GÜRÜLTÜNÜN İŞİTME DIŞI ETKİLERİ

AYŞE ÖZTÜRK,MD, MsC, PhD

ÇSGB, İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi ,İzmir Bölge Laboratuarı.

AMAÇ

Gürültünün işitme dışındaki sağlık etkilerinin neler olduğu,bilimsel kanıtlar, sağlık etkilerinin mekanizmaları konusunda bilgi vermek.

ÖĞRENİM HEDEFLERİ

• Dünya Sağlık Örgütü’nün(DSÖ) gürültüyle ilgili

saptamaları ve gürültü sorununa yaklaşımını bilme

• Gürültünün işitme dışı etkilerini sayabilme,

• Gürültü dışı sağlık etkilerinin mekanizmalarının

anlaşılması hedeflenmektedir.

Dünyada GBİK

• Avrupa ülkelerinde çalışanların %7’sinde işten

kaynaklanan işitme bozuklukları olduğu saptanmıştır.

• Çeşitli bölgelerde ve gelişmekte olan ülkelerde %7-21

arasında değişen aralıkta olduğu belirtilmektedir .

• Gelişmiş ülkelerde gürültü için hesaplanan harcama ülke milli gelirinin % 0.2-2 si kadardır.

Türkiye’de GBİK

İSGÜM’ ün 2000 yılında 1927 işyerinde yapılan çalışmada % 21.8.

İSGÜM İzmir’de 2000-2001 yıllarında 76 işyerlerinde 813 kişiyi

kapsayan bir çalışmada % 17.3,

İSGÜM İzmir ve DEÜ Halk Sağlığı ABD 2004’te döküm işkolunda

392 çalışanı kapsayan çalışmada %23.4 saptanmıştır.

2009 SGK verilerine göre 429 Meslek hastalığı saptanmış ve

bunlardan sadece 5’i GBİK tanısı almıştır.

Yine Sağlık Bakanlığı Meslek hastalıkları hastanesi 2008 yılı

verilerine göre kesin Meslek hastalığı tanısı alanların %11’inin GBİK

olduğu saptanmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü’nün(DSÖ) gürültüyle ilgili saptamaları

ve gürültü sorununa yaklaşımı

• Gürültü işte , evde, okulda ve dinlenme zamanlarında insanların günlük aktivitelerini ve sağlığını bozan

ciddi bir tehlikedir.

• Sadece trafik gürültüsü her üç Avrupalıdan birini,

gece gürültüsüyle karşılaşma her 5 Avrupalıdan birini etkilemektedir.

• DSÖ Avrupa ülkelerinde çocuklar için sağlık ve çevre eylem planında okulda ve evde zararlı gürültüden korunma hedeflemektedir.

• 2002 AB direktifi maruz kalımı azaltmak ve kontrol etmek için eylem planı gerekliliğini kabul etmiştir.

• 2009’da Avrupa için gece gürültüsü rehberihazırlanmıştır.

DSÖ’nün gürültü için eylem planının amacı

• Özel duyarlı grupların gereksinimlerini belirleme,

• Gürültünün sağlık etkileri konusunda kanıtların gözden

geçirilmesi,

• DSÖ’ nün diğer programlarıyla iletişim kurarak gürültü

ve sağlık için rehber hazırlama ,

• Sağlık etkileri için doz-yanıt ilişkisi analizleri,

• Uyku bozuklukları ve kardiyovasküler problemlerde

gürültüye maruz kalımın araştırılmasını kapsamaktadır.

Tablo-1 Gürültünün sağlık sonuçları ve çalışmaya etkisi

Fizyolojik Psikolojik İşle ilgili

sonuçlar

İşitme kaybı

Hipertansiyon

Kalp hastalıkları

Ülser

Kolit

Başağrısı

Diyabet

Stres

Uykusuzluk

İrritasyon/Sıkıntı

Konsantrasyon

Kaybı

Moral bozukluğu

Öğrenme güçlüğü

Zihinsel yorgunluk

Korku

Absentizm

Konuşmada

engellenme

Anlaşmada zorluk

Üretkenlikte azalma

İş başarısında

azalma

Karamsarlık

Etki Bilimsel

kanıt

Çalışmanın

yapıldığı yer

(A) süre Gürltü

ölçümü

İşitme kaybı yeterli İş

Çev,eğlen.Yeri

Ham.kadınlar

75

70

<85

Mes.maruz

Leq 24 saat

Mes.maruz

İçerde

Sıkıntı yeterli İş,ofis

Endü. Çev.

Çevre

<55

<85

42

Mes.maruz

Mes.maruz

Ldn

İçerde

İçerde

Dışarı

Hipertansiyon yeterli Meslek,end.

