gündelik mutluluğa alışma - turuz...gündelik mutluluğa alışma anja meulenbelt ayrıntı...

Gündelik Mutluluğa AlışmaAnja Meulenbelt

Ayrıntı Yayınları (1999)

Derecelendirme: ★★★★★Etiketler: İlişkiler, Aşk

Utanç Bitti'de "Bütün kadınlar lezbiyendir, bazılarının bundan haberiyoktur, yalnızca" diyen Anja Meulenbelt'in bir başka kitabını sunuyoruzbu kez.Utanç Bitti'nin devamı olarak da okunabilecek bu kitapta birkadınla birlikteyken bir erkeğe aşık olan bir kadın anlatılıyor. Dahaönce bir eşcinsel deneyimi olan, şimdi ise bir kadınla yaşayan çokçocuklu, sakin, evcimen bir erkektir bu..."Cinsel devrim" dalgasınındinamizmini yitirdiği yıllarda geçen roman, yayımlandığında feministçevrelerde tepkiyle karşılanır. Kitaplarında lezbiyenliği savunan yazarınbir erkekle beraberliğini anlatması "harekete ihanet" olarak adlandırılır.Meulenbelt eleştirilere "kitaplarından daha hızlı ve derin yaşadığını,hareketin malı olmadığını" söyleyerek karşı çıkar. "Kadın hareketi sıcakbir yataktır. Ama aynı zamanda biri kaçmak istediğinde hepsi birbiriniaşağı çeken yengeçlerle dolu bir kovadır"diyerek kendini savunur. Bukitapta feminizm ya da aşk hakkında büyük fikirler, iddialıçözümlemeler yok. Birbirlerini seven bir kadın ve erkeğin sokakkahvelerinde içtikleri şarapların tadı, sakin sevişmeleri, hafta sonumiskinlikleri, kıskançlıkları, birbirlerini kaybetme korkuları, uyurkenbirbirlerini seyretmeleri, el ele tutuşmaları, "günaydın, iyi uyudun mu?"türü iddiasız konuşmaları var. Hayatının gündelik ayrıntılarını

Gündelik Mutluluğa Alışma Anja Meulenbelt

2

"sloganlarla" düzenlemek istemeyenler için...


3

ANJA MEULENBELTAnja Meulenbelt 1945 yılında Utrech’te dünyaya geldi.

16 yaşında hamile kalınca evlenip liseyi terk etmek zorundakaldı. Bir oğlu oldu. 19 yaşında boşandı. Yeniden eğitime başladıve sosyal bilimler okudu.

Anja Meulenbelt ikinci kadın hareketinin yükseldiği70’li yıllarda Hollanda’da hareketin gelişmesine aktif birfeminist olarak katkıda bulundu. Bağımsız özdeneyimgruplarından başlayarak uluslararası kongrelere, kitleselkampanyalara, sosyal alanda kadın çalışmasına kadar uzananfarklı etkinlikler içinde hem kendi feminist politikasınıoluşturdu hem de bütün bu alanlarda feminist anlayışın gelişmesürecinde yer aldı. Yazmaya diğer kadınlara aktaracakdeneyimleri, söyleyecek sözü olan bir feminist olarak başladı.Yazma uğraşı sürekli bir üretime dönüşünce yazarlığı meslekolarak benimsedi. 70’li yılların ilk yarısında çeşitli dergilerde pekçok makalesi ve kitap olarak da “Feminizm ve Sosyalizm” adlıincelemesi yayımlandı. Bu kitabı Yazın Yayıncılık tarafındanTürkiye’de de basıldı. (Çev: Erman Demirci, 1987) 1976 yılındayazarın ilk romanı “Utanç Bitti” yayımlandığında kitap feministçevrelerde büyük bir yankı uyandırdı. Sekiz dile çevrilen buotobiyografik roman, kısa zamanda kadın hareketinin temelkitapları arasına katıldı.

Anja Meulenbelt daha sonra “Ayrım Çizgileri”, “KadınCinselliği”. “Kendimiz İçin”, “Öfkeden de Öte”, “Bir SoğanınKabukları Gibi”, “Küçük Ayaklar”, “Büyük Ayaklar” başlıklarıaltında inceleme kitapları yayınlandı. 1985 yılında basılanGündelik Mutluluğa Alışma adlı ikinci romanı feminist çevrelerdefarklı tepkiler karşılandı. “Utanç Bitti”de lezbiyenliği tercih edişsürecini anlatan yazar, ikinci romanında yeniden bir erkekleberaber olmaya karar verdiğini anlatınca lezbiyen kanadın ağıreleştirilerine hedef oldu ve hareketi lanetle suçlandı. Anja


4

Meulenbelt 1991’de yayımlanan son kitabında ise kedilerinianlatıyor.


5

Ayrıntı: 96Edebiyat dizisi: 34

Gündelik Mutluluğa Alışma

Anja Meulenbelt

Almancadan çevirenİlknur İgan

Yayıma hazırlayan

Zeynep Atayman

Kitabın özgün adıDie Gewöhnung ans alltâgilche Glück

Rowohlt/1985

basımından çevrilmiştir.

Kapak fotoğrafıJean -Francais Jonvelle

Kapak düzeni

Arslan Kahraman

Basıma hazırlıkRenk Yapımevi 10212i 516 94 15

Baskı

Renk Basımevi (0212)5185416

Birinci basımHaziran 1994

ISBN 975-539-072-3


6

AYRINTI YAYINLARI

Piyer LotiCad. l7/2 34400 Çemberlitaş-İstanbulTel:(0212) 518 76 19 Fax: (0212)516 45 77


7

Tel:(0212)

Anja MeulenbeltGÜNDELİK MUTLULUĞA ALIŞMA


8

I

İlk fotoğrafta bir lavabonun önünde duruyorsun, çıplaksın. Otelpenceresindeki tozlarda kırılan sabah ışığı, sen tıraş olurkenteninde desenler çiziyor. Sırtındaki ve bacaklarındaki kıllarpırıldıyor. Sol tarafla, aşağıda büyük yatağın uçuk pembe örtüsübelli belirsiz seçiliyor. Fotoğrafı ben çektim. Ama varlığımyalnızca aynanın yanında duran Eau Sauvage şişesinden farkediliyor. Şişeyi yanıma almıştım, ama bir keresinde Dorian’a daaynı parfümü hediye ettiğini öğrenince kullanmadım. Öbürsevgilin gibi kokmak istemedim. Fotoğrafa baktığımdaduyabildiklerim, uyanan Venedik’in gürültüleri, ilk turistlerinsesleri ve suyun yumuşak şıpırtısı.

İkinci fotoğraf renkli değil. Siyah pantolonun ve beyazgömleğinle bana doğru gelirken seni gösteriyor. Eski Yahudimahallesi Gelto Nuovo’nun dar, yüksek evlerinin gölgesindehareket ediyorsun. Çevren bomboş. Öğle zamanı, fazla turistgelen bir yer değil. Keskin ışık, güneşin altındaki alınlıklarısolgunlaştırıyor ve zamanla dağılmaya başlayan büyük taşplakalar üzerinde konturlarını çizdikten sonra pul pul kalkanrenklerin ve ufalanan taşların üzerinden kayıp gidiyor. Soldayukarıda görünen küçük tabelanın üzerinde Banco Rossoyazıyor. Bu fotoğrafta uzaklara gitmiş, düşüncelere dalmışgörünüyorsun. Bu öğle sonrasında daracık sokakları, evlerin üstüste yığılmış katlarını, sayısız adların yazılı olduğu kapıları,küçük sinagogu incelerken sessizdik. Fotoğrafa baktığımdaduyduğum, sessizlik. Suyun şıpırtısı, güvercinlerin gurultusu vebir topu duvara fırlatan çocukların sesleri bile çok uzaklarda gibi.

Üçüncü fotoğrafta, Getto’dan fazla uzak olmayan biraçık hava restoranının küçük masasının ardından banabakıyorsun. Toprak testideki şarabı, yediğimiz balığı, dilenmeye


9

gelen duman renkli kedileri hatırlıyorum. Bardağının üzerindenbana bakıyorsun, bir elin çenene dayalı. Yüzün rahatlamış veaçık. Bana böyle baktığında hâlâ karnımın içinde bir sıcaklıkyayılıyor. Göstermeyi pek istemediğim bir fotoğraf bu, çünküdiğer hiçbirinde böylesine çıplak, böylesine savunmasız değilsin,içine böylesine kolayca bakmak mümkün değil. Şimdi biz Cenova’ya giden oto-trende otururken fotoğraflarçantamda. Saçmalık aslında, çünkü sen, aşkımın nesnesi, cismenyanımdasın ve yine aynı görünümü sunuyorsun: İkimiz veküçük oğlun David için ayırttığımız yataklı vagonun küçücüklavabosunun önünde çıplak duruyorsun. Büyük oğlun Eliasçoktan İtalya’da. Bu birlikte üçüncü yazımız artık, ama sen,fazlasıyla küçük mekânda şarap kırmızısı pelüşler ve koyu renkliahşabın arasında ıslık çalarak, su sıçratarak durduğunda seniseyretmek hâlâ aynı şekilde hoşuma gidiyor. David koridordahaylazca dolanıyor, pencereden dışarısını seyrediyor. Daima seniisteyen ellerimi özgür bırakmak için bu fırsattanyararlanıyorum. En alt ranzadan ancak bacaklarına, poponaulaşabiliyorum. Tıraş olurken ıslık çalmaya devam ediyorsun vesana daha kolay ulaşabileyim diye dönüyorsun.

En üsttekinde David’in yattığı üst üste duran daracıküç yatakta fazla bir şey yapmamız mümkün değildi. Bu hiçdinmeyen sana dokunma isteği seks olarak adlandırılamaz,seksten daha sade, daha ilkel bir şey bu. Uyurken sanasokulduğumda kendimi iyi hissediyorum, kaygılarımkayboluyor, her şey düzene giriyor, huzur duyuyorum.

David kapıyı çalıyor ve kahvaltıyı içeri getiriyor.Yatakları kapatıyoruz, İtalya’nın görünümü henüz düzlük, güneşartık ısıtıyor. Dizlerimizin üzerinde açılmış bir harita,düşünüyoruz. Önce nereye gideceğiz, sahile mi? David, sen neistersin? Benim için fark etmez, diyor David, yeter ki hep güneşte


10

pineklemek zorunda kalmayayım. Rapallo’da karar kılıyoruz.Yola devam etmeden önce biraz dinlenmek. Zamanımız var.Paramız tükenene kadar kalabiliriz Birkaç hafta içinde David’iannesine ve onun sevgilisine devredeceğiz, sonra ikimiz devamedebiliriz, yalnız. Artık dönüşünü bekleyen bir sevgilin yok veartık beni bekleyen biri de yok. Yazmamız gerekmiyor kimseye.Kimin kimin için ne hissettiği ve nasıl devam etmemiz gerektiğiüzerine konuşmalar, acı verici anlar artık yok. Artık ona telefonetmek için en uygun anın ne zaman olduğunu inceden inceyedüşünmene gerek yok. Ee, nasılsın, gibisinden öylesine sorulmuşama acıtıcı bir soruya cevap vermek için girdiğin bir telefonkulübesinden dönmek zorunda değilsin. Bu bir lüks.

Tekdüze değil mi böyle, diye sana soruyorum.Sıkılmıyor musun diye bana soruyorsun. Çok acı çekiyoruz,diyoruz, suçumuzun bilincinde, bu güzellikle devam edemez,bunca hak edilmemiş mutluluk. Bu duygu bende uzun sürekalıyor, gerçek olabilmek için fazla güzel olduğu duygusu. Azsonra gün doğacak ve eski aşk şarkılarında olduğu gibi, bize buaşkın mümkün olmadığını söyleyecekler.

Birbirimizi yıllardan beri tanıyorduk. İlk bakışta aşkdeğildi bu. Senin zaten Dorian’la yıllardan beri süren uzun birilişkin ve duyduğum kadarıyla yanı sıra bir başka sevgilin dahavardı. Ve ben de yıllardan beri Martha ile beraberdim. Kelimeninklasik anlamıyla ilişkimizin başladığı ve cinsel bir birlikteliğedönüştüğü anda bile kolayca geri dönebilirdik. Hatta ilk kezbirlikte olduğumuzda sabah evinin merdivenlerinden inerken,eğer istersen yine dost olarak kalabiliriz, dememiş miydin?Benim Martha’dan ayrılmama gerek yoktu, senin de Dorian’dan.O ilk yazdan birbirimizden uzaklaşmak için yararlanabilirdik.Ben Martha ile Portekiz’e, sen de Dorian ve oğullarınla Fransa’yagittiğinde seni unutmak için bir ay zamanım olabilirdi. Bir ayboyunca hiçbir temas imkânımız yoktu. Geri dönüp birbirimizi


11

yeniden gördüğümüzde ne yapacağımız üzerinde düşünmek İçindolu dolu bir ay. Dost mu, sevgili mi? Senin sevgilin daha bilmiyordu. Benimkinin haberi vardı. Benböyle bir şey için uygun değilim, bunun üzerine hiçbir şeykurmuyorum, sadece başka türlü olamıyorum. Yalansöyleyemem, yüzüm kızarır ve çelişkilere dolarım, kimse böylebir şey istemese de ayrıntılı açıklamalar yaparım. Böyleyim diye,her duygu değişimini açıklamak zorunluluğu hissetmeyeninsanlardan daha seçkin bir kişiliğim olduğu duygusunakapılmam gerekmiyor mutlaka. Ama o ilk kezden sonra artıksaklayamazdım, çünkü senden döndüğümde her tarafım kırmızılekelerle doluydu. Lanet olası sivrisinekler. Ortaya çıkan ilkfırsatta Martha’ya anlattım. Martha’nın evinde benim için pişirdiği yemeği yerken, sanaDaniel’den bahsetmiştim, dedim. Hemen yatmak zorundaolmadan bir erkekle arkadaşlık etmeyi harika bulduğumu sanasöylemiştim değil mi? Bunu söylediğimde bedenime bir sıcaklıkbastığını hissettim, ama sohbet tonunda devam etmeye çalıştım,bir yudum daha şarap alsana. Martha ile beraber olduğumyıllarda daha önce de âşık olmuştum, bir defa başka bir kadına,bir defa da bir erkeğe, ama hiçbir zaman işi büyütmedim, Marthada eğlendi ve benim duyguları terapik açıdan yorumlayarakzararsız hale getirme denemelerimi ve anlattıklarımı hafif biralaycılıkla karşıladı. Her seferinde olay bittikten sonra, durumuabartmadığım için hoşnutluk duydum. Martha’nın da benim deo kadar değer verdiğimiz huzuru bozmadığım, ağır ağır sevmeyebaşladığımız alışkanlıktan altüst etmediğim için mutlu oldum.Ama bu kez duygulardan fazla bir şey için günah çıkarmalıyım.Bir edim.

Geçen pazartesi, diyorum, geçen pazartesi toplantıdansonra Dantel’e takılıp kaldım, biraz daha sohbet etmek


12

istiyorduk, sonra öpüşüp koklaşmaya başladık ve birdenbire,aramızda hiçbir şey geçmediğini söyleyebilmek için işi bukadarla bırakmayı çok çocukça buldum... Yani orada kaldım veonunla yattım.

Martha’ya bakıyorum, yutkunuyor. Ve sonra, seniniçin güzel bir şey, diyor. Biliyor musun, bunu öncedendüşünmüştüm. Sonradan, bunun olacağını herkesin görmüşolduğu anlaşıldı. Martha, Daniel’in sevgilisi Dorian. Daniel’inkendisi. Hiçbir şeyi fark etmeyen tek kişi bendim. Martha olay çıkarmıyor, kızmıyor ve üzülmüyor da. Hoşgörmeztavırlar bile takınmıyor. Gözümü ondan ayırmıyorum, çünküonun ne yapacağı, kırlaşmış kısa saçlarının, kara gözlerininardında neler kurduğu asla bilinmez. Fakat Portekiz’e hareketetmemizden önceki on gün içinde üstü kapalı bir suçlama bilegelmiyor. Daniel’i bir kere daha ve sonra bir kere dahagörüyorum. Yatmamızın ne anlama geldiği ya da bir anlamı olupolmadığı üzerine konuşmuyoruz. Önce birbirimizigörmeyeceğimiz bir yaz, bütün bir ay olacak.

Yola çıkacağımız gün günah çıkarma sırası Martha’da.Arabayı kapımın önüne çekmiş, eşyalarımı dışarıya taşıyorum;çadır, kitap çantası. Yola çıkmadan önce bir kahve ister misin,diye soruyorum. Evet, diyor Martha, sana anlatmam gereken birşey var. Kızardığını ve sıkıldığını görüyorum. Evvelsi gün Paul’ebende kalmasını rica ettim. Gülüyor, yarı sıkılgan, yarı meydanokur gibi. Paul eski kocası. Paul bir başka sevgilisinin yanındaolduğu için, ağlayarak kapısını çalıp kendisini uyandıran ötekisevgililerin bitmez tükenmez hikâyelerinden sonra, kapınınönüne koyduğu ve on beş yıl evli kalmış olduğu eski kocası. Sankibütün karmaşayı kendisi yaratmamış, her şey kendiliğindenbaşına gelivermiş gibi daima şaşkın yüz ifadesi ve suçsuz suçsuzbakan gözleriyle alçağın biri olsa dahi ben bile Paul’den


13

hoşlanıyorum. Kadınların onda ne bulduğunu çok iyi tahminedebiliyorum, sonradan yıkılmalarına neden olan şeyi de gayetiyi düşünebiliyorum. Onun güzel, mavi gözlerine kapılmadığımortaya çıkınca, Paul bana karşı daima çok dikkatli davrandı, birkadına, Martha’ya, üstelik kendi Martha’sına öncelik tanıdığımıanlamıyormuş gibi yaptı. Fakat bu durumla uzlaştı da. Tabiiancak, benim on beş yıllık bir evliliğin bitmiş sancılarıylauğraşmaya ve onların yıkıntılardan dostluğa benzer bir şeylerkurtarma çabalarına burnumu sokmaya niyetim olmadığıanlaşılınca tamamen rahatladı. Ve demek ki şimdi tekrarMartha’da kalmış. Martha, bunu seni Dantel yüzündencezalandırmak için yapmadım, anlıyor musun, diyor. Fakat seniböyle görünce, ben de rahatlıkla biraz daha riskli yaşayabilirimdiye düşündüm.

Martha’nın öç alabileceği gibi bir düşünce dahi aklımagelmemişti. Yaptığı açıklama karşısında bu kadar az şeyhissetmem beni şaşırtıyor. Birkaç yıl önce olsaydı kesin altüstolmuştum, kendimi itilmiş, tehdit altında hissetmiştim. Haklı yada haksız, o an kıskançlık canavarının pençelerini bana uzatıptırnaklarını ruhuma geçirdiği an olurdu. İşte bir erkeği banatercih ediyor. Bir kadınla birlikte yaşamanın baskısı çok ağır.Bunu artık taşıyamıyor, beni kabul etmek istemeyen ailesi ileyaşadığı sorunlar artık mutlaka fazla büyüdü. Benimle ilişkisininbir şımarıklık, Paul’ün kaçamakları karşısında bir intikam,erkekleri inkâr, geçip gidecek bir dönem olduğuna inanançevresinin baskısı. Fakat hiçbir şey olmuyor. Hemen hemenhiçbir şey hissetmiyorum. Hayır, hayır. Rahatlama duyuyorum.Özgürlük.

Gülmeye başlıyorum, Martha da rahatlayarak benimlebirlikte gülüyor. Bu kadar olgunluk gösterdiğimiz, için kendimizikutluyoruz, artık altından kalkabiliyoruz. Hem niye olmasın.Ağırlıklar tamamen eşit dağılmış, onun bir erkek arkadaşı var,


14

benim bir erkek arkadaşım. Arabada yatılı okul öğrencilerigibiyiz, kıkırdaşıyoruz. Fakat Fransa’yı ve sonra İspanya’yıgeçtiğimiz uzun yolculuk boyunca Martha’nın sırtı ağrımayabaşlıyor. Önceleri hafif, sonradan ağırlaşıyor. İkinci akşamİspanya’da arabadan neredeyse kambur bir şekilde iniyor, sırtınıağır ağır yeniden doğrultana kadar bana dayanmak zorundakalıyor. Teşhisimiz çok fazla araba kullandığı. Ve tatilezamanında çıkabilmek için çok sıkı çalıştığı. Arabada Martha’nınyanında oturup düşüncelerim Daniel çevresinde dönmeyebaşlayınca ben de kendimi rahat hissetmiyorum. Tenlerimizinbirbirine değmediği uzun bir ay. İlk birlikle oluşumuzun filminitekrar geri sarıyorum ve bir kez daha aklımdan geçiriyorum. Birdaha ve bir daha. Nihayet birbirimize doğru harekete geçtiğimizan. Of Tanrım, İnsan bu kararı nasıl alır, oluşan gerginliğidokunma anında çözmek. Dudaklar. Ağzının tadı. Kokusu, öylesibir sürpriz. Elim sırtında, gömleği ve pantolonu arasında biraçıklık arayarak giysilerini çekiştiriyorum. Bedeni son yıllardaalıştığım bedenden öylesine farklı. Daha köşeli, daha kıllı, dahasert. Şimdi Daniel’in değil de Martha’nın yanında otururkennefesimin nasıl hızlandığını, tenimin kızıştığını fark edince birazutanıyorum. Sadakatsizlik bu, bir başkasıyla yatmaktan dahafazla sadakatsizlik, bu düşüncelerin ve duygularınla, birlikteolduğun kişinin yanında olamama beceriksizliği. Fakat Daniel’ingörüntülerini kovalamak mümkün değil. Neredeyse hiçkonuşmadan gittiğimiz uzun yol boyunca erotik parçacıklararasına yavaş yavaş ilk karanlık sezgiler karışıyor. Ne yaptımben’? İyi olacak mı? Yine birbirimize acı vereceğimiz bir durum,ve ben şimdiye kadar o kadar çok yaralandım ki. Nasıl bir riskegiriyorum. Martha ile ilişkimiz bunu kaldırır mı? Dorianöğrendiğinde neler olabilir? Dorian, sık sık başka kız arkadaşlarbulan bir Daniel’e alışmış olması gerçeğine karşın, aralarındakibütün anlaşmalara karşın bunu hoş karşılamayacaktır. Eğer


15

durumu onaylamazsa ne yapacağız? Yine mi bana yolgörünecek?

Suskunluk içinde arabayı kullanan Martha’yabakıyorum. Belli ki o da düşüncelere dalmış. Dışarıyıseyrediyorum. Çıplak, kayalık bir bölge. Gökyüzü gri. Ve yinegözümün önündeler, Daniel’in görüntüleri. Bütün giysileriniçıkarmış, toplantılardaki yüzü şimdi daha yabanıl, daha çıplak,ehlileşmemiş bir hal alan Daniel. Gözlüğünü burnununüzerinden alıp yatağın yanına yere bırakışımı, onun tenimiçizmemek için saatini çıkarışını hatırlıyorum, çıkaracak başkaşey kaldı mı, bundan daha çıplak olabilir miyiz? Of Tanrım,bütün bir ayı böyle kızışmış bir şekilde nasıl geçireceğim? VeMartha’nın sırt ağrıları daha da kötüleşiyor. Çadırımızı nehir kenarına kurduğumuz Amarante’da kızgınkumların üzerinde uzanıyoruz, her birimiz kendi düşüncelerinegömülmüş. Yarı uyanık olduğum, yarı düş gördüğüm bir uykuhalinden sıyrıldığımda melankolik görünüşlü iki Portekizli’ninbiraz uzağımda oturup istekle beni seyrettiklerini görüyorum.Halimi görüyorlar, diye düşünüyorum, ne kadar kızışmışolduğum gözle görülüyor. Heteroseksüelligin kokusunualıyorlar. Martha’yla tatil yaptığım zamandan beri böyle bir şeybaşıma gelmemişti, daha güneydeki ülkelerde, İtalya veYunanistan’da bile, oysa kadın arkadaşlarım buralarda yanımdabir erkek olmadan fazla bir şey yapamayacağım konusunda beniuyarmışlardı. Artık kırkıma merdiven dayadım ve yarıştadeğilim, demiştim, artık toz yutmaya başlamış öğretmenlerlekimse ilgilenmez. Onlar genç, uzun bacaklı ve sarışınkadınlardan ya da yüksek ölçeli ayakkabıları ve en sıcak günlerdebile vazgeçmedikleri bir savaşçı maskesi gibi makyajlarıylabizlerden daha gösterişli olan kendi karılarından hoşlanırlar.Eskimiş erkek gömleğim, makyajsız halim ve düzensiz bir


16

atkuyruğu halinde toplanmış saçlarımla ben göze görünmezbiriyim. Fakat benim unuttuğum, erkekler karşısında alıcılarımıtamamen devre dışı bırakmış, tüm erotizmimle kadınlara,Martha’ya yönelmiş olduğumdu. Geze dolaşa bir restorana gittik. Orada başka Portekizli erkeklergördüm, bazıları bana Daniel’i hatırlattı, aynı kuvvetli yapı, karasaçlı yuvarlağımsı başlar. Boyu benim kadar. Bir seferindeDaniel’e, görüş hâkimiyetinden hoşlanıyorum, demiştim,yürürken bakışların aynı seviyede karşılaşmasındanhoşlanıyorum. Bir Daniel’e daha rastlıyorum, ve bir tanesinedaha. Martha’yla nehrin üst tarafında taraçada yemek yiyoruz. Azkonuşuyoruz. Martha’nın elini tutuyorum. Şarabı fazla kaçırdım.Güneş eflatun, turuncu, pembe renklerin şiddetiyle batarkenburada Daniel’le böyle oturmak istediğim düşüncesini kovmayaçalışıyorum. Bir günbatımında zırlamaya başlayacak kadar daolmadım daha, diye düşünüyorum. Neyse ki sıcak kumMartha’nın sırt ağrısını hafifletti.


17

II

İtalyan rivyerasının geçmişte kalan parıltısı. Palmiyeler. Kankırmızısı ve parlak mor çiçeklerle bezeli çitler. Rapallo’da güneşşemsiyeleri altında sağlıklı göğüs yapısına sahip yaşlıca bayanlaroturuyor, likör ve cappucino içiyorlar. Daniel ve ben bu insanlarakıyasla genciz. Koyu mavi su davetkâr bir şekilde parıldayıpışıldıyor. Daniel suyun kıyısında sandalyesine gömülmüşhoşnutlukla iç çekiyor ve her zamanki şekerlemelerinden birinedalmaya hazır gözlerini yumuyor. Bunu gören David durduğuyerde kurtlanıyor, gitmek istiyor. Ben de huzursuzum. Daha birkamp yeri aramamız gerekiyor. Rapallo’nun dışına çıkıyoruz vebir yer buluyoruz. Ben sadece hayalimde bir serseri, birmaceracıyım. Bedenimse nerede uyuyacağını bilmek istiyor. Bolve nemli yeşillik. Çadırı kuruyorum, çarşafları yayıyorum, yastıkkılıflarını geçiriyorum, kitapları düzenli bir sıra halinde çadırınbir köşesine diziyorum. Yerleştim. Artık çevre turlarınabaşlamaya hazmın.

Daniel, çadırını kurması için hâlâ David’e yardımediyor. David on altısında ve keyifsiz. Aslında çadırda kalmakistemiyordu. Zaten bizimle birlikte İtalya’ya gelmek deistemiyordu, ama annesi evde yalnız kalmasına izin vermedi. Budurumda, acı çekmeye kesin kararlı olarak, bizimle geldi.Haşerelerden yakmıyor. Fazla güneşten şikâyetçi. Ertesi günküçük çadırını bir karınca yuvası üzerinde kurdukları, şişmeyatağının gece hava kaçırdığı ve Daniel’in kedilerinden birininişemiş olduğu örtüsünün çiş koktuğu ortaya çıkıyor. Bundansonra arabada uyuyabileceği önerisi bile onu yumuşatmayayetmiyor. Biz çoktan soyunup dökünüp tenimizin kışlıkbeyazlığını sergilerken o hâlâ lacivert giysileri içinde gölgede birsandalyede oturuyor, daha önce beş kere okumuş olduğu çizgi


18

romanları bir kere daha okuyor ve karanlık huzursuzlukbulutları yayıyor.

Patates kızartması ve dondurma önerilerinin de yararıolmayınca onu rahat bırakıyoruz. Kendimize yeni alışkanlıklaredinmekle fazlasıyla meşgulüz. Bir keresinde bir feminist, tatilev düzeninin daha ilkel bir ortama kaydırılmasıdır, demişti vebiz ilk kez birlikte bir ev düzeni kuruyoruz. Daniel’in bedenini enküçük kırışıklığına kadar tanıyorum, alışkanlıklarının çoğunutanıyorum, ama ikimiz de kendi evlerimizde oturuyoruz. İkimizde başına buyruk insanlarız ve artık o kadar genç değiliz. Danielon iki yıl önce boşanmış, ben on sekiz yıl. Onda kaldığımzamanlar Daniel’in düzen gereksinmesine uyum gösteriyorum,kirli çoraplarımı hemen çamaşır sepetine atıyorum vekitaplarımı ayrı bir yerde topluyorum. O bende kaldığı zamanbenim dağınıklığım onu kızdırmıyor, hâlâ ortada duran geçengünden kalma bulaşıklara bir şey demiyor, bütün zeminikaplayan kitapların ve dergilerin arasından kendine yol açıyor vefaturayı ödemeyi unuttuğum için telefonun kesik olduğuanlaşılınca biraz olsun öfkelenmiyor. Son tatiller kısaydı veotellerde kaldık. Ama şimdi bir ay boyunca birbirimizinyakasındayız ve dikkatle nasıl davranacağımızı bulmayaçalışıyoruz. Mutfak eşyalarını şeftali ağacının altınayerleştirirsek, yemeğimizi çadırın arkasında gölgede yiyebiliriz.Sen de yemeği asmaların altında pişirmenin daha pratikolacağını düşünmüyor musun? Su getirmek için plastik bidonukullanıyorum. Yanımızdaki çadırda iki kadının kaldığınıanlıyoruz. Camlarına atom bombası karşıtı çıkartmalaryapıştırılmış, ezik içindeki Alman plakalı alternatif arabalarınıdaha önce keşfetmiştik. Az önce yanlarından geçip onlarıselamlayan Daniel, senin okuyucuların olduklarını tahminediyorum, diyor. Ve Allah kahretsin, elimde plastik bidonla sugetirmek için yanlarından geçerken, çimenlere serdikleri


19

örtünün üzerindeki diğer kitaplar arasında De Tweede Zonde’ninAlmanca baskısının eflatun kapağını fark ediyorum. Kadınlarbenden biraz daha genç, yukarı doğru bakıyorlar ve bakışlarınıhemen kaçırıyorlar. Belki de Berlin’de lezbiyenler veheteroseksüel kadınlar arasındaki ilişkiler üzerine bir konferansverdiğimde dinleyiciler arasında onlar da vardı, ama buradayanımda Daniel ve David’le bir ailenin parçası olarak görünmezbiriyim. Aynı Martha ile yola çıktığımızda, seyahat eden ikiöğretmen gibi giyinmişken, erkekler için görünmez olduğumgibi. Martha ile ikimiz bir restoranda boş bir masa ararkengarson yalnız mısınız, diye sormuştu. Ya da: Bakışlarınıarkamızda erkeklerimizin ortaya çıkacağını tahmin ettiğinoktaya dikerek, dört kişi misiniz? Martha ile, heteroseksistlerinikiye kadar sayamadıklarını tespit ettik. Kaldığımız kampinginmüdürü, kardeş misiniz, diye sordu ve bunun gerçeğin sadeceyarısı olduğunu ona açıklamayı denemedik bile. Bir aile olarak algılanmaya alışkın değilim, fakat şimdi üç kişiaynı arabayla gelip de eşyalarımızı şeftali ağacının altındaaçtığımızda, otomatikman aile olarak görülüyoruz. Bir erkek, birkadın, büyük bir oğlan. Ve durumu daha da berbatlaştıran, burollere tamamen sardırmış görünmemiz. Ben yemeğiyapıyorum. Daniel kendi mutfağında elinde yemek tariflerikitabıyla harika şeyler pişirebiliyor. Ben pazardan ya dakampingin bakkalından aldığım birkaç şeyle küçük bir ocağınarkasına tabureye oturup doğaçlamadan bir şeyler uydurmayadaha yatkınım. Yabancı balıklar ve taze reyhanla herhangi biryemek uydurmayı seviyorum. Buna karşılık Daniel arabakullanabiliyor. Anık benim de ehliyetim var, nihayet. Martha ilePortekiz’de geçirdiğimiz o korkunç yazdan sonra. FakatCenova’nın yoğun trafiği içinde debelenmek -sürekli yanlıştaraftan ortaya çıkan ya da yolumu kesmeye çalışan durmadan


20

korna çalan minicik Fiat’lar- benim için hâlâ büyük bir özveri. Budurumda tatil için bir anlaşma yaptık. Yemekleri benpişireceğim, arabayı Daniel kullanacak. Kendimiezdirmeyeceğimi ve kendi başımın çaresine mükemmel biçimdebakabileceğimi günbegün kanıtlamam gereken dönemler çoktangeride kaldı. Böylece kaldığımız kampingde, eskiden o kadarnefret etmiş olduğum ailelerden pek farkımız yok ve komşumuzbayanlar da beni küçümser bakışlarla süzüyorlar.

Bu seni rahatsız ediyor mu, diye soruyor Daniel.Hayır, ben de bir kere hareketin simgesi olarak

görülme baskısından uzak tatil yapmak istiyorum. De TweedeZonde’nin yayımlanmasından sonra gelen onca mektup, nasılyaşamaları gerektiğini bana soran kadınlar. Sanki benbiliyormuşum gibi. Beklenti dolu bin tane yüz gördüğünde, senigörmek ve dinlemek isteyen yüzlercesinin de dışarıdabekleştiğini bildiğinde, olağanüstü bir duyguya kapılıyorsunelbette. Kendime mikrofona ulaşmak için zor yol açtım. Bunuöne geçmek için yaptığımı düşünen kadınlar kızdılar, ben ise,eğer öylece oturmaya ve benim ortaya çıkmam gereken yöneaynı şekilde beklenti içinde bakmaya devam edersem hiçbir şeyolmayacağını düşünüyordum. Mikrofona ulaştığım ve elimiuzatarak salona baktığım an bekledikleri kişinin ben olduğumukavradılar. Alkış patladığı anda benimle beni alkışlayaninsanların arasına bir şeyler girdi. Hayalleri, yakıştırmaları,beklentileri. Paris’te bir kitapçıda yanımda Simone de Beauvoir’abenzeyen bir kadın gördüğümde ben de donup kalmamışmıydım sanki. Kadın gri saçlarına leylak rengi tülden bir banttakmıştı. Üzerinde bir bluz ve leylak rengi bir etek vardı. Haylanet, o Simone de Beauvoir’dı, bir kitabı paketlettirişini, parasınıödeyişini ve kapıya giderken merdivenlerden zahmetle adımadım inişini, bu arada tırabzanlara tutunuşunu büyük bir saygıiçinde izledim. Artık öylesine yaşlı, öylesine narin ve kırılgan.


21

Öncü olarak görülmek insanın egosunu okşuyor. Ama bazen deçok sinir bozucu. Kadınlar bazen kendilerinin beni oturttuklarımevkiden rahatsız oluyorlar. Bazen bir söyleşi yaptığımda veyanı sıra bir resmim basıldığında eleştiriliyorum. İnsanlarınbende hareketin kişileştirilmesini göreceklerini söyleyerek benisuçlayan bir kadına odasında asılı olan Emma Goldman posterinigöstererek, ya o, diye soruyorum. O başka. Çünkü EmmaGoldman öldü. Ve ben hâlâ yaşıyorum. Kendimi kısırlaştırmak için birkaç gün izin alacağımı söyleyincegruptaki kadınlardan biri öfke krizi geçiriyor. Niçin bu kadarkızdığını sorduğumda, Allah kahretsin, diyor. Allah kahretsin,insanların birbirleriyle başka türlü de yatabileceklerini söyleyensendin. Ama başka türlü yatmak zorunda olduklarınısöylemedim, diyorum. Tesadüf bu ya, düzüşmekten epeycehoşlanıyorum. Tek başıma bunu asla akıl edemezdim, ama benceiyi bir buluş. Hem senin de bundan hoşlanmak zorundaolduğunu söylemiyorum ki. O zaman dayanamıyor vegözyaşlarını koyveriyor. Aylardan ben, frijit olduğunu söyleyipterslenen erkek arkadaşıyla kavgalı ve o elinde benim kitabımerkek arkadaşını eğitmeye çalışıyor.

Bak görüyor musun, işte burada yazıyor, pek çok kadınerkeklerle yatmaktan hoşlanır, ama sokturmaktan hoşlanmaz,bu gayet normaldir. Beni örnek alarak ona karşı direnmiş ve benşimdi, şimdi kalkmış anlatıyorum ki, bu arada... Bana çılgıncaöfkeleniyor.

Sonsuza kadar De Tweede Zonde’de tanıdıkları halimlekalacağımı sanan insanların beklentilerinin katılığıyla başetmesini öğreniyorum. Sanki geçirdiğim her yeni gelişimleonları ortada bırakıyormuşum gibi, sanki kendi yaşamımdaki birdeğişiklik bir ihanetmiş gibi. Bana telefon açıp eşcinseller velezbiyenler haftasında konuşmak isteyip istemediğimi soran


22

kadına, beni istediğinden emin misin, diye soruyorum. Benpolitik lezbiyenliğin normlarına uygun değilim. Elbette Marthayıllarca sevgilimdi, başka kadınları da sevdim ve bundan sonrane olursa olsun önemli değil onları hâlâ seviyorum, bisikletkullanmasını nasıl unutamazsanız, bir kadın bedenindenhoşlanmak da unutulmaz. Ama sadece bayanlar toplantılarındadolaşmaya ve aşk hayatımı ataerkilliğe karşı mücadeleye bağımlıkılmaya hiç niyetim yok. Andreas Bur-nier, zekâ düzeyi 120IQ’nun üzerinde olan her kadının zorunlu olarak lezbiyenolduğunu istediği kadar iddia etsin. 140 IQ’dan sonra bunakendimizin karar vermesine izin var mı? Bana telefon edenkadına, sizler için yeterince lezbiyen olmadığım kesin, diyorum,sana gerçekten bu çevreden kadınların adreslerini vereyim mi?Hayır, hayır diyor biz seni istiyoruz. De Tweede Zonde’ninyazarını istiyoruz. O halde kendileri bilir. Fakat toplantıyagittiğimde pek de işlerine yaramıyorum.

