go opleidingen 2012-04
DESCRIPTION
GO magazine is het relatiemagazine van GO opleidingen, school voor informatieTRANSCRIPT
j a a r g a n g 2 n u m m e r 2 | 2 0 1 2e e n u i t g a v e v a n g o o p l e i d i n g e n
> Management games: spelen als nieuwe evolut ie?
> Octrooi- informatie cruciaal voor kenniseconomie
> KBenP zomerevent op 21 juni 2012
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 1
C o l o f o nGO magazine richt zich op professionals die geïnteresseerd zijn in kennis-,
informatie-, data- en verandermanagement. Het tijdschrift verschijnt vier-
maal per jaar en geeft samen met de GO website actuele achtergrondinfor-
matie over het aanbod van GO opleidingen voor het komende kwartaal.
© april 2012, GO opleidingen. Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd door middel van enige methode of vorm dan ook, zonder
schriftelijke toestemming van de uitgever.
redactie Peter van Gorsel, Theo Verbeij, Tineke IJtsma, Ron Wessels
eindredactie Anette Heideman
tekstbijdragen Harry Boers, Kees Koenen
vormgeving Lijn 1, Haarlem
fotografie Lijn 1; Jørgen Koopmanschap (p.2, 3 ,7); Theo Verbeij (p.8, 9)
druk Spinhex & Industrie
issn 2211-9906
reacties en suggesties [email protected]
GGOO oopplleeiiddiinnggeennSSppeelleenn eennvveerrnniieeuuwweenn
IInn ddiitt vvoooorrjjaaaarrssnnuummmmeerr vviinnddtt uu ooppnniieeuuww
eeeenn ggrroottee ddiivveerrssiitteeiitt aaaann oonnddeerrwweerrppeenn..
MMeett uuiitteerraaaarrdd,, zzooaallss uu iinnmmiiddddeellss vvaann oonnss ggeewweenndd bbeenntt,, vveeeell
nniieeuuwwee oonnttwwiikkkkeelliinnggeenn eenn eeeenn aaaannttaall vvaassttee rruubbrriieekkeenn..
HHéétt tthheemmaa vvaann ddiitt nnuummmmeerr iiss ggaammiinngg;; eenn oomm mmaaaarr ggeelliijjkk
dduuiiddeelliijjkk ttee mmaakkeenn ddaatt hheett hhiieerr nniieett ((aalllleeeenn)) oomm ssppeelllleettjjeess
ggaaaatt,, sspprreekkeenn wwee hhiieerr oovveerr sseerriioouuss ggaammiinngg.. DDaatt ooookk ddee
iinnffoorrmmaattiieemmaaaattsscchhaappppiijj nniieett mmeeeerr zzoonnddeerr ddee iinnbbrreenngg vvaann
ggaammeess kkaann,, wwoorrddtt oonnddeerr aannddeerree dduuiiddeelliijjkk uuiitt ddee ddrriiee bbooeekkeenn
oopp ddiitt ggeebbiieedd ddiiee wwee hhiieerr bbeesspprreekkeenn.. EEnn vvoooorr wwiiee zzeellff aaaann ddee
ssllaagg wwiill mmeett sseerriioouuss ggaammiinngg bbiieeddeenn wwee ddee wwoorrkksshhoopp
MMaannaaggeemmeenntt GGaammeess..
EErr iiss ooookk vveeeell aaaannddaacchhtt vvoooorr ddee oopplleeiiddiinnggeenn oopp hheett ggeebbiieedd
vvaann ooccttrrooooii--iinnffoorrmmaattiiee.. BBeehhaallvvee ddee bbeellooooffddee aaaannddaacchhtt vvoooorr
ddee ddiipplloommaa--uuiittrreeiikkiinngg iinn IInnddiiaa vvaann aaffggeellooppeenn jjaannuuaarrii,, iinn ddee
vvoorrmm vvaann eeeenn ffoottoorreeppoorrttaaggee,, kkuunntt uu ooookk eeeenn iinnhhoouuddeelliijjkk aarrttii--
kkeell oovveerr hheett vvaakk vvaann ddee ooccttrrooooii--iinnffoorrmmaattiieessppeecciiaalliisstt lleezzeenn..
DDee bbaassiissoopplleeiiddiinngg ddiiee GGOO oopplleeiiddiinnggeenn hhiieerrvvoooorr aall ttiieenn jjaaaarr
oorrggaanniisseeeerrtt,, kkrriijjggtt nnaammeelliijjkk iinn jjuunnii eeeenn mmooooii vveerrvvoollgg iinn ddee
vvoorrmm vvaann eeeenn zzooggeennaaaammddee aaddvvaanncceedd ttrraaiinniinngg..
VVeerrddeerr kkoommtt eeeenn KKBBeennPP ccoolllleeggaa aaaann hheett wwoooorrdd:: ddeezzee kkeeeerr
aaaannddaacchhtt vvoooorr ddee vviissiiee vvaann HHaarrrryy BBooeerrss,, MMaannaaggiinngg CCoonnssuull--
ttaanntt vvaann KKBBeennPP EEfffiicciiëënntt SSaammeennwweerrkkeenn.. PPeetteerr vvaann GGoorrsseell
ttrrookk eeeenn ddaagg oopp mmeett DDoomm SSaaggoollllaa,, mmeeddee--oopprriicchhtteerr vvaann
TTwiitttteerr eenn vvaattttee zziijjnn eerrvvaarriinnggeenn ssaammeenn iinn eeeenn vveerrssllaagg..
TTennsslloottttee vvrraaggeenn wwee iinn ddiitt nnuummmmeerr aaaannddaacchhtt vvoooorr hheett
zzooggeennaaaammddee KKBBeennPP zzoommeerreevveenntt ddaatt oopp 2211 jjuunnii aa..ss.. zzaall
ppllaaaattssvviinnddeenn.. HHeett iiss iinnmmiiddddeellss eeeenn ttrraaddiittiiee ddaatt oopp ddiiee ddaagg
hheett SScchheevveenniinnggssee KKuurrhhaauuss wwoorrddtt oovveerrggeennoommeenn ddoooorr hhoonnddeerr--
ddeenn ggeeïïnntteerreesssseeeerrddee vvaakkggeennootteenn ddiiee oopp ddee hhooooggttee wwiilllleenn
bblliijjvveenn vvaann ddee llaaaattssttee oonnttwwiikkkkeelliinnggeenn oopp iinnffoorrmmaattiieeggeebbiieedd..
AAllss ‘‘sscchhooooll vvoooorr iinnffoorrmmaattiiee’’ iiss ggoo oopplleeiiddiinnggeenn ddaaaarrbbiijj uuiitteerr--
aaaarrdd zziicchhttbbaaaarr aaaannwweezziigg:: ’’ss oocchhtteennddss mmeett eeeenn vviieerrttaall ((ggrraattiiss))
wwoorrkksshhooppss eenn nnaattuuuurrlliijjkk aallss hhooooffddssppoonnssoorr vvaann PPrriissssmmaa’’ss
PPiittcchh.. EEnn vvoooorr ddeeggeenneenn ddiiee eecchhtt oovveerrddaagg vveerrhhiinnddeerrdd zziijjnn::
’’ss aavvoonnddss iiss eerr nnaattuuuurrlliijjkk ddee bbeerrooeemmddee ((aallttiijjdd zzoonnnniiggee))
ssttrraannddbbaarrbbeeccuuee.. KKoorrttoomm:: ddee eeeerrssttee ddaagg vvaann ddee zzoommeerr iiss
eeeenn ddaagg oomm vvrriijj ttee hhoouuddeenn!!
TThheeoo VVeerrbbeeiijj
DDiirrecctteeuurr GGOO oopplleeiiddiinnggeenn
Inhoud
introductieMMaannaaggeemmeenntt ggaammeess:: ssppeelleenn aallss nniieeuuwwee eevvoolluuttiiee?? 3
focusOOccttrrooooii--iinnffoorrmmaattiiee ccrruucciiaaaall vvoooorr oonnzzee kkeennnniisseeccoonnoommiiee 4
recensiesWWiiee ssppeelleenn eeeenn bbeellaannggrriijjkkee rrooll iinn ddee ggaammeewweerreellddeenn wwaatt hheebbbbeenn zzee ttee vveerrtteelllleenn?? 6
serious gaming en managementHHooee sseerriieeuuss zziijjnn sseerriioouuss ggaammeess?? 7
in beeld225500--ssttee ddiipplloommaa iinn IInnddiiaa uuiittggeerreeiikktt 8
event2255ee KKBBeennPP zzoommeerreevveenntt oopp 2211 jjuunnii 22001122 10
nieuw aanbodZZooeekkeenn vvaann bbeeeelldd eenn ggeelluuiidd 12
kbenp aan het woordIInnggeehhaaaalldd ddoooorr ddee mmeeuuttee 13
kopstukkenDDoomm SSaaggoollllaa:: ddee AAmmeerriikkaaaannssee TTwwiitttteerrggooeerrooeebbeezzooeekktt AAmmsstteerrddaamm 14
tips & trucs & nieuws 15
kbenp zomerevent 16
De agenda met cursusdata is meegeniet in het hartvan dit magazine.
Postbus 164
2270 ad Voorburg
t +31 (0)70 351 23 80
i GOopleidingen.nl
GOopleidingen/twitter
GOopleidingen/rss
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 2
Games zijn niet meer weg te denken uit onze samenleving.
