gramsci ve hegemonik okul

8/12/2019 Gramsci Ve Hegemonik Okul

1/10

ANTONO GRAMSCVE HEGEMONK OKUL

Antonio Gramsci and Hegemonic School

Asiye AKA

ZMakalenin Temelleri: talyan dnr A. Gramsci'nin, eitim-retim hakkndaki grlerini

tartmaktr. Antonio Gramsci Hapishane Defterleri ve Mektuplar adl eserlerinde, okulunhegemonik bir ilev grd tezini ileri srer. Marksist bir teorisyen olarak Gramsci, devrimci sosyaldeime ile ilgilenir. Onun almalarnn temeli sosyo-ekonomik ve politik statkoyu eletirmeyedayanr. Ona gre okul, sosyal hegemonyann bir parasdr. Fakat paradoksal olarak Gramsci'nin,eitim-retim yntemi ve mfredat konusunda nerdii reete znde devrimci deilmuhafazakrdr. nk o eitim-retim srecinde disipline zel bir nem atfeder.

Makalenin Amac: A. Gramsci'nin devrimci politik ve sosyal teorisi ile muhafazakrlarasndaki elikiyi gstermektir.

Makalenin Yntemi: A. Gramsci'nin eserlerinden hareketle onun eitim hakkndaki eletirelgrlerini irdelemektir.

Tartma ve Sonu: Gramsciinin kendi dneminin eitim sistemine yapt eletiriler ve bueletirilerin gerekelerine (sosyo-ekonomik ve politik) yer verilmitir.

Anahtar Kelimeler: Hegemonya, Mfredat, Politik Eitim

ABSTRACTThe basics of article: t is argued that Italican thinkers about schooling ideas. n Prison

Notebooks and Letters of Antonio Gramsci claim that the school is hegemonic. As a Marxist,Gramsci is concerned with the promotion of revolutionary social change, and his works criticized thesocio-economic and political status quo. According to Gramsci school is an integral component ofany social hegemony. However, paradoxically, Gramscis prescriptions for curriculum and teaching

method are essentially conservative. This paper focuses discrepancy between his revolutionarypolitical and social theory and his conservatism with in the processes of schooling.

Purpose of the article:it is point out that Antonio Gramscis revolutionary politic and socialtheory by conservative between contradiction.

The method of article: By reference from A. Gramsci's works, it is interpreted about hiscritical ideas of schooling. t is used hermeneutic method in this article.

Key Words: Hegomony, Curriculum, Politics Education

1. GR

Okul rencilerin yeniden ve yeniden ekillendii bir kurumdur. Bir kurumolarak okul mevcut Sosyo-Politik-Kltrel yapnn sreklilii iin anahtar bir roloynar. Bu yazda Gramscinin okula ynelik eletirilerine yer verilecektir.Gramsci eserlerinde okulun hegemonik ilev grdn syleyerek mevcutstatkoyu eletirir. Bu eletirisini desteklemek iin Marksist bir teorisyen olarakGramsci, devrimci sosyal deime ile ilgilenir. Ona gre okul sosyalhegemonyann bir parasdr. Ayn zamanda Gramsci burjuvazinin ii snfn(proleterya) geici bir sre kullandn ve kendi hegemonyasn ii snfna kabulettirmek iin radikal bir eitim-retim reformu hazrladn ileri srer. Gramscibir yandan devrimci ekonomik/politik ve sosyal deime ile ilgilenirken dier

Yard. Do. Dr., anakkale Onsekiz Mart niversitesi retim yesi

BASBED12 (21)

329

Balkesirniversitesi SosyalBilimler EnstitsDergisiCilt 12 Say 21Haziran 2009ss.329-338


2/10

taraftan eitim-retim konusunda olduka tutucu bir tavr sergiler. Bu balamdabu yaznn amac da eitim-retim sreleri ve ierii referans alnarak,Gramscinin devrimci ekonomik/politik ve sosyal teorisi ile muhafazakrlarasndaki elikiyi gn na karmaktr.

Bu yazda ilk olarak Gramscinin hegemonya kavramn hangi balamlarda

kullandna, daha sonra da bir esi olarak okulun hegemonik ilevine yerverilecek ve son olarak yetikinlerin politik eitimine deinilecektir.

