gonca Çİffİlİz alp giray kaya hayal yavuz yasemin abayhan savaş ceylan orhan aydin deniz...
DESCRIPTION
PSİKOLOJİK DIŞLANMA VE PSİKOLOJİK AŞIRI KABULÜN DUYGUDURUM VE TEHDİT EDİLEN GEREKSİNİMLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ. TÜBİTAK DESTEKLİ PROJE 109K094. Gonca ÇİFFİLİZ Alp Giray KAYA Hayal YAVUZ Yasemin ABAYHAN Savaş CEYLAN Orhan AYDIN Deniz ŞAHİN. GİRİŞ. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
PSİKOLOJİK DIŞLANMA VE PSİKOLOJİK PSİKOLOJİK DIŞLANMA VE PSİKOLOJİK AŞIRI KABULÜN DUYGUDURUM VE AŞIRI KABULÜN DUYGUDURUM VE TEHDİT EDİLEN GEREKSİNİMLER TEHDİT EDİLEN GEREKSİNİMLER
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
PSİKOLOJİK DIŞLANMA VE PSİKOLOJİK PSİKOLOJİK DIŞLANMA VE PSİKOLOJİK AŞIRI KABULÜN DUYGUDURUM VE AŞIRI KABULÜN DUYGUDURUM VE TEHDİT EDİLEN GEREKSİNİMLER TEHDİT EDİLEN GEREKSİNİMLER
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Gonca ÇİFFİLİZ
Alp Giray KAYA
Hayal YAVUZ
Yasemin ABAYHAN
Savaş CEYLAN
Orhan AYDIN
Deniz ŞAHİN
TÜBİTAK DESTEKLİ PROJE109K094
GİRİŞGİRİŞ
Psikolojik dışlanma (ostracism) bireyin, çoğu kez herhangi bir açıklama yapılmaksızın, başkaları tarafından yok sayılması ve grup dışında tutulması olarak tanımlanmaktadır.
(Williams, 2007)
GİRİŞGİRİŞ
Psikolojik dışlanmaya maruz kalmak; Bu davranışların hedefi olan kişinin kişisel
özelliklerine, Olayın gerçekleştiği sosyal ortamın özelliklerine, Kaynağın kim olduğuna
bağlı olmaksızın acı ve olumsuz duygudurum acı ve olumsuz duygudurum yaşanmasına neden olmaktadır.
(Spoor & Williams, 2006; Boyes, French, 2009; Williams, Shore & Grahe, 1998; Williams, Cheung & Choi, 2000; Zadro, Williams & Richardson, 2004)
GİRİŞGİRİŞ
Psikolojik dışlanma insanoğlunun sahip olduğu ait olma, benlik değeri, kontrol, anlamlı varoluş gibi temel güdüler için bir tehdit oluşturmaktadır;
҉� Ait olma güdüsü҉�Olumlu bir benlik değerine sahip olma güdüsü ҉� Kontrol güdüsü҉� Anlamlı varoluş güdüsü
(Williams, Forgas, & von Hippel, 2005; Williams, 1997; 2007)
GİRİŞGİRİŞ
PSİKOLOJİK DIŞLANMA KARŞISINDA GÖSTERİLEN TEPKİLER:
1- Otomatik Tepkiler
Fizyolojik uyarılmışlık durumu, olumsuz duygudurum,
stres, üzüntü, ve öfke
(Lieberman, 2007; Stroud, Tanofsky-Kraff, Wifley, & Salovey, 2000; Zadro, Williams, &
Richardson, 2004).
GİRİŞGİRİŞ
PSİKOLOJİK DIŞLANMA KARŞISINDA GÖSTERİLEN
TEPKİLER:
2- Kısa Vadede Gösterilen Tepkiler
Saldırganlık gibi olumsuz, işbirliği gibi olumlu sosyal davranışlar
ya da bilişsel ve duygusal algılarını kapatmak gibi nötr tepkiler
(Catanese & Tice, 2005; DeWall, Twenge, Gitter, & Baumeister, 2009; Twenge, 2005; Twenge ve ark., 2001;
Williams, 2007; Williams & Sommer, 1997)
(Ouwerkerk, Kerr, Galucci & van Lange, 2005)
(Twenge, Baumeister, DeWall, Ciarocco, & Bartles, 2007; Twenge, Catanese, & Baumeister, 2003)
GİRİŞGİRİŞPSİKOLOJİK DIŞLANMA KARŞISINDA GÖSTERİLEN TEPKİLER:
3- Uzun Vadede Gösterilen Tepkiler
Dışlanmayla başa çıkabilecek bilişsel ve duygusal
kaynakların tüketilmesi dolayısıyla, kendi içine çekilme ve
dışlanma sürecini kabullenme ile birlikte, çaresiz ve
depresif hissetme, değersizlik algısı
YÖNTEMYÖNTEM
KATILIMCILAR:
҉� Hacettepe Üniversitesi ve İzmir Ekonomi Üniversitesi’nde
çeşitli bölümlerde okumakta olan 62 öğrenci (%36 erkek, %64
kadın)
҉� Katılımcılar, deney prosedürüne ilişkin eğitimden geçmiş
olan anlaşmalı katılımcılarla birlikte deneye alınmış ve
seçkisiz olarak deneysel koşullardan birisine atanmışlardır.