De game-industrie is groter dan de filmindustrie en de lan-
cering van een nieuwe game gaat gepaard met veel publici-
teit. De komende generaties groeien op met games: online,
offline, serious en entertainment games.
Manag emen t g ame s
Ook in de wereld van de professional dringen de games
door en al enige tijd staan serious games in de belangstelling.
Management games – het gebruik van spelelementen – om
doelen te bereiken en om veranderingen te bewerkstelligen
werden al in de achttiende-eeuwse bordspelen gebruikt bij
officiersopleidingen.
In complexe omgevingen en bij snel wijzigende omstandig-
heden lijkt het spel een betere manier om de organisatie
voor te bereiden op wat haar te doen staat dan het schrijven
van een lang rapport.
Staan we hiermee aan de vooravond van een nieuwe manage-
mentevolutie na de marketingevolutie, de communicatie-
evolutie, de internetevolutie en de social media van dit
moment?
Centraal staat het begrip gamificatie, dat komt er in het
kort op neer dat spel en werkelijkheid bewust met elkaar
vermengd worden. In onze cultuur wordt onterecht veronder-
steld dat we alleen in de kinderjaren zouden mogen spelen
of dat het spel alleen in de vrije tijd kan plaatsvinden.
Waarom kan spel niet in het werk geïntegreerd worden, maar
hoe doe je dat en wat schiet je ermee op? Belangrijk is om
geen tegenstelling te zien tussen spel, werk en educatie.
Games bieden organisaties meerwaarde omdat ze een omge-
ving aanreiken waarin managers en medewerkers vrijuit en
zonder risico’s kunnen leren en experimenteren. Complexe
vraagstukken worden behapbaar, omdat de spelers zien en
ervaren hoe de lijnen lopen en hoe medespelers reageren en
handelen.
L e r e n ( d ) s p e l e n
In veel organisaties waar dikwijls nieuwe procedures worden
ingevoerd of dure systemen worden geïmplementeerd, speelt
het opleidingsvraagstuk niet altijd de rol die het verdient.
Bij het ontwikkelen van een nieuwe werkwijze zijn de mensen
die er uiteindelijk mee aan de slag moeten vaak niet betrok-
ken. De gehanteerde traditionele trainingsvormen drukken
de trainee in een passieve rol die worstelt met de link tussen
theorie en dagelijkse werkpraktijk.
Veel experts zien games als een effectief leerinstrument
waarmee de deelnemer direct aan de slag gaat met zoeken
en uitproberen, en onmiddellijk ziet wat de consequenties
van de beslissingen zijn.
Om de sprong van game-omgeving naar dagelijkse werk-
praktijk zo eenvoudig mogelijk te maken, ligt een game voor
de hand waarin de werkomgeving van de speler zo precies
mogelijk wordt nagebootst. Als er kundig wordt gereflecteerd
op wat er goed en fout ging, dan is de medewerker een waar-
devolle ervaring rijker en kan de stap naar gedragsverande-
ring worden gemaakt.
Neem afscheid van saaie, mechanische en vaak ineffectieve
organisatieprincipes. Maak gebruik van de kracht van eeuwen-
oude spelprincipes en bewezen succesvolle gamedynamics
uit de wereld van entertainment games. Het resultaat: leukere
maar vooral effectievere organisaties. �
I N T R O D U C T I E | 3
Management games: spelen als nieuwe evolutie?
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 3
In 2002 is go opleidingen gestart met een uitgebreide Engelstalige opleiding tot
octrooi-informatiespecialist. Inmiddels is het tien jaar later. De belangstelling voor
octrooi-informatie is niet alleen toegenomen, steeds meer bedrijven beschouwen
kennis van octrooien als een cruciale factor voor een innovatieve bedrijfsvoering.
go opleidingen breidt haar cursusaanbod daarom uit met een advanced training,
een masterclass van vier dagen, waarin dieper wordt ingegaan op verschillende
specifieke aspecten van octrooi-onderzoek.
De wa a r d e v a n o c t r o o i - i n f o rma t i e
Octrooien zijn bijzondere documenten die in veel gevallen een schat aan informatie
bevatten voor iedereen die zich binnen een bedrijf bezighoudt met innovatie. Bij de
ontwikkeling van nieuwe producten en processen speelt octrooi-informatie een belang-
rijke rol. Het grootste deel van de informatie in octrooien is niet in andere documen-
ten terug te vinden. Octrooi-informatiespecialisten zijn in staat de juiste informatie te
selecteren uit de miljoenen octrooien die zich in verschillende nationale en internatio-
nale bronnen bevinden.
Pa t e n t I n f o rma t i o n Sp e c i a l i s t t r a i n i n g
Samen met de Werkgemeenschap Octrooi-informatie Nederland (won), ging go oplei-
dingen in 2002 van start met de opleiding tot Patent Information Specialist. Al vanaf
de eerste sessies bleek er ook internationaal veel belangstelling te zijn voor een
gecertificeerde opleiding op dit gebied. Inmiddels is de opleiding zo’n 25 maal geor-
ganiseerd en zijn er enkele honderden octrooi-informatiespecialisten gecertificeerd.
Op 21 juni start de cursus opnieuw in India (Bangalore) en op 12 september 2012 in
Voorburg.
4 | F O C U S
Octrooi-informatie cruciaalvoor onze kenniseconomie
Bron: PatentlyApple.com
Bron: Reuters.com
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 4
Nieuw trainingsaanbod
Nu de basiscursus voor Patent Information
Specialist meer dan tien jaar met succes in
de behoefte heeft voorzien, is er de vraag
ontstaan naar een cursus op een hoger niveau.
Daarom biedt de won samen met go opleidin-
gen een zogenaamde Advanced Patent Informa-
tion Course (apic). Deze cursus is vooral inte-
ressant voor degenen die de basiscursus (bpic)
enige tijd geleden hebben gevolgd en inmiddels
beschikken over de nodige werkervaring.
Deze cursus voor gevorderden zorgt uiteraard
voor nog betere en nauwkeurige patent searches.
Centraal in de cursus staat echter het analy-
seren van de zoekresultaten om toegevoegde
waarde te kunnen leveren voor het zoekrapport.
Verspreid over de vier dagen zullen in deze apic
zaken aan bod komen als legal practice, patent
classification and patent analysis.
De deskundige docenten laten de deelnemers
kennismaken met de volgende onderwerpen:
• Novelty and inventive step
• Legal practice
• Selection and usage of analytical tools
• Introduction to text mining
• Cases using text mining tools
De cursus start op dinsdag 5 juni a.s. in
Voorburg. Voor meer informatie over deze
cursus zie patentinformation.nl.
C e r t i f i c e r i n g o p E u ro p e e s n i v e a u
Lokale gebruikersgroepen uit zeven verschillende Europese landen hebben zich in
2008 verenigd in de Confederacy of European Patent Information User Groups (cepiug).
Naast het uitwisselen van kennis en ervaring, heeft de cepiug zich tot doel gesteld om
gecertificeerde scholing van octrooi-informatiespecialisten op Europees niveau te
coördineren en naar een hoger plan te brengen.
O f f s h o r i n g o c t r o o i - o n d e r z o e k
Veel grote internationale bedrijven hebben hun octrooi-onderzoeken uitbesteed naar
Azië. India is inmiddels een grote speler op dit gebied. Bedrijven als Philips en General
Electric hebben hier tientallen lokale medewerkers in dienst. In samenwerking met het
Global Institute of Intellectual Property (giip) verzorgt go opleidingen sinds enkele
jaren ook opleidingen op de Indiase markt.
Oc t r o o i e n z o r g e n s oms v o o r f l i n k e o p h e f
Hoewel de media zeker niet bol staan van berichten over octrooien, gaat het soms
goed mis. Nog niet zo lang geleden woedde er een heuse ‘patent war’ waarbij niet
alleen producenten van smartphones betrokken waren, maar ook vrijwel alle grote
spelers op internet: Google, Amazon, Microsoft en Apple. In de praktijk kwam het
erop neer dat door deze bedrijven duizenden software-octrooien werden opgekocht,
puur om elkaar vervolgens aan te klagen voor onrechtmatig gebruik van software-
technologieën.
Echter, het grote probleem met software is dat dit veelal moeilijk is vast te leggen in
octrooien. Nieuwe software is meestal een voortzetting van eerder ontwikkelde soft-
ware. Het oorspronkelijke doel van het beschermen van een ‘origineel werk’ wordt
daarmee in de meeste gevallen niet bereikt. Gelukkig zijn de Europese octrooibureaus
zeer spaarzaam in het toekennen van software-octrooien. �
F O C U S | 5
K L A N T A A N H E T W O O R D
Pa t e n t I n f o rma t i o n b i j P h i l i p s
Philips bezit ongeveer 54.000 octrooien. Het beheer daarvan wordt centraal gedaan door de afdeling Intellectual Property &
Standards (ip&s) met wereldwijd 450 medewerkers. Dit beheer behelst operationele en strategische taken, zoals het aanvragen
van nieuwe octrooien (1.500 per jaar), het betalen voor de instandhouding van bestaande octrooien of besluiten de betaling te
stoppen, het verlenen of nemen van licenties en het aankopen of verkopen van octrooien. Daarnaast adviseert ip&s het bedrijf op
het gebied van intellectueel eigendom, o.a. ten aanzien van researchprogramma’s, inbreukrisico’s, acquisities en technologische
ontwikkelingen.
