gramáticas - 1645 - breve tratado de orthographia latina y - francisco thomas de cerdaña

62
BREVE TRATADO DB ORTHOGR APHIA L^AíTlNA'i YCASTELLAMA, •^éílCADá DEL "feSTlLO DE BVENOi Áutores Lati©ps > y CaftcUa%R» y del ufo tic buenos Ti- *»* pografos. CON OTROS q V A T R O TRATE, diiloijdccoaílruiri componer,calcn'ias, y de variar las oraciones de la Gramaticj. ^ O R FRANCtSCO THOMAS DE CERDA- ña,Macltro de letras hjmaiia.s en la Vuiver- (iciíJcis Valencia. DEDICADO ^ DON FRaxClSCO FEmEI{,C,A p^m^o de la Seo de ¡'alaiaa , Comi¡jario de Lu trc gracias,y Rct^/r de la ^'"'*'i6/'¿2ák de dicha Ciuig ' ' ^ CON PRl VIL; laipicfio en Valencia, por Silvdire CT'íUips^fi^l calle deías Barcus.Año i ¡545. ^ Vtndsfe a las efpaldAf de Ci;fa el Ewbaxadorf/'^Ui encaja de4icm Maeñro,

Upload: 1aaaaaa1

Post on 08-Nov-2015

235 views

Category:

Documents


6 download

DESCRIPTION

Gramática antigua del español

TRANSCRIPT

  • B R E V E T R A T A D O DB O R T H O G R A P H I A L^ATlNA'i YCASTELLAMA,

    ^lCAD DEL "feSTlLO DE B V E N O i utores Latips > y CaftcUa%R

    y del ufo tic buenos Ti- ** pografos.

    C O N O T R O S q V A T R O T R A T E , diiloijdccoalruiri componer,calcn'ias,

    y de variar las oraciones de la Gramaticj.

    ^ O R FRANCtSCO THOMAS DE CERDA-a,Macltro de letras hjmaiia.s en la Vuiver-

    (iciJcis Valencia. DEDICADO ^ DON FRaxClSCO FEmEI{,C,A p^m^o de la Seo de 'alaiaa , Comijario de Lu trc

    gracias,y Rct^/r de la ^'"'*'i6/'2k de dicha Ciuig ' ' ^

    C O N P R l VIL;

    laipicfio en Valencia, por Silvdire CT'Uips^fi^l calle deas Barcus.Ao i 545. ^

    Vtndsfe a las efpaldAf de Ci;fa el Ewbaxadorf/'^Ui encaja de4icm Maero,

  • ^ ' - -'-.J^'-

  • L Kcy,c per Ta Magcftar:

    D o N Rodrich Ponze de Len Duch de ArctMjS'or de la vila Mirchena, Mar-ques de Zara, Compte de Baylen, Capi-ta General de la mar, y Colla de Gibrai car, totincot, y Capita General en la ^refentCiucat, y Regne de Vale 'cia. Per qu3nt,per ipartdeFrcej Thonias de Cerdauya Meftre de Iletre humanes,eii la Viverfitac de la ptsfent Ciutat de Va-lencia, nos e$ eftat reptefeotat, que aquell, ab conti-mies viglies que ha poflat, ha compoll un llibre inti tUt.SreunaaAf it Orthtgrtph Lin, y CJI*a*it0, 06 q*tn truSitis decnfit^ir,eemponirt emUndts,y v-fitr Ustrtimt 4 U Grmtie, en cpoadre lo qual avra foleogut grans treballs.Que per 50 fuplicava,fo de noftra merce,manarli donar Ilicencia, pcrmis, y fa-cltat,peri queaquelljynoaltra perfona alguna, pb-gucs impricnir.c fet iaiprimic lo du lUbte, per ten;ps, y cfpai de deu any s,y vendr aquell pblicament,en la prelent Ciucar,y Regne.Lo que Nos havem cengiit per be, y manat fer, y expedir la prefent. Per tenor de Is jual.inftaot,y uplicrlo dit FrccsTorrasdc Cer-danya,donaro,y concedim IIicencia,pcrniij,y facultac al dit Francs thomas de Cetdanya. a qulon poder tindra,pera 4 aquellj? no alff 3 perrona alguna,puixca mprimirj fe iraprimir lo dit Hire, y venareaqurU pabIicamcnt,eo la preftnt Ciutat, y Regtve de Valen, cia.fens cncorrimenr de pena alguna. Evolem, quelt prelent nolra Real Uictatia.ia duradera, ydure per tmps.y epai de deu aitys tan Iolair/ent,de la dar de la prefent en avant cbroptadors;djns los quals,ningu-aaaltrjpcrfona puuiipnar,portar impre, nj

    ' - ' V M , ,

  • a

    ^/nsJre.fodhUihre,e h prefent.Cutatjy Regne:fot pena degtfijicio deis, tais Ijibres, ferroj , y deies a-parcis. Dicm pii^ r fi, y nianaiii a univeros, y englcs oftcial-'jy 'u"its de la i-vigelat, dins lo prelent Reg^ ri coiftit!its,y cohituidor$, qui coqu,que la pre-le'fitriortra R.liiceticia.guaideDjy oblerven guardariWi obervar facen, y a ella oo contravingiien en manera ai jan3,i la gracia de a Msgeat renen per cara; yen peni de cinlicencs florins de or de Arago , ais Reais cof.'ns a,:Icj.iois.y de uens deis coiicrafalienis^cxi-gti'-)'-; d;>)-'n nofiiicorr.er.I3jc.en lo Re iPalacio Je * VJ1";C3,:I vi'iticinch djes del mes de Febrer, del any Mit fifceiit

  • DEL LICENeiABO FRANCISCO BORGOQ

    Cavalicro, P E 2 I M A S , ,

    D Efde oy cmpcca tllicer" clara luz a tanto yerto, de la ienorancia deftievr, brere fama del feber.. De tu ingenio toma'el fer la imprcsion,fafi.glcriai> i3 la efcuelajfporquc confii avcral^lHado modo de ca^nar, pues nacVtodo de tbiiena Ortbographia;

    Oy de tu iiigaio fiado, oy de tus regUs mofido anhela todo entendido aprender de tu tratado. Eo que admiro cft librado el faber.la erudicin, caufas de la adiTiiracion del fabio.que en breve fama ofrezca modo tu pluma, de Orthograpina,)' confttuccign.

  • ^DEL LICENCIADO P O N CHRISTOVAL MERi

    cadcr,dicpulo deFraocifcQ Thotnaj,

    '^ "^"^ DE ZIMAS.

    R Emontefetu'opinioo^^''V-' Thomas.por cite tratado^ tan dicftramente or-vr^

  • A DON E R A N GIS.^ CO FERRER, CANNIGO D L bhO DE VALENCIA,CO'^

    miflario de las tres gracias.y Rccoc de la muyinfignc Vnivcrfidad

    dcValencia

    C ortedad parece de un animo, dc dicar pcrlonadc tancas ventajas, las iv.czcs de la Lanidad.-pcro como en lo que fe ofrece,no canto le mira la dadi' ya, como el afecto, y fineza de quien la o-frcceicoftandome fer cfte graode, no du h recibira v.m.eftc defvelo,3unque pe-queo en el tamaojpero grade en la vo^-luntad.Promctcme,tcniendo por Patrn 3 v.m. quedara fcguro de las lenguas cr-ticas, que cal vez defacredita los rayos ic un lo!, porque los tomos en la luz ofcn.

    den fus ojos. Prorpcrelargosaos el Cielo la vida de V. md. para

    biendefta Vnivcrridad, y crdito dlas

    Ecuclas. Trancifco Thomas Macro de GrU'^

    matica, S.M. B.

