GBEKL LTEPEI Klaus Sc chmidtin Gbekli Tepe adl kit tabnn sun nusunu ger ekletiren Mehmet zdoan, Gbekli Tepeye, g gnmzn gerekleri ni yanstan ve ortaya karlan e n n eserlerin grkemine pek ya akan sunu usunda unlar syl yor: Son 1015 yl iinde a arkeolojide, devrim saylabi ilecek kada nemli gelimeler olmutur bunlar yalnzca g ar r r; grkemli ve gzel v buluntu ularlasnrl deildir.D ncesiste emimizde,g gemiebak kamzda akklde iiklikler yapacak kadar n k nemli olan bu sonula ylesine yenilikler iermektediir ki, bunla ar i arn tam olarak a alglanmas ve insanln gemi iyle ilgilene enlere aktarlmas iin herhalde uzun bir n sreger rekecektir. .1[1]

Gb bekliTepet temenosala annn,evre eNeolitikye erleimlerin negrecor rafidurumu u:1= ay n;2=Nev valiori;3=GbekliTep pe;4=Grc ctepe;5=T TellAbr;6=T TellQarame el;7= M Mureybet;8= =JerfelAhm mar.(thene eosr.egloos.com/53411 14).Uyarlam ma.(Ar.Hrt.). zdoann,amzndeilamagnm ngelecein arkeolojikd deerlerine ebirebir zveyakn aklk k kazandran bu szlerine katlma amak mmkn deil. Gbekli Te epe, dier pek ok

artc bilgilere kaynak olu uturan Ant yerleim tik mlerin yannda, bu y yndeki en nemli yerleke emerkezler rindenbirinirnekleme ektedir.Bukapsamdakitabby kbirilgiyleokuyup, ayrntla saptayabilmek zere, resimle ar erde yer ala eserler zerinde, u an uzun uzady izim ya almalar gerekl letirdik. T bunlarn sonucund ok ilgi ekici, hat artc verilere m n da, tta ulatm mzncelik klebelirtmemizgerekiy yor.

Gbe ekliTepekaz zalanndan ngenelgr nm. (www.geo o.de/.../gesc chichte/558 864.html?t= =img&p=1). Scmidtin daha kitabnn ba alangcnda Avrupal a, larn tabiriyle ex o oriente lux= Kltr = Douda gelir s an zn kulla anmas, G bekli Tepeden elde edilen veri lerin, Batl larn bu yndeki ikukularn narttrdn ngsterme ektenbaka abiranlam tamyoro olmaldr.2[2]Uzak Douda Bali adas a snda bulun ve Pith nan hekanthropu VIII olar nitelene Sangiran 17nin us rak en n (Cava a adamHom erectus) metodu mo ) una gre, nce 800 bnye ta arihlenmesiy yle, son aratrm malarn ard dndan bir yanllk y yapld ne srlerek yann 1.7 my. olarak saptand dnnaklanmas,metodundao oldukane emliboyutlardakihata alarnoluabildiine iaretet tmektedir.Yazarn,skskbumet todungven nilirliihakk kndakisyl emlerineekolarak, GbekliTepeiinb belirlenenta arihzerine e,olaslkla abelkiyineksabirsre resonradz zeltilmek durumu unda olabili irler ifades bize gr eserlerin tarihlendir si, re rildii 10 bin konu 0. usundaki kukulardilegetirmektedir.

Gbe ekliTepede, e,2004ylna akadarorta ayakarla anyapplankareleri(Sc chmidt,K.,2 2007). Saptana bu kuk an kular erev vesinde, Sc chmidtin hakl olduu sylem h unu memiz olasdr. Zira yazarndadeindi igibi,Pleis stosenin(2 my.10bny.)veErk kenHolosen nin(yaklakolarak den itibar ren)hemen balarna yaplan tarihlemede, ge tarihe d n g doru bir deiimin 10 bny olabilec cei anlalm maktadr. Gbeklinin en eski nc taba G akasnda sa aptanan mimarinin Antik Msr kltr birden ortaya km mad, evrim geirdiklleri ak ola bu eserlerin, tpk A an r r n erektii orta adadr. Dola aysyla bu evrim, Mez zopotamya deil, y gibi, bir gemiinin olmas ge dnyann bir bak blgesini iaret ediy olabilir. Eserlerin incelenmes sonrasnd tepit ka yor si da, semboller v bu sembollerin biz gnderdii blgeler ve zi rdeki anlam mlaryla birl likte, bu edilen s kltrn nkkeninit tekrarvege ereedaha ayaknbirekildedee erlendirmem mizolasdr. . Yazar y yaptnn ba alarnda, Kenneth Pe K earson ve Patricia Ca annorun D Dorak Olay isimli y eserinin giriinde y alan, n n yer ngilizlerin b olou Sir Mo ortimer Wh heelerin ksa ve z yk arkeo olarak n niteledii bir szne yer vermi. Wheeler ifadesinde diyor: Arkeoloji bir bilim y yle deil, b kan davasdr.3[3 Yazarn bu szn Schmidt tarafndan yanl an bir 3] n t n nlalm olabilec ceini, bu s szn heme ardndan atalhy hafiri James Mella en n, yk aarta ait bir olaya b deinmesinden an nlyoruz. Wheelerin, kan davas derken 5. bind Uzak Do W s de oudaki ga ki T y Ordostan SiKiang kadark blgede yerleik Trklerle, yine ayn dnemde Yunnan Eyaletin yerleik bugnk Yunanllar arasnda yaklak 600 yldr s nde y 00 ren ekim melerden

haberda arolduuve ebuolaykastettiika nsndayz.4 4[4]Gnm mzde,ussa ahibiRusveolduka aznlkta akalanbaz Batlbilim madamlard dnda,Do ukltrnekargiri ilenKandavasn, Yunank kiiliindesembolizeedenAvrupa aveAmerik kalbilimad damlar,ge lenekselha alegelen tutumla arnhalend deitirmid deillerdir. iTepeeserl leriveyakn ncivarylak karlatrm ma Gbekli Yazarn, kitabnn giri ksm , nda Gbek Tepenin metodu kli n una gre y yaplan 10000e tarihlen nmesihakknda,karlatrmalana alizlerindeyeraldaklamalarn nnuzunlu udikkat ekicidir.5[5] Tm karlatrm rnek ler dorultusunda, G mal bekli Tepe enin N dneme tarihlen ndiianlalm maktadr.6[ [6] Schmidt atalhy t, ykte orta aya karlm hayvan kemiklerinden, bur sakinler m n ra rinin hi kukusu uz, ekonom milerinde byk ro oynayan evcilletirilmi bo a besled ol n diklerinin anlaldnadeiniyor.

CYapsnngenelpla an;2=Yapnnrekonstrksiyonund dangrn m:a= 1.GbekliTepe Drom mos;b=ev vrekorumaduvar;c=D Dkoridor;d=Tbiim mlitalarn ikincidko oridor dayan nmaduvarla ar;e=Tepe eeimleri,o ortamekan evreleyen nduvarlara dayalTf formlu dikilitalarauyu umludikilita alar;f=By ykolaslkl la,ortamek kanakadar uzananhat tllarla str rtlolabile ecekikinciko oridor;g=O Ortamekanevreleyen niduvar;h h=duvara adayal,

eim mlerifkor ridorunund duvardik kilitalarna auyumluTbiimlidik kilitalar;= =st kubb bebenzeribirrtyesa ahipolabilec cekortame ekan;j=Hatllaradayallkubbeyita am olabil lecek,byk kboyutlard dakimerkeziidikilitalar;3=CYa apsnndo udanveya aklak 45lik kadanba aktakigr nm;4=A Aynyapnn ntopraksev viyesindenv vegneydoudan gr nm;5=Yinetoprak kseviyesinde envebaty ynndeng rnm;6 6=CYaps snn g gneydoud dan,yaklak k25likadanbakta akigrnm m(Atalay,,Y.,Ar.iz.).

Gn mzdeTibe etkzveyayakdeniilenTylkotuz(buka, kotas,kuta as,hotaz,ho otoz). a.(upload.w wikimedia.or rg/wikipedi ia/commons/thumb/.. .). b.YakBritannicaConcise:(concise. .britannica.c com/ebc/ar rticle93830 062/yak18k). n se, vanlarn da sembol dnyasnda kendilerine bir yer a e Bundan daha artc olan is bu hayv drdiyorya azar.Dahas sonraise yledevamediyor:D Duvarresiml lerindeki bulamamolmasd oksay dahayvan sahnesinde eiseevcilb boadeil, tamaksine yabank z(Aureoch hs),yani yabani boa (Bos taurus prim migenius) re esmedilmit Acaba gerekten tir. g atalhyk sakinleri ediletirdiler?diyesor ruyor.7[7]B Bizkendi sadece avladklarhayvanlarmsanatsa lolarakebe paymz her tr k za, kutsamann mutlak bi r nedene dayandna inanyoruz nsanlar herhangi n d z. h bir olay olmakszn ve durduk yerde u kutsal de y n k u ildir, hadi bunu kutsa yapalm diye bir al dnce iinde ola e amazlar, ol lmamlardr da. Bize gre bu hayvan, Uza Dounun kutsal ak sayd Tyl kotuz, yani Ya kzd ak r.8[8] Ona bu sfat getiren olay ise, 40 g y 0003500 an K yllar arasnda blgede olua Marduk (Apollon Karneios, X gezegeni) gezegeninin dnya erine srtnerek gem mesi srasn nda meyda ana gelen karni ola aydr. Bu srada s atmosfe Moolis standa Yen nMen ve Datong blg D gelerinde tetiklenen volkan psk t v krklerine karan e hampetrol;Sarde enizveKuze eyindeniz zindeoluanlamar;de epremlerle birlikteMarduktan koparak alev topla halinde yeryzne kor halinde den ka parala r (Apollon kl k ar aya un oklar), blgede ya aayan mut insanlar hayatlar allak bu tlu rn rn ullak etmit Bu srada, gerek ti. o v kran lama iinde ar kaynar hale gelmi HoangHo (Sar neh ir) rma ve gerekse denizde f

kalp ak kntya srklenmi Tyl kotuz T zun9[9] y z, aclar iinde kv ranmaktadr.10[10] Bann etrafndak tyleri, petroln e ki etkisiyle pa aralar halinde topla anm ve ylankavi y kvrmla aradnm mtr.Anad doluYunan nmitoslarndaGorgoo olarakadlan ndrlanyz zbiemi, Tyl k kotuzun b halinde baka bir ey deildir. Bu nedenle, yaban kznn bu en atalh ykteki kutsallnn nedeni, M Marduk ol lay dnda bundan baka bir anlam a r tamam maktadr.

Homo oerectusfo osilkalntlar rnn,2006 ylitibariylednyadak kiyaylm.B Bunlarnara asnda yalnzcaBoxgrove edekibuluntularn,Hom moheidelbe ergensiseai itolduuko onusutartmaldr. H Haritada,AsyadaKafk kaslarveAn nadoludahil16;11[11] Afrikada1 0;Arabistan yarma adasnda1;Avrupada5adetHom moerectusf fosilininsap ptandanllalyor.Busaysal mdilikdeol lsaHomoer rectusunas slkaynan naiaretetm mektedir. tablo,im (www w.athenapub b.com/13in trohe.htm).(Hrt.Atalay,Y.).Uya rlama. og rich Schoop Die Ge p, eburt des Hephaistos H Hephaistos sun Doum adl mu Arkeolo UlfDietr eserinde, n Asy yada erke dnem bakr bu en uluntularnn olduu yerleri bir araya n .12[12] Schmidt aynnn, gnmzd hl iletilmekte olan Ergani bakr de toplam kaynaklar nedeniy saf bak yle, krdan (mala ahitbakr filizi) yaplm aletlerle dolu oldu ma unu, bu nedenle edebumerkezinmadenkullanm mndabelirleyicibirroloynadnsylyor.S Safbakr ve altn ergitilme ve meta filizlerini n ilenmes teknii n Asyada ilk kez 5. binde nn esi al si 5

ortaya km. Bu nedenle Schmidt, He S elen ana ta anras Here, ya da o onun dou udaki bir benzerinin, kk Hephaisto k osu dnya aya getirmek iin bir rka bin y daha beklemek yl durumu undakalacanifadeediyor. Oysa, d demir filizin ilk kefed ve onu ham duru ni den u umundayken, akmak tayla ilk ilemesi srasnda atei de bulan, Moolistan da 1.8 myde ya aam Cho adamdr (Homo ou r s).13[13]Fo osilleriAme rikayagt rlrkeny yoldakaybo olduuiddia aolunan erectus pekinensis bu adam tarafl olduu a olan 700 bnyye ta mn, k 0 arihlenmi buluntusu, yukarda deinilen d Arkeolojibirbilim mdeil,birk kandavasd drsznn nakkant tdr.Enge 40003500lere tarihled diimizBy ktufanna ardndanAf rikadaKlim manjaroda navaranN Nuhveoullarndan olannesillerinyay ldNilky ylarndaya ayanlarn, demirfilizin ndenyaptk klaraletleri i(saban) kulland klarnbiliy yoruz.Coleagre,Avr rupallarbundanyzler rceylnce esinde,cesa aretedip deAfrik kannilerin nekadarilk kgittiklerind de,buradak kiyerliahaliyiokilkelbirekonom miiinde veayne enChouada amgibi,ha am(filizhallindeki)dem mirdenyaplmaletler rikullanrd durumda bulmular.14[14]

sifikteCook kadasndak kibirlagn de,zmrt(emerald)g grnm. GneyPas (www.aiitutakifishin ng.com/). bu rikadan km olsayd , Afrika Ho omo erectu uslarnn ya anlarnda da demir d ayet b adet Afr filizinde yaplm aletlerin bulunmas gerekirdi. Ancak b en . yle bir ve eriye imd diye dek ulalma amolduu uortadadr.Dolaysyla a,Batlem mininHepha aistosubek klemesi,Schmidtin dedii g birka bin yl de yz binle gibi il, erce yl ge erektirmitir Uzak Do r. uda bakr filizinin r ergitilip p,kalplarad dklerekb biimlendirillmesiylebro onzeserleryapmnais seilkkez, inde 310027 700e tarihl lenen Majia ayao kltr rnde rastla anmtr.15[15] Bu klltr 24 4001900

arasnda Oijia; 16001400 arasnda Erligang; yine yaklak olarak E a 0 y Erligang kl ltrnn yaylma asyla birlikt ayn d te, nemlerde Wucheng kltrleri takip ediyo or.16[16] Pskren P volkanla ardanovaya aulaanlav vakntlarn nierdiid demirveba akrfilizlerin ni,Chouada amndan buyana aonbinlerc ceylgzlem mlemipre ehistorikata alarmz,filizleriniine akponun biimini aldn grd ukurlardan esinlener n rek, yaptk klar kalplara akttkla ergimi maden ar nnkefiy ylebirlikteM Madenanagemile erdi.Buke if,vahido oannyz binlerce dkm yl Uzak Doulular dikkatle k rn erini ekip, gzlerine soka soka gsterip rettii, do olaysyla onlarab bahettiib birbulutu.

