GREŠKE DRVETA

Odstupanja od normalnog izgleda i normalne strukture, a posebno odstupanja koja smanjuju upotrebu drveta nazivamo greškama drveta.

U toku rasta i razvoja drvo je izloženo mnogim uticajima koji prouzrokuju oštećenja, deformacije i promjene osobina drveta.

Često ono što je greška sa tehničke strane nije sa biološke. Npr. sa tehničke strane kvrge, usukanost žice, nepravilnost linije godova su greške, dok su sa biološke normalna posljedica načina i uslova rasta drveća.

Čvorovi, kvržice i sl. sa ekonomskog gledišta povećavaju vrijednost kod furnira i unutrašnjih obloga.

Radi lakšeg prikazivanja potrebno je greške grupisati: 1. greške građe drveta; 2. greške koje potječu od uzroka fizičke prirode; 3. greške boje drveta; 4. greške boje i konzistencije; 5. greške koje potječu od insekata.

GREŠKE GRAĐE DRVETA

U ovu grupu ubrajamo one greške koje nastaju u toku rasta drveta, kao posljedica djelovanja vanjskih i unutrašnjih faktora, ili su genetske prirode. Neke od ovih grešaka mogu se razviti u živom stablu.

U ovu grupu grešaka ubrajamo: nepravilnost poprečnog presjeka; nepravilnost linije godova; dvostruko srce; nepravilnost toka vlakanaca; usukanost žice; kvrge; reakcijsko drvo; smolne vrećice; greške kompresije.

Nepravilnost poprečnog presjeka Kada se govori o ovoj grešci misli se samo na deblo. Poprečni presjek je manje ili više sličan krugu kod hrasta, brijesta, jasena, jele, smrče,

ariša i dr. Ovi presjeci su najčešće eliptični ili nepravilni. Sasvim nepravilne presjeke- užljebljene (kanalirane) a posebno u donjem dijelu debla imaju:grab,bagrem,tisa,glog...

Kod stabala nepravilnog presjeka srce se ne nalazi u sredini debla, već je manje ili više pomjereno od geometrijskog središta (ekscentričnost).

Osim navedenih nepravilni poprečni presjeci mogu biti: trouglasti, lepezasti, kvadratni. Uzroci nastanka nepravilnog poprečnog presjeka mogu biti:

- nasljedni, - spoljašni faktori. Npr. užljebljenost kod graba je nasljedna osobina. Od spoljašnih faktora značajni su:

vlastita gustoća, svjetlo i vjetar. Stabla koja imaju asimetrično osvjetljenu krošnju imaju eliptične presjeke. Kod nagnutih stabala ili usljed dejstva vjetra stablo se opire mehaničkim silama te

dobiva nepravilne presjeke. Kao posljedica nepravilnog presjeka je različita širina istih godova, a time i učešće zone

ranog i kasnog drveta.

Nepravilnost linije godova Na poprečnom presjeku tok godova kod normalno građenih stabala u vidu je koncentričnih

krugova. Međutim, često se dešava da godovi teku ustalasano. Tipičnu uleknutu granicu goda ima grab, te smrča i jela.

Stabla duboko izbrazdane kore redovno imaju ustalasanu granicu goda. Stepen ustalasanosti sa starošću raste.

Dvostruko srce

Ova greška nastaje kao posljedica srašćivanja dva ili više stabala iste botaničke vrste, koja su u mladosti rasla veoma blizu. Na poprečnom presjeku se vide dvije srčike okružene koncentričnim godovima.

Na sraslim dijelovima često se mogu naći ostaci urasle kore. Dvostruko srce povećava neujednačenost građe. Drvo sa ovom greškom se neravnomjernije i jače

uteže, vitla, puca, manje je cjepljivosti.

Nepravilnost toka vlakanaca Kod drveta normalne građe aksijalni elementi se protežu približno paralelno sa uzdužnom osi

debla. Ako je tok drugačiji onda je to nepravilnost. Ona može zahvatiti dio stabla (žilište), periferni dio ili cijelo stablo.

Odstupanje vlakanaca može biti radijalno ili tangentno ili u obje ravni u isto vrijeme. Ova osobina ako je šireg obima zbog teksture povećava estetsku vrijednost drveta - džeravost

drveta.

Usukanost žice Kada aksijalni elementi spiralno obilaze oko uzdužne osi stabla govori se o usukanosti žice.

