MÜZIKLE YAŞAMA VE YAŞ ALMA Prof.Dr.Gülsüm Ançel

Ankara Üniversitesi

Sağlık Bilimleri Fakültesi

Müzik, doğum öncesinden ölüm

sonrasına dek, yaşama eşlik eder

Doğum öncesi müzik

İntrauterin yaşamın 16 haftasından itibaren fetus seslere karşılık vermeye başlar.

Ölüm ve müzik

Ölüm, yas müziği ile karşılanır

Yas ifadesi ve dualar müzikaldir

“Müzik Ruhun gıdasıdır”

Ruh, beynin işlevidir

Beynin işlevleri duygu, düşünce ve davranışlardır

Müzik beynin işlevi için gerekli gıdadır

Çünkü; müzik, duygu, düşünce ve davranışlar üzerinde etkilidir

Beynin işlevleri

Duygu ve duyum

• Beyin duygu, motivasyon, korku, heyecan, sevgi ve umutları barındıran bir organdır.

• Beyin, işitme, görme, koku, açlık, acı, sıcaklık, gibi duyumların algılandığı bir merkezdir.

Düşünme, kognisyon

• Beyin karar verme, plan yapma, öngörme, problem çözme merkezidir.

• Beyin, kavrama, öğrenme, düşünme, bellek gibi yeteneklerin komuta merkezidir.

Davranış

• Beynin , vücudun diğer organlarının merkezi kontrolünü sağlamaktır

• Hareket ve kas koordinasyonunun komuta merkezidir

Beynin yapısı

İnsan beyni 86-100 milyardan fazla nörona sahiptir. Bilgi nöronlarda kodlanıyor

Tek bir nöron, yaklaşık 10 bin nörondan bilgi ve sinyal almaktadır

Nöronlar birbirleriyle trilyonlarca bağlantı kurarlar

Nöronlar arası bağlantılarla bilgi iletiliyor

Bu bilgi elektrokimyasal iletiler şeklinde saniyenin binde biri sürede ve saniyede 1-100 metre hızla iletirler.

Nöronlar arasındaki iletişimin korunması sağlıklı biçimde yaş almak için önemlidir.

Müzik nöronlar arasındaki iletişimi artırmakta ve geliştirmektedir.

10

Sağ Hemisphere Sol Hemisphere

Görsel Zeka:Görsel algı ve tasarım becerileri. Görüntüye karşı duyarlılık

Bedensel Zeka:Bedensel beceriler ve bedensel

ifade yatkınlığı.•Dans, hareket, spor becerileri•El becerileri

Kişilerarası Zekaİnsanlarla ilgilenmek. İnsan ruhunu, duygularını, kişiliğini anlama ve ilişkilendirme özelliği

Doğaya Dönük Zeka:Bitki örtüsü ve hayvan türlerinindoğa ile ilişkilerini farketmek ve bunu değerlendirebilmek

Matematik Zeka:

Sayıları kullanma ve sebep sonuç

ilişkileri kurabilme özelliği

İçsel Zeka:kendine dönük olmak. Kendini tanıma ve yönlendirme özelliği

Sözel Zeka

Dili kullanma, Konuşma ve

yazma becerileri

Ritmik Zeka:

Seslere karşı duyarlılık.

Kendini müzikle ifade edebilmek

Matematik

İçsel

Sözel

Ritmik

Görsel

Kişilerarası

Bedensel

Doğaya Dönük

Davranış kontrolü, kendini ifade

etme, karar verme

Müziğe tepki verme

Dans ederken, müzik çalarken hareket etme

Her iki beyni birbirine bağlarMüzik aleti çalarken ya da dans

ederken dokunsal duyumları algılar

Sesi dinler, algılar, analiz eder

Müzik belleği oluşturur

Müzik okuma ve dans ederken kendini algılama

Dans ederken, müzik aleti çalarken hareket ve duygu

ortaya çıkarır

Müzik dinleme ya da müzik aleti çalma beynin tüm bölgelerini çalıştırır

Sağ ve sol beyin

Müzik aleti çalanlarda iki beyin arasındaki bağlantı daha gelişmiştir

Müzisyenlerin beyninde gri madde daha fazladır. Gri madde beyinde kasların kontrolü, görsel ve işitsel algı, hafıza, düşünce oluşumu, otokontrol gibi işlevlerle ilişkili bir dokudur.