  • AL L E T O R . l ^ O qtiifer^cnriofo L?tor)quc efte peque 'X^ocvelo cayera en dcfgracia tuya. Pero ficoneento fcrecibes,ruegote una,y muchas ve-stes !e kas { no porque del ecefstes ) para que cevidcia puedas defcubrir valora losprin-cipizntcs,y aficionados de iiucftra facultad.Los qttalesoofoJoiiecerstardcl, por la buena di-reccin brcTe>y clara, del cotiftruir, componer, artar las oraciones, y ^ lo dems q contiene? pero por 3 parte mas prncipl, que es la Or-tK^apbia , con la qual Josefcriros ran mas |Hrfetos,yagradable:y quaiido Jas dems ciert' UBogao, fafaran ecrivir con perficion. Reai-oitmcl[fibc o confderamos) es la mas impor-' lanrc de codas Jas dems noticias de quajqufer otro Ictguage.fin la qual,Jasdo4/fes ciencias m> ptiden fulentarfe^n menos bolar . toda la Fi-ofoffa feria una confu/ion de oflterias, y otroS nfinico daos fe figuirian. Aprendan pues los nmosefiasreglas en lengua vuJgsr.y librar fas demos de infinitas %Ieas, que battl a mudar el rcrdadero Antidodfisefcriros, quanopor itar Jas potencias tiernas, y defembaracadas fe es impriman como en cera. Pues eftan rdena-I3S.CO,, tal efti!o,y ciaridad.dewndo a una par< c la paja.quedando foJo ei puro srauo.VaJt.

  • rag,u

    REGLASDE BVENA ORTHOGRA,

    PHIA LATINA.

    RTHOGRAPHIA en Griego, dicha de OnhosMefl,rc&',yGra^ fho, idefl,fcribo; como li dixera-mos en Latin, retafcriptura- Es una parte de la Gramtica, que enfea el modo,y con que letras

    haiideefcrivir las partes de la oracin. Las aualcs deven efcrvirl con las fnifnia$ letras "^ fe proniinciaii.De dde,por mal pronunciara!? gnnos eCctiv,bi>o,ejuot,at,txuro; por ccrivir, viyo,quod,ad,id^curro.Ls quales diidasjc qui-taran,c elas reglas /iguites, puertas q.i Roma-f e , paca q el Eftudite por fi las pueda entdcr.

    -^'5 Regla i. > o dos los cafos acabados en e, de la pri-mera dcclinacipn^J&^lfi ven con diplv

    .M^.^^^^% Chongo,

  • % L ALl N A. \cxngo de 4,y de ^ ; canto de nombres fubfianr-vos,ca|Bo aieclivos;comoj?K/-.^ metH,prf.cedspr>!:nrro. ^JB>CC])Ui\dn.frciii{,'r'e'or,prehefido,prerfo,eref--If, interpntor, Tresbyur, ^ prex, coa todos us

    deiVdos. Ha!'afe cambien en principio, medio, y fi i de

    otrus dicciones,En principio;conio, adeSyBsttis^ '/' lado dmon,fX,hreO;lido,MicMer,pxlago^m.,

    qfierojpeitiedet,vGrca,Mattht4S,Barhcl}n4::is A! fin fo-' lQXi\'c''l3.%,Vapi,nvj,yc lasfubredicias.

    E t diphthongo de o, y de c, fe halla en prin-, cipio de dicciicoaio Ouon'ymns,\' dcfpuc s 3 a aunas connantcs^ como, caiun,diocrefis, /(ecidusjjad/is,mana, ohfc'Xno,panus,procmii, pha'nij(Miruiii.\o cada letra jcon que ctUs v

  • Q

    ORTHOGRAPHIA

    Vando en algtm dicci fe haaven mift 'liUchas vezes la rebutida es lars;.! haziaba-

    xo. tilo es , en ios nbrs de la fegunda declina-cin acabados cnius.y ehiuM, en todos los cil-ios obiiqos en /, y en : como,fiij.fdifs, alij, alijS,iuitcij,iudi.cijS,confihj,confiliji, EacepcaiVd'd el vocativo delin^oiardc los uombrcs "ba-* i ei) iU$:Cofi,ofiliO LUci.b Virgilio Y gi-' as vezes en losTcaba^ios en ;w,por raz e'ls fincopa; CQn\o,fecnli,^oxfcculij,..os

  • 4 LATINA. afsie otros muchos.Pero Ci en lo$nombres,( donde fe derivai),no huvicfe c, nif, el derivado tendr C: como,amcitia,avaritia,ptientia , de-vados de amicm, ayavHa i puer.Los verbales acabados en io, guardan ii buena Etymolog

    . dosfupnos.-coino, oratio,offenfio, derivados eoratum,ofeHfum.tos nombres adieivos en wjtendr c: como foc}is,nicm,priefiM,conf-^ ciwt, ' , ' ',.. . ' . - , . ' ' >, '". . ..= -;

    ii Jos verbos fe;cbll'^

  • mrIOGRAPHlA ^ ll
  • Ld't I N A. Griegas, qnzL^n^s.como^al^habetHmiMetii hJjora,Metaphyfica,ej}itafhif(m,methodus, Catho^ %H$,fepulchrum' emie dos vocales, para qut tar el grave ccurfo dellas.-como en e h s , vcho% iYaho,re>\7cmcns,ycha,trahaahsneu'm,nihil,mihi^ ehemyeho,eheu>oho, ohe, aha. Y al fin derai otrag

    Ureguadacauia.es por derivaci:como,,/31?/-pesJ}o^ftium,ehop'it'or. La tercera, para iin. cion,y.diferenciade uuas palabras.dt oy-as; co-tno, amo , adamo, amar, hamo, adhamo, petar onczz,beo,boy,b pa.rtoiv,Qjjab:o,tgo , omi- j de!aguero,)(322'r,del hoinbit]/wm,ci cita* blo de los lechones,4'4,eI altar.

    .s Reglas. '^ , E N principio cic diccin no fe dobla la r (ni otra letra) aunque fe proiumcic con tqds , fu t'ucrca, como fueran dos: como, ramus, res^ ' tifus. Roma, ru. Pero i en el meaio fe proaua-ci;i,com() e el princioio.ferduplic.ida.-ccrmo nrra fcrrum, veno. Yafsi de las dems, confo' ames,mira Jo la bena prominciacion.'Como, fi>lh.s,f!lo,pC'll(smtto,nummus^

    Regla ^. i

    N inguna diccin Latina acaba en , no ea i i-coinQimHfam,jjmdetem)amavsram,Ex- , ccp- s

  • onrHOGRApmA 6 eptando algunas partes indeclinables: como, injorfnn:for/tan,non,fm an,qHnjamn;ctn fus compuelos. Y ios nombres Latinos, que tiene t antes de la : como, carmen , flumcn, fiamertt iienjibicen,

    ^ Regla 10. |r D Epues de caj)ut, quot, lept-

    :^ Regla ii. ^ L Osnombresfupcrlarivos, acabados en/i-,/,r/7,fe efcrivcn con dos crn-fonantes.- como,prudentijfmu>,frciUirnHi, / 4 -ctrrmm. Y los d-ninutivos dcducdos de ..o^

    ^^i-cs adicaivos:coiDO,wwi,"'''

  • LATINA. 7 ^ Regla 12. ^

    E N clas dicciones, pofpotivas , o atradi-vLs,cm, ne, ve,^ue, pueftas depues de las vozes acabadas en/c caraSer dela/puedcer largo ine;or que curtorcomo, nobifcm, nojyef. fatrefpcfafientiffimufque.

    ^ Regla I j . > QValido en aJguiiadiccin ay dosjf,la pr* mera lera lag:!,y la cgunda corta- me-jor las dos lavgas.Coino, en los fuper!atii'Os,y cu los tiempos acabados en ffem ,yjje- como, doifimHsJegijJ'emtlegiffe.Tcmbia) cii tos pre-tritos ddlos vcthos,geroj'u^gero,uro, inuro;y cu eftosotros tatnbieti eia el l\ipinoJubeo,meto, cedo prcmo: y Col en el, Alpino e.0S,fodia, fin-^ doffcitido ,fcdeojpando, tundo,mitto.c.

  • I RtHOGRAPHlA

    ^ Regla 14i ^ L A H quando es vocaJjfe efcrivc difererttc, de quando es coiifoiiaute; Q ando es vocal, fe fcrive iTiinurcula;CDmo,^,,?. (fi ya rio efta en principio de nombre propio, vero.dclaufu-la.)Pero quando es eonfoiante , hiriendo otra voca!; dee moOtVa,ve,y,yo, ru, mejor e eC-crivc com verfal.tto en mcdio,como en prin-cipio de la, icdowcomotValeo,ver t o, y ir eo^ ro-lo,VHlnus,?riiic^&\Mze quaciu puede avcr du-da>coino en los piecentosfde voo,y volvo.

    m Regla 15. I E N las voes.que no fueren corapuertas.antcs de t, no e etciive b, nop: eomo, optimus, Baptia,Bapttfma, captiyus, Y dcfpues cldlas d-labas, da, la,mj^im^2lJ3l!^ como, d.iffilis, apfHS,'mappa^ap}tarpappWrrr(iptus, fapp Inrus Thapjia.

