Dr.İbrahim Öztura Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi

Nöroloji Anabilim Dalı

& Dokuz Eylül Üniversite Hastanesi

Uyku Bozuklukları ve Epilepsi İzlem Merkezi

Gündüz(asıl) uyanıklık dönemi boyunca ortaya çıkan uyanıklığı sürdürmede yetersizlik

Uyku-uyanıklık hastalıklarının temel semptomu

Yetersiz uyku ◦ Yetersiz uyku hijyeni, Jet Lag v.s.

Artmış uyku yükü ◦ Narkolepsi, sikadien ritim bozk. v.s.

Bölünmüş uyku ◦ OUAS, RLS, parasomniler, v.s.

◦ Elektrofizyolojik testler

Pupillometri

Uyarılmış potansiyel çalışmaları

Performans testleri( Wilkinson Vigilance Test)

Ambulatuar monitörleme teknikleri

Actigraphy

◦ Multiple Sleep Latency Test(MSLT)

Çoklu uyku başlangıç testi

◦ Maintenance Wakefulness Test(WMT)

Uyanıklığın sürdürülmesi testi

Fizyolojik uykululuk, ◦ Biyolojik uyku yükü ◦ Değerlendirilmesi hastanın uykuya dalma süre/sürelerinin

(uyku latansı) saptanması ile

Manifest(belirgin) uykululuk, ◦ Uykululuğun kişisel davranışlarda değişikliklere neden

olduğu durum ◦ Vijilans testlerindeki performans azalması ya da uyanıklığı

sürdürme yetersizliği olarak ortaya çıkar.

İntrospektif(içgözlemsel) uykululuk, ◦ hastanın kendi uykusunu değerlendirmesi ile ortaya konur ◦ uyku anketleri ya da ölçekleri kullanılır

Fizyolojik Manifest(belirgin) İntrospektif(içgözlemsel)

uykululuk uykululuk uykululuk

Çoklu Uyku Uyanıklığı Stanford Uykululuk

Latans Sürdürme Skalası(SSS)

Testi (MSLT) Testi(MWT) Epworth Uykululuk

Skalası(ESS)

Uyku Günlüğü

MSLT öncesi 1-2 haftalık uyku günlüğü istenmeli

Öncesinde 1 gece PSG inceleme yapılmalı

İlaç kullanım şemasının dikkate alınmalı (özellikle diüretik kullanımı)

Deneyimli ve dikkatli bir PSG teknisyeni Uyandıktan 1.5-3 saat sonra başlayan en az 4

test yapılmalı Sessiz, karanlık ve normal sıcaklıkta bir test

odası Alkol ve kafein alımı olmamalı

Santral EEG(C3 yada C4) Oksipital EEG(O1 ya da O2) Horizontal EOG Vertikal EOG Mental/submental EMG EKG Respiratuar akım Laringeal mikrofon

Sırtüstü uzanıp, gevşeme

Gözler 60 sn açık

Gözler 60 sn kapalı( uyanık olarak)

Gözler açık iken; Sola, sağa, sola, sağa ve karşıya bakma

Aşağı, yukarı, aşağı, yukarı ve karşıya bakma

5 kez göz kırpma

Dişleri sıkma ya da esneme

◦ Test öncesi dar giysilerin çıkarılması gerekli

◦ Aralarda uyuklamalar önlenmeli

◦ Test öncesi yarım saat içinde sigara yasak

◦ Hasta 5 dakika önce yatağa alınıp kalibrasyon tekrarlanmalı

◦ ‘Lütfen rahat bir şekilde uzanıp, gözlerinizi kapatın ve uyumaya çalışın’ benzeri bir cümle ile test başlatılmalı

Teknoloji ve yöntem Uykululuk şiddeti açısından 5 nap içermeli

Narkolepsi tanısı için 2 ≥ SOREM

Skorlama ve değerlendirme Rapor, her bir nap başlangıcı, uyku başlangıcı, süresi,

uyku evrelerinin süresi, REM varlığı ve sürelerini içermeli

Uyku başlangıcı, evre 1 dahil herhangi bir uyku evresinin 15 ≥ sn ilk göründüğü sayfa

Uykunun ilk evresi görüldükten sonra 15 dk sürmeli

Herhangi bir nap’te uyku yokluğu, 20 dk alınmalı

MSLT şüpheli narkolepsi hastalarının klinik değerlendirilmesinin bir parçasıdır

MSLT şüpheli idyopatik hipersomnili hastaların klinik değerlendirmesinde yararlı olabilir

MSLT obstruktif uyku-apnenin rutin değerlendirmesinde gerekli değildir

MSLT CPAP ile tedavi edilen obstruktif uyku-apneli hastaların rutin izleminde gerekli değildir

MSLT insomnia, sirkadiyen ritim bozuklukları ve medikal, psikiyatrik ve nörolojik hastalıklara eşlik eden uyku bozukluklarının tedavisinde gerekli değildir

Ilımlı uykululuk Dinlenme ya da çok az dikkat gerektiren

durumlarda ortaya çıkan uykululuk durumu TV seyrederken,

Uzanıp kitap okurken

Yolcu olarak seyahat ederken

Her gün ortaya çıkmayabilir

Sosyal ve mesleksel olarak minimal etkilenme.