a=Kuze eyAmerikadan,kartal lbalbirKzlderilitote emrnei;b=Nevali oridetotem mdirei olaraka adlandrlan nbuluntununrekonstr ksiyonu. a.(Us.i1. .yimg.com/ us.yimg.com m/i/travel/t tg/lp/1e). b.(Sc chmidt,K.,2 2007). rideki bulun ntulardan b rekonstr bir rksiyonun gerekletiirildii totem direi Yazarn Nevali or (Hayat Aac) hakk kndaki gr rleri, son derece ilgi ekicidir.1 17[17] Terra azzo tabann18[18] da aptaki bir ukurun b bulunup bulunmadn bilmiyoru ama Schmidtin uz, ortasnd uygun ifadesin ndenanlal ldkadary yla,Gbekl iTepedekiTerrazzoY Yapsnnor rtasndadabenzeri birtotemdireinin nbulunduu uvarsaymnnkuvvetl ledesteklen ndiianla lmaktadr.A Asyann Kzlderilileri, Maya, Az ztek ve nka alara kadar yaygn kuzeyinde Sibiryadan Kuzey Amerika K ou ahap, nadir olarak ta i , iliine sahip totemlerin yaylm alanlarnn Pasifik n olan, o okyanus kylarna zel olma dikkat ekicidir.19[19] Nevali orideki b rnekte, ayn bir su a as bu

Kzlderi toteminde grd ili mz ekiilde, en te epede bir kartal bet timi (?)20[ [20] yer almakta adr. Bunun hemen alt n tnda, yzle ters yn eri nlere bakan srt srta dayanm iki kadn n, i motifi, korkudan kollaryla birbirlerine sarlm du b urumdadr. Salarnn birleim yerleriyle y kalahi izalarndaki delikler,es serinbyk kolaslklaa ahapbirdireemont teedilmio olduuna iaret e etmektedir. Buradan aas kopu ve eksiktir. Resmin alt blm ne aplike edilmi, a uk karlklbirbirlerinebakank kboyutta akiikikartaltasviridah hagryoru uz. Eseri, K Kzlderililere ait yandaki totemle karlatracak olursak unlar sa e k, aptamamz olasdr: Kartalm motiflerinin (Pleiades,Y YediKandil liSreyya) enstteye eralmas,b bueserlerde ekiortak noktalaroluturmaktadr.Ancak,rnekt tegrldgibi,geni likkazanm mkanatlar,kartaln gsn oluturan stilize Gorgo ban iki yanna indirilm n nn mitir. Neva ori r ali rneinde saptana ikiz kadn figrlerinin sa k an tlelerinden her biri, henz ak bir ekild ylan n k de kvrmla arna dn memitir.2 21[21] Anc cak, sadak kadnn kulak arka sndan sola doru ki a uzanps soldakifigrnsolkolu uzerinde bangrdmzylanbatasv viri,bizeSchmidtin dakiDikilit kitabnd daRes.45t tekiDikilita 1;Res.90 ta33tebetimlenmiy ylanlarna rgs eklinde betimle hakknd kesin b eki eri da bilgileri ie ermektedir. Dolaysylla, AnadoluYunan mitoslarndaGorgo oadnalacakolankiz zylantanralarndansadakinin,,Amerikad dakiGog, soldakin ise Asy nin yadaki Mo ogok (=Mag gog) fay merkezlerine iaret ett m e tii aktr. Ortada kesien kollar,anlanfaymer rkezlerininP Pasifikokya anusutaban nnda,birbir rlerinedi,yadaiki elin p parmaklarn nn kavu mas sr rasndaki durumuna benzer bir balanty a gsterm mektedir.22[22] Bu sembol da s aha sonrak dnemle ki erde, volka anik lavlar iinde r srklen nenTylk kotuzunyz zndekiac ifadede,Go orgobayla abtnlem mitir.

a=Kuz zeyVietnam mdaherylgeleneksel olarakkutlananCoLoa afestivali,A Aytakvimin negre birinc ciayn616sarasnda akutlanyor. r.Ennde,m maden,taht ta,su,ate vetoprat temsil edenb birbayrakt tanmaktad dr.Festival, l,alnane eitlimzikv vekurbanla arladevame ediyor. Resi imde,volkaniklavlar rnekleyen, zerisarv vekrmzren nklerlessl ejderinte emsili

kukla as;b=Aynf festivaldea arkapanoda a,Gorgoba lTylkotuzbetimin ninnndek krmz amankyafetlifig grler.ns radasolda apkal,sa yumruun nuenesine e(Yakkz )23[23] dayam mnaifkiiy yle,bununs sanda,im manca,kab basakalla arklfigr,h hayalperdesindeki Hacivat tKaragzv veonlarngi iysilerinian msatmakta adr.24[24] Herikisinin netrafndak kikrmz am mankyafetl lifigrlerdik kkatekicid dir.Resimde ekigeleneks selkyafetv veayaklarndaki arkl lar,Etilerin nkyafetleri iylekarlatrnz. Vietna amTravelG GuideFestiv valsintheN North:(www w.vietnam.s sawadee.co m/festnorth.htm 47k). oridekir rneinaltk smnayerle etirilmiik kizkartallarzerinde,b bunlarnaplikeeser Nevali olduun ait bir d na delik iareti gremedik Ancak es k. serin ortas bo ve da airesel ise, aatan yaplm diree bo eklinde geirilere k aplike ed oru e dilmi olabil Kzlderiili totemind kartal lir. de bal, m maymun v cutlu figrn, Mardu k ve Byk tufanda hayatn ka aybetmi bir insan (beyazy yzll,y yadaonunruhu)yerde engkyznedorukaldrrkeng gryoruz. orideki ikizkart tallarnaltb blmndede,olaslk klabenzerib birsahnenin nyeralm olabileceiuzakbir ihtimalolmasagerektir.

RapaNuiadasnda a,KuAdam ma(Tangata aManu)ait tbirdendrit ti.25[25] (www.crystalinks .com/easte erisland.htm ml25k). Schmidt tveekibita arafndan1995ylnda, ,tepeninba atyamacnda,zerind deaslanyadaayya aitolduusanlanb birbetiminbulunduusaptanm.Yazar,hey ykelinpene eleriarasnd dainsan andranbiryzns seilebildiinedeiner rek,eseriinsankafasnkavrayan nkukonu ulusanat

eserlerininfarklbiruygulama asolarakk abuledileb bileceinis ylemektediir.Kollarha ari,sivri burnu i bu hayvan bir ku benzet ile ua tmek mmkndr. B yk olaslkla, yazara kular a hatrlata betimde saptanan bu grnt olabilir. ayet bu he an, e t eykel gere ekten bir ku ise bu u ku,GbekliTepes sakinlerininbalarn,e elleriyadakanatlarar rasnaalpo onlarynlendirerek gede ecekleriyoll largsterenbirkuollmaldr.Yazlkayadak kibenzerbiirbetimde, glerin aslanlar rgibicesare etleyapld n,elvea yaklarkobraylan(W WadjetNajanajaoxiana)26[26] ve akba aba (Nekhb betKei ak kbaba) ek klinde betim mlenmi aslanlarda g ryoruz. 4000 3500l yllar dnldnd bylesi ne uzun ve zorlu de de, v eniz seyaha atlerinin, ge erekten rgibiyrekisteyen,ces saretgerekt tirirbiryolc culukolduu uortadadr . aslanlar

Bizeg greKuada am,topraaveByk tufansonra asyerdeya atanllerin nesongrevinive saygsn ngsterere ek(yadaola aslkla,Rap paNuidekiTangatuMa anununyap ptgibi,d deliklita klt rngitti iyeretam makzereo onuyerdenk kaldrpkoll lararasna alarak)g men ku larnardnd dangetm meyehazrla anyor(Schm midt,K.,200 07). RapaNuiadasnda(Eas sterisland Paskalyaad dalar)dara astlyoruz.B Buradaki Benzeri birklteR devasa (kyklopik) heykellerin varislere intikalinin ardndan ve Perulu kle tac e n u cirlerinin bir ta klt ykse eliyordu. istilsndan ksa b sre nce, burada Ku Adam (Tangat Manu) k ratc tanr Makemak kein yeryz zndeki tem msilcisiymi ve bu Mitosa gre Ku Adam, yar gelenek kselg,son nundakralA Arikiyege mi.Dendriti

a=Ra apaNuiada asnda,Dnyanngbe i(Navelof ftheWorld) )27[27]adlyapda,etr raflar daire eeklindeta aykseltile erleevrili, ortadabykbirtak reveyanla ardadahak kk ndereced boyutla ardakkk kreler.Ta kreler,son zgniilik kleriyledikka atekiyor.E Eserlerin den nizkysnayerletirilm miolmalar dikkatekic cidir.Bulunt tu,tlsmya adainsanveya madd dedebuluna andoast kuvvetola arakalglanm.Bizeg re,gnes sistemindeo oluan doa astgc,y yaniMardu ukveondan nkopanate toplarnn, ,yeryznd deatuk kurlar tem msilediyoro olabilir;28[28]b=YeniZ Zelandadabenzerpekokbuluntu ulardan,G ney adad dakisahilde yeralanbe enzeritak reler. a.(www.ear rthdocumen ntary.com/e easter_islan nd_travel...) ). b.(www.t thunderbolt ts.info/.../080418moer raki.htm). zerindeki Ku Ada betimin grlen sa elin stnde, da iindek siyah ve yuvarlak am nde n, aire ki benek, Gbekli Te epedeki dairesel bet timlerle [De eliklita, Bullaum (Bu B ullaun)ston olan ne] benzerlii nedeniy dikkat ekicidir.29[ yle [29] Bu sem mbol bize, Ku Adam n, elinin hneriyle h duu Deliklita kltr rn, nerel ere kadar tadn aka gste t ermekten baka bir b oluturd anlam t tamamakt tadr. Rapa Nui adasn ndaki yerleim, radyo karbon me etoduna g 700 re 1100 arasna tarih hlendiriliyor Dolaysy eserlerin de en erken bu ta r. yla arihlere ait olduu t maktadr.Oy ysa,adadak kisonkeifle erdenolupDnyanngbei(me erkezi)Navelofthe savlanm world adn alan buluntunu bir ben n un nzerinin, Ye Zelanda eni ada bulun nduu anlalmtr. yla, Rapa N sakinler Nui riyle Yeni Z Zelandann antik halk olan Patu paiarehele (Ta erle Dolays ustalar) bu halk arasndaki balant orta b adadr. Yan ada halknn Rapa N ni Nuiye gelileri iddia olundu ugibi700 1100tarihl leriarasol mamaldr. Adadakibu ukadarokMoaiheyk kellerinin yaplabi ilmesi iin, ok uzun bir zaman s b srecinin ge emesi gere ektii, dolay ysyla ada halknn burayavarnn,AntikPatuPa aiareheve Ethiadass sakinlerininyarattklarLapitaklt trleriyle

Deliklit (Bullaun Stone) kltrlerinde olduu gib en ge 2000100 arasnda olduu, ta n bi, 00 ilerisrlebilirgr nmektedir r.30[30]

babwetay yaplarnnk kubakg rnm;b=Tayapla aragirikap ps. a=BykZimb a.(www.w wayfaring.in nfo/index.php?s=sahar ra+desert). b.(www.travellersworlldwide.com b m/17zimbab bwe/17zi....).

spany yannBaler rikadalarnd danMinork ka(MinorcaMenorca)adasnda,T Taula31[31] ]kutsal alannd dakiAntikm megalitikdikilitalar,ka abailenmi itakuleleranlamnda aTalayot(T Talaiot) olar rakadlandr rlyorlar.32[32]Resimd de,Torralba adenSalorttainaed dilmibirem mber yapdak kievreduv varlarveor rtasndaT bieminde ekidikilita.Taiiliin ninGbekliTepeye grefarklbirtekn niktevedah akabagr nlolma as,dikkat ekicidir. (www.them modernantiiquarian.com/site/9999/torral...)..

Yazar,R RapaNuiad dasnda,a rlklar100 0tonakadarulaanMo oaiheykelle erinintanabilmesi iin 500 0700 kiinin almas gerektiine deiniyor Schmidt bu rnee d e r. b dayanarak, Gbekli Tepede e7muzunl luunda,ya aklak50to onarlnd dakiTbi emlitalardikebilmekiinde benzeri bir saydaki insann organize olduu dncesinin akla get n d tirilebilece ini ileri srmekt tedir. Kend paymza ne Rapa N (Isla de Pascua) ad di Nui das, ne Sto onehenge ve ne de v Gbekli Tepede, yksek arlkl ta ya da heyke a ellerin, tam mamen insa gcyle hareket an ettirildik klerikansn ndadeiliz.Msrtarih izerindekikitaplarylanlCarp picecininba ahsettii ve Piv voted lever machine= Kollu oca engeli olarak adlandrd m r ak makinalarn bu tip n almalarda kullanld kansndayz.33 3[33] Adad anlan Uzun kula da aklar ad olaslkla o makinal larn iki yan alan kollarnn ku na k ulaa benze etilmi olmas nedeniy bu mak yle, kinalarn sahipler rine,makina alarnbizzatkendilerin ne,yadabu unlarkullan nanmakine eustalarnaverilmi bir isim olabilir. K kulaklar ise, makin sa r nalara sahip olamayan sair halka verilmi bir isimdi. p uz nin sal yeri en ge 40003500 aras ndaki By tufan k Kukusu makinen kaynaks yapm y ncesindeMoo olistanveindir.34[34] ]

Uza akDouda, ,Hogshan,Zhaobougo ou,Shandon ng,Yangsha ao,Dawenko kouveLiang gzhu kltrl lerinedayal lTokarlarn n,40003 3500arasn ndakiNuhtu ufannnard dndan,bug gnk Mo olistanve indenhareketletakip pettiklerig yollar:1=OrtaAsya ada,kutsalKem (Kh hem)blges si:a.Kemin nbatsnko oruyanGbe ekliTepenin nKeiakba abas(Msr rda Nekh hbet);b.G bekliTepe ninKobray ylan(Najanajaoxiana aMsrdaW WadjetG bekli Teped deDYaps,D Dikilita33) ).2=Moollistanndo uvegney ydousunda aMoolis standa: a.Asyayabanee i(Hulanon nagerequus shemionus);b.Gbekl liTepedeb birAsyayabaneei tasviri( (GbekliTep pedeDyap ps,Dikilita 21).3=B yktufann nardndang getmekz zorunda kalanTokarlarnyolaktkl larKuzeyKo Kore,Mo olistan,Ord dosveino ovasndan,g gneye

doruhareketlebalayangyollar:a.Gyollarngmenkulararaclylatakip ettiklerini,yeniyaamblgelerine,nlerinekanyksekdalaraarakvardklarntasvir edenbirGbekliTepebetimi(CYaps,Dikilita12).4=in,Vietnam,Kamboya,Tayland, Sumatra,Baliadasyoluyla,DouveBatNusaTenggaraadalararasndakalanKomodo adasnaulaarakyerleenvegrkemliLapita(Lapith?)kltrnkuranTokarlar;a.ok saydakidomuzuylanlKomodoadasnaiareteden,GbekliTepedebulunmudomuz kabartmaldikilita(CYaps,Dikilita12).5=SumatraadasndanBaliadasynndeayrlan kol,buradabirsrekalnmolabilir.GbekliTepeBYapsndakiDikilita6yailenmi srngenkabartmas,buadannnlsrngeniKomododragondanbakabireydeildir. 6=Komodoadasndameydanagelenyenitektonikolaylarnedeniyle,buradarahatedemeyip gyollarnadevamedenveLapitakltrnnmerkezisaylan,YeniKaledonyaadasnn yakndousundakiEthi(yeniad,Mar)adas.7=Ethiadasnaynelenkoldanayrlarak, dahagneyeynelenveYeniZelandayavaranLapitler,buradaPatupaiarehe(Ta inaatlar)adylaanlmlardr;a.MavitilkileriylenlYeniZelandayagndermeyapanbir Gbeklitepedikilitandakitilkikabartmas(BYaps,Dikilita9),b.YeniZelandadaCook danda,tilkikuyruunuandrmasnedeniyleonunadylaadlandrlanTilkibuzulu(Fox Glacier).(Atalay,Y.,Ar.Hrt.). Yazarn Byk ZimbabweGreat Zimbabwe olarak deindii ta yaplar 4001000 arasna tarihlendiriliyor. Buradaki Yerlilerin konutuklar Karanga dilinde simbabwe= ta evler anlamna geliyormu. Kk boylarda kesilmitalardan yaplm bu inaatlarn gizeminden baka,emberyaplardakullanlanbyktalarlabirilintisininolmadaktr.Bunedenle, Schmidtin Simbabwe ta evler mimarisine hangi nedenle deinildiini anlayamadk.35[35] Ancak, Afrikaya gen Nuh, Antik Patupaiareheler36[36] ve Aithler (Ethler= Etiler= Yanklar)37[37]gznnealndnda,yazarnGbekliTepehakkndaverdii10000tarihi dnda, Etiyopyaya (Aithiopia) varan Aithlerin bir blmnn gneye ynelerek Nyasa glnn gney batsnda yerlemi olmalar, pek uzak bir olaslk olmasa gerektir. Byk Zimbabweye bu ynden bakacak olursak, 40003500e tarihlediimiz Byk tufanla bu kltrnarasndakizamanfarknn,yazarndediigibi10000yldeil,enok30002500yllk birfarkoluturduuortadadr.