    (#'

    A Regla 16. ^

    Lgunas pactes indec.iableSipara diferen-^ ^ ca de las que fe dClir,an, fe fuelen ealar con una virgulilla, en forma de acccDto grav,

  • : :t ATiN A. I puefta encitP de la ukinaa C-jbz-como,citkm

    *^ Regla 17. g -t A j - Griega,y la / Latina,proiunciada comi A- joca.cainbic la ^,y la ; con api ce,no ic ulaii en dicciones tariiasiiio con otras eaneera^'

    :im Regla 18. g M Vchas dicciones debaxo una foia fsnif. cacisn, fe hallan cfcricas de dos maneras/ comooii Jos adverbios de att,prmb,prmim,]

    fuMdJ'cdim,tertio,tertim,quar,quaniint\' y otras particularcs,com ulasiguieiiceSiDc, Jas quaicsjas ds la colu/ia izquierda fon las um rreqiientes* ,' ,,. _ ductor

    Caras Cum Co'hors Fanun Valix Ferveo lcund US

    ^uthor haUucinot Charus Quftm Cors Thanunt Flix Fervo locuniius

    Idcirco . Trehendai Tsda Otium S^mcquam Robur SecHtHs Tyro . prelur

    iccirco "Pr^heni Teda. -Ocium Quidquam Hobor

    Tiro '" prcelHt' - *

    >

  • , oFvrHoaRAPniA >5s Regla 19, ^

    T Odas laj diccioneis en c! principio,medio, y fin/c elcrivgn con iecra mimircula, Pero de los nombres pfopio^.y l-brenomlnc, !a pri-mera letra es inauculai, vera!. Tambin los principiosdeverfos, y periodo?. Etilos nbcs-de oficios,diJnuiades,c5ar50s,titiilos y otias co-fasco:nU'.ie;vealadas,p ir.ignes, iX-rds de Iftra fnaiicula; aunquecai^bien el-nHan con letra lininftuia.L i"^ maiu'fclasticnei efta forma. iA,B,C, D,ErG, H, I, L, M, s ,0 ,P ,Q^,^ ,T.V,X.Y.Z.

    ^ Bs^ egla 2 0. g^ . L AS partes compoitvas guardan la mcfmi Orth?graphia,q ojbfervan quando Con m p\e'-:como,r,epnblica,Attan>e'/it remiti, profcro, a.ntSbono.Esteptio zexclHdo,obcdio,dUuu, cxi-tno,&-c Y eiii las tres reglas iguieiucs, por caula s.l'Eupboa

    Y')^ iKcgfla :2. ^ B 5t3s pcpo!c:icinc|s,jO',aiaiit3das c otrM partes,tuudaa fu bUima confouaase en foi:-; B j ma

  • I ATI NA. ij roa de la primera de la Qtra parte compoftiva. Liad,con \ac,f,g,l,n,f,r,f,t:cOmOtaccurro, affi-co, agravo, alido, annno, appono, arripio, aJTe. qttor^attin^o.Con q,la. mudaen c:como,acqmef' co,qmcemd,acquir.Con,n>j^, pierde la d: cJ mo,agnatus,ajpiro.Con Jas deiijas letras ciitera,* y algunas vezes con efta? nuTmas como, ajfum^ Adfftm,afcribotadfcribq,acqiiiro,adqmro,,

    Qb,con h,c,ffg^:como,occitrro,officio,ogg(in' nio,opponq. Y alguna? ?ezes, figuieiidofe c,le in-terpone/, quedando entera.- como ^obfoleo, o-caHUsSigaienofe m, algunas vezes fe pierde la i:COtno.0mitto,ofiorct, y operio. Con las dems 'itcta.

    ^ Regla 2 2. ^ \ T " Ambl elas otras prepocones/ trans * '.y^/'mudan laultima en forma dclacf^ '

    tra/^nncnte.UMcon U,c,f,^,f;como,fuccut. ' ro.fufficto,fuo^rrcro,fuppoo. Con la r. algunas vc-z5.-c,o,y otras vezes entera como. fubruojulrepo.am las dems ftitcra.

    rr4,conla,,,,p,erdclasdos nltimasc-loiuntcs,;/5.-como, trai^cio.irado, trano. Con ks dem4vcntcra.yenr

  • '12 ORtHOGRAPHlM ^b con la r.a'gunas ve7es.-como, ampi, o -

    tras vezcs eiuera.-coino, abrogo. Con lujt., t o -ma /en el meiiio-.coai, afcirulo. abjconda^ sbff tinco abfiraho.Con oirAst^^tCJ i peio no en

  • perqtencmoe las vocales; como en cl3s,. deo,redamo,redimo amburo, comburo,potefi,pr', ieOifroes,froeJiem,prodefie,

    ^ Regla 25; > L Os preteridos imperfetos del modo inU catiyo acabados en bm $ y Ips futuros cu o,fecrcriwran coo ,y .no cp Co,rq,o, amabam, ib4m,mal)uardaii !a nnTmi Orthograplia de la parte de donde fe deri-van. Esa fabcr,el derivado de(u priinitro. co-no, tho/a, fcholajlicws, fcboUri ; f^pe , f^epiits,

    f^p'Ifim. Y todos los tiempos de fus princpipi de donde c oc\mx:como,edico,dtxi,diHm, le dira.:dcebam,di.nram,dic7urm,a, m, De don. de fe colge,que qtiando cu ef redo , o en la pri-mera ppriia de los verbos yf, la aura tambic n tos dems mCos obligues, y perfonai del

    iift

  • 1-4 onrGOGRypmA mifmo verbo:como,///c\de lufcu4,qme^cis^e' minifcerisM quiefco,reminifcori^ * ; *

    L As figuras de !a diccot, que algunas veze por adorno, neccftidadde los'rcrfos ufa i^ jos poetas.quefon aquellas que aaden, quita letra, filaba al principio.mcdio.yfindc ]zrozi y las que ^ rafraudau la,s|>alabras,foalas.Cguies tcs,cpn.f%*6|ipl9s^; . ""*

    Las que aaden. Trpthefth: /GmtM,^ot na'tHs>retttlit,p^r' ' '"i j^pcntiefist tJi^fperamti porImperator-, Ma-

    ToriporAar^. 2 , 1 Varagoge, amaricr,dicier,por,amari,dici.

    , Lasque quitan. -:. ^phcrefis, pon? niitte,temm^p>tdeponeidimit'

    te,contcmne, Smcopi, tiudierim.andi(ic,\>ox audiycr7n,tttt'

    divificcommortl, Deum, poTt com' movcrit,Dcornm,

    '^poeope, .4ohUi>egon,por achilistnegotij. Las,qtJc trafmadaii las palabras.

    J.ntnhcfis, oUi,porilli. . kttathcfis, Tymbre.pot Tymber,y otras q tic te

    e ifcar e! ufo de lo s Poetas, y 0> radotcs, .