Usukanost žice može biti lijeva i desna. Npr. kod divljeg kestena je desna, a kod jablana lijeva. Jela i smrča u mladosti imaju lijevu

usukanost, a u starosti pretežno desnu. Stepen usukanosti se smanjuje u smijeru kore prema sredini debla, a po visini debla može biti

najveći u blizini žilišta. Prema veličini otklona razlikuju se: mala usukanost-ako se otklon žice kreće od 5 do 10%

prečnika; srednja usukanost-ako se otklon žice kreće od 10 - 20%; i velika usukanost-ako je otklon žice preko 20% prečnika.

Veličina usukanosti se može izraziti koeficijentom usukanosti Kus=O/o gdje je: Kus-koeficijent usukanosti, O-veličina obima debla u cm, o-veličina otklona žice u cm na 1 m dužine.

Usukanost se može izraziti i veličinom ugla što ga na izvjesnom dijelu debla zatvara smjer žice sa uzdužnom osi debla, a može se izraziti i dužinom zavojnice jednog punog njenog obrta.

Uzroci nastanka usukanosti su genetski ili vanjski. Od vanjski je značajan uticaj vjetra, svjetla i zemljišta.

Usukanost žice umanjuje tehnička svojstva drveta. Smanjuje čvrstoću na pritisak i savijanje, te cjepljivost.

Kvrge

Kvrge su normalna pojava u svakom stablu. Mogu biti ostaci od mrtvih grana ili su to dijelovi kod izrađenog stabla gdje su bile žive grane i pupovi.

Kvrge se dijele prema: botaničkom porijeklu; prema stepenu sraslosti: po uraslosti; po veličini; po rasporedu u deblu; po obliku; po zdravosti i kozistenciji.

Po botaničkom porijeklu- razlikujemo kvrge po pupovima iz kojih su postale grane od kojih su nastale kvrge.

Prema stepenu sraslosti: žive i mrtve. Kvrge koje potječu od živih grana su žive ili srasle kvrge, one su u anatomskoj vezi sa deblom te ne ispadaju pri obradi. Kvrge koje potječu pd mrtvih grana zovu se mrtve kvrge, pri preradi drveta lahko ispadaju pa se još zovu i ispadajuće kvrge ili ćoravice.

Po stepenu uraslosti-zarasle, urasle i neurasle. Zarasle su ako na mjestu gdje je bile grana vidimo samo nabreklinu. Urasle kvrge su u dubini debla i potpuno su pokrivene novim godovima debla. Neurasle kvrge djelimično vire iz debla.

Po veličini: kvržice prečnika do 6 mm kod četinara i do 10 mm kod lišćara; male kvrge prečnika do 20mm; srednje kvrge prečnika do 40mm; i velike kvrge preko 40mm.

Po rasporedu - podjela je na zone: zona bez kvrga (donji dio debla); zona mrtvih kvrga (donji i srednji dio debla); zona sraslih tvrdih kvrga (svi dijelovi debla).

Po obliku: Na obrađenom drvetu na površini kvrge mogu biti različitog oblika. Razlikuju se: okrugle, kvrge poleguše. Ako poleguša dolazi do ivice sortimenta zove se rubna poleguša.

Po zdravosti i kozistenciji: Po stepenu zdravosti kvrge mogu biti zdrave i trule. Po kozistenciji razlikuju se sljedeće: rožnate, omekšale, mehke i sipke kvrge.Rožnate su zdrave kvrge uskih godova, kod četinara sa smolenicama. Omekšale kvrge se nalaze u početnom stadijumu napada gljiva. Mehke kvrge su u fazi trulenja. Sipke kvrge su u zadnjem stadijumu razornom dijelu djelovanja gljiva.

Značaj kvrgaBroj i dimezije kvrga po jedinici dužine ili površine sortimenta, zdravstveno stanje kvrga, oblik i mjesto gdje se nalaze utiču na tehnička svojstva drveta.Čvrstoća je manja što su kvrge veće, brojnije i ako se nalaze bliže mjestu najvećeg naprezanja. Kvrge, a posebno njihova boja, tvrdoća i zdravost mogu poslužiti za ocjenu zdravosti debla. Kod proizvodnje celuloze kvrge su nepoželjne zbog kratkih vlakanaca, jer daju lomljivu celulozu. Neke vrste kvgra i kvržica mogu biti poželjne jer povećavaju estetsku vrijednost drveta (npr. javor ikraš,cjevasti javor,ptičije oko).