Bana kalacak yer sağlayan iki kadın arkadaşın benimiçin bol sevgi katarak hazırladıkları kahvaltı sırasında nihayetsorun ortaya çıkıyor. Biri, burada. Almanya’da senin hakkındasöylentiler var, diyerek, temkinle söze başlıyor. Bir Almanlezbiyen seni Amsterdam’da bir lokantada bir erkekle görmüş.Uzun boylu, sarışın biriyle, diyor. Olabilir, diyorum, o oğlumolmalı, safkan bir Alman gibi görünür. Rahat bir nefes alıyorlar.Çünkü, diyorum, sevgilim esmer ve kısa boylu. Ağır bir sessizlikoluşuyor. Kadınlardan diğeri, kahve ister misin, diye soruyor. Burada, Rapallo’da kendi imajımdan da izne çıkmışdurumdayım. Daniel’in karısı, David’in annesi olarak kılıkdeğiştirmiş, göze görünmüyorum. Bütün bu karmaşadan birazolsun etkilenmeyen, aksine bunu benim işim olarak görenDaniel’in yanındayken aslında her zaman tatilde olduğum gibi.İlgi uyandırırsam güzel, insanlar, beklentilerini yerine


23

getirmediğim ortaya çıkınca saldırganlaşırlarsa, tatsız olduğunudüşünüyor. Daniel, ünlü bir kadının sevgilisi olduğu ortayaçıkınca çevresi üzerinde bıraktığı etkiyi eğlenerek gözlemliyor.Erkeğin statüsünün parlaklığından yansıyan bir parça pırıltınıntadını çıkarmak hep kadınların rolü olmuştur ve şimdi Daniel,bunun nasıl olduğunu düşünüyor. Bazı öğrencilerin gözündedeğerinin arttığını fark ediyor, bazı erkekler yanına gelipsoruyorlar, ah söylesene, aslında o nasıl biri? Eşsiz, diyor Daniel.Eşsiz biri.


24

III

Cenova’da Paganini’nin kemanının peşine düşüyoruz. YaniDaniel kemanın peşine düşüyor, ben de onunla birliktegidiyorum. Kemanlar onun uzmanlık alanı. Belediye binasınıbuluyoruz. Yol gösteren tabelalar yok. Sorduğumuzda, evet, evet,diyorlar, Paganini’nin kemanı, bir kat yukarı gönderiliyoruz. Bukatta tam o sırada nikâh törenleri var, ancak törenler sona erinceiçeri girebiliyoruz. Parmaklığa yaslanıp büyük palmiyesaksılarının durduğu mermer iç avluya bakıyoruz. Burada kuşlaruçuşuyor, dam açık. Nikâh salonundan renksiz, duygusal birmüzik duyuluyor. Bu işin sonu gelmez, diye katı bir yargıdabulunuyorum. Konukların giysilerinden anlaşıldığı kadarıyla iyibir aileden gelme genç bir kadınla evlenen yaşlıca, şık bir bey.Müstakbel damat daha şimdiden gelinin kıkırdaşmaları veöpücüklerinden rahatsız. Gelin daha sonra tadına bakılabilecekbir pasta kadar süslü. Bir yıl geçmeden ikinci bir kadın dahabulur, diye tahmin ediyorum. Karısı da sadece surat asmayıöğrenir, mücadele etmeyi ve kendi ayakları üzerinde durmayıdeğil. Daniel kemanlardan bahsediyor. Ben bu konuda fazla bir şeybilmiyorum. Aileme yönelttiğim suçlamalardan biri, piyanodersleri ve binicilik kurslarına elveren bir yaşam tarzına yetecekparamız olmasına karşın hiçbir şeyi doğru dürüst öğrenmemişolmamdır. Daniel’in durumuysa farklı, hiç paraları yokmuş,değil ki bir kemana ve keman dersine yetsin.

Evlenen bir çift daha. Konuklar geniş basamaklardarenkli bir kuş sürüsü gibi aşağı doğru salınıyorlar. Salonagirebiliriz. Bir kapı açılıyor, kristal avizeler ve kalın halılarlabezeli bir salon, bir kapı daha. Bir dolap. Salon bekçisi yeni bir


25

anahtar çıkarıyor, dolabı açıyor ve ışığı yakıyor. Keman camınardında, kadifeler üzerinde. Daniel daha iyi görebilmek içinsessizce dizlerinin üzerine çöküyor. Kemanı seyrediyor.Amsterdam’ın yoksul işçi mahallelerinde büyümüş bir çocukiçin keman sevgisinin nasıl geliştiğini soruyorum. On bir-on ikiyaşlarındayken sınıfından müzik okuluna giden çocukları,kendisi de okula başvurma izni alıncaya kadar bir yıl boyuncaizlemiş. O zamanlar okuldaki enstrümanlar sadece kendigetirdikleri flütler ve öğretmenin kemanıymış. O sırada okulunbir piyanoya yetecek parası yokmuş, iyi notlar alınca birenstrüman seçmesine izin verilmiş ve o keman istemiş. Evdeannesi derhal onu işlemeye başlamış, onu çok beceriksizbuluyormuş, her şeyi bozduğunu, elinin yatkın olmadığınısöylüyormuş. Babası ise parası olmadığını söylemiş. Yoksababası izin verirmiş. Savaştan önce babam eczacıydı. Fakat bütün parasını ortadankaybolmak için kullandı. Savaştan sonra azıcık bir tazminattanbaşka bir şeyi yoktu. Gerçi yoksul bir mahalleden geliyorum,ama babam işçilerin elit tabakasına dahil olduğumuza kesin birbiçimde inanıyordu. Büyükbabamı hatırlıyorum, çok esmerolduğu için ona kara dede derdim: bıyıklı, yakışıklı bir adamdı.Elmas ustasıydı, sosyalistti, ama biraz da serseriydi. Arkadaşlarıarasında pek çok sanatçı vardı. Ailenin elinde birkaç tablo bilevardı. Savaş sırasında bunlar çalındı. Hayır, Almanlar değil,Hollandalılar çaldı. Benim kara dedem 62 ya da 63 yaşındaydı veartık saklanmak istemiyordu. Vaught’daki dağıtım kampınagönderildi, orada hemen gazlanarak öldürülmüş olmalı. Ailedemüzisyenler de vardı. Birisi daha savaş başlamadan ülke dışınaçıkmıştı, bir diğeri intihar etti. Zaman zaman babam dakonserlere giderdi. Daniel bir keman alınması için ısrarlarını sürdürmüş. Okul


26

onaylamış ve müzik aletleri satan dükkândan okul fonundanödenmek üzere küçük bir keman almasına izin çıkmış. Dükkânavardığında kimsenin durumdan haberi yokmuş, okuldan telefonetmeyi unutmuşlar, ama Daniel artık geri gönderilmesine fırsatvermemiş, keman çalmayı mutlaka öğrenmek istiyormuş.

Bu, çevremin duvarları içinde keşfedebildiğim yegânedelikli, dedi, başka bir yaşam için tek açılım. Dükkândakilerinneler düşünmüş olabileceklerini gayet iyi tahmin edebiliyorum.Bir sokak çocuğu gibi konuşuyordum, görünüşüm bir sokakçocuğu gibiydi. Hintlilerin mahallesinden geliyordum, bir sokakçocuğuydum. Kemanımı aldım. Bana arşeyi yağlamamgerektiğini söylemeyi unutmuşlardı. Evde kemanı huşu içindekutusundan çıkardığımda tek bir ses bile çıkaramadım. Teriçinde, bu çok zor olmalı diye düşündüm ve kemanı müzikokuluna götürdüm.

Çok okuduğum için müzik konusunda bazı şeylerbiliyordum, notaları hiç okuyamıyordum. Aslında artık çokgeçti, yaşım geçmişti, eğer gerçekten iyi olmak istiyorsan gereklitemele sahip olmalısın, daha on yaşındayken bir şeyleryapabilecek durumda olmalısın. Ama ben devam ettim, alıştırmakitaplarımı âdem yuttum. Konservatuvara gitmek istiyordum,ama daha önce ortaokulu bitirmeliydim, bu bana daha mantıklıgeliyordu. Başarabileceğime kimse gerçekten inanmıyordu. Ozamanlar öğretmen bana eğer gerçekten biraz yeteneğin varsakeman çalmayı okulun yanı sıra da sürdürebilirsin dediğindekorkumu hâlâ hatırlıyorum. Gerçekten bir şeyler yapabileceğimeinanmıyormuş gibiydiler.

Askerliğim sırasında günboyu tarlalarda sürünüyor,akşamları da benim için koşulları ayarlayan bir subayınodasında saatlerce gamları ve etütleri çalışıyordum. Fakatsonuçta yine de üniversiteye gittim. Hata yapma şansınıkendime tanımayacağımı hissediyordum, müzikle kuru ekmek


27

bile kazanılamayacağını herkes söylüyordu. Ve ben yeterince iyiolup olmadığımı bilmiyordum, ortalama bir kemancıolmaktansa, ortalama bir sosyolog olmak daha iyidir, diyedüşündüm. Daniel ellerine bakıyor, parmakları gergin. Güçlü parmaklar.Nikâh salonundan yine duygusal bir ezgi geliyor. Şimdi,geçtikten sonra belki de başarabilecek olduğumu düşünüyorum.Ama çok geç başlamıştım ve gereken temele sahip değildim. BirPerlman ya da Zukerman olamazdım, ama pekâlâ da bir quartet’ekadar gelebilirdim.

İlk kemanını gördüm, odasında, daha sonra gelenviyolanın yanında asılı, epeyce kullanılmış. Benim küçük purosandığım, diyor sevgiyle. Bunu biraz hüzünle anlatıyor, acılıkyok gibi. Sınıf farkından doğan nefret geride kalmış. Ama bazen,yeteneğini bir yere getirmek için her şeyi elde etmiş birisinigördüğünde içi cız ediyor.

Önce suskun, neredeyse nefesini tutarak gözlerinidikmesini, yansımalar yapan camın ardını daha iyi görebilmekiçin oturmasını seyrediyorum. Sonra anlatmaya başlıyor veelleriyle omurgayı, cilayı, kulakları gösteriyor, çok şık kulaklar,görüyor musun, diyor, biri diğerinden daha büyük. Daniel’in ilk görüntülerinden biri, özel Daniel’in, kendisinitanıdığım toplantılardaki Daniel’in değil. Büyük, loş odasında,akşam geç vakit benim için viyola çalıyor. Saçlarından yanağınabir damla ter akıyor. Keman çalmanın böylesine zorlu bir işolduğunu bilmezdim. Giysilerini çıkardığı zamandan da çıplak,orada öyle duruşuna neredeyse bakamıyorum. Yazdıklarını birisiokuduğunda, diyor Daniel, o da senin içine bakıyor. Ama bubaşka bir şev, o zaman ben çoktan o noktayı geçmiş oluyorum.Bir keresinde De Tweede Zonde yeni yayımlandığı sırada raflardanerede durduğumu görmek için gizlice kitapçıya gittiğimde,


28

sıcağı sıcağına kasanın yanındaydım, bir adamın elinden kitabıneredeyse çekip alacaktım. Hoşuma gitmemişti, elleri de hoşumagitmemişti. O orada durup kitabı karıştırırken kendimikirlenmiş hissettim; kitabı açıp sırt kısmını büküşündeki ben buişleri bilirim tavrını midemde duyumsadım. Para çıkardığındasatıldım. Beni satın aldı, yaşamımın bir parçasını satın aldı, tümaşkları, çaresizlikleri, başarısızlıklarda. Parasının üstünücüzdanına koyarken, hepsi bu mu, diye tıslayabilirdim. 25gulden, bunun namuslu bir alış veriş olduğuna inanıyor musun?

Tanınmış bir kadın olmaya alıştım. Bu arada, DeTweede Zonde’yi okuyan insanların bana kederli bir yüzifadesiyle, şimdi nasılsın, diye sormalarına alıştım, sanki ozamanlardaki dramların bir parçasını hâlâ yaşıyormuşum gibi.Ben kitaplarımdan daha hızlıyım. İnsanlar bir zamanki haliminderinliklerini gördükleri zaman ben çoktan başka bir yere varmışoluyorum. Ama viyola çalan Daniel çıplak. Ve Paganini’ninkemanını seyrederken de çıplak, hayaller. Özlemler veyapamadıklarından ve artık hiçbir zaman yapamayacaklarındanduyduğu keder. Neredeyse ellisinde. İç çekiyor. Doygun. Geldiyor, küçük bir sokak kahvesinde oturmanın zamanıdır. Yanımıza aldığımız yolculuk kılavuzlarını karıştırıyoruz. Kırmızıkaplı Michelin’e göre seyahat etmek için şu an paramız çok az,ama yanımıza almış olsak da, öğrenci kılavuzlarına göreyolculuk için de fazla yaşlıyız. Bu durumda ikisinibirleştiriyoruz. Acelemiz yok, önümüzde koca bir ay var.Preggio’daki konserlerin, David’i annesine teslim etmemizin veDaniel’in bir arkadaşı ile Verona’daki randevumuzun dışındabelirli tarihlere bağımlı değiliz. Floransa ve Cremona’da başkakemanlar gördük, Stradivaryus’ları Guanneri’ler, Amati’ler. Cansıkıcı bulmuyor musun, diye soruyor Daniel. Can sıkıcı değil.Yeter ki Daniel kemanlara bakarken onu seyredebileyim.


29

Daniel’in pek çok yüzü var; artık yüzlerinden çoğunu tanıyorum.Uyurkenki yüzü. Kahvaltı ederken ve artık iş düşünmeyebaşladığındaki yüzü. Keman çalarkenki yüzünden yine çokbaşka. Annesi toprağa verilirkenki yüzü. Oğullarına bakarkenkiyüzü. Ve orgazma vardığındaki. Yorgun olduğundaki. Öyleceoturup düşünceli düşünceli bana baktığında ve ben, ne görüyor.Tanrım ne görüyor, diye düşündüğümdeki yüzü. İki yıl önce sadece toplantılardaki yüzünü ve toplantılardakidavranışını tanıyordum. Hemen hemen her şeyde farklıolduğumuz düşünülebilir. Akıl almaz bir çift. O bir erkek, ben birkadınım. İyi bir ilişki için bu bile ciddi bir engel. O Amsterdam’ınbir işçi mahallesinde yetişmiş, benim çocukken dikkatle uzaktutulduğum bir mahallede. Ben her zaman yeterince yemekyiyebildim, ama tadını alamadım. O ise ender olarak yeterlibesini alabildi ve askerlik döneminin, hayatında ilk kez istediğikadar yiyebildiği bir dönem olduğunu söyledi. Benden on yaşdaha büyük, on belirleyici yıl. Savaş sonunda ben doğduğumda oçoktan Muiderpoort istasyonunda, büyük gaz konteynerlerininhemen yanındaki alanda, tel örgülerin önündeki taşlara oturmuşyükleri ve bavullarıyla sürgüne gönderilmeyi bekleyenYahudileri görmüştü. Daniel, evdeki baskıyı hissettiğini anlattı,bazıları her şeyin tekrar yoluna gireceğini düşünüyordu, amainsan bizim evde sanki bütün felaketlerin kendi üzerineçörekleneceği duygusuna kapılıyordu. Bilmek istiyordum.Durumu görmek için istasyona gittim. O küçük ve korkakhalimle Alman askerlerinin peşinde koşturup ne tasarladıklarınıgörmeye çalıştım.

Daniel’in babası Yahudiydi. O da kendisini Yahudiolarak tanımlıyor. Hanuka ve Pesah bayramları hakkında en azbenim kadar bilgisiz olsa da ve cuma akşamları şabbat’ını sadecetüm sevdiklerini, dostlarını, çocuklarını, tüm aile efradını


30

yemekle çevresine toplanmış görmek ihtiyacıyla yapsa da.Daniel, eğer baban aileyi savaş başlamadan önce Yahudicemaatinden sildirmiş olsa da Yahudi olmaya devam ediyorsun,diyor. Olmak istemesen bile. Sana nereden çattım, diyesoruyorum, onu akşam geç vakit bir deneysel müzikkonserinden sonra Amstel kıyısında horoz gibi sesler çıkararakkoşarken gördüğümde, dördüncü kez anlattığı bir espriyegüldüğümde, Stalin üzerine çok doğru bazı şeyler yazan, amaFreud’da yanılan Karel van het Reve hakkında konuşur vekonuşurken gördüğümde. Sosyalist radyo istasyonuna gelince,belki de öğle yemeği giderlerinin bu kadar yüksek olmaması içinçalışanlara o proleter yemek torbalarından dağıtmalılar. YaAnibal, bütün o fillerle Anibal Alpler’i nasıl aştı, hem fillerinereden buldu?

Anibal mi? diye soruyorum, Anibal’e nereden geldin,ben daha radyo istasyonundayım. O, gözü kapalı pişirdiği elmalıkek için elmaların yarısını soymuş, öbür elinde bir kadeh beyazşarap mutfak bıçağını sağa solla sallarken, Daniel, diyorum bensana nereden çattım?


31

IV

Çadırda gün sıcak ve turuncu başlıyor. Herkesin kendi başınauyuduğu ve birbirine ancak sabah kalktıktan sonra rastladığıgeceler oluyor. Beraber uyuduğumuz, nefesinin ensemi ısıttığı,ben döndüğümde bedeninin kendiliğinden benimkine uyduğugeceler uluyor. Senin en çıkıntılı yerin kalçalarıma yumuşakyumuşak vurarak uyanıyor. Gözlerimiz ve dudaklarımız dahauykuyla yumulu, elim seni buluyor -benim sağ elim ve seninbedeninin en dikbaşlı parçası arasında dolaysız, sade bir bağlantıvar, bu bağıntı gerçekleştiğinde bedenimin diğer bölümleri bunaiçgüdüsel olarak katılıyor, ıslaklık istekle, şehvetle, dizginsizyayılıyor. Ben sağ tarafta uyuyorum, sen solda, eğer tersyatarsak aşkımızın elyazısı bozuluyor. Sesimi senin ensenegömülerek boğuyorum, kulağımda nefesinin sıklaştığınıduyuyorum. Ancak bittikten sonra gerçekten uyanıyoruz vegözlerimizi açıyoruz.

Çadırın turuncu renkli ışığında içerisi artık sıcak. Elyordamıyla ıslak bedenlerimize geçirecek bir şeyler arıyoruz,çadırın fermuarını indiriyoruz. Dışarısı henüz mavi ve serin.David güneş şemsiyesinin altına olurmuş bile.

Suyu ocağa koydun mu David? Günlerden pazar. Kilise çanları çaldı. Taze ekmek aldığım küçükdükkândan, heveslenip yüz gram da domuz jambonu alıyorum.Çadıra döndüğümde Daniel çayı yapmış, yumurtaları koymuş.Bugün pazar, diyor, yumurta ve jambon yemenin zamanı. Pazargünleri baban hep bunları pişirmez miydi?

Terapistim Hilde, babanla ilgili iyi anıların neler, diyesoruyor. Yok, diyorum inatla. Hiç yok. Babamı düşündüğümde


32

hep beni nasıl harçlığımı keserek cezalandırdığı aklıma geliyor.Harçlığımdan her seferinde çeyrek gulden keserdi, Öyle ki ikihaftadır rafta duran ve gözüme batan l,25 guldenlik cep kitabınıbir türlü alamazdım. Bunun için para biriktirmiştim. Şimdi birhafta daha uzayacak. Şimdi yine tamamlamış olduğum birguldene dokunmamak ve köşedeki şekerciden meyan köküşekeri ve lolipoplar alma isteğine karşı direnmek zorundakalacağım. Çocuk kütüphanesinin birindeki kitapların tümünüçoktan okumuştum, diğeri ise bisikletle yarım saatlikuzaklıktaydı. Evet, bir de sürekli yapılan bisiklet kavgaları.Koridoru işgal ettiği için gün boyu bisikletleri apartmanın içinealmamıza izin vermezlerdi, ama yatağa girmeden öncebisikletlerimizi kendimiz içeri almak zorundaydık ve ben bunuhep unuturdum. O zaman babam beni ilk uykumdan uyandırırve ben yorgunluktan titreyip üşüyerek bisikleti içeri almak içindışarı çıkmak zorunda kalırdım -sesimdeki teslimiyetiduyuyorum. Ben çocuğumu uyurken hiçbir zamanuyandırmadım, bunu yapmadım. Bazen annem fark ettiğindebisikletimi o içeri alırdı. Ama eğer babama göstermedenyapabilecekse. Ona hiçbir zaman karşı çıkmadı. Annemden şu“Bir erkeğe asla açıkça karşı çıkma, yoksa başına daha fazla belaalırsın”ı öğrendim. Bazen yemek yemeden yatağagönderildiğimde annem bana tereyağlı ekmek getirirdi. Özürdilemek zorunda kaldığımda -ve sık sık bana üzüntü vermeyenşeylerden dolayı özür dilemek zorunda kalırdım- kendi kendime,hadi bırak artık böyle yapmayı, ne olacak sanki, akıllı davran,derdim. Annem... Baban, diyor Hilde, anneni konuştuk, bunu dostça ama kesin birifadeyle söylüyor. Babanla hangi güzel anıların var? Uzaklardanbir yerden yağda yumurta ve kızarmış jambon kokusu geliyor.Pazar sabahı. Babanı mutfakta, onu orada görebileceğiniz yegâne


33

an. Yumurtayı nasıl pişirmek gerektiğini bilirdi, bol tereyağı,jambonun yağı çıtır çıtır, sarısı yayılmış. Bu arada da falsolu amaneşeyle Ella Fitzgerald ve Louis Armstrong’dan parçaları ıslıklaçalardı. Yavaş yavaş merdivenlerden yukarı süzülen koku, pazarsabahları beni, kütüphaneden aldığım bir yığın kitap ya da enson çıkan cep kitaplarıyla kendimi hayata karşı siper arkasınaaldığım yataktan çıkarabilen tek şeydi. Yumurtayı annemin tadıhiç hoşuma gitmeyen yemeklerine tercih ederdim. Hazırladığıbalçık gibi yeşil sebzeler beni dehşete düşürürdü, ve sadece endibine birkaç parça doğradığını söylese de salataya her zamansoğan koyardı. Pazar sabahları, babamı bir kere olsun kaygısız vesevgi dolu yaşayabildiğim anlardı. Bizimle pazar kahvaltısıyapması. Daha başka, diye soruyor Hilde. Bazen, fırtınalı havalarda, Ijmuiden’deki dalgakıranda dolaşmakisterdi. Annem bundan pek hoşlanmazdı. Erkek kardeşim deöyle. Bu durumda babamla ben giderdim. Arabada konuşmazdık.Sonra fırtınaya karşı yürümek, bazalt kütlelere çarpan iridalgalar, bizim gibi dışarı çıkma cesaretini göstermiş olan sarıyağmurluklar ve aslık çizmeler giymiş diğer ayrıksı insanlar.Suskun, karanlık tipler. Babam gibi suskun. Eve dönmeden önceküçük bir dükkânda lezzetli balıklar yerdik, dil balığı, isli ringa.Evde balık sevmezdim. Burada, uzun boylu suskun babamınyanındaysa hoşuma giderdi. Fakat her zaman, onun beni istediğiiçin mi, yoksa başka gelen olmadığı için mi yanına aldığınıdüşünürdüm.

Babanı nasıl çağırırdın?Baba diye, diyorum isteksizce.Benim baban olduğumu hayal edip, baba benimle

dalgakıranda yürüyüşe gelir misin, diye sorabilir misin?Hayır diyorum inatla, sesim güçsüz. Ben babamı

gözden çıkardım, artık ona ihtiyacım yok, ona ihtiyacım


34

olduğunda hiçbir zaman yanımda değildi. Şimdi artık çok geç.Baba, diyor Hilde, sabırlı ama kararlı biçimde, sanki

benim için yararlı olan ama benim yutmak istemediğim bir kaşıkıspanağı burnumun ucunda tutarmış gibi, baba benimledalgakıranda gezmeye gelir misin?

Yanaklarım ıslanıyor, tıpkı bir zamanlar babamın elinitutmuş parlak siyah taşların üzerinde dengemi bulmayaçalışırken dalga serpintilerinin yağmurluğuma çarptığındaolduğu gibi. Ellerimi yüzüme kapatmış, artık bunu istemiyorum, diyorumHilde’ye, bu bitmez tükenmez yakınmaları. Önce bir sene annemiçin ağlayıp sızladım ve şimdi her şey babam için tekrarlanıyorBunun sonu gelmez mi hiç?

Hilde beni sıkı sıkı tutup bir mendil uzatırken, başagelen çekilir, diyor, ama geçecek. Duştan sonra benim bornozumla duvarın önünde durupfotoğrafa bakan Daniel’e, bu benim babam, diyorum. Daniel’inevime ilk gelişlerinden biri. Fotoğraf 1946’da çekilmiş, arkasındayazıyor. Ailem. Herkes biraz solgun ve zayıf, kimsegülümsemiyor. Ben babamın kucağında oturuyorum, bir buçukveya iki yaşındayım, doğruca kameraya bakan yaramaz gözler, okış aç kalındığı yalanlarına inat tombul yanaklar, ağzımınkenarları aşağı doğru kıvrık, bugün de olduğu gibi. Bir elimbabamın iri elinin içinde, öbür elimi büyükanneme doğruuzatmışım.

Onun baban olduğunu tahmin etmiştim zaten, diyorDaniel. Kime benziyor biliyor musun derken, sanki beni yasak birşey yaparken yakalamış gibi sırıtıyor.

Evet, evet, diyorum, hele duştan yeni çıkmışsan vesaçlarını geriye doğru taramışsan. Hem senin de aynı onun gibibir gözlüğün var. Çok doğru.


35

Sonradan, aslında her şeyi önceden görebilecek durumdaolduğumu düşünüyorum. Daniel’de toplandığımızda ve bendendaha uzakta oturanlar yola çıktıklarında gerginleşiyordum.Büyük bir titizlikle onunla yalnız kalmayıp son gidenlerleayrılmak için gerekeni yapıyordum. Birkaç kez bana telefon ediponunla bir şeyler içmeye gitmek isteyip istemeyeceğimisorduğunda da, hayır, dedim. Hayır artık erkek hikâyeleri yok,dolayısıyla yanlış anlamalara yol açabilecek birlikte çıkmak gibidurumlar da yok. Artık yok. Yaşantım öyle iyiydi, Martha ileilişkim sağlam ve sakin. Kadın arkadaşlarım -benim kabulhavzam- serbest zamanlarımı dolduruyordu. İşimde benidestekliyorlardı. Hayır, artık erkekler yok. Anık sinyallerialmıyordum, flörtler, beylerle büyük kente özgü alaycı sohbetler,çifte anlamlılıklar yok eskisi gibi.

Ayrıca, Daniel’in zaten iki hanımı var, diyedüşünüyordum ve böyle bir şeyi artık yaşamam, gevşek birilişkiye girmekle kendime fazlasıyla yazık edeceğimi, eğer dahafazlası yaşanırsa da bunun kesinlikle bir dram olacağınıdüşünüyordum. Bildiğim bir şeydi bu. Bunu düşündüm mü?Eğer düşündüysem, demek ki onunla kavrayabileceğimden dahafazla ilgileniyormuşum. Daniel benim sevgilim. Daniel benim arkadaşım -sözün klasikanlamında, Daniel benim tipim diyorum diğerlerine, eğer onunbenim için ne kadar önemli olduğunu bilmelerini istemiyorsam.Daniel benim aşkım. Ona ilk kez rastladığım toplantıyı hâlâ hatırlıyorum, onu ilk kezorada bilinçli olarak algılamıştım. O ise benimle daha öncedenbir süre bir barda sohbet ettiğini iddia ediyor, ama bu benimerkeklere görmeden baktığım dönemde olmalı. O toplantıdahemen, beni çileden çıkaracak bir tarzda konuşmaya başlamıştı.


36

Kadın hareketi olarak ne yapmanız gerekir biliyor musun,demişti, bir kadınlar sendikası kurmalısınız. Mevcutsendikalardan biri içinde kadın gruplarıyla çalışmayı stratejiolarak daha anlamlı bulduğumu, çünkü zaten bu gruplarlatartışmamız gerekeceğini ona açıklayamayacak kadarşaşırmıştım. Bunun yerine ne söylediğimi şimdihatırlamıyorum. Yazı kurulundaki arkadaşlardan birinefısıldayarak, bu burada ne arıyor, onu kim davet etti, diyesormuştum. Ve, bu nasıl bir herif, diye düşünmüştüm, gelmişbana, bana kadın hareketinin ne yapması gerekliğini açıklamayaçalışıyor. İki yıl toplantılarda birbirimizi gördükten sonra benim için birarkadaş olabileceğin sonucuna vardım. Öylesine bir arkadaş.Senden hoşlanıyordum. Getirdiğin önerilerin gerçek önerilerolduğunu, saklamadan aktardığın düşünceleri bir kural gibigörmediğini, hele örtülü bir eleştiri gibi kesinlikledüşünmediğini fark ettim. Diğer erkeklere olan tavrını,karşılarken onları öpmeni gördüm, doğal bir bedensel yakınlık,erkeklerle, kadınlarla. Fools Festivali’nde sana rastladım, benMartha ile, sen oğulların ve Dorian’la. Bunlar benim çocuklarım,dedin, bu büyüğü, oradaki küçüğü. Ve bu Dorian. Tam o sıradatrambolinin yüzeyindeki plastik canavarın üzerinde ordan orayazıplıyorlardı. Oğullarının peşinden gidip, neredeyse bu nesneninüzerinden düşecek gibi olduğunda seni gözden yitirdim. Dorianbana karşı biraz tersti. O zamanlar bunu herhangi bir şeyeyormadım. Ben niçin olduğunu bilmeden pek çok kadın bana tersdavranır, yazdığım bir şey yüzünden, feminist olarak yaptığımbir şey yüzünden, buna alıştım. Ama Dorian benden kurnazmış,daha ben kendim kabul etmek istemezken o olan biteni görmüş.

Ondan hoşlanıyorum, dedim Martha’ya, anında seniyatağı atmak istemeyen, arkadaşlık edebileceğin erkeklerin de


37

olması, güzel değil mi?Artık o kadar kuşkucu olmamaya karar verdim.


38

V

Bir keresinde yazı kurulundaki diğer arkadaşlarla

birlikte İtalyan lokantasına giderken beni kenara çektin. Hollandse Schouwbourg’un parmaklıkları önünde el eleduruyorduk. Yahudileri topladıkları alanda. İçeri doğru baktık,boş alana, çimlere, çiçeklere. Ailenden, savaşla ilgili anılarındansöz ettin. Bu, benden on yaş büyük olduğunu ve bunun neanlama geldiğini kavradığım andı. Savaşa dair bilinçli anılarım yok. Karabasanlar var ama. Dahagençken gördüğüm, beni almak üzere patırtıyla merdivenleriçıkan, üniformaları içinde başsız, düzgün adım yürüyenadamlarla dolu pek çok karabasan. Moffen. Naziler. Ama ben ailetarihimi çok kısa zamandan beri ve bölük pörçük biliyorum. Bak, diyorum Daniel’e, hâlâ el ele, şimdi sırtlarımız HollandseSchouwburg’a dönük, orada karşıda diğer tarafta yetimhanevardı, ve savaş sırasında bir keresinde gözden kaçırıp geridebıraktıkları birkaç Yahudi çocuk oralarda dolaşıyordu. Birüniversite öğrencisi onları yanına aldı ve Utrecht’te annesininyanında sakladı. Amcam. Büyükannem. O zamanlar bu olaydansonra bir örgüt oluştu. Çocukları bir adresten diğerine götürenkadınlardan biri de annemdi, bazen trenle gidiyorlardı.Amcamın evinde birkaç çocuk hep olurdu, bazen on çocuk,saklanan çocuklar. Ben bu evde doğdum. O sıralar babamkendisini zorunlu çalışmaya almak istedikleri için ortadankaybolmuştu, annem de yüzü artık çok tanındığı ve kendisiniaramaya başladıkları için çocukları nakletme işinden vazgeçmekzorunda kalmıştı. O sırada bana hamileydi. Bu hikâyeyi ilk kez


39

duyduğumda ve daha fazla şey öğrenmek istediğimde, evin onüç defa arandığını söyledi. Siz savaş hakkında bir şey duymakistemezdiniz ki, dedi. Daniel’e bakıyorum. Bunu terapistim Hilde dışında daha önce hiçkimseye anlatmadım. Savaştan bir şeylerin bana da ulaştığınıiddia etmek biraz abartılı geliyor. Savaşın son kışı doğdum.Savaşı görmemiş olanlara bunu anlatmıyorum. Savaşı görüp debizden çok daha kötü olanlara da. Anneleri, babaları bir daha geridönmeyenlere, kardeşleri olup da hiç tanımamış olanlaraanlatmıyorum. Benim ailemden ölen olmadı. Ama tuhaf değilmi? Moffe’lerin ne olduğunu bile bilmediğim zamanlarda eskikarabasanlarımın hepsinde beni almaya gelen adamlar var.Onları hiç görmedim. Yine de merdivenlerde çizmelerinintakırtısını duyuyorum. Bir keresinde Hilde ile benim eskikorkularım üzerinde dururken, onun karşısında oturduğumyerde gözyaşları yanaklarımdan yuvarlanmaya başlayınca,kendini bu kadar tutmak zorunda değilsin, demişti sezgiselolarak, bağır rahatça. Artık saklanmıyorsun. Ve derinlerden, çokderinlerden kanımı donduran uzun bir çığlık koptu ve bentitremeye başladım. Sarsılarak Hilde’ye sarıldığımda, artık kimseseni almaya gelmeyecek, diyordu. Geçti. Bunları tuhaf bulmuyormusun, diye Daniel’e soruyorum. Ama Daniel pek çok şeyi delilikolarak görmüyor. Zaman zaman kendime eğer annemi elegeçirmiş olsalardı benim başıma neler gelmiş olabileceğinisoruyorum, diyorum. O zamanlar hâlâ illegal yaşayan insanlarıöldürüyorlar mıydı? Ya da onu, bir yeraltı örgütüne üye olanerkeklere yaptıkları gibi Buchenwald’e mi götürürlerdi? Yoksabir kadın ve hamile olduğu için bunu yapmazlar mıydı? Eğerorada dünyaya gelmiş olsaydım benim başıma neler gelirdi? Buyüzden mi tesadüfen yaşadığım, yaşamımın kıl payı biruçurumun kıyısında kurulduğu duygusundan kurtulamıyorum?


40

Daniel başını sallıyor. Diğer insanların kesinlikle sahipmiş gibigöründüğü yaşama hakkı duygusunun eksikliği hakkında onabir şey anlatmama gerek yok. Kişinin hiçbir şeyegüvenemeyeceğini o tarihten öğrenmiş. Yarın her şey bitmişolabilir. Sonraları, Martha’yla, Dorian’la, benimle, onunla herşeyin ne kadar zahmetli olduğu üzerinde tartıştığımızda bukonuda daha da zorlanacaktık. Eğer senin için uygun değilse,diyor, hâlâ vazgeçebilirsin. Bunu yansızlık, öylesine bir değinmeolarak alıyorum, ancak sonradan, onu daha iyi tanıdığımda,birine güvenebilmenin, ilk fırsatta pılıpırtımı toplayıp çekipgitmeyeceğime inanmanın onun için, benim için olduğundandaha çok zor olduğunu kavrıyorum. Daniel’e ben küçükken yanında oturduğumuz amcamdan sözediyorum. Üniversite öğrencisiydi, Yahudi çocukları ortalıktakoştururken görmüş, alıp anneme getirmişti. Ama çocukkenbunları da bilmiyordum. O zamanlar yemek yememe sorunumvardı, tadından hoşlandığım hemen hemen hiçbir şey yoktu. Birkeresinde önümde fazla ekşimsi bulduğum bir bardak sütduruyordu ve amcam mızmızlanmadan sütü bitirmemgerektiğini söyledi. İnat ederek direndim, aniden öfkedenkıpkırmızı kesilerek bana bir şaplak indirdi. Savaşta yiyecekhiçbir şey bulamayan insanlar için bir bardak sütündöküldüğünü görmenin ne anlama geldiğini bilebilir miydim.Fakat amcam özür dileyecek biri değildi. Başka türlü davrandı.Beni bisikletinin arkasına oturtarak ben hırçınlık ve inatlaağlamamak için direnirken kumullara doğru sürdü. Orada banaanlamadığım ve sadece bölük pörçük aklımda kalan bir hikâyeanlattı. Hikâyeyi bana hiç bakmadan anlattı ve sanki ben birçocuk değilmişim gibi davranarak kavrayamadığım şeylersöyledi. Nasıl yakalandığını, tek başına bir hücrede kaldığını veartık öldürüleceğinden tamamen emin olduğunu. Ve birden


41

sesini yükselterek Almanca konuşmaya başladı, gardiyanlarınona nasıl bağırdığını duymak beni korkuttu. “Haydi! Marş! Marş!”Sonra sustu, başlamış olduğu gibi aniden ve gözlerini kumullaradikti, hâlâ buna bakmıyordu. Beni tekrar bisikletin arkasınaoturttu ve aynı suskunluk içinde geri döndük. Süt konusu ise birdaha hiç açılmadı. Yürümeye devam ederken Daniel’e, benim doğduğum sıralar senneredeydin, diye soruyorum. Ellerimizi hâlâ ayırmamıştık.

Köyde çiftçilerin yanında kalıyordum, diye anlatıyorDaniel, yarı Yahudi olarak kolay kolay dışarıda oynayamazdım,1946 için hazırlanan listeye geçmiştim. Ama babamı mutlaka elegeçirmek istiyorlardı. Köye gönderilmeden önce eve benim dekatkım oluyordu, elimde bir kürek ve çuvalla manevraistasyonunun yakınlarında kömür topluyordum. Bir keresindebabam karşıma çıktı, üzerinde Yahudi yıldızı takmadığı siyahceketi, bir trenden patates çalmak için. Buna cesaret edebildiğiiçin onunla müthiş gururlanmıştım. O sıralar çok sık ateşaçılıyordu.