    Re

  • ~*w Regla 28. pe la |iUHUCon de las clurulas. ,

    CCima'jOlncifd, dirtinci,vfrgul.incir-culoj medio puto es.con el qtial dividi-mos las partfes'inas pequeas de) periodo , y &s quaiiJo fe hazi algunas paufas en ci hablar, 6 reerjparaitwj'rpiS'iei-dcl fentid.Sel acn- '

    das 6 fcibs eandidSjy defpueS dca'da Yerbo con fus cafos, que rige,fi - } , ' . ':- i'., . . , , , . i

    : DJS p;'i

  • ji om'fO^PAPHIA mo, Q^id dicam ^ Quo pie vertami Ego ne i Qu^t res ? Quns jpes ? Qtpi atiinii folatinm '^s'' ! Admicacion,y Exclamacin, en Griego, l^i-phonem^, Con una mifiha ear fe notan. Df 1^ qjales ufamos al fin de Va oracin, o narraciotf, quando nos maravillamos,o exclamamos, que es quando^l aiiimoeftaaltrado^or algn efec-' to atiendo mucho algn cafo.Cmo, Ofoeditd-' tem hominis flagitiofam] O me creduleml ' Punto final, claufula, periodo, mbito , cir-uicQii,converfi.r, continuacin, circufcnp-cion ponefe,4l fin de aor3cidn,tzon,6 fenten-cia,es ,faber,quando ayfentidoperfeto, Tam '^ biene pone punto defpues de las abreviaturas de algunaspalabras;como,D'c,Fi>^.Muy d or-. dinario fe hallarn tambin en M periodc* eftas apuiituaciones iguientes. e La iccre//,fe fefiala con dos putos fbrc una de dos vocaics,que juntas uelen hazer uia fia-ba,y efta feal las hazcdos dividiendola.-conio, VbactonyToetciyacr. ; v/ ~ Eftas dosfealesignificla qutiictdel

    filaba. La primera, puefta encima de alguna it* ba;denota que es breve: la fegand,larga. \i " Eftas otras tres eales fon de los actosir el primero, del Agudo, elfegund del Grave,M tercero del Circunflcxo^ ,',>

    R(

  • 'i^ Rega' 2^*-1^ ^ydo |I fi!i;dp laji^ e?; fe div-dp alguna dc*

    , ^cQnjrc !e.rpo;riei(i)i,f, o dosraiCis; Como fi fiicrc.43Sconfbiiaj)te,s fc.haliai dos vocales ca-i da cpnoniitcljeyafif voeaJ; comp,j?-cr,/-?, Asi mirfTio,,.i.,en!:re dps-vocg;lps^y dos coiiu.*

    ,3 |^[cii;mdip;4?-km/> no^ aya fiao una coaon-' fccntre dos vocales.fc refcrira la pqftrera : co-ffpf rf^-yii? vocatcon u;a,Q masconoVaiues,, no deve part.re.-ctno, at,niL poshUs dema* diccio.ies,que no fb encontrara con eas res!ts fobred,chas,parc;rfc. por rus filabas: como!^-. tj.-"-^n-tcr. - o s j _

  • jS OtTtOQKAPHI'

    NA ORTBOGRAPHIA 7 CAStE-LARA* .^

    N o fcrri de menos utilidad cflas reglas, que t pafladasip-ira eCcriiirenRofnane.Sabiendo ya la Orthographia Latina , con mas ticilidad ic entender ea:pue.sei) aquella e encierran muchas reglas comu-nes qulquir Idioma vulgar.Aqui (o\o traer algunis reglas pacticuies tocantes efti lengua. Lo dems, due apeftas e }>iede faber^ y, nfear por precepto.le -br con el foj diligencia, y experieocia del curioto. y aficionado. ,

    ^^ Rega ^ N inguna diccin en Romance tiene difcoit: gotauaque en Latn latenga.-como,Cefar, edad,eterno,Elio,emulo,prefidii-, prevenir, pe-mccacia,pena,prefagiOi

    ^1 Ragla 2. ^ ENtre eftas dos vocales iin cafi (cmpre fe et-crive i-como.vivii-iecrivir. Entre otras vo-

    lales, fe Clmcoala buena pronunciacin : c mo.audava,aUbaY3,yjCon la?ucpa Et:3;molo|i^

    ,4elcada diccin. '^ '

  • ^ *^ Regla 3. J^ LLA, que en latineft antes deftas vofcales* ia,0tHm,t\\ Romariceesc.'coino, licencia* oracio.i,paJcio,precio,efpacio,fiIei)cio.

    ; ^ Regla .4 ^ L As dicioficsacabadas en on, con duplica.' da.c,deduzidas de los fupinos cu ium, que mudan !a t encpa-redelaspieideo launa c.-co-WcptrficJon, cont-adicioii, conjuncioj, iitro-dudon.y otras;coino,fuccdtr,3centuar. Otras la guarda para mayor d^orw del foiiido de la voz: coino,accion,rludciononrucci6, inftrcci ficcion,eleccion:

    ^ Regla 5. ( T Amblen las que vienen de otras latinas, que tienen ?> unas pierden lac, qoedatid entera la .com6,delito,ruto,ltor,aiitor.anto feta, pratica^perfeto, Retor, Goletor. Otras la'' guardan:como,dodo,tato, eleo, ado, afe^d-y otrasmnchas.fegunel ufoenfefiayy elhaen cxemplQ de los po-licicos Gortefanos,

  • ,0 ORTHOGR^PrnA

    ^ ReglaS. . T oda? las vozes derivadas de )as Latinas, quetienen/,antes de Ja o pierden la/; co-mo.ciencia, diclpiiloj dicipljna. Si por quitar-la afeare del todo la pronunciacin de la voz^ como por dczirconozco,digaccnoco;cn tal ca-fo,la/,"e niiudaren Zcomo, ofrezco j abrrez-co.agradezcoi merezco, padezco. Pero en el in-finitivo deftos talesjfolainentefe efcrivirc- c-iiio,cfrecer,aborrcee,agradeeer, merecer, pade-cercnocer*

    ^ Reglaj .^ N inguna palabra Caftellana acaba en t ; no en d.-coinojfalud jciudad, amilad, lealtad, caftidad,tened,tomad:,id,vend.

    M Regl^ 8. L As dicciones Caft lianas, que empiee por Cantes dclla adttiiten(alcontrario 'de las Xatiuas)eorao,efpetin5a,efpiritu>cud3r,ereri-Mu - .. . ,,.

    Re-

  • '^; Regla 9. ^ L As vorcs Griegas ufadas en ela lengua vul* gar,tfenindo jofc, la convierten en t; co md,

    .Filorofa,Filorofo,Tipografo,Ekfnce,Pi(jfcta, cinisfcrd,nifa/3uiiqne algunos por obfercari^ d;g|:6 a!g%as yezesrpr icnal d^ origen Te refer/a; como civcftnombiCi OiEb> graphia,

    ; L A afpiraciofi hjtmbien en ee Idiom3,pof tres caufas fe halla al priHcipio de la diC'' clon.La prmerajpor uro,pripe|ial meite,qu3nA do cuyas vozesLatinasempiccan por / ; como, j hazcr,herir, hicl,hQJa,hiiir.La fe.EStuida" por ori|p '' de otras peregrinas . como hombre , H^rpulcs hcrcdadjboiiraJiuefpcd.La terera,.para diferci-ciar as palabras de o;ras;como,hctcb eJ.t?* i

    ^ . ; > tal . :

  • OnTHnCRAPHlA a s tal,yerro e! erroc^habito la cftumbrc, abito el j^lho, hufo inllrument para hilar las muse-rcsjuio el exerciao.

    ^ Regla 12. ^ A Nies de,e.y i, fe cfcrivig; como, Cero- -i nimo,gente>gencro!o,gcntiljinage,trage, viage cpragc,lensruagc,Gigant=, ginete. Excep-taaJo cle nombre SACROSANTO ESVS. Antes las demasvocaics fe mirai !a boeua pro-nunciacin de la j,o,g;como, jubileo, Guzman, ^*avalin,galan; . ^

    m Regla i j ' . E Sti letra y, qiiaudo es conimciot, (etnpre cisne efta forma; como, Pedro, y Pablo. Y dcfpucs de vocal al fiti de U diccin, principal-inentedefpucs de e; como ley. Rey, grey, y mu-chas vezcs a\ principio de vocblo?,quc dcfpucs tienen confonances,7 en cftos,y3, yo, y en otros iriuchos,que te en leara el ufo, y la bucii pro-nmiCiacin;c

  • t , CA^TELtA 4. ivcoitia afojfueojdaojfeitorivma, panojacj paai-,5i eh feal e pueb encima una VcaJj Yseporiij m;conld,h6ra,h>rf.