Smolne vrećice

Izdužene šupljine u pravcu žice koje su ispunjene smolom zovu se smolne vrećice. Često se nalaze u deblu četinara koji imaju smolne kanale, a mogu se naći i kod četinara koji u normalnoj građi nemaju smolne kanale.

Razlikuju se: sitne, male, srednje, velike smolne vrećice. Ako je veći broj smolnih vrećica na maloj porvšini mogu bitno smanjiti vrijenost i

tehničku upotrebljivost drveta.

Reakcijsko drvo

Reakcijsko drvo se formira najčešće u nagnutim stablima i u svim granama četinara i lišćara.

U formiranju reakcijskog drveta učestvuju cirkulacija sokova i hormoni rasta, sila teže, svjetlost. Od vanjskih faktora koji izazivaju promjene u unutrašnjim naprezanjima stabla, kao npr. konstantan vjetar u jednom smjeru, pritisak snijega, kamenja ili naslonjenih stabala.

Kod četinara abnormalno drvo nastaje sa donje strane nagnutih stabala i grana, odnosno na strani gdje je drvo napregnuto na pritisak. Takvo drvo se zove kompresijsko ili crljen drvo.

Kod lišćara je obrnuto tj. abnormalno drvo je sa gornje strane nagnutih stabala i grana, te se zove tenzijsko drvo.

Kompresijsko drvo (crljen drvo)

Ova greška strukture drveta nastaje samo u drvetu četinara. Formira se sa donje strane stabala svih grana. Znatne količine kompresijskog drveta se formiraju i mnogo godina nakon što se stablo uspravilo.

Trupci sa ekscentričnim godovima obično sadrže kompresijsko drvo. Kompresijsko drvo ima abnormalno široke zone kasnog drveta. Zbog toga je tamnije

boje od normalnog drveta, pa se zove i crljen drvo. Na poprečnm presjeku izgleda kao srž. Prelaz iz zone ranog u zonu kasnog drveta je uvijek postepen i slabije uočljiv nego u

normalnom drvetu. Značajne su razlike između kompresijskog i normalnog drveta. Traheide kasnog kompresijskog drveta su manje ili više okrugle, a u normalnog

poligonalne. Kod aksijalnih traheida kompresijskog drveta membrane su jače i lignificirane nego

kod normalnog. Kompresijsko drvo je mnogo nemirnije od normalnog drveta. Kompresijsko drvo je abnormalno tvrdo i tehnički lošije od normalnog drveta iste

gustoće.

Tenzijsko drvo

Tenzijsko drvo lišćara nastaje sa gornje strane grana i nagnutih stabala, tj. na onim dijelovima drveta koji su izloženi vlačnom (tenzijskom) naprezanju.

Unutar goda želatinozna vlakna mogu biti pojedinačno ili u skupinama. U drvetu sa tamnom srži tenzijsko drvo može se prepoznati po srebrnastom sjaju.

Prisustvo želatinoznih (sluznih) vlakanaca siguran je znak da se radi o tenzijskom drvetu.

Tenzijsko drvo sadrži više celuloze i pentozana, a manje lignina od normalnog drveta. Tenzijsko drvo ima veće longitudinalno, a nešto manje poprečno utezanje od

normalnog drveta. Čvrstoća na zatezanje i žilavost obično je nešto veća, a čvrstoća na pritisak jednaka

ili nešto manja nego kod normalnog drveta. Tenzijsko drvo je manje tvrdoće od normalnog. Pouzdan znak za identifikaciju tenzijskog drveta je bojadisanje izblanjanog poprečnog

presjeka ili uzdužnog presjeka specifičnim reagensom za celulozu tj. lignin.

Greške kompresije

U ovu grupu spadaju greške deformacija membrana i to: makroskopske, mikroskopske i submikroskopske. Ovo su trajne deformacije ćelijskih membrana. Nastaju zbog kompresije u smijeru vlakanaca, iznad granice elastičnosti.

Greške kompresije mogu nastati u toku života stabla zbog jakog savijanja debla od vjetra ili snijega. Ove greške mogu nastati i pri obaranju stabla zbog pada na neravno tlo, kamenje, ili trupce.

Takve greške mogu nastati i pri nestručnoj preradi drveta, a i u gotovim proizvodima za vrijeme upotrebe.

Makroskopske greške su uočljive samo na longitudinalnim presjecima drveta. Izgledaju kako nepravilne, kose ili isprekidane linije koje teku u poprečnom smjeru od žice. Greške se bolje uočavaju ako se navlaže ugljikovim tetrakloridom.