Annem de onunla birlikte gizlenmeye başlayınca benigönderdiler. O sıralar felaket kar yağmıştı, kar o kadar yüksektiki, üzerinden bir şey görmek mümkün değildi. Obüs parçaları vemermi kovanları toplamak hobilerimden biriydi. Nakliyegemilerinin durduğu Overijsel kanalının hemen yanındakalıyorduk. Üstümüzden uçan avcı uçakları gemilere ateş açmakiçin sık sık pike yapıyorlardı, okul ateş hattının çokyakınındaydı, artık okula gitmeme izin verilmiyordu. Ama çiftlikevi de buradan pek uzakla değildi. Bazen burnumuzun dibindeateş açıldığında duvara yapışmak zorunda kalıyordum.Oğullarıma ilk öğrettiğim şey ateş etmek. Savunmasızolmalarını, alıp götürdükleri bütün insanlar gibi savunmasızolmalarını istemiyorum.


42

Orada, Overjisel’de kendini terk edilmiş hissetmedin mi, diyesoruyorum. -Babamı çok arıyordum. Ama onunla gurur daduyuyordum. Benim kaldığım bölge Amsterdam’dan daha öncekurtarıldı. Orada kaldım ve o beni almaya gelinceye kadarbekledim. O zamanlar komik bir ufaklık olsam gerek, Hintmahallesinin Amsterdam şivesiyle Overijsel diyalektinikarıştırarak konuşuyordum. Sonra günün birinde yoldanbabamın geldiğini gördüm. Yahudi yıldızı yoktu. Ona doğrukoştum ve sordum, sen benim babam mısın? 30 yıl sonra busorunun onu korkunç yaraladığını öğrendim, ama ben geleninikiz kardeşi olup olmadığını anlamak istemiştim, ikisi de hepbirbirine karıştırılırdı.

Onu koşarken görüyorum, küçük bir Daniel, tahtaayakkabılarıyla küçük bir Yahudi çocuğu. Bütün bu hikâyenin buruk yanı ne biliyor musun, diyor, babamdaha savaştan önce adını Yahudi cemaatinin üye listesindensildirmişti. Sosyalistti, inançlı bir Yahudi değildi. Ama tutupcemaatten ayrılanların ayrı bir listesini yapmışlar ve bu liste deresmi listeyle birlikte Almanlara verilmiş. Böylece kimin Yahudiolduğunu kesin olarak biliyorlardı. Bizim şu lanet olası her şeyikaydetmek alışkanlığımız yüzünden. Son nüfus sayımındaYahudiler için katılma zorunluluğu yoktu. Katılmamam sadecebaşka bir listeye geçilmem anlamına gelecek, diye düşündüm.Gülüyor. Buruk. Bu yüzden listeler, kayıtlar bana göre değil, buyüzden hiçbir zaman bir örgüte üye olmayacağım. Eğer babamkurallara uymuş olsaydı ölmüştü. Daha sonra bir keresindeParis’in Yahudi mahallesi Marais de Rue des Rosiers’de yürürkenaynalarla dolu bir dükkânda alış veriş sırasında, bir kavanozbayırturpu ezmesi ve hamursuz pişirilen undan bir paket satınaldığımızda, ve Daniel tezgâhtan aldığı fişle bir adamın itinayladefter tuttuğu kasaya gidip sonra gerisin geri döndüğünde,


43

paketini kapıp, fişi bırakıp, dönüp bana bile bakmadan dışarıfırladığını gördüm. Ancak caddenin sonunda ona yetişebildim.Renginin bembeyaz, olduğunu ve alnındaki teri gördüm.

Fenalaştım, dedi. Her şeyi yine nasıl kaydettiklerinigördün mü? Hollandse Schouwburg’un önünde el ele durmamızdan kısa birsüre sonra Daniel sevgilim oldu.


44

VI

Rapallo’da yavaş yavaş ev düzenimizi kuruyoruz.

Kendimizi iklime uydurduk. Hâlâ çok mutlu olmayan Davidgünü atlatabilmek için kendi stilini buldu. Ara sıra Daniel’leyalnız yola çıkıyor. Ara sıra iri etli domatesler aramaya ya daolgun olup olmadıklarını anlamak için kavunları koklamayagittiğimde benimle geliyor, ölü mürekkep balıklarına gelince,hay şeytan çarpsın, diyor ve ben bir şişe şarap seçerken alkoltüketimi ve yaşam beklentileri arasındaki ilişki üzerine bir nutukçekiyor. Ama alışveriş torbalarını taşıyor. Ve pişirdiklerimiyiyor. Hatta, ben mürekkep balıklarını gözleri ve dokunaçlarıolmayan ne olduğu belirsiz halkalar haline dönüştürdüktensonra, leziz, diyor. Üstelik Daniel’le ikimiz bir saatçik bir cafe’ninterasında oturup Akdeniz’i seyrettiğimizde buna karşı çıkmıyor.Yaşlı insanlar arasında. Daniel’i seyrediyorum, Tenininolağanüstü bir rengi var, yüzü uzun süredir geldiğimizde olduğugibi gri ve yıpranmış değil. Tuhaf olan ne biliyor musun,diyorum ona, yaşlılık günlerime sevinmeye başlamanı. Dahaönce hiç bu kavramlarla düşünmemiştim, birlikte yaşlanmayıgüzel bulacağımı düşünmemiştim. Bu yaşam tarzı, uzun süredayanmak bu. Seninle ne kadar mutlu olduğumu sana daha öncesöylemiş miydim Daniel?

En son dün, diyor Daniel.Nasıl başladığını hâlâ hatırlıyor musun sevgilim?Çok olağan bir pazartesi akşamıydı, yazı kurulu

toplantısı. Bana birkaç dakika daha zamanım olup olmadığınısordun. Ve bunun için harika bir bahanen de vardı, benimönerim üzerine gittiğin Yahudilerin düzenlediği buluşmadanbana henüz söz etmemiştin, annesi ya da babası Yahudi olan


45

başka insanlarla karşılaşabileceğin bir hafta sonu, OrtodoksYahudilikle bir ilişkisi olmayan ve bu yüzden Yahudi olmanınkendileri için hâlâ nasıl bir anlamı olduğunu anlamak isteyenpek çok insan. Elbette anlatacaklarını dinlemek istiyordum.Elbette elini tuttum. Tabii ki birbirimizden uzağa değil, yan yanakanepenin üzerine oturduk. Bana tekrar şarap doldurdum sadeceyarım bardak, dedim, uzun kalmamak niyetiyle. Ve sonra birkere daha bir yarım. Ve konuşmamızı kesemedik.

O kadar yakınımda oturuyordun ki, kokunualabiliyordum. Tehlikeli, çünkü ben ilk kokuda âşık olan biriyim.Senin bir bedenin olduğunun bilincine varmaya başladım.Gözlüklerinin ardındaki yeşil gözlerini elbette tanıyordum, kimizaman alaycı, kimi zaman küstah, kimi zaman yorgun, hüzünlüve içe dönük, ama çoğunlukla sıcak. Şakaklarındaki kır düşmüşsaç kıvrımlarını, tependeki açıklığı tanıyorum. Yanımdayürüdüğün ve birbirimize, yemeğe karşı olan tutkumuzu vebedenlerimizi makul sınırlar içinde tutabilmek için harcadığımızçabayı itiraf ettiğimiz zamanlardan beri boyunun benden pekuzun olmadığını biliyorum.

Yazın kıvrılan gömlek kollarıyla, açılan yakalarlaortaya çıkan her ten parçasında kıllar gördüm, kara kıllar, kırkıllar ve yıllardır kaygan kadın bedenine alışmış olmamarağmen bunu itici bulmadığımı fark ettim. Ve aman Allahım, şuanda bu kadar yakınımdayken o kadar güzel kokuyorsun ki,taptaze, ot ve pamukludan oluşan bir karışım, ardında bir parçakösnüllük var: Hafiften sıcak bir hayvan kokusu. Daha dayakınıma gelmene hiç karşı değilim, üçüncü yarım bardak şarabıda reddetmiyorum ve zevkle o anda söylediğini dinliyorum: Seniçok çekici buluyorum. Katıksız zevkin içimde patlayan ve benigüldüren baloncuklarıyla birlikte baştan çıkarıldığım düşüncesibeliriyor. Bir erkek bana böyle bir şey söylemeye en son nezaman cesaret etmişti. Ben orada öyle oturur ve az önce


46

söylediklerini değerlendirmeye çalışırken sen aramızdaki sonsantimetreleri de kapatmıştın. Ve ah, dudaklarının enfes tadı,tenin tene değişindeki muhteşem gerilim. Seni hangi harikamalzemeden yapmışlar böyle, diye sonradan sana soruyorum,nesnel bakıldığında senin tenin de diğer bütün tenler gibi aynımaddeden, aynı ısı, aynı yağ ve su oranından oluşsa da. Kurtuluşu olmayan bir kayboluş içindeyim. Bir kez dahazahmetle doğruluyorum ve beni hemen bırakıyorsun. Bir andaha, sadece bir an daha ne yaptığım üzerinde düşünmekistiyorum. Çünkü kararlı olduğum bir şey var, bir daha asla ertesigün üzüleceğim durumlara girmeyeceğim ve daha sonraMartha’ya anlatmaktan hoşlanmayacağım bir şey de yapmakistemiyorum. Modası geçmiş belki, ama o kadar çok yalan,belirsizlik, çift anlamlılık gördüm ki, artık bunlar için hiçhevesim yok. Bugün yaptığım her şeyi bilerek yapmakistiyorum. Eğer şimdi vazgeçersem “hiçbir şey” olmamış sayılır.Cinsel birleşme olmadı. Hay Allah, ne saçmalık. Sadakatsizliğineski tanımlamaları. Hollandse Schouwburg’un önünde el eledurup yetimhaneye baktığımızda çoktan olan olmamış mıydı?Ben istediğim için bu zaten çoktandır olmamış mıydı? Seni evinegötürmemi ister misin, diye soruyorsun. Yüzümü inceleyerekduraksamamı yorumlamaya çalışıyorsun. Bunu düşünüyorsunve bunu dostça söylüyorsun, insanı zorlayan biri değilsin,sonuçta durumu hazırlayan ben olduğum halde sonunugetirmek istemediğim için beni terslemeye başlayacak birideğilsin. Evet, bunu daha önce yaşamıştım.

Hayır, diyorum, eve gitmek istemiyorum, ama kısacasıMartha’yı düşünüyorum. İstersen sadece uyuyabilirsin,yatmamız şart değil, diyorsun. Sana inanıyorum, ama sorunbenim istemeyişim ya da sana güvenmeyişim değil ki. Sorunbenim kendimi çok iyi tanımamda, karnımdaki tırmalanışta,


47

şimdi içimde hızla yayılan güçlü duyguda. Ama duraksamam vene yaptığımı bilip bilmediğimi düşünmem sadece birkaç dakikasürüyor.

Gel, diyorum, gel, hangi düğme ve fermuarlardakalmıştık, son düğmeni de el yordamıyla açtığımda ve daha fazlaten ortaya çıktığında zevk baloncukları yeniden yükselippatlamaya başlıyor, ten ve harika kokularla dolu devasa bir zevkbahçesi. Gel, diyorum, burada divanın üzerinde çok sıkışık veyatağa geçiyoruz, son giysi parçaları ayak bileklerimizdensarkıyor, duman rengi kediler geldiğimizi görünce yataktankaçıyorlar, yayılıyoruz ve sonra sen oradasın, tümüyle.

Düşünmekten vazgeçmeden önce aklıma son birdüşünce geliyor: Daniel, diyorum, benim yaşımda belki birazkomik, sevişmeyi çok istiyorum, ama hamile kalabileceğimiyıllardan beri düşünmedim. Biraz dikkatli olmamız lazım.

İyi, diyorsun.Sonra düşünmeyi tamamen bırakıyorum, artık sadece

sonsuz bir haz var. Kalbim deli gibi çarpıyor ve, evet, diyorum,evet istiyorum, evet. Yanımda yatıyor ve uyuyorsun, uykuya dalarken hafifçehorladığını sevecenlikle izledim, şimdi sessizsin. Sırtınayatıyorum, kollarım sana dolalı, burnumu kaburgalarınınarasında bir noktaya bastırmış, büyük, sevgili, uyuyan hayvan.Soluk alışım ve kanının atışını hissediyorum. Eğer buradauyumak istemezsen seni eve götürebilirim, demiştin sonradan,ama ben hiç gitmek istemiyorum, sana daha hiç doymadım,şimdi doymadım ve gelecek yıllarda da doymayacağım, amagelecek yılların sırası değil şimdi. Sivrisinekler üzerimizdevızıldıyor. Sadece ara sıra, yeni bir saldırı başkalıklarındasessizleşiyorlar. Sevişirken onları unutmuştum, ama ortalıkaydınlandıkça, her tarafımı, mahrem yerlerimi de soktuklarını


48

göreceğim. Benim tadımı seninkinden daha fazla beğendikleriaçık. Uyumuyorum. Senin tadını çıkarıyorum, seni kokluyorum,uyuyan bedeninden yayılan ısı iyi geliyor. Sabahın ilk gümüşrengi ışıkları çizgili perdelerin arkasından yükseliyor, sonra dahasıcak pembe ve sarı, güneş, haziranda bir yaz sabahı başlıyor. Sana bakıyorum, yüzün rahatlamış, gözlükle olduğundan dahaçıplak. Seni kaygılıyken gördüm ve daha da kaygılı haliniyaşayacağım, ama şimdi alnın kırışık değil. Sana bakarkenaklıma tuhaf düşünceler geliyor, eğer içinde bulunduğum buerotizm patlaması ve uykusuzluk yüzünden tüm tutukluklarımsilinip süprülmüş gibi olmasaydı hemen sansür edeceğimdüşünceler. İçimde yükselen duyguların şifresini çözdüğümanda, bunları asla kimseye anlatamam, diye düşünüyorum,birisiyle tek bir kerecik yattın diye böyle şeyler düşünülmez ki,sen herhalde delisin. Düşüncelerden biri, şimdi yanımdahissettiğim bu bedene hiç kimsenin acı vermesini istemediğimdesanki çocuğumu tehlikeden korumak zorunda kalmışım gibihayvansı bir duygu. Hayır, diyorum, ben olduğum sürece bubedenin incitilmesini istemiyorum. Diğer düşünce de aynıtuhaflıkta, sen ölürken yanında olmak istiyorum.

Bunlar, sonuçları hakkında herhangi bir fikiryürütmediğim, bundan sonra gelecek olan sorunlar vegerginlikleri düşünmeden hissettiklerim. Henüz kurallarıtanımıyorum, bu düş ve gerçeklik arasındaki pratik engelleribilmiyorum. Dorian’ı, Martha’yı aklıma getirmiyorum.

Bu geceden sonra beni hâlâ isteyip istemediğin debenim için bütünüyle önemsiz. Dönüyor ve gözlerini açıyorsun.

Günaydın, diyorsun, iyi uyudun mu? Sınama ertesi sabahtır her zaman. Sıkıntılı mıyız, beceriksizmiyiz? Benden kurtulmak istiyor musun, en kısa zamandaortadan kaybolmalı mıyım? Hayır, her şey sanki kendiliğinden


49

oluyor. Banyoya birlikte giriyoruz, duşun altında senisabunluyorum, ve sen çişini yaparken eskiden oğluma yaptığımgibi son damlayı silkelerken sana yardım etmek için ilgiylearkanda duruyorum. Yapma, diyorsun, böyle olmaz, hayır, böylehiç olmaz, ve gülüyoruz, sanki yıllardan beri aynı banyoyupaylaşıyormuşuz gibi kaygısızca. Birbirimizin alışkanlıklarını henüz bilmiyoruz. Bana kahvaltıdane yemek istediğimi soruyorsun ve benim için bir yumurtapişirip portakal suyu sıkıyorsun. Şimdi değişik görünen odandaetrafa bakıyorum. Mekânı sadece güneş ışığında dans edentozların olmadığı toplantı yeri olarak tanıdığım için değişik,duvarlar şimdi eskisinden farklı duyguları barındırdığı içindeğişik. Karşımda oturup bana çay koyarken, ne zamandan beri benibaştan çıkarmayı aklına koymuştun, diye soruyorum. Biraz safve biraz da yakalanmış gibi bir ifadeyle bana bakıyorsun. Eh,diyorsun çekinerek, uzun bir zamandan beri sendenhoşlanıyordum. Seni rahatsız ediyor mu bu, hiçbir şeyizorlamadım ama. Hayır, diyorum, hiç rahatsız etmiyor, amageriye dönüp düşündüğümde ve her şeyi, şarap doldurmak,kanepede bana biraz daha yaklaşmak gibi klasik jestleretamamen uygun yaptığını görünce bunu esprili buluyorum.Bunları pek iyi bilmiyorum, çünkü hemen hemen her zamaninisiyatifi ele alan ben olmuşumdur ve bana böyle davranmayayıllardır kimse cesaret etmemişti. Yoksa oldu da çekingencegirişimleri ben mi algılamadım. İyi ki olmuş diyebilirim sadece,çünkü beni beklemiş olsaydın kıyamet gününe kadar sürebilirdi.Aklıma gelmezdi ki. İşe gitmemiz gerekiyor. Merdivenlerden iniyoruz ve sen, bak,diyorsun, istersen sadece arkadaş olarak kalabiliriz. Peki,


50

diyorum ve şimdi nasıl devam edecek, devam etmesinin birgereği var mı ya da acaba devam eder mi gibi sorulara yerbırakmayan katıksız mutluluğun sarhoşluğu içinde henüzbunun üzerinde düşünmüyorum.

Peki, diyorum ve yollarımızın ayrıldığı köşede sanason öpücüğü verirken hiçbir şey kararlaştırmıyoruz. Ne söylemişolduğunu, istersen sadece arkadaş olarak kalabilirizle nekastettiğini ancak sonradan düşünüyorum, bu bana tanıdığınözgürlük mü, yoksa kaygı duyduğun kendi özgürlüğün mü,düşündüğün Dorian mı? Bu bir uyarı mı? O gün ve sonraki günler sarhoşluk devam ediyor. Yerin onsantimetre üzerinde dalgalanıyorum, yüzümde güneşi birokşayış gibi hissediyorum, amım sıcak ve kedi gibi mırlıyor.Yanaklarımda tahriş olma duygusu var, tıraş olmak zorundakiyaratıklara uzun zamandır alışık değilim, uyluklarımdaki hafifezilmişlik duygusu da hoşuma gidiyor, bana senin daha sert veköşeli olan bedenini anımsatıyor. İşyerindeki bir toplantısırasında da yüzümdeki hayalci gülümsemeyi silmek mümkünolmuyor ve iş arkadaşlarımın bana yadırgayarak bakıpöğrenciler için öngörülen program hakkında ne düşündüğümüsorduklarını fark ediyorum. Ne, evet, evet, diyorum, harika birprogram gibi geliyor bana, ve ağzımın köşesini münasipgörünecek bir duruma getirmeye çalışıyorum. O gün öğledensonra, kanserden ölmüş olan kantin şefini toprağa verdik.Sıcakkanlı, çirkin bir adamdı, onu severdim, sevimli bir seksist,bana klişelere uygun davranmasına izin verdiğim yegâne kişi.Kahve almaya gittiğimde, ben güzel bir kadın için her şeyiyaparım, derdi. O toprağa verilirken ağlıyorum. Bütünduygularım uyarılmış, bir çocuk mezarı görünce ağlıyorum,Auschwitz anıtının kırık aynaları önünden geçerken aklıma yineDaniel’in bedeni geldiğinde ağlıyorum. Hayır, bu bedene zarar


51

vermelerini istemiyorum. Ben yaşadığım sürece, hayır. Birkaç gün sonra Daniel telefon ettiğinde, bu arada düşüncelerimtamamen onunla dolu olarak geçirdiğim zamanı unutmuş gibionun gerçekten var olduğuna handiyse şaşırıyorum. Daniel,evet, merhaba, hayır, harika. Biraz şaşkın.

Aslında seni tekrar görmek istiyorum, diyor Daniel.Buluşalım mı? Birkaç gün sonra ben Manila’dan

döndüğümde buluşmak için sözleşiyoruz. Birlikle olma fırsatıçıkan her saati değerlendirme ve birlikte olduğumuz bütünzamanları da çok kısa ve değerli. Martha ve Dorian’a verdiğimizsözlerle sınırlı çalınmış saatler olarak görme alışkanlığındadeğilim henüz. Artık ilk karanlık düşünceler beliriyor, korkuluönseziler.

Beni biraz solgun ve dengesiz, işime konsantre olamazdununda gören akıllı oğlum, ne yaptığını biliyorsun değil mi,diye soruyor. Sanki çocuğum değil de müstakbelkayınpederimmiş gibi, senin için gerçekten iyi olacak mı, diyor.Ama o, mutsuz aşklardan sonraki bunalımlarımı benimle yaşadı,beni herhangi bir başka kişiden çok daha uzun süredir veyakından tanıyor ve hemen anladı; Durum ciddi.


52

VII

David gelmek istemiyor. San Fruttuoso’ya giden tekneye binipöğle yemeğini orada yemeyi önerdiğimizde, siz gidin, diyor.Sıcak her yerde aynı değil mi. Siz de zaten hep aynı şeyiistiyorsunuz. Cafe’lerde oturmak. Okumak. Her müzeye girmek.İyisi mi siz beni burada bırakın.

Gidiyoruz. Tekne kayalık sahili takip ediyor, küçükkumsallar güneşin altında kızaran insanlarla dolu, kayalıklarınüzerinde villalar, demirlemiş yatlar. San Fruttuoso kayalarınarasına sıkıştırılmış ya da oraya kazınmış küçük bir köy.Karadan ulaşmak çok zor. Hiç cadde yok, kıyıdan köye giden yolbir manastırın önünden geçerek evlerin arasından dolanıyor,karanlık bir geçit, eski bir mezar tümseği, hoş bir şekilde üst üsteyığılmış koyu renkli ve beyaz taşlar. Burası büyüleyici bir yer.Turistlerin bozabileceği gibi değil. Gel şurada bir şeyler yiyelim,koyu turkuvaz rengi suyun yakınındaki birkaç küçük masayıgösteriyorum, üzerinde damalı örtüler, yanda ters çevrilmiş birkayık, her şey tam olması gerekliği gibi. İyi, diyor Daniel, amaçok hoşnut görünmüyor. Kalçasını okşuyorum, ama ouzaklardaymış gibi. Masada önümüzde duran balıklarınfiyatlarından, şarabın kalitesinden şikâyet ediyor, bu paraya iyibir şarap içmemiz gerekirdi, diyor.

Ona bakıyorum, nesi var, ama o fiyatlar ve şarabınkalitesi üzerine uzun bir söyleve sığınıyor. Neşem azalıyor.Tabağımdaki son balığı etrafımıza üşüşen kedilerden birineyediriyorum.

Daniel servis hakkında, yaptığı diğer yolculuklarhakkında konuşmaya devam ediyor. Belki de ben çadır kurmakve ayakları sallanan masalarda yemek yemek için fazla yaşlıyım,


53

diyor, Dorian’dan nasıl seyahat edileceğini öğrendim. Dorianbunu ailesinden öğrenmiş.

İncinmiş ve suskunum. O halde niçin burada Dorian’labirlikte değilsin, demek istiyorum, ama çenemi tutuyorum. Ohalde bu geziyi birlikte niye böyle organize ettik, şu sırada fazlaparamız olmadığı ve David yanımızda olduğu sürece otellerdekalamayacağımız ortadaydı. O halde ne istediğini niçinsöylemedin. Fakat hiçbir şey söylemiyorum, bir kavgayagirişemeyecek kadar moralim bozuk.

Daniel’in karamsar ruh hallerini daha önce deyaşadım. Ama o zamanlar kendi üstüme alınmıyordum,geçmişimizin mayın tarlaları üzerinde yürüdüğümüzduygusunda değildim. DepresyonIarın. Birbirimizi daha normal yazı kurulu üyeleriolarak tanırken depresyonlarını öğrendim. Toplantıdan sonraikimiz mutfaktayız, diğerleri gitmiş. Artık neredeyse kapınınönündeyiz. Arkandan kapıyı kapatmak için ben de seninlegeliyorum. Başka konyağım olup olmadığını soruyorsun. Hâlâelinde tuttuğun bardağa biraz daha dolduruyorum. Yazıkurulundaki diğer arkadaşların unuttuğu kâğıtlar ve kahvefincanları arasında duran kendi bardağımı alıyorum. Tezgâhayaslanıyorsun. Seni sonraları böyle daha sık göreceğim, tezgâhayaslanmış elinde bardak, aklına gelen şeyler üzerinde, Jung’unsevgililerinden biri olan ve ondan, adını Siegfried koymakistediği ve aslında Freud’un da çocuğu sayılacak bir çocukdoğurmak isteyen Sabina Spielrein hakkında konuşur,konuşurken. Senin kadar geveze bir başka erkek görmedimdiyorum. Ya da çaresizlik içinde üniversitedeki yapılanmadeğişikliklerinden, orada acaba daha ne kadar çalışabileceğini,senden önce başka meslektaşlarının da başına geldiği gibi seni dene zaman kapı dışarı edeceklerini bilmediğinden bahsediyorsun.


54

O sıralar, mutfakta, benim arkadaşım olma yolundaydın, henüzsevgilim değil ama. Işığı yakmadım. Sokak lambasının ve karşıdaki kafenin pembeve sarı neonlarının ışığı içeri vuruyor. Yorgun görünüyorsun. Kızarkadaşının seni bıraktığını anlatıyorsun. Bunu yapan kızarkadaşlarından sadece biri ve şu sıra diğerleriyle de iyigitmiyor. Bir başka kadına âşık olmuş, eh, günümüzde bu işlerböyle. Aslında o kadar da kötü değil, diyorsun, eskiden de sık sıkbenden başkaları olurdu, ama bu kez beni hemen sepetlemeyikafasına koymuş. Hayır, bitirmek benim fikrim değildi,diyorsun, öfkeli olmaktan çok şaşkınsın. Benim fikrim değildi.

Sen nasıl yapıyorsun, diye soruyorsun, neredendayanak buluyorsun? Sen de yalnız yaşıyorsun.

Kadın arkadaşlarım, diyorum, hayatımda sağlam birnokta olan Martha, bir hafta sonu evliliği. Ve diğerleri, birlikteyazı yazdım Heleen, çalışma arkadaşım Matti. Terapistim Hilde.Koca bir ağ, hemen hemen hepsi birbirleriyle de tanışıyor, eğerbiri olmasa diğeri mutlaka vardır, herifin biri yatak odamınpenceresine tırmanmaya çalıştığı için korkuya kapıldığımda yada küçücük bir sebepten beklenmedik bir çaresizliğedüştüğümde, geceyarısı da olsa onlara telefon edebilirim. Veonları arayabileceğimi bildiğim için de bunu yapma gereğiniduymam. İş ve arkadaşlık bir arada, toplantılar ve çalışmagruplarına katılmaktan sevinç duyabiliyorum. Çünkü gelenlerinhepsi beni yıllardan beri tanıyan, karşılarında görünüşükurtarmak zorunda olmadığım, iyi olup olmadığımı daha ben birşey söylemeden anlayan kadınlar. Aralarından bazıları gidecekya da yenileri gelecek, diyorum, ama onlar benim birlikteyaşlanacağım, sonraları, feministlerin kaldığı yaşlılar evindeüniversiteli kızlar bizimle söyleşi yapmaya geldiğinde eskidenkadın hareketinde gerçek durumun ne olduğu konusunda


55

tartışabileceğim kadınlar. Senin için güzel bir şey, diyor Danielve sanki fıkra anlatır gibi geçen hafta arabasıyla bir direğeçarptığını, kendisine hiçbir şey olmadığını, arabanın hurdayadöndüğünü anlatıyor. Belki de tersi daha akıllıca olacaktı, diyor,daha ucuza gelirdi. Sonraları, sevgilim olduğunda arabayla yolaçıktığın zamanlar kaygılanacağım ve yorgun ya da gerginolduğunda anlayacağım. Esprilerinle, enerjinle ve devametmedeki becerinle dizginlediğin derinlere uzanan birumutsuzluk tabakası. Keman çalmaktan, yemekten, New York’a,Kudüs’e ve Maputu’ya gitme planları yapmaktan duyduğunsevinçle dizginlenen. Mutfakta, elinde şimdi boş olan konyakbardağıyla dururken bu umutsuzluğu ancak bir an görmemefırsat veriyorsun. Sonraları, sevgilim olduğunda, karamsar ruhhalin beni de etkiliyor, istemeden bana da bulaşıyor. SanFruttuoso’da olduğu gibi, ve ikimiz de kendi geçmişine dönüyor,birbirimiz için ulaşılmaz oluyoruz. Ama şimdi, hadi, diyorsun,ben artık kaçayım ve bardağı tezgâhın üzerine bırakıyorsun.Eğer o zaman sana doğru bir adım atmış olsaydım, yanağına birçalışma arkadaşının uçucu öpücüğünü kondurmak yerine senievde alıkoymuş olsaydım, belki de başka türlü olurdu. Çocukken, bisikletimi içeri alayım diye beni yatağımdan çıkaranaptal babama, buna izin veren aptal anneme ve bütün dünyayakızdığım zamanlar, öfkeden bütün uykum açılmış, hâlâ sıcakolan yatağımda oturup, kendi cenaze törenimi hayal eder,kimlerin geleceğini ve acaba kimlerin ağlayacağını düşünürdüm.Yazık, ben orada olamayacağım. Gelen kız ve erkek arkadaşlarımısayardım Eğer ölürsem cenazeme çok kişi gelecekti. BunuHanna’nın cenazesinde yaşadım, o da en başından beri işiniçinde olan bir feminist. Ama gerçekten haneye yazabileceğimkaç kişi, kaç arkadaş var, gecenin yarısında telefon açabileceğimkaç kişi?


56

Martha gitmişti ve hiç olmazsa arkadaşkalabileceğimize dair düşüncelerimin hemen uçup gitmesine yolaçan upuzun bir eski suçlamalar listesi bırakmıştı. Gruptaki herçatışkı bana birkaç arkadaşıma mal olmuştur. Onca zamandırbirlikte çalıştığım Heleen, şimdi her seferinde benim projelerimiengellemeye çalışıyor, getirdiği sözümona nesnel gerekçelerinardında bir kez onsuz çalışmak istemem karşısında duyduğuhayal kırıklığı ve öfkeyi sakladığını tahmin edebiliyorum.Heleen’le yenilik üzerine konuşuyoruz, ifademiz dostça, amahayır, artık aynı yaşlılar evine gidemeyiz. Lori ise benimManila’dan ayrılmam yüzünden gruptan kopuyor. Her ayrılıkta,taraf tutmayı gerekli gören bazı kişiler kaybedilir. Ama benLori’yi ısrarla taraf tutmak istemediği için kaybettim. Martha’ylailgili olarak benimle konuşmadı, benimle ilgili olarak daMartha’yla. Büyük bir dikkatle Martha’yı akşam yaşgününedavet ederken beni kahve içmeye çağırdı, sabahleyin de Daniel’igördü ve bu arada bu çözümü bulmak için ne kadar zamanharcadığından hiç bahsetmeden çok rahatmış gibi davrandı,sonunda bunların onun için hiçbir anlamı olmadığına veetkilemediğine inandım. Bir keresinde Daniel’in üstüne çok fazladüşmemem için beni uyarınca bir daha Lori’ye Daniel’le ilgilihiçbir şey anlatmadım. Ve arkadaşlığımız on yılı doldurunca onayine de küçük bir hediye götürdüğümde o bunu unutmuştu.

Kadın hareketi sıcak bir yataktır. Ama aynı zamandada biri kaçmak istediğinde hepsi birbirini aşağı doğru çekenyengeçlerle dolu bir kovadır. Artık tesadüfen yazan bir feministdeğil, aynı zamanda tesadüfen feminist de olan bir yazar olmakararım da bana arkadaşlara mal olmuştu. Ben hareketin malıdeğilim. Kimseye hesap vermek gibi bir yükümlülüğüm yok.Onay görmek için dilenmek ihtiyacını duymuyorum. Yoksa benkendimi bir evlilikten ve ataerkil gelenekten, nasıl davranmamgerektiğini bana yeni baştan dikte etsinler diye mi kurtardım?


57

Şimdi roller değişti. Ayrılıklarla dolu bir yıldan sonraşimdi Daniel’e arkadaşlarıyla durumun nasıl olduğunusorabilirim. Aralarında yıllardan beri benimsedikleri var.Dostlar, diyor, bir yıldır görüşmesen de akşamın geç saatindehabersiz gidebileceğin insanlardır ve kapıyı açlıklarında da, bukadar zamandır nerdeydin, değil, içeri gir, seni görmek ne güzel,derler. Daniel, sessizleştiğimi ve şu anda umutsuzluğa düşenin benolduğumu fark etti. Beni neşelendirmeye çalışıyor, dondurmaalıyor, boynumu öpüyor. Ama canavarı o kadar çabukyatıştırmak mümkün değil. Benim verdiklerim ona yetmiyor,diye düşünüyorum. Görülen o ki, otel rezervasyonlarıyaptırmasını bilen, harika araba kullanan Dorian’la daha iyi.Ama bunları ona söylemiyorum, bu tür sığ düşüncelerden çokutanıyorum. İkimiz de karmakarışığız. Tekneden indikten sonra, Rapallo’dadeğil de Santa Margharita’da indiğimizi anlayıncaya kadar,arabamızı ararken, daracık sokaklardan, pizzacı dükkânlarınınönünden geçerek limanda yarım saat ordan oraya dolanıyoruz.Rapallo’ya giden otobüsü arıyoruz ve otobüste yan yanasallanarak kıyı boyunca giderken donukluğumuz çözülmeyebaşlıyor.

Gerçekten o kadar keyifsiz miyim, diye soruyor Daniel.Bunun seninle bir ilgisi yok ki. Gereken parayı kazanabilmek içinyaptığım onca işin stresini duyuyorum, ölü gibi yorgunum. Buhalim çok normal. Şu anda tüm giderleri senin karşılamakzorunda olman sinirlerimi bozuyor. David için kaygılanıyorum,fazla depresif, okulda da durumu pek iyi değil. Benden daha gençbir iş arkadaşım aklıma geliyor, çalışmaktan öldü. Kalp krizi.Sorunlarımla sürekli sana yük olmak istemiyorum, zatenyeterince şey yapıyorsun. Zaman zaman ne yapacağımı


58

şaşırdığımda bunu kendi üzerine çekmene gerek yok. Ama,diyorum Dorian’la yaptığın tatillerden söz ederken nesöylediğini kulağın duymuyor mu? Bunu benimle çadırdakalmaya tercih ettiğini düşünebileceğimi aklına getirmiyormusun? Son yılın benim için ne kadar zorlu olduğunu biliyormusun, sen zaten Dorian’ın sorunlarıyla, aşırı hassaslığıylabütün gücünü harcadığın için sana yük etmek istemediğim oncagerilim. Bu kadar sorunu ben yaratsam beni bırakacağınıdüşünüyorum, hep Dorian’ı dikkate almak zorundayım, hepsenin artık dayanamayacağın ve benden ayrılacağın korkusu.

Seni bırakmadım ki, diyor Daniel.


59

VIII

Dorian. Dorian Daniel’den benimle ilişki kurduğunuöğrendiğinde, bu hiç hoşuna gitmedi. Bunu çok iyianlayabiliyorum. Elbette Daniel’in başka kız arkadaşlarıolmasına alışkındı, hiçbir zaman başka türlüsünü yaşamamıştı.Bu hiçbir zaman hoşuna gitmemişti, ama anlaşmaları böyleydive bu gerçeği değiştiremezdi, ayrıca bu durum kendisi için deistediği özgürlüğü ve hareket serbestliğini sağlamıyor muydu?

Fakat benimle bir ilişki? Daniel’in son kız arkadaşı evliidi, bu zaten sınırları belirliyordu, yatıyorlar, ama geceyi birliktegeçirmiyorlardı ve kadın hiçbir zaman onunla tatile çıkmıyordu.Gerçi başka kadınlar da olmuştu ve bazen Daniel bunlardanbahsetmedi bile. Bu haberi başkalarından duymasındansakendisinin söylemesinin daha iyi olacağını anlayıncaya kadarDaniel Dorian’a benden bahsetmek için de beklemişti. Ben kolaykolay saklı tutulabilecek bir kadın değilim ve yolda birlikteyürürken Daniel’den uzaklaşmaya ya da ona dokunmamak içinkasıtlı bir çaba göstermeye de niyetim yok.

Dorian’ı hayal meyal tanıyordum. Adını biliyordum,bilinçaltımda bir yerlerde yüzü de beliriyordu, bir keresindefeminist bir seminerde onunla aynı çalışma grubunda değilmiydik? Ona karşı özel bir şey hissetmedim, ne onu sevimsizbuldum ne de daha yakından tanımak için bir sebep gördüm.Gerçi, Daniel’le daha sevgili değil arkadaş olduğumuz sıralardaFools Festivali’nde çocuklarla ortalıkta hoplayıp zıplarken onubana gösterdiğinde Dorian’ı tanımıştım.

Dorian’ın Daniel’den benimle bir ilişkiye girdiğiniöğrenmesinden ve, bu bana hiç de iyi bir fikir gibi görünmüyor,diye yanıt vermesinden sonra onu ilk kez gördüğümde


60

Hanna’nın cenaze törenindeydik. Hanna, bu kadar kadının bir arada olmasından gerçektenhoşlanıp hoşlanmayacağımı henüz bilmediğim ilk günlerdenberi tanıdığım önemli bir feministti. Cenaze töreninin bir yılöncesinden öleceğini biliyordum. Artık başında bir peruklayatarken onu son bir kez ziyaret ettim. Birbirimize hiçbir zamançok yakın olmamıştık, politik açıdan da çoğu konuda aynıgörüşte değildik, çevrelerimiz arasındaki temas da şu ya da buşekilde hep yüzeyde kaldı. Ve ikimiz de çok aktif olmamıza,sürekli akla gelebilecek her türlü çalışma grubu, gösteri ve eylemarasında gidip gelmemize rağmen hiçbir zaman aynı gruptaolmadık. Hanna’nın öleceğini duymak benim için bir şok oldu,onunla daha uzun yıllar kavga edebileceğimizi sanıyordum. Onu ziyarete gittiğimde artık veda için gerekli olan şeyleriorganize ediyordu. Daha yazmak istediği bir makale, giderkenkadınlardan isteyeceği son şeyler vardı.

