Ocak 2002 tarihi itibariyle Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Rekabet hukuku çerçevesinde Rekabet hukuku çerçevesinde Türkiye’nin önündeki en önemli konu Türkiye’nin önündeki en önemli konu olan devlet yardımlarına ilişkin olarak 1 olan devlet yardımlarına ilişkin olarak 1 Haziran 2001 tarihinde gerçekleştirilen Haziran 2001 tarihinde gerçekleştirilen GBOK toplantısında da AB tarafının GBOK toplantısında da AB tarafının Türkiye’den devlet yardımlarının Türkiye’den devlet yardımlarının gözetimi ve kontrolü ile ilgili bağımsız gözetimi ve kontrolü ile ilgili bağımsız bir kurumun oluşturulması yönünde bir kurumun oluşturulması yönünde beklentisi dile getirilmiştir. beklentisi dile getirilmiştir.

Türkiye’nin AB rekabet mevzuatına uyum Türkiye’nin AB rekabet mevzuatına uyum çalışmaları, hedeflerinden biri çalışmaları, hedeflerinden biri uluslararası ticarette haksız rekabetin uluslararası ticarette haksız rekabetin önlenmesi olan DTÖ’ye üyeliği önlenmesi olan DTÖ’ye üyeliği çerçevesindeki yükümlülüklerini de çerçevesindeki yükümlülüklerini de karşılamaktadır. Bu çerçevede Türkiye karşılamaktadır. Bu çerçevede Türkiye DTÖ’nün Sübvansiyonlar ve Telafi Edici DTÖ’nün Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Önlemler Anlaşmasıyla uyumlu Avrupa Önlemler Anlaşmasıyla uyumlu Avrupa Birliği devlet yardımları mevzuatına Birliği devlet yardımları mevzuatına uyum sağlayarak DTÖ üyeliğinden doğan uyum sağlayarak DTÖ üyeliğinden doğan bir yükümlülüğünü daha yerine getirmiş bir yükümlülüğünü daha yerine getirmiş olacaktır. olacaktır.

Öte yandan Uruguay Round kararları temel Öte yandan Uruguay Round kararları temel alınarak hazırlanan ve Temmuz 1999’da alınarak hazırlanan ve Temmuz 1999’da Mecliste kabul edilen “İhracatta Haksız Mecliste kabul edilen “İhracatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun” AB Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun” AB mevzuatına uyum yönünde gerçekleştirilecek mevzuatına uyum yönünde gerçekleştirilecek çalışmalar kapsamındadır. DTÖ’nün Türk çalışmalar kapsamındadır. DTÖ’nün Türk sanayiinde çok önemli bir yer tutan tekstil sanayiinde çok önemli bir yer tutan tekstil ürünlerine ilişkin olarak 2005 yılına kadar ürünlerine ilişkin olarak 2005 yılına kadar kotaların aşamalı olarak kaldırılması, gümrük kotaların aşamalı olarak kaldırılması, gümrük vergilerinin düşürülmesi, diğer tarife dışı vergilerinin düşürülmesi, diğer tarife dışı engellerin kaldırılması ile serbest ticaret engellerin kaldırılması ile serbest ticaret düzenine geçiş konusundaki yükümlülükleri ise düzenine geçiş konusundaki yükümlülükleri ise Gümrük Birliği ile büyük ölçüde Gümrük Birliği ile büyük ölçüde gerçekleştirilmiştir.gerçekleştirilmiştir.

KurumsalKurumsal İşbirliğiİşbirliği

1/95 sayılı karar, Gümrük Birliği’nin 1/95 sayılı karar, Gümrük Birliği’nin işleyişinin denetimi ve karşılaşılan sorunlara işleyişinin denetimi ve karşılaşılan sorunlara ortak çözümler oluşturulması hususunda ortak çözümler oluşturulması hususunda etkin olacak kurumsal işbirliği modelleri etkin olacak kurumsal işbirliği modelleri oluşturulmasını da hükme bağlamıştır. Birliğe oluşturulmasını da hükme bağlamıştır. Birliğe tam üye olmaksızın Gümrük Birliği’ne dahil tam üye olmaksızın Gümrük Birliği’ne dahil olan, bu sebeple ortak pazara ilişkin karar olan, bu sebeple ortak pazara ilişkin karar alma süreci içerisinde bulunmayan alma süreci içerisinde bulunmayan Türkiye’nin durumu, söz konusu kurumsal Türkiye’nin durumu, söz konusu kurumsal yapılanmayı zorunlu kılmış, Gümrük yapılanmayı zorunlu kılmış, Gümrük Birliği’nin, işleyişini kolaylaştırmak hedefi ile Birliği’nin, işleyişini kolaylaştırmak hedefi ile özel komiteler oluşturulmuştur. özel komiteler oluşturulmuştur.