    ^ Rea 15. I L As diccionesEfpadlasjqccorrefpondeii otras peregriiiasjcemendo-elialoriia de y, la convierten en utra pequea/como, fjUba,fa-; tira,Snodu,fiinbo;o, miiterioj himno, abinio, finta;is.labiniio,Presbtero. De los quaies t-biea e hallaran algunos, que figucii el uf de las \ partes de donde e originan ; como, cy moio;< { gia,

    N lfJgawz diccin fe firve de la fe, fino as p^ rei*rinas / como , Kyrios , o Kyrics , y . icalendaslaleodario, y tambin con c, calendas^ ; y calcfldano,cn RoiancjeiLatn/

    '^ Regla 17. i N ri3f wn 'ocablo GarteIlano acaba ert m , ff- ( , ioeii(3l contraro de la JcnguA Latina) i

    0nio,Acian,|>ai),condicion. f

  • OKtHOGRAPHlA 34

    a Regla 18. ^ M Vchas dicciones detivadas de lasLatinis, quecieiienw, la mudan en n,en Roman-ce.- como, coud'eiiar, condenacin , condenado, fiintuofo,prooticud.Otrasvezescguarda.- co-nio,coiiiodidad,omnipotte,proaiecer, y otrajj, gun la buena pronunciacin.

    s Regla \9. ^ QVanJo alguna palabra Griega, 6 Latina t.iviere dos confonantes de una mifmafor-ma, para diferencia del !eiiguagCjferbueno,que pierda una ea nueftra lengua vulgar.-como, Gra-nFiacic:i,rumo,'pecado, aplicar, apelar, aparato, Colegiojfufrir.dc/a/TO.

    ^ Rega 20. [3 L o mifmo; que dixiinos en la Orthogra-pbia Latina,fe puede dezr cii cfta .'quc an-tes de bjy p/sjfcrive nr.corRo, ambicin, Ert-perador. Imperio, competer. Pero no antes de m, fiipueo quie fe ha de dezir, cto'odidad, co-

    -tnunid3d,comiwi,comuiv;,y tios iHUchos^ que te cu'ar el mo politicp e los cutiobs.

  • CASTELLAAi

    m Regla 2L ^ ] tgunas dicciones dcduiidas dcIasLatR lias que tielicn JO, ac la pierden , coma,'

    .rccetor.rcccta.ccnto,pronto, afuiito. Otras U: mudan en c.-como bautizojliautifta, Cautivo, y otras la obfcrvan.-eomOjConcepto, precepto ,y otras muchas, miratido la buena|pronunciaci|j y el clilo de los bucaos Tipgrafos^ i

    ^ Regla 22 I I S tal principio del nombre propio Latino^ huvicre P. cfta afpiracion H,eii Romanc I fequicari-como, Tolomeo, Ypocratesi detivar dos de TtolemaftfiHifpocrates,

    *s Regla 13 Q Vando defpucs de la u/e igne a^ i, y l-gunasvezese, antes de la ufe efcrfiriq, y noc;como,qiial,qiera,quc;d otra fuerte fcr^ c;como,cabec3,corona,cundir,(Hrar.

    ^ Regla 2/4* ^ i N I en la lengua Efpajla Ife dupJct la f, a l : principio de la T02 fuilgu^ taijbicn fe j

    ' -i

  • ORfHOGRAPHlA -pronuncie dplicada.coH>o fifueran dos;como, ramo,rcmo,ripro.rtro,rucda. vJi eii medio de la diccin R cft depues de la n ; como , Eliriquc eiiredir,enr4n3r, honra.eiiricjixzcr, E\^ los de-' Tias vocab. ai.fe ecrivir, asi como dittarc la pronanciicior::L.omo,para, parra.

    s Regla 2j. ^ 1 Alctra.f(afsicoraoenLatn) fe duplica i3 ea codos los ernpos de prctcnto impcr feto de optativo, y fubiu.K i^i vo.- como, viniLTe, b )lviee,.fucfle.Xe(>Iosruperiativos .- como, ftmantifsimo, bcrmof\siinr el ufo. ^iiandohade fer larga, o corta, es locaino ^uc diximos qii la O.rthographia Latina.

    >s Kegla 2 9. ^ T Ambienay muchifsijnas dicciones deri- vadas en cftcIdioiTi3,qt!e guardan la bue-% Occbographia de us primitivas; como cate-'; 4ra,Cati-cJattco,Catreda!,hierro, herrar, herra-do:>Krreria,hcrr3da,herr,herrumbre,ca;'allo, ivalkrOjCavallerizo. Si y a alguna de las rsgli s obredichas no lo iinpidc,y tambin en las ciic-Qoescompucftas muchas TCiesk la figuia .

    * . C5 Re-

  • 47 CASTELLANA;, .

    ^ Regla 27. ^ M Vchas dicciones fe hallaran tambin eii efte lenguaje efctitas de dos aianera>:co-mon fas figuinces. Avcr havcf Gernimo Hieronymo Acento Accento Cativar Captivac Abifado Avifddo Cautivo Captivo Efeano Evaao Vigiiel Vihiiea Rubio Ruvio Epcdir Expedir

    ^- Regla 8. ^ S lel accto eft en la ultima^labade la dic-cin, fe fealara uno deftos dos caraer^s*

    para qae la voz tenga el fentido deter nnf nado : como,habl, mand,goz,vifit,buco, bax.cunfio.caininq.y otros nmchosjin e] qual Teil citas vozes, y otrasfemejantes , tendriaa diternre rciiido. Tambin fe fuelen apncuar las vozes que dev.ui de tencrfu propio r - co-n)a,Pedro, Fablo.ama ala virtud.

    Much.13ivenenciis, digiisscie cr fabidis, dexodo, traer en elos dos tratados lie Orthogiaphia , princi-p3l:nence, de Ja coiRpoicioii, apiintiiaciones , y figuras tocantes al bien ecrivir. Pero como la breved-ad, rnti-chas vczrs conticHe la claridad de la maceria, tSiiror' las a I-i Duena imitaci dt- lor M 'eftvos'curiofosi inte-' ligiitesjy Us diligcticiaS de los buenos Efcrivn os. I

    IR. A-

  • TRATADIXLO CY. R l d S O PARA OR DEi

    N AR-, o CONSTKVIR LAS PARTES DE LA ORACIN

    Nunieiofa.

    I "T) R1MERA.MENTE( ledo hia e! puto, J L y virto el verbo principal) la CiUirivc--

    cien fecomencsrapor los,adverbios.De exor-tx: como , eia^Me^a^edum, agite: Fh a^c tune tantquandolubtt. De eir;ejanc3, ftcut, [icutiJeH, tam, qitam, ccu: SictitU%UStafcrihk} P e prohibir, }

  • 9 CnM^rRt^lR. O &10 vn yotacivo : como, Tamphilefuhe, Q ,' ^ T O A b r o l u r o : como, [cripta iam cpifioia,

    ^feprxicnpta[ervantem,licet mai^nific,gra-pi- \ ter,mimoftq;yiyere. Dirs-, licetfery^ntem h^c ' VJ_^}cnpta,viyere,magnifii , ^ r^y/er. anmoj, n r ? ' P - f alguna vc c bai oren juntas cJz or..cu)n,le dipondra-i de mod'j, con que h,e.xn Dieiitet'tuio:como,Nimqtia:nmehenule,mi C-yro.tnej>nitebitmxima pencla pro patria, i^oi*e.Liiu,-Nunquafn,]i^v.z..,n!ejgrtde, de vcr-

    , m.mCtceroCdeJi,0 mi Cicero) m a., i .n r i c e -^ ' / / ' '^ , inc arrepciitire j:.>c}fy;V /^' m4Xima de ponerme en muy grandes pclioros,

    \ ^i/hs, y ordciidas yacas partes fobred-cpKi as ay.c tomata c! lip^^efto del verl'o de mudohnuo.quees un nomisiacivo, 6 !uqic ef-tu.ierc en fu hig :r.y con cl fe ajuntar davcai-.'^g^3HiL9llLlcgbr(i.qido del n^Tmilin^ j2^La>V P " r q n r r p ; ; i 7 S r ^ ^ 2c.^/ede.en co nar inmediatamente dcnues de ^K^cMrcsLu,:^oe rosnar .1 verbo priLci-

    S I ' ^ ' f '"^''" '^ '^ coii quc-b^qb.,e i i n r f dcltoslos cCoi comncs.v ce nrc-