Et thi(Mar)a adasmerke ezli,Endonez zyaadalarn nayaygnLapitaveYen niZelandad daPatu paiarehe Delik klitakltr rnn20 000500ylla ararasnda aetkinoldu ualanlar: 1=Neolitikdnem Mo oolistanve einkltrl leri;a.Ainu lar(Aino);3 38[38]b.Hy yaonaslar(J (JaponCb rqa= J Japonya),2= Lapita akltrn oluturaca akUzakDo ulugmen nlerin,By ktufanson nras,Malez zyadan Borne eoyageile eri;3,4=La apitallarda anMalezya daayrland dierbirkoll,Sumatrav veBali zerin ndengler rinedevamediyorlar;5 5=Dahason nraPatupaiareheadn nalacakgru up,bir sreiin (?)Komodo oadasna varyor r;6=YeniG Gineyeyerle eenLapita llar;7=Eth hi(Mar)ad dasnayerle eenEtiler;8=Yeni Zela andayayerl leip,keram mikyapmak ktanvazgee enveDeliklitakltr nyaratan nPatu pai iareheler.3 39[39](Atala ay,Y.,ArHrt.).

II.Rams ses(1278 81213),kar rsndakid manlarnynetir,ya adacezalan ndrrkeng rlyor. Ramses sinsanda a,delikliyuv varlaksapo olan,ucuya aygn,ayakk kabekece eieklindetipikbir uvarlakbirukur, Mor riPatusemb bolngr yoruz.40[4 40]Busemb bolnsolst tndeise,yu yaniDeliklitamevcuttur. .Herikisinin ndesolstndeSAh hiyeroglifiy yeralyor.41 1[41] (w www.celticn nz.co.nz/Be s%20&%20 0Thor/Bes&T Taranis.htm m). TenaKo oeMartina adlbirokuyucu,Keri Hulmenin Keltlerleilg gilibiryazs snda,7.b lmden nceki fikirlerine kar kp kukular n ifade ederken y diyor: almala p e yle arnzdan yla, Antik Keltler Ye Zelanda kkenliyd eni a diler. Yorum mlarnz, en erken anladm kadary kkenin Msr kay n ynakl olmas nedeniylle yanl ol lmaldr. Oy yine an ysa nladm ka adaryla, kltrn gelimes Nil nehrinin aa n si, ya doru olan ak ynnde olumutu ur.42[42] Dolays yla, benim naizane kanma g re, kken Etiyopyadr uras a E r. ktr ki, k ltrlerin beiini inAfrikaold duufikrio okdahauyg gundurAntikAfrikal larveYeni Zelanda?.43[43] Yeni Ze elandal Morilerden nce adada yaam olan Patup a o paiareheleriin gz ard edildii anlalan yazda, bilimsel ve erileri Dny arkeolojisi kapsamnda gzde geiren amatr ya en

arkeoloj aratrma ji aclarnn bile, gerek lere daha bir yaknla b tklar anla alyor. Hu ulmenin, Keltleri Yeni Zela in anda kkenli olduklar hakkndaki kans do rudur. Anc cak, okuyuc cusu Koe Martin, Uzak Dou dnda, Mezopotam ve Avru u M mya upaya yaylan kltr k kkeninin, Msrdan M nceEt tiyopyaoldu uukansnd dadahakld dr.Herikis siningzardettiitek key,Tokar rkkenli kltry yayclarnn,Moolis standanin nveYeniZe elandayak kadarolang glerininardndan, Ethi ada asndan kan Etiler ve dier grup e plarn buralardan da g ederek Etiyopyaya gelmi g olmalar rdr. Patup paiarehelerin (Mori lerin atalar) ise, Yen Zelandadan ayrlm ni malarnn ardndanbirksmn nndenizyo oluylaMsr ra,dierbi irkoluniseSumatra,M Malezya,Ka amboya land zerin nden Gne eydou Asy yaya ktkt tan sonra glerine Hindistan, ran ve ve Tayl Anadolu uzerinden ndevamettiklerianlalyor.

Patu upaiarehel lerdenMor rileremiras skalda kolansilah hlar(savas sopalar).So oldan itib baren,Patu, ,Wahaikav vetpkbirk kemanand dranKotiate e.Busilahla ardankemik kve ahapta ankkbo oyutlardaya aplanlar,in nsanaverdi iiganlam mnda,koly yeucuolara akboyna da taklmaktayd. (www.giftsn nz.com/weapons.htm) ).

YeniZelanda(Aotearoa)44[44]KuzeyveGneyadalarveKuzeyadadaTaupoglyleGney adadaTilkibuzulu(Foxglacier).(www.giftsnz.com/weapons.htm).(Atalay,Y.,Ar.Hrt.). imdilik edindiimiz bilgiler kapsamnda, Etiyopya ve Msr kltrlerinde son derece az rastlayabildiimiz Deliklita kltrne ait belgeler, Patupaiarehelerin Gneydou Anadoluya deniz yoluyla gelmediklerine iaret etmektedir. Yani, yukarda anlan yazlarda adlar geenlerden, gerek Keri Hulme ve gerekse Koe Martinin hakl olduklar, ancak tam izlerisaptamken,ortakolabilecekleribirnoktaygzdenkardklaranlalmaktadr. Schmidtin eserler zerindeki yorumlar, zaten kitabnn ieriinde ayrntlaryla yer almaktadr.Bunedenle,konuyuyazarnyorumlarylakarlatrmalolarakveripbirkavram kargaasyaratmaktankandk.Bunedenle,bizegregnmzdenenfazla,yaklak5000 yllkgemiesahipyaplarla,bunlarnierdiikabartmabetimlerdekigerekleri,ayrtrarak elealmaktayararvardr. GbekliTepeYaplar: 2.AYAPISI(YlanlDikilitaYaps) Dikilita A/1:45[45] Kitabnn balang blmlerinde Schmidt yle diyor: Peki bu ta nesneler kimi canlandrmaktadr? Tanrlar m, kt ruhlar m yoksa atalar m?.46[46] Bu szler bize, olaan st bir kltre sahip olduklar ortada olan ortak atalarmza, bir ilkellik yaktrmasgibigeldi.Tabiikiktruhlardeil,amaaslnedentanrlarla,gemiteMarduk ve Byk sel olayna bal felaketlerin tmn bir arada yaam olan, uruna antlar diktikleri atalardr. Gbekli Tepede, talar zerine kaznm sembolleri tek tek incelediimizde,gereiyakalayacamzsansndayz. Bilindiigibi,17Austos1999Adapazardepreminde,gerekyatayvegereksedikeyynlerde gelienfayhatlarnn,ylankavibirhareketoluturduunatankolmutuk.BunedenleMsr, Gbekli Tepe, Etiler ve dier pek ok kltrde, depremlerin tanmlanmas iin sanatlarn

ylan m motifi seimindeki ola anst m kemmel ka ararlarn ta akdir etme emek olas deildir. Ayrca b seenek bu tr ta bu k, asvirleri ku llanm ola tm klt an trlerin, k kendeki bi irliklerini yanstan nortakzel llikleridir.

a.Msr rda,Luxor unbirkakilometreku uzeyindekiD DenderaHat thor47[47] tapnanda aYlanl st telzerindekiylanbeti imleri.Ylan nlar,Gbekl liTepedekiylanlarabe enzerdepre em tasvirlerininilerinehapsedilm miler.Solta arafta,ge endalarve etitreenG Gorgobalar r;sada ise,d depremned deniylesarsntgeiren ntoprakyz zeyinde,yine eylankavib biimdetitr reim ge ireninsanm motifineyer rverilmi;48 8[48]b.Ayn ntapnakta a,elektriklia ampullerola arak yoru umlanandi erbirsahn ne:1=kizylantanralar;2=ler rine,ylanla arnhapsedi ildii muhaf fazalar;3=Djeddirekle eriveyast unlar.Die erbirdeyile e,tanrOsir risinomurg gas;4= Ylan nlarakurbankantay yacakKanb burular;5=kizylanta anralarna,,kanborusunun zerine edizkpoturmu,su unudabulun nanbirMsrl;6=By kolaslkla aDeliklitazerine eller rinikoyarak, k,depremler rden(kizyllanlar)koru unmaydiley yen,kanbo orusununzerine oturm muikiMs rl;49[49]7 7=Kanboru usununbal landadak ktanayer rletirilmiM Msrl kurban n;8=kizyla antanrala aradna,ikiieliyletuttu uubay yukaryakalldrm,bira azsonra ku urbantren ninigerekle etirecekku uyruklubir aman.50[5 50] a.(lovebiigfoot.com/ /?cat=39). b.(www.th heglobaledu ucationproject.org/egy ypt/artic...).. an T bana kadar uzanan ort tadaki oluk (Pasifik k Tan ya yz: T baln altndan b alayp tab okyanus su),bununikiyanndayksekeb bantlarn(As syaAmerikaktalar)o olumasns salam.

kiyanb bantnstk ksmlarnda a,kvrlarak ilerlerbiim mdetasvire edilmibirer rylan(Etilerdekiz ylanlar) tabana d ), doru harek halinde ket eyken grl lyor. Her iki bant, bu unlardan baka bir b betim i ermiyor. O Ortadaki olu ukta, en s stte daha kk boyut ttaki kvrm ylana ne ml eredeyse bitiikv vaziyette,bukezdaha kalnveuz zuncabirylantasviri var.Taband danyukary yadoru uzanan dier bir y ylan, teped deki ylanda daha do an olgun ve uzunca; anca yukarda ikinci ak an greyse dah ksa ve zayfa tasv edilmi. Uzak Douda yaana n Marduk (Apollon ha z vir ylana g Karneio olay hat os) trlandnd sol bant zerindek ylann Mogok, sa b da, t ki banttaki ylann ise Gog fay merkezle y erini sembo olize ettii aka anlalyor. Tasvire gre Pasifikin bu iki e, n noktasn tetiklen nn nmesinden5 51[51] olua ilk etkile oluun iinde ve tarafta yer alan an er, st kk y ylanla gst terilmi. Alttaki ylan n boyutlarndan, tekt tonik felake etin gneye doru iddetin niarttrarak kilerlediia anlatlmaki stenmi.An ncakbusra ada,gneyd dedeolua anbirya da daha ok sayd a daki volkanik faaliyet, kuzeye gre daha zayf olsa da,, bu kez g neyden kuzeye doru ynelmi. Bu merkez, by olaslk Dou in denizinde nemli deprem m kla eki yk riolanYona agunidepre emmerkeziolmaldr. merkezlerindenbir

MsrdaOs sirisinomu urgasolarak kdabilinen nDjeddireinintekniky yaps;b=D Djed a= klerininmim maridekikul llanm.Res simde,birm merdiven,ya adapiramit tbasamakla arnn direk l mleriger ekletiriliyo or:1.Direiindikey(vertical)durumdakikulla anm;2.Yatay (horizontal)po ozisyondakikullanm.( (lovebigfoot t.com/?cat= =39).Uyarla ama.(Ar. iz.).

a=D Dikilita1in nnyz;b b=Ayndikil litanyany yz.(Ar. iz.). Kuzeydo ouyabaka anyz:T formluba lnstb botur.Aa yauzanan nblmde, aznce grd mz Nevali ori totemindeki ikiiz kadn tan nralarn (kiz ylan ta anralar) sa alarnn oluturd duu a bi iimini burada da g rmekteyiz. Birbirlerini zerinde adeta bir yumak in e r oluturu a ekli dnm pek o ylan, bir bek halinde tasvir edilmi. Ylanl a up ine m ok Y betimi, yukar ve aadaki ylan kafala y aryla snrla anan yatay bir erit o oluturmu. stteki 9 mi. zerindeki eritte 8, alttaki eritte ise 9 ylanba tasvir edilm Ancak alttaki yla nbalar z aragirdiim mizde,bazb betimlersap ptadk.Bunlarsoldanb balamak zeresrasy ylayle: ayrntla 1.Olaslklaposby yklbirerke ekba;52[5 52]2.Biray y;3.Tilki;4 4.Ylanba; ;5.Koanb biryaban 6. a a un;53[53] 8 Biri dierlerinden 8. geyii; 6 Olaslkla bir aslan, kurt, ya da bir kpek; 7. Maymu dahab ykolmakzere,drt tadetDelik litabetimi;9.Komaktaolanbir rkz.

YeniZ ZelandaKuz zeyadasndakiTaupog glndeM oritailem meciliinden ngrnm.nsize Maym munadamb betimi. (ww ww.panoram mio.com/ph hoto/27229 980). Biz bu betimleri o olabildiince yanstma altk. ayet sap aya ptamamz d doru ise, Ayrntl fotoraf ekimleri ve izim almala f m aryla daha belirgin biimde o rtaya kona abilecei kansnd dayz.54[54] Betimin altndaki bo alana, Schmidtin benzetmesiyle ayn kanda oldu n k uumuz ko tasviri, Gbekli Tepe sakinlerinin gneye olan gleri sra asnda zer rinde bulun nduklar top praklarn sembol nn, yani Bali adasnn mhr, ya da damgas ekli , inde ilend ii anlalm maktadr. Meralar r,kkve ebykba hayvanlar ylanlad dann,budamgaylaen niyibiimd detemsil edildiin nden kuku yoktur. Bu balamda Bali adas u u a, snda olduklar srada, Asyada h daha l devam eden tekto onik olaylar sembolize eden st r e tteki ylan ann, ko sembolyle temsil a edilmi Baliadasnadoruiler rlerken,onu unasltehd ditettiiakaortadad dr.Byko olaslkla, koun e etraf iki yl lanla sarlm durumd adr. Bu mkemmel anlatm n m a nde apka karp, sanaty yaolanhayranlndile egetirilmem mesimmk ndeildir.