Om deze taken te kunnen uitvoeren is er een grote behoefte aan informatie over octrooien van derden (niet-Philips). Aangezien
deze informatie zowel omvangrijk als complex is, is het verzamelen, ordenen en analyseren hiervan werk voor specialisten. Bij
Philips ip&s werken 35 van dergelijke Patent Information Specialists, 20 in Bangalore en 15 in Eindhoven. De groep in Bangalore
levert vooral operationele ondersteuning, terwijl in Eindhoven de strategische taken worden ondersteund. In Bangalore wordt
nieuwheidsonderzoek gedaan: voorafgaand aan een octrooiaanvraag wordt onderzocht of de uitvinding echt nieuw is en op
welke bestaande octrooien de aanvraag gebaseerd kan worden. Het werk in Eindhoven is voor een groot deel zogenaamd
‘patent landscaping’: wie heeft welke octrooien, wat beschermen ze, waar, wanneer en wat betekent dit voor een te nemen
beslissing? Omdat een octrooi behalve juridisch vooral een technisch document is, is voor deze functie een gedegen technische
vooropleiding vereist, bij Philips zijn dit zowel hbo-ers, wo-ers als PhD’s. Alle (nieuwe) Patent Information Specialists hebben
de afgelopen tien jaar de opleiding van go opleidingen gevolgd, in Nederland of India.
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 5
CR I T I C I
Fun Inc.: Why Games are the 21st
Century's Most Serious Business
Tom Chatfield
Dit fascinerende boek over de game-industrie is een welkome
introductie in een industrie die al lang volwassen is geworden
in een relatief korte periode. Tom Chatfield bespreekt op een
weloverwogen wijze de status en vermijdt de gebruikelijke
hysterie rondom verslaving aan games, de invloed van games
op geweld en de funeste invloed van games op studieresul-
taten. Terecht stelt hij dat al deze bezwaren iedere keer weer
opduiken als een nieuw medium verschijnt.
Chatfield is op zijn best als hij schrijft over het plezier van
spelen, de eisen die het stelt aan concentratie en discipline,
en de nieuwsgierigheid die daarbij hoort. Hij laat bijvoorbeeld
zien hoe epidemiologen games gebruiken om patronen van
pandemie te bestuderen en ermee te spelen. Zijn open en
eerlijke benadering geven games de kans om gezien te wor-
den als een manier om naar menselijk gedrag te kijken. Hij
schrijft: ‘Speelsheid is goed en draagt bij om ons te blijven
ontwikkelen en niet vast te groeien in bestaande patronen
en werelden. Games geven ons de kans onze levens te verrij-
ken zonder daarbij de echte wereld te verarmen.’ Het boek is
voer voor liefhebbers en materiaal om over na te denken voor
de sceptici. Het is vlot geschreven en de vele anekdotes blij-
ven de lezer lang bij en zijn prima materiaal voor het lopende
debat over games.
DOENERS
Serious Games: Games that Educate,
Train, and Inform
David Michael en Sande Chen
In dit boek leren ontwerpers en bouwers van games hun er-
varingen en kennis toe te passen op serious games. Games
voor training, educatie, gezondheid en meer. Het is wel Ame-
rikaans en een deel gaat over de markten die er zijn voor
serious games. De voorbeelden zijn echter goed en geven
een uitstekend inzicht in wat serious games gaan betekenen
in de toekomst en hoe bepaalde markten, zoals die van het
educatieve boek, zullen veranderen onder de druk van de
serious games-markt. �
6 | R E C E N S I E S
Wie spelen een belang-rijke rol in de game-wereld en wat hebbenze te vertellen?
VOORGANGERS
Reality is Broken: Why Games Make
Us Better and How They Can Change
the World
Jane McGonigal
De gamificatie van de wereld wordt werkelijkheid en miljoenen
burgers leven in twee versmeltende werelden. Een Amerikaans
onderzoek over jeugdcultuur laat zien dat 97% van de onder-
vraagden games speelt, dat er nauwelijks onderscheid is tus-
sen jongens en meisjes en dat ras en religie niet van belang
zijn. De keuze voor een bepaald spel is net zo divers als de
keuzes die gemaakt worden bij het kijken van televisie of het
luisteren naar muziek. Toch is er iets anders aan de hand: de
opkomst van de social en serious games in combinatie met
de social media zorgt ervoor dat gaming een maatschappelijk
karakter krijgt. Ouders geven aan regelmatig met hun kinde-
ren games te spelen, al of niet online. In Nederland maakte
het online gamen aan het begin van de 21e eeuw een flinke
groei door. Het totale aantal bezoekers van online gamesites
steeg van 277.000 in 2002 naar 1,1 miljoen in 2003. McGonigal
is de toonaangevende voorganger van deze beweging en een
leidende onderzoeker op het gebied van het gebruik van
games om mensen te motiveren problemen op te lossen.
Ze begint haar boek met de observatie dat het spel onze
aandacht trekt en vasthoudt, en dat spelen ons in een staat
van continue flow brengt in de competitie met de machine en
met elkaar. Maar ook dat we bereid zijn om samen te werken
om te winnen.
Me ch an i smen
Ze neemt ons mee door de wereld van de gamers en game-
bouwers en laat zien welke gamemechanics het ontwerpen,
bouwen en spelen zo boeiend en interessant maken. De
stukken over de mechanics en hoe onze cognitieve vooroor-
delen slimmer kunnen worden gebruikt in trainings- en leer-
processen maken dit boek heel bruikbaar en nuttig.
McGonigal blijft niet hangen in de theorie en exploreert het
opkomende terrein van de social participatiegames en de
raakvlakken met crowd sourcing.
PETER VAN GORSEL
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 6
Om onderscheid te maken met de entertainment games
werd de term serious games bedacht: spelletjes waar je iets
van kan leren. Buiten de werkelijkheid van simulaties ont-
stond zo het gedachtegoed dat spelletjes niet slechts 'fun'
hoeven te zijn. Serious games gebruiken gamemechanics in
een omgeving die niet primair gericht is op entertainment.
Serious games worden gebruikt voor het verwerven van
kennis, veranderen van gedrag of trainen van vaardigheden.
De meest effectieve manier om mensen iets te laten leren of
hun gedrag positief te beïnvloeden ontstaat als je hen op
een plezierige manier uitdaagt. Plezier kan dus ook ingezet
worden als een motiverende factor. Serious games die leuk
zijn om te spelen leveren een motiverende en blijvende bij-
drage aan opleidingsprogramma’s en veranderprocessen.
VVee rr ss cc hh ii ll ll ee nn dd ee ss oo oo rr tt ee nn ss pp ee ll ee nn
Het doel van een succesvol gameontwerp is meaningful play.
Niet de game, maar de ervaring van de deelnemers en de
relatie tussen actie en reactie is daarbij bepalend. Immers,
de meest effectieve vorm van leren is door zélf te doen.
Wat je van een game kan leren, is afhankelijk van het soort
games dat je speelt.
Al eind jaren zeventig in de vorige eeuw waren management
games in opkomst door nabootsing van real life situaties.
Deze simulatiegames zijn een waardevol instrument om in-
zicht in scenario's te krijgen. In een realistische nabootsing
van de werkelijkheid wordt het natuurlijke gedrag van een
speler uitgelokt. Het maakt een groot verschil om te ervaren
wat de valkuilen zijn van projectmanagement, zonder be-
lemmerd te worden door de risico’s. Zo kan je door zelf te
managen begrijpen hoe dynamisch en complex business
management is.
Evidence-based games proberen op andere manieren dan
via nabootsing toegevoegde waarde te genereren. Toch zijn
in deze beide type games de spelervaring en de spelregels
overzichtelijk: het doel dat bereikt moet worden (werkelijk-
heid of abstract) staat vast en vormt het ijkpunt van de
game. Een andere vorm zijn serious 'sandbox games' die
worden ingezet als een (wens)situatie nog niet zo helder is
of juist om een situatie helder te krijgen. In deze open-ended
games bepaalt de speler zelf wat hij in een context wil doen,
wil bereiken en op welke manier hij dat gaat realiseren.
Spelen wordt een creatief breekijzer; de speelwereld heeft
overeenkomsten, maar is geen kopie van de werkelijkheid.
Er kunnen nieuwe perspectieven op complexe vraagstukken
worden ontwikkeld. Door tijdelijk te ontsnappen aan de
werkelijkheid kan de speler verschillende oplossingen explo-
reren met de daarbij horende consequenties. Dat maakt dat
we met nieuwe ideeën kunnen terugkeren naar de werkelijk-
heid: in de bespreking van de ervaringen ligt de kritische
reflectie en het inzicht.
‘‘ GG aammyy ’’ ,, wwee rr kk ee ll ii jj kk wwooww !!
Nu games steeds meer bekend worden, lijkt de grootste
groeimarkt die van de gamificatie te zijn: door het toevoegen
van game play mechanics aan niet-game applicaties, produc-
ten of services vervaagt de gangbare scheiding tussen spel
en werkelijkheid. Deze ‘gamy’ benadering van de wereld richt
zich op het uitlokken van gewenst gedrag, zoals bijvoorbeeld
het op tijd nemen van medicijnen, veiligheidsvoorschriften
actief herinneren, revalidatieoefeningen doen of merkentrouw
door het sparen van punten. Met behulp van slimme it passen
spelconcept en de gameomgeving zich aan de speler aan.
De vraag is steeds meer hoeveel en welke informatie we
bereid zijn af te staan en in ruil waarvoor.
