gÖstergebİlİm ders notlari 2
DESCRIPTION
GÖSTERGEBİLİM DERS NOTLARI 2. Prof.Dr.Rengin Küçükerdoğan. Göstergebilim. “Metinleri, resimleri, kentleri, yüzleri, hareketleri ve manzaraları okuyorum.” (Roland Barthes) Okumak yorumlamak Görünenin altındaki derin yapıyı ve sistemi incelemek. Görünen ≠ gizli Açık ≠ Örtük \ Kapalı - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
GÖSTERGEBİLİM DERS GÖSTERGEBİLİM DERS NOTLARI 2NOTLARI 2
Prof.Dr.Rengin KüçükerdoğanProf.Dr.Rengin Küçükerdoğan
GöstergebilimGöstergebilim
““Metinleri, resimleri, kentleri, yüzleri, hareketleri Metinleri, resimleri, kentleri, yüzleri, hareketleri ve manzaraları okuyorum.” (Roland Barthes)ve manzaraları okuyorum.” (Roland Barthes)
OkumakOkumakyorumlamakyorumlamak Görünenin altındaki derin yapıyı ve sistemi Görünenin altındaki derin yapıyı ve sistemi
incelemek.incelemek.
GörünenGörünen≠≠gizligizli
AçıkAçık≠≠ÖrtükÖrtük\\KapalıKapalı
Ancak Ancak nasıl?nasıl?GöstergebilimGöstergebilim
Göstergeler ve AktarımlarıGöstergeler ve Aktarımları
Değişik Göstergelerle Aynı Kavram, Aynı İçerikDeğişik Göstergelerle Aynı Kavram, Aynı İçerik
Paris, Notre DameParis, Notre Dame
Paris, Notre DameParis, Notre Dame
Chagall – Sembolizm - İzlenimci
Paris, Notre DameParis, Notre Dame
Henri Matisse
Utrillo: Paris, Notre Utrillo: Paris, Notre DameDame
GÖSTERGEGÖSTERGE TÜRLERİ TÜRLERİ
DOĞAL NİTELİKLİ GÖSTERGELERDOĞAL NİTELİKLİ GÖSTERGELER(BELİRTİLER(BELİRTİLER))Varolan bağıntılar ya da neden-Varolan bağıntılar ya da neden-sonuç ilişkileri söz konusudur.sonuç ilişkileri söz konusudur.Gözlem sonucu dolaysız Gözlem sonucu dolaysız algılanabilir.algılanabilir.İnsan yaratımı olmadığından İnsan yaratımı olmadığından toplumsal nitelik taşımazlar.toplumsal nitelik taşımazlar. (Örn:bulut-yağmur iliş(Örn:bulut-yağmur ilişkkiissi)i)
YAPAY NİTELİKLİ GÖSTERGELERYAPAY NİTELİKLİ GÖSTERGELER(BELİRTKELER)(BELİRTKELER)İnsan yaratımıdır.İnsan yaratımıdır.Toplumsal anlaşma sonucu Toplumsal anlaşma sonucu oluşurlar ve belli anlamlar oluşurlar ve belli anlamlar aktarma amacı güderler.aktarma amacı güderler.
GÖRÜNTÜ GÖRÜNTÜ GÖSTERGELERGÖSTERGELERBenzerlik ilişkisi Benzerlik ilişkisi vardır.vardır.Yansıtma ve öyküleme Yansıtma ve öyküleme işlevi görürler.işlevi görürler.İnsan yapısıdır.İnsan yapısıdır.Nedene bağlı Nedene bağlı oluşurlar.oluşurlar.(Örn. Fotoğraf, resim (Örn. Fotoğraf, resim gibi...)gibi...)
SAYMACA/SAYMACA/UZLAŞIMSAL UZLAŞIMSAL GÖSTERGELERGÖSTERGELER
DİLSEL DİLSEL GÖSTERGELERGÖSTERGELERBir gösteren Bir gösteren (işitim imgesi) (işitim imgesi) ve bir ve bir gösterilen gösterilen (içerik) oluşur.(içerik) oluşur.Buyruntusaldır.Buyruntusaldır.Çağrışım söz Çağrışım söz konusudur.konusudur.Çizgisel ve Çizgisel ve ayrık nitelayrık niteliik k taşır.taşır.
DİL-DIŞI DİL-DIŞI GÖSTERGELERGÖSTERGELER(SİMGELER)(SİMGELER)Belli bir ekinsel Belli bir ekinsel çevrede çevrede anlamlandırılabilianlamlandırılabilir, değerkazanır.r, değerkazanır.Soyut anlam Soyut anlam aktarmak aktarmak amacıyla amacıyla kullanılan somut kullanılan somut biçimlerdir.biçimlerdir.Biçimsel niteliği Biçimsel niteliği nedenlilik katar.nedenlilik katar.
