20 Reportage medische innovatie en technologie - april 2011

“”

JAN FRANkE

Met drie nieuwe toepassingen lijkt Google nu ook de medische wereld te willen veroveren. In te­genstelling tot de meeste Google­producten, zoals Gmail, Google­Maps en Google Earth, geeft het bedrijf weinig ruchtbaarheid aan de plannen op medisch gebied. Het succes van Google kent een simpele formule: informatie op internet efficiënt organiseren en relevante verbanden in deze in­formatie toegankelijk maken. Deze formule zal het bedrijf nu ook hanteren bij de drie nieuwe medische toepassingen: Google Health, 23andMe en Google Body Browser.

Google HealthGoogle Health is een dienst van Google waarmee gebruikers ge­makkelijk en gratis centraal al hun medische informatie online kunnen beheren. Het Google Ac­count waarmee gebruikers inlog­gen bij diensten als Gmail geeft direct toegang tot deze dienst. Google introduceerde de bètaver­sie van de toepassing in 2008 en maakte nauwelijks reclame voor het project. De ontwikkelaars van het bedrijf wilden, volgens de be­kende Google­traditie, op basis van de eerste gebruikerservarin­gen sleutelen aan een verbeterde versie. Google beschreef de mo­gelijkheden van de nieuwe toe­passing als volgt: Google Health verzamelt van alle relevante in-stanties alle medische informa-tie over de patiënt in één dossier, brengt alle betrokken artsen op de hoogte van veranderingen in dit dossier, en informeert de patiënt over actuele gezondheidskwesties.

Google richt pijlen op me dische wereld

ControversesGoogle genereert een deel van zijn inkomsten door het aanbie­den van informatie over het in­ternetgedrag van zijn gebruikers aan adverteerders. Er ontstaat regelmatig commotie over deze vermeende schending van priva­cy, soms met verstrekkende ge­volgen. Zo moest Google in 2007 de opslagduur van zoekopdrach­ten beperken tot twee jaar. Van­wege het belang van deze infor­

matie voor de bedrijfsformule wordt algemeen aangenomen dat Google weinig concessies wil doen aan deze eisen. Voor en tij­dens de introductie van Google Health vreesden veel mensen dat de medische gegevens die gebrui­kers aan de dienst verstrekken ge­makkelijk in de handen van (com­merciële) derden zouden kunnen vallen. Hoewel Google bij de in­troductie van Google Health aan­gaf de privacy en veiligheid van de gebruikers te zullen waarborgen, verstomde deze kritiek niet. Google Health wordt in Neder­land regelmatig vergeleken met het Elektronisch Patiënten Dos­sier (EPD). Ook de ontwikkeling van het EPD kreeg, net als in an­dere Europese landen, veel kritiek vanwege de veiligheidsrisico’s en de mogelijke belangenverstrenge­lingen die het systeem in de hand zou kunnen werken.

HerstartOndanks de kritiek signaleerden ook andere grote IT­bedrijven de gaten in de markt van online or­ganisatie en personalisatie van medische consumenteninforma­tie. Vrijwel tegelijk met Google introduceerde Microsoft in 2008 HealthVault, een inhoudelijk ver­gelijkbare toepassing. Ondanks de kritiek en de toegenomen con­currentie lanceerde Google in september 2010 de nieuwe, of­

ficiële versie van Google Health. ”Sinds de introductie van de bè­taversie van Google Health heb­ben we naar onze gebruikers geluisterd, de feedback geanaly­seerd en onderzoek uitgevoerd. We hebben veel van jullie ge­leerd,” aldus productmanager Aaron Brown op de lancerings­bijeenkomst. De mogelijkheden zijn, in vergelijking met de bèta­versie uit 2008, sterk uitgebreid. De persoonlijke doelen-weergave maakt het bijvoorbeeld mogelijk om het verband tussen het aantal kopjes koffie per dag en slaappa­troon grafisch weer te geven. En hieruit volgt informatie over wat te doen of laten om bepaalde ge­zondheidsdoelen te bereiken. Het aantal partnerschappen met ge-integreerde bedrijven is aanzien­lijk vergroot. Zo levert het be­drijf Fitbit een klein apparaat dat de afstand meet die de gebruiker

per dag loopt, en het aantal calo­rieën dat hij of zij hierdoor ver­brandt. Deze informatie wordt naar Google Health verstuurd en gekoppeld aan de persoonlij­ke gezondheidsdoelen. De nieu­we versie biedt de mogelijkheid een wilsverklaring vast te leggen, waarin aangegeven kan worden welk type verzorging wenselijk is als iemand dit door een ziekte of ongeluk niet meer zelf kenbaar kan maken. Ook maakt de toe­passing op maat gesneden zoekre-sultaten in de Google zoekmachi­ne mogelijk aan de hand van de informatie uit het Google Health­profiel. Naast deze nieuwe functies lijkt Google ook de aanvankelijke kritiek op de bètaversie ter harte te hebben genomen. De officiële versie is gebruiksvriendelijker, en de veiligheid is met behulp van een zeer geavanceerd encryptie­systeem sterk verbeterd. Daar­naast belooft het bedrijf in de gebruikersvoorwaarden de me­dische informatie van de gebrui­kers nooit te zullen verkopen of delen met derden, tenzij hier na­drukkelijk toestemming voor wordt gegeven. Google verklaart zelfs plechtig dat Google Health is ontwikkeld om een betere we­reld te creëren, dat het voor zo­wel instellingen als personen ge­heel kosteloos is en blijft en dat het geen enkel commercieel doel dient. Critici zetten hier vraagtekens bij. Ondanks dat Google verklaart geen persoonlijke of medische informatie te zullen delen, wij­zen zij erop dat de toepassing wel gegevens met andere Google­toe­passingen deelt. Meer informatie betekent meer op maat gesneden