2. GRAMSCDE HEGEMONYA KAVRAMI

Karl Marxn tarihsel materyalizmi balamnda anlalabilecek olanhegemonya kavram, ynetici snfn karlarnn ideal biimde, evrensel karlarolarak temsil edilmesidir. Fikirler birikerek evrenselleir. Her ynetici snfhegemonya kapsamn geniletmekle kalmaz, ayn zamanda bu hegemonya ilekendisinden sonra gelecek egemen snf arasndaki atmay keskinletirir ve buatma, evrensel kar temsil eden bir snfn (proletaryann) ortaya kmasnakadar devam eder. Burjuva hegemonyasnn balca arac sivil toplumdur.Gramsci, hegemonyay, zel dier bir deyile devlete ait olmayan dzeylerinin

rol iine yerletirir ve toplumsal hegemonyay, kapitalist toplumlarda toplumsaldzeni korumann balca arac olarak zora bavurmaktan ayr bir yere koyar.Weberci adan bakldnda, hegemonya, doal stnlk mitine ya da bir statdzeninin merulatrlmasna denk der (Marshall 1999: 299-300). Gramscihegemonya kavramn, ii snfnn burjuva devletini ykmak ve iilerin devletintoplumsal taban olarak hizmet etmesini salamak iin yaratmas gereken ittifaklarsistemine iaret etmek iin kullanmtr (Gramsci 1978:443). Ayn zamanda,hegemonya terimini, Sovyet proleteryasnn kyllk ile ittifakn srdrmesi vekendi genel karna hizmet amacyla, ekonomik karlarn feda etmek zorundakalacan ne srmek iin de kullanmtr (Gramsci 1978:431) (Aktaran Haris L.Kiernan V.G. Miliband R. 2001:274). Gramsci'ye gre hegemonya eitim, kilise,parti, sendika vb. gibi rzann kaynan oluturan "zel kurumlar"a zerklik alan

tanyan, dayankl ve bamsz sivil topluma dayanmaktadr(www.Vikipedi, zgransiklopedi, 12.06.2008). Ksacas hegemonya, rzann imal edilmesidir (Marshall1999: 299-300).

Gramsci hegemonya kavramn, benzer politik tarihe sahip ulusal meselelerikarakterize eden ilikileri ve zellikle sosyal snf ilikilerini aklamak iinkullanr. Ona gre, bir sosyal snfn dier sosyal snf zerinde uygulad etkihegemoniktir (hem bask hem de rzaya/onaya dayal oluu). Kapitalist toplumbiiminde burjuvazi ile kyl ve endstriyel ii snf arasndaki ilikilerhegemoniktir. Sosyalist devrimle birlikte burjuvazi hegemonyas ile ii snf(proleterya) hegemonyas yer deitirecektir. Fakat hegemonik kontrol, fiziksel(askeri veya politik) ya da yasal zorlama ile deil eitimle gerekleecektir. Altsnf, kendi karnn gerekletirildii yanlsamasyla, mevcut statkoyusrdrmek iin ikna edilecektir: Burjuva hegemonyas ii snfnn bu yanlbilincine dayanr. Bu sayede alt snfta aktif bir anma meydana gelecektir. Buanma u ekilde olacaktr: Mevcut statkoya rza gstermek ve mevcuthegemonyann srmesi iin ynetici snfn zorlamasn kabul etmek. Bu yzdenGramscinin kendi kavramsal formlasyonunda, hegemonik ynlendirmede ahlakive entelektel etkinin nemi byktr: Ahlaki ve entelektel iktidar hegemoninin(bask/rza) kurulmasna hizmet eder. Hegemonyann salanmas (iktidara balolan yaygn rzann ve boyun edirilmenin kefedilmesi) toplumsal sistemdedzenlilik ve sreklilik salar. Hegemonik ilikinin olumas ve sreklilii iineitim olmazsa olmaz kouldur (Gramsci 1997). Gramsci ynetici snfegemenliinin (tahakkm) temeli olarak zorlama ve g rolyle ilgilenen klasik

Marksist iktidar yaklamndan hareket etmitir. Gramsci iin hegemonik eitim

AntoniaGramsci veHegemonik

330


3/10

ilikisi eitli sivil toplum kurulularnda -kilise, okul, sendika ve kitle iletiimaralarnda- ortaya kar. Bu noktada Gramscinin sosyal teorisi paradoksalgrnr. nk onun okul mfredat olabildiince muhafazakr bir grnmsergiler. Onun yaklamnda okul, hegemonyann var olmas iin temel bir ararol stleniyorsa ayet bu durumda, eitimin ieriinin ne olduunu etraflcaanlamak gerekecektir: deolojik olarak ii snfnda egemen olan arptlmhakikat/gereklik, burjuvazi tarafndan ii snfna eitim kanalyla aktarlacaktr.Bylelikle ii snfnn arptlm bilincinin oluturulmasnda hizmet edenokullar, orta snfn hegemonyasnn srekli olmasna katkda bulunur. Busreklilikte ise okullarda okutulan mfredatlar/programlar olduka ilevsel bir rolesahiptir.

3. GRAMSCDE ETM

Gramscide eitim kavram sylemsel balamn btnnde ortaya kar vepraksis felsefesi iinde yaplanr. nk praksis felsefe, snflarn eletirel bilinciniykseltmeye alan ahlaki bir reformdur (Lombardi 2000: 43). Bu felsefenineitim boyutunda kiiliin oluumu ncelikli bir konumdadr. Gramsciye greyaam koullarnn bir sonucu olan insan, gerek toplumsal ilikiler btnnn

deiimi yoluyla, gerekse bu nesnel durumlar kullanma iradesiyle bunlarnbilincine varlmas yoluyla belirlenmi bir dnm znesi haline gelir. Bukonumda insan, kendi iradesini harekete geirir, soyut bir iradeyi somut olarakuygular ve bylece kendi kiiliini oluturur ((Lombardi 2000: 43).