  • rRATADO PARA 5 fiffoytmm omnibm, todos jos tm^yomni pfficio, con coda mi obligacin, acpotius, 6 por -mejor ezh,pietate (fkbaudi mai) con toda ve-neracinii, rcfpeco,erj re,que te tengo. 3 Pero,(i en las oraciones ay rciatiros, "Cg-tivos,iiiterrog:itivoSi y algunas vezcs los parti-tvos.impide: el orden fobrediclio;efto es,aiTi-q.efean cafosreg05,j^ciomanpnui^ero^ueTa pa r^cejejTencc'COinO , Qcm'viSiJti i jLccepi a te Miquot epiUolas uno ttpore quasdiverfis tempo-ribudiderM.UicepiQubaudi ego)tthi,a te, de tiiliquot ep.|fiii*,algunas cartas, uno tcmpore, en m m'ditt^tlcmpo , qi^.ts, las quales, dcdcras (fHba!iiitu)ivis dado. tctuitio,diyerfis tem-J>or^
  • 31 ' CONSTRVIR: unirn imeJiatameijte3coiifuilfiantiyos.Lo^ tenu'; adverbios lueso con J3parte,qne a'jmi tm,6 difmmuyfn Hi !"ic?cion;conu> firipfit ai me dejar fer himaniter.Cefar el Cefar fcrtp-. f adme.mc&ltxbio.perhumamter, coninutha l>eiitjtik!ad,

    , uiui vo.fe empecar por el, o por el indicativo, t.in qjchagabun fentido; como jQicifatyita yivam^me tua.iiTiro,valetudo.Mi Tiro.'amsdo

    '^TTorijica vivam.ii'si me ay ida Dios, tua vale-' to.comu tu Talud foicitatme, meda cbngo-KAiPero fi tiene infinito toiarfehi primero el tCrfodc mod) tniC,con todos lus cafos, pOp fl orden fo'jredidiO; defpuesel fiipiiefto del n-. finifo filoay;'tie

  • rnATADO PAR4 j i fUerte no fuera mejor el fcntdo de la, oracion como, Gratular tibiprius ( id enm rerum rdt foflulat)deinde ad me fowverar.pmj.primcra-K\tatc,gratulor tibi(fi4bandt c^^o) te doy el para-bien (tnim porque, ordo, el orden, rerum, de las cofas itapouUt fi'si \o pide _) einrfe, dcfpucs convertar ad we.bolvere mi propolt. 5 LasFiafcSjProverbios, Adagios^ i losay arromanzaifehan todo junto , y no palabra por palabra^por no modar el fcntido.-como , iotihi fotno/S^mc. caftigais,
  • PARA COMPONER EL PRINCIPIANTE CONf " lVAMENTH OE ROMANCE

    E N L A T l N f .

    ^ " p NTENDIDO ya el Romance, mirars. 1 ^ quntas oracioaes ay , cor.tdo ios ver-

    bos de ivQdofinit(),cadauiip de por fi,y ver Jos, cafos ptQpios, y ciiumes, que cada uno t rae conigo.. ' * , .V i^a^ies con )^U8 Ktbo quieres compo-ner raorjcioi), antes'drfi^cibverbo -de mb, 4o finito, datJch^s elfupuefto, que es, quien cs,o quien haze. quien dizc en la orscion. 3 D^rpues de Ci, cada uno le dars el cafo, &: cafos que piden,fegun fu natural^s, coaJuuw do las reglas de lifimaxis. 4 Si aias de los calos propios,nivere otros,; Icrai contines .-.como cs.'in dativo de dao , & pr)vec!io,aciifatvo,.ablativo de t!einp.o, infr-trnjCi]to,ca!ifa,inodo,prec,exceio, ablativo aooluo , un cafo res;ido de alguno de los q>ja";o idvsrbi'

  • rnArADD PARA 34 Uto esiuh eafo de ft nombre fubftatirivo,adic< .^ tvo comparativo, fipcrlauvc, pronombre, o pIriic?ro%juntarfch5ncnfu derido lugt m domJc fe nombraren. ; ' , i. , . . j Vlos fubftantivoS ajuntaricshas losjad-ieaivos i que fignifican que tal, y que qua. es la cora.A las partes que rigciblas regidas,guardaii-o iemprc de caer en folccimo. _ ^ _ ^ ^ 7 Todas las dems dicciones que fe hallare en la oracin , mas dlas dichas, fcrin partes indeclinables, ajuntarchan ca u cafo en cliU-mo Buefto qnc fe nombraren. -

    De algunos rropif^os ca el componer. ^ 8 Guando fen Romance fe pronuncia e ta par-tcula, que, y cU entre dos verbos, fcnala, que el fegundo es infinito : como, duesquerni padre viene, o venia; dimfatrtm meumyemre me vino, ha venido, yenijfe, que ha de venir. yenturum efie, y el fore. Y muchas vczes es luD-iuntivo con ut, rjHod, principalmente con JOS verbos de pck,yfucio,ago,curo,hortr> iuAeo, nioneo,y oos:como,fhc, ut reniM, mirando el nieior,ymaspcrfetomododc hablar, bi ena defaues de nombre fubftantivo^es relativo; co. mo,el libro que merquc,/!kr,f emS le pro-nuncia defpuc de comparativo,cs ablamco le muda en coiiiunccion, .f^w,con el calo Icme-ianrc.- corao , tn eres mas doao que Pc^ro > ^>* ii,ai9TuT?strt,yel^um'Petrm, h .^.

  • 35 . COMPONER. ^ Sienlosierbas en Romance n fe dcclari ;la perfonactecmiriadaifercn Latn verbo paf-fiyo.'Como^nosartiatijdWW^r. Ocias vezcrsieri impetfonal.-conoie ma4. ^^nuihamatur. Ex-ceptaoios qu fignificah, vozes de animaicsji depoteftad a.h[olt2:como,m(ipi,ferenat,y de engai:como[oih(^icnntinarrant,referHnt,aiuntt prniicant, 10 Eftas vozss, atruequeqiie,acrucqi>e de, nn,

    x*l%par4,por,y QV^itnTfJLati'., . co-niOi2ttueque.que vcgasielcrivire^w venias,cni bam, . . , ^ Eftas otrasjfapuefto quc,yaquedado que.puef-^qu, jr otras ele tc\\vx,(on en Latn , cum: co-m, Tpuclo qu ayas venido i dexar de efcri-vT,cmtvenem,nonfcriyam. y elas otras, a queni pues, pues que, por, poi iver, pof no avcr, el aver, fon las mas vezcs ea Lmn,auod,qH*,oquaprpteriEis,Cm,/Rn aver. on,f,o nifi-.comotin eftudiar nunca fbras, nifi litcrs operam dei,numqtuim'cies. 11 Elos modos de hablar, orando, amandp leyendo , corriendo^ cfcrivndo , y otros defic modo,6 bien fe encaminan fcr ablativo abfo. liito'',; al modo de fubianivo con cum : co-mOiOrindo Cicern, todos elavan atentos. Ci-cerone dicente, vel cum Cicero diccreti'mnes aU' diebaut. 12 PinaliHentcadviertc con atenciocj afsi co^

  • ,g TRATADO PARA o hs Frae'y Adagios Latinos m ev arro. tnanzatfe paiabra por palabra, por no mudar el entid- ?( i cambien nwchos nsodos de hablac ea Roinance,novea vriiiecn Latin,pa!aVa faof paabra coixi hcna la voz, na mirar el fentid,qi^ieFrareLatiaa coifelfionde tat Rotnaic, peri\iacieren giaade batbridad.-coiuojdar ai traite c5 todo omnia ad exiremum perere,io le iu quedado eftaca en pared, ai

    hfummam pAUpertatcm redacmeli. Dios os d biie 1 dia> o buenas noches j dies, vcl nox fittibi

    ' fcdix,yo os feebucii medianero, ego tib d'epre-catorifpartesfufci0am.Yn$icotra% muchas, que t dar; los autores

  • J7 COMPONER. ain de ii, dales fu nominitivo, qua es el fupoeflo, f depues
  • TRAfAVO Dff , i 9 El primer dia de cada es es, CaUndi, t quinto , l^onee, y el trezeno, Tdf ex.cc"ptti|lo^ quatro.MarcOjMayo, luo, y tubrej^compre-hdidos debaxo dcft dicc fingida M A R . M A . iVL.OC.q tienen las Nonas7.y los Idus i j . 5 Para un dia antes de las, Caiend3s,f*onas, y Id>>sj es/>-ie, para un dia defpucsjcojiritre, y defpiis contar fegun el ufo, que esidee niimero hafta las Nonas, y de las Nanas hafta los idus de atH>aadiendo ui. 4 De los Idusade!ahce|jafta el ultimo dia del mes, totriando las Calendas del mes yenidero, eaadirn dosiuno d mifmo mes, y otro del. otro tries figuicnte^Eo es,para vertirlas de Ro-mance en Latinjpero para desiazerlas de Lata, en Romce, fe quitar lo mifnio que fe afiladio^ y fe hallar juila la cuta.DecJarefe c6 doS exc-plos, uno de 5. y I j . 1 otro de ^. las Nrjn, y ibsldusj 15,

    E N % R O.

    i Cat'eniis Jan, n 'PoHridie CalendiiS,yel Calendarumi Jan, 3 Tenio hlonus "tm Jan, 4 Tridie I isiotMSiVeljionarHm lan. 5 Nonts s?f^ >-**-^ ? Jan, '6 Tqfiridit Nortoij^sl mnarumi Jan,-: J Smiim idtd lan.