Dikilita 2ninyany yzndeng grnm.(A Ar.iz.). ten her iki yana do kavisli olan T balk, sa a seviyeden tepe i ru o alt Dikilita A/2: stt noktasn doru o na olan bir b lmde kop ve eksiktir. Balk ksmnda herhangi bir tasvir puk b yoktur. Ayak ksm mnda, stte bir kz bunun altnda tilki ve en alt ise turna kuu z, a tta betimle erinigryoruz.Hertasviringer rekletirilm mesindekiamacn,Gb bekliTepelilerinsrf gsteri olsundiye e,yalnzcata aiiliind ekisanatve ehnerlerin niyanstma akolmad,bunlar, belirli b olay ge bir elecek nesil llere aktarm zere yarattklar ortadadr.. Anlatm srasnn, mak s yukardan aaya doru betimlendi anlaly a b i yor. Buna gre; en stteki kz, Moolis standa atalar korumu olan kut tsal Tyl kotuz semboldr. Bu unun altnd daki tilki tasviri, sanki alttak turna ku ki unun zer ine binmi gibidir. Dol laysyla, Ba gnden sonra, ali tanbirinciyzndetasvired dilmiolayllardazarar grenhalkn,turnaku uunutakip pederek Tilkiye(YeniZelanda)kadaryenibirge ezorlandklaranlatlmakistenmi tir.

a=Hon ngshanklt rnde,yeimtandan nyaplmb bireserde,k kaplumbaa a55[55]zer rindeiki Deliklit taststegsterilmi .Kaplumba aasembol nndnya ay,56[56]D Deliklitala arnise

Moo olistandakivolkanlart temsiletti iaktr;b=HoangHormanng gneyinde,H Henan Eyale etindeZhen ngzhoukent tininhemen ndndakiE Erligangkltrnden,o ortadaDelik klita sem mbolnne etrafndaa lm,szge eimsimunt tazamkkdelikler.O Olaslklabu utip alm malar,sonu tayakand dillerininke efineyola molabilir.Zirabiz,bu ukutsaldel liklerin, volk kanazlar nsemboliz zeettiikan nsndayz. zelliklesolsttekiDeliiklitamoti ifini, aa da,YeniZe elandaTaup poglkys sndakiDelik klitabetim mleriylekar latrnz.5 57[57] a.(detail.en n.china.cn/p provide/detail,1001483120.html) ). b.(www.friendsof fjade.org/... ./?currentPage=5).

a:Taup poglkys snda,bandaiektep peliklitata ayanMoriMaymun adamtasvi irininsol taraf fnahakedil lmibetimle er.Bunlarn narasnda,y yuvarlakdaireiindeki noktabeze emeler (Delikli ita),Gbe ekliTepedekilerleolan benzerliin nedeniyledikkatekicid dir;b:Aynyerdeki ma aranniin nde,Patupa aiarehelerd denMorileremiraska aldako olanvekad nlar ta arafndange erekletirile enbirritell:1=genalnlklah apyapnn ortasnadikili totem, ,58[58]2=A Aynyapz zerindeKom modoejderitasviri.3= ststetas sviredilmiDelikli tabe etimleri.4=isuyladoluDeliklita a.5=inde ekllenmiateyanan Deliklita.59[59] (www.flickr.com/ph hotos/tavia1 14999/1000 019485/).

YeniZelandada aCookdan ndakiTilkib buzulundan(FoxGlacie er)genelg rnm.Da larn yama larylabuzu uldameydanagelenm aaralarda ayaayantil lkilervebun nlarnkuyru uklarna benzey yen,buzulun ndaetekle erineuzana ankuyrukbe enzeribiem minedeniyle eTilkibuzul luadn almtr. (www w.heason.n net/Galleries/Andy_Curtis/). Schmidt de de tin indii gibi, turnann b bacaklarndaki insanm diz oluu ms umu, insan nlarn bu kulars sayesindeyo ollaradt kleriinsan bacaklarnbetimleme ektedir;Yen niZelandad dakiTilki Buzulunu (Fox Gla acier) tems eden tilk sil kinin, g edilen yerin Yeni Zelan olduunu; k e nda yerinin ise,tpkYe eniZelanda agibizengin nmeralara sahip,k kveby kbahayvanlaryla nlola anBaliadas s[Heliosun nadas(Gn neadas)]olduununanlatlmak istendiia ktr.Bu ada Hom merosun l lyada adl eserinde, ad e dann nl atal dilli srngeni o s olan Komod ejderi do Comod dor(Komado)DragonnedeniyleT Teiresiasnataladasolaraka andadadr.60[60] Adann dier nl hayvan, Heliosun kutsal inek kleriydi. B ylece blg sakinleri ge inin g yollarnn,Baliadas sYeniZelandadorult tusundaold duunuanla ayabiliyoruz z.

YeniZel landadakib buzulunda nyamacn nauzanank kuyruaben nzetilentilkiikuyruklar.Adada Krmztiilkileryaam maktadr. a.(ww ww.blackbe earhaversa ack.com/.../1396). b.(mainelin neleather.c om/catalog g/index.php p?cPath=1).

a=G bekliTepe edeBYaps nnykntllararasnda aelegeiril lentalevha a(Deliklita a);b= spanya adaMinork kaadasnda akiTorrede enGaumesdikilitaantnnheme engiriindegrlen Delikli ta(Bullau unstone).61 1[61]Buta n,Gbekli iTepedeso oldagrlen nDeliklitalaolan ben nzerliidikka atekicidir.AncakGb bekliTepees serinindaha agelimib biryapvei ilik gster rdii,buned denledeTo orredenGa aumestend dahaerkenb birtariheaiitolmasge erektii ort tadadr.62[62] a.Sc chmidt,K.,2 2007. b.(www.m megalithic.c co.uk/search.php?coun ntry=11...).

Gnm mzde,Tan nrlarnAdas solarakd daanlanBa alide,Odyss seusunarka adalarnn ziyafet ektikle eriHeliosun nbeyazinek klerindenbiiri.Adadakibuhayvanl lar,gnm zdebileh ldaha kut tsalsaylyor rlar. (blog.baliwww.co om/images/ /taro/taro0 02.jpg). Yazar, Dikilita 2nin yeni iden biim mlendirilmesinden bahsederken,, arka y zndeki bukrani iona dein niyor. Buk kranion, Ne evali ori den biline atk ta en arzndaki eritlerle

ereve elenmi. Atk klar aka dikilitan n ksmn gstermek kteymi. Ba ahsi geen atklarn Nevali orideki dikilitalarda grdm atklar olduu aktr.63[63] Bu balam a mz mda, bir rnein D yaps ni snn batda merkezi dikilitan gs bl aki mnde g rdmze benzer e ekildek kibukranion nun,64[64]Ergnehrin de(Smerlerdelmdenizi,MsrdaNun,A Anadolu Yunanm mitoslarnda aAkheronK Katranlneh hir)lamari indecanve erenTylk kotuzutem msilettii veeseri inntarafn ndabetimle enmigle erinnedeniolarak(lm m!=)bura ayailenmiolduu anlalm maktadr.Do olaysyla,bukranionun ngnmzdekinemlitehlikeve lmuyarlarndan kuruka kafata afa as= skull yanstt a anlalmaktadr. Bu ka apsamda, S Schmidtin Gbekli Tepe lkltAn tlarAland reklinde ekisylemin nindorulu ukantlanm moluyor.65[65]

Dikilita a9ve10u un,yanyzllerindeyera alantilkibetimleri.(Ar .iz.). 3.BYap ps(TilkiliD DikilitaYap ps) Dikilita B/9, 10: Yazar, her iki dikilita r an zerin nde, doal byklkt e hak edilmi tilki betimle erinin bulun nduuna de einmekted ir. B yapsndaki pla ve dikilit an tataki resimlerden anlaldnagre, Tbiimlitalardakit tilkibetimle eribirbirlerinebakmak ktadr.Yaniinsanlar herikid dikilitanarasndange eerken,se mbolikanla amdaikitilk kininarasn ndangeere ekkutsal alana (temenos) v varmaktayd dlar. Her iiki yandaki bu betimlerin, Yeni Zelandadaki Tilki buzulun nutemsilet ttii,dolays sylazlemllebaloldu uklartopra aklarnB yapsndak kutsam

olduklar ortadadr.66[66] Ksaca B Y r Yaps, dor rudan dor ruya Yeni Z Zelandaya giri ve klarntemsiletmekteydi.

a=Schm midtinKaya atapnao olarakadlan ndrdgn neybatplat tosu.Bizeg realan,De eliklita kutsa alalan,yan nidileklerin kabuliin nyaplanbir reitklta alandr;b= Cerikoda,E Erken Natuf fkltrneaitkutsala alanvezer rindeyerald danakay ya.Anakaya azerindeD Delikli talarn nkonduu ukurlarlae etrafadalm lmvaziyettekiDeliklitalar.Sola arkadipteki iDelikli takap,insitudu urumdagr rlyor.Orta ablmde,ikideliklita adahavar r.Stoneheng gedeki Terrazzot tabanlakar rlatrnz. a.Sc chmidt,K.,2 2007. b.M Mellaart,J.,1 1988. Schmidt t,Dikilita9 9unnnde etatanbir rkabn,Terr razzotaban nagmlo olarakbulun nduuna vedar rdangelen kkbirk kanalnyata ayolarakka abnmerkezinedoru gitmekteo olduuna deiniyo or.67[67] Y Yazar kitabna, bu ese erden bir re esmi ne yazk ki koym mam. Bu nedenle biimih hakkndabireysylem memizolan naksz.Anca ak,UzakDo oudaEndo onezyaadalarndan Yeni Ze elandaya ka adar olan blgeye 2000lerde hkim ola ve Lapiita kltr b e an nn bir bakau uzantsnte emsiledenY YeniZeland dadakibulu untular,kon nuylaolanb balantsnedeniyle olduka ilgi ekicidir. Aadaki resimde benzer bir grnt grmem olasdr Yazar, a e, y miz r. yukarda deindii ince kana aln sa ve solda de e eiik ynle erde gzlem mlenmesine karn, e Dikilita 10un bat yznde de bulmay umdukla ikinci bir ta kab bulamadk t y ar klarndan yaknma aktadr.

a=YeniZeland dada,iinde ekisuyunksaaralklar rladamlaya arakakanolluklarda,Pa atu arafndany yaplmdeliiklikapyuvalarveiindeyeralan ntakaplar; ;b= paiarehelerta spa anyannMi inorca(Men norca)adas ndakiAntik kTorreden nGaumesa ntnda,yer rdeki kaya alaraoyulm muDeliklita alarvebunlarbirlet tirensuoluk klar. a.( (www.celtic cnz.co.nz/ho ot_mail6.ht tm). b.(www.megalithic. .co.uk/searc ch.php?country=11... akKeriHulm me,yukard dakiresimlereatftabulunarakun nlarsylem mektedir: Konuyailikinolara Kap b biiminde ekillendirilm mi, resim mdeki Delik klitalar, Yeni Zelan dada Tara Y anakide bulunmuolanves sertkayalarnoyulup karlmasy ylaoluturu ulmutaka aplardr.Bu utipikve k ta nemin her safhasnda dilek ku a, uyusu gel leneiyle ii oyuk (delikli) t kaplar, Antik dn balant olarak K tl Kta Avrupa ve Brit as tanyada be enzer biim mlerde kulla anlmlardr. Roma Hristiya Kilisesi k an kurulduund Avrupa da, ada zorla Hristiyanla H trlan halk arasnda, Delikli k kaplar n kiliseler rde vaftiz eme kaplar ol larak kulla anlmas n nedeniyle sklp atlama amlardr. Pek ok Avrupal, ke endi hastal klarna ar arar ya da sevdi birine re a i kavum may arzular rken, bu skntl gnllerde, kutsa kuyular olarak bun al nlar ziyare etmi, et balarn nda dualar okumu ve ayinsel ykanma gsterisinde bulunmu v g e lardr. Ta kaplar, zellikle rlanda ve Avrupada kutsama ve beddua sunaklar e e a yla bir tut tulmutur. Yal bir rlandal l,duyduu kedernede eniylebirn ngilizgemis siiin,delikl libirtas stneyapt lanetli birby dendolay ,hedefaldgeminin battns ylemitir.YeniZeland dallar,pek okyeni keiflere gebe olan lkelerind damlac e de, cklar halind akan k de k su akntlarndak (kk ki elale)o oyuktakap plar,yerind denkopupa nmkaya aparalarv veya

s spanyannMinorkaad dasnda,TallatideDaltMenorcada a,Deliklidi dikilita.68[6 68] eki kayalar zerinde ok al r p emek vererek yeni arat trmalar toprak yzeyinde gerekle etirmelidirler (The be elow photo taken by Taranaki archaologic researcher, Hip o cal Fenton) )Resimde, ,basitfaka attipikgne egzlemle eriiintanz zimedilmi talarntm metrafa yaylm olduunugryoruz.Adada,Ant tikPatupai iareheliler(Tainaat tlar)yaam mlard. Bunlar dikili tala ardan tamamlanm ember ta alar dikmi ilerdir. Ma aungaturot iftlik to ak nmi ve re esimdeki g ne gzlem mlerinde alannda bulunan bu talar, tekli olara dzenlen miftlita biiminde eolduugib bikpekbal derisibi imindedz zgnvepar rlakhale kullanlm getirilm milerdir. Ta alardaki bu dzen im u mdiye kadar tamamen belirlenmii olmasna karn, n a ancak s zamanla son arda tanmlanabilmi ve dou y nndeki iz zgide yer a alan talarla birlikte a daire b biimini olu uturduklar ortaya r karlabilm mitir. Tala ardan her biri, gne ein Yaz gndnmnden K gndn nmne ka adarki yks seli pozisy yonlarna g gre lekl olarak li rilmitir.Ya apnnaslb belirleyiciun nsurununYa azgndn mnegre eayarland ,yada yerletir gnein dier belirleyici olaylar da gz nne alnarak, die pek ok tanmlayc dnm n z er noktalar, bu tala arn sivri u larnda, ta akvime gre ve tam olarak ona uygun bir biimde e o ortaya kmaktayd d.Pukearing gada,K gndnm mndegne inykselm mesiniiaret tedenve ember dairenin dnda ka alan dier bir noktay gsterm y mekteydi. Pu ukekaroro daysa uz, nebilir ve h hesaplanabi gne klarnn y ilir yllk gzlem mlerinde, kukusu bu alandaki gzlen dier bir d kayna olutur rmutur. o byk, doal durum ok d mlarndan f farkllam ve son derece ar olan bu talar (birka to on), evred deki tepeler rden (atk kaya yong galarnn bulundu uu tepele ekilerek buradak merkeze dikilmek amacyla getirilmile er) ki erdi. Bir zamanla Maunga ar aturotoda mevcut ola Antik bir Patupaiarehe ta rampasnn suyun an b kenarnadoruind diisaptanm mtr.Faka atburadaki tademeliyol,birs sriftliin neevre direkler rioluturma akzereya maedilmi .