Gramsci, eitimi nceden verili olann, sakl ve doutan gelen zgn irgcn bir araya getirilmesi olarak gren bir pedagojiyi reddeder. Ona gre gerekeitim yntem ve ynlendirme, hatta bir eit bask gerektirir. Eiticinin iradeciynn vurgulayarak Gramsci, salt birey olarak deil de bir sosyal grubun gd veniyetlerinin tayc olarak eiticinin mdahalesinin gereinin altn izer. Eitmekiin bir kltr aygt lazmdr. Bu aygt sayesinde eski kuak gemiin tmdeneyimlerini (gemikuaktakilerin tm deneyimlerini) yeni kuaa iletir; belirli

eilim ve alkanlklarn (hatta raklk yoluyla fiziksel ve teknik deneyimlerin)edinilmesini salar; ve gemiin mirasn aktarp zenginletirir (Aktaran Lombardi2000: 44-45).

Gemi kltrn deneyimlerini yeni kuaa aktaran birey retmendir.retmen sadece okulda ders veren kii deildir. retmen ayn zamandatoplumsal bask ve bireysel zerklik arasnda dinamik ve diyalektik bir dengekurmaya alarak toplumun eletirel bilincini temsil eder. Ayrca retmen okuldakolektif insan tipini yetitiren, kresel aa uygun bir kiiliin oluumunda katkdabulunan bir kiidir.

Gramscinin eitime ilikin yaklam aydnlar teorisi iinde anlam kazanr.Gramsci aydnlar konusunda organik ve geleneksel olarak kategorik bir ayrm

yapar. Bu ayrmda Gramsci, bir yandan yapyla styapnn organik birliininoluturduu tarihsel blokun, br yandan da styapsal dzeyde sivil toplumlapolitik toplumun eklemlenme sre ve tarzlarna dikkat eker ilgi (www.mulkiyedergi.org/index Yeti2008: 5). Dier bir ifadeye eitmen okul ve eitimkurumunda alan bir yneticidir. Bu konumda bulunan retmenin de eitilmesigerekir. nk eitimcinin toplumdaki ynetici konumu zerindeki eletirelbilincinin farkna varmas gerekir. Gerek eitimci kolektif eletirel bilinci temsileden ve eitim ve retim ilikisini somut olarak zmlemek amacyla evre veeitilecek zne arasndaki gei noktasn tespit edebilecek kiidir. Eitimci vetoplumsal evre arasnda olduu gibi eitimci ile renci arasnda da karlkletkileim olmaldr.

BASBED12 (21)

331



4/10

3.1. OKULLARDAKMFREDAT/PROGRAM

Gramscinin yazlarnda geleneksel hmanistkltrn srdrldgrlmektedir. Onun eserleri okunduunda, tarih ve edebiyat alannda ne kadaryetkin bir karakter olduu gze arpmaktadr. Neil Mcinnes, Gramscinin eserlerikonusunda yle syler: Gramscinin almalarnn gl olmasnn nedeni;

resmi ideolojik mant, klasik kltr, liberal eitimi ve dier pek ok konuyuderinlemesine kavrayndan kaynaklanr. Gramsci, marksizmde srar ederekkitleyle dinamik bir balant kurmu ve ykselen yeni tabakann st kltrelyaamn hedeflemitir. O, st kltrel yaamn neden bir st kltr olarakalglandn sorgulamve bu konuda unlar sylemitir: i snfnn kltridealize edilmemitir ve tarihsel-kltrel olarak kesinlikle de korunamamtr. O,klasik sylem vastasyla egemenlik altna alnan hmanist kltrnanakronizminin (ikililiinin) farkndadr (Gramsci 1959: 37-40). Ona gre, bireyidisipline etmek iin eitim bir ara olarak kullanlmtr. Ayrca Gramsci,endstriyel uygarln kendine zg modern bilgi biimlerine dayanan yenihmanizmi retmek iin okullara gereksinim olduunu belirtir.