Çev.yol

Hava traf

<85

70

70

Mes.maruz

dB(A)leq 06-22sa

dB(A)leq 06-22sa

İçerde

Dışarı

Dışarı

İskemik kalp

hastalığı

yeterli Çev.yol

Hava traf

70

70

dB(A)leq 06-22sa Dışarı

Dışarı

Uyku

boz,değişiklikl

er

Uyku paterni

Uyanıklılık

Subjektif uyku

kalitesi

Kalp hızı

Ertesi gün mizaç

Yeterli

Yeterli

Yeterli

Yeterli

yeterli

Uyku

Uyku

Uyku

Uyku

Uyku

60

40

40

<60

İçerde

Dışarı

İçerde

Dışarı

Tablo-2 Gürültü maruziyetinin uzun süreli etkileriyle ilgili yapılan bilimsel çalışmalar

Kaynak:’Effect of noise on health’Health Council of the Netherlands,Noise/News İnternational September. 1996(4

Performans Yeterli

Sınırlı

Okul

İş,çeveresel

70 Dışarı

İmmün etkiler Sınırlı İş,çev

Biyokimyasal

etkiler

Sınırlı İş, çevr

Doğum ağırlığı Sınırlı İş, Hava traf

Ruhsal

bozukluklar

Sınırlı Hava trafik

Absentizm oranı Sınırlı İş

Ofis

Psiko-sosyal iyilik Sınırlı Çevre

Konjenital etkiler Yetersiz İş, çev

Tablo-2 Gürültü maruziyetinin uzun süreli etkileriyle ilgili yapılan bilimsel

çalışmalar

Kaynak:’Effect of noise on health’Health Council of the Netherlands,Noise/News İnternational September. 1996(4

Gürültünü psikolojik etkileri

• Uyku fazlarında bozulma ve uykusuzluk.

• Sıkıntı hissi(hoşa gitmeyen ses)

• Hareketliliği artırma ve dikkati dağıtma etkisi ve ,

dikkati toplama çabasında artışa ….sinirlilik,

• Çevredeki gürültü algısı kişisel duyarlılığa bağlı

olarak kişide kontrolsüzlük ve hafızada

zayıflamaya neden olur.

Gürültünü psikolojik etkileri

• Konuşmanın maskelenmesi ve iletişimin bozulması, sıkıntı hissi

………………………………………………….

iletişim ve anlaşmada zorluk ………………………………………………………………………..

işten ve gürültülü çevreden kaçma isteği

……………………………….

absentizm, üretkenlikte ve iş başarısında azalma,

Uykusuzluk&Stres

Subjektif yanıt

*Hoşnutsuzluk

*sıkıntı

*rahatsızlık

Sağlık etkileri

*Akıl sağlığı

*kalp hızı

*Kan basıncı

*Yorgunluk,bitkinlik

*küçük kazalar

*Sindirim sitemi etkileri

Yanıt değiştiriciler

Gürültü kaynaklarına

karşı tutum.Diğer faktörler

*Diğer stresler

*genetik

*sosyal destek

*egzersiz

*diğer risk faktörleri

(Sigara, alkol vb)

Ses/Gürültü

kaynak: gürültünün sağlık etkileri üzerine gürültünün subjektif reaksiyonlarının etkisinden adape edilmiştir.R.F.S Job,Enviromental

Ġnternational,1996.

Gürültü, toplumsal reaksiyon, sağlık belirleyicileri ve sağlık etkileri arasındaki ilişki için bir model

Gürültü ve stres-reaksiyon modeli

a-Sıkıntı

b-Kardiyovasküler hastalık

(Hipertansiyon, Arteriosklerozis, iskemik kalp hastalıkları, )

c-Uyku bozuklukları

(uyanma, uyku periyotlarında değişiklik, hormonal düzeylerde değişiklik, uyanıklık)

d-İmmün etkiler (kortizol salınımı, bağışıklık sisteminin baskılanması)

e-Biyokimyasal etkiler

(hiperglisemi, Hiperlipidemi)

f-Üremeye etkileri

(düşük doğum ağırlıklı bebek?????)

g-Performansa etkileri

(tetikte olma duygusu, heyecan, dikkatte azalma)

Duyarlı gruplar:Yaşlılar, körler, fetüs, genç çocuk, akıl sağlığı bozuk olanlar.

Kortizol Hormonunun Etkileri.

• Kan şekerini artırır.

• Protein yıkımını artırır.

• Glikoz yıkımını engeller.

• Yağ ve proteinden glikoz yapımını artırır.

• Stres önler.