Onu ziyarete etmekten ürküyordum ve giderken onane götürebilirim diye kafa patlattım. Çiçek? Şimdi çevresi büyükolasılıkla mezarlığa dönmüştür. Yiyecek bir şeyler? Artık hemenhemen hiçbir şey yemiyordu ve artık hangi yiyecek sağlıklı diyedüşünmem de gerekmiyordu. Bir kitap? Sonuna kadarokuyabilecek mi acaba? Bu yılın sonunu getiremeyecek de olsayeni kadın ajandası? Benim için durumu kolaylaştıran Hanna oldu, hemenhastalığından, ölümünden, daha yapmak istediği şeylerden,annesine durumun zor geldiğinden söz etmeye başladı, hattabenim nasıl olduğumla ilgilendi. Hiçbir zaman fazla kiloluolmamıştı, ama şimdi artık gerçekten bir deri bir kemikti.Ölümünden birkaç gün önce, aylarca önce yazıldığı belli olan birmektup aldım, daktilo edilmiş, altında titrek imzası. Cenaze


61

töreni için bir planı vardı. Değişik politik çizgilerdeki bütünkadınları bir örgütte toplamayı her zaman düşünmüştü. Ben bufikre pek yakın değildim ve o da bunu biliyordu, fakat sonnefesine kadar bir politika neferi olarak kalan Hanna, kendicenaze töreninden bile isteklerini gerçekleştirmek içinfaydalanıyordu. Mektupta, tabutunu mezara taşıyacak çeşitliakımları temsil eden altı kadından biri olup olamayacağımısoruyordu. Artık pek ağır olmadığını biliyordu, ama tabut ağırdı,ve o bunu da düşünmüştü. Artık altına küçük tekerleklertakıyorlar, diye yazmıştı. Onun için bunu yapıp yapmayacağımıtelefonla bildirebilir miydim. Öfkeden köpürdüm, bana nasıl böyle baskı yapabilirdi, böylesibir oyun daha oynayabilirdi, artık onunla kavga edemeyeceğimiçin ağladım. Fakat kabul etmeye karar verdim ve cenazetörenini organize edecek olan arkadaşına telefon ederek,Hanna’ya, tabutunu taşıyacağımı, onu sevdiğimi ve çok cesurbulduğumu söylemesini rica ettim. Senin için anlam taşıyan biri öldüğünde bir şeyler yapmak iyioluyor. Bir taşıyıcı üzerine yerleştirilen tabutu taşıdık. Yüzlercekişi gelmişti. Arabayı kullanan kadına kadar her şey Hannatarafından mükemmel şekilde organize edilmişti. Seremoniyiyöneten kadını da kendisi seçmişti. Sonra tabutu arabadanmezara aldık, bu basit bir jestti, ve bedensel olarak zorlanmak,eğilmek, ağır tabutu mezara indirmek iyi geldi. Tabut aşağıbırakıldığında herkes sessizdi. Pek çok kişi ağlıyordu. Her şey bittiğinde yakınlarda bir yerde olması gereken Martha’yıaramak için etrafıma bakıyorum ve Dorian’ı fark ediyorum.Elbette o da burada. Fakat sonra Hanna’nın hareketi, ailesi olarakkabul ettiği kadınlar ve ailesiyle kahve içerken Dorian’ı yinegözden kaybediyorum. Ben Martha’yı bulduğumda Dorian


62

çoktan ortadan kaybolmuş. Kendisi de Dorian’ı görmüş olan Martha’ya, ona hemen telefonedeceğim, diyorum, ona bir selam bile verememek komik geliyorbana. Sanki ondan kaçmak istiyormuşum gibi.

Aşırı sıcağa rağmen, birinin ardında bıraktığıboşluğun Soğukluğuyla üşürmüş gibi görünen diğer kadınlarlabiraz daha beraber olabilmek için Amstel kıyısında bir sokakkahvesine oturduğumuzda Dorian’ı diğer tarafta kadınarkadaşlarıyla otururken görüyorum. Ona doğru yürüyorum,ama bu arada o da ayağa kalkıyor ve ikimiz de biraz çekingen,yarı yolda buluşuyoruz. Dorian’ı gördüğümde ondan nefretetmek elimden gelmiyor.

Aynı erkeği seven iki kadın arasında tuhaf bir ilişkioluşur, çok çiftanlamlı bir ilişki. Eskiden birbirimize pekbakmazdık, ama şimdi, karşılaştıklarında anlam dolu olanbakışlarımız nerede? Bu yüz onun yıllardan beri tanıdığı yüz, bubeden onun sık sık yatağını paylaştığı beden. Dorian bendenbiraz daha genç, daha ince. Ona baktığımda yaşımın bilincinevarıyorum. Martha’yla yalnız olduğum sürece buna dikkatetmeyi unutmuştum. Dorian’ın ince yüzü yorgun görünüyor, kaygılı. Belki decenazeden dolayı. Ama belki de benim yüzümden. Yan yanaduruyoruz, ilk jesti yapan Dorian mıydı, ben miydim artıkhatırlamıyorum, bununla birlikte bir anda birbirimizi sıkıcatuttuğumuzu fark ediyorum, onun soğuk eli benimkinin içinde.Bir şeyler konuşuyoruz, ama sözcükler neredeyse anlamsız. Birkere buluşmalıyız gerçekten. Seni mutlaka ararım. Sonra ikimizde mutlu, kaçıyoruz, ben Martha’ya, o kendi arkadaşlarına. Hepsibizi gözlüyor, çünkü elbette hepsi uzun süredir durumu biliyorve herkesin bir kanaati var. Biz bu köyün, feminist hareketintavuk kümesinin yenilikleriyiz.


63


64

IX

Evimizi tekrar arabaya yığıp yola devam ediyoruz, Volterra’yagidiyoruz. Yeni bir kamping, kayalık bölgede yüksek bir yerde.Üzerinde fazla tartışmak zorunda kalmadan tekrar eşyalarımızıçıkarıyoruz, çadır için uygun bir yer arıyoruz, giriş rüzgârsıztarafta, Volterra’nın uzandığı vadiyi görecek bir noktada. Çekicive takozları birbirimize uzatıyoruz. Güneş şemsiyesini David’inistediği yere açıyoruz. Mutfak eşyaları zeytin ağacının altına.Kitaplar bir sıra halinde çadıra. Yarım saat içinde tekrar yerleşikdurumdayız. Sonra bir koşu, ekmek, mozarella, domates, şeftalive bir şişe soğutulmuş Spumanti almak için kampinginmarketine.

Uykum var. Oyunda David’e yenildiğimde, nihayetyatmaya gidebileceğim için müteşekkirim. Bir çekicin takozlarısert toprağa çakan bildik sesi. Sonradan gelenler. İnsanlardişlerini fırçalamak, ya da çocuklarını bir kere daha işetmek içinkaranlıkta tuvalete giderken fermuarlar açılıp kapanıyor.Hoşnut bir şekilde Daniel’in sırtına doğru yuvarlanıyorum.Burası geceleri birbirine sıkı sıkı yapışarak uyuyabilecek kadarserin. Komşu çadırda genç bir adam gitar çalıyor ve ince bir sesleBob Dylan’ın şarkılarını söylüyor. Ne kadar modası geçmiş.Tanrım, neredeyse yirmi yıl geçmiş. Belki ben de artık çadırdakalmak için fazla yaşlıyım. Geceleri Daniel’in çocuklarınıdoğurduğumu hayal ediyorum. Uykumda yaklaşan aylıkkanamaların kasılmalarını hissettiğimde hep rüyamda doğumsancısı çektiğimi görüyorum. Rüyalarım kendimi kısırlaştırmışolduğum gerçeğini görmemezliğe geliyor. Martha, yıllar öncekendisini de kısırlaştırdığı aynı hastaneye benimle birliklegeliyor. Narkozdan kendime gelirken elimi tutuyor. Kendileri de


65

kısırlaştırılmış olan odadaki diğer kadınların neredeyse gözleriyuvalarından fırlayacak. Eğer bir başka kadınla eleleyse bu kadınkendisini niçin kısırlaştırıyor ki, diye düşündüklerini duyar gibioluyorum. Neyse ki, öğleden sonra ziyaret saatinde Daniel elindeçiçeklerle ortaya çıktığında her şey yine bilinen şemaya uygunhale geliyor. Kısırlaştırıldığımda Daniel kaygılandı. Karnımı açacaklarıdüşüncesi hoşuna gitmiyordu, her şeyin iyi gitmesi onurahatlattı. Eğer biraz daha beklersen, demişti, ben kendimikısırlaştırırım, o zaman senin bunu yapmana gerek kalmaz. Amakendi bedenimin sorumluluğumu kendim taşıyorum, ve buolasılığın tümüyle ortadan kalkmasını istiyorum. Daniel’den birçocuk sahibi olmanın nasıl bir şey olacağını hayal etmek güzeldi.Yeter ki gerçeğe dönmesin. Yirmi iki yaşında bir oğlanın annesiolarak ben sınavımı verdim, sıramı savdım. Hiç de hiç pişmandeğilim, bir kez daha bu konuda karar vermem gerekseydi, yineaynı şekilde davranırım. Ama hayır, bir tane daha istemiyorum.Özgürlüğümün tadını çıkarıyorum. Ve bu zorlu yılda, Dorian’laDaniel’in, benimle Martha’nın, Daniel’le benim aramdaki oncakarmaşıklık ve kimseyi mutsuz etmemek için gösterdiğimizbütün o çabaların yanı sıra en azından bir de ev eşyası veçocukları paylaşmak zorunda kalmamak ne mutluluktu. Benim oğlum ve Daniel’in iki oğlu duruma önce belli birmesafeden baktılar, ara sıra bizi çok az uyku ve aşırı duygudanyıpranmış ve solgun bir yüzle yemeğe oturmuş gördüklerindekibarca neler olduğunu sordular. Kimin hangi yatakta yattığınıilgiyle izlediler, ama bir yorumda bulunmaktan kaçındılar. VeDavid, ben Daniel’deyken Dorian telefon ettiğinde durumusessizce idare etmekle tam bir ustalık gösteriyordu. Amaçocukların neler düşündüklerini hallerindenanlayabiliyordunuz, ihtiyarların yarattığı bunca sıkıntıya


66

bulaşmak istemiyorlardı. Karnımda ağrı var ve kanamam başlıyor. Bugün için yaptığımızprogramdan vazgeçiyoruz. Daniel David’le dolaşmaya gidiyor,ben içimdekilerin rahatça boşalması için çadırda kalıyorum.Uzaklaşan arabanın sesini duyduktan sonra ortalık sessiz vesıcak.

Kendime bir espresso yapıyorum, bir sigarilloarıyorum ve kitabımı alıyorum. Freud and his Followers. Freud daişlerini gayet iyi düzene koymuş. Kendisini sadece karısına değil,kız kardeşine, daha sonra da kızına baktırmış, tabii diğerhizmetçiler, aşçılar da cabası. Hatta diş macununu bile her sabahdiş fırçasının üzerine hazır sıkılmış buluyormuş. Bu durumdaeseri olan çocuk psikolojisini sadece yetişkin hastalarınınanlattıklarından geliştirmesi şaşılacak bir durum değil. Kendiçocuklarıyla da ancak yürümeyi öğrenmelerinden sonrailgilenirmiş. Bu koşullarda bir Toplu Eserlere ulaşmak zor olmasagerek. Niçin bir daha evlenmedin, diye soruyorum Daniel’e, çünkü pekçok kadının bir daha evlenmek istememesini anlıyorum, amabelki de Daniel için arkasında gündelik hayatın sıradangerekliliklerini halledecek bir kadının bulunması daha iyiydi.Bunu yapan kadınlar hâlâ var, değil mi? Fakat Daniel yakınındabağımlı yaratıklar görmek istemiyor, bir hedefi olan kadınlardanhoşlanıyor. En katıksız lüksüm zorlu bir işgününden sonraDaniel’e gittiğimde yemeği hazır bulmak. Günümüzde LAT-ilişkiler (living apart together) denen en kolay yolu seçmedik biz.Kendi evini kendi çekip çeviren o kadar fazla erkek yok, enazından böyle bir şeyi uzun süre yapmıyorlar. Hem Danielevcimen bir adam. Daha evli olduğu zamanki fotoğraflarınıgördüm, etrafı çocuklarla çevrili, kendi çocukları, komşularınınve arkadaşlarının çocukları. Eve dağlar gibi yiyecek taşıyordum,


67

diyor Daniel, karınları yine acıktığı için sabahın yedisindeyatağımın başında biterlerdi ve sonra bu bütün gün böyle devamederdi. Koca tencereler dolusu makarna, yağlı ekmekler veekmekler. Ev işlerini yapmayı hiç de sıkıcı bulmuyorum. Amahayır, tekrar evlenmek için bir denemeye bir daha hiç eğilimgöstermedim. Boşandıktan sonra çatlayıncaya kadar flört ettimve bundan çok da zevk aldım. Hem Ite ile de evlenemezdim, ozaten evliydi, kocasını bırakmasını da beklemiyordum. Bu pek deiyi bir fikir olmazdı, diye düşünüyorum.

Hayır, bir şeylerden yoksun kaldığım duygusundadeğilim. Yalnızlık, evet zaman zaman yaşadım, bazen kışınortasında yeni kurulan mahallelerden birinde henüztaşınılmamış bir blokta boş bir dairenin içinde betondauğuldayan rüzgâr -bu pek tavsiye edilecek bir şey değil, eğer tekbaşına yaşamayı öğrenmek istiyorsan. Ama bu mazoşizmdenvazgeçtim ben. Artık asla zevk için acı çekmiyorum. On sekiz yıl yalnız yaşadım, diye hesaplıyorum, eğer biriylebirlikte oturduğum bir buçuk yıllık süreyi saymazsak. Evlisevgililer, yabancı sevgililer, bunlardan bir şey olacağı yoktu.Oğlumla birlikte yalnız yaşamak için bir karar aldığımıhatırlamıyorum, ama bu giderek hoşuma gitmeye başladı veyalnız yaşamayı bir kaderden çok bir seçim olarak algıladım.

Eğer istemiş olsaydın bir kez daha evlenirdin, diyor Daniel. Amaseni tanıdığım kadarıyla istemiyorsun. Ona hayretle bakıyorum.Mümkün değildi, diyorum, Maurits zaten evliydi, Maurits benimbüyük aşklarımdan biriydi ve Richard’ın işi Londra’daydı.İsteseydin Maurits senin olabilirdi, eğer hayatında karısınınyerini almak istemiş olsaydın Maurits senin için muhakkakboşanırdı. Bence sen bunu istemedin.

Bu dönemi biraz sıkıntıyla düşünüyorum. Bu dönemanılarımda, söyleyecek sözümün olmadığı, hiçbir konuda karar


68

alamadığım bir trajedi olarak yerleşmiş. Rakibem olması veMaurits’i benden vazgeçirmek için mücadele etmesi gerçeğinerağmen hoşlanmaktan kendimi alamadığım Marja’yıdüşünüyorum. Marja para kazanıp Maurits’in eğitiminidesteklemek için kendi eğitiminden vazgeçmiş, sonraları da onaavukatlık bürosunda destek vermiş. Maurits, artık neyleuğraştığımı bile anlamıyor, diye bana yakınırdı, peşim sırasendeleyip duruyor, ona eğitimini tamamlayabilmesi için dahaaz çalışmasını önerdim. Marja’nın aptallaşma sürecindekendisinin de suçlu olduğunu göstermek için, ne kadar da büyükbir dayanışma, diyorum, kırkından sonra. Beni niçin çekici veilginç bulduğunu çok iyi biliyorum, ben öyle sürekli bir başkasıiçin kaygı duymaktan, bir başkasını desteklemekten, babalarıçalıştığı için çocukları sessiz tutmaktan yıpranmış değilim. Belkide kendime bir oda tutmalıyım, demişti Maurits, yarı dürüst,yarı içten pazarlıklı, bu Marja için de daha iyi. Fakat bunu hiçbirzaman yapmadı. Sonradan, en küçükleri de ortaokulabaşladığında, dedi. Marja yeniden eğitimine başladığında, dedi.Ama en küçük oğlan on üçüne geldi, on dördüne geldi ve Mauritsolduğu yerde kaldı. Marja, onun benimle olan ilişkisine hiçbirzaman alışamadı. İşte olduğun zamanlar çocuklara seve sevebakarım, ama ille de sevgiline gitmek istediğin zamanlar değil.Ve buna ben de alışamadım, hafta sonlarının ve tatillerin hepailesi için ayrılmış olması. Hiçbir zaman ona telefon edememem,hiçbir şeye güvenememem, çalınmış bir hafta sonu için bahaneedilen bir konferansın tam o sırada büyük oğlan kabakulakolduğu için iptal edilmesi. Bir keresinde yine günlerce ortadankaybolduğunda tek başına yolculuğa çıktım, Terschelling’e gidipbir hafta boyunca kederle kummullarda dolaştım, akşamlarışarabı fazla kaçırıp iki kişilik yatağıma hıçkırarak tek başımasığındım. Geri döndüğümde oğluma Maurits’in arayıparamadığını sordum. Ama ondan da hiç ses seda çıkmamıştı.


69

Şimdi boşanmış ve yeniden evlenmişti. Görüyor musun, diyor Daniel, eğer istemiş olsaydın onunla senevlenebilirdin, ama istemedin. Bu benim hikâyemin bir başkaaçısı. Maurits ayrılmanın kendisine neye mal olacağını çok iyibiliyordu, diyor Daniel, avukatlık bürosunda karısının yardımıolmadan, bir odanın içinde nasıl bir yaşam süreceğini biliyordu.Onun için randevularını ayarlayıp, telefon konuşmalarınıhalledip, çocukları sessiz tutar mıydın? Hayır, diyorum, benimkendi işim vardı. Hayır. Marja’nın yerini almak istemezdim.Marja benden daha aptal değildi, sadece kendisi için daha az şeyyaptığından zamanla coşkusunu yitirdi.

Erkek olarak iş hayatının yanı sıra kendi işini de kendigörmenin ne kadar gayrete mal olduğunu biliyorum, diyorDaniel, Eğer klasik bir evliliğim, evde bir evkadını olsaydı nelereulaşmış olabileceğimi düşünebiliyor musun? Sen kendi yazarlıkuğraşından Maurits için vazgeçmek ister miydin?

Hayır, diyorum, istemezdim elbet. Onun için ne kadardeli olsam da fark etmezdi. Ya Martha?

Martha ile birlikte oturabilirdim, ama bunu ikimiz deistemedik. O, Paul’le olan evliliğinden sonra nihayet yalnızkalmak istiyordu. Ve ben de kendi bencil yaşamıma fazlaalışmıştım, eve istediğim kadar geç dönme, canım istemediğisürece bulaşıkları yığma lüksüne. Hayır, evlilik istemiyordum.Martha’yla da. Böylece Daniel ve ben kendi LAT-ilişkimizi yaşıyoruz. O kendievinde, ben kendi evimde. Bunun bize neye mal olduğunu gayetiyi biliyoruz. Para olarak ifade edildiğinde mi? İki tanebulundurulan tüm eşyalar, onda kaldığım geceler benimdolabımda ağırlaşan yemekler. Tramvaya, taksiye, benzineverilen paralar. Bunun nasıl bir zaman ve enerjiye mal olduğunubiliyoruz. Yanına ne alacağını, üstüne ne giyeceğini hep önceden


70

düşünmek zorundasın, lazım olan kitaplar hep başka bir yerde,ortalıkta elinde hep naylon torbalarla dolaşmalar. Bir yıl sonraDaniel benim için temiz çoraplarımı ve külotlarımıkoyabileceğim, kendisinin de ortalıkta bıraktığım bana aiteşyaları toplayabileceği bir çekmece boşalttı. Birkaç ay sonrabirbirimize evlerimizin anahtarlarını verdik, birbirine altınyüzük takmakla kıyaslanabilecek modern bir jest. O tıraş bıçağınıbende bıraktı, ben de kullandıkları eskidikçe yenisini aldım. Ensevdiğim sabunu onda, banyodaki lavabonun kenarındaonunkinin yanında bıraktım. Dorian buna bozulmuyor mu, diyesoruyorum. Dorian haftalardır buraya gelmek istemiyor artık,diyor, burada senin kokun olduğunu söylüyor, şu sırada ben onagidiyorum.

Benim için çekmeceyi boşalttığında, yıllardan beridaha fazla evli olmamıştım, diyorum Daniel’e, Sen de iyicedüşündün mü?

İki ayrı ev kolay değil, zorlayıcı. Ben Daniel’dekaldığımda kedilerim bundan hoşlanmıyor, Daniel’in kedileri dekendilerine evdeki bu yeni insanın bakmasını onur kırıcıbuluyorlar, mama kutularını açıyor, ama yeterince okşamıyor. Bekârlığa yeminli insanlar olarak kuşku yaratacak kadar evciliz.Ya ben öylesine takılıp kalıyorum sende, ya da sen bende.Birbirimize telefon etmek, birlikte yemeğe çıkmak, yeterinceçalıştık artık birbirimize gidebiliriz demek için bahanelereihtiyacının yok.

Evime birkaç gün uğramadığım zamanlar, evimeyeniden alışmam gerekiyor, ev soğuk ve sevgisizleşmiş oluyor,yemekler ağırlaşmış, çiçekler bozulmaya başlamış. Kedilergazeteleri didiklemiş ve kanepelere işemiş. Evden hemen kaçmakyerine ortalığı toplayabilmek için kendimi zorlamam gerekiyor,evde tekrar oturmaya başlayıncaya kadar müziği açıyorum.


71

Ve her seferinde yeniden vedalaşma, kendimi çözmek.Bazen kendiliğinden oluyor ve kendi kendime ıslık çalarak işegidiyorum ya da yalnız geçireceğim bir gece için seviniyorum.Ama bazen de eski terk edilme anıları yeniden canlanıyor, senigörmediğim, tekrar ne zaman geleceğini bilmediğim zamanlarsen gerçekten var mısın emin olamıyorum, ve sana telefon edipbulamadığımda içimde eski, bildik ve çocukluk acısı yükseliyor.Arkadaşını, neredesin?

Ama sana gelirken merdivenleri tırmandığımda,başlangıçtaki gibi, daha seni görmeden sesini, kokunuduyduğumda aynı şekilde çocuk gibi seviniyorum, aynı coşkuyuduyuyorum.

Aynı eskiden yaptığım gibi kendimi olmayacak birherifin kucağına mı attığımı anlamak için kuruntuyla bekleyenkadınlara, son kız arkadaşı onu harikulade hazırlamış, diyehaberi veriyorum.

Bu yaşta biriyle beraber olmanın çok rahat olduğunuanlatıyorum, artık eğitilmeye ihtiyacı yok, bütün önemlinoktaları tanıyor ve ortayaş krizini de atlatmış. İştah açıcıhanımlar üstüne düştüğünde fırsat kaçırdığı pek olmamış vekırklarında, dillerindeki pek çok erkekte olduğu gibi, şimdi yirmiyaş küçük bir kadınla kaybolarak ya da karısının bütünarkadaşlarına el atarak bir şeyleri telafi etmek zorunda olduğuduygusunu yaşamıyor. Rahat, gerçekten çok rahat. Kendisinden çok daha genç bir sevgilisi olan bir kadınarkadaşım, buna karşın, diyor, benimki o kadar pahalıyagelmiyor, son ailesinin bakımını üstlenmek zorunda değil. Budoğru, diye kabul ediyorum, çünkü bütün sorumluluklarınıyerine getirdikten sonra Daniel’e bir şey kalmıyor, henüz okulagiden oğullarının masrafları, geçim paraları. Tüm geçimiüstlenen ender babalardan biri Daniel, sonra ayrıca ipotek ve


72

binlerce guldene varan inşaat gideri faizleri. Resmi yazışmalarınuzun, pencereli zarflarını açarken her seferine nasıl alnınınterlediğini ve bunun için ne kadar sıkı çalışmak zorundaolduğunu görüyorum. O zaman büyük oğlunun direksiyonderslerinin parasını ve onca zorlu çalışmadan sonradinlenebilsin diye yaptığımız hafta sonu Paris gezisiningiderlerini ve arabanın tamir masraflarını ben ödüyorum.Olayları bir kere de diğer açıdan yaşamak ilginç, çünkü çocukgeçim ödeneği olarak verilen minimum paranın kâğıt üzerindesürekli artmakla birlikte, asla yüzünü göremeyeceğiniumutsuzlukla saptayan kadınlardan biri de ben değil miydim?Şimdi diğer tarafta bulunuyorum, çocuklarının geçiminiüstlenen ve ödediği para hiç de sembolik olmayan bir adamlayaşıyorum. Nasıl oluyor da erkeklerin çoğuna olduğu gibi sanada sinir bozucu gelmiyor bu durum, diye Daniel’e soruyorum.Daniel, kendisi gibi fazla parası olmayan ve annesindenboşandıktan sonra da zor durumda bulunan babasının,gerçekten ihtiyaçları olduğunda nasıl her zaman para verdiğinianlatıyor. Kendimizi güvende hissetmemizi istiyordu, diyor, veaynı şeyi ben de çocuklarım için istiyorum. Böylece ben de,ödemesi gereken bütün parayı sağlayabilmek için ekstradan birde yarım günlük işte çalışan Daniel’e yardım etmek için kendimeek bir iş buluyorum. Bu sana fazla gelmeyecek mi, diye soruyorDaniel, altından kalkabilecek misin? Daniel, diyorum, bu seniniçin yine de gülünesi bir bedel.


73

X

Elbette sorunsuz yürümedi. Teorik olarak durum dengedeydi:Daniel’in de sağlam bir ilişkisi vardı, benim de. İkimiz de yalnızoturuyorduk, yeterince alanımız vardı, niçin yürümeyecekti?Sana ters geldiği anda her zaman bitirebilirsin, diyordu, Daniel.Eğer yürümezse. O zaman rengim soluyor ve geri çekiliyordum.Sonra aramızın düzelmesi bir saat sürüyordu. Kendimize ayırdığımız saatlerde dünyayı dışarıda bırakmayaçalışıyordum. Gece saatleri; bazen seni bir hafta boyunca günışığında görmediğim oluyordu. Ara sıra sıyrılmayı başarıyorduk.Dorian’dan. Martha’dan. Karışmak isteyen ya da çok şeysöylercesine sessiz kalan herkesten sıyrılmak. Seni soymak çokhoşuma gittiği için üzerinde hiçbir zaman uzun süre kalmayantavus mavisi bir kimono aldım sana. Çok fazla para harcadığımısöyledin, ama gerekçem hazırdı: Nişan hediyesi düşünmemizgerekmeyecekti. Bir hafta sonu için Venedik’e kaçtık, orada seninlavabonun önünde çıplak fotoğraflarını çektim. Antwerpen’depazar günü Pelikanstraat’da yürüyüp, Yidiş konuşan pastacıdanpastalar aldık. Orada oturan insanların kapılarındaki isimleriokuduk. Ouderkerk’deki Yahudi mezarlığında artık yaşamayaninsanların isimlerini okuduğumuz gibi. Arabada duran siyah biryağmurluğu kesip Kipal yapmana yardım ettim. Ve bir keresindeBergen’de birkaç gün rahatsız edilmeden çalışmak içinkiraladığım odaya gecenin bir vaktinde habersizce taksiylegeldin. Araban arızalanmıştı ve sen ertesi sabaha kadar beklemekistememiştin. Bu ilk aylardan sonra, istediğimiz zamanbitirebileceğimizi ikimiz de bir daha söylemedik.


74

O yıl boyunca Hilde’nin benimle çok uğraşması gerekti. Coşkudolu dönemler yerini sık sık çöküntüye, korkulu önsezilere vekıskançlık krizlerine bırakmaya başlayınca tekrar terapi içinbaşvurdum. Şimdi yine neler yumurtlayacağımı asla tahminedemezsin, diyorum Hilde’ye. Ama Hilde çoktan biliyor tabii. Birerkek.

Tekrar terk edilme korkusu, yine yaralanma korkusu,ortada bırakılma korkusu. Yeni baştan. Üzerinde çalışmak içintam da doğru nokta, diyor Hilde enerjik bir tavırla.

Ben herhalde aptalım, diyorum, tekrar bütün budurumlara yakamı kaptırdığıma, Martha ile ilişkimi riskeattığıma, her şeyin her an bitebileceği bir durumdabulunduğuma göre, yakında tekrar bir başıma kalırım,neredeyse kırkına geldim, artık akıllanmanın zamanı değil mi?

Kendine bütün eski duyguları canlandıracakheyecanda bir ilişki aradın, diyor Hilde, bunları ayıklamaya dayetecektir mutlaka.

Aramışım, diye, homurdanıyorum. Öylesine oldu işte.Evet, evet, tabii, diyor Hilde ve, sanki o benim daha

bilmediğim bir şeyi görüyormuşçasına beni öfkelendirebilen birtarzda sırıtıyor. Daniel hakkında bir şeyler anlatsana.

Onunla kavga ediyorum. Geç kalırsa ve ben de bir saatonu beklemişsem. Ya da sohbetin ortasında uyuyup kalırsa.Karanlık bir suratla oturup durduğu ve ona yaklaşamadığımgünler oluyor. Ve en kötüsü kavga etmeye hakkımız olmadığıduygusunda olmam, çünkü her zaman gitmesi gerekiyor. Ozaman geceleri uykusuz uzanıyorum ve o benim yanımda yatıphorlarken kendi kendime eziyet edip daha da öfkeleniyorum.Sonra yarın sabah formunda olması gerekir, diye düşünüyorum,çünkü Dorian’a gidecek. Eskiden kızdığım zaman kendimi geriçekerdim, odama kapanır ve kapımı tıklatarak dışarı çıkmakisteyip istemediğimi sormalarına kadar içeride kalırdım. Ama


75

Daniel’le bunun faydası yok. Çünkü eğer Dorian’la sözleşmişse,nasılsa gidiyor. Dorian yanındayken ona telefon edemiyorum.Hem sorunlu olan ben olmak istemiyorum. Dorian zatenyeterince zorluk çıkarıyor. Hilde tekrar gülüyor. Sen kızgınolduğun zaman Daniel ne yapıyor, diye soruyor.

Olduğu yerde kalıyor, diyorum. Ya da gayet rahat yinegeri geliyor.

Bunu hesaba katmamıştın, değil mi, diye soruyorHilde.

Martha ile hemen hemen hiç kavga etmeyiz. Birkeresinde, o ilk yıl içinde ona Daniel’den bahsettiğimde kendimifazla bıraktığımı söyleyerek üstüme geldi. Bundan sonra ben deona fazla bir şey anlatmadım, o da sormadı zaten.

Bu işin çabuk biteceğini umuyor muydu Martha? Bueskiden Paul’le beraberken de benimsediği davranış biçimimiydi, diğer ilişkiyi kendisine fazla bir şey yansımadığı süreceolumsuzlamak? Paul’ü ara sıra görüyor, ama o kadar uzun süreevli kalmışlarki, benim Daniel’le olan ilişkimdeki şiddetle alakasıyok. Yoksa Martha anlatmıyor mu? Dorian farklı davranıyor. Bana yazıyor ve konuşmak istiyor.Randevulaşıyoruz. Kalabalık bir cafe’de sinirli bir şekilde boşmasa arıyoruz. Biraz onun işinden, biraz benîm işimden sözediyoruz, kadın hareketiyle ilgili deneyimlerimizi birbirimizeanlatıyoruz, birbirimize rastladığımız zamanları anımsıyoruz.Tarafsız bölge. Onun çay ve pasta ısmarlamasını, sonra pastanınkremasını çayına karıştırmasını izliyorum. O, benim konyağımıfazlaca hızlı içip yenisini ısmarlayışımı gözlüyor.

Dorian, bir suskunlukları sonra, Daniel’le bir ilişkinolmasını korkunç buluyorum, diyor ve doğruca yüzüme bakıyor.Ama görünüşe bakılırsa yapılacak bir şey yok. Hayır, diyorum.Bitirmeye niyetim olduğunu sanmıyorum. Ve mutlaka senin de


76

yoktur. Başını sallıyor.Belki de birbirimizin yoluna nasıl en az

çıkabileceğimizi konuşabiliriz, diye öneriyorum. Ve Dorian’ınkendisi için düşündüğü belli noktalar üzerinde duruyoruz.Cumartesi akşamı, pazar günü, Ben, ara sıra bütün bir hafta sonubir yerlere gitmekten hoşlanacağımı söylüyorum, bunu onun daisteyip istemediğini soruyorum.

Dorian bana kötü kötü bakıyor. Onu bu kadar uzundeğil, ama daha sık görmek benim için daha önemli, diyor, amaönceden haberim olursa...

Onunla bir haftalığına kayağa gideceksin ama,diyorum. Ben aslında iki haftalığına istiyordum, diyor ve banayine donuk ve buz gibi bakıyor.

Bir konyak daha ısmarlıyorum. Dorian bir şeyistemiyor. Konuşmayı sürdürüyoruz, mantıklı, akıllı, yetişkininsanlar. Ama ne kadar gerginleştiğimi ancak dışarı çıktığımızdafark ediyorum, beceriksizce öpüşüp her birimiz aksi yöndekaybolurken dizlerimin nasıl titrediğini fark ediyorum. Danielnerede. Daniel’i nerede bulurum. Dördümüz, Daniel’in, Dorian’ın, Martha’nın ve benimhayatımızın içiçe geçtiği bu yıl en büyük kriz Daniel’in kendisinikısırlaştırdığı ve hastalandığı zamandı. Dorian ve benim aramdakendisini kanıtlayabilmek Daniel için tam bir ustalıkgerektiriyordu. Verilen sözlere katı bir şekilde uyarak bunubaşarır gibiydi. Cuma akşamı bana aitti. Ama cumartesi beştenitibaren Dorian’a aitti, o zaman ben Martha’ya gidiyordum.Ortam ne olursa olsun fark etmiyordu. Canımız tam öpüşüpkoklaşmak da istese, üzgün ya da kötü önseziler içinde de olsaksaat beşte Dorian’a gidiyordu. Bazen bu geçişi inceliklegeçiştirmeyi, yine mutsuz ya da gözlerimde yaşlarla ondanayrılmamak için bir an göz attığım saatine bakmasını


77

beklememeyi başarıyordum. Vedalaşırken hiçbir zaman güçlüolmadım, ama şimdi, artık sonsuza kadar kurtulduğumusandığım eski canavar aniden tekrar köşeden görünüveriyor.Kıskançlık. Ve Dorian gerçekten silahını Daniel’e doğrultursa neolacak, eskiden sık sık yaşadığım gibi yine bana mı yolgörünecek? Bazen Dorian onu pazar akşamı sözleşilenden erkenbırakırsa ve ben de Martha’dan erken dönmüşsem Daniel telefonediyor. Daniel’e giderken son tramvaya binecek kadar yumuşakdeğilim kendime karşı, ne bulursam onunla gidiyorum. Ama onunasıl bulacağımdan hiçbir zaman emin olamıyorum, neşeli vetalepkâr ya da düşünceli ve içine dönük, aynı şekilde benim nasılolacağımı da o bilmiyor, keyfim yerinde ve düğmeleriylefermuarlarına karşı bir saldırı mı başlatacağım yoksa bastırılmışbir güvensizlik içinde, küskün ve tamamen kapalı mı olacağım.Ve hep yakınmak için bir nedenim olmadığını düşünüyorum,sonuçta durumu başından beri bilmiyor muyum. Ama Daniel, diyorum, bana ait olan zamanın dolmasına kısa birsüre kala arabayla gittiğimiz su kıyısındaki kahvelerin birinde.Daniel, bazen büyük bir sevgiyi küçük bir kafese hapsetmekzorunda kaldığım duygusuna kapılıyorum. Her yandan dışarısızıyor, sığması için bazı parçaları budamak zorunda kalıyorum,bu acı veriyor. Daniel çok iyi anlıyor, o her şeyi anlıyor,kaybetme korkularını ve kıskançlığı. Elimi tutuyor, bana bakıyorve beni dinliyor. Ama zamanı gelince beni tramvay durağınabırakıyor ve Dorian’a gidiyor. Eğer Daniel anlaşmalara bu kadarkatı bir şekilde uymamış olsaydı, bu kadar uzun süredayanamazdık. Benim için Dorian’dan vazgeçmedi, ama Dorianiçin de beni bırakmadı. Fakat bu direnci gösterebilmek Daniel’ede büyük enerjiye mal oldu. Daniel kendisini kısırlaştırdı. Dorian için, benim için değil,çünkü ben aynı şeyi yapmıştım zaten: ya da daha doğrusu,


78

kendisinin de söylediği gibi bunu kendisi için yaptı. Bu fikre hiçde karşı değilim. Dorian’ın hamile kaldığını hiç mi hayaletmedim?

Daniel, yine de harika bir baba olabilecekken bundanvazgeçiyor. Bence bu yeterince çetrefil zaten.

Cerrahla görüştükten sonra ona Dorian arkadaşlık ettive alışverişlerini yaptı. Ertesi gün sıra bende. Daniel birazbacaklarını açarak yürüyor, üzerinde bir kaftan var ve onuselamlarken sık sık yaptığım gibi fazla düşünmeden ön tarafınael atacağımdan korkarak bana sakınarak yaklaşıyor. Onun içinaldığım şeyleri çıkarıyorum, bu kadar kısıtlama altındaolduğumuz şu anda ortamı kendimiz için biraz güzelleştirmekgerek. Ona daha soğuk şeyleri düşünmesi için kâğıttan birpenguen getirmiştim. Dorian geldiğinde ortadan kaybolabilmesiiçin katlanır bir penguen aldım, çünkü Dorian’ı fazla üzmemekve durumu daha da kritikleştirmemek için hâlâ dikkatle izlerimiortadan kaldırıyorum. Düşündüğümden de kötüymüş, diyorDaniel, ama neyse ki iyi geçti.