HHee ee ll ss ee rr ii ee uu ss
Spelen vraagt van de spelers om vrijwillig het speelveld te
betreden. Met alle mogelijkheden die ons ter beschikking
staan zullen we samen moeten uitzoeken wat wenselijk is in
welke situatie. Nieuwsgierig geworden naar wat games kun-
nen doen voor uw bedrijf? Kom dan op 13 juni naar de work-
shop Management Games gegeven door Carla Hoekendijk. ��
Voor meer informatie: GOopleidingen.nl/gaming
S E R I O U S G A M I N G E N M A N A G E M E N T | 7
HHooee sseerriieeuusszziijjnn sseerriioouussggaammeess??
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 7
88 | II NN BB EE EE LL DD
250-ste diploma in India uitgereikt
Sinds 2005 organiseert go opleidingen ook in India de Engels-
talige opleiding voor Patent Information Specialist. In de afge-
lopen zes jaar hebben meer dan 250 Indiase specialisten een
diploma behaald. Tot nu toe vonden alle trainingen plaats in de
Zuid-Indiase industriestad Bangalore. Deze stad van meer dan
zes miljoen inwoners, ook wel Silicon Valley van India genoemd,
is het centrum van de informatietechnologie in India. Alle grote
(inter)nationale bedrijven zijn er dan ook gevestigd.
Afgelopen januari kon het 250-ste Indiase diploma Patent
Information Specialist worden uitgereikt. Voor deze speciale
gebeurtenis was go directeur Theo Verbeij afgereisd naar Ban-
galore om de deelnemers van ge, Infosys, Philips en Siemens
persoonlijk hun diploma te overhandigen. Onder de aanwezigen
waren behalve de deelnemers en hun managers ook de verte-
genwoordigers van giip, het Indiase instituut waar go opleidin-
gen de laatste jaren mee samenwerkt bij het organiseren van
de opleiding. De bijeenkomst werd afgesloten met een feeste-
lijk buffet met (Zuid-)Indiase specialiteiten voor alle aanwezigen.
Voor juni 2012 staan er twee nieuwe opleidingen in India op
het programma: een in Delhi en een opnieuw in Bangalore. �
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 8
DDee iinnhhoouuddeelliijjkkee sseessssiieess zziijjnn ggeerriicchhtt oopp ddee vvoollggeennddee eexxppeerrttiisseeggeebbiieeddeenn:: SSoocciiaall
PPrroodduuccttiivviittyy,, EEnntteerrpprriissee SSeeaarrcchh,, IInnffoorrmmaattiieemmaannaaggeemmeenntt 22..00 eenn WWeerrkkeenn 33..00.. CCeennttrraaaall
ddiitt jjaaaarr ssttaaaatt ddee oonnggeebbrreeiiddeellddee ggrrooeeii vvaann iinnffoorrmmaattiiee.. BBiinnnneenn eenn bbuuiitteenn oorrggaanniissaattiieess
lleeiiddtt ddeezzee ggrrooeeii ttoott vveerrnniieeuuwwddee rroolllleenn,, ccoonncceepptteenn eenn bbuussiinneessssmmooddeelllleenn.. IInn hheett hhaarrtt
vvaann ddiitt kkrraacchhtteennvveelldd ssttaaaatt ddee uuiittddaaggiinngg oomm ccoonnttiinnuu ddeezzee iinnffoorrmmaattiiee ttooeeppaassbbaaaarr ttee
mmaakkeenn ddoooorr eenn vvoooorr uuww oorrggaanniissaattiiee..
Vanuit de vier expertisegebieden kijken we op deze dag naar de ontwikkelingen.
Wij hebben de afgelopen jaren gezien dat opdrachtgevers veelal reactief zijn en deze
ontwikkelingen slechts waarnemen. Wij hechten waarde aan ondernemerschap binnen
de muren van organisaties en over de muren van organisaties heen. U kunt nu als
professional vanuit uw discipline op deze ontwikkelingen inspringen en acteren zodat
uw organisatie meer proactief besluiten kan nemen. KBenP neemt u mee in een ‘deep
dive’ op deze vier gebieden.
TT RR EE NN DD II NN GG TT OO PP II CC SS
SSoo cc ii aa ll PP rr oo dd uu cc tt ii vv ii tt yy :: hh oo ee vv ii nn dd tt uu ss nn ee ll dd ee jj uu ii ss tt ee cc oo ll ll ee gg aa ??
Mensen delen de hele dag kennis met elkaar tijdens ontmoetingen en telefoon-
gesprekken. Tijdens deze gesprekken blijken mensen veel te leren van elkaar; dit
noemt men ook wel ‘social learning’. Binnen de onmetelijke hoeveelheid informatie
die beschikbaar is, zijn gesprekken met menselijke experts een belangrijke ‘filter’
om te bepalen wat echt relevant is. Zou het niet fantastisch zijn als al deze kennis-
gedreven dialogen voor iedereen toegankelijk zouden zijn? Om voor deze uitdaging
eindelijk een oplossing te vinden, nodigen we u uit om met ons van gedachten te
wisselen.
MMaarrcc vvaann BBoommmmeell,, cceeoo IInnnneerrTTeeaammss
EE nn tt ee rr pp rr ii ss ee SS ee aa rr cc hh :: bb ii gg dd aa tt aa ;; mmaa aa rr hh oo ee vv ii nn dd tt uu nnuu dd ee jj uu ii ss tt ee
ii nn ff oo rrmmaa tt ii ee ??
Afgelopen jaren zie je een toename in het gebruik van e-mail, Facebook, Twitter en
LinkedIn. Deze omgevingen bevatten interessante gegevens. Echter, het lastige van
e-mail en de diverse social media is dat de gegevens op een ongestructureerde wijze
in vrije tekstvelden vermeld staan. De nieuwe vormen van communicatie waarbij
gebruik wordt gemaakt van (vrije) tekst(velden) vragen nieuwe vormen van het analy-
seren van de gegevens. Taaltechnologie gebaseerd op natuurlijke taal biedt hiervoor
een oplossing in combinatie met Google Search. Kom kijken hoe wij met KBenP een
oplossing hebben voor uw grote dataomgevingen (big data).
KKeeeess GGrrooeenneevveelldd mmbbaa,, PPaarrttnneerr CCoonntteenntt22CCoonntteexxtt
1100 | EE VV EE NN TT
TTrreennddss iinn ddee mmaarrkktt
OOmm uu bbiijj ttee pprraatteenn oovveerr nniieeuuwwee ttrreennddss
iinn ddee mmaarrkktt bbiieeddeenn wwiijj oopp ddiitt eevveenntt
eeeenn sseessssiiee wwaaaarriinn nniieeuuwwee oonnttwwiikkkkeelliinnggeenn
eenn vviissiieess oopp vveerrsscchhiilllleennddee aassppeecctteenn
mmeett uu wwoorrddeenn ggeeddeeeelldd..
2255ee KKBBeennPP zzoommeerreevveennttOOpp 2211 jjuunnii vviinnddtt wweeeerr hheett
KKBBeennPP zzoommeerreevveenntt ppllaaaattss.. UU bbeenntt
wweellkkoomm vvaann 1100..0000 uuuurr ttoott 1177..0000 uuuurr
iinn hheett KKuurrhhaauuss ttee SScchheevveenniinnggeenn eenn
aaaannsslluuiitteenndd oopp ddee ggrroottee bbaarrbbeeccuuee iinn eeeenn
ppaavviilljjooeenn oopp hheett SScchheevveenniinnggssee ssttrraanndd..
AAllss ddeeeellnneemmeerr bbeenntt uu iinn hheett ggooeeddee
ggeezzeellsscchhaapp vvaann ddiirreecctteeuurreenn,, mmaannaaggeerrss
eenn vvaakkpprrooffeessssiioonnaallss iimm,, DDooccuummeenntt
MMaannaaggeemmeenntt,, ddiivv//AArrcchhiieeff eenn ii&&aa
uuiitt oovveerrhheeiidd,, ffiinnaanncciiëëllee eenn
zzaakkeelliijjkkee ddiieennssttvveerrlleenniinngg..
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 10
PPRROOGGRRAAMMMMAA
OCHTEND
GGOO wwoorrkksshhooppss
•• Management games
•• Search
•• SharePoint
•• Semantic web
MIDDAG
SSoocciiaall PPrroodduuccttiivviittyy
•• Enterprise Social Media
•• Dossiergericht werken
•• E-mail archivering
EEnntteerrpprriissee SSeeaarrcchh
•• Big data
•• Security
•• Keuze searchplatform
IInnfforrmmaattiieemmaannaaggeemmeenntt 22..00
•• Zaakgericht werken
•• E-dienstverlening
•• Systeemselectie
WWeerrkkeenn 33..00
•• Mobility
•• Consumerization
•• Security
TTrreennddss iinn ddee mmaarrkkt
•• Tour d’Horizon
PPrriissssmmaa’’s PPiittcchh
•• Pitches van de kandidaten en
uitreiking van de prijzen
U kunt zich aanmelden voor
deelname aan het KBenP zomerevent
op KBenP.nl.
Voor niet leveranciers is deelname
kosteloos. Op de website kunt u ook
actuele details van het programma
vinden.
EE VV EE NN TT | 1111
II nn ff oo rrmmaa tt ii eemmaann aagg eemmeenn tt 22 .. 00 == dd ii gg ii tt aa aa ll ++ ii nn ff oo rrmmaa tt ii ee --
mmaann aagg eemmeenn tt 00 .. 00
Informatiemanagement en -technologie gaan hand in hand. Steeds meer informatie
wordt digitaal verwerkt en online toegankelijk gemaakt. De visie van I-FourC met
betrekking tot informatiemanagement 2.0 grijpt terug op de manier van werken bij
traditionele papiergedreven processen en procedures: informatiemanagement 0.0.