YÖNTEMYÖNTEM
SANAL TOP ÖLÇEĞİ:
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Psikoloji Laboratuvarı Araştırma Grubu tarafından geliştirilmiştir.
İç tutarlık katsayıları;
2 maddeden oluşan Olumlu Duygu boyutu (“mutlu” ve “keyifli”); .902 maddeden oluşan Olumsuz Duygu boyutu(“üzüntülü” ve “öfkeli”); .79
POZİTİF VE NEGATİF DUYGU ÖLÇEĞİ (POSITIVE AND
NEGATIVE AFFECT SCHEDULE - PANAS):
Watson, Clark ve Tellegen (1988) tarafından geliştirilmiştir
ve Türk kültürüne uyarlama çalışması Gençöz (2000)
tarafından gerçekleştirilmiştir.
Pozitif Duygu ve Negatif Duygu alt boyutları için
hesaplanan iç tutarlık katsayıları orijinal ölçek için sırasıyla
.88 ve .87; Türkçe uyarlaması için sırasıyla .83 ve .86’dır.
YÖNTEMYÖNTEM
YÖNTEMYÖNTEM
İHTİYAÇ TEHDİDİ ÖLÇEĞİ (NEED THREAT SCALE):
Van Beest ve Williams (2006) tarafından geliştirilmiştir. Orijinal ölçeğin toplam iç tutarlık katsayısı .92’dir.
Ait Olma İhtiyacı Benlik Değeri İhtiyacı Kontrol İhtiyacı Anlamlı Varoluş İhtiyacı
Ölçeğin uyarlama çalışması, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Psikoloji Laboratuvarı Araştırma Grubu tarafından gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin iç tutarlık katsayıları ait olma, benlik değeri, kontrol ve anlamlı varoluş güdüleri alt boyutları için sırasıyla .91, .86, .84 ve .88’dir.
YÖNTEMYÖNTEMSANAL TOP (CYBERBALL) OYUNU:
Williams, Cheung ve Choi (2000) tarafından geliştirilmiştir.
Oyun boyunca toplam 50 kez top atılmaktadır;
҉� Psikolojik dışlanmanın olduğu koşulda, katılımcılar oyunun başında iki ya da üç kez (%5-7) top atabilir, ancak oyunun sonuna kadar top bir daha kendilerine gelmediği için atamazlar
҉� Psikolojik aşırı kabul koşulunda katılımcılara diğer oyunculardan daha fazla (%35-37) top gelmektedir;
҉� Kontrol koşulunda ise tüm oyunculara eşit oranda top gelmektedir.
YÖNTEMYÖNTEM
İŞLEM:
҉� Anlaşmalı katılımcılar deney manipülasyonuna doğrudan dâhil olmamaktadırlar, yalnızca oyunun
inandırıcılığını arttırmak amacıyla her biri farklı bölümlerde okuduklarını söyleyen ve birbirlerini tanımıyormuş
gibi davranan anlaşmalı katılımcılar, gerçek katılımcıyla birlikte tüm deney prosedürlerinden geçirilmektedirler.
҉� İlk olarak, deneyin amacına ilişkin, ancak yalnızca paravan öyküyü içeren ilk onam formu tüm katılımcılara
verilmiş ve katılımcılardan formu dikkatle okumaları ve deneye katılmayı kabul ediyorlarsa imzalamaları
istenmiştir. Katılımcılara zihinde görselleştirme becerilerini incelemeye yönelik bir çalışma yapıldığı ve
kablosuz ağ ile bağlı bilgisayarlar aracılığıyla, birbirleriyle “sanal top” adlı bir oyun oynayacakları belirtilmiştir.