Fakat birkaç gün sonra bende olduğu bir cumartesiüşümeye başlıyor, titreyerek örtünün altına giriyor. Belki dehafif bir grip. Benim zamanım dolup da Dorian’ınki başladığında,haftanın diğer yarısını Martha’da geçirmek üzere eşyalarımıtoplarken onu her zamankinden fazla bir üzüntüylegönderiyorum. Çünkü Daniel hastalandığında içimde kadınsosyalizasyonu olarak ne varsa yükseliyor, onu yatağa sokmak,sıcak süt hazırlamak, portakal suyu sıkmak ve sıcak sıcak onayumulmak istiyorum. Pazar akşamı, hâlâ Martha’dayım, telefon çalıyor. Senin için,diyor Martha biraz soğuk, Dorian. Hiçbir şey bilmek istemezmişgibi davransa da, aslında çok çetrefil duygu durumlarınadolaştığımızı anlıyor ve bunu hoş karşılamıyor. Martha’nın


79

Paul’le ilişkisi ise çok daha sakin bir düzeyde seyrediyor. BenDorian, diyor Dorian. Dinle, yarın Daniel’le randevun vardı değilmi, ama olmayacak. Canavar derhal uyanıyor ve pençeleriniruhuma geçiriyor. Bak şu işe, diyorum, işte tiyatro başlıyor.Dorian ona bir ültimatom verdi ve şimdi benimle olanrandevusuna boşverdiğini söylemeye kendisi cesaret edemiyor.Ama Daniel’i yanlış değerlendirmişim, Dorian’ı da. Daniel’deenfeksiyon ortaya çıktı, diyor Dorian, yüksek ateşi var ve buradabenim yatağımda yatıyor. Kısırlaştırma sırasında hastanedealdığı bir enfeksiyon. Şimdi penisilin alıyor, ama oldukça kötügörünüyor, durumu hâlâ kritik. Hiçbir şekilde yer değiştiremezve kendisi telefona gelemeyecek kadar da halsiz. Sana bunlarısöylememi benden rica etti. Yarın buraya gelebilirsin belki.Benim işe gitmem gerek, yani eğer Daniel’e bakabilirsen benimiçin de iyi olur.

Peki, diyorum ve sanki ikimizden birinin ilgilenmesigereken bir köpükten ya da okuldan alınması gereken birçocuktan söz ediyormuşuz gibi nesnel tonda konuşuyoruz. Nezaman gelmemi istiyorsun? Dokuzu çeyrek geçe evdençıkıyorum, sen geldiğinde çıkmış olursam kapıyı açık bırakırım.Ve beşi çeyrek geçe tekrar eve dönüyorum. Nerede oturduğumubiliyor musun? Başım uğulduyor. Daniel hasta, durum kritik, ateşi var, onagitmeliyim, o belki de ölürken ben burada Martha’nın yanındasakin sakin kanepede oturup kalamam. Ey Tanrım niçin onunevinde devrilip kaldı, niçin benim yatağımda değil, ya da hiçolmazsa kendi evinde, tarafsız bölgede. Ve, Allahım, yarınDorian’ın evine gitmek zorundayım. Martha’ya kısaca olanlarıanlatıyorum, ama kafamın İçindeki uğultudan bahsetmemeyitercih ediyorum.

Senin için hoş değil bu, değil mi, diyor Martha, daha


80

kahve ister misin? Tekrar telefon edip, hemen uğramakistediğimi söylemeyi düşünüyorum, ama kendimi toparlıyorum,bu Martha’ya karşı doğru olmaz. Dorian’a karşı da. Ara sıraDorian’ın öldüğünü ve bizi bu durumdan kurtardığını hayaletsem de, çok aklıbaşında davrandığını hayretle itiraf etmemgerekir, soğuk ve hatasız.

Gözümü kucağımda duran trafik işaretleri vekurallarıyla dolu kitaba dikiyorum. Ertesi gün bir de ehliyetsınavına gireceğim, beşinci kez, Martha’nın zorlaması üzerine.Ehliyet almak için ciddi bir girişimde bulunmadığım sürecebenimle bir daha tatile çıkmayacağını söylüyor. Portekiz’dekigibi bir felaketi bir daha yaşamak istemiyor. Dorian benim için kapıya bir kâğıt iliştirmiş, çıktığını, kapınınkilitli olmadığını, itip girebileceğimi yazıyor. Ensemdeki saçlardikilmiş, burun kanatlarım gergin, bir yerlerde onun yatağındayatıyor olması gereken sevgilimi arayarak bir kedi gibi onunalanında süzülüyorum. Boğazım kuru, ellerim buz gibi. Birkoridor, bir kapı, geldiğimi duyan ve kısık sesle merhaba diyenDaniel aradaki bir odada yatıyor. Tanrım, Daniel. Bu halin ne?Gözleri yarı kapalı, ağzı yarı açık, tamamen bitik bir şekilde beyazçarşafların arasında yatıyor. Konuşması çaba gerektiriyor ve onadokunamıyorum bile, her şey canını yakıyor. Üzerineeğildiğimde, Daniel’den sağlıksız bir ısı dalgası yükseliyor, onaözgü olan normal hayvansı sıcaklık değil bu. Ve kokusu dadeğişik. Ekşimsi, hasta.

Gözleri yeniden kapanmadan önce, boktan bir durum,diyor. Daha sonra sadece bir şey içmek, yastığını düzeltmekistediğinde ya da alnındaki ıslak havluyu tazelememgerektiğinde konuşuyor. Yanında oturuyorum, yatağınkenarında, bu yabancı alanda, gerginliğimi atacak durumdadeğilim. Buradaki kokular değişik ve Dorian’ın kedileri de benden


81

hoşlanmıyor -mesafeli kalıyorlar. Ama yavaş yavaş, saatlergeçtikçe artık sadece Daniel’in çarşafın üzerindeki hasta başınabakmıyorum, çevreyi de gözden geçiriyorum. Yatağınkarşısındaki büyük antika aynada kendimi otururkengörüyorum, yatakta Daniel’in yanında. Korkmuş bir tavşancağızgibi. Bakışlarımı tekrar çeviriyorum. Aynada başka nelerinyansımış olabileceği düşüncesini bastırıyorum. Elma ezmesiaramak için onun mutfağına giriyorum, Daniel’e yediriyorum,bir kaşık bir kaşık daha. Kitaplarına bakıyorum, çoğu benimkitaplığımda da var. Hatta De Elfde These ve De Tweede Zonde’ninde orada olduğunu görüyorum. Sonra Dorian eve dönüyor, kapının açıldığını duyuyorum, yarımsaattir saatime bakıyordum. Benim de sevgilim olan sevgilisininyattığı kendi yatağının kenarında oturduğumu görünce nehissedecek? Köşeden bakıyor, yavaşça merhaba diyor vemutfakta kayboluyor. Yanına gidiyorum. Alışveriş paketleriniaçıyor. Belki bazı şeyleri kararlaştırabiliriz, diyorum.Önümüzdeki günler için. Yine çalışmak zorunda mısın?

Hayır, diyor, önümüzdeki günler evde çalışacağım,ama rahatlıkla uğrayabilirsin. İkimizi birden Daniel’in hastayatağına eğilmiş otururken düşünmek bana pek iyi bir fikir gibigelmiyor. Dorian’ın ince, solgun yüzüne bakıyorum. Daniel’lekimin ilgileneceğini sadece teknik bir sorunmuş gibi konuşuyor,yalnızca cesur görünmeye mi çalışıyor?

Yarın hiç çıkman gereken bir an olmayacak mı, ozaman ben gelebilirim, diyorum. O kedilerin mama kutularınıaçmakla meşgul.

Yarın öğleden önce bir saatliğine kütüphaneye gitmemgerekiyor, belki o zaman gelebilirsin, diyor. İyi, diyorum, o haldesaat on birde gelirim, on ikide de giderim, çünkü ehliyet sınavınagirmem gerekiyor. Senin için uygun mu? Evet, elbette, diyor.


82

Bizimle yemek ister misin, fazla bir şey yok, ama istersen kal.Hayır, teşekkür ederim, diyorum, ve kendi evime kaçıyorum,tramvayda ağlıyorum, birinin görmesi hiç umurumda değil.

Ertesi sabah gittiğimde kapı kapalı. Zili çaldığımdaDorian açıyor. Daniel’in durumu daha iyi, diyor, ateşi daha fazlayükselmedi. Daniel’in yanına gidiyorum, Dorian bu kadaryakınımda ensemin dibindeyken onu öpmekte tereddütediyorum. Dorian onun yanına oturuyor ve telefon açtığıhastanedekilerle kavga ettiğini, Daniel’in enfeksiyonkapmasından onların sorumlu olduğunu anlatıyor. Gelmeyireddeden doktordan bahsediyor. Biz, diyor, biz. Biz doktorlakonuştuk, biz karar verdik. Biz. Evli çiftlerin bizi, kötü oluyorum.Dorian sürekli yakınımızda kalıyor, bana çay ikram ediyor.Daniel’in yanına oturduğumda gölgesi üzerimde, yandaki odadaherhangi bir şeyi yerleştirirken ya da yerini değiştirirken yatağınyanındaki büyük aynadan bizi görebiliyor. Buna rağmenDaniel’in elini tutuyorum. Daniel çaresizlik içinde yatıyor, basitsorulara basit yanıtlar vermekten başka bir şey yapamayacakkadar güçsüz. Çay istemem. Evet portakal. Durmadan Daniel’euzanmak isteyen ellerimle bir iş yapmak için kabuğunu soymaküzere bir portakal alıyorum.

Bana ver, diyor Dorian, hemen sıkarım.Gerek yok, diyorum, ben yapıyorum işte. Of Tanrım,

ortak sevgilimizin hasta yatağının başında, altındaki bütünduyguları gizlemeye çalışan hanım hanımcık seslerimizle birportakal için kavga etmeyeceğiz herhalde, diye düşünüyorum.Bu tür gerilimlere karşı çok duyarlı olan Daniel, sadece gözlerinikapatıyor ve orada olmamaya çalışıyor. Saat on ikiye kadarkalıyorum, Dorian’a anlaşmamızı hatırlatmaya çalışıyorum,kütüphaneye gitmen gerekmiyor muydu? Kütüphane kapalı,diyor, sanki mesele buymuş gibi. Ve yakınımızda kalıyor, yatağınyanındaki hap kutularına bakıyor, birazdan doktoru yine


83

arayalım mı, diye Daniel’e soruyor. Biz. Niçin bir saat ortadankaybolmuyorsun ki, diye düşünüyorum ve düşüncenin gücüyleonun gitmesini sağlamaya çalışıyorum. Ama yüksek seslesöylemiyorum, çünkü beni evine almış olması bile zatenfazlasıyla hoşgörülü ve müthiş değil mi? Nihayet, biraz dışarıçıkıp alışveriş yapmam gerekiyor, deyince rahatlıyorum.Saatime baktım gitme zamanıma daha yirmi dakika var. Yiyecekgüzel bir şeyler alacağım, sen de bir pasta ister misin? Hayır,teşekkür ederim, diyorum, ve daha sonra, belki de bunu kabuletmeliydim, belki de bir barış önerisiydi, diye düşünüyorum,ama hayır, kaçıp gitmek ve ona haddini bildirmek arasında gidipgelen bütün bu çelişik duygulardan içim kupkuru olmuş, tek birlokma bile boğazımdan geçmeyecek. Gidiyor ve ben rahatlamışolarak biraz Daniel’in yanına uzanabiliyorum, başım onunkineçok yakın. Artık tekrar kendisi gibi kokmaya başlamış, şükürlerolsun. Kolay olmuyor böyle değil mi, diye kısık sesle soruyor.Hayır, diyorum, kolay değil. Ve ağlamamaya, kendimi budurumda ne kadar boktan hissettiğim duygusuyla Daniel’e yükolmamaya çalışıyorum. Dorian’la bunu konuşacağım, diyorum,ama sen burada yattığın sürece buraya bir daha gelmemin pekakıllıca olacağını sanmıyorum. Umarım yakında evimegidebilirim, diyor Daniel. Yeter ki pes etme.

Dorian dönüyor ve pastasını yiyor, onu aynanınkarşısında otururken görüyorum. Ayağa kalkıyorum, hemengidiyor musun, diyor Dorian, istersen daha kalabilirsin, benbirazdan kütüphaneye gideceğim.

Ehliyet sınavına girmem gerekiyor, diyorum.Koridorda, ne yapacağımızı kararlaştırmaya

çalışıyoruz. Eğer benim de evde bulunmam sana ters gelmiyorsayarın yine gelebilirsin, diyor Dorian.

Böyle iyi olduğu kanısında değilim, diyorum. Bencedurum bu haliyle yeterince zor, senin kütüphaneye gideceğini


84

kararlaştırdığımızı sanıyordum. Benim niyetim de buydu, diyorDorian, ama sonra Daniel sen gelmeden önce onu yıkamamıistedi ve yatağının çarşaflarının değiştirilmesi gerekiyordu, sengeldiğinde daha işim bitmemişti ve kütüphane de dahaaçılmamıştı, bunun için ekstra telefon ettim.

Dudaklarımı ısırıyorum, ama, bir saatliğine bir cafe’yegidemez miydin, bütün zamanı çevremizde dolanarak geçirmenşart mıydı, demiyorum. Bunu söylemiyorum. Bu onun evi. Onuevinden gönderecek değilim ya.

Tekrar telefonlaşalım, diyor, belki ertesi gün işegitmem gerekir o zaman sen gelebilirsin.

İyi, diyorum, Daniel’in yanına şöyle bir uğruyorum vebir daha ne zaman gelebilirim bakalım, diyorum, bu şekildeolmaması daha iyi.

Tamam, diyor, görüşmek üzere. O öğlen ehliyet sınavını neredeyse hatasız ve hiçbir sinirlilikbelirlisi göstermeden veriyorum. Büyük aşkımın ölüm döşeğindehem de yanlış yatakta yattığı felaketiyle karşılaştırılırsa buciddiye alınacak bir şey değil.

Dorian sorunu kendi tarzında çözdü. Daniel’i bütüneşyalarıyla birlikte bir taksiye bindirerek evine götürdü.

Onu kendi evinde görebilecek olmam beni rahatlattı.Onda kalabilecek olmam, onun için yemek pişirmem. Meydanıtekrar ne zaman boş bırakmam gerektiğini anlamak için, Dorianne zaman gelecek, diye soruyorum. Büyük ihtimalle şimdilik pekgelmeyecek diyor Daniel. Dorian kızgın. Büyük çaba gösterdiğini,ama benim bunu takdir etmediğimi ve senin de suçlamalardabulunduğunu düşünüyor. Birkaç gün sonra Daniel biraz daha kendisine geldiğinde, Marthaile birlikte gittiğimiz Amsterdam direnişini anma toplantısındansonra ona telefon ettiğim zaman, Dorian’ın ilişkiyi bitirdiğini


85

söylüyor.Ah, diyorum ve yüreğimin nasıl atmaya başladığını

fark ediyorum. Sen nasılsın şimdi? Daha bilmiyorum, diyor,biraz karmaşık, biraz kederli.

Ama bir saat sonra Daniel’e gittiğimde masasınınüzerinde koca bir demet lale duruyor ve Daniel, Dorian’ın tekrargeldiğini söylüyor. Yeniden başladık, diyor. Tam bir saat sürdü.Bensiz olmayı benimle olmaktan daha acı verici buluyor.

Şimdilik ne olacağını beklemeliyiz.Hasta olmamaya çalışmalıyım. Ve eğer hasta olursam,

ne olursa olsun kendi yatağımda olmalıyım.


86

XI

Bazen senden nefret ediyorum. Yaşamımın derinliklerineişlediğin ve hiçbir ruh halimi senden saklayamadığım için,çocukluklarımı, arabayı senin kullanman için sürekli bahaneleraramama yol açan trafikten duyduğum beceriksizce korkuyu.Hayır, diyorsun, arabayı bir kere de senin kullanman bana dahaiyi bir fikir gibi geliyor. Söz dinleyerek, ama bisikletini içerialması istenen bir çocuk gibi aksi, öbür koltuğa geçiyorum.Çünkü haklısın. Sen çoğunlukla haklısın. Kendi düzeyiminaltında bulunduğum için beni utandıran küçük kıskançlıknöbetleri, öylesine zorlukla elde ettiğim bağımsızlığıma uygungörmediğim büyük terk edilmişlik korkuları, sanki beni kendiayaklarımın üzerinde durabildiğim için sevmiyormuşsun gibi.Beni en kırılgan noktalarımdan yakalıyorsun, bir saat geçkaldığında ve ben artık gelmeyeceğini düşündüğümdekiçözülmüşlüğüm. Telefon eden birine hayır diyemediğin, dahakedilere yiyecek bir şeyler vermen gerektiği, bankadan paraçekmen ve daha bir iş arkadaşına bazı belgeleri bırakmangerektiği için geç kaldığında bunun önemi olmadığınaalışmalıyım. Senin için kaygılanmaktan vazgeçemediğim için bazen sendennefret ediyorum. Uğursuzluk tabloları çizmeye eğilim gösterenüretken bir düşgücüne sahibim. Senin öldüğünü görüyorum.Bazen fazla çalışmaktan ve ödediğin faizlerin yüksekliğiyleyorgun ve biraz kararmış uykuya daldığında o zaman nasılgörüneceğini tahayyül edebiliyorum. Ben hiçbir zaman böylesaplantılı olmamıştım, seni kaybetmek istemiyorum. Bazensenden ne kadar hoşlandığımı ve yerimi başkasının


87

alabileceğinden ne kadar korktuğumu fark edince senden nefretediyorum. Senin gönül listen, diye şaka yapıyorum, hâlâ seniniçin deli olan eski kız arkadaşların, sana sahip olmayı benimkadar isteyen kadınlar. Ve bazen de senin kaygıların için nekadar kaygılandığımı, senin depresyonlarına benim de girdiğimigörünce senden nefret ediyorum. Bu benim yaşamım değil, onunyaşamı, diye düşünüyorum o zaman. Ama bu arada kaderimseninkiyle birleşti. Aşın hızlı bir tempoyla. Bu, yaşamımda birzemin yaratıyor. Ama huzursuzluk dolu düşler, terk edilmekorkuları da var. Artık hiç hesaba katmadığım eski çocuklukendişeleri. Daniel, benimle biraz deniz kıyısında dolaşır mısın,güneş batana kadar daha bir saatimiz var.

Basit kaybetme korkuları, diyor Daniel. Gayet normal.Utanmayı gerektirecek bir şey değil. Giden bensem o kadar kötüdeğil ama ben tek başıma geride kalıyorsam, o an canavaryeniden saldırıya geçiyor, hele yine dikkatsiz davranmışsam.Onlara baktığın sürece sakin duran yırtıcı hayvanlar gibi, senigörüyorum, ama ben senden daha güçlüyüm, o zaman canavarsakin kalıyor, eğer gözümün önünden ayırmazsam. Ama er ya dageç tehlikeyi unutuyorum, dikkatsiz davrandığım bir an oluyor.Ve baskına uğruyorum.

Bir hafta sonu Venedik’e gittik. Dönüştedüşüncelerinle benden nasıl uzaklaşıp aklının işine gittiğinigördüm, öyle ki gözlerin geçit vermez oldu. Ama kafandayazmaya başladın mı sen çok daha betersin, diyor Daniel, o halintahammül edilir gibi değil. İnsanı dinlemiyorsun, aslında birbaşka yerde oluyorsun. Bu doğru. Kendimi uzaklaştırmam, ortakyaşamın tatlı sıcaklığında tembellik etmekten, o sıcacık suyuniçinde yayılmaktan vazgeçmem gereken zaman hep geliyor.Yazmak bir şeylerden vazgeçmek. Bunu değiştirmek olası değil.Veda etmek, çok kısa bir an için bile olsa, birkaç gün, bir gün, birsaat için. Bu o kadar dramatik mi? İşe gitmemiz gerektiğinde bu


88

kendiliğinden oluyor. Eğer senin önce çıkman gerekiyorsa benpencerede ardından bakıyorum. Kedinin yanında bekliyorum, nezaman merdivenlerden aşağı ineceğini, kapının çarpışınıduyacağımı, ne kadar zaman sonra seni köprünün üzerindegöreceğimi biliyorum. Kışın, ağaçlar çıplaklaştığında seni dahauzun süre görüyorum, aceleyle metroya yürüyen yağmurluklubir adam. Bazen dönüp bakıyorsun, bazen bakmıyorsun, amadüşüncelerinde çoktan gitmiş oluyorsun. Bazen arabayla yolaçıkıyorsun. Bazen bisikletle gidiyorsun. Vedalaşma alıştırmalarıyapıyorum, daha çok vedalaşmam gerekecek. Tekrar geridöneceğine güvenme alıştırmaları yapıyorum. Bu kadar mı çokterk edildim, bu kadar mı yalnız kaldım? Kaybetme korkusu,diyor Hilde. Kaybetme korkusu, diyor Daniel. Normal. Vegöreceksin ki, tekrar geri geleceğim.

Çoğunlukla büyük bir özenle vedalaşıyoruz. Benigeçiriyorsun ya da artık birbirimizi göremeyinceye kadar elsallıyorsun. Bunların hepsini anlıyorum, diyorsun, ancakbunları değerlendirmek için senden on yıl daha fazla zamanımoldu. Geri döndüğümüzde canavarı gözümün önünde tutabilmiştim.Birkaç günü bu kadar güzel, bu kadar sorunsuz geçirdikten sonraayrılmak her zaman zor. Benim yatağımda uyuduk. Sabah senküçük bavulunu alıp evine gittin. Birlikle yemek yemek içinsözleştik. Evime tekrar yerleştim, mektupları topladım,gazeteleri okudum, kedileri sevdim, bavulumu açtım, kitaplarıistifledim. Sen tekrar yemeğe geldin. Birlikte dışarıda yedik.İkimizin de aklı biraz başka yerlerde. Senin aklın, bej ve mavizarflar şeklinde kanıtlarını bulduğun kendi yaşamında, benimaklım benimkinde, artık yazmak zorunda olduğum kitapta,ertelemek olmaz artık. Yeniden ayrılışımız handiyse acısızdı.

Ama birdenbire ne oldu yine? Biraz dikkat etmedim.


89

Senin evinde uyanıyorum, fazla uyumuşuz. Sen kahvaltıhazırlıyorsun. Geriniyoruz, kahve suyunu koyuyoruz. Birsigarillo. Pencere açık. Yaz kokuyor, bir sinek vızıldıyor, uzaktanbir tur teknesinin metalik sesi geliyor. Şimdi kendi kendimisürgüne göndermek zorunda olduğum kendi güneşsiz evimdekidaktiloyu düşünüyorum. Çantamda kitaplar ve not defterleri.Daniel’le Amstel kıyısında dolaşmayı tercih ederdim. Amadüşünme dönemi artık bitti, şimdi daktilonun başına geçmezamanı. Ertelemek yok artık.

Hadi, öbür gün için bir şeyler kararlaştıralım, diyorDaniel,

Önce düzenli çalışmaya başlamam lazım bir kere.Mızıklanıyorum. Bu akşam birkaç saat çalıştıktan sonra seninlesahile gitmeyi, hiç konuşmadan suyu, gökyüzünde renklerindeğişmesini seyretmeyi hayal ediyorum. Dinle, diyorum, eğeryarın da hava bugünkü kadar güzel olursa öğleden sonra geç birsaate deniz kıyısına giderim herhalde. Belki sen de gelmekistersin?

Hayır, diyor Daniel, yeterince güneş gördüm. Bir şeykararlaştırmamayı yeğlerim, biraz da kendi işlerimle ilgilenmekistiyorum artık. Yarın bir başka randevusu var, diye denetimsizbir düşünce geçiyor aklımdan. Bastırmaya çalışıyorum, amacanavar kurtuldu bile. Bunu istemiyorum, dün akşamneredeydin, nereye gidiyorsun, kiminle, diye soran biri olmakistemiyorum. Sana geldiğimde, bu çiçekleri kim gönderdi, diyesormak istemiyorum, ortalıkla gördüğüm zarfların üzerindekigönderen adlarına bakmak istemiyorum. Bu ben değilim. Bu bircanavar, eskinin yaratıklarından biri. İyi, diyor aklıbaşındakibenim, yetişkin olan benim, önce çalışalım hadi. Sonra seni cumagünü tekrar görürüm. Eşyalarımı toplarken Daniel, seninle birazyürüyeceğim, diyor. Vedalaşmanın ertelenmesi. Venedik’te geceSan Marco meydanında ve dar sokaklarda dolaşırken yaptığımız


90

gibi el ele yürüyoruz. Kafanı yoran ne, diye soruyor Daniel. Yarınakşam nereye gideceğini, bir randevusu olup olmadığını sormakistemiyorum, bunu istemiyorum, bunu istemiyorum. Sözcükleriarıyorum. Duyguları ben de paylaşmak istiyorum, soruları değil.Ayrılmak, diyorum. Kendimi çözmek zor geliyor.

Bu tarz yaşamı kendimiz seçtiğimiz için vedalaşmakdaha zor. Evli bir çift gibi birbirimizin içinde büzülebilir, hiçbirmesafe hissetmek zorunda kalmayabilirdik, tembel hayvanlargibi güneşte yatıp kalabilir ya da beraberce kış uykusunadalabilirdik. Birbirimize garantiler verebilirdik. Bir tek senvarsın. Birinci çoğul şahısta konuşabilirdik, birbirimiz içinkararlar alabilirdik. Birbirimize karşı mülkiyetçi davranabilirdik.Bunu istemiyorum, diyorum, ama bu canavarların her zamanuyduğu bir karar değil.

Solgunsun, diyor Daniel, gel bir kahve içmeye gidelim.Daha önceleri nasıl yapıyordun, diye soruyor, Martha ile nasılyapıyorsun? Ama kendimi Martha’dan böyle koparıp alır gibiayrılmama gerek yok, onda yara almıyorum, sinirlerim bu kadarkorunmasız değil. Martha ile asla yarın ne yapacak, kiminle diyedüşünmedim, akşam saat on ikide ya da sabah sekizde telefonettiğimde açmayınca nerede olduğu üzerinde hiçbir zamandüşünmedim. Canavarı artık dönmemecesine kaçırdığımıdüşünüyordum. Nihayet büyüdüğümü düşünüyordum. Amabelki de ne yaptığı benim için fark etmiyordu. Ve şimdi buradacafe’de. Daniel’in karşısında çocukluk acıları içinde oturuyorum.Beni yalnız bırakıyorsun. Yaşamındaki tek kişi ben değilim.Bütün bu eski duyguların saçmalığına kendim de gülüyorum, biryıldır beraberiz artık ve her ayrılıkta tekrar birbirimize koştuk,evliliğimden beri hiç kimseyle yatağımı bu kadar sıkpaylaşmadım. Kimse hakkımda bu kadar çok şey bilmiyor.Rengimin solduğunu, savunmaya geçtiğimi, şeytanlarlaboğuştuğumu hiç kimse bu kadar çabuk görmüyor. Ve hiç kimse


91

senin hakkında bu kadar çok şey bilmiyor, şakaklarındansüzülen korku terlerini görmüyor, bedenini bu kadar iyitanımıyor. Beni bırakman için aklını kaçırmış olman gerekir,bunu biliyorum. Ama gel bunu bir de canavara anlat.

Bir keresinde senin bir başka sevgilin daha olduğunudüşünmüştüm, hatırlıyor musun, diyor Daniel. Bu kez sen yeni yayımlanmış bir yazımı okuyordun. Yazıda biradama teşekkür etmiştim. Ben, gelen postayı gözden geçirerekkarmaşık bir mektubu okurken, yine onun yeni sevgilimolduğunu söyleyecekler, diyorum. Yeni sevgilin mi, diyor Danielincecik bir sesle. Evet, diyorum, bir erkeğin adını her verişimdebunu söylerler. Mektubun üzerinden ona bakıyorum ve donmuşgibi bana baktığını görüyorum. Bir sevgilin daha mı var, diyesoruyor Daniel düz bir ses tonuyla.

Ona bakıyorum, ne söylediğinin bana ulaşması zamanalıyor. Hayır, hayır, hayır, tabii ki yok, diye patlıyorumşaşkınlıkla. Bunu nasıl düşünürsün, hem de bunu sen nasıldüşünürsün? Olmaz böyle şey. Daniel gülüyor. Gerçekten deolduğunu sanmıştım, diyor. Eh, olabilirdi de, öyle değil mi?

Olamazdı. Sana böyle bir söz vermiş olduğumdandeğil, sana hiçbir şey vaat etmedim. Buna zamanım olmazdı,böyle karmaşıklıklara istek duymazdım, bunları yeterince iyitanıyorum artık. Yazabilmek istiyorum ve bütün zamanımıilişkilerle uğraşarak geçirmek istemiyorum, ama bu kadar dadeğil. Bedenim istemediği için de yapamazdım, bedenim seniistiyor, bir başkası için bunu yapamaz. Bu kadar basit.

O zaman, sanki ayaklarımın altındaki toprak çekilmişgibi olmuştu, diyor Daniel. Kahvesini karıştırıyor. Gözleriminardındaki nem yine kayboluyor. Canavar bir ev hayvanınadönüşüyor, sırnaşık, ama yabancı değil, bunun da hayatımızdayeri var. Ertesi gün kartı buluyorum; Jakob Israel de Haan: Hep


92

ayrılık, hep yeniden merhaba, ihtiyaç ve kayıpla sürüklenen.


93

XII

Volterra’da kendimi evimde hissediyorum. Kuru

sıcağı, Toscana’nın kuru manzarasını, sürülmüş tarlalarda vebağlardaki sarı toprağı seviyorum, saban izleri ve servi dizilerisürekli değişen grafik desenler çiziyorlar. Çektiğimiz hiçbirfotoğraf gerçeğe yaklaşamıyor, atmış renklerdeki ısı, solgunpembe gelincik, uzaklara çökmüş açık tonlardaki sis, gününortasında neredeyse beyaz görünen gökyüzü, her hareketağırlaşmış, her gürültü bastırılmış gibi olduğunda sessizlik. Amazihnim açık, sahildeki nemli sıcakta olduğundan daha açık.Sabahları, çadırımızın bulunduğu tepeden Volterra’yabakıyorum, kum rengi ve akşamları diğer yöne eski etrüskduvarının üzerinden derin vadiye, sedefe dönen nefes kesici renkdeğişimine. Günün son ışığında martılar alçaktan uçuyor,yarasalar ortaya çıkıyor, şimdi ışık hızla koyu maviye dönüyordiğer yanda Volterra’nın üzerinde ince, soluk bir ay beliriyor veorada ışıkların yandığını görüyoruz,

David gündüzleri yanına yaklaşılmaz bir edayla güneşşemsiyesinin altında oturuyor ve Daniel’le ikimizingezintilerimiz sırasında onun için bulup çıkardığımızbilimkurgu kitaplarını okuyor. Zaman zaman, Daniel’le yalnızdolaştıklarında bir an güneşten hoşlanmadığını unutuyor, amaonu sandalyesinden koparmayı, öğlenleri daha da ufalanküçücük gölgelikten dışarı çıkarmayı babası da her zamanbaşaramıyor.

Güneş battığında Daniel canlanıyor ve bir yarasa ya daKont Drakula’nın kendisi gibi kollarını açıp kapayarak çadırınetrafında koşmaya başlıyor, badminton ve akla gelen her oyunuoynamak istiyor. Kamp masasının üzerindeki küçük lambanın


94

ışığında yaptığımız sürekli satranç partisinde ona yarı uykuluarkadaşlık etmeye çalışıyorum, yemekten ağırlaşmış, şaraptançakırkeyif, günün sıcaklığıyla, yüzme havuzunun serin suyunagüneş yanığı bir tenle gömülmekten doygun, bütün ogörüntülerle doygun.

Seyahat rehberinden yarın gideceğimiz MassaMaritima üzerine bir şeyler okuyorum, eskiden insanlarınmalaryadan öldüğü tehlikeli bir bölge olan Maremma üzerine.“Tutti la chiaman maremma amara, herkes ona acımasızMaremma der, orada sevgilimi yitirdim ben ve titrerim oraya hergidişinde, bir daha hiç dönmeyebileceğin korkusuyla.” Massa Maritima’ya girdiğimizde bir şenlik yapılmakta olduğunugörüyoruz, Sokaklar ve cafe’ler insan dolu, uzun tahta masalardayemekler hazırlanıyor. Birkaç adam bebek gibi kucaklarındataşıdıkları tahta yaylarla geliyorlar. Biraz daha yukarıda yaylarıönlerine koymuş, tahta taburelerde oturan adamlar görüyoruz:Nişangâhlardan oklarının çelik ucunu saplamaları gerekentahtaların üzerindeki siyah dairelere bakıyorlar. Tam bir atıcılıkşenliğinin ortasına düşmüşüz, bölgedeki çeşitli küçük kentlerarasında bir yarışmış.

Aletlerini temizleyen adamlar arasından kendimizeyol açıyoruz, neredeyse ortaçağdan kalma biçimlerdeki eskiyaylar, her yay bir diğerinden farklı, ince ağaç kakma işleriylesüslenmiş.

Yaylar sıvazlanıyor, okşanıyor, temizleniyor veyağlanıyor,nişangahlar takılıyor, kendini vererek, ağır ağır vesabırla oklar yerleştiriliyor ve yay geriliyor ve sonra kollar gerilidesteklere yerleştiriliyor. Eğer karılarına ve çocuklarına da böyledavranıyorlarsa onların da şikâyet etmesine gerek yok, diyorumDaniel’e.

Okun ağır demir ucu öldürücü bir patlamayla tahtayı


95

delmeden hemen önce, görüyor musun, erkekler de sevecenolabiliyor, diyor Daniel alaycı. Şimdi katedralin basamaklarında toplanmış olan kalabalığınarasından kendimize yol açıyoruz. Şeref kürsüsünde ortaçağgiysileri içinde bölgenin ileri gelenleri oturuyor. Trombonlarfalsolu bir çıkış yapıyor. Bahçesinde ağaçların sık yapraklarınıngölgesine sığınabileceğimiz bir restoran arıyoruz. İngiliz bir çift,yaşlıca bir İtalyan çift. Bir yığın İtalyan’ın hedefi bulan ya daşaşıran her oktan sonra çıkardığı patırtı olmayınca ortalık biranda sessizleşiyor. Sinekler vızıldıyor, ağustosböceklerinincızırtısı uyku verici bir etki yapıyor. Suskun bir garson bize şarapgetiriyor. Ne yiyebileceğimizi söylüyor. Yaşlıca çift yanımızdasandalyelerinde biraz kaykılmış oturuyor, sıcaktan,yorgunluktan ve şaraptan. Kocası litrelik sürahinin içindeki sonyudumu biraz zahmetle kendi bardağına kaydırıp daha da büyükbir zahmetle gövdeye indirince, kadın mırıldanarak yumuşak birprotestoda bulunuyor, ama zorlukla ayağa kalktıklarındabahçeden mümkün olduğunca dik bir vaziyette ayrılabilmek içino da duvara tutunmak zorunda kalıyor. Siestalarını yapmaküzere yola düşüyorlar. Nasıl olduysa işimize, yazmaya ilişkin bir sohbete dalıyoruz.Daniel de yazıyor, uzmanlık konularında, çalışırken nasıl benimde tanıdığım aşamalardan geçtiğini görüyorum. Önce motorısınırken duyulan somurtkan huzursuzluk, içsel karşı çıkışlara,boş kâğıttan ve bekleşen daktilodan kaçmak için faydalanılanher bahaneye karşı mücadele. Sonra çalışma başladığındakibelirsizlik, trans hali, bir konuşmanın ortasındayken içedöndüğü izlenimi veren bakışlar ya da birdenbire bana doğrudeğil de bana karşı yönelen durmak bilmez bir konuşma seli.Sonra zaman zaman iş olgunlaştığında ve bu sadece bir cümle yada düşünce de olsa, insanın kendisinden daha büyük bir şey


96

yarattığı duygusuna kapıldığında gelen coşku. İkimiz de yaratıcıinsanlarız, çalışabilmek için kendimizi dünyadan yalıttığımızdada biraz asosyal. Bunun nasıl bir şey olduğunu ikimizin debilmesi ne güzel. Ama farklılıklar da var. Ben senin yarın kadarbile hırslı ve hevesli değilim, diyor Daniel. Bir ürün çıkarmamiçin beni her zaman biraz zorlamaları gerekiyor, yoksa öncesindebaşlamak bile istemiyorum. Tüm yaşantımdan bir sanat eseriyaratmayı tercih ederim. Ve bana sorarsan bunu yaptığımıkimsenin görmesi gerekmez. Bunu yeğlemem aslında. Kraliçeningayet normal olduğunu kanıtlamak için düzenli olarak bisikletebinmek zorunda olduğu, üretilen her müzik parçasının, herfilmin, her kitabın kuşkuyla karşılandığı bu ülkede sık sıkkarşılaştığım reddetmenin aşağılayıcı tonuyla değil, ilgiyle, senibu kadar iten ne aslında, diye soruyor. Kendini beğenmiş keçiyine kendi egosunda dolaşıyor, başkalarından daha iyi bir şeyleryaptığını sanıyordur mutlaka. Söyleşileri ve talkshow’larıneredeyse yutan insanlar, muhakkak gazeteye çıkması şartmıydı, diyorlar. Ama beni neyin harekete geçirdiğini ben de tamolarak bilmiyorum. Tezahürat değil, bundan kaçınmayıyeğlerim, çünkü bugün biliyorum ki, hayranlık saldırganlığınüzerindeki ince bir tabaka sadece. Ve insanların hakkımda nedüşündüğü de benim için hiç fark etmiyor. Fakat evet, yazmaktazevk veren bir yan var, sanki yaşamımı yükseltiyormuş gibi,ancak bir şeyler yazıp çekmeceye atmak yetersizdi, hayır. Yenibir çalışmaya başladığım için ilgimi yitirmeden önceyazdıklarımı taze matbaa mürekkebi kokan dört köşe yığınlarhalinde görmeliyim. Müzikle uğraşan ya da resim yapan insanlariçin farklı mıdır bu?

Sanırım günün birinde senin hakkında bir kitapyazacağım, diyorum Daniel’e. Yediği mozareila neredeyseboğazında kalıyor, ve elini Chianti bardağına atıyor.