Virtualisatie en visualisatie van traditionele processen en tools maken het mogelijk
digitaal te werken zonder ingrijpende wijzigingen in de bestaande processen te moe-
ten doorvoeren. Gevolg: een positieve houding ten opzichte van het Nieuwe Werken
en een groter commitment bij het uitdragen van het nieuwe informatiebeleid.
RRiiaann FFeeuulleerr,, II--FFoouurrCC
WWee rr kk ee nn 33 .. 00 :: mm ii gg rr ee ee rr uuww ee --mmaa ii ll ee nn dd oo cc uummeenn tt ee nn nn aa aa rr ee ee nn DDMMSS
oopp SShh aa rr ee PPoo ii nn tt
Binnen een half uur ziet u hoe een e-mailarchief uit Exchange Openbare Mappen,
jarenlang bewaarde e-mails in pst bestanden en al uw documenten op de file-server
worden gemigreerd naar een compleet nieuwe SharePoint Document Management
omgeving. Stap met KBenP mee van h: naar http: en zie hoe eenvoudig het Share-
Pointplatform aangepast kan worden tot een volwaardige dms omgeving.
BBaarrtt vvaann WWaannrrooiijj,, sseenniioorr ccoonnssuullttaanntt EEppoonnaa
SSPPEECC II AA LL EEVVEENNTT
PP rr ii ss ssmmaa ’’ ss PP ii tt cc hh
Wegens groot succes op het vorige KBenP zomerevent zal ook in 2012 op dit event de
Prissma’s Pitch plaatsvinden. Jaarlijks wordt een prijs toegekend aan de informatie-
professional die een belangrijke bijdrage aan het werkveld levert: als persoon(lijkheid),
met een visie of met een bewezen of bijzondere dienst. Prissma vertegenwoordigt de
informatieprofessionals: Professionals in Information Sources, Search, Management
and Analysis. Prissma heeft circa 680 leden. Deze leden werken bij grote organisaties
als Ernst & Young, abm amro, pwc, rtl, Akzo, Twynstra Gudde, Kamer van Koophan-
del, Autoriteit Financiële Markten, pcm Dagbladen, tno, Shell, Rijkswaterstaat,
Bank Nederlandse Gemeenten, Yakult, Rabobank, Berenschot en diverse ministeries.
pprriissssmmaa..nnll
OOPP LL EE II DD II NNGGEENN
Het ochtendprogramma zal weer gewijd zijn aan opleidingen in onze vakgebieden.
Directie, opleidingscoördinatoren en docenten van go opleidingen nemen u mee in
het opleidingenaanbod, en de uitbreiding en vernieuwing daarvan. ��
oopp 2211 jjuunnii 22001122
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 11
He r k e n t u d i t ?
• U bent redelijk bedreven in het vinden van de juiste websites, rapporten en
artikelen, maar het lukt niet om die ene foto terug te vinden die u ergens had gezien.
Zijn daar geen speciale zoekingangen of methoden voor?
• U kunt razendsnel die tv-uitzending van gisteren terugvinden, maar niet dat leuke
filmpje dat uw zoon liet zien, laat staan een video van een wervelende presentatie
van een kerngeleerde van mit.
• U vindt makkelijk duizenden mooie foto's, waarvan u er een wilt gebruiken op de
cover van uw rapport. Kan dat zomaar?
• U weet dat er allerlei multimediale bronnen op internet zijn, maar wat zijn podcasts
nu ook al weer? Bestaan die eigenlijk nog wel?
• U heeft gehoord dat uw eigen foto's zonder toestemming op een Russische site
staan. Maar hoe zoekt u dat uit?
• U zoekt gratis icoontjes om te gebruiken in uw publicatie. Zijn daar handige sites
voor?
• U vindt een afbeelding, maar hij is er in jpg, gif en png formaat en ook nog in diverse
afmetingen. Wat is wijsheid als u de afbeelding gaat gebruiken?
• U heeft regelmatig met bepaalde zoektermen iets gezocht in Youtube, maar weet
niet waar u dan eigenlijk in zoekt.
Al deze vragen hebben te maken met het zoeken en inzetten van multimediale content,
in het bijzonder beeld en geluid. De wereld wordt steeds meer gedomineerd door
(bewegend) beeld, vaak met geluid. Het is belangrijk dat informatieprofessionals zich
ook in dit type materiaal thuis voelen als een vis in het water. De zogenaamde ‘seman-
tic gap’ tussen wat een beeld voorstelt en de woorden die je in gedachten hebt als je
op zoek bent naar beeldmateriaal, maakt dat je vaak heel andere wegen moet bewan-
delen dan bij het zoeken naar tekst. �
12 || N I E U W A A N B O D
Zoeken van beeld en geluid – nieuwe eendaagse cursus
GO opleidingen organiseert vanaf
25 april 2012 de eendaagse cursus
Zoeken van beeld en geluid, waarbij
alle vragen op dit gebied door de
docenten Eric Sieverts en Jeroen Bosman
worden beantwoord. Voor het volledige
programma en meer informatie zie:
GOopleidingen.nl/izbg
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 12
K B e n P A A N H E T W O O R D || 13
Daar sta je dan met je goede gedrag. Alles netjes op orde: informatie architectuur,
middelen, budgetten, beheer, innovatie. Dan komen uit alle hoeken en gaten nieuwe
ontwikkelingen op je af. Medewerkers willen hun email op hun eigen smartphone
want de bedrijfsnokia is zó 2006, en de directeur wil nu eindelijk met de iPad bij de
laatste rapporten op SharePoint.
G a r t n e r
Volgens de Nexus van Gartner zijn Social, Big data, Cloud en Consumerization de
belangrijkste trends voor de komende periode. Het is niet alleen zo dat deze trends
stuk voor stuk interessante vraagstukken met zich mee brengen, maar ze komen ook
nog eens tegelijk en versterken elkaar.
M o b i l e P r o d u c t i v i t y
Een aardig voorbeeld blijft Obama. Inmiddels alweer warmdraaiend voor nieuwe ver-
kiezingen, maar bij zijn start liet hij veel mensen schrikken door te eisen dat hij zijn
eigen BlackBerry mocht blijven gebruiken. Mobile en Social Productivity in de praktijk.
We zien het in veel organisaties. Eerst werd er geëxperimenteerd met iPads door het
management, nu nemen medewerkers hun eigen devices mee naar kantoor en willen
ze met diezelfde devices bij hun informatie op SharePoint. Hoe ga je daarmee om?
V i t a l e i n f o r m a t i e
Onze communicatie verandert ook. Een deel verschuift naar snelle berichtjes via een
Lync of Twitter. Maar er is ook steeds meer e-mailverkeer met meer vitale informatie
die gedeeld moet worden in dossiers of projecten. Gebruikers vinden het lastig om
documenten op te slaan in gestructureerde omgevingen, maar willen wel dat ze
gemakkelijk bij bijlagen kunnen die collega’s in een e-mailbericht hebben gestuurd.
Een integratie van SharePoint en Outlook zou hierbij enorm helpen.
S o c i a l m e d i a h y p e
Een hype of niet, veel managers zijn inmiddels al ‘geYammered’. Yammer is een soort
Twitter maar dan voor bedrijven. Klinkt goed. Voor je het weet word je als manager
geconfronteerd met een tool waarmee medewerkers communiceren. Kennisdeling die
start vanuit mensen zelf levert vaak mooie innovaties op. Alleen is de informatie die
in Yammer staat niet meer van u. Sterker nog; het staat in de us en kan door de auto-
riteiten daar worden opgevraagd in verband met de Patriot Act. Dat is niet altijd een
probleem. Het is echter wel belangrijk na te denken over oplossingen die aansluiten
op wensen van medewerkers en die passen in het beleid van de organisatie.
S h a r e P o i n t
De oplossing kan liggen in SharePoint. Een platform met mogelijkheden voor dossier-
gericht werken, Social Productivity, documentmanagement, Search en te ontsluiten
via mobiele devices. �
Ingehaald door de meute
Trainingen, workshops en advies
Bij het aanbieden van deze manier van werken
is het belangrijk dat gebruikers goed worden
geïnformeerd en geïnstrueerd over de moge-
lijkheden en doelstellingen. Het getoonde
negenvlaksmodel wordt vaak gebruikt door
KBenP en de collega’s van go opleidingen en
biedt een perfect beeld van de krachtvelden
die in dit soort projecten een rol spelen.
Het is een mooi uitgangspunt in de ontdek-
kingstocht van het toepassen van nieuwe
mogelijkheden met een mooie balans tussen
mensen en organisaties.
KBenP, Efficiënt samenwerken:
KBenP.nl/sharepoint
SharePoint-aanbod:
GOopleidingen.nl/sharepoint
Go magazine 2:Opmaak 1 04-04-2012 22:13 Page 13
De overvolle zaal bij het Pakhuis De Zwijger in Amsterdam
was een duidelijke indicatie van de nog steeds groeiende
populariteit van Twitter. De zaal zit vol met internetonder-
nemers, ontwerpers, codeschrijvers en communicatiegoeroes.
De spreker van die dag is Dom Sagolla, de man aan wie de
eerste tweet ter wereld was gewijd. Als een van de twee
oprichters van Twitter stond hij aan de wieg van een ware
internetrevolutie. Sindsdien heeft Twitter de wereld stormen-
derhand veroverd en grote en kleine revoluties veroorzaakt.