Mikroskopske greške se vrlo teško uočavaju. Na radijalnom presjeku vide se kao fine i veoma guste linije koje teku poprijeko membrana tj okomito na smjer žice. Na tangentnom presjeku se još teže uočavaju.

Lomna srž

Nastaje za vrijeme rasta drveta zbog velikih longitudinalnih naprezanja na pritisak u unutrašnjim dijelovima debelih stabala. Takvo drvo je manje čvrstoće. Dolazi do malih opterećenja do loma iznenada u poprečnom smjeru. Relativno su glatke površine lomne plohe. Ova je greška građe mnogih tropskih vrsta, i to starijih zdravijih stabala.

Lomljivost

Lomljivost je za nas značajnija od lomne srži. Može se javiti kod svih vrsta drveća. Lomljivo drvo kod malog opterećenja iznenada se prekida. Lomna ploha je glatka kao i kod lomne srži

U odnosu na normalno drvo lomno drvo iste vrste ima manju gustoću, a posebno u prosušenom stanju.

Zbog slabog prirasta i kod lišćara i četinara formira se drvo manje gustoće. Kod četinara može nastati i u veoma širokim godovima. Ugao uvijanja svežnjeva fibrila je veći u lomljivom nego u normalnom drvetu.

Zbog manjeg volumnog udjela drvnih vlakanaca, a većeg udjela tankostijenih elemenata u građi drveta lišćara dolazi do povećanja lomljivosti drveta.

Lomljivost je česta greška teških vrsta uskih godova i četinara brzorastućih sa širokim godovima.

Može nastati i zbog dugotrajnosti djelovanja visokih temperatura, kompresijskih grešaka i truleži.

Kolaps

Kolaps su deformacije strukture drveta koje nastaju pri naglom sušenju drveta. Ova greška je poznata kod nekih četinara i tvrdih i teških lišćara.

Kolaps nastaje samo u drvetu koje sadrži slobodnu vodu (iznad tačke zasičenosti žice), a normalno utezanje još nije započeto. Kolaps se javlja u drvetu kod rodova: Thuja, Seqoia, Taxodium, Quercus, Fraxinus, Juglans, Populus i Eucalyptus.

GREŠKE OD UZROKA FIZIČKE PRIRODE

Uzrok postanka ovih grešaka je u fizičkim pojavama, koje na drvo djeluju spolja. Mehaničko djelovanje ekstremnih toplota i povrede koje izaziva čovjek su uglavnom glavni uzroci nastanka ovih grešaka.

U ovu grupu grešaka spadaju: paljivost; okružljivost; raspukline od studeni; raspukline od isušivanja; deformacije oblika; zapaljenje kore; reljefni krstovi; povrede od groma, grada, požara i mehaničke povrede.

Paljivost

Paljivost je greška koja se nalazi u donjem dijelu starih i prestarjelih stabala. Raspucavanje debla je u radijalnom pravcu. Pukotine počinju od srca i teku prema periferiji debla. Raspukline su našire u središtu oko srčike, a prema periferiji se sužavaju.

Paljivost može biti: jednostavna (pukotina teče u smijeru jednog poluprečnika); unakrsna (raspukline teku u smjeru dva različita prečnika); i zvjezdasta (raspukline teku u smijeru tri ili više prečnika).

Paljivost je najčešća kod hrasta, jele i ariša. Praktični značaj paljivosti je velik. Smanjuje upotrebljivost i procenat tehničkog drveta.

Okružljivost

Okružljivost je odlupljivanje drveta po granici goda. Može biti po čitavoj periferiji goda (potpuna ili totalna) ili zahvata samo jedan dio goda (djelimična ili parcijalna). Potpuna okružljivost se pojavljuje na većoj dužini debla nego djelimična.

Okružljivost može biti: jednostruka, javlja se na periferiji samo jednog goda; dvostruka ili višestruka, javlja se u dva ili više godova.

Okružljivost se najčešće susreće u deblima prestarjelih, osamljenih stabala jele, smrče, ariša, hrasta, cera, pitomog kestena, brijesta, jasena, bukve, oraha, topole, vrbe, bora.

Česta je kod stabala nehomogene građe susjednih godova. Kod dubećih stabala ponekad se okružljivost može konstatovati po neznatnoj nabreklini

na deblu ili pri udaru tupim predmetom po drugačijem zvuku od zvuka zdravog debla. Okružljivost smanjuje čvrstoću i procenat iskorištenja drveta.