҉� Sanal top oyunu aracılığıyla, psikolojik dışlanma, psikolojik aşırı kabul veya kontrol koşullarından herhangi biri
seçkisiz olarak katılımcıya uygulandıktan araştırmacı odalara girerek katılımcılara ölçekleri dağıtmıştır.
҉� Daha sonra katılımcıya deneyin gerçek amacı ile ilgili bir açıklama yapılmış, eğer katılımcı herhangi bir
rahatsızlığı olmadığını ve araştırmaya katılımına onay verdiğini ifade ederse kendisine yeniden bir onam formu
verilerek imzalaması istenmiştir.
BULGULARBULGULAR
MANİPÜLASYONUN KONTROLÜ:
Psikolojik dışlanma değişkeninin başarılı bir biçimde manipüle edilip
edilemediğini belirleyebilmek amacı ile katılımcıların oyun sırasında kendilerine atılan
top oranı ile ilgili tahminleri karşılaştırılmıştır.
Elde edilen bulgular, psikolojik dışlanma değişkenin temel etkisinin anlamlı
olduğunu göstermiştir (F(2, 51) = 33.26, p < .001, ² = .57).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar (%8.39), hem
psikolojik aşırı kabul koşulunda (%49.53) hem de normal etkileşim koşulunda
(%32.82) yer alanlara göre kendilerine daha az oranda top atıldığını bildirmişlerdir.
Bunun yanında, psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alan katılımcılar normal etkileşim
koşulunda yer alanlara göre kendilerine anlamlı olarak daha fazla top geldiğini
bildirmişlerdir.
Psikolojik Dışlanma Koşulları
Bağımlı Değişken Psikolojik Dışlanma Psikolojik Aşırı Kabul Normal Etkileşim
Manipülasyonun Kontrolü
Atılan top yüzdesi 8.39 (5.27)a 49.53 (21.39)b 32.82 (14.41)c
BULGULARBULGULAR
PSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DUYGU DURUMU:
Bu araştırmada incelenen hipotezlerden ilki, psikolojik dışlanmaya maruz kalmanın kısa
vadede olumsuz duygu durumda artışa yol açarken, olumlu duygu durumda azalmaya yol
açacağıdır.
Katılımcıların duygu durumları, hem PANAS kullanılarak hem de Sanal Top Ölçeği’nin
katılımcıların oyun sırasında yaşadıkları duyguları ölçen 4 maddeli (mutlu, öfkeli, üzüntülü,
keyifli) alt ölçeği kullanılarak belirlenmiştir.
Elde edilen bulgular, psikolojik dışlanma değişkeninin duygudurum puanları üzerindeki
temel etkisinin anlamlı olduğunu göstermiştir (Wilks’ = .19, F(8, 112) = 3.72, p < .001, ²
= .21).
BULGULARBULGULARPSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DUYGU DURUMU:
Pozitif Duygu (PANAS);
Psikolojik dışlanma değişkeninin Pozitif Duygu ortalamaları
üzerindeki temel etkisi anlamlıdır (F(2, 59) = 4.85, p < .01, ² = .14).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar (X= 2.62,
SS=1.96), psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alanlara (X=4.37, SS=1.38) ve
normal etkileşim grubunda yer alanlara (X=4.15, SS=1.05) göre daha az pozitif
duygu durumu bildirmişlerdir. Ancak psikolojik aşırı kabul koşulunda yer
alan katılımcıların bildirdikleri pozitif duygu ortalamaları ile normal etkileşim
koşulunda yer alan katılımcıların ortalamaları arasında anlamlı bir fark
bulunamamıştır.
BULGULARBULGULARPSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DUYGU DURUMU:
Olumlu Duygu (Sanal Top Ölçeği);
Psikolojik dışlanma değişkeninin Olumlu Duygu maddelerinin ortalamaları
üzerindeki temel etkisi anlamlıdır (F(2, 59)=12.66, p< .001, ² = .30).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar (X=2.62, SS=1.96), psikolojik
aşırı kabul koşulunda yer alanlara (X=5.15, SS=1.37) ve normal etkileşim grubunda yer
alanlara (X=4.57, SS=1.68) göre daha az olumlu duygudurum bildirmişlerdir. Ancak psikolojik
aşırı kabul koşulunda yer alan katılımcıların bildirdikleri olumlu duygu ortalamaları ile normal
etkileşim koşulunda yer alan kayılımcıların ortalamaları arasında anlamlı fark bulunamamıştır.