Aman Tanrım, diyor, ciddi olduğuna inanacaktım


97

neredeyse. Böyle bir şey hoşuna gitmez miydi, diye soruyorum.Bu büyük bir armağan biliyor musun, diyorum ve

istemeden, elim kolum kaygıyla bağlandığında Hilde’nin banahep yaptırdığı jesti yaparak avuçlarımı yukarı getirerek ellerimiiki yana açıyorum, bak sana verebileceğim en iyi şey bu, bu seniniçin. Bu jest beni gözyaşlarına boğmaktaki etkisini pek az şaşırır,elimde olan en iyi şeyle insanların karşısına çıktığımda,annemin, babamın, daha sonra hoşlandığım, beni terk eden veonlara ne sunduğumu görmeyen insanların. İçine bütün çocuksusevgimi koyduğum topraktan yapılma ilk çirkin kültablaları,daha sonraları büyük sevgi ve bağlılık sunmalar. İnsanlarınarkadaşlık hizmeti olarak seks değiş tokuş ettiği ve gözlerini bilekırpmadan sevgi sözcüğünü telaffuz edebildikleri bir zaman içinbütünüyle çağdışı. Böyle bir şey nereden aklına geldi? Harika,diyor, harika. Beni bilirsin, hiçbir yerde kayıtlı olmak istemem,göze batmak istemem, göze batmaktan öncelikle kaçınırım,kâğıda geçen her şey beni ele verebilir. Ve sen bu fikri güzelbulup bulmadığımı soruyorsun. Evet, elbette okşayıcı bir duygu,ve şimdi Daniel’in yüzüne değişik bir ifade yerleşiyor, evet,elbette bir kitaba malzeme olmak farklı bir şey, bir türölümsüzleşme bu. Ama benim bu konuda ne düşündüğüm birşeyi değiştirir mi? Bana kalırsa artık seni durdurmak mümkündeğil. Ne istediğimi ona ballandırarak anlatıyorum. Küçük birkitap, tutkulu bir kitap. De Elfde These’de olduğu gibi baskıüzerine bir yakınma değil, De Tweede Zonde’deki gibi dertdökmek değil, tersine büyük bir aşkın küçük bir hikâyesi. BirAlba, diyorum, ne olduğunu biliyor musun? Yasak aşk üzerineyapılan şarkılar. Âşıklar birbirine sarılmış yatarken günündoğmamasını istiyorlar, çünkü o zaman dünya tekrar müdahaleedecek ve bu aşkın olamayacağı görülecek.

Tutku ve hüzün dolu bir kitap. Sedeften bir kitap.Sırıtıyorum, kafamda ilk cümleler mırıldanmaya


98

başlıyor. Bu kendiliğinden oluyor. Daniel, diyorum, benimyapabileceğim bir şey yok.

Görüyorum, diyor Daniel, saygı ve bulantı karışımı birifadeyle. Senin için tipik bir durum: Başkalarının burunlarınısokmasını istememek, ama üzerine bir kitap yazmak. Belkihemen sinema uyarlamasını da yaptırabilirsin.

Dönüş yolunda arabada notlarımı tuttuğum siyahdefteri çantamın içinden bulup çıkarıyorum. Bak, diyorum,dinle. Achterberg. Böylesi bir kadın düşmanı olması yazık, birfeminist olarak yazdıklarını kullanamam, ama ne kadar güzel:

Gün, beni geceye bırak.Gün ışığında her göz kırpışakendimi satmak zorundayımve başka biriyim düşündüğümden. Elim apışarasında duruyor, uykusunda dönen bir

çocuk gibi bir şeyler hareket ediyor avucumda.


99

XIII

Yine pazar. Çan sesleriyle uyanıyoruz. Yanımda geriniyorsun,sevgili beden. Göğsündeki ve sırtımdaki yumuşak kıllar, kılsızbölgeler, kıllardan bir yuvanın içinde dost ve çıplak bir sürüngengibi cinselliğin. Hayvancığı okşamak ve ne istediğini anlamakiçin elimi uzatıyorum. Gözlerine bakıyorum. Bu sabah nasılgörünüyorlar? Hüzün buluyorum. Annen öleli bir yıl olmuyormu, diye

Sanırım, diyorsun. Garip bir yazdı o. Portekiz’deki yazdan sonra, seninle ve David’leİtalya’ya gittiğim yazdan önce, annenin öldüğü yaz. Daha altı ayöncesinden tartışmalar başlamıştı. Kim kiminle tatile çıkacak vene zaman. Tabii ben de Daniel’le yolculuk etmek istiyordum.Birlikle bir yere gitmeyi başarabildiğimiz yegâne hafta sonu dahafazla bir şeylerin tadını barındırıyordu. Belki bir kere de ongünlüğüne falan yola çıkarız, diyor Daniel, hep Loire’dan aşağıdoğru inmeyi istemişimdir. Ama Daniel Dorian’la da tatileçıkıyor hem iki de oğlu var: David ve Elias. Annelerinin yeni birerkek arkadaşı var ve onlar da çocuksuz yola çıkmayı istiyorlar.Ve sonra bütün bu örgünün içinde bir de benim cephem var.Benim oğlum artık olayın dışında, o büyüdü. Martha ve ben,Martha ve Paul; Paul’ün de evli ve çocuklu bir sevgilisi var. Takipedebildiğim kadarıyla durum sanırım buydu. En iyisi bütün bukarmaşayı bir bilgisayara verelim, diyorum, çünkü daha kedilerekimin bakacağını konuşmadık. Ama Martha tatilinbaşlamasından kısa bir süre önce ilişkimizi bitirerek olayınsadeleşmesine epey katkıda bulunuyor. Üzerinde bir kere dahakonuşmamız gerekip gerekmediği sorusunu önemsiz kılan, eski


100

suçlamalar, söze dökülmeyen kırıklıklar ve öfkeli eleştirilerledolu bir karmaşayla bitiyor. Martha öfkeyle karşımda oturuyor,bütün bunlardan etkilenmiyormuş gibi davrandığı bütün oyılları düşününce ben de öfkeliyim. Son yıl boyunca bütün pazarsabahları sohbeti kıvamında tutmak ya da kıvamına getirmekiçin onca özen göstermem, her şeyin yolunda olup olmadığınıher zaman sormam ne işe yaradı o halde. Omuzlarını silkiyor.Daniel’in Paul’ün sevgililerine yaptığı gibi kendisine fazla bir şeyyansımadığı sürece gururlu ve sessizce taşıyabileceği, bir güngeçip gidecek bir dert olduğunu mu ummuştu yoksa? Marthasusuyor. Ve gidiyor. Rahatlama. Ve ne olursa olsun, diğer bütün ilişkilerin dışındaarkadaş kalacağımıza dair eski hayalimizi düşününce birazkeder. Olmadı. Arkadaşlarımı, ayrıldığımızı bilmesi gerekenortak arkadaşlarımızı gözden geçiriyorum. Elbette içlerindenhiçbiri gerçek anlamda şaşırmadı. En iyisi hemen ayrılmanızdı,hemen Portekiz dönüşü, diyor birisi. O zaman her şey bu kadaryığılmış olmazdı ve bugün birbirinizi hâlâ görüyor olurdunuz.

Bir diğeri, aslında her şey bir yıl kadar önce bitmişti,diyor. Yoksa sen Daniel’le hiç başlamazdın, o yine Paul’e elatmazdı değil mi? Ve ikimizin arasında dikkatle ordan orayasallanıyorlar, çünkü insanların ayrılıklarda taraf tutmadığı birzamanda yaşıyoruz ve ayrıca aynı hareketin içindeyiz.Mobilyaları paylaşabilirsiniz, bir ev için kavga edebilirsiniz, amabir hareket için mal kavgası pek iyi olmuyor, bunu biliyorum. Daniel’le Loire’a gidiyoruz. Dorian’ın Daniel’le yalnız mı, yoksahep birlikte çocuklarla mı tatile çıkmayı yeğlediğine karar vermeimkânı vardı. Seninle ve çocuklarla birlikte ben de seve sevekamp yaparım, demiştim, ama tam da Daniel’in çocuklarıyla birilişki kurmaya çalışırken benim bunu bozabileceğim düşüncesiDorian’ın hiç hoşuna gitmemişti. Pek hoşuna gitmemekle


101

birlikte Daniel’le Fransa’ya yalnız gitmemiz düşüncesini de okadar kötü bulmamıştı. Bunu gayet iyi anlayabiliyorum, çünküsonuçta onun Daniel’le beraber tatile çıktığı zamanlar beni depek sevindirmiyor. Ve Martha’nın bütün bu karmaşadan kendiniçekmiş olması da Dorian’ı en küçük bir şekilde rahatlatmıyor.

Daniel oldukça zorlanıyor ve kafasını sakin tutmayaçalışıyor. Kendisinin aslında ne istediğini sorduğumda çiledençıkıyor. Niçin, benim ne islediğim. Başımda mızmızlanıp duraninsanların istediklerini yerine getirmekten başka bir şeyyaptığım yok. David, Elias, Dorian ve sen, ayrıca annemi dedüşünmek zorundayım, bütün bunları dengede tutabilmek içininsanüstü güç harcıyorum. Hiç bu kadar koşturmak zorundakalmamıştım şimdiye kadar. Bir de, ben ne istiyorum, diyedüşünmek zorunda kalırsam bundan hiçbir şey çıkmaz. Loire’a gidiyoruz. Çocuksuz. Daniel özenle belirlediği rotamızboyunca otellerde yer ayırttı. Olivet, Amboise, Chinon. Ongünlük zamanımız boyunca Loire kıyısındaki bahçeli kahvelerdeyaşlıca insanlar arasında oturuyoruz, uyandığımızda balkonkapılarını açıp suya yakın uçan kuşları seyrediyoruz. Şaraplarıntadına bakıyoruz ve şatoları geziyoruz. Öğle yemeğinden sonraküçük bir şekerleme için uzandığımız buğday tarlasındatembelce sevişiyoruz. Eski Otellerin geçmiş pırıltısı, suyunüzerinde yayılan ağaçların yeşile boyadığı ışık. Ve hepsininüzerinde bunların çok kısa süreceği bilinci. Akşam Omboise’dabir meydanda oturup son kahvemizle konyağımızı içerken,Daniel Dorian’ı aramak üzere telefona gidiyor. Orada durupkonuşurken ben sırtını seyrediyorum, beyaz ceketini.

Ee, nasılmış, diye soruyorum geri döndüğünde. Dahaiyi olabilirdi, ama sanırım fena değil, diyor. Artık sandalyelerintoplanıp, yerlerin süpürüldüğü alana bakıyoruz susarak. Geçgelen, hafif çakırkeyif bir grup yanımızdan geçiyor, fazlaca


102

yüksek sesleri evlerde yankılanıyor, bütün dükkânlar artıkkapanmış. Gel gidip yatalım, diyorum, çünkü üşüdüm ve onunceketini çıkarmak istiyorum, gömleğini, pantolonunu ve sıcakteninde ısınmak, bedenlerimizin üzerine pembe renkli gölgelerdüşüren gece lambasının ışığında onu doyasıya seyretmekistiyorum. Nerede olduğumuzu kimse bilmiyor, bizi kimsebulamaz.

Fransa’dan dönüşümüzle, Daniel’in Dorian, David,Elias ve onlar sıkılmasın diye birlikte gidecek olan iki tane dahayeniyetmeyle beraber İsviçre’ye hareket etmesinin arasındabirkaç gün zaman var. Neredeyse yola çıkacaklar. Daniel’in evinegeldiğimizde, annesinin hastalandığını ve hastaneyekaldırılması gerektiğini bildiren bir not buluyoruz. Hareketindenönceki günlerde bir şey beklemiyordum, çünkü Dorian onu ongündür görmemişti ve Daniel’e el koymasına hazırdım. AmaDorian da benim gibi. Daniel’de benim kokum olduğu sürece onutamamen kendine almak istemiyor, böylece birkaç saat de banakalıyor.

Hastaneye annemi ziyarete gideceğim, diyor Daniel,sen de gelmek ister misin?

İstiyorum. Arkadaşlarının da çok azını tanıdığım gibi Daniel’in annesinidaha önce hiç görmedim. Bu konularda dikkatli. Çünkü bunca yılsonra arkadaşlarının bazıları artık Dorian’ın da arkadaşları.Daniel’in annesi bir yatakta yatıyor. Yeni alınmış olan birgözünün üzerinde bandaj var. Zor bir karardı, diyor doktor.Aslında bir ameliyatı kaldıracak güçte değildi, ama gözüalmadan bırakamazdık da. Kendisini tekrar toparlayacağınıumuyoruz, ama durum çok da iyi görünmüyor. Kalbi zayıf,ciğerleri tam işlev görmüyor, gençliğinde geçirdiği birtüberkülozun tekrar nüksetmiş olması mümkün.


103

Merhaba genç kız, diyor Daniel annesine ve hafifçeyanaklarını okşuyor. Tek mavi gözüyle Daniel’e doğru bakıyor veanlaşılmaz kelimelerle bir şeyler mırıldanıyor. Gözünü Daniel’inüzerinden bana çevirdiğinde, bu kız arkadaşım, diyor Daniel.Hayır, Dorian değil, bir başkası. Dorian da mutlaka uğrayacaktır.Yatağın kenarına oturuyoruz. Daniel yüzündeki beyaz saçlarıokşayarak kenara çekiyor, sargıların ve serum hortumlarınınolmadığı yerlerde ulaşabildiği kadar kollarını okşuyor ve birkediyle konuşur gibi yumuşak bir şekilde onunla konuşmayadevam ediyor. Sanki sözlerin önemi yokmuş da sadece ses tonuönemliymiş gibi. Kolay değil, değil mi, diyor, ama annesiyanıtlamıyor, sakinleşip yarı baygın bir uykuya dalıyor. Korkunç bir insandı, diye anlatıyor Daniel sonradan. Felaketti.Küçüklüğümde onunla müthiş sorunlarım oldu. Ama sonyıllarda çok yumuşadı, yatıştı. Onu bu haliyle de yaşayabildiğimiçin hoşnuttun. Ben babama çok benziyordum, buboşanmalarından sonraki iktidar mücadelelerinde de her zamanbir rol oynadı. Senden adam olmaz derdi bana. Ama kolay biryaşamı olmadı. Yahudi olmayan bir Alman kökenli olaraksavaşta Hollandalı bir Yahudi ile evliydi. Bir yandakiler için birAlman şıllığıydı, diğer yandakiler için bir Yahudi orospusu.Kendisi ise yerini çok iyi biliyordu, Alman işgaliyle bir ilişkisiolsun istemiyordu kesinlikle. Hatta babamla aralarının en kötüolduğu zamanlarda bile ağzından Yahudi karşıtı bir söz çıktığınıduymadım, dünyada kimileri çelikten, kimileri sıradan iki türnisan olduğu şeklindeki anlayışıyla ne kadar Alman olsa da.

Savaş sırasında yeğenlerinden birinin bizi ziyaretedişini hâlâ hatırlarım. Üniformasıyla içeri girdi, silahınıgürültüyle bir köşeye yerleştirdi. Sadece bir ordu mensubuydu,SA ya da SS’den değildi ve buralara kadar gelmişken teyzeme dekısa bir ziyarette bulunabilirim diye düşünmüştü. Annem


104

kıpkırmızı olmuştu, herif teyzesinin bir Yahudiyle evli olduğunubiliyor olmalıydı. Annem onu evden nasıl en kısa süredeçıkaracağını bilemedi.

Bu onu çok yalnızlaştırdı, savaştan sonra da. Aşırı içinedönük, dostsuz. Bir keresinde ne yaptı biliyor musun, diyorDaniel ve aniden bir anıyla kahkahayı patlatıyor, artık kendikendine bakamaz hale gelince onu bir huzurevine götürmekistediğimizde? Onun bir Yahudi huzurevi olan Henri-Polakhius’da kendisini evindeymiş gibi hissedeceğinidüşünmüştük. Ama onun hiç mi hiç hoşuna gitmedi. Ama artık,neyin hoşuna gitmediğini de söyleyemiyordu. Evet, ne yaptıbiliyor musun? Huzurevinin ortak mekânında “Deutschland.Deutschland, über alles”i söylemeye başladı. O zaman onualelacele başka bir huzurevine götürmeyi yeğledik.

Artık fazla ömrü kalmadı. Çok zor bir yaşamı oldu.Savaş. Boşanmak. Para her zaman azdı. Biraz daha kazanabilmekiçin yıllarca temizliğe gitmek zorunda kaldı. Daha birkaç yılyaşayacağını düşünüyordum, ama artık zamanı kaldığınısanmıyorum. Hem artık veda etmeye başladı. Onunla bir kezdaha birlikte şehir dışına çıktık, ağaçların yeşili en güzel olduğuzaman, Amstel boyunca arabayla gezdik. Ona baktığımdaağladığını gördüm. Sanırım bunun son kez olduğunu biliyordu.Takılarını da geri verdi. Ona sık sık bir şeyler götürürdüm,kolyeler, gümüş bilezikler, onu ziyarete gittiğimde bunlarınhepsini birden takardı. Ama artık onlardan da ayrılmıştı. Hastane doktoru durumunda bir değişiklik olmadığını söyledi.Bir yığın hortum ve kalp cihazının yavaş bip bipleri arasındayoğun bakımda yatıyor. Yapacağımız daha fazla bir şey yok,diyor doktor. Haftalarca sürebilir, kendisini tekrar toparlamasıda mümkün. Bilemiyoruz. Daniel oradan oraya savruluyor. Tatiliçin yaptığı onca zorlayıcı hazırlıktan sonra bu durumda


105

gitmekten vaz mı geçmeli? Temmuzun ortasında, canı sıkılan vetatile çıkmaya kesin gözüyle bakan dört delikanlı ve o benimlebir tatil yapmışken daha hiçbir yere gitmemiş olan Dorian ilebirlikte? Yola çıkmaya ve her gün hastaneye telefon etmeyekarar veriyor.

Yola çıkmadan önceki son gün ona hazırlanırkenyardım ediyorum. Yolluk olarak on kutu elma suyu, kedinintuvaleti için kum ve kedi maması, o yokken kedilere bakacakolan kadına bırakılacak. Ayrılmadan bir kez daha sevişmek içinyatağa koşuyoruz. Sonra ona el sallıyorum, bisikleti kedi kumuve elma suyu kutularıyla tepeleme yüklü. Arkasına bakıp bana elsallarken dengesini kaybediyor ve neredeyse bir direğe çarpacakgibi oluyor.

Birdenbire yazın ortasında önümde hiçbir planyapmadığım üç hafta uzanıyor. Normalde Martha ile geçirmişolacağım haftalar. Amsterdam’da olduğumu kimse bilmiyor,herkes tatilde. Ne yapacağım? Televizyonu yanıma çekip erkenden yatağa girebilirim. Sahilegidebilirim, yine dağlarda bildiğim yollarda dolaşabilirim.Dolapları toplayabilirim, kitaplarımı nihayet düzeltebilirim,kâğıt yığınlarını düzene sokabilirim. Badana yapabilirim.Yığınların içinden en sürükleyici kitabı seçebilir ve hiç rahatsızedilmeden bir solukta okuyabilirim. Baskı altında ertesi gün içinplan yapmaktan vazgeçebilirim ve uyandığım zaman canım neistiyorsa onu yapabilirim. Önümde plana bağlı olmayan,sorumluluk altında kalmadığım bunca zaman olması tuhaf birduygu. Böyle bir şeye hiç alışkın değilim. Normalde hep çokçalışıyorum, sık sık arkadaşlarımla buluşuyorum ve hep önümdeDaniel’le bir sonraki randevu oluyor, öylesi hoşuma gidecek miacaba? Yalnız olmaktan her zaman hoşlanmışımdır, küçük bir antrkot,


106

etrafımda yere saçılmış gazeteler ve üç kere üst üste çaldığım birplak. Ama tatil başka bir şey. Eskiden pazar günleriyle birliktetatiller de büyük depresyon zamanlarıydı. Ve sebepsiz de değil.Çünkü ben geç ataerkillik döneminin geçiş aşamasındaki özgürkadının tipik bir örneği değil miydim? Sevgililer, elbette. Amabeni özgürlüğüm nedeniyle o katlar göklere çıkaransevgililerimin hepsinin bir ailesi vardı. Benimki gibi yarım değil,tam bir aile. Bu durumda yaz aylarını tabii ki aileleriyle birliktebir kampingde ya da Güney Fransa’da kiraladıkları bir evdegeçiriyorlardı ve bu arada oğlum bir yaz kampına gitmiş, bütünarkadaşlarım da seyahatte oluyordu. Sevgililerim beniözlediklerini, orada benimle olmayı tercih edeceklerinisöyledikleri mektuplar yazıyorlardı. Ama asla değiştirdikleri birşey olmuyordu. Döndüğümde belki bir hatta sonu Londra’ya (yada Paris, ya da Texel) gideriz diyorlardı. Anlıyorsun değil mi?Durumu uç noktaya vardırmamalıyız. Emmy (Therese ya daGesine) için de hiç kolay değil. Ve ben dişlerimi gıcırdatarak daolsa anlıyordum.

Talepler öne sürmek benim rolüm değildi, bunuEmmy, Therese ya da Gesine yapıyordu zaten. Eğer taleplerdebulunursam hemen ilişki bitiyordu. O dönem yalnız demek dahagerçek anlamda yalnız demekti, henüz tek anlamına gelmiyordu.Henüz moda değildi, bir alternatif olarak keşfedilmemişti. Belkide bana öyle geliyordu ama, çevremde herkes ikili olarak hareketediyordu, çocuklu veya çocuksuz. Pazar günleri ellerindeçiçeklerle kayınvalide ziyaretine giden özenli çiftler ya dasüsleyip püsledikleri çocuklarıyla iki dirhem bir çekirdek çiftler.Çiftler. Ataerkil kapitalizmin temel taşı olarak burjuva aileüzerine tezimin (De Elfde Theese, altıncı bölüm) o kadar acımasızolması boşunu değil. Onlardan nefret ediyordum. Depresyonun gelmesini bekledim, ama bir şey olmadı.


107

Çoğunlukla uyudum. Geç uyanıyordum, uyku beni azat etmedenönce içine çekip duruyordu. Uykum daha tam açılmadan çayımıiçiyor, birkaç parça eşyamı toplayıp Zandvoort’a giden trenebiniyordum. Sahilin Daniel yola çıkmadan önce, benimleyapacağı iki haftalık tatilin on güne indiği, Dorian ve çocuklarlayapacağı iki haftalık tatilin ise üç tam haftaya uzadığı ortayaçıkınca kavga ettiğimiz sol tarafına gitmiyorum. Ne fark eder ki,diyor Daniel çaresizlikle, başka türlü olmuyor, alt tarafı birkaçgün sadece.

Üç hafta yirmi bir gün eder, on günün iki katı, tesadüfbu ya hesap yapmasını gayet iyi biliyorum, diyorum terslenerek,çocukça, bir tepki gösterdiğim için kendimden nefret ediyorum.Kaçıp gidiyorum, önce gözyaşlarımı boşaltmak için sahilin soltarafına doğru koşuyorum. Daniel peşimden koşuyor, benigözden kaçırmamak için çıkarmadığı ayakkabıları kum dolu. Birsüre somurttuktan sonra bundan vazgeçiyorum, çünkü Danielbu akşam yine Dorian’a gidecek ve bu durumda bentamamlanmamış bir kavgayla kendi kendime işkence edipduracağım. Bu sefer sahilin sağ tarafında gidiyorum, kendimebir şezlong kiralayıp gazetelere gömülmeyi başaramadan tekraruyuyakalıyorum.

Daniel’in bana yazacağını beklemiyordum. EğerDorian’la yolculuktaysa, Dorian’ladır. Ve ikimizden her zamanyazanı benim, onu bir gün görmeyecek olsam mektuplar yazanbenim, yastığına notlar bırakan, tek bir hafta sonu için bilegitmiş olsam konferanslara katıldığım kentlerden kartlar atanbenim. Telefon edebileceği ihtimaline karşı evde kalmamayakesin kararlıyım. Telefon konuşmalarının her zaman tatminetmeyen bir yanı var, gözlerini görmeyince ve onadokunamayınca sözleri basit ve boş geliyor. Hem Daniel büyüklaflar eden biri de değil, büyük laflar etmek bana ait.


108

Daniel gitti. Dorian’la, ama sanki ağırlıktan yoksun bu haftalarboyunca bu benim için fark etmiyor gibi. Serbestim,gerilimlerden, ruh durumlarındaki değişimlerden, her zamanvedalaşmak zorunda olmaktan uzağım. Uyuyorum. Bir sabah telefon ediyor. Telefonun sesini pek çok insanınbulunduğu, karmaşık, mantıksız ve bitmek bilmeyen bir rüyanıniçine yerleştiriyorum. Rüyamda, tanımadığım birisi telefonedenin Daniel olduğunu söylüyor, burada olduğumu başka kimbiliyor ki. Ve hala rüyadayken, yoksa uyanık mıyım, ahizeyeuzanıyorum. Merhaba, diyor Daniel, sanki köşebaşından telefonediyormuş gibi. İyi misin? Mırıldanarak güneşten, sahilden vefazla uyumaktan bahsediyorum. Anlatacağım fazla bir şey yok,bir şey olduğu yok ki, kimseyi görmüyorum, banka dekontları vearkadaşların Yunanistan’dan -yoksa Curaçao muydu?-gönderdikleri tek bir karttan başka posta da gelmiyor,gazetelerde de bir şey yok ve aslında ben de hiçbir şeydüşünmüyorum. Ve Daniel’in telefon etmesinden hoşlanıphoşlanmadığımı da bilmiyorum. Şimdi onu tekrar gözümünönünde görüyorum, İsviçre’de Dorian’la. Hayatın ayrıntılarınınuzakta kaldığı o hafif esriklik içinde kalmış olmayı tercihederdim.

Ama onun sesini duyduğumda içimde her şey yenidenuyanıyor. Bence artık tekrar geri dönebilirsin, diyorum. Gel, benisahilde öperek uyandır en iyisi. Yine dilbalığı yemeye, şarapiçmeye ve güneşin batışını seyretmeye gidelim. Mımm, diyorDaniel bunları çok istiyormuşçasına. Ben ona sormadan, Dorianve oğlanlar alışverişe gitti, diyor. Boy atmakta olan bu dörtsırığın ilk mide gurultularını kesebilmek için çuval çuval yiyecekalmak gerekiyor. Ağır iş. Ama bazen de çok güzel, diyor Daniel veben sözcüklerin arasından şu sıra her şeyin çok da pürüzsüzyürümediğini anlayarak bir şey sormamayı yeğliyorum.


109

Benim için bir iyilik yapar mısın, diye soruyor Daniel.Hastaneye telefon ettim. Annemin durumu hâlâ iyi değilmiş.Ben dönene kadar onu ara sıra ziyaret eder misin?

Bu kez tek başıma hastaneye gittiğimde Daniel’inannesinin hâlâ yoğun bakımda olduğunu öğreniyorum. BayanLieberman’ı ziyaret etmek istediğimi söylediğimde kimolduğumu soruyorlar. Hangi dereceden akraba. Ama benoğlunun ikinci sevgilisi olduğumu anlatmadan beni içeribırakıyorlar.

İçeri girdiğimde çığlık atmamasını temenni ediyorum:Bu ne arıyor burada, onu tanımıyorum, ama tek güzünü banaçeviriyor ve hemşire beni kızı olarak haber verdiğinde bir anşaşırıyor ama sonra bunu yerinde bulmuş gibi davranıyor.Huzursuz. Örtünün üzerinde bir şeyler aranan elini tutuyorum.Holtandaca mı, Almanca mı? Oturun, dediğini anlıyorum, amabedenine bağlı bunca hortum ve kontrol aygıtı arasındaoturmanın sözü bile edilemez. Daniel’den gördüğüm gibiyanaklarını okşuyorum, hoşnutlukla iç çekiyor. Konuşuyorum.Daniel’den, Elias’dan, David’den bahsediyorum. Tanıdık isimleronu rahatlatıyor gibi. İsviçre’ye gittiklerini anlatıyorum, sonraikinci kez ve sonra bir kez daha anlatıyorum. Bu acayip, bomboşyaz haftalarında Daniel’den söz etmek, adını söylemek, onunannesi olan bu yaşlı kadının karşısında adını vüksek sesletekrarlamak iyi geliyor. Ona iğne yapmak üzere içeriye birhemşire giriyor. Hemşire Daniel’in annesinin yaz sıcağındasarıldığı örtüyü çekiyor. Döndürülmesini protesto ediyorDaniel’in annesi yüksek sesle şikâyet etmeye başlıyor ve yüzünekızgın bir ifade yerleşiyor.

Ama personel onu hayatta tutmakla görevlendirilmişve bunu yapıyorlar da.

Bedeni sarı, mavi lekelerle dolu bir savaş alanı, cildi biriğnedenlik gibi delik deşik, bir türlü iyileşmeyen iğne delikleriyle


110

dolu. Hemşire başını sallıyor, bu sefer iğneyi nereye batıracak.Bakın, diyor bana, ve ödemleri gösteriyor, iğnenin battığı yerdenhemen sıvı sızıyor.

Daniel’in annesi tekrar sakin uzanıyor ve sonrabirdenbire zihni tamamen açık hortumları çekmeye başlıyor.Hemen engelliyorlar. İyisi mi bırak, diyorum, yapmasan dahaiyi, ve elini tutuyorum, dudaklarını ıslatmak ve salyasını silmekiçin bir mendil alıyorum. Ah, diyor ve güzünü yumuyor. Sakinlikiçinde yanında oturuyorum. Sahilde yine bir şezlong arıyorum, tek başına dolaşan erkeklerinmümkün olduğunca az olduğu bir köşede. Daniel’le birlikteykengenellikle daha pahalı bir bölüme gidiyoruz, ama birbirlerininyaşını ve statüsünü tahmin etmeye çalışan insanların seksistliğikarşısında kendimi yalnızken neredeyse 40 yıllık bedenimle,kullanmış karnım ve göğüslerimle, cildi artık eskisi kadar gergindeğil de fazla sıcak suyla yıkanmış sentetik bir kazak gibikırışmalara uğramış baldırlarımla pek rahat hissetmiyorum.Daha şık köşelere belli ki cilası daha bozulmamış insanlargidiyor, bütün gün kendilerini yağlayıp, tam zamanında diğeryana dönmekten başka bir şey yapmayan kadınlar.Değerlendirmeye tabi tutulmak için değil, benim gibi rüzgârı vegüneşi teninde hissetmek için sahilde çıplak yatmayı yeğleyenkırkının üzerinde, bedeni kırkın üzerinde Amsterdamlıkadınların arasına saklanmayı tercih ediyorum.

Yanında elmalı pasta ve kremayla kahvelerini içmeyebaşlamış bir grup insanın yakınında bir şezlong buluyorum.İkinci şezlongu biraz uzağa itiyorum ve araya bir sehpayerleştiriyorum. Bunu yapmayı son unuttuğumda yanımdangelen ağır soluk alışlarla uyanmış ve hiç tanımadığım bir adamlaneredeyse çift kişilik bir yatakta yatar gibi olduğumugörmüştüm.


111

Fakat bu kez huzursuzluktan kurtulamıyorum,konuşma seslerini uzaklaştıran hafif esinti ve normalde beni birtrans haline sokan dalgaların sesi şimdi içimde bir şeyleriuyandırıyor. Beni bu kadar gerginleştiren nedir, bu hafifhuzursuzluk ve özlem karışımı mı? Eşyalarımı toplayıp dönüştrenine binmeyi ve yeni arkadaşımı ziyaret etmeyikararlaştırıyorum. Daniel’in annesi.

Hâlâ yoğun bakımda. Hava sıcak geliyor. Hafifçeinliyor. Tek gözünde panik görülüyor. Beni gördüğünesevindiğini düşünüyorum. Kendi kendine bir şeylermırıldanıyor, tekrar uykuya dalacakmış gibi görünüyor, sonrabir anda açılıyor, inliyor, korkulu, ince kollarını bana doğruuzatıyor; beyaz cildin üzerinde çiller ve yara yerleriyle dolu yaşlıkollar. Onu tutup konuşuyorum, iyisin, iyisin, onu rahatlatır gibiolan isimleri tekrarlıyorum: Daniel, David, Elias. Aklıma negelirse anlatıyorum. İyisin, endişelenmene gerek yok, her şeyyolunda. Daniel iyi. Ben onunla ilgileniyorum. Rahatla, rahatlaartık, yeterince çektin, şimdi kaygılanmana gerek yok. Yinekendinden geçiyor. Yanakları kızarmış, alnındaki teri siliyorum.Elimi bırakmıyor.

Yatağı düzeltmek ve ateşini ölçmek için hemşiregeliyor. Daniel’in annesi homurdanıyor. Hemşire onunla tatlıkonuşuyor dostane, ama sanki bir sağıra hitap eder gibibağırarak. Bu akşam oğlunuz İsviçre’den dönüyor, ne güzel değilmi? Telefon edip bu akşam buraya dönmüş olacağını söyledi.

Çok korkuyorum. Daniel geri mi dönüyor, ondangelmesini mi istediler? Aileden olmadığım ortaya çıktıktan sonrabana Daniel’in annesinin durumu hakkında bilgi vermiyorlar.Daniel onlarla ne konuştu.

Otobüsle eve dönüyorum. Muhtemelen ben bugünkumsaldayken Daniel sabah bana telefon etmiştir. Gece 22’yedoğru sınırdan telefon ediyor, öğrendim, diyorum, hemşire


112

anlattı. Yalnız mı yoksa çocuklarla ya da Dorian’la mı geldiğini,veya hepsinin orada mı kaldığını sormaya cesaret edemiyorum.Ama o kendiliğinden anlatıyor. Çocuklar arabada oturuyor, dahaönce hiç olmadıkları kadar uslu ve anlayışlı, yol boyuncaneredeyse hiç durmamı istemediler ve içlerinden cola dilenen deolmadı. Dorian daha sonra uçakla dönmek üzere kaldı, Avrupa’dabir yerde bir arkadaşını ziyaret edecek.

Eğer senin için uygunsa birkaç saate kadar sendeolurum, diyor Daniel. Çocukları annelerine bırakacağım. Sendekalabilir miyim? Daniel’in annesi ölüm döşeğinde. Onu yoğun bakımda tutmanınartık bir anlamı yok. Daniel döner dönmez onu normal bir odayaalıyorlar. Doktorlar, en ufak nöbetin bile korumaya çalıştıklarızayıf dengeyi bozabileceğini söylüyorlar. Nöbet çabuk geliyor.Normalde sağlıklı bir insanın ölümüne yol açmayacak,serumlardan gelen basit bir enfeksiyon, ama Daniel’in annesininharap vücudu ateşe dayanamıyor ve artık onun için son aşamabaşlıyor. Daniel ona bağladıkları cihazları çıkaracaklarınıöğrenince, ölecek o halde, diyor ve kimse tersini söylemiyor.

Böylece eşyaları ve çocukları arabaya doldurupdoğruca geri döndü.

Bazen annesinin yanında yalnız kalıyor. Bazen ben debirlikte gidiyorum. Daniel’in annesi üç boş, beyaz yatağınarasında yalnız yatıyor. Pencere açık, hava sıcak, perdeler ağırağır sallanıyor. Kim olduğum hakkında en küçük bir fikri olmasabile artık içeri girdiğimde beni tanıyor. Daniel’i gördüğünde,belirgin bir Alman aksanıyla tek bir kelime söyleyebildi. Daniel.Şimdi ancak zaman zaman bir şeyler mırıldanıyor ve gündengüne içine dönüyor. Onun nasıl günden güne değiştiğini saygıylaizliyorum. Ölmek zorlu bir iş. Hırlıyor ve inliyor. Bazen korkuyor,sonra Daniel ya da ben yanında olup ona dokunduğumuzda


113

kendini yine iyi hissediyor. Ama günden güne tepkileri azalıyor,yanında birisi olmasının onun için bir önem taşıyıptaşımadığının bile anlaşılmadığı derecede giderek daha fazlakendi içine çekilmiş gibi görünüyor Görüyor musun, yeniden nekadar gençleşti, diyor Daniel. Bu doğru. Son günlerde ödemlerkayboldu, şişlikler indi, yüzünün derisi bir bebeğinki gibi gerginve pürüzsüz, yanakları pembe ve yumuşak parlıyor. Sanki hergeçen gün küçülüp gençleşiyor gibi diyor Daniel.

Son günlerde Daniel yas tutuyor. Bu kolay taşınan biracı, iniş çıkışlar ve eziyet yok. Vedalaşma çoktandır başladı, artıkaçıklanacak bir şey yok, eski öfkeler, elden kaçan fırsatlardanduyulan acı ve söze dökülmeyen suçlamalar yok. Durum sakin.Ama ah, birkaç yıl daha yaşayamayacak olması yine de acıveriyor. Onu birkaç yıl daha tutabilmeyi çok isterdim, diyorDaniel. Yaşamı boyunca sevinçleri o kadar az oldu ki. Ve şimdiona gösterilen bütün bu ihtimam, mal olacağı onca paranınacıklı yanı ne biliyor musun, bu paraya daha gençken sahipolsaydı o kadar ağır çalışmak zorunda olmayacak, daha az sıkıntıçekecek ve belki bu kadar yıpranmış olmayacaktı.

Ziyaretlerin arasında yüzmeye ya da sahilde yemekyemeye gidiyoruz. Ya da bir yiyecek sepeti ve bir şişe şarapalıyorum, hastanenin çok uzağında olmayan güllerin açtığı vebaştan çıkarıcı bir koku yaydığı su kıyısında herhangi bir yeregidiyoruz.

Salı öğleden sonra. Ziyaret saatinde yine hastaneyegidiyoruz. Hâlâ aynı sıcak yaz havası hâkim. Artık Daniel onunlakonuşurken tek gözünü açmıyor, kollarını ve yanaklarınıokşadığında artık kıpırdamıyor. Sadece her yeni soluk içinverdiği mücadeleyi izliyoruz. Tekrar ayrılıyoruz. Koridorda geridönüyorum ve Daniel’i kapının ağzında durmuş annesinebakarken görüyorum, beyaz bir çarşafın altında küçük bir şekil,küçücük bir yaşam kıvılcım sadece. Beyaz bir mekânın içinde,


114

öylece duruşunu seyrediyorum. Bu sadece bir an ve buna rağmensonsuzluk kadar uzun geliyor. Üzerindeki mavi çizgili tişört, açıkmavi, koyu mavi ve beyaz, orada durup hareketsiz annesiniseyredişi, kendisini dünyaya getiren bedenle vedalaşması ağtabakamda keskin hatlarla çiziliyor.

Ertesi gün Daniel tek başına tekrar hastaneyegittiğinde doktor başsağlığı diliyor. Daniel beni arıyor. Ölmüş,diyor, bu sabah erken.

Güneş deli gibi parlıyor. Etrafımızda su şıpırtıları,çocuk sesleri, onları çağıran anne babalar. İnsanlar bir şeyleryiyor, ya da öpüşüp koklaşıyorlar. Yaşamın bu hareketliliğiiçinde birisi sessizce çekip gitti, fazla bir telaş olmadan.

Şimdi bir yetimsin, diyorum Daniel’e.Evet, diyor, gözlerinin nemlendiğini görüyorum, ben

şimdi bir yetimim.