advertenties en dus meer inkom­sten voor Google, redeneren zij. Bovendien verklaart Google dat het informatie uit Google Health zal afstaan als zij hier door de wet toe wordt gedwongen. Ondanks de kritiek verbin­den steeds meer grote spelers op de medische markt zich offici­eel aan Google Health. De Ame­rikaanse staten Utah en Arizona startten onlangs een pilot waarbij Medicare­gerechtigden een Goog­le Health Account krijgen waar­mee ze hun Medicare­claims tot 24 maanden terug kunnen inzien en updates over veranderingen in hun status ontvangen. In Neder­land en het Verenigd Koninkrijk gaan serieuze stemmen op om de door technische problemen, ver­tragingen en financiële malversa­ties geplaagde EPD’s door Google Health of Microsoft Health Vault te vervangen. Het politieke draag­vlak voor de vervanging van het EPD door Google Health of Mi­crosoft HealthVault blijft voorals­nog onbekend.

Google Ventures: 23andmeDe bedrijfsmissie van Google is “het universeel toegankelijk en nut-tig maken van alle beschikbare in-formatie op de wereld.” De recente activiteiten van Google Ventures, de bedrijfstak die jaarlijks mini­maal 100 miljoen dollar inves­teert in innovatieve bedrijven uit uiteenlopende sectoren, sug­gereren dat “en het vergaren van nieuwe kennis” binnenkort aan de bedrijfsmissie toegevoegd kan worden. Google Ventures in­vesteert veelal in bedrijven die nieuwe internettoepassingen­ en concepten ontwikkelen. Steeds vaker betreft het echter start­

23andMe: de ontrafeling van het menselijk DNA

Ondanks dat Google verklaart geen persoonlijke of medische informatie te zullen delen, wijzen

critici erop dat de toepassing wel gegevens met andere Google-toepassingen deelt

21Reportageapril 2011 - medische innovatie en technologie

“ ”

“ ”

Google richt pijlen op me dische wereld

ups die zich bezighouden met medische innovaties. Zo doet Adimab onderzoek naar het men­selijk afweersysteem, doet Ipe-rian onderzoek naar de werking en manipulatie van menselijke cellen en probeert 23andMe het menselijk DNA te ontrafelen. In 2008 investeerde Google 3,9 miljoen dollar in 23andMe. De naam van dit bedrijf verwijst naar de doelstelling: het leveren van een genetisch profi el door de 23 paar chromosomen uit een door de klant geleverde DNA­sample in kaart te brengen. Me­deoprichter van 23andMe, Anne Wojcicki, is als biotechnoloog betrokken bij het Human Genome Project (een groot internationaal onderzoeksproject (1990­2003) naar het menselijke DNA) én ge­trouwd met Google­oprichter Sergej Brin. De investering van Google viel samen met een toe­spraak van Brin tijdens Googles jaarlijkse Zeitgeist­conferentie. Toen onthulde hij zijn persoon­lijke ambitie om met Google bij te dragen aan de ontcijfering van de menselijke DNA­code. Brin ver­klaarde te geloven dat de moei­lijkheden met deze ontcijfering vooral cijfermatig en database­gerelateerd zijn. In zijn ogen be­schikt Google over de meest ge­avanceerde kennis en middelen om bij de ontcijfering een leiden­de en doorslaggevende rol te spe­len. Daarnaast hoopt hij dat in de toekomst ieder mens in staat zal zijn om zijn of haar genetische code te leren, zodat dokters en onderzoekers geholpen kunnen worden met het analyseren en re­pareren van ‘bugs’ in deze data. Het is dan ook niet toevallig dat Google rond deze tijd een samen­werking aanging met Craig Ven­ter, de invloedrijke Amerikaanse moleculair bioloog. Venter geniet bekendheid als een van de eerste personen van wie het complete DNA­profi el werd ontcijferd, en vanwege zijn aandeel in het creë­ren van de eerste zelfreplicerende bacteriële cel. Met behulp van de investeringen van Google en en­kele andere prominente partijen is 23andMe inmiddels uitgegroeid tot een toonaangevend bedrijf dat