  • -- Sexto IA$ GMENDAZ.

    jdus Idus Idus Idas

    10 iju^rto 11 Tertio t TTidie 13 idtbH 14. Tojifidie Idm,-pel Iduuitli i pecimo dravo

    j 7 ecimopxto 1

  • 'tRtAO DM Nonas Nonas Nonas

    '4 Qutno y Ttrtio 6 Tiride 7 Nonis 8 Toflridie 9 Sptimo I o Sexto II Quinto I 2 Quarto iSTertio i^Trdie 1 5 idbus 1 ^ Toridie IduSiVe Idunm, 17 Dcimoexto Cal. %% Decimoquinto Cal. 19 Dcimo quarto 20 Dcimo tertio ii Dcimo fecundo 3 3 Dcimo primt '3 Dcimo

    NoHOStvel nonarumf Idm Idus Idus Idus jdHS Idus

    34 Nono 35 Oav^, 26 Sptimo 37 Sexto 28 Quinto 2p Quarto ^o Tertio :^iThdie

    Cal. Cal. Cal, Cal, Cal. Cal. Cal. al. Caj. Cal, Cal. dal.

    a

    4Q ittlifk

    ulij, iulij. Ittlf' Julf, Juif. Ilillf. lulij',

    Julij, Iltlif. lulif..

  • S A T I O BEIEVIS, E l XPEDiTA V A R i A N P OaATONES, ET ^ARANDI CQ*

    p'um in lingua Latna>& in qua-ibetalia.

    %> ARA quando fepa c! Eludiante confirutr , y com* "'- poner, tne ha pjfecido cofa nauy.conveniente cm eorporar ee mtodo de variar oraciones : que por Ctt ejtaiinfcil, le trato con diferente lengtiage. El qual fer una breve {)repar|CJou pira la K.c^ric3> y tan til

    yjcdmofaexpmmeatta.

    b pa eft,varia dienSi rato, qu paratur Pferme novcm mods, varia nempe Colifi

    tru^ibiie,Synon)'mia,Coniugatj%fivaEna!eg^ HeCerof,Aequipol!ctia>Metha'phoris,Periphra i,Hypcrbole,SAft'efibus. [ I Varu igitur (Jopftrudio it,qi)anto mznax-t tetoem verbo in oratioRc, cafus variatur ,\

    ^eri potcft.-utjdoceo te Grammaticame Gr-! mana &iii Grammaticai i Synonytma ecunda vatadi ratio flj quan-do oratio variacur per di veras voces & rafes^ Wem giiificaiites, per voces/ ut, pcrficio, finioj aBfolvo.terminOiConfumdjeonficio; pterfafc capro'voluptatcm, affieQE volupwte,^tn-leot I ,voli>ptatc,g3ud

  • VARI^NDi: 4^ iqu dem fignficant quuijgaudeo, deleiSor, %: chh&OT. '...-" , , . ; , ^ ' ^ . ^

    3 HnaUege,fcuParonyma,Latiniciugatafi, quaiidomwparsorationisponicurpro aa de-ducta ab eodem principio.- ut. fapio fapicns, fa-picntia/apienter. Qasfieri poteritfeptcm mo-dis. Tnfwo.-Qi.iando vetbum mutatur venuft ili noinen:ut,pecnitec me peccatorem,eft mihi po-nitentia peccatotum, non eunfdo, non e niibi fidacia,noHdbEo,non eflmihi dubium,iuiic6 a ij.aorum it iudieium,noii te pudet Non dk tib pudorAof quoquc in adiectivam ut, copia aurum,efi: fnihicupiditasauti.fum cupidus auri. Secundo: Q^Mo Patticipium itiutatrin ver-bum, aut contra.* t, atteiito animoaudio pras-ceptorem doeentem,velpra;cep:orem, quido. cec. Perti.-Qaa.no tiomen in adverbium comiriita-tur.nit, brevem oraionem habiufti, vel bievicct orationem liabnifti,rariis cft conviva,r4rceft c-*i^ ^a, frequenseft in au!a,fiequnter eft in aula, j^rc^'Qiando f ;bft3ncivum iii adieiiviim noit inveinitdifoivituriiit, fententia CiceronisjCi-ceroHana feiitenti3,vas ex auro, vas aurctwi. Aut quandd exdkdivo alquod tibftaiuivumf ele-ganter formatuc: u t i tuae licere breves brevitas cuaruin terafumi * g ^Ko:Qi.Kindo Gerundium ribftantivum routa-;ui: in adiiivJira ut, venio addefendendum a-'^"'" 0 mices,.

  • 4t nAtm f lofc^vcnio ad efendcndos amcosi texti.-Qj^no vcibam yariaturiHrupnum.psr--tcipi-in , inftitnfn , Gerundiunij in moum i fabluiidiv&,&incauraBcafuiii:t,huc vniofpec^ | ttum fabulam/pciacurus fabulam fpedare fjt- I bulain.ad Cpcanom fabulam,uc fpetem t'abu-lam.orratiafpcdaiidi fabulam. Septimb-Qjstia mmtummtamt in pattci-ptmuc, vol admonere te , voloteacimoni-, tlk4e a/squainplurimisderivatis, proTaia prmitvis colJocatis. ^ 4 Hcterofis, Heterocliton, fivc Homonimun^ flf^ci/nincadeni orationils parte per attribyisn vina reditar oratio,ut i cft iiomcn, variatur ca -fus.fi cft vcrbuin.mutantur modi,tempora,per-farta,numcrus, & alia. Et feptem ferme modis idcrj potcl,Pnio.* Qudo numerBsfinguIaris, ColJ
  • atfcceruntjtirarom tuarum [eaio imn modicl fliihi iucandicacatculicj-icerastnas ledas inc^ 15011 modics /cjluptds uiefac.-fcot/O fjatif. iu!slite;xcuae \^d. qu.uuum n> ii hilarittjs 3ttu!fts;cx tis literfs k&h pljriufm nnhi s-tici^ manavit. ic yitcflra carta yque^mc badad
  • 4f RATiQ tnicas eft,tion indoaus rnicas t&. Setundb:Qjinoaliquiddetrahimus: u t , h o t n * roiaim !>nus,hoino quidvis potius, qubon'j TVrf/d.Fietjquando gciiiinamui verba.-ut,omnia probare, nihi/ non probare, aliquid inc coiifola* tur.nonnihil me confolaEur, ^art:Fic
  • VUADL ;^ dcftcumcftverBoyum -/*

    |lliqttaadofitPeriphrfis,qaando rsi difiSdici pro re nomine ponitur.'ut.ego do operam arti, quc eft omnium fcienciarum fundamctum,ideft, Grainmatjce.