KeriHu ulmeden,Y YeniZelanda adakibire embertaya apsnaaittalarla(a,b b),oymatek kniiyle yaplm birtakap p(Deliklita ,c).(www. .celticnz.co.nz/hot_ma ail6.htm). esadagr rlenoyma atekniiyle yaplmta akap,AntikPatupaia arehelerce yaplm Resimde dibek ve tokma na ait bi takmdr. Bu eser, Batley Housede ya ir r. ayan yal bir bey tarafnd dan, Arapoa nehrinin kysndakii Tinepainin dou sa ahili Kaipar radaki Pah hide ele gemit tir.Olaslkla a,Deliklita fonksiyon unadasahi ipolmalyd .69[69]

kale(eskiBo oazky)Ha attuada(U URUaattua;attua)Yerkap rampas.Y Yukarda Boazk deinile enYeniZela andaMaung gaturotoda akiAntikPatupaiarehe etarampa asylakarla atrnz. H HattusaWik kipedia,the efreeencyc clopedia:(en n.wikipedia.org/wiki/H Hattusa51k k). onezyaada alarveorad dandagn neydeYeni Kaledonya veYeniZel landaya inden sonraEndo gen P Patupaiare ehelerin anak mlek Neolitik kli ten (Potter Neolithic ry cPN), Delik klita ve ta kap plarn hkim olduu Akeramik Neolitie getikleri anlalyor. Bu kltr sahip re

toplulu uneserleri inimeydana agetirdikler rialetlerden ntabaltala arn(zax),k kapyapmay yauygun talarn seilmesin ardnd nin dan, balta marifetiyle eitli alardan v e vurularla oyularak o ekillend dirildii anl lalmaktad lk resim grd dr. mde mz baltalar, delikle erine uygun ahap, n salam kemik ya da maden filizlerinden yaplm saplar gei n irilerek kulllanlmlard kinci dr. rnein ndelikliksm mise,baltan nnstbl mndeyeralmaktadr r r.

a=Neolitikd nemde,ta kaplaryap pmayayara ayantabal ltalar(zax);b=Endonezya adalarnda, ,Lapitakltrneaitt takaplary yapmaktakullanlmb birtabalta. a.(history.c culturalchin ina.com/en/ /51H1354H H1957.html) ). b.(jennifermeans sdesign.com m/IMPORTS1 1.htm).

labasterden nyaplmS Smertak sesi(Deliklita).Kse eninyanort tatutamakl larnn, a=Al raylanbet timlerieklindeolduu ugrlyor; b=Bolivya dabulunm ubirDeliklita kobr Fuent teMagna(F FuenteBow wlRosettaS StoneoftheAmericas)adntayo or.Tanze erinde nemlibetimler,a akaMezo oamerikank kltrlerinin nkaynana aiaretetme ektedir.Kuy yruklar, bizeg grekaro ortadanka anikizylanllar,70[70]t takseninikiyanndan ndolap,b balar ndeve eikiyanaya aylmduru umda.Bura adakikenar nortabolu uunda,ii boylamasn naukur olanbi irtmsekva ar.Butmse einibolu uu,etrafd dalarlaev vriliKemii aretediyor r.Ancak Kem,t tamortadanikiyeayrl lm.Herikiiyandange elenkizyla anlarKem itehditedi iyorlar. Bununaltnda,ola aslklaikizt timsahbetim mleriyeral yor.Kuyruk klarbirbirle erinegemi ,ancak bala arayr.Tam molarakKem mukurunu unaltndabu ulunanbuh hayvanlarn,,buradaolu umu

tektoni ikolaylartetikledikleri ianlalyor r.Buhayvan nlar,Etilerd deporsukollarakgsterilmiti. Burann nKem(Tarm mhavzas)olduunu,s soldakiakba abavesad dakikobray ylantasvirl lerinden an nlyoruz.Sa dakikulbun n,UzakDo udaHongshankltr rveRapaN Nuiadasnd daki tabl letlerdepek kokrneklerinigrd mzSol lucanejder olduuanllalyor.Ku ulbun anaabirleti iistksmdabirinsan nba,dier rkulptaiseikigz,yad daikiDelikl lita lyeralyor r;c=Fuente eMagnann niksmnd da,kizylanlarnKeme edoruhare eketleri, sembol orta adaoturanb birtanrtarafndan,yllanlarnba lartutulara akengellen meyeallyor. Tanrn nnikiyannda,olaslkl laolaynge tiiyerig sterirharitamsiaretl tlervar.Bun nlardan sonra, ,herikiyan ndaikierm meandrmotif ifivedahas sonra,solta arafadoru uSamidiller rinden, olas lklaSinai iviyazsnab benzetilebile ecekbirme etinle,sata araftaiviya azsmetinler(?) bulun nmaktadr.7 71[71] a.(w www.edgar rlowen.com/ /a43ane.ht tml). b.(w www.worldm mysteries.c com/sar_8.h html).

a=FuenteMagn nannstte engrnm m;b=Ayntakabni ksmnda,kiyanndak kikiz arelleriylekavrayarak k,onlardur raanhaleg getirmeye(s stabilizeetm meye)ura anbir ylanla nkafigr r(tanrViracocha?). a.(www.fa aculty.ucr.e du/.../arche eol/fuentem ma.htm).b. (www w.atlantisbo livia.org/fuentemagna a.htm).

a=Fue enteMagna ataksesin ninarkatar rafndangrnm;b.G Grnmnaklkkaza anmas

iin n,resimzerindekiizgilersarren nkletamamlanmtr.O Ortayakan ntablodau unlar saptaya abiliyoruz:A Arkatarafta a,kayalk,y yadadalk kbirmekannndedar rbirsahile eridiyer alyor.Bununhem menkyken narndaikik kayk(gemi?)yanyana adurmakta dr.Kayklar,biraz iler ridedeinec ceimizwak kahouruad denilen,birb birlerineba lanpzerllerisalekli inde denm mitiptekid denizarala ardaolabillir.Ancak,o oldukakala abalkvekar rktasvird debunu zm mlemekoldu ukazor.G rnegr re,kayklar ndmenve edmencile erindenanla ald kad darylakta araflarsad da,pruvalar risesoldad dr.Herikik kaynarka atarafndab birer dmen ncivar.En ndekidme enci,iskemlleyeoturmu u,arkadaki idizkm vaziyette.ndeki dmenc cininsolund da,bufigrl leregreold dukaby kboyuttab betimlenmi ,otururdurumdaki figr,birkadnabenziyor.O Ona,satar rafndakig lbirerkek(tanrVira acocha.Bize egre nka alarnNuhu u),yeredizkerekeiinesarlm, ,onuteskin ederpozisy yonda.Arka adaki kayk kta,cinsiyet tisaptanam mayanbirfig gr,yksele ensularadik kkatlebaka arken,kuca nda beb beinitay yor.zellikle etaiilikle erinde,eser rleriizleyece ekolanlara denizveda alga tasvirle eriniyansta abilmekola aanstzo orolmasna akarn,san natdenizs sularnnkay yklarn sev viyesindeny ykseklerev veonlarni inekadarg girdiinisondereceba arlbirek kilde anlatm m.kikay nburuntaraflarnda, olaslklabi irerboynuzl lubavar.B Boadanda ahaok, birere erkekbalarna(Gorgo o?)benziyo rlar?Fuente eMagnan nikitarafn ndakibetimlerden karl labilecekbir rteksonuvar,oda;h herikisahne ede,UzakDoudakiollaanstg gteki tektonik kolaylarnb biryzde,bununardnd danoluanByktufan nolaylarnn ndieryzd detasvir edillmiolduu udur.

Fuente eMagnata ksesinin zerindeki nemlibetim mdenayrn ntizim. GBEKL LTEPEII

a= =FuenteMagnanniblmnde eyeralani iviyazlar;b b=BirSme ertabletinde eki iviy yazsndan rnek;c=Ak kadiviyazs srnei.S meryadaAkadiviya azlarnnFu uente Magnadakiivi iyazlarnab benzemedik klerigrly yor.Ancak,FuenteMag gnaiviyaz snn, Smer rveAkadi iviyazlarnn nkkenine iaretettii iilerisrle ebilir.Buned denleyaznn,ileri srlen 3500dendahaerken netarihlenm mesigerekti ikansnda ayz.72[72]

Pasifik kokyanusuveEndonez zyadaBy ktufannc cesinde,50003500 yllararas kltr dalm.73[7 73](Atalay, Y.,Ar.Hrt.). Dolays syla,YeniZe elandaday yaplmta kaplarn,NevalioriveGbek kliTepenin nanak mleksiz Neolitik ktakaplarylabenzer biimlerta molduklaranlalm maktadr. Dikilita B/14: B Yapsnn tamam h n mam. Sch hmidt, merk henz alm kezi talar dnda, yalnzca adierikidikilitatada ahakabartm maeserlerin nolduunubelirtiyor.B BunlarDikilita6ve 14tr. Dikilita 14 4n T ba lnn ze rinde oldu grlen tilki betimiinin her iki yndeki u eri, oranda evr duvarlar ylakapatlm. Buned re denle, doa alolarakz zerindeki blmle byk o sembol nneoldu uhakknda abugneka adarsalklbirsonucaulalamam m.Ancak,y yukarda elde ett tiimiz bilg giler ve ger rekletirdi imiz izim sayesinde, bu hayvan Komod ejderi nn do olduuortayakm mtr.74[74] ] Dikilita B/15: Yaz zara gre, bu tata da dierlerin olduu gibi kol ka a nde alnlnda bir delik vardr. A Ancak bunu kr bir delik oldu anlalyo Batda, yalnzca ka un u or. abartmal ba taraf

aakarlm.Sc chmidtegreburada, beparmaklayaola anbirhayva an,biray, aslanya daleopa arkabartma asyeralma aktadr.75[7 75]

Schmidt tegre,belkibirtilkik kabartmasn nntasvired dildiiDikilita14.Bize egreburad datasvir edilmihayvan,Komodoejder riolmaldr. (Ar.iz.). midtin, diki ilitan T balnn yan yznd saptad betim son derece y de n Dikilita B/6: Schm nemlid Yazar b hayvan srngen, ya da leopar [Do dir. bu uran tanr al Grup Resmi?] olarak t tanmlam. Ancak G . bekli Tepe sakinlerinin, Yeni Zelandadan b balayp Endonezya adalar yoluylaAna adoluynndesrdr rdklerianlalangy yollarnaba aktmzda, ,yazarn ilktahm minettiis rngenmo otifinin,yolc culukharita asnabirebiroturduu unugryor ruz.Yani bu hayv van, byk olaslkla Bali adasnn nl ata dilli srngeni Komo ejderi B n al odo Veranus Komodo oensistir C Comodor (K Komado)]. B ve A yap plarna genel anlamda baktmz a zda, tilki betimle erininyeraldBYaps sndaki9ve e15numar raldikilitalarnarasn dangeerk ken,Yeni Zelanda adan kp, 6 ve 7 numaral d , n dikilitalar arasndan Bali adasn a girmi oluyoruz. a B o Dolays yla bu yolc culuun, Yeni Zelanda dan Anado oluya doru yaplan, ngiltere, rl u landa ve spanyannMinork kaadalarncesisonyo olculukoldu uuortayakmaktadr r.

a=Gb bekliTeped de,Dikilita6da,Tba alnarka ayzndekidrtayaklsrngen;b=Yeni Z Zelandataiiliinden nbirrnek.O Olaslklabi irdenizkaplumbaasb betimlenmi i. a a.(Ar.iz.) ). b.(www.m myspace.com/tkhrox).

Buradak kiejderhey ykelcii,stt tenkubak kbiimind detasviredilmi.Bunu unaltndag vdede yeralan ndierhayv vanise,tam mamalma amolmasnedeniyletmgrl emesede,olduka kalnkv vrmlbirylanbetimidir.

Teir resiasna ataladasd dediiBalin ninataldil llisrngen niKomadoe ejderiComo odor (Kom mado)Drag . gon Scient tificAmerica an:TheKom madoDrago onScientific cAmerican.c com...: (w www.scient tificamerican.com/prin nt_version.c cfm?articleID=000EFE1 16865c1CD6 B4A880 09EC588EED DF37k). Bizegre,birden okfazlaolduuanla lankutsal alanlarn,b blgedeyer ralmsrala arnnda bir anla olabilir. rnein, B Yapsna bu balam baktmzda, tilki betimlerin ejder am . mda nin betimin negrekuze eymerkezd deyeraldgrlyor. .YeniZelanda,Baliada asnagreg gneyde kalmakt tadr. Dolay ysyla, Yeni Zelandad (gney) kla Ba ynnde (kuzey) g eden dan ali e Patupa aiarehelerin nhareketdorultusund da,buradak kitasvirlerin nyerald ynleraras sndabir ztlkvardr.Yani,A AveByapla aryerdei tirmiolsay yd,haritasaluyumsa lanmolac cakt.Bu kapsam mda,kutsala alanntama amnnalm mashalinde,dierdik kilitalarn,b buyndey yaplacak bir al maya k t tutabilecei olaslkla daireselbir deerlend i, r dirmeyapld dnda, bel deilk lki k no oktalarndan Anadoluya varlar rna kadar bir yol haritasnn izilmi ola abilecei varsaym mn dn nmek, son derece h heyecan ve umutla bekleyebilec e b ceimiz bir sonu dourab bilir. Tabii ki bu deerlen dirmelerin, ayn ta abakadaki yaplar arasnda gerekle etirilmesig gerekmekte edir.

Byko olaslkla,Ye eniZelanda yagetm medennce,Patupaiar rehelerinbiirsreikam metetmi olabile ecekleriKom modoadasn nncorafik konumu.(At talay,Y.,Ar .Hrt.).