Ortaklık Konseyi Kararı’nın Ortaklık Konseyi Kararı’nın uygulanmasından doğacak aksaklıklar uygulanmasından doğacak aksaklıklar hususunda ayda en az bir kere toplanmak hususunda ayda en az bir kere toplanmak üzere Türkiye, Komisyon ve üye ülkelerin üzere Türkiye, Komisyon ve üye ülkelerin temsilcilerinden oluşan Gümrük Birliği temsilcilerinden oluşan Gümrük Birliği Ortak Komitesi (GBOK) bu doğrultuda Ortak Komitesi (GBOK) bu doğrultuda oluşturulan ilk yapılanmadır. Bir tavsiye oluşturulan ilk yapılanmadır. Bir tavsiye kurumu olan Komite, bazı konularda sınırlı kurumu olan Komite, bazı konularda sınırlı olmak üzere, yeni bir mevzuat olmak üzere, yeni bir mevzuat yaratmayacak ve Topluluk mevzuatında yaratmayacak ve Topluluk mevzuatında değişiklik oluşturmayacak teknik nitelikli değişiklik oluşturmayacak teknik nitelikli kararlar alabilmektedir.kararlar alabilmektedir.

Gümrük Birliği’nin işleyişi ile Gümrük Birliği’nin işleyişi ile doğrudan ilgili alanlarda yeni doğrudan ilgili alanlarda yeni mevzuat hazırlamak veya mevcut mevzuat hazırlamak veya mevcut mevzuatı değiştirmek için mevzuatı değiştirmek için oluşturulan karşılıklı danışma oluşturulan karşılıklı danışma mekanizması bir diğer kurumsal mekanizması bir diğer kurumsal yapılanmadır. Ancak her iki tarafın yapılanmadır. Ancak her iki tarafın da yasa hazırlayıcı birimlerinin da yasa hazırlayıcı birimlerinin yeterli işbirliği geliştirememeleri yeterli işbirliği geliştirememeleri sebebiyle etkinlik kazanamamıştır. sebebiyle etkinlik kazanamamıştır.

Gümrük Birliği ile Türkiye’nin içinde yer alabildiği Gümrük Birliği ile Türkiye’nin içinde yer alabildiği mekanizmalardan biri de bağımsız komitelerdir. mekanizmalardan biri de bağımsız komitelerdir. Gümrük Birliği’nin işleyişi ile doğrudan ilgili Gümrük Birliği’nin işleyişi ile doğrudan ilgili alanlardaki Nomanklatür Komitesi, Gümrük alanlardaki Nomanklatür Komitesi, Gümrük Kanunu Komitesi, Menşe Komitesi, Değerleme Kanunu Komitesi, Menşe Komitesi, Değerleme Komitesi, Dış Ticaret İstatistikleri Komitesi, Komitesi, Dış Ticaret İstatistikleri Komitesi, Standartlar Komitesi, İç Pazar Koordinasyon Standartlar Komitesi, İç Pazar Koordinasyon Komitesi, Sübvansiyon ve Tekstil Komiteleri gibi Komitesi, Sübvansiyon ve Tekstil Komiteleri gibi bir çok bağımsız Komite’nin toplantılarına Türk bir çok bağımsız Komite’nin toplantılarına Türk uzmanlar katılabilmektedir. Söz konusu uzmanlar katılabilmektedir. Söz konusu komitelere Türk temsilcilerinin katılımı dönem komitelere Türk temsilcilerinin katılımı dönem içerisinde etkinlik ve süreklilik kazanmıştır. Bu içerisinde etkinlik ve süreklilik kazanmıştır. Bu çerçevede sübvansiyonlar ve tekstil komitelerinde çerçevede sübvansiyonlar ve tekstil komitelerinde Türk temsilcileri bazı avantajlar elde etmişlerdir. Türk temsilcileri bazı avantajlar elde etmişlerdir.