Müzisyen hem gördüğü notaları ve ritimleri beyninde düşünmekte, hem de düşündüğü şeyleri her iki elini, hatta bazen ayak ritimlerini de kullanarak uygulamaya dökmektedir.

Müziğin etkileri

Müzik kalp atışlarını ve metabolizmayı düzenler

Huzur veren endorfin hormonunun salgılanmasını artırır Sakinlik ve rahatlık duyguları uyandırır

Beyne giden kan ve oksijen miktarı müzik dinlerken arttığı için uyarıcı ve harekete geçirici etki yapar

Müzik dikkati geliştirir (Koelsch, 2009)

İleri yaşlarda bunama ve bedensel hastalıklarda, depresyon, hiperaktivite/dikkat bozukluğu gibi ruhsal rahatsızlıklarda beyin işlevi olumsuz etkilendiği için dikkat işlevi azalık/bozulur

Ağrı, anksiyete, üzüntü durumları dikkati olumsuz etkiler

Müzik bu durumlarda dikkati olumsuz deneyimlerden uzaklaştırır, dikkati artırır

Müzik…

Duygusal dengeyi sağlar

Müzik, beynin duygulanımla ilgili bölgelerini (limbik, paralimbik yapıların) aktivitelerini düzenler.

Endorfin denen mutluluk hormonu salınır, gevşeme ve rahatlama gelişir.

Limbik yapıda bozulma nedeniyle ortaya çıkan ruhsal hastalıklarda(duygu durum bozuklukları, depresyon, patolojik anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu) tedavi amaçlı kullanılmaktadır

Müzik…

Duygusal dengeyi sağlar

Müzik, otonomik sinir sistemi, immün sistem ve endokrin sistem üzerinde etkili olduğu için müzik dinleme ya da müzik yapma bu sistemlerdeki dengesizlik yada bozulmayı azaltmaktadır.

Stres nedeniyle bozulan kalp atımı ve metabolizmayı düzenler

Müzik…

Mutluluk hissi verir

Beyin görüntüleme testleri: Duygusal yönden kuvvetli müzikler beyinde, ödüllendirme merkezlerinde dopamin salgılıyor ve bu da mutluluk ve motivasyon hissi veriyor.

Müzigi düşünmek bile beyinde mutluluk hissine yol açıyor

Müzik…

Bellek, düşünme, problem çözme gibi kognitif işlevleri düzenler

Müzik doğrudan belleği etkiler.

Plan yapma, karar verme vb yürütücü işlevleri gerçekleştirmeyi kolaylaştırır ( Demans, Alzheimer vb hastalıklarda sıklıkla kullanılır)

Müzik…

Öğrenmeyi kolaylaştırır

Çalışma öncesi veya sırasında müzik dinlemek bilgilerin ezberlenmesine yardımcı olabilir ve sadece o müziğin düşünülmesi bile sınavlar sırasında bilgilerin hatırlanmasına yardımcı olabilir

Müzik

Davranışları düzenler

Kas belleği

Davranışların hatırlanması ve aktive olma hali:Yürüme, vb

İleri yaşta olma veya beyin lezyonları nedeniyle kas ve eklem işlevlerinde zayıflama hareketi etkiler.

Beyinde hareket ve kognisyonla ilgili ortak sinirsel kodlama olduğu şeklinde çok fazla kanıt bulunmaktadır.

Müzik…

İletişimi düzenler

Müziğin kendisi bir iletişim aracıdır.

Müzik algılama, dil gelişimi ve konuşma ile ilişkilidir.

Müzik yoluyla istek, arzu, düşünceler ifade edilebilir.

Sözel olmayan iletişimi geliştirmede çok önemlidir

Dikkat bozukluğu, otizm vb durumlarda iletişimi geliştirir

Müzik…

Nöroplastisite sağlar

Müzikle dopaminerjik sistemi harekete geçirerek bir görevitamamlama, öğrenme ve ödüllendirme mümkün olabilmektedir.Böylece beyin tanıdığı yeni şeyden zevk almaya başlamakta vesürdürünce de tat veren şeyler olarak devam etmektedir.