Raspukline od studeni (zimotrenost)

Raspukline od studeni šire se u pravcu drvnih trakova uz kratak, glasan pritisak u donjem dijelu debla za vrijeme velike i nagle hladnoće. Na deblu po zarastanju ostane ožiljak zarasle rane. Pukotina ne zaraste u unutrašnjosti debla.

Pukotine mogu biti dugačke i nekoliko metara, a širine nekoliko milimetara do par centimetara.

Raspukline od studeni su češće kod lišćara, nego kod četinara. Najčešće su kod vrsta sa krupnim drvnim tracima i kod vrsta dobre cjepljivosti: hrast, bukva, brijest, javor, kesten, orah, jasen, lipa i platan.

Zbog raspuklina od studeni drvo je manje tehničke vrijednosti. Smanjuje se čvrstoća, mijenja tekstura, a stabla su izložena napadu gljiva.

Raspukline od isušivanja

Isušivanjem drveta dolazi do smanjenja dimenzija, odnosno utezanja, a kao posljedica nastaju raspukline drveta. Prve raspukline se javljaju na periferiji debla, jer se povšina najbrže suši.

Najintezivnije je isušivanje i utezanje drveta na čeonim presjecima, zbog toga se tu i javljaju prve i najveće raspukline. Češće je raspucavanje u drvetu širih nego užih godova. Što je veća razlika u sadržaju vode između bjeljike i središnjeg dijela to je jače isušivanje i raspucavanje trupca.

Način obrade utiče na pojavu raspuklina. Neokorana debla slabije raspucavaju od okoranih. Upolovljeno, učetvrtano i otesano drvo se slabije raspucava od oblog. Raspucavanje

zavisi od forme presjeka. Drvo kvadratnog presjeka se slabije raspucava od pravokutnog. Jako raspucavanje smanjuje procenat tehničkog drveta. Zbog mogućnosti prodiranja vode i

mikroorganizama kroz ove raspukline smanjuje se trajnost drveta.

Deformacije oblika

Pojava naknadne zakrivljenosti prvobitnih pravaca tanjih debala i iskrivljenosti ravni određenih površina drveta naziva se vitlanje ili vitoperenje.

Vitlanje - (vitoperenje) je posljednica nejednakog utezanja, a rjeđe bubrenja. Posebno je izraženo u drvetu nehomogene građe.

Nehomogenost može biti prouzrokovana: nepravilnošću poprečnog presjeka; ekscentričnošću srca; nejednolikošću širine goda; i dvostrukom bjeljikom.

Glavni tipovi vitlanja su: izbočenost; sabljastost; vitoperost i koritavost. Izbočenost je uzdužna iskrivljenost koja se pruža od jednog do drugog kraja daske. Sabljastost je iskrivljenost daske u uzdužnoj ravni, tako da je jedna uža strana po dužini

izbočena prema vani, a druga prema unutra. Vitoperost je spiralna zakrivljenost daske po dužini. Koritavost je koritasta iskrivljenost daske po širini, tako da izgleda kao korito. Vitlanje se može smanjiti pravilnim slaganjem i opterećenjem, ali bitnije je provoditi

postepeno i pravilno sušenje.Zapaljenje kore

Zapaljenje kore najčešće se javlja na mladim stablima koja nemaju mrtvu koru, zatim na stablima glatke i relativno tanke kore (bukva, smrča, javor i dr.), koja su rasla u sklopu, pa se naglo nađu na otvorenom prostoru. Kora se suši, raspucava i izdiže, ljušti, te na kraju otpada. Na oštećenom mjestu i bjeljika se ubrzo suši i puca, a u pukotine prodire vlaga i mikroorganizmi.

Ovo može dovesti do narušavanja tehničkih svojstava: tvrdoće, čvrstoće i trajnosti.

Reljefni krstovi

Spiralne izbočine koje teku od osnove ka vrhu stabla, pretežno pod uglom od 45º, prema uzdužnoj osi debla, ukoliko se na istom deblu ukrštaju, zovu se reljefni krstovi.

Ova reljefna pojava nije česta, a o uzroku postanka ima više teorija. Najprihvatljivija je da su posljedica vjetrova, i to jačih torzionih vjetrova suprotnog pravca.

Može se uočiti kod smrče,bora,javora.. Drvo refeljnog krsta poprima donekle karakter kompresijskog drveta (širina godova,

širina zone kasnog drveta je veća nego kod normalnog drveta).