Ve r a n d e r… d e we r e l d… j e s t a d…
i n 1 4 0 ka r a k t e r s
Dom opent met de opmerking dat je klaarblijkelijk de wereld
kunt veranderen met 140 karakters. Sagolla is een paar dagen
in Amsterdam op uitnodiging van Appsterdam, een initiatief
van o.a. Mike Lee, om Amsterdam als App Capital of the
World op the global map te zetten. In een druk programma
flitst hij langs bedrijven, opleidingen en bestuurders. Die
hebben allemaal eigenlijk dezelfde vraag: waarom is Silicon
Valley zo’n succes en wat moeten we doen om ook zo succes-
vol te zijn?
De z a c h t e k a n t v a n s u c c e s
Wie een verhaal verwacht vol met cijfers, managementspeak
of een formule komt bedrogen uit. Dom’s rustig vertelde
verhaal gaat heel veel over de zachte kanten van de succes-
factoren, waarin de cultuur van ondernemerschap en risico’s
nemen centraal staat. Het is geen schande om een keer te
mislukken, zoals hij zelf zegt: succes is mooi maar ze is een
slechte leermeester. In zijn kalme betoog komen begrippen
voor als samenwerken en teamverband, actief zijn en voor
hem is het begrip ‘ik ben niet alleen op de wereld’ een
belangrijke motivator.
14 | K O P S T U K K E N
Dom Sagollade AmerikaanseTwittergoeroe
bezoektAmsterdam
De k r a c h t v a n h e t e c o s y s t e em
Veel harder is zijn eis van de aanwezigheid van vaardigheden
(skills) zodat wat je bedenkt ook snel gebouwd kan worden,
want snelle demo’s die elkaar snel opvolgen zijn een belang-
rijke sleutel tot succes en doorontwikkelen een voorwaarde
om te overleven. Natuurlijk is de aanwezigheid van geld be-
langrijk, maar veel meer van belang is een goed ecosysteem,
een gemeenschap waarin kruisbestuiving plaatsvindt, waarin
men elkaar stimuleert en waar je voortdurend op nieuwe
ideeën wordt gebracht. Amsterdam is rijp voor een dergelijke
‘smartomgeving’, benadrukt hij, waarbij hij de handelsfunctie
van Amsterdam als een belangrijke infrastructuur ziet.
Z e s j e s - c u l t u u r d e b o t t l e n e c k ?
’s Avonds wordt in een kleiner gezelschap, waaronder een
aantal in Amsterdam gevestigde buitenlandse ondernemers,
doorgepraat en komen er andere zaken ter sprake zoals het
gebrek aan inzet en passie bij Nederlandse werknemers, de
lastige regelgeving en relatief hoge belastingdruk. Dom ver-
rast iedereen door te vertellen dat hij afgestudeerd in Engels
is en per ongeluk bij een internetbedrijf terecht kwam waar
hij met een aantal collega’s Twitter bedacht. Hij benadrukt
dat het volgens hem allereerst gaat om het bedenken van
betekenisvolle diensten en producten, en dan pas om het
bijbehorende businessmodel. Ook de vraag waarmee Twitter
geld verdient wordt beantwoord. Momenteel wordt er geld
verdiend met de verkoop van data aan Google, maar Dom is
al verder, met zijn eigen bedrijf Dollarapp. Er is geen tijd te
verliezen! �
Volg Dom Sagolla @dom
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 14
TT II PP SS && TT RR UU CC SS && NN II EE UU WW SS | 1155
P ro j e c tman ag emen t me t Sh a r kwo r l dSShhaarrkkwwoorrlldd ggeeeefftt ttooeekkoommssttiiggee pprroojjeeccttmmaannaaggeerrss ddee mmooggeelliijjkkhheeiidd oomm kkeennnniiss
ttee mmaakkeenn mmeett ddee mmeeeesstt bbeellaannggrriijjkkee aassppeecctteenn vvaann pprroojjeeccttmmaannaaggeemmeenntt.. IInn ddeezzee
ggaammee,, oonnttwwiikkkkeelldd ddoooorr RRaannjj SSeerriioouuss GGaammeess,, iiss ddee ssppeelleerr vveerraannttwwoooorrddeelliijjkk vvoooorr
ddee rreeaalliissaattiiee vvaann hheett ggrroooottssttee hhaaaaiieennaaqquuaarriiuumm tteerr wweerreelldd.. SShhaarrkkwwoorrlldd bbeehhaannddeelltt
nniieett aalllleeeenn ddee tteecchhnniisscchhee kkaanntt vvaann pprroojjeeccttmmaannaaggeemmeenntt,, zzooaallss ppllaannnniinngg eenn bbuudd--
ggeetttteerriinngg,, mmaaaarr ggaaaatt ooookk iinn oopp ssoocciiaallee aassppeecctteenn,, zzooaallss hheett oommggaaaann mmeett ccoonnfflliicctt--
ssiittuuaattiieess,, ccuullttuurreellee ddiivveerrssiitteeiitt eenn ddiipplloommaattiieekkee vvaaaarrddiigghheeddeenn..
BBeekkiijjkk ddee ttrraaiilleerr oopp sshhaarrkkwwoorrlldd..nnll
P e r s o n a l a s s i s t a n tAAllss jjee eeeennmmaaaall ttoott eeeenn bbeeppaaaallddee hhooooggttee bbeenntt ggeesstteeggeenn oopp ddee ccaarrrriièèrreellaaddddeerr,,
ddaann vveerrsscchhiijjnntt ddee ppeerrssoonnaall aassssiissttaanntt ((ppaa)) aaaann ddee hhoorriizzoonn eenn wwoorrddtt eerr eeeenn hhoooopp
wweerrkk vvoooorr jjee ggeeddaaaann.. AAppppllee bbrreennggtt SSiirrii iinn bbeeeelldd,, eeeenn vviirrttuuaall aassssiisstteenntt ((vvaa)),, ddaatt
wwiill zzeeggggeenn eeeenn ccoommbbiinnaattiiee vvaann sstteemmhheerrkkeennnniinngg mmeett iinntteelllliiggeennttiiee,, ddiiee jjee ttaakkeenn
kkuunntt llaatteenn uuiittvvooeerreenn oopp jjee iiPPhhoonnee.. IIddeeaaaall vvoooorr aallss jjee oonnddeerrwweegg bbeenntt ooff ggeewwoooonn
eerrgg lluuii.. HHeett mmooooiiee vvaann SSiirrii iiss ddaatt jjee nnaattuuuurrlliijjkk kkaann pprraatteenn.. DDaannkkzziijj ddee aarrttiiffiicciiaall
iinntteelllliiggeennccee ((aaii)) ddiiee eerraacchhtteerr zziitt,, ddeennkktt SSiirrii mmeett jjee mmeeee..
GGooooggllee’’ss EErriicc SScchhmmiiddtt vvoonndd hheett eeeenn ccoommppeettiittiieevvee bbeeddrreeiiggiinngg.. HHiijj vvrrooeegg zziicchh aaff
wweellkkee ffuunnccttiieess jjee kkaann llaatteenn uuiittvvooeerreenn?? DDaatt vvrrooeeggeenn wwee SSiirrii zzeellff mmaaaarr eevveenn::
• mmeennsseenn ooppbbeelllleenn
• mmuuzziieekknnuummmmeerrss llaatteenn aaffssppeelleenn
• bbeerriicchhtteenn ssttuurreenn nnaaaarr jjee ccoonnttaaccttppeerrssoonneenn
• aaffsspprraakkeenn ppllaannnneenn iinn jjee aaggeennddaa eenn hheerriinnnneerriinnggeenn iinnsstteelllleenn
• ee--mmaaiillss vveerrssttuurreenn
• llooccaattiieess ooppvvrraaggeenn
• wweeeerrbbeerriicchhtteenn ooppvvrraaggeenn
• aaaannddeelleenn bbeekkiijjkkeenn
• jjee wweekkkkeerr iinnsstteelllleenn
• jjee aaddrreessbbooeekk rraaaaddpplleeggeenn
• zzooeekkeenn oopp hheett wweebb
• aaaann WWoollffrraamm AAllpphhaa,, eeeenn ssoooorrtt wwiikkiippeeddiiaa,, vvrraaggeenn sstteelllleenn
• aallss jjee eeeennzzaaaamm bbeenntt,, kkaann jjee vviiaa ‘‘FFiinndd mmyy FFrriieenndd’’ ooff ‘‘WWhheerree iiss mmyy WWiiffee nnooww??’’
ggeekkooppppeellddee ppeerrssoonneenn ttrraacceerreenn
IIss SSiirrii aall bbrruuiikkbbaaaarr iinn NNeeddeerrllaanndd?? HHeellaaaass:: jjee wweekkkkeerr iinnsstteelllleenn eenn nnoottiittiieess mmaakkeenn
ggaaaann ggooeedd,, mmaaaarr ddee oovveerriiggee ffuunnccttiieess llooppeenn oopp tteeggeenn hheett ffeeiitt ddaatt aalllleess ggeebbaasseeeerrdd
iiss oopp ddee EEnnggeellssee ttaaaall.. EErr zziitttteenn lleeuukkee ffuunnccttiieess iinn ddiiee ggrraappppiigg zziijjnn oomm ttee llaatteenn zziieenn
oopp eeeenn vveerrjjaaaarrddaagg,, zzooaallss ddee wweeeerrffuunnccttiiee.. WWaaaarr SSiirrii vvoooorr ggeemmaaaakktt iiss,, jjee oonnddeerr--
sstteeuunneenn bbiijj jjee ddaaggeelliijjkkssee ttaakkeenn,, wweerrkktt eecchhtteerr nnoogg oonnddeerr ddee mmaaaatt.. NNoogg eevveenn
wwaacchhtteenn dduuss ttoott SSiirrii iinn hheett NNeeddeerrllaannddss jjee ggaaaatt hheellppeenn bbiijj ddee jjee ddrruukkkkee bbaaaann ooff
pprriivvéélleevveenn.. VVaannuuiitt EEnnggeellaanndd kkoommtt bbiijj hheett bbeeddrriijjff TTrruuee KKnnoowwlleeddggee ddee ccoonnccuurrrreenntt
EEvvii vvaannddaaaann.. HHeett vveerrsscchhiill iiss vvoollggeennss TTrruuee KKnnoowwlleeddggee ddaatt SSiirrii aalllleess mmooeett ooppzzooee--
kkeenn tteerrwwiijjll EEvvii oovveerr eecchhttee kkeennnniiss bbeesscchhiikktt.. �
Bron: Dreamstime
Go magazine 2:Opmaak 1 30-03-2012 14:37 Page 15
Hieronder vindt u een overzicht van onze trainingen in de
maanden april, mei en juni 2012. Uitgebreide informatie over de
verschillende activiteiten vindt u op GOopleidingen.nl.