Sempatik sistemin etkileri

•Adrenalin (epinefrin, E)

•Kalp aktivitesini artırma

•Metabolizmayı artırma

•Bronşiollerde genişleme

•Noradrenalin (norepinefrin, NE)

•Damarların daraltılması

•Kan basıncının artırır

Gürültüyle karşılaşma(gürültü düzeyi)

doğrudan Dolaylı yolla

İşitme kaybıEtkinliklerde, uykuda ve

iletişimde engellenme

Zihinsel ve duygusal yanıt

Stres yanıtı

Fizyolojik stres yanıtları

Otonom sinir sitemi(adrenal medulla(adrenalin)

-Endokrin sistem(hipofiz(ACTH) , adrenal bezler(kortizol))

*Kan basıncı, *kan lipitleri, *kan viskozitesi, *Kardiak atım,

*kan glikozu, *Kan pıhtılaşma faktörleri

Ortaya çıkan bozukluklar

Kardiyo vasküler hastalıklar

*Hipertansiyon,*Arteriosklerozis, * İskemik kalp hastalığı

SIKINTI

Kaynak:Babisch, 2002, WHO,Night Noise Guidelines for Europe

4 Haziran 2010 CUMA

Resmî Gazete

Sayı : 27601

YÖNETMELĠK

Çevre ve Orman Bakanlığından:

ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDiRiLMESi VE

YÖNETiMi YÖNETMELiĞi

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu kişilerin

huzur ve sükûnunun, beden ve ruh sağlığının bozulmaması için gerekli tedbirlerin

alınmasını sağlamak ve kademeli olarak uygulamaya konulmak üzere; değerlendirme

yöntemleri kullanılarak çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin, hazırlanacak gürültü

haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu ile belirlenmesi,

çevresel gürültü ve etkileri hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi, gürültü haritaları,

akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu sonuçları esas alınarak;

özellikle çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkilere

sebep olabileceği ve çevresel gürültü kalitesini korumanın gerekli olduğu yerlerde,

gürültüyü önleme ve azaltmaya yönelik eylem planlarının hazırlanması ve bu planların

uygulanması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.

Kapsam

• MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; özellikle nüfusun yoğun olduğu

alanlarda, parklarda veya yerleşim bölgelerindeki diğer sessiz

alanlarda, açık arazideki sessiz alanlarda, okul, hastane ve diğer

gürültüye hassas alanlar da dahil olmak üzere insanların maruz kaldığı

çevresel gürültüler ile çevresel titreşime yönelik esas ve usulleri

kapsar.

• (2) Bu Yönetmelik kişinin kendisinden dolayı maruz kaldığı gürültüyü, 26 ncı

maddede belirtilen ev faaliyetleri dışındaki gürültüler ile komşuların

oluşturduğu gürültüyü, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu

kapsamındaki işyerlerinde çalışan işçilerin maruz kaldığı gürültüyü, ulaşım

araçlarının iç gürültüsünü ve askeri alanlardaki askeri faaliyetlere bağlı

gürültüyü kapsamaz.

Kullanım Alanı Kapalı Pencere

Leq (dBA)

Açık Pencere

Leq (dBA)

Kullanım alanlarında herhangi bir faaliyet olmadığı

durumlardaki değerler:

Kültürel Tesis Alanları Tiyatro salonları 30 40

Sinema salonları 30 40

Konser salonları 25 35

Konferans salonları 30 40

Sağlık Tesis Alanları Yataklı tedavi kurum ve kuruluşları, dispanser,

poliklinik, bakım ve huzur evleri ve benzeri. 35 45

Dinlenme ve tedavi odaları 25 35

Eğitim Tesisleri Alanları Okullardaki derslikler, özel eğitim tesisleri,

kreşler, laboratuarlar ve benzeri. 35 45

Spor salonu, 55 65

Yemekhane 45 55

Kreşlerdeki yatak odaları 30 40

Tablo-9: Ġç Ortam Gürültü Seviyesi Sınır Değerleri

Turizm Yerleşme

Alanları

Otel, motel, tatil köyü, pansiyon ve benzeri

yatak odası

35 45

Konaklama tesislerindeki restoran 35 45

Sit Alanları Arkeolojik, doğal, kentsel, tarihi ve benzeri. 55 65

Ticari Yapılar Büyük ofis 45 55

Toplantı salonları 35 45

Büyük daktilo veya bilgisayar odaları 50 60

Oyun odaları 60 70

Özel büro (uygulamalı) 45 55

Genel büro (hesap, yazı bölmeleri) 50 60

İş merkezleri, dükkanlar ve benzeri. 60 70

Ticari depolama 60 70

Lokantalar 45 55

Kamu Kurum

Kuruluşları

Ofisler 45 55

Laboratuarlar 45 55

Toplantı salonları 35 45

Bilgisayar odaları 50 60

Spor Alanları Spor salonları ve yüzme havuzları 55 65

Konut Alanları Yatak odaları 35 45

Oturma odaları 45 55

Tablo-9: Ġç Ortam Gürültü Seviyesi Sınır Değerleri

Gürültünün işitme dışı etkilerinden aklınızda

kalanları sayabilir misiniz???

• Dikkatiniz için Teşekkürler

• ayseozturk@csgb.gov.tr