Gramsci (1959: 24) paradoksal olarak, Gentilenin 1923te yapt eitim

reformuna kar geleneksel talyan eitim sistemini savunur. nk bireyin, uygunbir mfredat gelitirmesi iin iinden getii eitim srecini anlamas gerekir.Geleneksel eitim reformunda folklorik ve batl inanlarn katlndan kanmakiin doal ve sosyal yasalar arasndaki farklla dikkat ekilir. Gramsci, bellievrensel kavramlarn oluturulmasnda ve ieriinin doldurulmasnda filozof vesanatlarn katksn gz ard etmemitir (Gramsci 1959:9). O, filozoflarn vesanatlarn bilisel ve estetik olarak verimsiz olularnn yanl anlaldnbelirtir: Filozoflar, herkese uygun olan spontane felsefenin karakteristii vesnrlar tarafndan belirlenmitir. Spontane felsefe ise u konular ierir: 1. Diltmel olarak belirlenmi nosyon ve kavramlardan oluur ve kelimeler gramerolarak ierikle beslenir 2. Saduyu ve rasyonellik-aklclk; 3. Popler din vebu yzden sistemin inanlar, hurafeleri, fikirleri, anlama tarzlar, ve eylemlerinintmnde ortaklaa paylalan deerler, folklor ad altnda bir araya getirilmitir(Gramsci 1959: 323). Piagetci psikolojide zekya ve sosyal dnce tarzlarnanlatan kavramlara yer verilir. Saduyu aklcln (bilimsel kavramlar gibi) vefolklorik hurafelerin harmanlanmasndan oluur. Gramsci eitimi, saduyu iinderasyonellii gelitiren bir giriim olarak grr. O, geleneksel talyan ilkretiminbu amalar izlediini syler: Okul folklor ile arpma halindedir ve gerekten deher evrensel geleneksel kavram kelti durumundadr. Basit ve temel bilinlilikzerine kurulu modern dnce gerekte, uzmanlamak isteyen bir kiinin adapteolmak zorunda olduu doal yasalarla kolayca kontrol edilemeyen nesnellikle varolur ve karlarn kolektif gelimesinde sosyal ve devlet yasalar bireyle kurulan vebireyle deitirilebilen bireysellik iinde retilir (Gramsci 1959: 34). Bu terimleri

kullanmamasna ramen Gramsci, doa ve sosyal bilimlerin renilmesinin gerekliolduunu syler (Entwistle 1978: 25).

Gramscinin borlu olduu tarih ve edebiyat usuz bucakszdr. O okullarnvazgeilmez olduunu ve ayrca formel dil almasnn doru olduunu syler.Onun almalarnda kstl dil kodlar (ii snfnn konumas), dilsel olmayansorunlar, snf temelli dil kodlar, karmak gncel tartmalar, gelikin orta snfkodlar ve okul konusu zel bir yer tekil eder. Gramsci, okullardaki ii snfnnkonumasna veya lehesine de dikkat eker.

Postman (1970:40)a gre gncel sorunlarn deerlendirilmesindeokuryazarlk nemlidir (19. yzylda kitleler iin belli dereceye kadar okur-yazarln gerekli oluu): Okumann retilmesinin kendisi bir sosyal kontroldr ve

bu yzden, sosyo-kltrel hegemonyann srdrlmesi iin gereklidir Gramsci


332


5/10

politik okur-yazarlk bak asn benimser. O, devrimsel bir ara olarakokuryazarl nermese bile, fikirlerin iletilmesinde okuryazarln stnlnkabul eder (Aktaran Entwistle 1978: 5).

Gramsci, yaz disiplinin nemini ve ii snf entelektellerinin kendikendilerini eitmelerinin gerekli olduunu syler: Bu tip entelektel almada,

Taylorist entelektel alma iin kariyer salayan ortodoks bir bilginin, kendikendisini disipline etmesi zorunludur (Gramsci 1955:29).

Gramscinin eitim konusundaki grleri ocuun ailesi ve komularnieren kltrel evresi iinde geerlidir. O, okullarn mevcut kltr ocuklaraaktarmas gerekliini gzler nne serer. ocuun bireysel bilincininoluturulmasnda okul mfredatnda temsil edilen antagonistik ve farkl olan sosyalve kltrel ilikiler aktarlr. Okul ve gerek yaam/gndelik pratikler arasnda birbtnlk yoktur ve bu yzden de eitim ve retim arasnda da otomatik olarak birbtnlk yoktur. Bu sonu Gramsciyi yaamn kendisiyle dorudan ilikisiolmayan veya gvenilmeyen alternatif bir eitim-retimden dolay okullarn,ilevsiz olduunu gstermeye ynlendirmez. O, retme ediminin ilevini(alma yaamn) eitim ve retim arasndaki ba kurmak olarak grr: O,

temsil edilen kltr ve mevcut toplumsal biim arasndaki ztln farkndaolunmas gerektiini ve ocuun eitim ncesi ve soraki yaam arasndakitoplumsal atmaya uygun olarak dzenleme yaplmasn ve ivme kazandrmannzorunlu olduunu syler (Gramsci 1955:35-36). Gramsci modern eitimjargonunda kabul edilen ocuun belirlendii/biimlendirildii grndestekler (Esland 1971). Gramsci ayn zamanda ocuun gelimesinde kpr vedayanak noktas olarak kendi kltrnn de nemli olduunun altn izer. Aslndaeitim bir veri oluturmaz bunun aksine sadece standart bir leheyi ve dili retir.Gramsci, znde standart disiplini reten ve hmanist kltr koruyarakdntren retmen aktivitesini onaylar. Dier bir deyile, ocuun spontanerenmesi ile gerek/pratik yaamn retilmesi mmkn deildir.