6.Gümrük Birliği 6.Gümrük Birliği Çerçevesinde Türkiye-AB Çerçevesinde Türkiye-AB

Mali İşbirliğiMali İşbirliği Türkiye AB arasındaki ortaklık ilişkisi Türkiye AB arasındaki ortaklık ilişkisi çerçevesinde Türkiye’nin ekonomik çerçevesinde Türkiye’nin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmak ve ortaklık kalkınmasına katkıda bulunmak ve ortaklık ilişkisinden doğan yükümlülüklerini ilişkisinden doğan yükümlülüklerini gerçekleştirebilmesine destek olmak amacıyla gerçekleştirebilmesine destek olmak amacıyla Topluluk mali yardımda bulunmayı taahhüt Topluluk mali yardımda bulunmayı taahhüt etmiştir. 1996 yılında tamamlanan Gümrük etmiştir. 1996 yılında tamamlanan Gümrük Birliği’ne kadar olan dönemde Türkiye’ye Birliği’ne kadar olan dönemde Türkiye’ye yönelik AB kaynaklı mali yardımlar, mali yönelik AB kaynaklı mali yardımlar, mali protokoller ile düzenlenmiş ve Türkiye bu protokoller ile düzenlenmiş ve Türkiye bu dönemde 1.433 milyon Euro öngörülmesine dönemde 1.433 milyon Euro öngörülmesine karşın toplam 833 milyon Euro tutarında kredi karşın toplam 833 milyon Euro tutarında kredi ve hibe kullanılabilmiştir. ve hibe kullanılabilmiştir.

Gümrük Birliği çerçevesindeki Gümrük Birliği çerçevesindeki yükümlülükleri doğrultusunda Türkiye, 1996 yükümlülükleri doğrultusunda Türkiye, 1996 yılından itibaren çok kapsamlı bir alanda yılından itibaren çok kapsamlı bir alanda mevzuat uyumu ve buna bağlı kurumsal mevzuat uyumu ve buna bağlı kurumsal yapıyı oluşturma sürecine girmiştir. Bu yapıyı oluşturma sürecine girmiştir. Bu değişimi gerçekleştirmek için Avrupa değişimi gerçekleştirmek için Avrupa Birliği’nin Türkiye’ye mali ve teknik Birliği’nin Türkiye’ye mali ve teknik yardımda bulunma taahhüdü yerine yardımda bulunma taahhüdü yerine getirilmemiş ve Türkiye, Gümrük Birliği’ne getirilmemiş ve Türkiye, Gümrük Birliği’ne ilişkin yükümlülüklerini hiçbir Topluluk ilişkin yükümlülüklerini hiçbir Topluluk kaynağından yararlanmaksızın geçen beş yıl kaynağından yararlanmaksızın geçen beş yıl içerisinde büyük ölçüde gerçekleştirmiştir. içerisinde büyük ölçüde gerçekleştirmiştir.

Türkiye’nin bu süreçte gösterdiği kapasite Türkiye’nin bu süreçte gösterdiği kapasite AB tarafınca da dile getirilmiş, bununla AB tarafınca da dile getirilmiş, bununla birlikte henüz tamamlanmayan çalışmalar da birlikte henüz tamamlanmayan çalışmalar da çeşitli platformlarda vurgulanmıştır. çeşitli platformlarda vurgulanmıştır. Halihazırda Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne Halihazırda Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne ilişkin uyum çalışmalarını da kapsayan ilişkin uyum çalışmalarını da kapsayan katılım öncesi stratejisine yönelik yıllık 177 katılım öncesi stratejisine yönelik yıllık 177 Milyon Euro’yu Ulusal Program’da taahhüt Milyon Euro’yu Ulusal Program’da taahhüt edilen takvim çerçevesinde en etkin şekilde edilen takvim çerçevesinde en etkin şekilde kullanması, ayrıca geri dönüşümlü AYB kullanması, ayrıca geri dönüşümlü AYB kredilerinden de akılcı projelerle kredilerinden de akılcı projelerle faydalanması uyum sürecini kolaylaştırması faydalanması uyum sürecini kolaylaştırması açısından çok önemlidir. açısından çok önemlidir.

7.Gümrük Birliği 7.Gümrük Birliği Çerçevesinde Türkiye’nin Çerçevesinde Türkiye’nin

Kullanabileceği Bir Kullanabileceği Bir

MekanizmaMekanizma Gümrük Birliği’nin dayandığı Gümrük Birliği’nin dayandığı

Katma Protokol ve 1/95 sayılı Katma Protokol ve 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı, ortaklık Ortaklık Konseyi Kararı, ortaklık çerçevesindeki uygulamaların çerçevesindeki uygulamaların taraflardan birinde ekonomik bir taraflardan birinde ekonomik bir soruna yol açması halinde işlerlik soruna yol açması halinde işlerlik kazanabilecek mekanizmaları kazanabilecek mekanizmaları ortaya koymaktadır.ortaya koymaktadır.