Çevreyi algılama ve tepkiyi etkilemekte, nöroplastisite sayesinde öğrenme ve bellek, çevreye uyum, dejenerasyonun giderilmesi gerçekleşmektedir.

Gürültü ise limbik sistemi etkilemekte, stres yaratmakta ve nöroplastisiteyi olumsuz etkilemektedir.Bu da öğrenme ve kognisyonu bozmaktadır.Uzun süre gürültü öğrenme, beyindeki bellek ve duygu bölgesini olumsuz etkilemektedir

Müzik…

Bir tedavi aracıdır

Müzik terapi, zihinsel, ruhsal, gelişimsel, fiziksel rahatsızlıkların tedavisinde etkin sonuçlar sağlamaktadır

Oliver Sacks…

Bebek ve müzik

Çocuğun aktif yaşantısı, zihinsel çabası ve zengin çevresel uyarıcıların artışıyla zekâ gelişir

Zeka gelişimini ve beyin gelişimini ilk aylar beslenmeden sonra olumlu etkileyen ilk faktör müziktir.

Beyin gelişiminin % 80’ i 3 yaşına kadar tamamlanır.

Bebek ve müzik

Bebekler yürümeye ya da konuşmaya başlamadan önce, müzikle beraber sallanmaya başlarlar ve dilin önemli bir bölümünü tekerleme ve ninnilerden öğrenirler.

Müzik bebeğin hareket, kas gelişimi, zihinsel gelişimini etkiler.

Çocuk ve müzik

Müzik beyinde hücreler arasındaki haberleşmeyi arttırarak öğrenmeyi sağlar ve hem yakın gelecek hem de uzak geleceğe aktarılan beceriler kazandırmaktadır.

Gelişim, duygusal zeka, okuma, yazma, öğrenme, bellek, çevreye uyum, yeni davranışlar geliştirme, kendini ifade etme, sosyalleşmede müzik çok etkilidir

Müzik eğitimi alan çocuklarda sözel bellek, ikinci dili konuşmada telaffuz, okuma ve yönetim işlevleri akademik performans ve zeka düzeyleri müzik eğitimi almayanlara göre daha fazla gelişir.

Grup içerisinde müzik öğrenme ise sosyal etkileşim, empati, kurallara uyma, diğerlerine saygı gösterme gibi sosyal etkileşim ve iletişim becerilerini artırmaktadır.

Yetişkin ve müzik

Problem çözme, yaratıcı düşünme, öğrenme, bellek, çevreye uyum, sosyalleşmede müzik çok etkilidir

Yeni davranışlar geliştirme, yeni durumlara uyum gösterme, kendini ifade etme, duygusal rahatlama, eğlenme, toplulukla birlikte olma aracıdır.

Müziğin kendisi de bir iletişimdir

Yaş alma, beyin ve müzik

Farklı beyin bölgelerinde yaşa bağlı doku kaybı olabilmektedir.

Beyinde hareketi sağlayan ve iki beyni birleştiren yapıda atrofi) olması denge ve yürüyüş bozukluklarına yol açmaktadır

İşitme , görme vb duyularda kayıp oluşmaktadır.

Davranış kontrolü ile ilgili, frontal korteks en fazla etkilenen kısımdır

Yaş alma, beyin ve müzik

Bilişsel işlevlerde yavaşlama: bellek problemleri, tepki zamanının uzaması, duyduğunu anlamlandırma süresinde uzama, öğrenmenin azalması, problem çözmede yavaşlama

60 yaşlardan itibaren nörofibriller, neocortikalplaklar oluşmaktadır. Her on yılda performansda%10 azalma beklenebilir. Yürütücü işlevlerde(planlama, organizasyon, problem çözme gibi) bozulma gelişebilir.

Öyleyse ne yapmalı???

Sağlıklı yaş alma ve beyin için öneriler…

Size hoş gelen müzikleri dinleyin

Gürültü ve kalitesiz müzikten beyninizi koruyun

Müzik yapın

Şarkı söyleyin

Bir müzik aleti çalmayı öğrenin

Arkadaşlarınızla müziğinizi paylaşın

Gençlere müzik öğretin