115

XIV

Volterra’dan ayrılışımıza üzülüyorum. Burada daha

uzun kalabilirdim. Ama David’i annesine teslim edeceğimiz veBayan B. takma adıyla çağrılan kız arkadaşıyla birlikteTrasimenio gölü kıyısında bir yerlerde kamp yapan Elias’labuluşacağımız tarih yaklaşıyor. Ve Bayan B.’nin babasının gölünüst tarafındaki köylerden birinde, Preggio’da vereceği konserleriizlemek istiyoruz.

Bulduğumuz ilk kamp alanını tanıyorum, buraya yıllarönce bir kez Martha ile birlikte gelmiştik. Kamp dolu, kirli vesıcak. Sivrisinek sürüleri. Bir zamanlar o kadar berrak ve temizolan gölün kıyısında bir tabela: Suya girmek sakıncalıdır. Çokdavetkâr bir görünüm değil. David iç çekiyor.

Hiçbir yerde çadırını kurabileceği küçük bir gölge bilebulmak mümkün değil ve David kendisini yine güneşşemsiyesinin altındaki küçük bir dairenin içinde hapsolmuşgörüyor. Diğer iki çadırın arasına sıkışıp kalmış bir yerbuluyoruz çadır kurmak için, bizim çadırın ipleri komşu çadırınipleriyle kesişiyor. Ne olacağını biliyorum. Sabah kahvaltıdakomşumuzun sabah ereksiyonunu mayosunun içindesaklamaya çalışmasını görmek zorunda kalacağız, tokat yiyençocukların haykırışını dinleyeceğiz.

Daniel’le yüzmeye gidiyoruz. Göle değil, birkaç yıl önceMartha ile buraya geldiğimde henüz olmayan yüzme havuzuna.Daniel’e o zaman çadırımızı kurmuş olduğumuz yerigösteriyorum. Eski sevgililerimizle gitmiş olduğumuz yerlerdenkaçınmayı deneyebilirdik elbette, ama, ah, gördük ki, bizimyaşımızda ve geride bıraktığımız onca ilişkiden sonra insanınsevgilisini götürebileceği yeni yerler o kadar da bol değil. Ve aynı


116

benim ona Venedik gezisini armağan edişim gibi, beraber olduğupek çok kadından biriyle gitmiş olduğu bütün o güzel yerleri degöstermeyi yeğleyen Daniel kadar inançsızım ben de. Daniel yenibir sevgiliyle, şimdi ikimize ait olan bu yerlere, Volterra,Amboise, hatta kendi memleketimiz Bergen’e gidecek olsakıskançlıktan çatlayacağımı gayet iyi bildiğim halde.

Yüzme havuzunun suyu klor kokuyor ve sıcak.Yetişkinler yüksek çam ağaçlarının altındaki masalaraçekilmişler. Uzun boylu iki oğlan genç bir kızı rahatsız ediyor.Kızı suya batırıp bonesini çıkarıyor ve bir başka oğlana atıyorlar.Kızın, bonesini oğlanlardan kurtarmak için üçüncü kez boşuboşuna uğraştıktan sonra bir kere daha suya batırılınca öfkedennasıl kızardığını görüyorum. Bunu seyretmek rahatsız ediyor,ama sonrası daha da kötü. Başaramayacağını görüp de pesedince, kendini zayıf gösterip kıkırdamaya başlayınca olanlardaha da kötü. Bonesini ancak bir kadın gibi davranıp teslimolduğu an geri alıyor. Böyle anlarda, diğer insanların gördüğümasum çocuk oyununu değil de benim gördüğüm gibi, rolünüoynaması için insana yapılan baskıyı, tekmeleyen ve tekmeleneninsanları görmek gibi ender bir özelliği olan Daniel, burası pek dehoş değil ne dersin, diyor.

Duşta vücutlarımızdaki kloru yıkayıp, aynısosyalizasyon sürecinin son ürünlerinin kafaları hafiftenhoşlaşmaya başlamış durumda oturdukları bahçekafeteryasında yetişkinlerin yanına oturuyoruz. Tacizler buradada devam ediyor, ama bu kez sözel olarak. Şaka süsü altında gizlidüşmanlık: “‘Erkeklere ihtiyacı olmayan bir kadın olarak biranıkendin de alabilirsin,” diyor bir adam. Cevap: “Ben sadece barabakan kadına göz koyduğunu düşünmüştüm. Yoksa seni görmekistemiyor mu? Eh artık yavaş yavaş göbekleniyorsun, öyle değilmi, hem kafanda da yeterince saç olduğu söylenemez. Benimyanında olmama şükret.” Gülüşüyorlar, ama kulağa pek neşeli


117

gelmiyor. Bara açılan kapıya düşen ışıkta bir erkek bedenibeliriyor, daha onun elinde iki kadeh beyaz şarapla gelen Danielolduğunu anlamadan karnımda yine istek alevleri tutuşuyor.

Benim için en çekici insan sensin, diyorum Daniel’e.Çok yerinde, diyor Daniel. Ben de senden çok

hoşlanıyorum çünkü.Kirli kumların üzerindeki havlularımızda oturup göle

bakıyoruz. Su daha bu kadar kirli değilken burada Martha ileoturuyordum. O sıralar ilişkimizdeki ilk ince çatlaklarıngörünmeye başladığını çok iyi hatırlıyorum, ama bunlarla yalnızbaşa çıkmaya çalıştığımı da hatırlıyorum. Daniel’le, birbirimizitanıdığımız birkaç yıl içinde Martha ile beraber olduğumuz oncayıl ettiğimizden daha fazla kavga ettik. Fakat sonuna kadargötürdüğümüz her çatışkı, ortak tarihimizin temellerinizedelemekten ziyade sağlamlaştırıyor sanki. Martha ile ilişkinizin daha fazla yürümeyeceğini ne zamananladın? Burada mıydı? O halde niye daha o kadar uzun zamansürdürdünüz? Düşünüyorum. Niçin? Tekrar en baştan başlamakorkusu mu? Yürümediğini itiraf etmek çok üzücü. Hele yaşamışolduğum onca ilişkiden sonra. İnsanlar benim için, cinsel devrimyıllarındaki onca deneyimimden sonra zaten çok esnekdavrandığımı düşünseler de, kendimi hemen bırakıp gitmeyecekkadar yaşlı hissediyorum. Belki de hâlâ zamanla bir şeylerinolacağını umuyordum. Sanırım, artık bir daha düzelemeyeceğinigerçek anlamda ilk kez Portekiz’de anladım Martha’nın sırtağrıları çektiği o olaylı tatilde.

Portekiz. Yola devam ediyoruz, Martha ile ikimiz,sahilde bir köye giriyoruz. Çadırımızı kıyıdan çok uzak olmayanbir yere kuruyoruz. Yolculuğun başındakinden daha sakinim.Daniel’i düşündüğümde bedenimden geçen harlı ateş neyse kikısık bir ateşe dönüştü. Her şeyi sakinleşmeye bırakmak belki de


118

o kadar mantıksız değil, diye düşünüyorum, yoksa yine tersgidecek.

Zamanın çoğunu Martha ile kumsalda yatarakgeçiriyoruz. Turist az, sular yükselince ve güneş indiğindegüneşin bir bölümünü de kayaların gölgesi kaplayınca daha daküçülen kumsaldakilerin çoğu Portekizliler. Birbirimize birazdaha yaklaşıyoruz, çocuklar koşarken havlumun üzerinebasıyorlar, yanımda yatan iri yarı kadının ayakları neredeysekitabımın üzerine çıkacak.

Bir trans hali içindeyim, günler birbirine geçerek akıpgidiyor. Kayaların üzerindeki restorandan bir iple aşağısarkıttıkları kenarında çıngırak asılı küçük sepete daha öğlesaatinde birkaç Escudo koyup karşılığında bir şişe soğuk beyazşarap alıyorum. Martha da benimle birlikle içiyor, ama ben dahafazla içiyorum. Gördüğümüz şeylerin, ne yapacağımız ve neyiyeceğimizin dışında birbirimizle pek az konuşuyoruz, fakat buolağandışı bir durum değil, daha önce de sık sık olan bir şey.Yolculuğumuzun başında Paul, Daniel ve ilişkimiz, hakkındayaptığımız, konuşmalara da bir daha dönmüyoruz. Ne Martha,ne de ben. Zaten konuşacak ne var ki, nasıl devam edeceğini dahakendimiz de bilmiyoruz. Yanımda yatan Martha’ya yıllardan beritanıdığım profiline bakıyorum, saçlarının nasıl yavaş yavaşağardığını ben de izledim. İçinde olup itenleri gerçekten biliyormuyum? Ne kadar zamandır böyle yan yana ama birbirimizeneredeyse teğet yaşıyoruz? Birbirimize dokunmamamız, herbirimizin diğerini kendi düşüncelerine bırakması,düşüncelerimizi çok az paylaşmamız Martha’nın rahatınadüşkünlüğünden mi, yoksa benimkinden mi? Bu benim içinuygundu, yıllarca benden çok az şey talep eden bir ilişki. Rahatlıkveren alışkanlıklar, yolculuklarda rahat bir arkadaşlık. Birbirimiziçin yemek pişirmekten hoşlanıyoruz. Birlikte yolculuk etmektenhoşlanıyoruz. Peki ya ötesi? Belirsiz bir düş kırıklığı duygusuna


119

aşinayım, bunu sık sık yaşadım. Ama her defasında kendime,uzun yıllar süren bir ilişkide ilk tutkular bitince geriye kalan bu,diyorum. Memnun ol, kızım. Yoksa yine o bildiğin, şiddetliolmakla birlikte sonuçsuz olan ve çok çabuk biten acılı ve yıkıcıilişkileri mi istiyorsun? Hem gittikçe gençleşmiyorsun.

Yukarıda kayaların üzerindeki restorandatabaklarımızda midye ve iyice dövülmüş bıldırcınlar, Martha ilebir düşüncemi daha paylaşıyorum. Kendimi kısırlaştırtmakistiyorum. Daha iki haftalık heteroseksüellikten sonra böyleciddi kararlar almakla çok ileri gittiğimi düşünüpdüşünmediğini anlamak için Martha’ya bakıyorum, ama çoksakin ve mantıklı davranıyor. Kendi bedeninin sorumluluğunukendin üstlenmen elbette daha iyi, diyor. Hem bu konudaortalıkta dönen baştan savma tavırları da eskiden beri iyi biliyor.Birbirimize bu iş için uygun jinekologlar hakkındaki bilgilerimiziaktarıyoruz. Martha’nınki iyi, bir kadın. Daha Paul’le evliykenMartha’yı o kısırlaştırmış. El ele tutuşup ona gidelim mi, diyeöneriyorum. Bir keresinde doktorum, hangi korunma yönteminikullandığımı sorduğunda, kız arkadaşım kendisini kısırlaştırdı,diye cevap verişimi hatırlayıp gülüyoruz. Bastırılmış kıskançlıkya da huzursuzluk izleri var mı diye ona bakıyorum. Kendimionun için değil, Daniel yüzünden kısırlaştırtmak istediğim belliçünkü. Ama bir şey göremiyorum, hiçbir şey. Hiç aldırmıyor mu.Yoksa gerçekten olayları aştı mı? Kayalıklar boyunca sahilde kısabir yürüyüş yaparken elini tutuyorum. Hava çabuk kararıyor vehemen soğuyor. Martha üşüyor. Sırtına dikkat etmelisin,diyorum. Bizden sonra restoran ışıklarını yakıyor, bir dizi sarıdörtgen. Bu, denizi daha da ürkütücü gösteriyor. Sonra çadırdabir kez daha sevişiyoruz, dostça, bildik bir duyguyla ve komşularyüzünden sessizce. Ertesi gün hava güneşte yatamayacak kadar soğuk. Bikinilerin


120

üzerine birer kazak giyip yaklaşan su yükselme çizgisi boyuncayürüyoruz. Öne doğru çıkmış bir kayayla karşılaştığımızdayükselen suların yolumuzu kesmemesi için koşmak zorundakalıyoruz. Martha yetişemiyor ve ıslanıyor. Kuru bir şeylergiymen içingeri dönsek daha iyi değil mi, diyorum. Omuzlarınısilkiyor. Kendisine annelik edilmesinden hoşlanmıyor. Amasonra bir yerde oturup yemek yediğimizde sırt ağrısının yenidenbaşladığından yakınıyor. Ona daha sıcak tutan kendi kazağımıveriyorum. Gece Martha’nın inlemesiyle uyanıyorum. Çok daha kötü oldu,diye fısıldıyor. Elini sırtıma bastırabilir misin, kendimi sanki ikiparçaya bölünecekmişim gibi hissediyorum. Bastır, diyor, evetorası. Tanrım ne yapacağız, diyorum kendi kendime. Yarın birdoktor arayacağım, diyorum. Uyumak pek mümkün değil. Herzamankinden daha erken çadırdan dışarı emekliyorum. Denizinsisi henüz dağılmamış. Biraz İngilizce bilen kamp müdürünüarıyorum. Burada doktor yok, diyor. Arabayla ya da otobüslekente, Marinha Grande’ye gitmelisiniz. Bu sırt ağrısıyla arabakullanamaz, diyorum. Doktor buraya gelemez mi? Doktor kampyerine gelmez, diyor. Ya birisi ölürse? Omuzlarını silkiyor. Bir kezdaha, Marinha Grande’ye gitmeniz gerekir, diyor. Ya da bugünöğleden sonraya kadar bekleyin, belki doktor köye gelir.Eczaneye sorarsınız. Çadıra dönüp Martha’ya köye gideceğimisöylüyorum.

Martha sürünerek sandalyeye kadar gelmiş, şimdisolgun bir yüzle orada oturuyor. Eczanede derdimi anlatanakadar epey zorlanıyorum. Hayır, hasta olan ben değilim,arkadaşım. İngilizce bilen birini buluyorlar. Doktor bugünöğleden sonra geliyor, diyor ve bana sokağın öbür tarafındaki birkapıyı gösteriyor.

Zaman yaklaşınca Martha ile birlikte küçük adımlarla


121

seke seke köye yürüyoruz. Dişlerini sıkarak merdiveni çıkıyor.Sert iskemlelerde Martha’ya acıyarak bakan başkaları daoturuyor. Martha oturuyor. Daha uzun sürmemesi lazım, diyor,yoksa uzanmam gerekecek. Etrafa bakıyorum. Bir bank, yatacakbir yer yok, sadece tahta sandalyeler ve bir masa. Yarım saatsonra doktor hâlâ ortada yok, bir saat sonra yine yok. Kimseninbuna şaşar gibi bir hali yok. Bazıları gidiyor, yerine yenilerigeliyor.

Martha daha da solgunlaşıp gözlerini kapattı. Birbuçuk saat sonra gidip sorduğumda doktorun artık gelmeyeceğianlaşılıyor. Belki yarın, diyor bir hastabakıcı. Bölük pörçükİngilizce anlayan birine, yarına kadar bekleyemeyiz, diyorum,durumunun ne kadar kötü olduğuna bir bakın. Şimdi çevremizisaran insanlar artıyor. Martha sandalyesine sarılıyor. Birisiortaya bir fikir atıyor. Eczaneden ambulansa telefon etmeliyiz.Aynı anda konuşan insanların hayhuyu içinde bir ambulansçağrılıyor. Martha’nın yanında oturuyorum. Kırk beş dakikasüreceğini söylüyorlar. Martha inliyor.

Ambulans geldiğinde Martha’yı bir sedyeyeyerleştiriyorlar Sedye çok kısa, ayakları dışarı çıkıyor, onu yukarıdoğru çekiştiriyorlar. Kaymasın diye bağlanacak emniyetkemerleri yok. Yola çıktığımızda, sanki Martha’nın hemen ölüpgideceğinden korkuyorlarmış gibi virajlara büyük bir hızlagiriyorlar. Martha aşağı yuvarlanmamak için tutunmak zorundakalıyor. Onu hastaneye taşıdıklarında ilk soru hamile mi olduğu.Hayır, diyorum. Görmüyor musunuz. Blucinli genç bir doktorManila’nın üzerine eğilip sırtını yokluyor. Söylediklerindenzorlukla bir şeyler anlıyoruz. Ciddi bir durum yok. Dinlenecek.İğne veriyor. Bir tanesini kendisi yapıyor ve elime bir reçetetutuşturuyor. Neyse ki arabayı dönüşle biraz daha yavaşkullanıyorlar.

Martha’yı tekrar çadıra bıraktıktan sonra eczaneye


122

gidip reçeteyi veriyorum. Bana ampul dolu bir kutu veriyorlar.İğneleri kim yapacak? Sabahları eczaneye gelmesi gerektiğinisöylüyorlar. Yapamayacağını anlatıyorum. Düşünüyorlar.Joaquim’e gitmelisiniz, Joaquim, diye daha yüksek sesletekrarlıyorlar, sanki bağırdıkları zaman daha iyianlayacakmışım gibi. Joaquim da Silva. Maliyede bulabilirsiniz.Köyü gösteriyorlar. Aramaya koyuluyorum. Herhangi birtabelası olmayan resmi görünüşlü bir binaya giriyorum veoturmuş kürdanla dişlerini karıştıran üniformalı şişman biradanı görüyorum. Evet, evet, Joaquim, diyor ve eliyle kendisinitakip etmemi işaret ediyor. İçavluda onu gözden kaybedip, doğruanlayıp anlamadığımı düşünüyorum. Üzerine bir gömlekgeçirmekte olan belden yukarısı çıplak bir başka adam ortayaçıkıyor. Genç değil altmış ya da yetmiş olabilir, yüzü GüneyAmerikalı bir yerliye benziyor. Hiçbir şey söylemiyor, sadece elsallıyor. Bir elinde bir şişe şarapla yola koyuluyor. Dar yollardangeçerken arkasından gidiyor muyum diye dönüp bakmıyor. Birevin içinde kayboluyor, onu tereddütle takıp ederek bir mutfağagiriyorum. Kırk yaşlarında bir kadın ortaya çıkıyor. İngilizcekonuşuyor. Joaquim onu gösteriyor. Kuşku içinde ne istediğimianlatıyorum. Kadına reçeteyle ampulleri gösteriyorum veJoaquim’e günde bir kez kamp yerine gelip Martha’ya iğne yapıpyapamayacağını sormasını rica ediyorum. Jouquim başınısallıyor. Anladığını göstermek için katlanmış bir örtününiçinden bakır bir kutu çıkarıyor, içinde Birinci DünyaSavaşı’ndan kalma gibi görünen bir şırınga var. Titreyen elleriylepamuk tomarını ve alkol dolu küçük bir şişeyi gösteriyor. Joaquim her gün ağır ağır kamp alanına çıkıyor ve Martha’nınkalçasını açmış yattığı çadıra emekleyerek girebilmek için yaşlıdizlerinin üzerine çöküyor. Martha’yı çişini yapsın diye, birkamping tenceresi üzerine tutmaya çalışırken denk getiremeyip


123

kenara işemesi üzerine ortalık birden keskin bir şekilde Bvitamini kokuyor. Martha geceleri inliyor. Artık sırtının üzerindeyatamıyor, ama yardım olmaksızın bir yandan bir yana dadönemiyor. Kollarını boynuma dolayarak doğrulabilmesi içinkarşısında bacaklarımı iki yana açıp ona doğru eğiliyorum.Aman sırtına dikkat et, diyor, yoksa yakında ikimiz birdenburada yatıyor oluruz.

İlk günlerde durumun gülünç yanlarını görmeyibaşarıyoruz. Köyden Martha için bir dolu lezzetli şey satınalıyorum, olgun bir kavun, kızarmış tavuk ve en güzel hediyeolan mavi bir plastik çocuk lazımlığıyla geri dönüyorum. Hemendenemeye karar veriyoruz, iyimserliğimizi henüz koruyoruz,doktor ciddi bir durum olmadığını, hızla düzeleceğinisöylememiş miydi? Günde iki kez bir tas sıcak su alıp sabun vebezle Martha’nın benim için o kadar tanıdık olan bedeninin dahaönce de dokunmuş olduğum bütün aşina yerlerini yıkıyorum,ama eskisinden farklı olarak tutkuyla değil, kaygıyladokunuyorum şimdi. Uzun zamandır bastırdığım bir düşünceyüzeye çıkıyor. Bitti. Bedeninin bana bu kadar yakın olduğuenderdi, belki de onu daha önce hiç bu kadar sevecen, fedakaryaşamamıştım. Ama buna rağmen, bitti. Bu yolculuk işin sonu.Gerçek kopuş bir yıl sonra, Martha’nın yıllardır bastırdığısuçlamalar nihayet ortaya çıkıp da beni, sadakatsizdavrandığımın dışında akla gelebilecek her şeyle suçladığındagerçekleşse de.

O zaman bir günün içinde her şey aniden bitti.Hayır, bir daha hiç birlikte tatile çıkmayacağız, ne bu

yaz ne Portekiz’den sonraki yaz ne de bir başka yaz. Üzüntüduymuyorum, ama ah, kendimle pek gururlanmıyorum da.Martha düş görüyor. Rüyalarını pek hatırlamaz, ama bu kezhatırlıyor: Paul’ü ve beni kendisinin anlamadığı bir dilde derinbir konuşmaya dalmış görüyor. Daniel değil miydi, diye


124

soruyorum. Hayır, Paul, diyor çok iyi biliyorum. Ben de düşgörüyorum, eski telefon düşleri başlıyor. Daniel’e telefon etmeyeçalışıyorum, ama daha numarayı çevirirken rakamlar değişiyor.Ahizeler elimde parçalanıyor, yeni bir telefon arıyorum, ama oda parçalanıyor ve tehditkâr düdük sesleri ve cızırtılar çıkarıyor.Bütün bu süre boyunca hep acele etmem gerektiği duygusuiçindeyim, Daniel’e ulaşamazsam çok geç olacak.

Geceleri Martha’nın yanında uyumaya çalışıyorum.Ona hissettirdiğimden daha huzursuzum. Ya gerçekten durumukötüyse? Yarın uyandığında felçleşmiş mi olacak, acaba tekraryürüyebilecek mi? Elimi bana gösterdiği noktaya, sırtının ikiyebölünür gibi olduğunu hissettiği noktaya koyuyorum. Ama dahafazla dayanamıyorum, ben de uykuya dalıyorum. Martha’nınbedeni tuhaf kokuyor, tek elimi sırtına bastırışım ve onuyıkayışım dışında her temas rahatsızlık veriyor. Birbirimizlekonuşurken sesi sanki çok uzaklardan geliyormuş gibi acısınıniçine kapanmış oluyor. Martha hemen hemen hiç ağlamaz, amabirkaç kez yastığında gözyaşları gördüm. Üç, dört gün sonra da Martha’nın durumu iyileşmedi. İğnelerinfaydası yok. Joaquim başını sallıyor. Bir kez daha Paul’ü aramayıdenesek mi? Martha çektiği ağrı ve uykusuz gecelerden bitkin.Onca kendimi didikleyişimden sonra bende de pek hal yok. Songünlerde iki saatten fazla uyuyabildiğim gece olmadı. Birlikteçözüm bulamadığımız bir duruma Martha’nın eski kocasınıkarıştırmak ikimizin de hoşuna gitmiyor. Çok daha önce, Marthadaha hareket edebilecek durumdayken buradan ayrılmalıydık,diyoruz şimdi. Ama sonuçta bu kadar kötü olacağını neredenbilecektik.

Hiç olmazsa ehliyet sınavını vermiş olsaydım, Marthaarka koltukla yatar ben de arabayı kullanırdım.

Aklımıza başka bir seçenek gelmiyor. Martha’nın


125

doğru dürüst bir yatakta, yakınında bir doktorla tekrar sağlığınakavuşabilmesi için bizi buradan atmasını rica etmek üzeregünlerce Martha’nın Esoril’de bir yerlerde olması gereken birarkadaşını telefonla bulmaya çalışıyorum. Fakat kampingintelefonundan Martha’nın bir kâğıda yazıp bana verdiğinumarayla bağlantı kurmaya başardığım her seferinde gittikçedaha fazla umutsuzluk belirtisi gösteren bir ses telefona çıkarakSabine’nin orada olmadığını söylüyor. Sabine’nin daha gelecekmi, gelip gitmiş mi olduğunu, ya da onu tanıyıp tanımadıklarınıanlayamıyorum. Paul’ü ve otomobil kulübünün yurtdışıservisini aramaya karar veriyoruz. Fakat o gün kampingdekitelefon çalışmıyor. Arızanın saatlerce sürmesine Portekizlileralışkın. Ama ben değilim. Kamping müdürü santrali bulabilmekiçin sonuçsuz bir şekilde telefonda uğraşırken ben öfkedenpatlayacak gibi oluyorum. Köye, postaneye gidiyorum. Fakatorada da bağlantı kurmak mümkün olmuyor.

Çadıra döndükten sonra Martha ile oturupdüşünüyoruz. O halde Paul’e bir telgraf, ama bu arada postane dekapandı. Ertesi gün postaneye gittiğimde greve çıktıklarını vetelgraf kabul edilmediğini öğreniyorum.

Portekizce olduğunu umduğum bir dilde, hasta, hasta,diye bağırıyorum. Ama gişedeki adam bana alayla bakıyor. Benhiç de hasta görünmüyorum. Ortalıkta bağıran başka insanlar davar. Bugün öğleden sonra telefon, diyor. Ama öğleden sonragidip Lahey’deki telefon numarasını adama uzattığımda uzunsüre rehbere baktıktan sonra numarayı bana geri veriyor.Numara doğru değil, diyor, artık öfkeden neredeyse çıldırmaküzereyim. Daha dün telefon ettim, lanet olsun, siz numarayı birçevirin. Aklıma rehberde Lahey yerine eski karşılığı s-Gravenhage’nin bulunabileceği gibi harika bir fikir gelene kadaradam kafasını sallayıp duruyor. Sonra deliymişim gibi banabakıyor, yabancı ne olacak, ve gururlu ve temkinli bir tavırla


126

numarayı çeviriyor. Hollandaca konuşan ince, kesik bir ses,turistlere yardım servisi. Neredeyse ağlayacağım. Ama onadurumu anlatmayı başarıyorum. Martha’nın sigortasınınnumarasını, ve ulaşmayı başaramadığım Paul’ün numarasınıveriyorum. Doktordan bir belge almanız gerekiyor, yoksaMartha’yı nakledemezsiniz, diyorlar. Kampingin telefonunubiliyorlar, yarın beni arayacaklar. Bu arada ben doktordan onaybelgesi almaya çalışacağım, onlar da Paul’ü arayacaklar. Ateşli görünen, hatta zaman zaman hayal görür gibi olanMartha’ya, her şey yoluna girecek, diyorum. Ona biraz meyvesoyup küçük küçük kesiyorum. Hemen hemen bütün bedeniacıyor, boynu, kalbi. Tekrar bir ambulans bulmaya çalışayım mı?Kafasını sallıyor, hayır, bir daha öyle bir dehşet yolculuğuistemiyor. Neyi olduğunu bilmiyoruz. Fazla hareket etmesi belkide tehlikelidir. Fakat ertesi gün otomobil kulübünden telefongeliyor, bu arada Paul de durumu öğrenmiş olmalı. Marthauyuyor. Dışarıda çadırın önünde oturuyorum ve kendime birVino Verde dolduruyorum, bir bardak ve bir bardak daha. Bugünsadece her şeyin yolunda gidip gitmeyeceğini beklemekten başkayapabileceğim bir şey yok nasılsa. Gözyaşları yanaklarımdanyuvarlanıyor. Acı çeken ben değil Martha olduğu için ve onuhuzursuz etmek istemediğim için bastırdığım gözyaşları. Onasakinleşmesini, her şeyin tekrar düzeleceğini söyledim. Eğerbaşka hiçbir şey olmazsa Paul ya da acil servis bizi buradan alır,bizi burada bırakacak değiller, öyle bile olsa ben kendim giderMarinha Grande’den doktor getiririm. Canlı ve neşeli olmayaçalışıyorum, ama uykusuz geçen geceler son iyimserliğimi dealıp götürüyor. Hayaller görüyorum. Martha ölüyor ve kimseparmağını kıpırdatmıyor. Burası herkesin acıma duyduğu, amakimsenin yardım etmediği, telefonların çalışmadığı, postaneninher an kapanabildiği, taksi bulunmayan, doktorların gelmediği


127

yoksul bir ülke. Artık kampın müdürü de daha benim geldiğimigörür görmez ortalıktan kaybolmaya bakıyor. Ben daima birşeyler isteyen, telefonu gösteren, elinde her seferinde yeni birkâğıt ve yeni bir numarayla gelen ayaklı bir felaketim. Ara sıragirişte oturan ve biraz İngilizce konuşan kadın ne zamanayrılacağımızı soruyu: Eğer hemen yardım gelmezse kışa,diyorum. Ertesi gün Marinha Grande’deki hastaneyle telefonla bağlantıkurmaya çalışıyorum. Ama bunun bir anlamı yok. Reçeteninüzerinde doktorun adı yazılı değil. Beni durmadan, hiç işimeyaramayan jinekoloji bölümüne bağlıyorlar. Sonunda telefonanihayet ne anlattığımı anlayan bir kadın çıktı ve Martha’yabakmış olan doktorun ancak pazartesi günü tekrar oradaolacağını söyledi. Günlerden perşembe. Pes ediyorum vehastaneye kendim gitmeye karar veriyorum. Otobüsle MarinhaGrande’ye gidiyorum. Hastanede yine hamile mi olduğumusoruyorlar, sonunda, arkadaşımın hasta olduğunu ve arabakullanamayacağına dair bir rapora ihtiyacı olduğunu anlatmayıbaşarıyorum. Bana üzerinde bir yığın damga ve Portekizceyazılar bulunan bir kâğıt veriyorlar. Saatime bakıyorum. Eğerotobüs zamanında gelirse Martha bir sonraki tuvalet ihtiyacınakadar dayanabilir. Öğle güneşi altında bir mezarlığa giriyorum.Siyahlar içindeki yaşlı kadınlar mezarlardaki çiçekleri düzeltiyor,büyük güğümlerle su taşıyorlar. Bir şeyler yiyip içtiğim cafe’detelevizyon açık. Prens Charles ve Diana’nın düğünü. Bir anda herşey çok komik görünüyor. Maceramızı haftalarca anlattığımızışimdiden görür gibi oluyorum, antika şırıngasıyla Joaquim,benim postanedeki çığlıklarım, Martha’nın lazımlığın üzerineçıkma çabaları.

Sonuçta günlerden beri çadırdan, kampingbürosundan ve postane gişesinden başka bir şey görmedim,


128

kendi ıstırabının içine hapsolmuş Mariha’dan başka kendi dilimikonuşan biriyle konuşmuyorum. Mariha’nın durumu daha dakötü, haftalardan beri çadırdan çıkmadı, sadece beni veJoaquim’i görüyor ve güneş olup olmadığını sadece çadırıntepesindeki turuncu ışıktan anlayabiliyor. Fakat ertesi gün acilyardım servisinden telefon ediyorlar. Rapor hazır, belki pazargünü bizi alacaklar.

Daniel, onu neredeyse unutmuştum. Geridöndüğümde Daniel’i tekrar görebileceğim.


129

XV

David bu kamptan gitmek istiyor. Güneş fazla, insanlar fazla,çocuk fazla, haşarat fazla. Bir de Daniel’le beni de bitirenkavurucu sıcak. Daniel’in saçlarından, alnından göğsüne doğruter derecikleri akıyor. Daniel’le ben arabayla gölün daha sakinolacağını düşündüğümüz diğer yanına gidiyoruz. David’i colakutuları ve cips torbalarıyla güneş şemsiyesinin altındabırakıyoruz. Haritada Preggio yolunu arıyorum. Öğle zamanı. Birparça aklı başında olan herkes serin bir yere çekilmiş. Yoldakıpırdayan hiçbir şey yok, sadece tek bir kertenkele.Ağustosböcekleri dışında etraf sessiz. Dağlara tırmanıyoruz,virajları birbiri ardına geride bırakıyoruz, yanmış, çıplak geniştopraklar uzanıyor. Yanlış bir yola sapmış olmalıyız, bir yerevaracakmışız gibi görünmüyor.

Tekrar yeni bir yola saptığımızda Daniel, başımıza birşey gelme ihtimali yok, diyor, ne yol gösteren bir tabela, ne yolsorabileceğimiz biri var. Depo dolu. Biz de doluyuz, yiyip içtik.Yanımızda bir kitap da var.

Hem de kendimizi kısırlaştırmış bulunuyoruz, diyorDaniel. Fakat sonunda uzakta koyu yeşiller arasında evlerinüzerine yapıştırılmış gibi göründüğü dik bir kayalık görüyoruz.Bu Preggio olmalı. Tepeye doğru son keskin viraj, araba songücüyle bunu da atlatıyor. Uykuya dalmış bir köy meydanı,etrafı yüksek ağaçlarla çevrili, boş sandalyelerden birinin altındayatan hırıltılı bir köpek. Bir kedi ürkek ürkek, evlere sürünerekgidiyor. Daniel motoru kapatıp da sessizlik üzerimizeyayıldığında bir filmin fon müziği gibi bir piyanonun hafiftınılarını duyuyoruz. Schumann. Ses kiliseden geliyor olmalı.Daniel ağır yeşil kapıya dayanıyor ve kapı açıldığında


130

sendeleyerek içeri giriyor.Mermer ve taş. Yan sahında bir zangoç oturuyor,

masaya yaslanmış başını kollarına dayamış uyuyor. Kiliseninbüyük mekânında Bayan B.’nin babası bir kuyruklu piyanonunbaşında çalıyor. Görünüşü bir piyanistte olması gerektiği gibi,dağınık saçlar, ellerimizi sıkan ellen bir zanaatkârın elleri,gözlerinde hüzün. Bizi köy meydanındaki küçük bir kahveyegötürüyor, limonlu gazoz ve minik fincanlarda espresso içiyoruz,sonra özür diliyor, ta akşamki konser için daha çalışmasıgerekiyor.

Daniel’in eski karısı, David’le Elias’ın annesi Esther,erkek arkadaşıyla birlikte yukarıda köyde kalıyor. Bu akşamonlar da gelecek ve biz de artık Elias’la Bayan B.’nin kaldıklarıkampingin yerini öğrendik, konser için onları alacağız.

Gölün bu kıyısı daha sakin ve temiz. Yabancılar az,hemen hemen sadece İtalyanlar var. Gündüzleri dondurma veespresso da satan tek bir küçük lokanta var. Oyun otomatları vebir yığın ekran oyunu var, bunların David’in bize bağımlı olduğuson günlerde tatilini biraz olsun renklendirebileceğinidüşünüyoruz. Kumsala oturup bir yerlerde Elias’ı görebilir miyizdiye etrafımıza bakınırken onun tam o sırada dalgalardansıyrılıp ağır ağır geniş, durgun suda süzüldüğünü görüyoruz.Genç tanrılar. Elias, uzun boylu, on dokuz yaşında. Bayan B. ufaktefek, daha dolgun, bir su samurunun parlak cildine ve babasının-o kadar hüzünlü olmasa bile- kara gözlerine sahip. Bizigördüklerine seviniyorlar. Çünkü yine para bollaşıyor, gelişimizibüyük boy cola şişeleriyle kutluyoruz ve hemen birlikte pizzayemeğe gidiyoruz. Ama hepsi bu değil. Daniel oğullarını seviyor.Artık oğullarını seven babaların sayısı artıyor, ama ben sevgidenDaniel kadar ışıldayabilen bir erkeği ve babasını Elias kadarteklifsiz öpen on dokuz yaşındaki bir oğlanı çok az gördüm.

Cola ve dondurma almaya giden Elias’ın arkasından


131

bakarken Daniel bana gururla, yakışıklı değil mi, diyor.Arabayla geri dönüyoruz. Rüzgâr hızıyla eşyalarımızı

topluyoruz. David’i, kardeşini ve annesini göreceği hevesi vekendisini bekleyen ekran oyunlarıyla biraz neşelendirmeyeçalışıyoruz. Hangi marka, diye soruyor, mutlaka Atari’dir, hiçbirişe yaramaz. Ama biz markasına dikkat etmemişiz. Köy meydanı konserden bir saat önce bir toplunu alanı gibigörünüyor. Biz vardığımızda Esther ile erkek arkadaşının dahaönceden gelmiş olduklarını görüyoruz. Elias da o sırada Bayan B.ile birlikte köşeden görünüyor. Bayan B.’nin babasının birlikteolduğu kadın da bize katılıyor. Sonra başka tanıdıkların da oradaolduğu anlaşılıyor, Elias’ın bir arkadaşının anne ve babası. Birazmesafeli kalarak bütün bu karmaşık ilişkilere rağmen bir şeyleranlamaya çalışıyorlar.

Ben Elias’ın annesiyim, diye Esther kendisini tanıtıyor.Ben Elias’ın babasının arkadaşıyım, diyorum ve Elias’ınannesinin erkek arkadaşı da kendisini tanıtıyor. Ah, diyor adam,ve hepiniz bir arada böylesine neşeli, bu arada karısına bakıyor.Biz de ne kadar eski kafalıymışız, sadece nişanlandık ve evlendik.Oh, diyor Esther, ben de bir kere nişanlanmıştım. Evet, sanırımbenimle, diyor Daniel. Kilisenin çanları konserin başlayacağınıhaber verip hepimiz sert sıralara dağılmadan önce Esther’inarkadaşı yörede yapılan şaraptan ve madensuyu almaya gidiyor.Esther ile arkadaşı bir tarafa oturuyor, David annesinin yanında.Daniel’le ben de öbür tarafa Elias ve Bayan B. ile birlikteoturuyoruz.

Shumann’dan ilk tınılar, öğleyin köy meydanınınüzerinde dalgalananların aynısı duyulduğunda Daniel banaEsther’in profilimi gösteriyor. Müzik dinlerken ne kadargençleştiğini görmelisin, diyor. Onu görüyorum, yüzü tümüyleaçık, yarı şehvetli, yarı dindarca. Bunu tahayyül edebiliyorum.