Povrede od groma

Udar groma izaziva povrede debla i to su obično izdužene rascjepine koje teku od vrha stabla do žilišta. Vremenom ove povrede, ukoliko nisu velike zarastaju. Ako su povrede velike može doći do trulenja drveta usljed djelovanja vlage i gljiva.

Povrede od grada

Zrna grada mogu oštetiti koru i ozljediti kambijum mladica i stabalaca svih vrsta drveća. Ove povrede su od značaja pri iskorištavanju izbojaka, mladica i stabalaca u košaraštvu. Umanjuju elastičnosti i čvrstoću, povećavaju lomljivost.

Oštećenja od požara

Nastaju pri prizemnim požarima na donjim dijelovima debla. Izgledaju kao oštećenja od zapaljenja kore, a najviše stradaju stabla tanke i glatke kore. Na povrjeđenim mjestima drveta nastaju pukotine u koje prodire voda i mikroorganizmi.

Mehaničke povrede

Mehaničke povrede na dubećim stablima su izazvane na razne načine. Nastale su zasijecanjem i zatesavanjem, navrtanjem, zabijanjem eksera, oštećenjem od granata, bombi i metaka, zatim pri eksploataciji šuma itd.

Mehanički povrijeđena mjesta, kao i njihove zarasline, pokazuju promjene boje, teksture, tvrdoće, čvrstoće. Rane su otvorena mjesta za ulaz gljiva i izazivanje još većih oštećenja.

GREŠKE BOJE DRVETA

Drvo može primiti ton boje koji se razlikuje od normalnog tona boje. Takve promjene nazivaju se greške boje drveta.

Do promjene boje može doći zbog poremećaja normalnih životnih procesa, patoloških promjena ili napada insekata.

Greške boje mogu biti u vidu zona, mrlja, nepravilno obojene srži i obojenih trakova. Promjena boje obično znači početni stadij narušavanja normalne građe i dolazi do

promjene nekih fizičkih i mehaničkih svojstava. Kao posljedica je smanjenje upotrebljivosti drveta U ovu grupu grešaka spadaju: sržne mrlje; dvostruka bjeljika; neprava srž; mrazna

srž; piravost; modrenje; zelenjenje; smeđenje; mrlje i trakovi.

Sržne mrlje (pjege)

Sržne mrlje na poprečnom presjeku su polukružne ili polumjesečaste, a na uzdužnom kao traci. Teku paralelno sa granicom goda. Nastaju povredom kambija.

Mogu biti dugačke nekoliko centimetara, a različite su širine (najčešće 1-3mm). Uglavnom u deblu se nalaze na visini oko 0,5 do 1,5 m iznad zemlje.

Javljaju se kod breze, lijeske, gloga, bijele vrbe... Kod nekih vrsta, zbog redovnog prisustva, koriste se u dijagnostičke svrhe. Povećavaju estetsku vrijednost drveta, a, inače, nemaju neki uticaj na tehnička

svojstva drveta.

Dvostruka bjeljika

Pojava da se pri osržavanju unutar srčike stvori prsten svjetlije boje koja je slična boji bjeljike naziva se dvostruka bjeljika.

Pošto je bjeljika pri iskorištavanju manje vrijedna od srčike, tako i ova pojava umanjuje vrijednost sirovine.

Ova greška je rijetka, tako da nema velikog značaja. Javlja se kod hrastovine.

Neprava srž (crveno srce, smeđe srce, nepravo srce)

Neprava srž je pojava da se kod bakuljavih vrsta u blizini srca formira tamniji crveno - smeđi ton boje sličan jedarcu. Granica neprave srži nikada se ne poklapa sa granicom goda. Neprava srž je manje ili više kružnog oblika, zvjezdasta ili nepravilnog oblika. Vrlo je česta kod bukve, a može se javiti i kod graba, javora, breze i jasena.

Odmah nakon pojavljivanja kod napadnutog drveta se umanjuje cjepljivost i estetska svojstva.

Obzirom na boju: crveno srce je za bukovu, a smeđe srce je za jasenovu nepravu srž. Težina, tvrdoća i trajnost zadržavaju se do određenog stepena razvoja neprave srži.

Mrazna srž

Mrazna srž je slična nepravoj srži. Nastaje pri temperaturi nižoj od -30ºC. Javlja se u raznim nijansama boja, a pretežno je svjetlije boje od crvenog srca.