    Definitio eft.rei occultg brevis explf catjo,qu5 xnultifariin fieri folet Per remocionem. ctra-rij.' ^it vrtus,eft vitifiigere{ per Mct/japhorarn.' ut, occajo, flosteroporiseft: per oppofta, aut Epitheta,ut,Homerus,Pecarum pateri,MantB|t ns raeesipro Virgilio, Troiani belli ScripEor, pro limero,Venujiius Poeca,pro Horatio,Pe-ripatccc choJB Princeps, pro Ariftotele.Stoi-carftm patcr.pro ZcHonC Et fie de alijs,qua: etiam adPfiphfafiireferaitur. > S Hyperbo'e e oratio fperans vertatis fines, qifse fit augeadi.aut ininucndcaiia.utcandidior' ni^e, nigrior corvo.Ocyor Euro.HsEC figura non minorein dicendi copiam prarbct, quasn ipfa Metapfiora. Omnisenim didio in oratione per Hypcrbblem locun obtinet. Q ^ fitfenxic tri-bus modjs.Prm.-Per comparacioncm; ut pau-jerirbdra. fecundo: P r^ denominationem ; ut.elaltr Ci--e^o,& alter He

  • %7 KArm Citlhsahapnolanam'pseSt ' IFriksfidcfiennM yoUhkur, Triusex arena funiculum nces; 7>riisceluni.rueji itm$ in veKto>& aqutfcribe tu r. Wriis layandode albabirur iAetiofS T-^riks djira in Pcrram cadent:Qiia)/i,^ci.

    Vi|j\-g)og I. 'jnlereser^ofa^centurin there cerfi Btfieta defiim^nt nudos inUuorepifces. t4ntpererratit ambarum finibus exul. yut ^rarimfKrthw bibetaurGermaniaTigrivi,

    vid in Ibin, Dcftnet effeprUis contrarim ignibus humor

    ltnBaque cum luna lumina, Soli erunt Tarfque eadem cceli Zcphyros emittet zr tutK

    Et tepidm glido flabit abaxe Kfif^its. Et ver ,AutumnJbrumA mifcebitnr jefiat

    ^tque caiem rc^io rc^r,ir ottm erit

    >/4 prius incipienl turres vitare colu mbte, ^ntraferjpecHdesgraminaimcrgm aquat, -

    IdciT lib-2.EleT,7,dePon. ,; [xtnf;a dies citior brumali ftdere mxque

    Tardior hiberna fplftitialiCrit SeCBabylon nu, nec fri^ora Tontus habebie-

    4kalta

  • VAmANT. 4S dem Iib.2.Elcg-7.de Poli,'

    fmyphi^^S^f^^ c'' numcKabt ariitaf jiltaqueyquhm mult floreat Jybla thymis

    ,t tt aves motnitantur in aerapenntf ' QifOtq; natent pifc^saqHorccert" em.iiua} ^e.

    dem dePon.Elg.ii. JNoniins an mei yenieWbliyia mbif

    TeSore quam,(jrc. tpriiish^nc animam vacuas reidcmus in auras

    Sambifk: citHs.Calani apt^eris alto.

    Kamquepriusficcs'Phociejiafie'fituriK arvis Hrfutufqaefrctq vivct Let,Mlcia mella Sudabimttaxiconfttfislegibmamti, [Ante dabir flores^ Mtumnmiver dabit uvas. icj^emtriis hyemfiefi^traBabif olivas f Denique vriatur orati nonnihi! ex Afec-tihus;Eaicaeftin bis ferme fiuris,rroni.,E:cia' matonjirerrogarione, Dereftatione, Abiura toneiSubiunioncIJHgnaticnCjAdmiratione, diibiraonis Excluliiic. Afteftus c, anitni^e corpori ex tcinpore aUqn3 de canfa inuMtio;ur, g3tid/um,inerJCiOfdia,cop;ditasmetwsj&c.

    Irona fifquai>do contrarium rei, quam dk -muSjintclgi volumns.'Utj, aliquid ei ftuduofiis licstis,fcilicetnil,Cic-.C^uid aisbone Cuftop, Deenforque proyinti(C> Idet^malasGuQos, "-i--. 1 urque

  • 49 nAfJO que defcnfor, sc!amioii iit O. literas rer pmnma fruc-, tuofilior^ s.'- ' Interrogationc;ut,quid el 1 terisfnit^uo/ius? ...: Peteftacpttc.-ut^abitji;aqudexiftiinem fnic-tuoiusl teris, , (ris. Abiuratofie.- njorar,fqtiJ eft feain -piedor VirgiiiemMriaiH.tn: mihi dura Virgo,, el nihi in ainore,elt inihi cod,

    Deiic va,'ah\ materiam dabic Enaicge.-Ab aint>dedo

  • Wrge tdmhi amafafJ, Et per. cotaparativumi nequid mih Virgiue ^Biabilms dh Virginis,vcl Virgiiiem fum antaiis. Virginein 3inai]ter,vcl aniorc compleiSor. Jn auiandi Vicgne neinini cedo. Egregia me Virginis matorfemper pr^beb. .Virgiius amor lu meeaiper vigebit. Meara amiciciam iiecteinel cum Vireine rin3ere posit. Geni. Amoris vi a4 Virginem ampleftend du-cor^vel maiori ainoris viiciiloin VigiiiemjQu :cg0.,atnngicurirullus, Dati.hco Virginem diIigo,ut inco amori n-hil add pofle yideatur. ^cr. Amorem tne erga Viginem nulla pof-fu.u oatione cpledi, vel Virginis djgtiitas, & pulchritudo mximos n me amores cxcitavit. ^bla, t^uanto Virgiiiisamorc flagcmj vix dici poteft,vcl in uno Vrginisainore.coiiquieto. ^erperfo.Vt, Francifcus Virginein coJit, pro :co qoi.dcorrancifcus. .TeM.Dam vivam.Virginem cplam. A.Non faiu quidem miicc QXcmM Virgifl

  • 5r nJTjy Ser vocempafftram: Virgo amatur,cotr, dli-gitur,vencratur i me, I t fie de alijs actributis, ien poceft. iih Aequijjollcnti.-ut, Virgincm non contm-KO.nunqiam non diligo, non odiohabeo, pto-fequor A Meraphoraut, amOre Virginsflagio jardeoi inflamoiiincendor,uror. A Simili/ Nullusic thcfauros fUos aniar> ut egt Vj.t^wzm* . . . - . ; A PeriphraJiVirgnis fudofos in oculis fej, Afa, HypcrbdIeiPrife locutt bovem parict,q| definainaniare Virginentj vel quaiido ignis de-^ fher prcrcitunc Virgin) non ainabo. Ab aft^ iSibus. Exdarfaonis : O Virgincm rer omniuti tnihi ainabiorem! , Jnterrog4Qnii: Qijs eft,qui maiori (io Vir-ginem auicc^quamego? vel,an eftquicqc mihi Virgineamabilius? lieteflationis: Ab/ic, ut cgo Virgiriem fcei fa dain,re1,abfir,ucaliquiditmihiamabius Vit-gitie.. v^ro/;Moriar,feu pcream,li quicquam aft inrerumnatura Virginc mihichirius. Subiu&ionis: An putas , quicquaiu ee mih a-inabilius Virginc? ,; Indignationis: Tuaudcsfuadcre I me Virgiaiem nonaaiati, ycleTr qiricquam mihi im&bilim Virgine

  • 'Jdmirationis i Qum ardtfici amor? .yirgincin prolqucqum iiicredibil Dubtationis exclufions; Tanta eft Vrgnis dg-nitas, ut de meo esga ilUraamre nulla fit 4u-bitato. . . CorreSionis'. Amabiliscl raihi Virgoitndgie-rurn oniniuin ainaiitifaiBa. ' Habss hic(3mafitiime Studiofclbrevcfti, ac ucciotam varidi mcchodi exvfijs audorum opufcul curise deumpamf qua, ad lioguB Latioae thcfauros coghof-cendos pcryeoirC potera Rcli^ua > quaa defunt, 6 quo; ce mxima iuvant ad ora-tioncn variandafOiab illo pr^cipu libro ex quo hasc velut fotuein rivulum func dcrivata, facile perdifces.Aacautemnc rnultitidnc praeceptor fragili tua rae-iHf ria coiifundacuriCcercitio quot-idiaoo renquuotuf.HocigiiurColjIiumtiieum, rogo,aequ,bon J | O,

    Vetear

  • Valentiae, exPraelo Sylveftii Spfa, in

    1/ico cpha^ rum. r

    Jmptitmm: " Poteftmrm

    PortadaPreliminaresReglas de buena Ortographa Latina Reglas de buena Ortographa Castellana Tratadillo curioso para ordenar, o construir las partes de la oracion numerosaPara componer el principiante conguamente de romance en LatnRatio brevis, et expedita variandi orationes, et parandi copiam in lingua Latina, & in qualibet alia