Katma Protokol’ün “Katma Protokol’ün “Türk Ekonomisi’nin bir sektörü Türk Ekonomisi’nin bir sektörü veya dış mali istikrarını tehlikeye düşürecek ciddi veya dış mali istikrarını tehlikeye düşürecek ciddi bozukluklar ortaya çıkar veya Türkiye’nin bir bozukluklar ortaya çıkar veya Türkiye’nin bir bölgesinin ekonomik durumunun bozulması şeklinde bölgesinin ekonomik durumunun bozulması şeklinde güçlükler belirirse, Türkiye gerekli korunma güçlükler belirirse, Türkiye gerekli korunma tedbirlerini alır. Bu tedbirler ve bunların uygulama tedbirlerini alır. Bu tedbirler ve bunların uygulama usulleri Ortaklık Konseyi’ne geciktirmeksizin bildirilirusulleri Ortaklık Konseyi’ne geciktirmeksizin bildirilir.” .” şeklindeki 62. maddesi ve 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi şeklindeki 62. maddesi ve 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın “Kararı’nın “...taraflar Katma protokolün 62. ...taraflar Katma protokolün 62. maddesiyle belirlenen koruma tedbirleri maddesiyle belirlenen koruma tedbirleri mekanizmaları ile usullerinin geçerliliğini koruyacağını mekanizmaları ile usullerinin geçerliliğini koruyacağını teyit ederlerteyit ederler” şeklindeki 63. maddesi” şeklindeki 63. maddesi Gümrük Gümrük Birliği’nin Türkiye ekonomisinde bir zarara sebebiyet Birliği’nin Türkiye ekonomisinde bir zarara sebebiyet vermesi halinde devreye sokulabilecek garanti vermesi halinde devreye sokulabilecek garanti noktasını oluşturmaktadır. noktasını oluşturmaktadır.

SONUÇSONUÇ

Bazı görüşler 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Bazı görüşler 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nı bir ticaret anlaşması gibi ele Kararı’nı bir ticaret anlaşması gibi ele alarak tam üyelik perspektifi ortaya alarak tam üyelik perspektifi ortaya koyulmaksızın müzakere edildiği ve bu koyulmaksızın müzakere edildiği ve bu çerçevede Gümrük Birliği’nin Türkiye çerçevede Gümrük Birliği’nin Türkiye ekonomisine zarar verdiği sonucuna ekonomisine zarar verdiği sonucuna varmaktadır. Bu yaklaşım içerisinde varmaktadır. Bu yaklaşım içerisinde Gümrük Birliği ile Türkiye’nin tek taraflı Gümrük Birliği ile Türkiye’nin tek taraflı tavizler üstlendiği ve ulusal ticaret tavizler üstlendiği ve ulusal ticaret politikasının Birliğin ticaret politikasına politikasının Birliğin ticaret politikasına tabi olduğu eleştirileri yöneltilmektedir. tabi olduğu eleştirileri yöneltilmektedir.

Söz konusu değerlendirmeler yapılırken Söz konusu değerlendirmeler yapılırken öncelikle Gümrük Birliği’nin tamamlanması ile öncelikle Gümrük Birliği’nin tamamlanması ile Türk dış ticaretinde Avrupa Birliği lehine Türk dış ticaretinde Avrupa Birliği lehine ithalat artışı ve Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin ithalat artışı ve Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin tercihli ticaret rejimine uyum zorunluluğu tercihli ticaret rejimine uyum zorunluluğu temel argüman olarak alınmaktadır. Ayrıca ilk temel argüman olarak alınmaktadır. Ayrıca ilk aşamada Türkiye’nin gümrük duvarlarını aşamada Türkiye’nin gümrük duvarlarını sıfırlaması ile belirli bir kamu gelir kaybına sıfırlaması ile belirli bir kamu gelir kaybına maruz kalacağı iddia edilmekte ve ilerleyen maruz kalacağı iddia edilmekte ve ilerleyen dönemde Avrupa Birliği’nden gelen mallarla dönemde Avrupa Birliği’nden gelen mallarla rekabet edemeyen firmaların kapanması ya rekabet edemeyen firmaların kapanması ya da pazar kaybına uğraması ile işsizliğin da pazar kaybına uğraması ile işsizliğin artacağı üzerinde durulmaktadır.artacağı üzerinde durulmaktadır.