1 7 a p r i l
• E-mailarchivering en -management
Eendaagse cursus over het op een verantwoorde en praktische
manier inrichten van informatiemanagement en beheer voor e-mail.
• Veiliger gebruik van internet, e-mail en social media
Training over de meest voorkomende gevaren en valkuilen bij
het dagelijks gebruik van internet en hoe deze te voorkomen.
1 8 a p r i l
• Gebruik en toepassing van Web 2.0 diensten en functionaliteiten
Eendaagse workshop over Web 2.0 diensten en toepassingen en
hun praktische nut en toepasbaarheid.
• Auteursrecht voor speciale bibliotheken
Eendaagse cursus over de toepassing van auteursrecht
binnen de setting van bibliotheken in bedrijven en (non-profit)
organisaties.
1 9 a p r i l
De Cloud: een introductie
Eendaagse cursus die kennis verschaft over de definitie, voor- en
nadelen en meer verschillende facetten van de Cloud.
2 3 a p r i l
Auteursrecht voor historische archieven, erfgoedinstellingen
en musea
Eendaagse cursus over de praktische toepassing van auteursrecht
binnen erfgoedinstellingen, musea en andere instellingen met
historisch archiefmateriaal.
2 4 a p r i l
Cloudrecht: Juridische aspecten van Cloud Computing
Eendaagse cursus over de juridische aspecten en facetten van
het werken in en met de Cloud.
2 5 a p r i l
• Business Process Management
Zesdaagse cursus waarin deelnemers aan de slag gaan met het
verbeteren van werkprocessen en de daarbij behorende informatie-
stromen. Rode draad vormt een praktijkcase, afgestemd op de
eigen bedrijfssituatie en de betreffende rol/functie hierin.
• Zoeken van beeld en geluid
Eendaagse training over het effectief zoeken naar afbeeldingen,
geluidsfragmenten en video.
Agenda
7 j u n i
Mediatheek in het onderwijs: Pedagogische en didactische zaken
Tweedaagse cursus over het doelmatig omgaan met leerlingen
en effectief samenwerken met docenten bij het gebruik van
mediatheekvoorzieningen.
8 j u n i
• Recordsmanagement en governance in SharePoint 2010
Tweedaagse training over de uitgebreide mogelijkheden van
SharePoint 2010 voor zorgvuldig gebruik bij document- en
recordsmanagement.
• Doelmatig gebruik van internet in de mediatheek
Eendaagse basiscursus over het gericht zoeken en vinden van
informatie vanuit het gezichtspunt van de schoolmediatheek.
1 2 j u n i
• Bewaartermijnen: bewaar- en vernietigingsbeleid in de organisatie
Tweedaagse cursus over verantwoorde keuzes maken bij het
selecteren en vernietigen van (digitale) documenten.
• Introductie rda en frbr
Tweedaagse cursus over de betekenis van rda en frbr voor de
praktijk van het catalogiseren en voor de praktijk van het zoeken
in catalogi.
• Veiliger gebruik van internet
Eendaagse training over gevaren en valkuilen bij het dagelijks
gebruik van internet en hoe deze te voorkomen.
1 3 j u n i
• Auteursrecht voor onderwijsmediatheken en wetenschappelijke
bibliotheken
Eendaagse cursus over de praktische toepassing van auteursrecht
binnen de setting van wetenschappelijke bibliotheken en
hogeschoolmediatheken.
• SharePoint: de Businesscase
Middagsessie over SharePoint als Businesscase en inzicht in de
Return on Investment voor uw organisatie.
• Management games
Eendaagse workshop over het inzetten van management games
in een bedrijfsmatige omgeving.
1 8 j u n i
SharePoint voor Content Managers
Eendaagse introductiecursus voor de mogelijkheden van Content
Management met SharePoint 2010.
| School voor informatie
agenda:Layout 1 30-03-2012 14:46 Page 1
7 m e i
Promotie van bibliotheekdiensten
Zesdaagse cursus over het effectief promoten en presenteren
van de diensten van uw bibliotheek of informatiecentrum.
8 m e i
SharePoint voor eindgebruikers
Tweedaagse cursus voor eindgebruikers: kennismaking met de
functionaliteiten, waaronder samenwerken binnen SharePoint.
9 m e i 2 0 1 2
• SharePoint voor Content Managers – Vervolg
Tweedaagse workshop waarin dieper wordt ingegaan op de
invulling van de sitestructuur.
• Beheer en behoud van digitale informatie – module van
opleiding Recordsmanager
Zesdaagse cursus over de vele aspecten van 'veilige bewaring'
van informatie.
• Klantgericht communiceren en adviseren – module van
opleiding medewerker Recordsmanagement
Tweedaagse cursus over klantgerichte dienstverlening en
advisering bij archiefvraagstukken.
1 0 m e i
• Ontwerpen en optimaliseren van informatiediensten – module
van opleiding Informatiespecialist
Zesdaagse cursus over de praktische begeleiding van de opzet en
verbetering van informatiediensten, van ontwerpschets tot realisatie.
• Klantgericht communiceren – module van opleiding Informatie-
management
Vijfdaagse cursus over de praktische toepassing van communicatie-,
gespreks-, presentatie- en onderhandelingsvaardigheden.
1 1 m e i
• Management van digitaal erfgoed: een procesmatige en
integrale aanpak
Tweedaagse managementtraining die uitgebreid ingaat op een
passende aanpak rond selectie, implementatie en beheer van een
collectie digitaal erfgoed.
• Jeugdbibliotheekwerk en leesbevordering
Driedaagse cursus over het op doelmatige en constructieve wijze
organiseren van promotionele activiteiten voor kinderen tot 16 jaar.
• Mediawijsheid en informatievaardigheden in het voortgezet
onderwijs
Driedaagse cursus met achtergronden, thema's, toepassing en
promotie van mediawijsheid en informatievaardigheden in het
voortgezet onderwijs.
1 5 m e i
Digitaal erfgoed in de praktijk: procesmatige en integrale aanpak
Vijfdaagse cursus waarbij alle aspecten aan de orde komen die een
rol spelen bij het opzetten, onderhouden en toegankelijk maken van
een collectie digitaal erfgoed.
2 2 m e i
• Zoeken van beeld en geluid
Eendaagse training over het effectief zoeken naar afbeeldingen,
geluidsfragmenten en video.
• Schrijven voor het beeldscherm
Eendaagse cursus over het vervaardigen van heldere en aantrekke-
lijke webteksten en het effectief voeren van de eindredactie van een
(onderdeel van een) website of intranet.
• Haal meer uit SharePoint!
Tweedaagse training voor informatiespecialisten en kenniswerkers
over de meer geavanceerde mogelijkheden van SharePoint.
2 3 m e i
• Archiefordening – module opleiding medewerker
Recordsmanagement
Vijfdaagse cursus over ordenen van archiefwaardige documenten en
het kiezen voor het juiste ordeningsstelsel.
• Auteursrecht voor historische archieven, erfgoedinstellingen
en musea
Eendaagse cursus over de praktische toepassing van auteursrecht
binnen erfgoedinstellingen, musea en andere instellingen met
historisch archiefmateriaal.
1 j u n i
• Digitaal archiveren en mappenstructuur voor kantoormedewerkers
Tweedaagse basiscursus over het effectief digitaal archiveren
van (papieren) documenten en e-mail.
• Strategisch inzetten van social media
Tweedaagse workshop over het samenstellen van een plan van
aanpak voor het strategisch inzetten van social media in het
algemeen en Twitter en Facebook in het bijzonder.
5 j u n i
Advanced Patent Information Course
Training (four days) for Patent Information Specialist focussed on
Patent Analysis.
6 j u n i
Internet resources voor onderzoek en advies
Eendaagse masterclass over het selecteren, karakteriseren en
gebruiken van de meest geschikte bronnen voor uw onderzoek en
het adviseren van anderen bij de keuze van de juiste informatie-
bronnen.
agenda:Layout 1 30-03-2012 14:46 Page 2
7 m e i
Promotie van bibliotheekdiensten
Zesdaagse cursus over het effectief promoten en presenteren
van de diensten van uw bibliotheek of informatiecentrum.