3.2. ETMDE METOD: ALIMA/OLARAK OKULGramsci, bir i olarak eitim-retim kavramn ileyen spontane ve doal

olan okul renmelerini reddeder. Ayrca o sosyal yaamn ve kltrn anahtarolarak grd almay/ii anlamak iin, pedagojik metodun kavranmasgerektiini syler: Devlet ve toplum yasas, egemen doal yasay mmkn klantarihsel dzene uygun bir insan yaratr. Bu egemen sistemin en nemli zelliidir.Daha youn ve daha derin dnm iin doal yaama aktif olarak katlan bir insanmodeli yaratmak onun nihai bir amacdr. alma gerei ve fikri ilkretimdeeitimin gizil fonksiyonudur, nk sosyal devlet dzeninde haklar vesorumluluklar alma/i vastasyla retilir (Gramsci 1955: 34). Ayrca,alma renmeye zgdr. Gramscinin eitim ve retime duyduu ilgitamamen mesleki bir ilgidir. aba harcamadan, pratik yapmadan, ar ve sancszolmadan eitim olamaz. zellikle, disiplin (dsal zorlama, kendi kendini disiplineetmenin koulu olsa da) renmenin anahtar durumundadr: ocuk eitimindebelli alkanlklar kazandrmak, tutarl olmak, renme arzusu ve istei yaratmakve ocuklar hayata hazrlamak nemlidir. Dier bir deyile salkl bir neslinyaratlmasnda ocuklarla zel olarak ilgilenmek bir gereksinimdir. Bu mekanikolarak tekrar eden disiplin ve metodik eylemler olmadan kazandrlamaz (Gramsci1955: 37). Whitehead (1955) renme konusunda Gramsci ile benzer dnr.renmede disiplin, altrma/tekrar ve metod ayn zamanda ocuun gelecekyaamnda da bir yetikin olarak gereksinim duyduu ve talep ettii eitimteknikleridir: Krkl yalarda bir kiinin bilgin olmas iin gnde on alt saatalmas gerekir. ayet yetiin bunu yapamazsa, bir ocuun, mekanik

zorlamayla/disiplinle uygun psiko-fiziksel-sosyal alkanlklar kazanmas mmkn

BASBED12 (21)

333



6/10

deildir. Yani yetikinin, ncelikle ocua model olmas gerekir. Okullarda yaplaneitim/retim hayatn vazgeilemez bir esi olarak ve hatta en youn, skc birgrev eklinde yaplmaktadr; kk bir entelektel aznln gereksinimindendolay rencilerin tm kat bir ekilde disipline edilmektedir. Fakat eitlik vefrsatlar doktrini asndan Gramscinin konumu olduka mantksaldr (Holt 1964).nk ocuu hayata kar hazrlamak iin verilen eitiminin baarl olmasndamaalesef alternatif bir seenek mmkn grnmemektedir (Aktaran Entwistle1978: 26).

Gramscinin karsna ve kz kardelerine yazd mektuplarda, nesnelakademik standartlar retmek ve zellikle heceleme ve gramer konusundaocuklarn disipline edilmesi gerektii temas ilenir. Gramsci, mektuplardaocuklara evrensel bir bakas-rasyonellik kazandrlmas gerektiini syler. Overilen bilginin nemli olduunu ve bu bilginin bir deerlendirme/lme arac olansnav teknii ile yeniden retildiini vurgular. Daha sonra annesine yazdmektuplarda, statnn ilk balang noktasnn okuldaki snav olduunu belirtir veunlar syler: Okulda ilk kez yaplan snav, yaamda sk sk karlalan birdeneyimi kazandrr. Fakat snav, pasif ve mekanik alc konumunda olan renciyi

tam olarak dntremez. Ayn zamanda Gramsci snavn ocuklara snrl birbilin kazandrdn ve zellikle de gereklerden ziyade bireysel karar verme veyaratc fikir kazandrmada yetersiz olduunu syler (Gramsci 1955: 36). Okullardayaplan eitim-retim faaliyetiyle btn olarak mevcut kltrn dntrlmesihedefleniyorsa ayet, mantksal olarak, snavlarn kaldrlmas gerekir: ncekindendaha az riskli ve kaygsz nesnel bir snav sistemi gelitirilebilir. Buna ramensnav kim tarafndan ve nasl uygulanrsa uygulasn bu teknik daima birbelirleme arac olarak ilev grr.