het onderzoek naar het mense­lijke genoom voor consumenten persoonlijk en toegankelijk heeft gemaakt. In het kort werkt 23andMe als volgt: voor 200 dollar ontvangt de consument een starterskit met uitleg over de gebruikte methode en een reageerbuisje. Hij of zij re­gistreert zich online, spuugt in het buisje en stuurt het speeksel naar het lab van 23andMe. Daar wordt het DNA onttrokken uit de wangcellen in het speeksel en verder bewerkt en geanalyseerd. De informatie die gebruikers kunnen ontlenen aan dit gene­tisch profi el is divers: de kans op parkinson, borst­ en prostaat­kanker en het Restless­legssyn­droom zijn slechts enkele voor­beelden van veelvoorkomende ziekten die 23andMe meent te kunnen voorspellen. Ook het in kaart brengen van de kans op kaalheid, de spieropbouw en ­af­braak en de vermoedelijke res­pons op cafeïne of verschillende soorten medicijnen behoort tot de mogelijkheden. Logischerwijs biedt de genetische informatie tevens de mogelijkheid de erfe­lijke afk omst te onderzoeken. Er is een relative fi nder op de web­site geïntegreerd waarmee perso­nen kunnen worden gezocht die het DNA­profi el van de gebruiker delen. Daarnaast kan de geogra­fi sche oorsprong en verspreiding van het genetisch profi el op een kaart worden weergegeven. Voor koppels met een kinderwens is de analyse van het genetisch pro­fi el dat zij zullen doorgeven aan hun kind interessant. 23andMe claimt een grote betrouwbaar­heid van de chip: de reprodu­ceerbaarheid van de resultaten is meer dan 99,9%. Het product dat door 23andMe in de markt wordt gezet, is niet minder controversieel dan het online gekoppelde medisch dos­sier van Google Health. De vra­gen die dit product oproept zijn niet alleen praktisch (veiligheid en vertrouwelijkheid van de pro­fi elen, mogelijke belangenver­strengelingen), maar ook ethisch en religieus van aard. Weten­schappers wijzen erop dat het

genetische profi el slechts ruwe schattingen van de kansen op be­paalde aandoeningen geeft ; over de geldigheid van het dogma van genetisch determinisme is nog veel debat. Eén ding is duidelijk: de informatie die met het profi el van 23andMe voor iedereen be­schikbaar wordt, kan ingrijpende gevolgen hebben voor essentiële levenskeuzes. Sergej Brin heeft zijn standpunt in deze discussie nooit onder stoelen of banken ge­stoken. Zo stelde hij op de Zeit-geist­conferentie van 2008: “Ken-nis is altijd goed. En in ieder geval beter dan onwetendheid.”

Google body browser Het laatste nieuw product van Google, de Google Body Browser, lijkt nog geen directe commerci­ele exploitatiemogelijkheden te bieden. Na baanbrekende appli­caties als Google Earth en Street-view introduceerde Google in december 2010 deze voor de me­dische wereld zeer interessante toepassing. De applicatie, ont­wikkeld door het experimentele bedrijfsonderdeel Google Labs, maakt het mogelijk om zeer ge­detailleerd en in 3D het mense­lijk lichaam te verkennen. Met de Body Browser kan de gebrui­ker elke anatomische laag van het lichaam stap voor stap ’afpel­len’, inzoomen en elk denkbare lichaamsdeel aanklikken. Het is mogelijk om de verschillende biologische systemen van het li­chaam los te zien én de samen­werking tussen twee of meerdere systemen te bekijken. Uiteraard beschikt de browser ook over een zoekfunctie. Het gebruik is gratis en lijkt op dit moment louter edu­catieve doeleinden te dienen. Body Browser is momenteel al­leen voor het vrouwelijke lichaam beschikbaar; de mannelijke vari­ant volgt binnenkort. Klein na­deel is dat Google Body Brow­ser alleen toegankelijk is met de nieuwste versie van de webbrow­sers Firefox, Safari of Chrome, en niet met de meest gebruikte browser Internet Explorer. ●

Sergej Brin, oprichter van GoogleHet menselijk lichaam afpellen met Google Body Browser

Work faster and safer”

Fast, Safe and Predictable”

Visit our IDS booth

Hall 10.1, Aisle H, No. 068 to see what’s new!

NEW!

NEW!

Protects & Separates

Now also available for full crown preparations.

Matrix

Now also available for preparation and restoration of primary teeth.

FenderMateFenderMate® is a trademark registered by Directa AB. Registered Design and Patent pending. is a trademark registered by Directa AB. Registered Design and Patent pending.

3323

-110

2 ©

Dire

cta

AB

Work faster and safer”

Fast, Safe and Predictable”

Visit our IDS booth

Hall 10.1, Aisle H, No. 068 to see what’s new!

NEW!NEW!

NEW!NEW!

Protects & Separates

Now also available for full crown preparations.Now also available for full crown preparations.

Matrix

Now also available for preparation and restoration of primary teeth.restoration of primary teeth.

OP DEZE PLAATS kAN UW

ADVERTENTIE STAAN

Google Health wordt in Nederland regelmatig vergeleken met het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD)

Kennis is goed. En in ieder geval beter

dan onwetendheid