Gümrük Birliği’nin temel özelliği, bir ekonomik Gümrük Birliği’nin temel özelliği, bir ekonomik entegrasyon modeli olarak Dünya Ticaret entegrasyon modeli olarak Dünya Ticaret Örgütü’nün uluslararası ticarete getirdiği Örgütü’nün uluslararası ticarete getirdiği kurallar çerçevesinde yapılandırılmış kurallar çerçevesinde yapılandırılmış olmasıdır. Türkiye’nin, Gümrük Birliği olmasıdır. Türkiye’nin, Gümrük Birliği sürecinde gerçekleştirdiği her çalışma taraf sürecinde gerçekleştirdiği her çalışma taraf olduğu Dünya Ticaret Örgütü üyeliğinden olduğu Dünya Ticaret Örgütü üyeliğinden doğan yükümlülükleri ile örtüşmektedir. doğan yükümlülükleri ile örtüşmektedir. Ticaretin hızla liberalleştiği global ekonomi Ticaretin hızla liberalleştiği global ekonomi ortamında Gümrük Birliği, Türkiye’nin bu ortamında Gümrük Birliği, Türkiye’nin bu süreçte her halükarda yerine getirmesi süreçte her halükarda yerine getirmesi gereken uluslararası standartları yakalamaya gereken uluslararası standartları yakalamaya yönelik çalışmalara ivme kazandırmıştır. yönelik çalışmalara ivme kazandırmıştır.

Gümrük Birliği, 1980 yılı itibariyle ticaret Gümrük Birliği, 1980 yılı itibariyle ticaret politikasını uluslararası piyasalara açılmak politikasını uluslararası piyasalara açılmak yönünde belirleyen Türkiye için, küresel yönünde belirleyen Türkiye için, küresel entegrasyonun ekonomik koşullarını entegrasyonun ekonomik koşullarını belirleyen Dünya Ticaret Örgütü üyeliği belirleyen Dünya Ticaret Örgütü üyeliği çerçevesindeki yükümlülüklerinin çok daha çerçevesindeki yükümlülüklerinin çok daha kapsamlı ve kısa sürede yerine getirilmesi kapsamlı ve kısa sürede yerine getirilmesi anlamına gelmektedir. Gümrük Birliği ile anlamına gelmektedir. Gümrük Birliği ile Türkiye uluslararası piyasalarla bütünleşme Türkiye uluslararası piyasalarla bütünleşme yönünde önemli bir sınavı geçmiş, yönünde önemli bir sınavı geçmiş, dünyanın en önemli ekonomik bloklarından dünyanın en önemli ekonomik bloklarından biri içerisinde yer almayı başarmıştır. biri içerisinde yer almayı başarmıştır.

Türkiye, makro ekonomik dengeleri Türkiye, makro ekonomik dengeleri sağlamlaştırdığı, yapısal reformları sağlamlaştırdığı, yapısal reformları tamamladığı, yabancı sermaye ve tamamladığı, yabancı sermaye ve teknoloji transferini gerçekleştirdiği teknoloji transferini gerçekleştirdiği takdirde Gümrük Birliği ortamından takdirde Gümrük Birliği ortamından optimum faydayı sağlayabilecektir. optimum faydayı sağlayabilecektir. Gümrük Birliği ilişkisi Türkiye’nin Gümrük Birliği ilişkisi Türkiye’nin çağdaşlaşma yönünde en temel hedefi çağdaşlaşma yönünde en temel hedefi olan Avrupa Birliği tam üyeliği yolundaki olan Avrupa Birliği tam üyeliği yolundaki önemli bir kilometre taşıdır. önemli bir kilometre taşıdır.

Bu noktada Türkiye açısından yapılması Bu noktada Türkiye açısından yapılması gereken, istikrarın sağlanamamasından gereken, istikrarın sağlanamamasından kaynaklanan sorunlar ve ardı ardına kaynaklanan sorunlar ve ardı ardına yaşanan krizleri Gümrük Birliği ile yaşanan krizleri Gümrük Birliği ile açıklamak yerine, büyük oranda Gümrük açıklamak yerine, büyük oranda Gümrük Birliği nedeniyle AB norm ve Birliği nedeniyle AB norm ve standartlarına ulaşma yolunda standartlarına ulaşma yolunda kaydedilen mesafeyi iyi kullanmak ve kaydedilen mesafeyi iyi kullanmak ve özellikle adaylık süreci çerçevesinde özellikle adaylık süreci çerçevesinde Ulusal Programda yer alan hedeflere en Ulusal Programda yer alan hedeflere en kısa sürede ulaşarak AB tam üyeliğine kısa sürede ulaşarak AB tam üyeliğine doğru hızla ilerlemek olmalıdır. doğru hızla ilerlemek olmalıdır.