Gramsci ilerici eitim ve aktif metodlar retisinde ikilem iindedir.Gramsci 1929da bu konuda iki yaz yazar: Birinci yazsnda, Rousseaucu olmannve doal sorunlardan ayrlmann asla bir hata ve yanlyapma olmadn ikincindeise otorite olmak ve doal g olmak iin uzman bir kii tarafndandeerlendirilmenin gerekli olmadn yazar. (Gramsci 1955:42). Bu ikilemierisinde kalan Gramsci gene de otoriteye ve disipline zel bir nem verir. 1934tarihli bir notunda yle bir noktaya dikkat eker:Bir ocuun dncesi,retmenin zmeye alt yuman ipi gibidir. Gerekte, her kuak yeni kuaeitir ve biimlendirir ve eitim temel biyolojik fonksiyonla ilikili olan igdyekar; ada insan yaratma dncesine dayanarak yaplan doaya kar verilenbir mcadeledir (Gramsci 1955: 94). Gramsci Whiteheadn romantiklik, kesinlikve genelleme asndan eitimin karakteristii olan farklla bavurarak bu ikilemizmtr: Temel olarak okullarda aktif bir eitim-retim uygulanmaldr, fakatbu aktif eitim-retim, kartlk ve polemiklii yaygnlatran eitli Hristiyaneitim biimine ve mekanikliine kar saldr iin kullanlmaldr (Gramsci 1955:

35-36). talyan ilerici eitim teorisinde retim eitimden ayrlmtr. Eitim-retimin bir arada olduu sistemde ilerleme fikrinin nemine dikkat ekilmez.Gramsci verimsiz/sbir retim sistemini yermekten ziyade, buna kar bir eitimsisteminin oturtulmasnn nemli olduunu syler (Gramsci 1955: 35-36). Gramsciretim olmakszn eitimin olabileceini dnr (Barzun 1959: 4). Benzer birgr T. Y. Huxley (1893) de paylar. Ona gre suni eitimin nesnesi, igdyekar verilen bir mcadele eklinde olmaldr; ayrca R. S. Peters (1959) de eitimi,barbarla kar medeniyetin kazand bir zafer olarak grr (Aktaran Entwistle1978: 28).

3.3. OKULUN YAPISI VE RGTLEN

Gramsci sadece okulu olmas gerektii ekliyle betimlemez ayrca Gentile

Reformunu yapanlarla geleneksel kltr savunanlar arasnda yaanan krizi dier


334


7/10

bir deyile talyadaki retim durumunu irdeler (Lombardi 2000: 70). Sz edilenreforma kar bir polemik yrtr; ve zellikle okulun, ocuu gerek yaamdankopardn ileri srerek yaplan reformu eletirir.

Bu temel kopukluk farkl okul tiplerinde zellikle de ilk ve yksek dereceliokullar arasnda belirginlemektedir. Gramsci idealist pedagojideki eitim ile

retim arasndaki ayrm da vurgulamtr. Bu ayrm znde olanakszdr veanlamszdr; nk bir rencinin edilgen olduu (mekanik bir alc)dnlmektedir.

Gramsci (1955: 108)ye gre reform, tarih-kart konumlar benimsemelidir;yeni yurttakitleleri toplumsal yaama dahil olurken, karmak toplumsal glerinevrimini, retici glerin ve retim sistemlerinin dnmn, bilimle toplumsalyaam arasndaki yeni balarn kurulmasn gz ard ederek, yalnzca yeni birkltrel emann gelitirilmesi gerekir. Ancak programlarn teorik varsaymlarnarasnda en kts olan, okul faaliyetinin hep daha havadar, daha uucu olarakkurgulanmas ve reticinin bir filozof haline getirilmeye allmasdr. Bununsonucu olarak somut kavramlar unutulur ve boformller rencilere yklenir. Bunedenle, okuldaki eitim-retim kesin olan dorulara odaklanacak ve yalnzca

szel, retorik bir doru salayabileceinden dolay yozlaacaktr. 1923de yaplanGentile reformu, bu nedenle soyut bir reformdur; nk o toplumsal yapdankmamtr ve okuldaki eitim-retimin ieriini boaltmtr.

Okulda, rencilere bir kavram yn retilir. Dier bir deyile okuluntemel ilevi, mevcut kltr rencilere alamaktr. Aslnda alanan kltr, birieriin yeniden dzenlenmesi demektir ama gerekte olmayan bir eyindzenlenmesi de sz konusu deildir. Bu da reformun bir baka hatasna,ilkokuldan dogmatizmi uzaklatrma arzusuna gtrr. Gerekte, retim veraklk alannda bir lde dogmatizmden uzak kalmak mmkn deildir. Ancakonu sourmak ve tm okul hayat boyunca iselletirmek gerekmektedir. Bazkavramlar gereklidir; zaten onlarn bilindii ya da doutan geldii kabul edilemez.

Zorunlu olarak bu kavramlarn zmsenmesi iin renilmesi gerekir.Gramsci, Gentile reformunun demokratik olma zellii tadn reddeder.