8 m e i
SharePoint voor eindgebruikers
Tweedaagse cursus voor eindgebruikers: kennismaking met de
functionaliteiten, waaronder samenwerken binnen SharePoint.
9 m e i 2 0 1 2
• SharePoint voor Content Managers – Vervolg
Tweedaagse workshop waarin dieper wordt ingegaan op de
invulling van de sitestructuur.
• Beheer en behoud van digitale informatie – module van
opleiding Recordsmanager
Zesdaagse cursus over de vele aspecten van 'veilige bewaring'
van informatie.
• Klantgericht communiceren en adviseren – module van
opleiding medewerker Recordsmanagement
Tweedaagse cursus over klantgerichte dienstverlening en
advisering bij archiefvraagstukken.
1 0 m e i
• Ontwerpen en optimaliseren van informatiediensten – module
van opleiding Informatiespecialist
Zesdaagse cursus over de praktische begeleiding van de opzet en
verbetering van informatiediensten, van ontwerpschets tot realisatie.
• Klantgericht communiceren – module van opleiding Informatie-
management
Vijfdaagse cursus over de praktische toepassing van communicatie-,
gespreks-, presentatie- en onderhandelingsvaardigheden.
1 1 m e i
• Management van digitaal erfgoed: een procesmatige en
integrale aanpak
Tweedaagse managementtraining die uitgebreid ingaat op een
passende aanpak rond selectie, implementatie en beheer van een
collectie digitaal erfgoed.
• Jeugdbibliotheekwerk en leesbevordering
Driedaagse cursus over het op doelmatige en constructieve wijze
organiseren van promotionele activiteiten voor kinderen tot 16 jaar.
• Mediawijsheid en informatievaardigheden in het voortgezet
onderwijs
Driedaagse cursus met achtergronden, thema's, toepassing en
promotie van mediawijsheid en informatievaardigheden in het
voortgezet onderwijs.
1 5 m e i
Digitaal erfgoed in de praktijk: procesmatige en integrale aanpak
Vijfdaagse cursus waarbij alle aspecten aan de orde komen die een
rol spelen bij het opzetten, onderhouden en toegankelijk maken van
een collectie digitaal erfgoed.
2 2 m e i
• Zoeken van beeld en geluid
Eendaagse training over het effectief zoeken naar afbeeldingen,
geluidsfragmenten en video.
• Schrijven voor het beeldscherm
Eendaagse cursus over het vervaardigen van heldere en aantrekke-
lijke webteksten en het effectief voeren van de eindredactie van een
(onderdeel van een) website of intranet.
• Haal meer uit SharePoint!
Tweedaagse training voor informatiespecialisten en kenniswerkers
over de meer geavanceerde mogelijkheden van SharePoint.
2 3 m e i
• Archiefordening – module opleiding medewerker
Recordsmanagement
Vijfdaagse cursus over ordenen van archiefwaardige documenten en
het kiezen voor het juiste ordeningsstelsel.
• Auteursrecht voor historische archieven, erfgoedinstellingen
en musea
Eendaagse cursus over de praktische toepassing van auteursrecht
binnen erfgoedinstellingen, musea en andere instellingen met
historisch archiefmateriaal.
1 j u n i
• Digitaal archiveren en mappenstructuur voor kantoormedewerkers
Tweedaagse basiscursus over het effectief digitaal archiveren
van (papieren) documenten en e-mail.
• Strategisch inzetten van social media
Tweedaagse workshop over het samenstellen van een plan van
aanpak voor het strategisch inzetten van social media in het
algemeen en Twitter en Facebook in het bijzonder.
5 j u n i
Advanced Patent Information Course
Training (four days) for Patent Information Specialist focussed on
Patent Analysis.
6 j u n i
Internet resources voor onderzoek en advies
Eendaagse masterclass over het selecteren, karakteriseren en
gebruiken van de meest geschikte bronnen voor uw onderzoek en
het adviseren van anderen bij de keuze van de juiste informatie-
bronnen.
agenda:Layout 1 30-03-2012 14:46 Page 2
Hieronder vindt u een overzicht van onze trainingen in de
maanden april, mei en juni 2012. Uitgebreide informatie over de
verschillende activiteiten vindt u op GOopleidingen.nl.
1 7 a p r i l
• E-mailarchivering en -management
Eendaagse cursus over het op een verantwoorde en praktische
manier inrichten van informatiemanagement en beheer voor e-mail.
• Veiliger gebruik van internet, e-mail en social media
Training over de meest voorkomende gevaren en valkuilen bij
het dagelijks gebruik van internet en hoe deze te voorkomen.
1 8 a p r i l
• Gebruik en toepassing van Web 2.0 diensten en functionaliteiten
Eendaagse workshop over Web 2.0 diensten en toepassingen en
hun praktische nut en toepasbaarheid.
• Auteursrecht voor speciale bibliotheken
Eendaagse cursus over de toepassing van auteursrecht
binnen de setting van bibliotheken in bedrijven en (non-profit)
organisaties.
1 9 a p r i l
De Cloud: een introductie
Eendaagse cursus die kennis verschaft over de definitie, voor- en
nadelen en meer verschillende facetten van de Cloud.
2 3 a p r i l
Auteursrecht voor historische archieven, erfgoedinstellingen
en musea
Eendaagse cursus over de praktische toepassing van auteursrecht
binnen erfgoedinstellingen, musea en andere instellingen met
historisch archiefmateriaal.
2 4 a p r i l
Cloudrecht: Juridische aspecten van Cloud Computing
Eendaagse cursus over de juridische aspecten en facetten van
het werken in en met de Cloud.
2 5 a p r i l
• Business Process Management
Zesdaagse cursus waarin deelnemers aan de slag gaan met het
verbeteren van werkprocessen en de daarbij behorende informatie-
stromen. Rode draad vormt een praktijkcase, afgestemd op de
eigen bedrijfssituatie en de betreffende rol/functie hierin.
• Zoeken van beeld en geluid
Eendaagse training over het effectief zoeken naar afbeeldingen,
geluidsfragmenten en video.
Agenda
7 j u n i
Mediatheek in het onderwijs: Pedagogische en didactische zaken
Tweedaagse cursus over het doelmatig omgaan met leerlingen
en effectief samenwerken met docenten bij het gebruik van
mediatheekvoorzieningen.
8 j u n i
• Recordsmanagement en governance in SharePoint 2010
Tweedaagse training over de uitgebreide mogelijkheden van
SharePoint 2010 voor zorgvuldig gebruik bij document- en
recordsmanagement.
• Doelmatig gebruik van internet in de mediatheek
Eendaagse basiscursus over het gericht zoeken en vinden van
informatie vanuit het gezichtspunt van de schoolmediatheek.
1 2 j u n i
• Bewaartermijnen: bewaar- en vernietigingsbeleid in de organisatie
Tweedaagse cursus over verantwoorde keuzes maken bij het
selecteren en vernietigen van (digitale) documenten.
• Introductie rda en frbr
Tweedaagse cursus over de betekenis van rda en frbr voor de
praktijk van het catalogiseren en voor de praktijk van het zoeken
in catalogi.
• Veiliger gebruik van internet
Eendaagse training over gevaren en valkuilen bij het dagelijks
gebruik van internet en hoe deze te voorkomen.
1 3 j u n i
• Auteursrecht voor onderwijsmediatheken en wetenschappelijke
bibliotheken
Eendaagse cursus over de praktische toepassing van auteursrecht
binnen de setting van wetenschappelijke bibliotheken en
hogeschoolmediatheken.
• SharePoint: de Businesscase
Middagsessie over SharePoint als Businesscase en inzicht in de
Return on Investment voor uw organisatie.
• Management games
Eendaagse workshop over het inzetten van management games
in een bedrijfsmatige omgeving.
1 8 j u n i
SharePoint voor Content Managers
Eendaagse introductiecursus voor de mogelijkheden van Content
Management met SharePoint 2010.
| School voor informatie
agenda:Layout 1 30-03-2012 14:46 Page 1
Prinect PDF Report 3.1.101 - 1 - 04/04/2012 11:39:44 AM
Document overviewFile name: 44928_Lijn1_Go_Mag_p13.pdfTitle: Opmaak 1Creator: QuarkXPress(R) 8.0Producer: QuarkXPress(R) 8.0Author: -Creation Date: 04/03/2012 10:13:52 PMModification Date: 04/04/2012 11:39:43 AMFile size: 1.3 MByte / 1328.8 KByteTrapped: NoOutput Intent: CustomPDF/X Version: PDF/X-1a:2003PDF Version: 1.3Number of pages: 1Media Box: 206.23 x 313.23 mmTrim Box: 190.00 x 297.00 mm
Summary Error Warning Fixed InfoDocument - - - -PDF/X - - - -Pages - - - -Colors - - - -Fonts - - - -Images - - - -Content - - - -
Additional informationColor separations: 4
CMYK
Color spacesDeviceCMYK / Separation / DeviceN
Fonts: 9Helvetica TrueType / Build-In / embeddedMetaPlusBlack-Roman Type1 / Custom / embeddedMetaPlusBold-Caps Type1 / Custom / embeddedMetaPlusBold-Roman Type1 / Custom / embeddedMetaPlusMedium-Caps Type1 / Custom / embeddedMetaPlusMedium-Roman Type1 / Custom / embeddedMetaPlusNormal-Caps Type1 / Custom / embeddedMetaPlusNormal-Roman Type1 / Custom / embeddedZapfDingbats-DTC Type1 / Custom / embedded