4.CYap psErkekYabanDom muzuDaires sineGidenBirGiri(Dr romos)? Yazar C Yapsn, h C hakl olarak dromoslu yap olar tanmlam. Klytem k u rak mnestrann mezar n olarak rnekledii Miken mez ise en erken 16001100 arasna tarih zar a hlendirilebilir. Oysa Uzak D Douda ilk rnekleri k ini, Yangsh hao kltr nde 50003000 tarihleri arasnda 5 grd mz drom moslu piram midal yapla arn devam Afrikad mn daki Nbye ede Mero piramit mezarla arnda gr yoruz.76[7 76] Dolays syla, Yuna anistanda grlen d romoslu yaplarn y kkenin ninUzakDouolduua aktr. Yine ay yapda, U biimli kap ta nn arkasn yn nda bulunm mu, ters y yatan erkek yaban domuzu utasvirlikab bartmalevh hasnn,bir duvarlevha as(ortostatorthostat t)olduuan nlalm. Bizegr relbirya abandomu uzunugste erirbusahn ne,yabando omuzlarnn nsembolize eedildii Komodo adasnda domu yeni bir fellaketi ifade etmektedir. Sanat,, bu yeni felaketin o y e f ardndanyenibirk kapaarak k,uzunbiry yolculuktansonra(uzu undromos)bakabiry yereg neiaretet tmekteolmaldr.Yani Schmidtindediigibi,buras llerlkesinegiri edildiin deil,La apitallarnKomodoad dasndan( llerlkesi)kalard r.77[77]

Kend dipaymza,Byktufansonrasnd da,lmbi iryaknnyerdenzn tylekaldr rrken, yalvar rrcasnage(Gnet tanrya)bak kanbirUzak kDoulube etimi.aad dakifigrlerlekr. (Sch hmidt,K.,20 007). Komodo adasnda youn biimde bulunan yaban dom o y muzlar, a adann sem mboln oluturm mular.Bus semboln,benzerbii mdeMo olistanveinde4 4000denn nceyeait olankut tsalhayvan nlardanTylkotuzun (Yakkz dahasonr raGorgoba anadn mtr) yerini a ald anlalyor. Bu balamda sembol olarak se a, ilen hayva anlarn, yaadklar blgede younlu eki uklarna gr seildii anlalmak re ktadr. Dolaysyla, bug gn bile h daha l devam eden, blg gelere gre saptayabiildiimiz ha e ayvan you unluklar, ya da nem dier a mli zellikle gre ba ere askn karak kter tayan corafi ta n anmlar gn nmze, ge emiimiz hakknda h birer if tamak fre ktadrlar. Bu nedenle, y u yazarn Ant mitolojid apotro tik deki opeik (tehlik kelerden koruyuc g) kerberos ile yabani dom arasn cu muz ndaki benze etiminde, o onunla ayn kanda deiliz. Zira burad daki yaban domuzlar, Hadesin giriini kon , ntrol eden kap beki deil, isi yaanan nblgedekifelaketlerin nsembolv veaynzam mandadakurbandrlar..78[78]

Hong gshanklt rnden,Byktufanda akifelaketle eilgilioldu uanlalan nheykelcikle er:a= Ku ucanda,l lenbiryakn nntamolabilecekf figrin;b= lmbirya aknn,yerd den kaldrm makzere,y yeredizk kmbirba kaheykelci ik;79[79]c= =Tylkotu uzun,boynu uzlaryla gsnden nyakalayp,lamar,yad daseldenkarttlbirHongsh hanl.80[80] ] a.(EBay yStoreCHNANOTION N:Hongshan nCulture:A AncientChin nese:stores .ebay.com/ /HHINA NOTIO ONHongsh hanCulture WOQQcolZ Z4QqdirZ1Q Qqfsub2375 55686Qqftid dZ2QQtZkm m60k). b.Aynka aynak.c.Ay ynkaynak. Schmidt apotrope yorumun deinirk t, eik na ken, baz he eykellerde insan ya da hayvanlar insan i a rn kafalarna sarlm durumda tasvir ed a dildiklerinde bahsetm en mektedir. B Biz, dizleri zerine km durumdak kibuheykel lin,birinsan nkafasnd deil,olaslklaoluanf felaketteka aybettii bir yak nn (ocu olabilir) kucaklayp topraktan kaldrrken bir taraf u p n n, ftan sanki tanrlara t Gnah neydi? dercesine ge do ru bakma akta olduu sansnda u ayz.81[81] Benzer heykelc cikleri, Uzak Douda Hongshan k k H kltrne ait figrinler gryor rde ruz. lk hey ykelcikte, yerediz zkm,elleriniduap pozisyonun dagedo oruam(yadakuca ndabirinitayan) bir insan; ikincide, yine yere diz km dier bir insan figr , rnn, yerd deki bir ey doru ye (belkilen nbiryakn yadaocu uunuyerde enkaldrma akistercesin ne);nc figrde uzand ise, Uza Dounu kutsal Tyl kotuz ak un T zunun, boy ynuzlaryla gsnden tutup kal n ldrmaya alt, olaslkla l bir ada betimin grmemiz mmkn , am ni ndr. Tyl kotuz dah sonra ha Gorgoy yadnece ekveKzlde erilitotemle erindekiyer rinialacaktr. Benzeribirbetimi,GbekliTepeyeoky yakn,Yazlk kayaEtikab bartmalarn ndagryor ruz.Tpk Gbekli Tepede diz km heykeld olduu gibi, bura de ada Tanrlar geidi olarak tanmlanm kabar rtma komp pozisyonun, aslnda, kucaklarnda lleri ta a yan Aith (EthEti) halk olduu anlalmtr. Betimlerin, U zak Doud on binler insann hayatna mal olan da rce m Byktufanolayylayakndanilikilioldu uuortadadr.

Dikilita26 6nnyanyz zndekiyab bandomuzu uveylanka abartmalar r.(Ar.iz.). Dikilita C/26, 28 Her iki dikilitan alnlar zerindeki kk erke yaban domuzu 8: ek kabartm malar ilgi e ekicidir. Sch hmidtin ifa adesine gr Dikilita 28de, gv re, vdenin sa yznde y ayn ekilde yer alan baka bir hayvan kabartmas n yznde ise soy bir sem s, yut mbol yer almakta adr. Sembo dikey bir yarmayn , yatay dur ol, r rumdaki bir kiriin ze r erinde yer ald bir a ekildir. Yazara g bu iki iaret, pap atks benzeri yan eritlerle evrelenm . re paz b n mektedir. Benzeribirsembol,Dikilita18 8dedeyer ralyor.82[8 82] Dikilita C/23:Sch hmidtegre e,butan solgvdey yzeyinde, neredeyse doalll lerdebir yaban d domuzu (Ko omodo ada kabartm as) mas grle ebilmektedir. Hayvann gvdesi, tmyle n evredu uvartarafn ndankapatlmtr. Dikilita C/11,25:Yazaragr reDikilita2 25,tahripolmamasnakarngze earpanbir rzellie sahipde eildir.Dikilita11inis se,Tbiim mlibaksm mtahripgrmtr.1. 5mderinli ekadar aa kartlan ba yz, or evre d at rta duvar taraf fndan tama amen kapa atlm oldu uundan, zerindekabartma aolupolmadanlala amamtr. Dikilita C/12:SchmidtTba alktayera alanbetimle eriAdakirdekler? olaraktanmlam. Kendi p paymza rdekler, inde Chouko outien (Zho oukoundianai) yaknlar rndaki Anti Kazlar ik geidin ni(Goosepa ass)hatrlat tmaktadr.8 3[83]Dolay ysylardek kyadakaz motifleri,A Aithlerin bumerk kezdenk larn,yaniyaptklarg gnkayna aniaretetmektedir r.Aeklind dekiarka plan, b blgede ya anan iddetli deprem mlerin topr rakta yarat tt sismik titreimler ya da tmektedir.8 84[84] Zira buradaki izgisel be etimler, ku larn alt ksmnda k yarklara iaret et rlerinden olduka fark kldr. Kazla tektonik olaylardan duyduklar korku ar, n ilenen da tasvir nedeniy ge ykselmiler ve dalar zerind yle r rn den uarak uzaklara o olan yolcul luklarna balam lardr. Bet timdeki dalar, byk olaslkla Patupaiar k rehelerin a ana vatanla olan, ar etraf d dalarla e evrili Ergen nekondur. Aithleri bu mer . in rkezden Vie etnam, Kamboya,

Tayland d,Sumatra,Bali,Nusat tenggara,K omodo,Eth hi(Mar)ad dalarylaYen niZelanday yakadar yaptkla yolculuk hatrland ar k dnda, kaz zlarn da ayn blgelere yaptk klar gler anlam r kazanm maktadr. Ba aln sol altnda, y yazarn kol geniliinde olarak tanmlad delii grebiliyoruz.

Dikilit ta28de,p papazatksiindeki,allttayataybi irkirivez zerindedike eyduranyar rmay semb bol.Aslta amolarakg rlemedi indentems siliolarakiz zilmitir.Se emboln,G bekli Tepel lilerininde enBali,yad daNusaTen nggaraveK Komodoada asnakadar rolanilkglerine i aretettiisansnday z.(Ar.iz.). Dikilita nortaya karlmb lmnde, sttediler rinigsterenbiryaban ndomuzuvebunun hemen altnda, Sc chmidtin de dedii gi bi bir tilki tasvirinin yaklak t birlik n ksmn y te n grebilm mekteyiz. Y Yaban dom muzlar (willd boars), Uzak Dou uda Srilan nka, Sumatra, Bali, Japonya a,Ryukyuadalar,Tayv van,Hainan nveDouH Hintadalary ylazellikle eKomodoa adasnda ok mik ktarda yaamaktadrlar Komodo adasnn, zellikle Do Nusa Te r. u enggara (Su umbawa) ileBat NusaTengg gara(Flores s)adalarar rasndakiko onumudikka atekicidir..Domuzlarnenbol olduu adann bu zellii, gneyde Ye Zelanda u g eni aya olan gler sras nda, Bali adasnn g ardndan,olaslklaikincikona akladklary erolduunu ugsterirbirkantolu turuyorola abilir. Burada yer alan hayvan sra alamasna bakacak ol lursak, Antik Patupaiiarehelerin bizlere n akistedikler rinidahaiyi ikavramam mzolasdr.Enstte,te ektonikolay ylarnneden nolduu anlatma deprem nedeniy kular takip edere balayan g; daha sonraki biir zamanda, domuz mler yle, ek n a resmiyle sembolize edilmi Komodo ad e K dasnda, be elirsiz bir s yerleim re mleri; en altta ise, a Komodo oadasnda yenidenolu uantekton nikolaylarn nedeniyle,Y YeniZeland dannsemb bololan Tilki bu uzuluna iaret eden tilki betimi yle birlikte Yeni Zela t e andaya var rn tasvir edildii anlalm maktadr.

a=D Dikilita12 nin,kabartmalarladollusayan;b=Ayndik kilitanny yznde,ya aban domuz zu,solyand daise,anatavanetraf fndabekle enmipek okyavruta avan,hake edilerek oyulm muikiylan, ,tilki,ceylan nveKomod doejderitas svirleri.(Ar .iz.). bandomuz utasviriyeralmaktadr.Arkatara afndaise,v varlklar Tbalnalnndadabiryab an kaznara yok edilmeye allm iki yla betimini gryoruz Bunlarn hemen sol altnda ak z. saptad mzolduk kabykboyuttakitav vantasvirinintekolmadn,kh hannelerini insrtna karak saklanan, kh onun nnde soll tarafa do hzla ko ru oarak kaa korkmu tavan an betimle erine ek ola arak, saylar saptaya rn amadmz daha pek ok tavan tasvirlerinin varl anlalm maktadr. T baln bu ynde s tarafnd T sa daki uta, yerde otlaya bir yaba keisi y an an bailebununkarsnda,saldrmakzere ebekleyenbirKomodo oejderinisa aptamamzolasdr. stteki ylanlarn b boylar ksadr. Tavan motifiyle ylanlar ara n asnda olaslkla kk bir tilki k yer Genel anlam mda, ylanla arn byklk ve uzun nluklar dep premin ok iddetli; motifi y alyor. G ksave kkolular,onlardanzararg rmediklerinivedk kleklide premlerold duklarn gsteriy olabilir. Yani ayn zamanda, depremle yor . , erin ltlerine de ia aret etmek ktedirler. Olaslkl ylan b la betimlerinin sonradan kazlarak yok edilmeleri, ar n n k rtk depremlerden kurtuldu uklar,yadadepremle erinkkn nkazndanlamlarn nagelmekte edir.Tavan nlarnen bol bulu unduu ada Yeni Zelandadr. Bu a uradaki tav ve tilki motifleri, Patu paiare an ehelerin bulundu uklaryerinakkantn noluturma aktadr. t,yaplarnzerininrt tlolmadnakanto olarak,CYa apsnnduv varzerind deinsitu Schmidt eklinde ele geen yrtc bir hayvan hey e n ykelinin var rln ileri sryor. Bu heykele dikkatlice s u baktm mzda, sol t tarafn duv yapsna uydurulm zere oluturulan kntnn olduka var a mak o n dzgn bir iilik g gsterdii, ancak sa tarafnn yine dzgn bir ekiilde krlm olduu y nce anlaly yor. Heykel, olaslkla vaktiyle bir heykel gr r rubundan, ya da i m y mimarideki yerinden y karlm m,yadako opmuolabilir.Kazsra asndainsit tuolanbire eserin,zam manndakiye erininde mutlaka aburasolac caanlamnagelmedi ikansnda ayz.85[85]

CY Yapsnnhe emenarkas ndakikapdeliktann nstnde,t tersyatm yabandom muzu kabar rtmas.(Ar .iz.). Dier ta arafta Qerm Dere, Jerf elAhm ar klt yap EA53 ve Nevali or III. Evred mez ps e ri deki klt yaplarn nda, Gbekli Tepe kutsal alan ndaki yaplarn ilk r rneklerini g gryoruz. Jerf el Ahmard daki klt ya apsnn rek konstrksiyo onunda da grld gibi, her klt yap snn da zerlerinin,birtav vanrtsnesahipold duuaktr.86[86]Bu nedenlebiz z,imdilikk kaydyla, Asyave eYeniZelan ndadasapta anabilecek rneklerdnda,Ston nehengeden nncekiilk kkubbeli yaplarn nKuzeyMe ezopotamya adaolutur rulmuoldu uukansnd dayz. 5.DYap psTaa aHayvana atBahesin nde Merkez Dikilita D zi D/18: Schm midt, bu ta Nevali o orideki dikil litalara be nzetmi. Ya azar, T formununaltndak kigvdenin yandarta rafndastola(ikiyandanaaya dorudike eyolarak inenkab bartmaiftbant)vege eniyzeyde eisekollarbulunmakta adrdiyor.8 87[87] T ba ln dar ya anndaki se embol, bizle ok ne ere emli bir eyleri anlatm maktadr. stte harfinebenzeyeniaret,Patu paiarehele erinsonola arakvardkla arGbekli Tepeveciv varndaki yerleim iaret ed me diyor. nin sol dikey izgisi Avr y rupaAfrika kuzeygne izgisini; sadaki ey dikey i izgi ise, Asy yadan Yeni Zelanday kadar ola dorultu iaret e ya an uya etmektedir. Ortada elipseklindeiibo oolanbala,YeniZe landannkutsalsembo ollerindenD Deliklitat tr.Patu paiarehelerisembolizeedenDeliklita,h herikiktaa arasnayerl letirilerek, onlarnbuikiktay renyerde,y yaniAnadoludaoldukla arnifadee etmektedir. birletir Bunun hemen aasnda yer alan yatay ay motifi iinde yer alan semb yine bir Delikli r y bol, r eheler bizle bu kez, Anadoluya geldikleri yeri, yani inden Endonezya ere a Patupaiare tatr. P adalarn nakadarola anadalargrubununol uturduay motifinebal,onuniiindeyera alanYeni Zelanda iaret e ay etmektedirl ler. Dolays syla, burad daki her iki Deliklita bir Bullau i unstone (Bullaum mstone)olupbizlereY YeniZelanda aygsterm mektedir.

a=DYapsnda,D Dikilita18 inkonumu; ;b=Dikilita 18denay yrnt;c=Dik kilita18ings tarafn ndaHbii imlisembol naltnda, ayformluekiliindekiortasdelik ikliember( (Delikli ta). a. Schmid dt,K.2007.b,c.(Ar. iz.). Tan g geni gvde esinde, Sch hmidtin N Nevali orideki rnek klere bakar rak kol eklinde tanmladbetimle erhakknda a,onunlaay yngrtedeiliz.Kolunomuzk smnns sembol hizasnd km olmas dikkat ekicid ir. Bize gr bu betim saban (e dan re m, enek), ya da oraa d (kal)i aretetmek ktedir.88[88 8]YaniAnad doluyageld diklerindeb buradamevc cutolmayantarm, YeniZel landadank kendileriningetirdikleriinianlatmakistemiler rdir. al Yukardaki tasvir b enek, ya saban s bir ani sap ve onu ucuna taklan meta (bronz) ksmdr. un Olaslkl metal k la ksm bir ba ile en eke bala b anmt. Bu unu resimd de sapt de tamamz mmkndr.Tb balnaltn ndayerala nalnzerindekiaym motifi,Patu Paiarehele erinYeni Zelanda adan Gney Dou Ana y adoluya (G Gbekli Tepe) yaptklar yay eklin r ndeki seyah hatlerini; stteki motifi, Av indeki daire, De i elikli Ta K ltrn, vrupaAfrik AsyaEndonezya ka, adalar arasnda,kltrlerinit tadklary yeri,yaniAn nadoluyug gsteriyor.O OrtadakiDe eliklita, kltrle erininvard ozamank kisonnokta y,yaniGb bekliTepey yiiaretetm mektedir.