Nalazi se u deblu starijih stabala i to redovno u centralnom dijelu, a može zahvatiti cijeli poprečni presjek.

Kod bukve na svježe oborenim stablima se može poznati po izraženom tamnijem rubu. Drvo mrazne srži pri sušenju za razliku od neprave srži gubi intezitet obojenosti. Mrazna srž vrlo malo umanjuje mehanička svojstva drveta.

Piravost (prozuklost, zagušenost)

Piravost je greška boje oborenog bukovog drveta. Ako oborena bukva duže odleži dolazi do pojave crvenosmeđe boje koja se širi od čela prema unutrašnjosti tupca.

Piravost samnjuje gustoću, tvrdoću, čvrstoću i snagu ogrijevanja, nadalje dovodi do promjene boje i teksture. Upotrebljivost drveta se samnjuje što je proces piravosti više uznapredovao. U završnoj fazi pirava bukovina je potpuno protruhnula.

Protiv piravosti možemo se boriti pravovremenom sječom i izvozom, kako bi se trupci što prije preradili i rezana građa postepeno prosušila.

Ako ne možemo pravovremeno izvesti trupce iz sječine potrebno je čela i oštećena mjesta premazati sredstvima protiv crvenosmeđe boje i piravost.

Zaštita bukovih trupaca u pilanama vrši se i uranjanjem u bazene sa vodom.

Modrenje (plavetnilo)

Česta pojava promjene boje koja se javlja u bjeljici čamovine, a najčešće borovine, a može povremeno i kod nekih lišćara zove se modrenje.

Nastaje kao posljedica napada gljiva. Modrenje se pojavljuje na toplom i vlažnom vazduhu. Zaraza se prvo širi drvnim tracima i smolnim kanalima, a zatim zahvata cijelu bjeljiku. Kod vlažnijeg drveta boja je tamnosiva, a kod suhljeg svijetlomodra.

Poslije 6 mjeseci dolazi do smanjenja gustoće i čvrstoće drveta. Postoji opasnost od napada drugih gljiva.

Preventivne mjere su: blagovremen izvoz drveta zimske sjeće; ostavljanje stabala ljetne sječe izvjesno vrijeme neokorana kako bi se zadržala voda, što smanjuje modrenje; brzi izvoz trupaca poslije krojenja; i poslije rezanja pravilno uvitlavanje i sušenje.

Zelenjenje

Ova promjena boje dolazi kod drveta koje je duže vrijeme izloženo velikoj vlazi. Često se javlja kod hrastovine i bukovine.

Zelenjenje ne prodire duboko, pa se može na rezanoj građi očistiti metalnom četkom.Smeđenje (rujavost)

Javlja se kao promjena boje u smeđi ton

Ova promjena može biti u dvije forme: kod oborenih stabala i kod dubećih stabala. Kod oborenih stabala (jele i smrče) koja su ležala u vodi ili na vlažnoj zemlji dolazi do

promjene boje koja se širi od periferije prema centru debla. Kod dubećih prestarjelih stabala jele u unutrašnjosti dolazi do pojave smeđenja. Širi se

od ostatka odlomljenih grana ili rana prema osnovi ili vrhu stabla. Smeđenje u početku umanjuje estetsku vrijednost. U kasnoj fazi dolazi do smanjenja

tehničkih svojstava, a time i upotrebljivosti drveta.

Mrlje i trakovi

Kao posljedica napada gljiva u drvetu se javljaju mrlje i trakovi, odnosno pruge raznih boja i rasporeda.

GREŠKE BOJE I KOZISTENCIJE DRVETA

Posljednja faza propadanja drveta kao posljedica razornog djelovanja gljiva je trulež drveta. Ovakvo drvo je postalo neupotrebljivo za mehaničku obradu i hemijsku preradu.

Greške boje i kozistencije mogu se različito grupisati. Razlikuju se: po smještaju u stablu, odnosno, na deblu; po boji; po kozistenciji ili

postojanosti. Prema dijelu drveta koji zahvata razlikuju se: centralna, periferna i nepravilna trulež. Centralna trulež zahvata centralni dio debla. Zaraza ide preko korijena ili kroz ostatke

grana. Zahvata veći ili manji centralni dio i širi se prema korijenu i vrhustabla. Periferna trulež se razvija na periferiji debla i na poprečnom presjeku je u obliku

prstena. Nastaje kao posljedica spoljašnjih povreda u koje se nasele gljive. Nepravilna trulež se širi od periferije debla i djelimično zahvata periferne, a djelimično

centralne dijelove stabla. Na poprečnom presjeku se vide djelimično zdrava, a djelimično truhla mjesta.