Ona gre bu reform eitli toplumsal snflarn duraan olduunu ve toplumsalhareketliliin de olmadn kabul eder. Bir okulun demokratik olaraknitelenebilmesi iin bir el iisinin uzman ii olmasyla deil, tm yurttalarntoplum tarafndan ynetici olabilecek vasflarda yetitirilmesiyle mmkndr.Bunun aksine devlet okullar yanlsamay srekli klmaktan baka bir ey yapmaz;nk zel inisiyatifi ve teknik-siyasal hazrlanmay hukuksal bakmdan donmuve kristallemibir emirler zincirine indirgeyerek daha da snrlayan bir toplumsalve siyasal ortamda, hkmet teknikleriyle donanm grubun emellerinigerekletirecek biimde her zaman daraltacak ekilde rgtlenmitir. Gentilereformu snflar arasndaki blnmeleri yok etmek yerine bu blnmeleri daha dakeskinletirmitir (Gramsci 1955:112).

Gramsci (1955:112)ye gre, her yurttan, kendisini ynetsel sorumluluklarahazrlayan eitim ve retimin, siyasal bir demokrasinin, ynetenle ynetileni(yneticinin ynetilenlerin rzasn almalar anlamnda) eitlemeye ynelik birrejimin olmas durumunda demokrasiden sz edilebilir. Oysa Gentile reformu bunesnel koullardan yoksundur; nk tm iddialarna karn eski, temelden anti-demokratik yaplar izlediinden dolay, gerekte okullarda demokratik bir yapyoluturamamtr (Lombardi 2000:72).

4. YETKN ETMOLARAK POLTK ETM

Gramscinin nerdii mfredat ve metod znde muhafazakrdr ve bu

nerilen yapsal reformlar yalnzca radikal Avrupa bak asn yanstr.

BASBED12 (21)

335



8/10


9/10

Gramscinin geleneksel eitim-retimin diyalektik antitezi onun devrimcipolitik teslimiyetinde devam eder. Onun kiisel ve aile yaants, SardanyaKyllerini yoksullatran koullar yanstr. Onun yatlar ve hatta kendi kardeibile geleneksel burjuva eitimini ele almtr. Oysa Gramscinin eitim yaamnnilk dnemleri mevcut eitim sisteminin eletirildii bir dneme rastlar. O, mevcuteitim sistemini (burjuva eitimini) u iki noktada eletirmitir. Bunlardanbirincisi, insanlara istendik belli davrankalplarn kazandran koullar ve ikincisiise bu koullara kar isyan uyandran gerek kvlcmn ne olduuna ilikindir.Marksizmin kurucular geleneksel okul sisteminden gemilerdir. Onlar resmipolitik eitimlerini, yetikinlik srecinde kazanmlardr. rnein, Marx ve Engelsgeleneksel Alman sporunu yaratmlardr ve kendi politik eitimlerini, Paris veManchester iileriyle bire bir iliki kurarak uygulamlardr. Bu gereklerBodigann iddialarn hatrlatr bize. Ona gre eitimle sosyalist olunmaz ancak aitolunan snfn gerek deneyimleriyle olunur. Bu nokta Gramscinin temel aracolarak partiyi grmesiyle farkllar. Gramsci ocuklarn eitiminde bu bakasn kabul etmez. O yeni hmanist mfredattan emin olmak iin yetikininpolitik ve mesleki eitiminin temeli olarak doal ve sosyal dzen arasndaki

ilikiye odaklanr. Doa ve sosyal bilimlerin arlk kazanmas, statkonun lehineolmuve hayat tecrbesine hazrlananlar bir smr arac olarak kullanlmtr: Bunokta, Marksist bakasndan faydalanan orta snfn bakasdr. Dier taraftannyarg probleminde Gramsci endstriyel balamn dndaki sosyalizmderetimin bouna olduunu belirtir: Devrimci sosyal deimenin kesin kararendstriyel bymenin dnda olmaldr. Yetikinlerin pratik deneyiminde meyveveren politik eitimi vurgulamak ve sosyal nesnellik iin okullarn tarafszolduuna inanmak, eitim-retimin talan edilmesi anlamna gelmez. Okul dildeuzmanlamay salamak iin zorunludur. Ayn zamanda dier entelektel aralarkltrel gemiin asimilasyonu ile u andaki deneyimler diyalektik olarak sosyaleylemi tevik etmelidir.

Bu yzden okul (kltrel varln yelii iin bir ara olarak bunlar ilerici

devrimsel praksiste deerlendirmek gerekir) muhafazakr bir mfredat ve metodiin Gramscinin taahht ettii paradoksu zmeye yardm eder. RichardBernsteina gre bu yaklam temelde Marksist bir durutur. Biz eski dnyayeletirerek yenidnyay bulmak isteriz. Btn zamanlar iin ve geleceioluturmaya ramen btn zamanlara elik etmek bizim grevimiz deildir.Bernstein unlar nerir: speklatif bir gelecekten ziyade, u andaki kurumlaranlamakla Marxn yaamndaki uzun urasn takdir etmek bize yardmc olur.Gelecekteki toplumlarn topik doas hakknda, olaslklar, speklasyonlaryanstmak aslszdr ve anlamszdr. nemli olan u andaki kurumlarn znanlamaktr. Bernsteina gre eletiri yapmak kurumlar veya inanlar keyfi olaraksulamak deil, onlar anlamaktr. Fakat anlamaya alrken bir eyleride bilmekgerekir. Bu yzden, Gramsci, uzmanl ieren kltrel bir devrimin koulu olarak,