DYapsnda,baty ynndekim merkezidikiilitang sksmnda akibukranio onkabartma as.(Ar. iz.).

Betimlerde saptanan bu olaan st anlatm tarz, gnmzde abartl bir yaklam olarak grlebilir.AncakbustnkltrdekianlatmzenginliineiaretedenRamirezKodeksinden alnm aadaki Aztek betimine baktmzda, bunun hi de yle olmad anlalyor. Piramidal bir yapya ait olduu ak olan betimde, AnadoluYunan mitolojisinde Hayat Aacn tasvir ettiini bildiimiz stunlar, burada da grmekteyiz. kiz tapnaa ulaan ve ilgin bir ekilde perspektif olarak tasvir edilmi merdivenlerin alt basamak seviyesinden balayanstunkaideleri,stungvdevebalklar,abaks(tamullerdiyarHesaptahtas) seviyesinde betimlenmi dz bir alanda, Tlaloc ve Huitzilopohtliye kadar yine perspektif verilerekuzatlm.89[89]Sanatnn,TlalocveHuitzilopohtliningrntsnbozmamakve tamu alanna yerletirilecek llerin tasvirindeki zorluk yannda, anlalamaz olabilecei kaygsyla Uzak Doudaki Erg (Akheron) nehrinde lenleri betimleyen kafataslarna, ayn gnmzdekibirgrafik,yadaharitaalmlarnaaitlejantlardaolduugibiyantaraftabilgi vermiolmas,sondereceilgiekicidir(siyahoklagsterilmitir).Anlatmdakibuslup,Kem MUnun ne denli yksek bir kltr olduunu gsterir en nemli belgelerden birini oluturmaktadr.Tasvirinkonumuzlaolanyaknilgisini,stunlarnaltndaveherikiyandayer alan, azlaryla birbirlerine gemi olup birbirlerini tetikleyen kiz ylan tasvirlerinde aka grebiliyoruz. Batdaki Merkezi Dikilita D/31: Dikilita gvdesinin dar tarafnda, yanlarda olduka geni tutulmupapazatksarasndakiukurbantiindebirbukranion(gednemAnadoluYunan mitolojisinde GorgoMedusa ba.90[90] tasvir edilmi. Bu betimin lm iareti olduuna yukardadeinmitik.Yanlardakipapazatksnnsolbant,olaslklaAsyay,sadakibantise Amerikaygstermektedir.Ortadakialakeritise,SmerlerdellerdeniziTrklerdeErg nehri Msrllarda Nun AnadoluYunan mitoslarnda Akheron, Katranl nehirinlilerde Lo nehriolaraktanmlananJaponveSardenizden,Gneyindenizinekadaruzanandenizler kuan temsil etmektedir. Dolaysyla lm sembol olan bukranion, bu denizler kuanniindegsterilerek,Mardukun(Apollonkarneios)blgedengeiisrasndaoluan tm tektonik felaketler, denizden fkran lamar, bunun arkasndan gelen ok byk boyutlardaki tusunami dalgalar ve tm bunlarn ardndan oluan Byk tufanda lenleri gstermektedir.91[91]

Aztekl lerinRamire ezKodeksin ndenalnmbubetim, ,Fetihsonr rasnda,par rmaklklara arasna dizilmir raflardakika afataslarolarakyoru umlanm. (en.w wikipedia.org/wiki/Hum man_sacrifi ice_in_Azte ecculture1 138k). Dikilita D/19: Ya azar bu dik kilitan, g nmzde gvde balangc olan T ban krk n nn parasn kaldn belirtiyor. Tan aln tarafnda grlen yla kabartma dnda bakaca nn n . g an as birbetim mgrlmy yormu.Ylanbetimler rininblged dekitektonikolaylars simgelediin ne,daha ncee eitlikezde inmitik.92 2[92] Dikilita D/20: Schmidte g re, Dikilita 19un ku a uzeydou yaknndaki bu tan zerinde y grlen ntahribatizleri,aznce edeinilen izlerdeno okdahader rindir.Tb balktaherh hangibir betim m mevcut de Gvdeni gs ta il. in arafnda aa aya doru kvrlan ve bir kz ile kar u e karya gelenbiry ylantasviri var.Yazar haklolarak kylediyo or:Buikih hayvandar ralanda, stola ka anatlar iin ortada y n ylesineyer b brakmtr ki, sankibo dikey k oa kenara sktrlarak, yukarda gelen ylan ile kafa kafaya ge an a elmesi sal lanmtr. Bu buluma hi de ba B a arl bir izlenim vermemek ktedir. Boa ann olduk belirgin ekilde b a klm ay yaklar, hay yvanlarn yle oa a, n kavgasn ka aybettii dzeniy ylan yukarda, bo aada yani boann ylan ile olan k n anlam kartlabi ilir.93[93] Schmidtin bu mkemmel yorumuna vgden bakaca y syleyecekbireyi imizolamaz z.Gerekte n,Mardukunatmosfe eresrtner rekgeiisrasnda, Pasifik sularn ka aynatp buharlatran scakl yannda, denizin iind y deki volkanlar da faaliyete geirmes nedeniy denizde fkran lamarn, oluan tus e si yle en sunamiyle birlikte, neredey ysedenizse eviyesindek kialakin ovasndan ierigirerek kkaralarba asmasnse embolize eden y lan, blgen kutsal kz Tyl kotuzu alt etmi, pek ounu hayatn elinden nin a p un almt.

Amer rikaKzlderi ilililerinden nbirApai amannaa aitriteltrenmaskesi. i.Mask,birGorgo bant tasvirediyor.1=Arkada abirtaolu uturannesneninevre esinintamam m,Anadolu uYunan mitosla arndakineb benzerekil lde,belkiyllanlardeilamakotuz unvolkanik kkatranabulanm tyleriy yleevrelen nmi.Bunlar rylanlar,y yanilavakn ntlarn(ejd der)temsile ediyor;2=Bunlarun iinde ekidar,yuva arlakbantta akinoktalar r,uzaktakik kkadala ar;3=tekiigenibant tta,st ksml laryuvarlak knesneler,volkanlar( (yediadet.A Alttakiikisin ndenejderb balarkm m);4= Da ahakkb boyuttaolan nstksmd dakiGorgob ba,korkun nfelaketinbuadalarda etkiledi ini;5=Asy yaktasnnbykln needeerG Gorgoba,felaketino olduuanak kayna. Yana ardalardan nakanlavla arvelamar aiaretede enejderba larn;6= eneninaltndan sarkantyle s er,Tylkot tuzu(Yak kz)betim mliyor.94[94 4] (h http://www w.esogarde en.codancin ng/MaskNootka,1915 5). Yazara g gre dikilita an gvde tahrip ollduu iin, bu sahnenin hemena esi altnda yera alan tilki sembol nnsadec cekafasg rlebilmekt tedir.Yukar rdadaei itlikerelerd deinildiig gibi,tilki sembol nn Tilki buzulu, yan Yeni Zela ni anday tem ettii ortadadr. D msil o Dolaysyla, tektonik olaylar sembolize eden ylan kar gel me ura iindeki kut Tyl k na tsal kotuz, ylan Patu nla paiareheler arasna girerek Yeni Zela anday korur durum mda gsteriilmitir. Biz ayet z, saptama u a o amz doru ise, boa figr ile tiilki arasnda olaslkla bir Komodo ejderinin varln gzleml ledik. Schm midt, eserin gvdesi z erinde, birinin yalnzca kontur ha a atlar kalm iki tilki kabartm masndanda ahabahsediyor.

a=A AsyaTrkle erindeGorgo oba.Esin egre,Hsiungnudev vrinde,tao tieh(=Gorgo) maskes sineindea atfedilenkoruyucuyzd d.Kuzeyedeyayld sylenenb buyzekli,Hsiung nuidaresindek kiKrgzTr rklerininme emleketiola anSibirilind de,birhkm mdarsaraynn untanmask keeklindek kikaptokm maklarndag grlmekte edir.Eserins sa kaplarndatu

boyn nuzununkop pukveeksik kolduug rlyor;b=Gorgoba ylatezyine edilmibirY Yunan tabandangrn nm;95[95] ]c=Peruda a,HuacadelaLunadabirpiramitiinI.platform munda gnyzne g karlanfre eskodakiGo orgo(Quetza alcoatl)ba . a. Esin,E.200 06. b.Medu usa&GorgonsGreekm monsters,my ythology,picturesMed dousa...: (www w.theoi.com m/Pontios/G Gorgones.html75k). c.Huac cadeLaLun na:(www.ar rqueologia.com.ar/per ru/laluna.ht tm23k).

yz ndeylan, kzvetilki itasvirleriye eralanDiki ilita20.(Ar r.iz.). Dikilita D/21: Schmidte g re, T ba lkl dikilitan gvdesi zerinde neredeys doal e, se bykl kte bir cey ylann n k sm ve aya aklar grl yor. Gvde enin arkas,, evre duv varlaryla rtl durumdadr. Yazar buradaki c ceylan, Yu ukar Mezo opotamyad a grlen Dorkas ceylann benzetm Bunun altndaki ha na mi. ayvan semb bolnn ise Asya yab e, bani eei onager olabilec ceini ileri sryor.96[96] Bize g gre her ik tasvir, Patupaiareh ki helerin Ana adoluya varmadan nce Moolist tanda ya adklar sr rada, blge ede mevcu olan ha ut ayvanlar emektedir. D Yaps nn Mo olistandan balayan gleri sembolize ettii n n e betimle dnldnde, buradaki ceylann, M Moolistand yaayan Przewalskii ceylan (P da Procapra przewal lskii),veya DouAvrup padanMo olistanak kadarkiblg gedeyaaya anMongolianSaiga (tatarica ya da Mool cey a), ylan (Mon ngolian GazelleProcapra guttur rosa) adyla anlan a hayvanl lardanbirio olmaolasl oldukay yksektir. Yazar, t tan n yzne uygu k gel diinde, hi allmad iki hayv un i dk van resmin daha nin seilebildiine deiniyor. lk bakta bce b ek,yada rmcee benzeyenha ayvanlarn, aceleyle kazlm betimlerm mi,yoksaay yrntlolara akyaplm eskikabart tmalarmo olduklarhakkndaki kukular dile getirilmektedir. Kendi pa ymza r mcek motifi, sk sk bozulan yu uvalarn yeniden kuran, bunun iin sa n akin ve gve yerler arayan hay enli yvanlar tem msilen, gm menlerin Anadolu topraklar u rnda bulduklar gve ene iaret etmektedi Bu ned ir. denle tasvir, Patu

paiarehelerin, ge mite ka kez gvenli sanp yine k eleyerekyer rletikleri va atanlarn, gvensiz g olduun nurenme elerinedeniyleartksild dikleri,anca akaslaunut tmadklara anlamnage elebilir.

Dikilit ta21inyan nyznde,sttebircey ylanvebun nunaltndak kiyabaniee ekbetimler ri.(Ar. iz.). Dikilita D/22: Sch hmidte gr tan so re, oldaki geni yzeyinde yine bir t e tilkiye ait ba ksm grlme ekte,gs starafndaise,stolae eritlerininar rasndatekbirylanbe etimiaay yadoru kvrlara inmekte ak edir. Tasvirin, yukarda deind diimiz motiflerle ayn anlama geldii n kansnd dayz.97[97] Dikilita D/30: Dik kilitan aln tarafnda kabartm n aki malarda, neredeyse tep noktasn ters pe nda dndr lm H iaret yer alma ti aktadr.98[9 Betimin daha n 98] n, nce Dikilita 18de a grd mz semb boln benze olduu, ancak ters durmas nedeniyle, Patupaiare eri s n ehelerin Uzak Doudaki ko onumlarn gsterdii aktr. Ola tahribat ya da a as t, nmalar ne edeniyle, n da i muz da gremiyoruz Ancak z. sembol ortasnd grmeyi umduum Deliklita burad aka g sembole edikkatlice ebakldnd da,bunaait tizlerigrm memizmmknolmakt tadr.Yanib buradaki betimle kutsal B er, Bullaunstone sahiple erinin Uzak Douda bulundukla dneme aittir. k ar Semboln sanda Olaslkl ya Kom la modo adas, ya da Yeni Zelan nda betiml lenmitir. S grd mzkvrm mlylantasv viri,bukez adanngn neyindeolumuveet kilerigney yedoru ynelipkuzeydekia adayetkile ememiolan nbakabirv volkanikfaa aliyetigste eriyorolabil lir.

a=Dikil lita22des saptanabilm mibirtilkib bavenayaklarnaaitkabartma a;b=Dikilita a30un zerindet tersHsem mbol,ylan nlarveyaba anieekkab bartmalar. (Ar.iz.). Gvden yan tarafnda yer alan betim nin mlerin, Mar rduk, yani Uzak Dou uda olumu karni olaynn yerini belirleyici olm n mas bakm ndan ok nemlidir. Burada, b blgeyi iaret eden sembol, yazarn Asya yaba , ani eei dedii hayvandr. Bu hayvan Dou ve Gney B Moolis standaki ve bozkrlarda gn l mzde de yaayan bir hayvand Blgede oluan e b dr. e tektonik olaylarn iddetini gsterebilm k mek zere, alan yete ersizliine k karn sana at, sa blmd ok sayd ylana (d de da drt adet) y vermi. Onageri is sol tara yer se, afta dikey durumda d gstererek onu sktrmak zorunda ka alm. Ona agerin bulu unduu ala Moo an olistan; ylanlar kvrlarak aaya doru akt alan ise, kukusuz Sar deniz ve Kuzey in denizini n k k temsile etmektedir.Ancakiler rindenbirin in,yazarnd dasaptad gibiiftba alolmas,volkanik tetiklem melerin,birininkuzey,d diertetikle emeniniseg gneydeng geldiineia aretetmektedir.