1-Doğal Nitelikli Göstergeler-Belirti (index):1-Doğal Nitelikli Göstergeler-Belirti (index):
Nesnesi ortadan kalktığında kendisini Nesnesi ortadan kalktığında kendisini gösterge yapan özelliği hemen yitirecek gösterge yapan özelliği hemen yitirecek olan gösterge türüdür. olan gösterge türüdür.
Ör: delik tahta ve tahta kurusunun Ör: delik tahta ve tahta kurusunun varlığıvarlığıTahtakurusu olmasaydı, delik de Tahtakurusu olmasaydı, delik de olmayabilirdi. Bu bağlamda, belrti olmayabilirdi. Bu bağlamda, belrti (doğal gösterge) (doğal gösterge) nesnesiyle kurduğu nesnesiyle kurduğu gerçek ilişkigerçek ilişki gereği bu nesne gereği bu nesne tarafından belirlenen bir göstergedir. tarafından belirlenen bir göstergedir.
Belirti, varlığına işaret ettiği nesne ile Belirti, varlığına işaret ettiği nesne ile bir bir bitişiklikbitişiklik, bir , bir yakınlık ilişkisiyakınlık ilişkisi kurar. kurar. Ör: bulut yağmurun- duman ateşin Ör: bulut yağmurun- duman ateşin belirtisidir. belirtisidir.
Neden-sonuç ilişkisi vardır.Neden-sonuç ilişkisi vardır.
2-a) Görüntüsel gösterge (İkon):2-a) Görüntüsel gösterge (İkon):
Belirttiği nesne var olmasa Belirttiği nesne var olmasa bile, kendisini anlamlı kılan bile, kendisini anlamlı kılan özelliği taşıyacak bir özelliği taşıyacak bir göstergedir. göstergedir.
Görüntüsel gösterge belirttiği Görüntüsel gösterge belirttiği şeyi doğrudan temsil eder, şeyi doğrudan temsil eder, canlandırır. Bu açıdan bir canlandırır. Bu açıdan bir resimresim, , desendesen, , fotoğraf fotoğraf bu bu tür özellik taşır. Varlığına tür özellik taşır. Varlığına işaret ettiği bir nesne ile işaret ettiği bir nesne ile benzerlik ilişkisi içerisindedir.benzerlik ilişkisi içerisindedir.
Lascaux Mağara DuvarLascaux Mağara Duvar
Lascaux güneybatı Fransa’da yer alan prehistorik resimleriyle ünlü Lascaux güneybatı Fransa’da yer alan prehistorik resimleriyle ünlü mağaradır. mağaradır.
Orjinal mağara, Montignac köyü yakınlarındadır. Orjinal mağara, Montignac köyü yakınlarındadır. Üst Paleolilitik döneminin sanatını içeren bu mağaranın, 16 bin yıllık Üst Paleolilitik döneminin sanatını içeren bu mağaranın, 16 bin yıllık
olduğu tahmin ediliyor. Burada ki resimlerde o dönemde bölgede olduğu tahmin ediliyor. Burada ki resimlerde o dönemde bölgede yaşamış iri hayvanlar tasvir edilmiştirler. Mağara yaklaşık 2000 tane yaşamış iri hayvanlar tasvir edilmiştirler. Mağara yaklaşık 2000 tane figür içermektedir. figür içermektedir.
AltamiraAltamira
Kuzey İspanya’da, tarih öncesine ait önemli resimlerin bulunduğu mağara. Kuzey İspanya’da, tarih öncesine ait önemli resimlerin bulunduğu mağara. Kayalar oyularak oluşturulmuş çizimlerin bizon, geyik, vahşi boğa ve diğer Kayalar oyularak oluşturulmuş çizimlerin bizon, geyik, vahşi boğa ve diğer hayvan resimlerinin, paleolitik çağa ait olduğu saptanmıştır. hayvan resimlerinin, paleolitik çağa ait olduğu saptanmıştır.
1879’da Marcolino de Sautuola adlı bir arkeolog tarafından keşfedilen 1879’da Marcolino de Sautuola adlı bir arkeolog tarafından keşfedilen mağaradaki resimler önce, bir hile olarak yorumlandı. Fransa’nın güneyinde tarih mağaradaki resimler önce, bir hile olarak yorumlandı. Fransa’nın güneyinde tarih öncesi devirlere ait başka mağaralar bulunduktan sonra, Fransız Bilimler öncesi devirlere ait başka mağaralar bulunduktan sonra, Fransız Bilimler Akademisi, Altamira Mağarası’nı tarih öncesine ait bir mağara olarak kabul etti. Akademisi, Altamira Mağarası’nı tarih öncesine ait bir mağara olarak kabul etti. Kahverengi, siyah ve kırmızı renklerden oluşan resimler, aşıboyası ve toz hâline Kahverengi, siyah ve kırmızı renklerden oluşan resimler, aşıboyası ve toz hâline getirilmiş minerallere yağ katılarak elde edilen boyalarla yapılmıştır. getirilmiş minerallere yağ katılarak elde edilen boyalarla yapılmıştır.