MSLT’de ortalama uyku latansı 10-15 dk

Sağlıklı insanlarda da saptanabilir

Orta derecede uykululuk Çok ılımlı fiziksel aktivite ya da orta derecede

dikkat gerektiren durumlarda ortaya çıkan uykululuk durumu

Araba kullanırken

Sinemada, tiyatroda ya da konser dinlerken

Orta derecede sosyal ya da mesleksel etkilenme

MSLT’de ortalama uyku latansı 5-10 dk

( gri zon)

Şiddetli uykululuk ◦ Ilımlı ya da orta düzeyde dikkat gerektiren fiziksel

aktiviteler sırasında ortaya çıkan uykululuk durumu Yemek yerken, birisiyle konuşurken, araba kullanırken,

yürürken

Sosyal ve mesleksel aktivitelerde belirgin etkilenme

MSLT’de ortalama uyku latansı 5 dakikanın altında

Patolojik düzeyde uykuluk

Hasta endüstriyel ve motorlu araç kazalarına karşı uyarılmalı.

Normal kontroller 10.5±4.6

OSA hastaları 7.2 ±6.0

İdiyopatik hipersomni 6.2 ±3.0

Katapleksili Narkolepsi 3.1 ±2.9

MWT testinin uygulanması MSLT ile benzerlik gösterir

Temel farklılık ise test için verilen mesajdadır. ◦ Hastaya test esnasında ‘uyanık kalmaya çalışması’

söylenir. Amaç kişinin uykululuğuna yenilmemesidir.

◦ Laboratuar koşulları kişilerin uyarılardan yoksun bir çevrede pasif ve sakin bir durumda iken uykuya dalmasına benzerlik taşımaktadır.

◦ MWT testinde kişinin uyanık kalmaya çalışması dışında başka bir aktivite yoktur.

MSLT ve MWT uyku latanslarının karşılaştırıldığı çalışmalarda kişilerin uyanık kalmaya çalışmaları nedeniyle latansların daha uzun olduğu saptanmıştır

Dört test ile MWT 40 dakika protokolü önerilmektedir. ◦ MWT iki saatlik aralarla ve ilk test hasta

uyandıktan 1.5 – 3 saat sonra başlamalıdır. ◦ Genellikle ilk test başlangıcı sabah 09:00 ile

10:00 arasında olmaktadır.

MWT öncesi PSG incelemesine klinik koşullara göre hekim tarafından karar verilmelidir.

MWT testi öncesi uyku günlüğünün kullanılması konusunda bir konsensus bulunmamaktadır.

Oda maksimal düzeyde aydınlatılmış olmalıdır.

Işık kaynağı hastanın başının arkasında görme alanının dışında olmalıdır.

Oda ısısı uygun düzeyde olmalıdır. Hasta yatakta oturmalıdır. Baş ve gövdesi arkaya yaslanmış durumda

rahat pozisyonda olmalıdır.

MWT testi öncesi ve esnasında sigara, kafein ve diğer ilaçların kullanımı doktor tarafından düzenlenmelidir.

◦ Testten bir saat önce hafif bir kahvaltı önerilmektedir, ◦Öğle yemeği 2. testin bitiminden sonra olmalıdır.

Uyku teknisyeni uyguladığı test konusunda deneyimli olmalıdır.

MSLT benzeri montaj Her çalışma öncesi hasta tuvalet ve diğer

ihtiyaçlarının varlığı açısından sorgulanmalı ve giderilmelidir.

Her test öncesi biyokalibrasyon tekrarlanmalıdır

Her test öncesi hastaya ‘lütfen oturur durumda ve mümkün olduğunca uyanık kalmaya çalışın, karşıya doğru bakın ve ışığa direkt bakmayın’ cümlesi tekrarlanmalıdır. ◦Hasta uyanık kalmak için ekstra çaba içinde olmamalıdır.

Uyku başlangıcı olarak, 30 saniyelik bir epokun 15 saniyeden uzun uyku evresinin saptandığı yer olarak kabul edilir.

Eğer uyku görülmezse, 40 dakika sonra test sonlandırılır. Ardı ardına 3 epok evre I uyku yada diğer uyku evrelerinden bir epok görülmesinden sonra test sonlandırılır.

8 dakika altı patolojik

8-40 dakika arası sonuçların değeri belirsiz

Gönüllülerde ◦ 40 dk’lık teknikte 30.4 dakika

1- Epworth Sleepiness Scale(ESS)

2- Stanford Sleepiness Scale(SSS)

3- Sleep/Wake Activity Inventory (SWAI)

4- Karolinska Scale

5- Ullinina Scale

0-8 Normal

9-12 Hafif uykululuk

13-16 Orta derecede uykululuk

16 üstü İleri derecede uykululuk

Tanı Epworth Score Aralık

Normal kontrol 5.9±2.2 2-10

Basit horlama 6.5 ±3.0 0-11

OUAS 11.7 ±4.6 4-23

Narkolepsi 17.5 ±3.5 13-23

İdi.hipersomni 17.9 ±3.1 12-24

İnsomni 2.2 ±2.0 0-6

PLM 9.2 ±4.0 2-16