a=Mo oolistanndouveg neyindeki lvebozkrlardayaa ayanPrzewa alskiiatlar(Equus ca aballusprze ewalskii);b= =GbekliTe Tepeden,tatanoyulmubirakbab ba(bugnd de Takla amakannb batsndaya aayanKeiiAkbaba,M Msrdakia adylaNekhb bet)heykeli inden kopm ubaaaitpara. a.(www.am a mnh.org/exh hibitions/ho orse/?sectio on=evolu...) ). b.(www.an ndrewcollins s.com/page e/articles/Gobekli_T...) ). Dikilita D/38: Ya azar, dikilita an band bir boa kabartma da a asnn yer aldna de einiyor. kznErgnehrin ni(Akheron) )sembolize eettiiakt tr.Olduka aktduru mdakorunagelmi malarda alt adet hayvan tas h sviri yer almaktadr. Schmidt,, boa figrnde kabartm grleb bilenlerin, s sadece aya aklar ve D Dikilita 2d deki kz figrnde olduu gibi ayn g pozisyondailenmibankar rakteristikb birblm olduunub belirtiyor.T Tbalna altndaki gvdey yzeyinde,y yukardaki kzilekar rlatrld ndadaha iyiseilebile en,amayin nedeiyi korunam mam tilki figr gr lmektedir. Bunun alt . tnda, nered deyse Dikiliita 12dekinin ikizi

saylabilecekkadar ronabenze eyenerkeky yabandomuzuyeralm maktadr.Bu unundaaa asnda, yatayolaraksoldan nsaador rudizilmi kuvardr.Bunlarda ansoldaki,k ksabacakl,rdee benzer birkutur. Onunnn ndeisedah hafarkl,uzu unayakve gagalarola andieriki ikuyer almakta adr. Yazar Bu iki kuu belki leyllek, belki de sanatn kt bi imde resmettii iki u, d n turnaol larakdeerlendirmi. chmidt, bu ta zerin nde hibir kabartmann olmad n sylyo or.99[99] Dikilita D/32: Sc Gvden niniyzeyindeise,ksmenstola eritlerininstnegele enbirbukra anionunbulunduu grlme ektedir. Yaz hakl ol zar larak, daha nce Dikil lita 2 ve 31de sapta 3 ad bukra anion ve stolad desenlerinde ensonra,buradabir ncsnn neldeedild diinisylem mektedir.D Dikilitan sol yze de kaba eyi artmalarla sslenmi. A s Ancak evre duvar bu yz by oranda kapatt e u k k iin, sad dece kk bir akl grleb ildiinden bahsedilme k n ektedir. Bur rada ise, b yk bir kuunk kafasveyuv varlatlmu uzungagas dikkatiek kiyor.Schmi idt,burada nebirrde ek,nebir turna v ne de b leylein deil, dah ok karaleylei andran bir k ve bir ha kuun betim mlendii kansnd dadr.100[100]

ta38zerin ndekitilki,y yabandomu uzuvead detgmen nkutasvirlleri.101[101 1](Ar. Dikilit iz.).

ngvdey zeyininsa ndayerallan,sttenitibarentilk ki,domuzve eaadakigmen Dikilita kulare elealndnda,kularn ngyollarntakipederekMo olistandan nbalayang glerin, buradak kitasvirde,aadanyu ukaryado rubetimlen ndiigrlm mektedir.

43numaraldi ikilitazerinde:Yumu urtadizisie eklindesemb bolizeedilm midalar;s sapl a antalaraben nzetilebilece ekadalarve ezerlerind dekikkl byklda alararasn nda ke esintilerleg sterilmio oksaydakidereyadanehirler;tu urnakuu, Hveters H sembollerinin nyanndaylan;Deliklit tasembol n,kanatla arzerinde esaygylaY Yeni Zela andadanAn nadoluyaka adartayan nanaakbabaylayavru uakbaba.A Altta:Soltar rafta, yukar rdanaay yadorubir rerithalind dekibantn enstnde e,grleme eyenbirsem mboln sanda andolananylan;bunu unaltndatiilkiveKomo odoejderise embolleri.S Sadakidah hageni alanda:stte,yuva akurmakz zereaiplik klerinidey yenrmce ek,gsn gururlakabartm, mutlurdekveb bununsan ndakikrkv veeksikblg geyaknnd da,zemined dorukotu urarak uzakla ansincapb betimlerig rlyor.(Ar.iz.). Dikilita D/41: Ya azar, Henz tamam k z kazlmam bu dikilita alarda, im mdilik herhangi bir kabartm mann tespit edilemed diini syly yor. Yalnz Dikilita 43 3n daha s sadaki ba ve aln ksmnd dabykde esengruplar rnngrld nedeiniyor. Dikilita D/43: Sc chmidtin, bu dikilita ait bir resmi kitab b a bnn sonun eklemey ihmal na yi etmedi ianlalyo or.102[102]Bututum, eserzerin ndekikalaba alkbetimle erinnemindenileri gelmio olmaldr. Eserde, T baln en stteki ince bant i e indeki da betimle ri, AnadoluYunan sindeki tap pnaklarn saaklk b s lmnde yumurtaok dizisi (egg y ganddart/ /tongue) mimaris dediim ekilde gsterilmi miz .103[103] Bunun alt tnda, zerlerinde bir ya da iki r ier da tasvirler Msr ri, ller kitab bndaki da betimleri ok benziyor. Bun ine nlar, inde baka en dnyann hibir y yerinde gr rlmeyen, klah biim mindeki ka arsit da o oluumlardr. Uzak Douda aki bu d da oluu umlarnn, sanatlar tarafnda an tm da betim mlerinde semboll letirilmio olduuanla lmaktadr. .

ininGuangxiOt tonomBlg gesinde,Gu uiline110km,Lipuya1 16kmuzakl klkta,Shanh hedeki Feng gyumaaras snnyakny yzeyinde,iilgiekiciFe englinkarsitoluumlar r.Nunun,R Renin gnek kaynelle eriylebannstndet tadresm minarkafon nundatasviiredilenada alardaki dabe etimlerineb benzerlikleri iyledikkat ekiyor. KarstLa andscapeandTourism Exploitatio onaraundFengyuCave e,China: (www w.karst.edu u.cn/cave/fe engyu.htm10k). Tasvirde yer alan adalar, Su e umatra, Ba li, Komodo adalardr. Adalarn birleim yerlerinin o ilkindeb birturnaku uubetimiv var.Ku,ad alararasnd dadevamedenglere eiaretetm mektedir. kinci ad dayla nc ada arasnda bir y yaban domu uzu; nc adann sa anda ise Komodo ejderi b betimlenmi ayet yukarda sa i. y aptadmz adalarn zelliklerin gsterir hayvan z, ni betimle erinde,ozamandanbu uyanabird deiiklikolmadysa,ifresralam asndabiry yanll tespit e etmemiz ola asdr. rne ein yaban domuzunu Komodo adas, Komo ejderini ise Bali odo i adasnn sembol olarak sap n ptamtk. O Oysa buradaki sralamada Bali ad dasnn sem mboln yaban d domuzu; Ko omodo adasnn semb oln ise Komodo ejd olarak gryoruz. Gbekli K deri Tepe bilgeleri y da sanatlarnn bellekler ya n rinde bir takm ka ayplarn olutuu o dr.104[104] ] ortadad n yuttaki bir turna ku sembol kularn (dolaysyla Patu u , Bunlarn sanda byk boy paiarehelerin)yap ptklargle erinbalay pbittiiyer riiaretediy yor.stb lmdeyera alanters H= sembol Yeni Zela anday, altt taki H ia areti ise, An nadoluda y yerletikleri blgeyi i mektedir. Dolaysyla altta Gbek Tepeyi iaret eden H semb a kli bolnden kp, ona gsterm dokunm madansolta araftanaayadoru inmiylan n(deprem) sembol,G GbekliTep pelilerin, artktek ktonikolaylardanuzak kaldklarnd danbakab biranlamta amamakta adr.

GbekliT Tepeden,K Komodoejde eribetimi.(Ar.iz.). Ada ve da tasvirlerinin alt blmndek ilk srada daha kk ltlerd olmak zere bir b ki a, de srada ;bununalt tndakesik kareizgile erlebtnle emibirnehir;bunun ndaaltnda ayksek da sra alarnn var rln sapt yoruz. Bun nun aasnda, stte kesik ve k kalnca bir izginin altndak dairesel bir kabartm ki mayla betim mlenmi De eliklita sem mbol yer alyor. Sem mbol, sol tarafta ve olduka byk boyutta tas b svir edilmi ve kanatlarn iki ya ana am akbaba tarafnd dan, sol kan zerind tanmak nat de ktadr. Byl lece, Delikli ita sembo olnn kuts Kei sal akbaba(Monkvult tureNekhbe et)tarafnd andakutsa anmoldu unuanlyo ruz.Soldakiakbaba tasviriyl onun sa le, anda nispeten daha kk boy gsteril yda lmi yavru akbaba mo otifi son dereceilgiekicidir r.Bizegreburada,o okuzunbiry yolculuktansonraAnad doluyavarmolan Gbekli Tepeliler, bu uzun yolculuun getii sreye, yak , n s klak olara iaret etmi de ak olabilirler.105[105] ]Birakbaba annortalam mamrya aklak100118ylaras sndadr.kincigen ,ilkininyaklak1/3kadargr nyor.Byl lecegsresinin,yak klak100ve e118yl akbaba, mr zerinden en az 130, en ok ise 1 e 148150 yll bir sred gerekle lk de etiini sapt tamamz olasdr. . Alt bl mde, sol t tarafta st ste bir s sra hayvan motifi yer alyor. Bu r unlardan en stteki n hemen hemenhi grlmyo or.Yalnzbu ufigrnaltndanktanlalan nbirylan( (deprem sembol betimi, s taraftak rmcee varamada sol yukar doru kv ) sa ki e an vrlarak uza aklam. Yani Yu ukar Mezop potamyada yeni yuva a alarn kurm olan rmceke ( mu (Gbekli Te epeliler) zarar v verememi. Aada, byk olas slkla Yeni Zelandann sembol olan tilk (Patu ki Paiareheler); bunu da altnd un dayeralan betimin, kk de olsa grnen bandan Komodo n k n ejderi o olduu anla alyor. Tm bunlarn sanda ve orta blmde, bir m e rmcek tas sviri var. rmce ek,kuyrukk ksmndan karda iplikleriyleG GbekliTep pecivarnda akiyuvalarn(Patu paiarehelerinyeni iyerleimyerleri)koru yor.Bununhemenalt ndavesold da,olaslkla auzunca boynuyla bir yaban rdeini gryoruz. rdek biz . zlere, onurlu, gururlu, ii rahat etmi bir e vaziyett tebakyor.S Sanki,Patu upaiarehe lerinihayet trahatedeb bileceklerib biryereula trdm, dergibidir.rdein nsanda,y yukardana ayadoruartardak komaktao olanikitava an(uzun kuyrukla aryladaha oksincap polabilir), rmcektenhzlauzaklamaktalar r.Busonikihayvan tasviri, Patupaiare ehelerin ye erletikleri bu blgenin ormanlk bir alan o olduunu, yaptklar y ibadet v yerleim imarlar nedeniyle, k orkanhayv ve m vanlarnblgeyi terk et ttiklerini g steriyor olabilir. Bubetimin nhemensa blmnd debykko opukveeksikliklervard dr. Dikilita D/33: Sch hmidt, dikil litan T balnda, daha nce C Yapsnd e daki Dikilita 12de a grd mz ad daki kular anmsatan rdek biiminde hayvann varlna deiniyor n, d

Yazarbunlar,by kolaslkla atoykular r(Otistard daGreatbusterdTod ar)106[106 6]olarak adlandrm. Schmidt, Gbekl Tepedekii kazlarda ele geen hayvan kem li h mikleri arasnda, bu kua ait kemiklerin bolca bulunduuna deinme a ektedir. Bu l grub un iinde, benzeri drdnc cbirhayva anndahav varlsapta nm.107[107] Gvde yzeyinde resmed e dilmi bet timler, yazar taraf ndan tur rna kuu olarak a n e deerlendirilmitir. Burada da Schmidtiin dikkatini eken, ayn Dikilita 2 ve 38de olduu gibi, turna kularnn dizlerin insan b nin baca eklinde tasvir edilmi ollmasdr. Bize gre burada anlatlmak istenen, gmen ku k g ular balam mnda, insa anlarn yap ptklar glerin bu takip edere gerekletirmi oldu ek uklardr. Kendi paym mza, son de erece dikkatli ve iyi kular t birerg zlemcioldu uklarkuku usuzolansa anatlarn, bilmeyerek kbylebiry yanllad tkleri kansnd dadeiliz.S Schmidt,G bekliTepe detasvire edilenbuha ayvanlarng gyollarn nauygun olarak y yapt sap ptamada, tu urna kular rnn n Asyada uzun sreli ko onuk olmad dklarn, Avrasya ann kuzeyi indeki bataklk alanlard kulukay yattktan sonra son ya n nbaharda Afrikann A da scakb lgelerinedoruutukl larnsylem mektedir.10 08[108] Kendi p paymza, D Dikilita 33 sa yz n znde en ok dikkati eken, turn kuunun boyun na n hizasnd danbalayp ptabanakadardevam edenkvrm mlarhalinde ekiylanbet timleridir.Y Ylanlarn balar, gvdenin dar taraf nda yukar rdan aa ya doru dizilmi be ezekler halindedir. Turnan gagasn ucunda ise, Dikilita 30da grdmz ters H semb nn n a g z bol yer almakta adr. Resim mden tam anlalamy yorsa da, ortadaki ba o alata yin bir Deliklitan ne bulunm masgerekti inidnm mekteyiz.Bu usembolbize,olayn henzUzak kDoudag getiine iaret e etmektedir. st paralel izgi A . Asyay; ortadaki Delik klita, Pat upaiarehe lere ait kltrn bulundu yeri, yan Endonezy ve burad Yeni Ze n u ni ya dan elandaya ka adar uzanan adalar grubuna iaret ediyor. Delikli a ita, alttak yatay er zerine, yani tam o ki rit olmas gere eken yer olanYen niZelanday yaoturtulm mutur.

a=rd dektrku lar,turnala ar,tersHs sembolve eylankabar rtmalaryla doluolanD Dikilita 33n nsataraf; ;b=Dikilita nnyz nde,enst tyanbantla arda,birbirle lerinesarlm mkiz

ylanmotifleri;bununaltndagenlerlesembolizeedilmidalar;enaltikiyanbantta, yanlardanbuyzednmylanlarnbalar.Ortablmde:Enstte,yinebirbirlerine sarlmdurumdakiikizylanlar,bununaltnda,birbirlerindenzlm,karmaadan kurtularaktekbalarnahareketedebilenylanlarvebunlaraaitylanba,bununaltnda tersHsembol,altayaklbirrmcekvebunundaaltnda,soltaraftangeliprmcee zararvermedengeendrtylanveylanbabetimlenmi.Sadakidizideyeralanylan grnmlbetimler,erkeklikuzuvlardr.GbekliTepesakinlerininyeniyurtlarndakiyoun remeyigsteriyorolabilir.c=Ayndikilitatadoalbyklktekitilkikabartmasylasol yanndagrlenylanlar.(Ar.iz.). Dikilita gvdes