FenikeFenike
Orhon
Mısır: HiyeroglifMısır: Hiyeroglif
2-b)Saymaca-Uzlaşımsal Göstergeler:2-b)Saymaca-Uzlaşımsal Göstergeler:2-b-1) Dilsel Göstergeler:2-b-1) Dilsel Göstergeler:
-”Masa” (Türk)-”Masa” (Türk)
-”la table” (Fransız)-”la table” (Fransız)
- “Table” (İngiliz)- “Table” (İngiliz)
DİL GÖSTERGESİNİN ÖZELLİKLERİ:DİL GÖSTERGESİNİN ÖZELLİKLERİ:
Gösteren / Gösterilen İlişkisiGösteren / Gösterilen İlişkisi UzlaşımsallıkUzlaşımsallık Saymaca ve nedensiz (Buyruntusal)Saymaca ve nedensiz (Buyruntusal) İkincil nedenlilikİkincil nedenlilik Çizgisellik ve Ayrıklık (Kesintililik)Çizgisellik ve Ayrıklık (Kesintililik) ArdışıklıkArdışıklık
Toplumsal nitelikli yapay göstergelerden,Toplumsal nitelikli yapay göstergelerden, Uzlaşımsal, Uzlaşımsal, saymaca nitelikli,saymaca nitelikli, özü bakımından dilsel seslerin anlıkta bıraktığı iz özü bakımından dilsel seslerin anlıkta bıraktığı iz
olan işitim imgesiyle, bir kavramın, sesçil bir olan işitim imgesiyle, bir kavramın, sesçil bir anlatımla bir içeriğin, bir başka deyişle bir gösteren anlatımla bir içeriğin, bir başka deyişle bir gösteren ile gösterilenin birleşiminden oluşan iki yönlü bir ile gösterilenin birleşiminden oluşan iki yönlü bir bütündür. bütündür.
ÖÖrrneğin;neğin; ““kapıkapı” (” (bir yerden bir yere girip çıkarken bir yerden bir yere girip çıkarken içinden geçileniçinden geçilen, , açılıp kapanma düzeneği olan açılıp kapanma düzeneği olan araç)araç)
ççeşitli söylenişlerin ortak özelliklerinin oluşturduğu eşitli söylenişlerin ortak özelliklerinin oluşturduğu
/kapı/ işitim imgesinden kuruludur./kapı/ işitim imgesinden kuruludur.
Johannes (Jan) Vermeer- (Hollanda) Johannes (Jan) Vermeer- (Hollanda) İnci Küpeli Kızİnci Küpeli Kız
Resim- Görüntü Gösterge ÖrneğiResim- Görüntü Gösterge Örneği
Yapay Gösterge- Görüntü Gösterge ÖrneğiYapay Gösterge- Görüntü Gösterge Örneği
2-b-2) Dil-Dışı Göstergeler2-b-2) Dil-Dışı GöstergelerSimge (sembol)Simge (sembol)::
Yorumlayan olmasaydı kendisini Yorumlayan olmasaydı kendisini gösterge yapan özelliği yitirecek gösterge yapan özelliği yitirecek olan bir göstergedir.olan bir göstergedir.
İnsanlar arasında uzlaşmaya İnsanlar arasında uzlaşmaya dayanan bir göstergedir. Doğal dayanan bir göstergedir. Doğal dillerdeki sözcükler uzlaşmaya dillerdeki sözcükler uzlaşmaya dayalı birer simgedir.dayalı birer simgedir.
-Terazi figür (beti) adaletin simgesi -Terazi figür (beti) adaletin simgesi olduğu gibi, simge ilettiği şeye doğal olduğu gibi, simge ilettiği şeye doğal bir bağıntıyla değil, saymaca- bir bir bağıntıyla değil, saymaca- bir bağıntıyla ulaştırması bakımından, bağıntıyla ulaştırması bakımından, rastlantısal, keyfi bir özellik taşır.rastlantısal, keyfi bir özellik taşır.
Örneğin Kılıç Örneğin Kılıç gerçeğin simgesigerçeğin simgesi
Gül Gül güzelliğin simgesigüzelliğin simgesi
Venüs Venüs güzelliğin simgesigüzelliğin simgesi
Aslan Aslan gücün simgesigücün simgesi
““Kedi” ve Çağrışımları (Dilsel)Kedi” ve Çağrışımları (Dilsel)
““Kedi” Kedi” → → ““Kedigillerden, köpek Kedigillerden, köpek dişleri iyi gelişmiş, dişleri iyi gelişmiş, kasları çevik ve kasları çevik ve kuvvetli evcil, küçük kuvvetli evcil, küçük memeli hayvan(Felis memeli hayvan(Felis domesticus):domesticus):
"Evcil kedi. Ankara "Evcil kedi. Ankara kedisi. Van kedisi.“ kedisi. Van kedisi.“ (TDK) (TDK) . .
““Kedi” ve Çağrışımları (Görsel)Kedi” ve Çağrışımları (Görsel)
Théophile Steinlen, Théophile Steinlen,