Po boji se razlikuju: bijela trulež; crvena trulež; žuta trulež; i prošarana trulež. Bijela trulež napada donje dijelove srži dubećih stabala hrasta, najviše do visine 2 m.

Napadnuto drvo u početku je smeđe boje, zatim se uzdužno ispruta nepravilnim žućkastim trakovima, koji se postepeno šire i postaju sve bjelji. Drvo postaje mekano i spužvasto. Na kraju procesa truhlenja središnji dio debla se rastvori u vlakastu i vlažnu masu bijelu kao snijeg. Bijela trulež se širi u uzdužnom i poprečnom smjeru. Napadnuta stabla se mogu prepoznati po smeđim micelijima koje se nazale u pukotinama kore na žilištu. Bijelu trulež uzrokuju gljive koje razgrađuju lignin, ostavljajući celulozu nerazgrađenu. Kod ove truleži pri krojenju debla otpada samo njegov donji dio.

Crvena trulež(smeđa trulež) kao i bijela napada srž živih dubećih stabala(hrasta,oraha..) U početnoj fazi napada drvo poprima svijetlu crveno-smeđu boju koja kasnije prelazi u

tamno-smeđe crvenilo, zatim se drvo suši, uteže i rastavlja u krupne kocke ili prizme. Pucanje je u tangentnom i radijalnom smjeru, a pukotine su ispunjene gustom žućkastom micelijom. U zadnjoj fazi drvo je lagano, sipko i mrvi se u prah boje cimeta, a u deblu nastaju sve veće šuljine. Ova trulež je opasnija od bijele. Razara stavla u visini od 2-3 m, a ponekad i do prve žive grane. Ovu trulež uzrokuju gljive koje podjednako razgrađuju lignin i celulozu.

Žuta trulež napada hrastova stabla i to bjeljiku i obližnje dijelove srži na izvjesnoj visini. Zahvata malu dužinu s jedne strane debla. Na mjestu gdje je drvo napadnuto uništena je kora i stablo ne raste u debljinu. Na mjestu napada nastaje udubina oivičena nabreklinom živog dijela. Napadnuti dio drveta je mekan i bijeložućkaste boje, okružen uskom smeđocrvenkastom trakom. Napadnuta stabla se lahko prepoznaju po udubini sa nabreklinom i voluminoznim plodištima.

Prošarana trulež (boginjava) se razvija u gornjim dijelovima stabla. Napadnuta srž je u nekoliko koncentričnih zona. Do zaraze dolazi preko mrtvih ostataka grana. Na početku se pojavljuju tamnomrke mrlje, koje se dalje šire tangentno i uzdužno. Brzo se šire prema žilištu, a vrlo sporo prema vrhu stabla i postaju bljeđe i žuće. Drvo napadnuto ovom truleži je neupotrebljivo. Stabla napadnuta ovom truleži sbrinama u visini mrtvih grana.

Po kozistenciji ili postojanosti drveta truleži se dijele na: kockastu ili kubičnu- kada se drvo lomi u više ili manje praviln kockaste komadiće; pločastu trulež- kada se drvo raspada u tanke pločice i listiće;boginjavu trulež- u vidu manjih ili većih udubina u drvetu;prštavu (prahuljavu) trulež- kada se drvna tvar sve više mrvi dok se ne pretvori u prah.

GREŠKE OD INSEKATA

U ove greške spadaju greške koje su nastale od napada insekata. Neki insekti u drvetu u toku svog života izgrizu hodnike i to: u dubećim i oborenim

stablima, gotovim proizvodima ili ugrađenom drvetu. Drvo insektima služi kao sklonište ili kao hrana, a najčešće i jedno i drugo. Ukoliko je u drvetu veći broj bušotina, i ako su hodnici dublji, to je i veća greška. Kod gotove robe umanjuje se čvrstoća, tvrdoća i trajnost, boja, tekstura i

nepropusnost drveta. Po dubini i veličini, oštećenja od insekata se dijele na: plitka-koja nisu dublja od

5mm; duboka-koja su dublja od 5mm; sitna-kada im je prečnik do 3mm (mušičavo drvo); i krupna-kada im je prečnik veći od 3mm (crvotočno drvo).