kltr eletirisinde srarcdr: Yeni bir kltr yaratma, bireyin sadece kendikkenlerini kefetmesi deildir. Ayn zamanda nceden kefedilen, hayati eylemintemeli olarak sosyallemeyi eletirel hakikat biiminde yaylmasn anlamakgerekir. Gramsciye gre, birinin rakibi olmak btn gemiin dnceleriyleolabilir ve hakikat daha nce kefedilmi olabilir. Tarih, felsefe ve bilim insanaktiviteleri olmakla birlikte ayn zamanda eski tarihilerin, filozoflarn ve bilimadamlarnn rnleri olan kltrel kapitaldir. Bu disiplinler, renciyi zorlamada,matematik ve gramerden daha az nemli deildir.

Gramsci bankaclk (al-veri) olarak grd eitimle ilikili olan renmebakasn destekler. Yeniden retmeden nce ikincil derece nostaljik okullargstermek gerekir. O, ocuklarn younlamgereklerle donatlmas gerektiini

syler. Bu yzden, retmenlerin retken ve filozof olmalar gerekir. ocuklarn

BASBED12 (21)

337



10/10

kafalar anlamsz boformllerle, unutulan bilgilerle doldurulmamaldr. Gramsciiin eitim-retim bir retim aktivitesini renme anlamnda, sadece renmeyleilgili deildir. Ayrca, retim olarak renme, eitim-retimin bireysel sonucu vebireysel renmelerden gelen bilginin yklendii tmel bir kltr olarak her ikisinide iermelidir.

Bilgi, dardan aktarlan bir nesnelliktir; uzmanlalan hakikat oktankefedilmitir. Radikal sosyal deimeyi ieren yaratclk ve yenilik benzerkltrel bir gelenekten gelir. Gramsciye gre eitimciler, ii snfnn ocuklarnaBat kltrn aktarmamalar gerekir. Eitimcilerin bunu aktarmaya devametmeleri durumunda ise mevcut eitim teorileri ve pratikleri statkoyudesteklemeye devam edecek ve hegemonik olarak okul da onaylamolacaktr.

KAYNAKA

BERNESTEN, R.J. (1971). Praxis and action. Philadelphia: University ofPennsylvania Press, 1971, pp.51-52.

BOGGS, R. W. (1976) . Gramscis marxism.London: Fontana Boks.BOTTOMOR, T. (2001). Marksist dnce szl(ev. Mete Tunay). stanbul,

letiim Yaynlar.DAVDSON, A. (1964). The russian revolution and the formation of the italian

communist party.Australian Journal of Politics and History 10, pp.127.ENTWSTLE, H. (1978).Antonia gramsci. Educational Theory, Volume 28,

Number 1.HALL, S. LUBBLEY,B., McLENNEN, G. (1985). Siyaset ve ideoloji: gramsci.

(ev. Sadun Emrealp). Ankara: Birey ve Toplum Yaynlar.GRAMSC, A. (1997).Hapishane defterleri(ev. Adnan Cemgil). stanbul, Belge

Yaynlar.

LOMBARD, F. (2000). Antonia gramscinin marksist pedagojisi (ev.; Sibelzbudun-Baak Ekmen). Ankara, topya Yaynevi.

NEL, M. (1964). Antonio gramsci. A Journal of Soviet and East EuropeanStudies 53.

MARSHALL, G. (1988). Sosyoloji szl (ev. Osman Aknhay-DeryaKmrc). Ankara, Bilim ve Sanat Yaynlar.

MERRNGTON, J. (1968). Theory and pratice in gramscis marxism. in theSocialist Register, ed.Ralph Milliband and John Saville, London: MerlinPres.

YET, M. (2008). Gramsci ve aydnlar. www.mulkiyedergi.org/index(19.07.2008)

WHTEHEAD, A.N. (1955). The aims of education. London, Williams andNorgate (www.Vikipedi, zgr ansiklopedi, 12.06.2008).

Yard. Do. Dr. Asiye AKA

Hacettepe niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blmnde Lisans, Yksek Lisans veDoktoram tamamladktan sonra anakkale Onsekiz Mart niversitesi B...B.F. Kamu YnetimindeSosyoloji, Siyaset Sosyolojisi, Trkiyenin Toplumsal Yaps, Bilimsel Aratrma Teknikleri,rgtsel Davran dersleri vermeye baladm. altm konular: Siyaset Sosyolojisi, EitimSosyolojisi, Sosyal Kimlik, Sivil Toplum, Demokrasi.


338

gramsci ve hegemonik okul

Documents