BULGULARBULGULAR
PSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DUYGU DURUMU: Negatif Duygu (PANAS);
Psikolojik dışlanma değişkeninin Negatif Duygu ortalamaları üzerindeki
temel etkisi anlamlıdır (F(2, 59) = 8.52, p < .001, ² = .22).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılarkatılımcılar (X=2.60,
SS=1.10), psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alanlara (X=1.56, SS=0.49) ve normal
etkileşim grubunda yer alanlara (X=1.76, SS=0.86) göre daha fazla negatif duygu
durumu bildirmişlerdir. Ancak psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alan
katılımcıların bildirdikleri negatif duygu ortalamaları ile normal etkileşim koşulunda
yer alan katılımcıların ortalamaları arasında anlamlı fark bulunamamıştır.
BULGULARBULGULARPSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DUYGU DURUMU:
Olumsuz Duygu (Sanal Top Ölçeği);
Psikolojik dışlanma değişkeninin Olumsuz Duygu maddelerinin
ortalamaları üzerindeki temel etkisi anlamlıdır (F(2, 59) = 11.16, p < .001, ²
= .27).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar (X=3.40, SS=2.14),
psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alanlara (X=1.42, SS =0.86) ve normal
etkileşim koşulunda yer alanlara (X=1.42, SS=0.86) göre daha fazla olumsuz
duygudurum bildirmişlerdir. Psikolojik aşırı kabul ile normal etkileşim
koşullarında yer alan katılımcıların bildirdikleri olumsuz duygu ortalamaları
arasında ise anlamlı fark yoktur.
Psikolojik Dışlanma Koşulları
Bağımlı Değişken Psikolojik Dışlanma Psikolojik Aşırı Kabul Normal Etkileşim
Duygu Durumu
Pozitif Duygu (PD) 3.29 (1.10)a 4.37 (1.38)b 4.15 (1.05)b
Olumlu Duygu 2.62 (1.96)a 5.15 (1.37)b 4.57 (1.68)b
Negatif Duygu (ND) 2.60 (1.10)a 1.56 (0.49)b 1.76 (0.86)b
Olumsuz Duygu 3.40 (2.14)a 1.42 (0.86)b 1.69 (1.02)b
BULGULARBULGULARPSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DÖRT TEMEL İHTİYAÇ:
Bu araştırmanın ikinci hipotezi, psikolojik dışlanmaya maruz kalmanın dört temel ihtiyacı tehdit edeceği
dolayısı ile katılımcıların dört temel ihtiyacının karşılanma düzeylerinin düşmesine yol açacağıdır.
Dört temel ihtiyaç (Ait Olma, Benlik Değeri, Kontol ve Anlamlı Varoluş) İhtiyaç Tehdidi Ölçeği ile
ölçülmüştür.
Elde edilen bulgular, psikolojik dışlanma değişkeninin katılımcıların temel ihtiyaçlarının tehdit
edilmesi üzerindeki temel etkisinin anlamlı olduğunu göstermiştir (Wilks’ = .25, F(8, 112) = 14.08, p <
.001, ² = .50).
BULGULARBULGULARPSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DÖRT TEMEL İHTİYAÇ:
Ait Olma İhtiyacı;
Psikolojik dışlanma değişkeninin Ait Olma İhtiyacının tehdit edilmesi üzerindeki temel
etkisi anlamlıdır (F(2, 59) = 71.93, p < .001, ² = .70).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar (X=2.18,
SS=1.14), psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alanlara (X=5.98, SS=0.85) ve
normal etkileşim grubunda yer alanlara (X=5.15, SS=1.18) göre ait olma
ihtiyaçlarının daha düşük düzeyde karşılandığını bildirmişlerdir. Ayrıca
psikolojik aşırı kabul koşulundaki katılımcılar, normal etkileşim
koşulundakilere göre ait olma ihtiyaçlarının daha yüksek düzeyde
karşılandığını bildirmişlerdir.
BULGULARBULGULARPSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DÖRT TEMEL İHTİYAÇ:
Benlik Değeri İhtiyacı;
Psikolojik dışlanma değişkeninin Benlik Değeri İhtiyacının tehdit edilmesi
üzerindeki temel etkisi anlamlıdır (F(2, 59) = 27.41, p < .001, ² = .48).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar (X=3.91, SS=1.50),
psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alanlara (X=6.70, SS=0.42) ve normal etkileşim
grubunda yer alanlara (X=5.74, SS=1.42) göre benlik değeri ihtiyaçlarının daha düşük
düzeyde karşılandığını bildirmişlerdir. Ayrıca psikolojik aşırı kabul koşulundaki
katılımcılar, normal etkileşim koşulundakilere göre benlik değeri ihtiyaçlarının daha
yüksek düzeyde karşılandığını bildirmişlerdir.
BULGULARBULGULARPSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DÖRT TEMEL İHTİYAÇ:
Kontrol İhtiyacı;
Psikolojik dışlanma değişkeninin Kontrol İhtiyacının tehdit edilmesi
üzerindeki temel etkisi anlamlıdır (F(2, 59) = 57.06, p < .001, ² = .66).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar (X=2.39, SS=0.70),
psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alanlara (X=5.60, SS=1.12) ve normal etkileşim grubunda
yer alanlara (X=5.00, SS=1.20) psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alanlara ve normal
etkileşim grubunda yer alanlara göre kontrol ihtiyaçlarının daha düşük düzeyde
karşılandığını bildirmişlerdir. Ancak, psikolojik aşırı kabul koşulundaki katılımcılar ile
normal etkileşim koşulundakiler arasında kontrol ihtiyaçlarının karşılanması
bakımından anlamlı bir fark tespit edilememiştir.
BULGULARBULGULARPSİKOLOJİK DIŞLANMA VE DÖRT TEMEL İHTİYAÇ:
Anlamlı Varoluş İhtiyacı;
Psikolojik dışlanma değişkeninin Kontrol İhtiyacının tehdit edilmesi
üzerindeki temel etkisi anlamlıdır (F(2, 59) = 40.13, p < .001, ² = .58).
Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar katılımcılar (X=2.56,
SS=1.26), psikolojik aşırı kabul koşulunda yer alanlara (X=5.85, SS=0.86) ve normal
etkileşim grubunda yer alanlara (X=5.01, SS=1.47) psikolojik aşırı kabul koşulunda
yer alanlara ve normal etkileşim grubunda yer alanlara göre anlamlı varoluş
ihtiyaçlarının daha düşük düzeyde karşılandığını bildirmişlerdir. Ancak, psikolojik aşırı
kabul koşulundaki katılımcılar ile normal etkileşim koşulundakiler arasında anlamlı
varoluş ihtiyaçlarının karşılanması bakımından anlamlı bir fark tespit edilememiştir.
Psikolojik Dışlanma Koşulları
Bağımlı Değişken Psikolojik Dışlanma Psikolojik Aşırı Kabul Normal Etkileşim
Dört Temel İhtiyaç
Ait olma 2.18 (1.14)a 5.98 (0.85)b 5.15 (1.18)c
Benlik değeri 3.91 (1.50)a 6.70 (0.42)b 5.74 (1.42)c
Kontrol 2.39 (0.70)a 5.60 (1.12)b 5.00 (1.20)b
Anlamlı varoluş 2.45 (1.11)a 5.85 (0.86)b 5.01 (1.47)b
TARTIŞMATARTIŞMA
҉�Psikolojik dışlanmaya maruz kalmak, beklendiği üzere duygudurum ve
dört temel ihtiyaç üzerinde anlamlı etkilere sahiptir.
Olumsuz duygudurumda artış
Olumlu duygudurumda düşüş
Ait olma, benlik değeri, kontrol ve anlamlı varoluş
ihtiyaçlarının tehdit edilmesi
҉�Ancak, beklenenden farklı olarak, psikolojik aşırı kabulün normal
etkileşim koşulu ile karşılaştırıldığında, duygudurum puanları ile kontrol
ve anlamlı varoluş ihtiyaçlarının karşılanması üzerinde olumlu yönde bir
etkisinin bulunduğu tespit edilememiştir.
TARTIŞMATARTIŞMA
҉� Olumsuz bilgilerin, olumlu bilgilere göre daha dikkat dikkat çekici ve belirgin (salient) olduğuna yönelik bulgular düşünüldüğünde, katılımcıya neredeyse hiç top gelmeyen dışlanma koşulunun beklenen olumsuz etikleri ortaya çıkarması, ancak katılımcıya en az diğerleri kadar top gelen kontrol ve aşırı kabul koşullarının birbirine benzer duygudurum ile kontrol anlamlı varoluş algısı ortaya çıkarması kabul edilebilir bir sonuçtur.
(Baumeister ve ark., 2001)
TARTIŞMATARTIŞMA
҉� Ayrıca, dışlanma literatüründe, bu araştırmada
aşırı kabul olarak nitelenen koşulun kontrol
koşulu yerine kullanıldığı çalışmalar da
mevcuttur. Bu açıdan bakıldığında bu iki koşul
arasında fark görülmemesi beklenmedik bir
sonuç olarak görülmeyebilir.