132

Daniel’in geçmesiyle karşılaşmak, yaşamında birzamanlar yer almış mitin, söz arasında, ah, bir kere yalnızkalmıştık, güzeldi, ama hayır, bir daha tekrarlama isteğiduymadım, diye onlarla yattığını da anlattığı kadınlarlakarşılaşmak bana zor gelmiyor. Evet, onunki biraz daha uzunsürmüştü, ama kocası bundan hoşlanmamıştı sanırım Daniel’ingeçmişindeki kadınları gördüm ve bir kez birlikte olmayıdenediği yegâne erkeği de. Tam anlamıyla güzel değildi, diyor,gerçi hoşuma gitti, ama gerçek bir heyecan değildi. Ve benDaniel’in gördüğünü görebilir miyim diye ilgiyle bakıyorum.Bazen görüyorum, bazen görmüyorum. Ama hiçbir zamanhuzursuzluk uyanmıyor, canavar uyanmıyor. Yeni kadınlarınarkasından baktığını gördüğümde de. Onunla gördüğümüzşeyler üzerine, neyin güzel, neyin heyecan verici olduğu üzerinekonuşabiliyorum. Bir keresinde Daniel’in açık bir spor arabadagiden bir kadına ilgiyle baktığını gördüm. Şimdi arabayı mıizliyorsun, kadını mı, diye soruyorum. Arabayı, diyor. Bu iyi,diyorum, o halde ben de kadınla ilgileneyim. David arkakoltuktan, çocukları düşünmeyi yine unuttunuz, diye bağırıyor.Eğer tıkınacak bir şeyler varsa bu işte ben de varım. Hayır,canavar ancak Dorian söz konusu olunca uyanıyor. Olayların gelişimi Dorian’ı pek mutlu etmiyor. “Yürümesigerekir” düşüncesiyle büyümüş olan biz cinsel devriminçocukları elimizden geleni yapıyoruz. Daniel hastayken olanlarDorian’ın hoşuna gitmemiş. Bana telefon ediyor ve bir kere dahakonuşmak için sözleşiyoruz

Yine aynı cafe’de oturuyoruz. Biraz Dorian’ın şu sırapek memnun olmadığı işi üzerine konuşuyoruz, benim yazmaktaolduğum kitaptan söz ediyoruz, sonunda Dorian, Daniel’inkısırlaşması üzerine konuşacaktık, diyene kadar.

Onun yorumu: Daniel onun evinde hasla yatarken beni


133

dışarda bırakmamak için büyük çaba gösterdiğini, Daniel’ebakabilmek için işini ihmal ettiğini, her şeyin o kadar da kolayolmadığını benim de anlayacağıma güvenmiş olduğunu ve bunarağmen Daniel’in sonuçta hoşnut kalmadığını, benim desuçlamalarda bulunduğumu söylüyor.

Benim yorumum: Daniel hastalanır hastalanmaz banahemen haber vermesini çok takdir ettiğimi, bana da evine gitmeolanağı tanımasının çok dostça bir davranış olduğunu, ama banaDaniel’in diğer sevgilisi gibi davranmadığını, o işe gitmekzorunda olduğu zaman yerini alacak bir çocuk bakıcısımuamelesi gördüğüm duygusuna kapıldığımı ve anlaşmışolduğumuz gibi evden bir saat ayrılıp kütüphaneye gitmeyişineçok kızdığımı söylüyorum.

Kütüphane kapalıydı, diyor Dorian.Köşebaşında bir cafe vardı, diyorum acımasızca.Geri dönebilir ve bizimle birlikte yemek yiyebilirdin,

diyor Dorian. Sen yanımızdayken Daniel’i görmek banayetmiyor, diyorum. Üç kişi bir arada olmuyor. Seni incitmemekiçin Daniel’in elini tutmaya bile cesaret edemiyorum.

Sessizce birbirimize bakıyoruz, sonra yinebakışlarımızı kaçırıyoruz.

Bilmiyorum, diyor Dorian, her şeyin nezaket çerçevesiiçinde yürümesi için gerçekten de elimden geleni yapıyorum.Evet, diyorum, ben de, ikinizin birbirinize verdiğiniz sözlereuymaya, bu alandan uzak durmaya çalışıyorum.

Benim yerime Daniel adım atmalıydı, diyor Dorian.Bunları benim taşımama izin vermemeliydi.

Daniel ölüm döşeğindeydi, diyorum. Bunu yapamazdı.Sadece gözlerini yumup mümkün olduğunca uzaklaşmayaçalışmaktan başka bir şey yapacak hali yoktu.

Böyle bir durumda hasta olmamalıydı, diyor Dorian.Neyse ki bir kez daha kısırlaştırılması söz konusu


134

olmayacak, diyorum. Gülüyoruz. Gerilim biraz azalıyor. Dorian’ıilk kez kendi evinde “Bayan Liebermann” olarak gördüğümdeona tahammül edememiştim. Ama şimdi, karşısında otururkenbu duygu kayboluyor. Daniel’in sevgilisi olmasaydı, benimarkadaşlarımdan biri olabilirdi. O zaman, bir keresinde ikimizinde katıldığı bir kadın kongresinden sonra, akşam oteldekiodasına uyumaya giderken bana iyi geceler dilediğinde, ben sontrenle Amsterdam’a, Daniel’e döneceğimi bildiğim için kendimiöyle yarı suçlu, yarı muzaffer hissetmezdim. Ve sonra tatil. Dorian hiçbir zaman hoşnut kalmıyor. OnunDaniel’le yaptığı tatiller Daniel’in benimle yaptıklarının iki katıuzun olsa da. Loire’deki romantik tatilde Daniel’le yalnızdım.Dorian’ın tatilinde çocuklar da vardı, torbalar dolusu yiyecektaşıdı, çocukların da hoşuna gidebilecek gezinti planları yaptı.Ama bu kendi özgür seçimi değil miydi? Ben tatile çocuklarlaçıkmaktan hoşnutluk duyacağımı belirterek öneridebulunmamış mıydım? Ama Dorian Daniel’in çocuklarınınyanında onun rolünü üstlenmemi ister miydi? Elbette hayır.Dorian’ı mutlu edecek bir çözüm olamazdı. Tabii ki olamazdı. O sırada Daniel’in annesi ölüm döşeğine düştüğü için tatilikesintiye uğramıştı. Dorian Daniel’le birlikte dönmemiş, birarkadaşına giderek tatile devam etmişti. Böylece cenazedeDaniel’in yanında olan bendim, o değil. O halde niçin Daniel’lebirlikte dönmedin, diyorum Dorian’a. O istemedi, diyor. Gereksizolduğu kanısındaydı.

Dorian tatilden döndüğünde işyerini ve Daniel’iarayarak aşırı yorgun olduğunu bildirdi ve kabuğuna çekildi.

Daniel kaygılıydı. Dorian’ın durumu iyi değil, dedi. Veduraksayarak devam etti, önümüzdeki günlerde ona karşı dahadikkatli olmalıyım, bunu anlamalısın.

İyi, diyorum. Bu mutlaka birbirimize kesin randevular


135

veremeyeceğimiz ve birlikte şehir dışına çıkamayacağımızanlamına da geliyor değil mi?

Evet, diyor Daniel. Önümüzdeki hafta sonları için benigörmek isteyip istemediği konusunda kararı Dorian’abırakacağım.

Tamam, diyorum. Durumu göreceğiz.Ama kolay değil elbette. Dorian sadece biraz

hassaslaşmış değil, tamamen zıvanadan çıkmış durumda. Benimkonuşmamın da yararı yok, beni görmek istemiyor, ilk haftalarşöyle böyle geçiyor ama Dorian iyileşmiyor. Gerginlik artıyor.Daniel, Dorian’ı yatırdıktan sonra sık sık bana uğruyor, amabütün o uzun süren akşamların uykusuzluklarının acısı çıkmayabaşlıyor. Artık hiçbir şeye güvenemiyorum. Eski bir davranışbiçimini yeniden edinir gibiyim, telefonun yanında bekliyorum,ya tesadüfen uğrarsa diye Daniel’i kaçırmamak için evden dışarıçıkmaya cesaret edemiyorum. Ya da pazar günleri öylece oturup,Daniel yine Dorian’a gittiği için başlamak üzere olan birdepresyona karşı mücadele ediyorum. Tam ben bir kadınarkadaşımla akşamı birlikte geçirmek ve güzel bir yere yemeğegitmek için sözleşiyorum, o sırada Daniel telefon edip Dorian’ınyorulduğunu, bana gelip gelemeyeceğini soruyor.

Ne dersin, eğer yeterince önceden ayarlarsak yine birhafta sonu şehir dışına çıkamaz mıyız, diyorum.

Yaşlanmış ve yıpranmış görünen Daniel, bir bakarım,diyor. Belki de yapmak gerekiyor. Bu durum böyle devamedemez. Dorian yakında iyileşecek mi? Daniel’in iflas etmesiyakın mı? Yoksa ben mi? Ne zaman? Ne düşüneceğimibilemiyorum, diyorum Hilde’ye. Bir an geliyor bu yıpratmasavaşını yitireceğimi düşünüyorum. Sonra kendi kendime.Tanrım iki mutsuz kadının ortasında bir erkek, bu klasik durumanasıl düştüm, diye soruyorum. Sonra yine sonunda büyük birpatırtı kopacağını ve bütün bu karışıklığa son vereceğini


136

düşünüyorum. Bir başka an, hayır, diyorum bilmesi mümkündeğil. Daniel benden vazgeçmez. Ben de ondan. Birisinikaybetmemek konusunda hiçbir zaman bu kadar kararlıolmamıştım. Stedeljik müzesinde oturup seni bekliyorum, on beş dakika,yarım saat, kırk beş dakika. Bu arada senin sık sık gecikmenealıştım. Önümde bir not defteri çalışıyorum ve ara sıra senigöreceğimi umduğum girişin yanındaki masalara bakıyorum.Sonra aniden yanımda belirip oturuyorsun. Birbirimizi bir ikigün görmediğimiz her zaman yaptığımız gibi birbirimizebakıyoruz. Nasıl devam ediyoruz, nerede kalmıştık?

Sen yaptıklarını anlatıyorsun ve konuşma doğal olaraktekrar Dorian’a geliyor. Dorian, diyorsun sanki laf arasındasöyler gibi, bugün pasaportumu elime verdi, belki seni deilgilendirir. Soluğumu tutup kahvemdeki sütü karıştırıyorum.Sana bakıyorum. Çok üzüldün mü, senin için kötü oldu mu?Henüz bilmiyorum, diyorsun. Belki de en iyisi bu. Bilmiyorum.

Yarın tekrar geri dönmeyecek mi, diye soruyorum.Bunu da bilmiyorum, diyor Daniel. Önce resimleri bir

görsek nasıl olur?Resimlere bakıyoruz. Her birimiz kendi başına, ama

aynı mekânda. Dikkatimi Daniel’in yüzünden kayan duygularskalasından başka bir yere yöneltebilmek güzel, rahatlatıcı.Pişmanlık? Acıma? Rahatlama? Suçluluk?

Ya ben ne hissediyorum? Zafer duygusu değil. AmaDorian’ın kararından vazgeçmemesini ve bunun Daniel’iyeniden kazanmak için bir girişim olmamasını çok derindenistiyorum.

Ve şimdi önümüzde uzanan olasılıklarıdüşündüğümde, rahatsız edilmeyeceğimiz hafta sonları, DanielDorian’la birlikte gittiğinde her şeyin yine değişebileceği


137

korkusunun olmaması, Daniel’e telefon açtığımdagerginleşmemek, sesindeki mesafelilikten Dorian’ın oradaolduğunu anlama korkusunun kalmaması... Daniel’in, “Seniyarın ararım, şu anda durum pek uygun değil” deyişi hâlâ içimiacıtıyor. Eğer gerçekten böyle olacağını farz edersek bastırmayaçalıştığım büyük bir sevinç kabarcığı karnımda bir yerlerdepatlıyor. Böylesine sevinmeyi yakışıksız buluyorum. Yakışıksız,çünkü bütün bu hikâyede üstlendiğim rolden pek gururduymuyorum. Martha’nın gitmesine göz yummam zordu. ŞimdiDorian’ın başına gelenler zor. Onun yerinde olan insanınkendisini nasıl hissedeceğini gayet iyi biliyorum, bunu kendimde ne kadar çok yaşadım.

Daniel’i şimdi dikkatli olmamız konusundauyarıyorum. Çünkü bu sanki çok olağanmış gibi önümüzdeaçılan alana birlikte dalıyoruz. Canımız istediği zaman birlikteyatabilme lüksü, uzun hafta sonları. Haftalar öncesinden titizplanlar yapmak zorunda kalmadan Antwerpen ya da Paristrenine binebilmek. Bütün o gerilimler ve bir yığın müşkülkonuşma artık yok. Ve sürekli pusuda bekleyen krizler yok.

Eğer Dorian geri dönerse ne yaparsın, diye soruyorumDaniel’e. Bilmiyorum, diyor, olursa göreceğiz.

Fakat bu pek rahatlatıcı bir yanıt değil, acaba ben ozaman geri dönüş yapabilir miyim? Bu yıl dayandım, şöyle böyle,yapabileceğimin tam sınırında, büyük bir kararlılıkla, çünkü senikaybetmek istemiyordum ve kendime acımaktan mümkünolduğunca kaçınmak istiyordum, çünkü sonuçta neyegiriştiğimin farkındaydım. Ne yapacağımı artık bilemediğimdegirdiğim depresyonlarla sana yük olmadım ve sen de bunlarıkendine pek fazla sorun etmedin. Çünkü en zor durumda olanDorian’dı. Bunu ben de kabul ediyordum. Durumu daha datırmandırmak, seni daha fazla çekiştirmek, zaten yeterince ağırolan baskıyı daha da arttırmak istemiyordum. Ama gerilemek,


138

bir adım geri almak, ileri bir adım atmaktan çok başka bir şey.Bunu gerçekten yapabilir miyim bilmiyorum.

Göreceğiz nasılsa, diyor Daniel, nasılsa göreceğiz. Amazamanla duyduğum huzursuzluk ve yanılmış olma korkusuyavaş yavaş azalıyor. Ve daha Daniel’in bana çıkaracağı bir hesapolduğu, Dorian’ın onu bırakmış olmasından beni suçlayacağıkorkusu kayboluyor. Hayır, yaptığım pek dostane değildi. Bu katı bir tavır. Bu seniniçin hiç fark etmiyor mu, Daniel’i Dorian’dan almış olmak sendesuçluluk duyguları uyandırmıyor mu? Elinden almak, elindenalmak, yeter artık, diyorum, yeni âşık olan ve sevgilisinikarısından caydırmak için nereye kadar gidebileceğini düşünenbir kadın arkadaşıma bu evcil bir hayvan değil ki bir torbaya alıpgötüresin. Ama bu o kadar basit olsaydı kuşkusuz ben deyapardım. Kendimi haklı çıkaracak gerekçeler arayıp, Daniel’leDorian’ın arasının zaten çok harika olmadığını ve benim boşolduğu görünen bir yeri almaktan başka bir şey yapmamışolduğumu söyleyebilirim. Eğer ben bunu yapmamış olsaydımmutlaka bir başkası olacak mıydı? Bir başkasının ilişkisinidüzenlemenin benim üstüme düşmediğini söyleyebilirim, buikisini ilgilendiren bir şey. Daniel’in zaten her zaman başka kızarkadaşları olmasının, şimdi bana da hiçbir söz vermediği gibi,kız arkadaşlarının sayısının birden fazla olmayacağına sözvermemesinin, Dorian’ın kendi üstlendiği bir risk olduğunusöyleyebilirim. Bunu daha önce hep yaptığımı, durum zorlaşıncageri çekildiğimi ve sonra böylelikle kurtulan evliliklerin kısa biryeniden canlama süresinden sonra yine de dağıldığınısöyleyebilirim. Diğer kadın için ayrıldığım eski sevgililerime birbak. Bir tanesi bile o zamanlar birlikte olduğu kadınla kalmadı.Bütün özürleri ve akılcı açıklamaları biliyorum, ama ne kadardoğru olsalar da sonuçta bir şey değişmiyor. Geçerli olan tek şey


139

benim Daniel’i istemem. Artık zaman yitirmek istemeyişim. Buaşkın elimden kaçmasına izin vermeyeceğim.

Eğer, diyorum Daniel’e, bir zaman gelir de bendenbıkarsan, can sıkıcı olmaya başlarsam, eğer bir başkasını istersenlütfen beni fazla üzme. Bana söyle. Bir saat içinde senin evindekirafımı boşaltmış, anahtarını geri vermiş ve ortadan kaybolmuşolurum. Break my heart, if you must, but don’t waste my time.

1


140

XVI

Trasimento gölü kabardı, fırtına var. Normalde su

sakin, mavi yeşil yansıyan bir satıh, şimdi kaynıyor ve güneştezeytin yeşili, gölgede limon yeşili pırıldıyor. David Daniei’lebirlikte Assisi’ye gitti, son gezinti. Ben okuyorum. Yüzüyorum,beyaz avuç içlerim suyun içinde açık renk kurbağa karınları gibigörünüyor. Elias ve Bayan B. uğruyor, artık toplanmayabaşlamışlar, onları yarın trene bindireceğiz. David, Esther ve erkek arkadaşıyla birlikte Hollanda’ya dönüyor,David’in pasaportunu kampingin bürosundan almayıunutmuşuz tabii ki. Bunu ancak onlar yola çıktıktan ve yapacakbir şey kalmadıktan sonra fark ediyoruz. Günlerden pazar.Burada dilimler halinde keserek sattıkları biberiyeli kızarmışdomuz eti, zeytin, şeftali ve karpuzdan oluşan bir yiyecek sepetihazırlıyoruz. Bir şişe Chianti. Bir çam ormanında pazarpikniklerini yapan İtalyan aileler arasında kendimize yerarıyoruz. Etrafta çocuklar koşturup gürültü yapıyorlar,büyükanneler, dedeler sandalyelerde oturuyor, anneler yiyecekpaketlerini açmak ve masa örtülerini yaymakla meşgul. Herkesyemeğini yeyip, kadınlar ortalığı toplayıp, erkekler de örtülerinya da şezlongların üzerine uzandıktan sonra orman sakinleşiyor.Daniel’le elimizde kitaplarımız yan yana uzanıyoruz. Şimdi geridöndüğümüzde artık David güneş şemsiyesinin altında bizibekliyor olmayacak. David’in çadırın yanında oturan koyu mavihuysuz silueti olmayınca ortalık boş. Bugün ne yaptınız, diyesoran yok. Mutlaka yine bir müzeye gitmiş ya da bir cafedeoturup şarap ve sigarillo içmişsinizdir. Bundan ne anlıyorsunuzsanki? Bize alkol ve nikotinin zararları üzerine söylevler çeken


141

kimse yok artık. Bizim gençliğimizde anne babalarımızdankopmak için alkol ve sigara kullanmamız gerekirdi, diye David’eaçıklamada bulunuyoruz. Sen bunu tersine çeviriyorsun, bizimne kadar kötü olduğumuz üzerine söylevler veriyorsun. Ama sizhiç kulak asmıyorsunuz, diyor David sert bir tonla. Çokdenetimsiz yaşıyorsunuz. Bu kadar huysuz bir yeniyetmeyle tatil yapmayı sinir bozucubulmuyor musun, diye soruyor Daniel. Fakat ben David’dengenelde feminizmden, özelde benden şikâyetlerine vedırdırlarına rağmen hoşlanıyorum. Bu bir oyun, beni nereyekadar kışkırtabileceğini anlamak istiyor. Ve ben de bizimortamımızın onun için ne kadar sıkıcı olabileceğini görüyorum.

Aynı alışkanlıklar, aynı zevkler. Tekrar yatağa giripDavid’in olmadığı şu kısa zamanı sevişerek geçirelim mi? İkimizaynı anda masalarda serin kadehlerin yanıp söndüğü bir cafe mikeşfedelim? Ah, hayır yine mi, diye sızlanıyor David, daha yeniiçtiniz, sanki biz durmadan dondurma dilenen çocuklarmışızgibi. Daha kahvaltı biter bitmez oturup şimdi ne yiyeceğiz diyefikir yürütmeye başlıyorsunuz. Bu doğru. Her ikimizingeçmişinde de yemeğe olan bu aşırı düşkünlüğümüzüaçıklayacak sebepler elbette var. Ve kesin olan bir şey varsa,birlikte olduğumuz sürece asla bir daha kilo veremeyeceğiz.David’i arıyorum, diyor Daniel, tuhaf değil mi?

Baba hayvan, diyorum. Hessel’le buluşmak üzere Verona’ya gidiyoruz. Artık çadır hayatıyetti ve kent hareketliliğini, temiz yatakların konforunu vegazeteleri özlüyoruz.

Çizgili güneş şemsiyelerinin altında Hessel’in kırbaşını seçtiğimizde Piazza delle Erbe’deki bronz renkli çanlar saattam dördü çalıyordu. Daniel’in böyle tam zamanında geldiğinidaha önce hiç görmemişsindir mutlaka, diyorum Hessel’e.


142

Hessel, Daniel’in eski bir arkadaşı, benim için de yeni bir arkadaş.Birbirlerine sarılıp öpüşüyorlar. Bizim de kahve isteyipistemediğimizi soruyor. Otelinizi buldunuz mu? Geleli çok oldumu?

Otelde bizim için Hessel yer ayırtmıştı. MatrimonualeHessel, heteroseksüel anlayış için özür diliyor. Yani yan yanagetirebileceğimiz iki tek yatak yerine büyük bir çift yataktayatacağız. Bu hoşuma gidiyor, çünkü gecenin sonunda iki yatakarasına düşen hep ben oluyorum. Ve Tosca için bilet ele geçirmiş,dev arenada sergilenen opera için son üç bilet.

Hessel bilgili bir insan. Şimdi ellilerinde olan eski bircizviti genç bir adamken bugün artık kapalı olan Pisa’daki SenBruno tarikatı manastırında kalmış. İtalya’da kendini evindehissediyor. Benimle gelin, diyor ve bize bir gün önce keşfettiğiyerleri gösteriyor, saraylarıyla Piazza dei Signori, anıtsalmezarlar. Yarın kent surlarına gideceğiz. Daniel kendisini okadar meşgul etmiş olan soruyu nihayet soruyor. Filler Alplerinasıl geçti? Hah, çok basit, diyor Hessel, halatlarla çekiliptaşındılar, ama bu arada epeyce zayiat oldu. Daniel dağlaraduyduğu tutkudan söz ediyor, onu benden çok daha uzunsüredir tanıyor Hessel, Daniel’in dağları niçin sevdiğini debiliyor: Savaş sırasında muhalefet hep dağlardaydı. Bir anlamdaimdat çıkışı. Bir kiliseyi gezerken Hessel, bakın, diyor, burasıkeşişhane. Ve Pisa’da geceleri koralleri ayakta söylemek için nasıluyandığını anlatıyor. Ama, diyor, sırtımızda küçük bir arkalıkoluşurdu, hiç olmazsa azıcık oturur gibi oluyorduk, ama Allahkarşısında sanki uyakta durur gibi görünüyorduk. Bu arkalıklaramisericordia diyorlardı, merhamet. Otelde beyaz kaygan çarşafların arasına huşuyla süzülüyoruz.Karınca yok, sivrisinek yok, sinek yok, büyük, yumuşak biryatak. Çıplak ayaklarımızın altında serin mermer, istediğimiz


143

kadar sıcak su. Aynada, ne kadar vahşi bir görünüm aldığımıgörüyorum, tenim yanık, her yöne dağılan saçlarım tiftik tiftik.Daniel akşamları ne kadar nakit paramız kaldığını görmek içinpantolon ceplerini dışarı çıkarıyor. Ben çekleri sayıyorum. Fazlabir şey kalmamış artık.

Bu kentte para parmaklarımızın arasından kum gibikayıyor. Buna rağmen bizim için opera biletlerini alan Hessel’lebirlikte güzel bir yerde yemeğe gidiyoruz.

Aşınmış merdivenleri tırmanarak duvarlarla çevrilibahçelerin ve harabelerin arasından dağın tepesindeki restoranagidiyoruz. Hızla akan Adige suyunu hâlâ görüyoruz, ama artıksesini işitmiyoruz. Verona’nın damları dört bir yana yayılıyor.Hava sıcak. Yemek gelmeden epeyce önce şarabı içip bitiriyoruz.Tosca üzerine konuşuyoruz, muhteşem bir curcunaydı, yürekparçalayan aryasını bir kez daha söyleyen diva ve eski geleneğeuygun olarak deliler gibi bis, bis, diye bağıran seyirciler.

Önlerde bir yerde oturmuş olan Daniel, şefi gördünüzmü, diye soruyor. Ben Almanların arkasında bir sıradaoturuyordum, İsrailli genç bir adam olan şef yerine doğru koştu,daha epeyce bir mesafe vardı. Sonra arkasını dönüp, heyecandansolgun bir yüzle sopasını kaldırdığında başında bir kipalolduğunu gördük. Önümüzdeki sıradan tam anlamıyla şokeolmuş tonda bir mırıltı yükseldi, bu bir karşı çıkış değildi, sadeceşaşırmışlardı. Ben de kısa bir süre önce beni de aynı şekilde şokeeden bir olaydan bahsediyorum. Kadının biri İsrail’i kast ederek,Yahudiler savaştan hiçbir şey öğrenmediler, dediğinde ben deşok olmuştum.

Zaten geride pek fazla Yahudi de kalmadı, demişsindirmutlaka, diyor Daniel. Belki de savaş Yahudilere bir şeyleröğretmek için yapılmadı, demiştim.

Hessel, daha kısa bir süre öncesine kadar Katolikdualarında İsa’nın çarmıha gerilmesinden resmi olarak


144

Yahudilerin sorumlu tutulduğunu anlatıyor. Ben cadılarınuğradığı kovuşturmayı, o zamanlar kendi bastırılmış içtepilerininasıl kurnazca toplumdışı kişilere yansıttıklarını anlatıyorum.İstek uyandıran bir kadir hemen cadı damgası yiyor. Daniel,üçümüzden hiçbirinin engizisyon karşısında bir şansı olamazdı,diyor. Bir Yahudi, bir homoseksüel ve fazla bağımsız bir kadın.Kâfirler. Toplumdışılar. Bence, diyor Daniel Hessel’e, sen dahaCizvitken de inançsızdın. Hessel gülüyor.

Yemek geliyor. Benim domates ve reyhanlahazırlanmış makarnam enfes, Daniel de kendi karideslimakarnasını öve öve bitiremiyor. Hessel de mantarlı ve kremalımakarnasının karşısında zevkten baygın. Hiçbir tadıkaçırmamak için tabaklarımızı aramızda değiştiriyoruz. Eğerbirisi yemeğe ölçüsüz bir ilgi gösterirse Cizvitler buna ne diyorlarbiliyor musunuz, diye soruyor Hessel. Effusus super cibos,tabağına akmış, yemeğe fazla dalmış. O zaman yine, pek ilgigöstermiyormuş gibi yapmalı. Bir şişe daha şarap ısmarlıyoruz.

Zamanımız doldu, para tükendi. Geri dönmeliyiz, işlerbekliyor, faturalar, gündelik stres. Daniel bu düşüncelerle yinekararıyor. Yolda, Slradivari’lerin çıkış yeri olan ve hâlâ ikiGuarneri ve iki Amati’yi korudukları Cremona’da molaverebiliriz.

Gözden kaybolana kadar Hessel’in arkasından elsallıyoruz. Hesabı bir çekle ödemek istediğimde çeki bayanLiebermann adına hazırlıyorlar. Eskiden olsa hemen karşıçıkardım, şimdi o kadar kötü bulmuyorum.


145

XVII

Hollanda sınırını geçer geçmez arabada bir tıkırtı

başlıyor. Daniel arabayı yol üstünde bir park yerine sokuyor.Yeniden gaz verdiğimizde tıkırtı artıyor, tehlikeye işaret eden birses çıkıyor. Yanımızda park etmiş bir adam gelip durumabakıyor. Araba tamircisi olduğunu öğreniyoruz. Ama adamarabanın orasına burasına bakıp bazı vidalarla oynadıktan sonrabaşını sallıyor. Arıza eksantrik milinde, diyor. Tamirciye gitmekgerekir, çekici çağırın. Bozdurduğumuz bir avuç dolusu çeyrekGulden’i yanımıza alıp bir telefon kulübesi aramak üzere yolakoyulurken tam o sırada otomobil kulübünün bildik sarıarabalarından birinin geçtiğini görüyoruz. Daniel temposunuhızlandırıyor, bir süre sonra otomobil kulübümün arabasındakiadamda bize başıyla işaret ediyor. Adam, çekme servisiniarayacağım, diyor, eğer şansınız varsa bir saat içinde buradaolurlar. Bu arada siz de bir kahve içmeye gidebilirsiniz.

Bizi arabayla birlikle eve götürecek olan çekiciarabasında şoförün yanına oturduğumuzda saat geceyarısınıgeçmişti. Şoföre bir baktıktan sonra önce Daniel’e yol verdim,yolda sohbet etmekten hoşlanan canayakın bir ayıcık. Benyorgunum ve artık konuşmak bile islemiyorum, ama Daniel’eyaslanmış ondan gelen pamuklu kumaş kokusunu ve benim içinbildik olan kendi tanımlanmaz kokusunu duyarak onlarıdinliyorum. Yağmur yağdı, cadde karanlık ve kaygan. Mavi yolişaretleri yanımızdan kayar gibi, Amsterdam, Amsterdam.Uyuklayarak şoförün hikâyelerini dinliyorum. Daha öncekiçekme olaylarında yaşadıklarını anlatıyor. Bir keresinde birtakma diş, bir başka sefer tahta bir el toplamak zorunda kalmış.Ve bir defa da içinde ağlayan çocuklar ve çaresiz bir anneyle


146

birlikte koca bir karavanı çekmesi gerekmiş. Baba bütün bagajıöylece ortada bırakıp arabayı alıp kaçmış. Amsterdam’ayaklaşırken günün ilk ışıkları yükseliyor, çayırlar sisli ve nemli.Sokak lambaları sönüyor. Gece yol almak can sıkıcı değil mi, diyesoruyor Daniel. Bu da işin bir parçası, diyor adam sesindedoyumlu bir tınıyla, benim kocakarıyla bu mevsimde pek sıkgörüşemeyiz.

Daha önce bizimkiler tarafından çekildiğiniz hiçolmamış mıydı, diye soruyor.

Ben çekilmedim, diyor Daniel.Ben çekildim, diyorum. Geçen yaz Martha’yla

Portekiz’deyken olanları sana anlatmıştım değil mi? Yöre makamları telefon açıp bizim bir ambulans bulmamızı veLizbon’a zamanında yetişmemizi sağlamasını bildirdikten sonrakamp müdürünün bize karşı tavrı değişiyor. Lizbon’dansonrasını otomobil kulübünün yurtdışı servisinin halledeceği veAmsterdam için uçak biletlerimizin ayırtıldığı belirtiliyor. Kampmüdürü bizden kurtulduğu için rahatlamış durumda ve bizibizzat çadırımızda ziyaret ediyor. Çadır tentesini ona hafifçegülümseyen Martha’yı görebileceği gibi kaldırıyorum. Akşam,artık yapacak bir şey kalmayınca, denizi dinlemek, güneşinbatışını seyretmek ve bir kez daha midye yiyip bölgeninşarabından içebilmek için hat saatçiğine kayalıkların üzerindekirestorana kaçıyorum. Bana yemeğimi getiren adam, arkadaşınıznerede, diye soruyor. Hasta, diyorum, o yüzden buraya da birdaha gelemedik. Ama yarın evimize dönüyoruz.

Şimdi neredeyse normal bir hikâye oldu, hemenhemen geçmişe ait artık. Kayalıkların üzerinden bakıp aşağıdagezinen son insanları da neredeyse seçemez olanca, burada güzelzamanlarımızın da olduğunu düşünüyorum. Belki bir kez dahagelmeliyiz buraya. Joaquim’e hediye etmek için bir şişe şarap


147

alıyorum, midyelerin en güzellerini de canı hiçbir şey yemekistemeyen Martha için çantama dolduruyorum.

Bu gece ikimiz de gerçek anlamda uyuyabiliyoruz yine,ama ne yazık ki çok kısa. Eğer her şey yolunda giderse ambulansaltı buçukta gelecek. Çay yapıyorum ve arabada bırakacağımızeşyalarla, uçağa yanımıza almak istediklerimizi ayırıyorum.Martha yardım istemeden çadırdan dışarı sürünüyor ve bençadırın çivilerini yerden söküp ipleri toplarken o şişme biryatağın üzerinde uzanıyor. Erken kalkan birkaç kişi meraklaseyretmeye geliyor, içlerinden bazıları Martha ile daha hiçkarşılaşmadılar, yalnızca ara sıra inleme seslerinin duyulduğuçadırda hasta bir kadının yattığını ve her sabah ihtiyar birkızılderili adamın çadırın içine emekleyebilmek için kemikleriçatırdayarak dört ayak üstüne çöktüğünü biliyorlar.

Ambulans kamping arazisine girdiğinde, öndecanhıraş el kol hareketleri yapan ve önemli pozlar takınankamping şefi olmak üzere toplanan meraklılar giderek çoğalıyor.Bir hafta boyunca çadırdan başka bir şey görmeyen ve şimdibunca meraklı suratla çevrilen Martha, aman Tanrım, diyor.Aman Tanrım, ve gözlerini kapıyor.

Lizbon yolu bir zamanlar Marinha Grande yolundançok daha kısa geliyor bize. Araba siren çalarak uçağın hazırbeklediği havaalanına giriyor.

Bizi bekleyen birisi beni çabucak gümrükten vepasaport kontrolünden geçiriyor. Biletlerimiz çoktan hazır.Martha’nın sedyesinin yerleştirileceği koltuklar yatırılmış ve birperdeyle meraklı bakışlardan korunmuş bile. Martha’yı sedyeyletaşırken köşeden dönemeyip tekrar yere bıraktıklarında diğeryolcular bekliyorlar. Bir merdiven daha. İnsanların, neyi var,neyi var, diye sorduklarını işitiyorum ve içlerinden endüşüncesizi gelip bana soruyor. Sırtı, diyorum. Martha öbürtarafa bakıyor. Tekrar Hollandaca konuşuluyor,


148

anlayabildiğimiz bir dil. Shiphol’e indiğimizde diğer ambulansınhazır beklediğini görüyorum. Bu kez modern bir araba, tümkonfor var, Martha’nın üzerinden düşmeyeceği bir yatak veHollandalı bacaklarına kısa da gelmiyor, yay sistemi demükemmel.

Canayakın sağlık görevlilerine nihayet hikâyemizianlatabiliyoruz. Martha da söze katılıyor, ağrıları azalmış gibi. Martha’yı dar merdivenlerden yukarı taşıdıklarında evininkapısını Paul açıyor. Odadaki kanapeyi pencerenin yanınaçekmiş, kuvvetli öğle güneşini kesmek için perdeleri yarıkapamış. Çiçekler var. Çay hazır. Paul bana biraz çekingenbakıyor. Tekrar Martha ile yatmaya başladığından beribirbirimizi hiç görmemiştik. Martha’nın annesi ve kız kardeşitelefon ediyor. Martha onları gelmeleri gerekmediğine, ölecekolmadığına, ve durumun artık o kadar kötü olmadığına iknaetmeye çalışırken ben de Paul’den bu arada ne kadarkaygılandığını ve Avrupa’nın bu köşesinden organize ettiği oncaşeyi öğreniyorum. Otomobil kulübünden durumu öğrendiğimdesizi arabayla almak istedim, ama doktor beni vazgeçirdi, diyeanlatıyor. Halta doktordan bu akşam gelmesi için bir randevubile almış. Martha, eve mi gideceksin yoksa burada mı kalırsın,diye bana soruyor. Eğer Paul kalacaksa o zaman eve gitmeyitercih ederim. Martha Paul’e bakıyor. Paul başıyla evet diyor.Martha ona beni eve bırakıp bırakamayacağını soruyor.

Ben de şimdi bunu teklif edecektim, diyor.Arabada bir süre daha genel olarak refah toplumunun,

özel olarak da otomobil kulübünün nimetlerinden söz ediyoruz.Yoksul bir ülkede tatil yapmak ne kadar romantik ve bir şeylerters gidip de alıştığın güvenceler -açık postaneler, çalışantelefonlar, çağrıldığında gelen taksiler, yeterince doktor- ortadankalkar gibi görününceye kadar öylesine günü yaşamak ne kadar


149

güzel.Paul beni, neyse ki sakinleşmemi sağlayacak kadar terk

ettiğim andaki haliyle duran evime bıraktığında vakit öğlesonrasının geç bir saati. Yarın sabah erken saatlere kadarMartha’da kalacağım, diyor Paul, sonra işe gitmem gerekiyor, birtelefon etsene.

Oldu Paul, diyorum, ve teşekkürler. Birbirimizi bir sağ,bir sol yanaktan biraz beceriksizce öpüyoruz. Evimde tekrar bildik yuva kokusu beni sarmalıyor.

Ölü noktayı aşmış durumdayım, gerçi bedenimyorgun ve uykuda gezer gibi hareket ediyorum, sakarlıkiçindeyim, sandalyelere çarpıyorum, ama zihnim açık, tuhafbiçimde berrak. Sanki kokular her zamankinden daha kuvvetli,renkler daha güçlü gibi. Dışarıda bir şehir kuşu ısrarla vemelodisiz ötüyor. Birisi çiçek getirmiş, oğlumdan bir mektup var;her şey yolundaymış. Kediler kayıtsızlıklarını vurgulayaraketrafımda süzülüyorlar, bu arada geriniyorlar, esniyorlar vebenden -alıştıkları gibi- onları okşamamı istiyorlar. Masamınüzerinde bir gazete ve mektup yığını duruyor. Ama bu keznormalde her zaman yaptığım gibi zarfları hemen açmıyorum.Telefona gidiyorum -ve görülüyor ki- Daniel’in telefonnumarasını hâlâ ezbere biliyorum. Utrecht köprüsünde Daniel beni sarsarak uyandırıyor. Birazdangeliyoruz, diyor.

Rüya gördüm, diyorum uykulu uykulu, Martha’nınbaşına korkunç bir şeyler gelmiş, rüyada Dorian da var, Paul de.Ve sen. Durmadan, göreceğiz bakalım, diyorsun, göreceğiz.

Güneş yükselmiş ve Amsterdam’ın ilk evleri üzerindesapsarı parlıyor. Şoför bizi nerede bırakacağını soruyor.

Karar vermemiz lazım, diyor Daniel, bana mıgidiyoruz, sana mı gidiyoruz, yoksa herkes kendi evine mi? Hepsi


150

mümkün, diyorum, hepsi uygun.


151

Notlar[←1]

Eğer kalbimi kırman gerekiyorsa kır, ama zamanımıçalma, (ç.n.)


152

gündelik mutluluğa alışma - turuz...gündelik mutluluğa alışma anja meulenbelt ayrıntı...

Documents