TÜRK DİLİ

EDEBİYATI

2 10 8

kpss

ÖABT

Öncebiz sorduk

50 Soruda

SORU30

ALAN BİLGİSİALAN EĞİTİMİ

GüncellenmişYeni

Baskı

ve

Komisyon

ÖABT Türk Dili ve Edebiyatı Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-318-942-8

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

9. Baskı: 2018, Ankara

Proje-Yayın: Pelin ÖzdemirDizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.netİnternet: www.pegem.net

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

Elinizdeki bu kitap, Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Türk Dili ve Edebiyatı) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Eski Türk Dili ve Yeni Türk Dili - Yeni Türk Edebiyatı - Eski Türk Edebiyatı - Türk Halk Edebiyatı) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir:

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a. Eski Türk Dili ve Yeni Türk Dili

b. Türk Halk Edebiyatı

c. Eski Türk Edebiyatı

d. Yeni Türk Edebiyatı

% 26

% 18

% 18

% 18

1 - 13

14 - 22

23 - 31

32 - 40

Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2013-2017 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM: ESKİ TÜRK DİLİ

I. Dil Nedir? Özellikleri Nelerdir? ...................................................................................................................................3

Dillerin Sınıflandırılması.................................................................................................................................................3

A. Yapı Bakımından Dünya Dilleri ..............................................................................................................................3

B. Köken Bakımından Dünya Dilleri ...........................................................................................................................5

C. Söz Dizimi Bakımından Dünya Dilleri ....................................................................................................................5

D. Ural-Altay Dil Ailesi ve Özellikleri ...........................................................................................................................6

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................8

Çözümler ....................................................................................................................................................................9

E. Altay Dilleri Teorisi ................................................................................................................................................10

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 11

Çözümler ..................................................................................................................................................................13

F. Türk Dilinin Orhon Türkçesinden Önceki Dönemleri.............................................................................................15

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................17

Çözümler ..................................................................................................................................................................19

II. Orhon Türkçesi .........................................................................................................................................................20

A. Orhon Türkçesinin Ses Özellikleri ........................................................................................................................22

B. Orhon Türkçesinde Sözcük Yapımı .....................................................................................................................22

C. Orhon Türkçesinde İsim Soylu Sözcük Türleri .....................................................................................................23

D. Orhon Türkçesinde Fiiller .....................................................................................................................................25

E. Orhon Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması .....................................................................................27

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................33

Çözümler ..................................................................................................................................................................35

III. Eski Uygur Türkçesi ................................................................................................................................................36

A. Budist Uygur Edebiyatı (Burkancı Edebiyat) ........................................................................................................36

B. Maniheist Uygur Edebiyatı ...................................................................................................................................38

C. Nasturi Uygur Edebiyatı .......................................................................................................................................38

D. Din Dışı Uygur Metinleri .......................................................................................................................................38

E. Eski Uygur Türkçesi İle İlgili Önemli Çalışmalar...................................................................................................38

F. Eski Uygur Türkçesinde "Y" ve "N" Ağızları ..........................................................................................................39

G. Orhon Türkçesi ve Eski Uygur Türkçesi Arasındaki Farklılıklar ...........................................................................40

H. Eski Uygur Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması .............................................................................40

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................44

Çözümler ..................................................................................................................................................................46

vi

IV. Karahanlı Türkçesi ..................................................................................................................................................47

A. Karahanlı Türkçesiyle Oluşturulan Eserler...........................................................................................................47

B. Karahanlı Türkçesinin Ses Özellikleri ..................................................................................................................49

C. Karahanlı Türkçesinde Sözcük Yapımı ................................................................................................................49

D. Karahanlı Türkçesinde İsim Soylu Sözcükler.......................................................................................................50

E. Karahanlı Türkçesinde Fiiller................................................................................................................................51

F. Karahanlı Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ................................................................................53

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................57

Çözümler ..................................................................................................................................................................59

V. Doğu Türk Dili - Harezm Türkçesi ...........................................................................................................................60

A. Harezm Türkçesiyle Oluşturulan Eserler .............................................................................................................60

B. Harezm Türkçesinin Ses Özellikleri .....................................................................................................................61

C. Harezm Türkçesi Şekil Bilgisi...............................................................................................................................61

D. Harezm Türkçesinde Sözcük Yapımı ...................................................................................................................62

E. Harezm Türkçesinde Fiiller ..................................................................................................................................63

F. Harezm Türkçesinde Ek Fiiller .............................................................................................................................64

G. Harezm Türkçesinde Fiilimsiler ............................................................................................................................64

H. Altın Orda Devleti Dönemi'nde Yazılan Eserler ....................................................................................................65

I. Harezm Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ....................................................................................65

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................69

Çözümler ..................................................................................................................................................................71

VI. Kuzey Türk Dili - Kıpçak Türkçesi .........................................................................................................................72

A. Kıpçak Türkçesiyle Oluşturulan Eserler ...............................................................................................................72

B. Kıpçak Türkçesinin Ses Özellikleri .......................................................................................................................74

C. Kıpçak Türkçesi Şekil Bilgisi ................................................................................................................................75

D. Kıpçak Türkçesinde Sözcük Yapımı ....................................................................................................................75

E. Kıpçak Türkçesinde Fiil Çekimi ............................................................................................................................76

F. Kıpçak Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması.....................................................................................77

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................80

Çözümler ..................................................................................................................................................................82

VII. Doğu Türk Dili - Çağatay Türkçesi........................................................................................................................83

A. Çağatay Türkçesi Sözlükleri ................................................................................................................................83

B. Çağataycanın Önemli Sanatçıları ........................................................................................................................84

C. Çağatay Türkçesinin Ses Özellikleri ....................................................................................................................87

D. Çağatay Türkçesinde Sözcük Yapımı ..................................................................................................................88

E. Çağatay Türkçesi Şekil Bilgisi ..............................................................................................................................88

F. Çağatay Türkçesinde Fiil Çekimi ..........................................................................................................................88

G. Çağatay Türkçesinde Ek Fiiller ............................................................................................................................90

H. Çağatay Türkçesinde Fiilimsiler ...........................................................................................................................90

I. Çağatay Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ...................................................................................90

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................93

Çözümler ..................................................................................................................................................................95

vii

VIII. Batı Türk Dili - Eski Anadolu Türkçesi (Oğuzca) ................................................................................................96

A. Eski Anadolu Türkçesi Eserleri ............................................................................................................................96

B. Eski Anadolu Türkçesinin İmla Özellikleri ............................................................................................................98

C. Eski Anadolu Türkçesinin Ses Özellikleri .............................................................................................................98

D. Eski Anadolu Türkçesinde Sözcük Yapımı ..........................................................................................................99

E. Eski Anadolu Türkçesi Şekil Bilgisi ......................................................................................................................99

F. Eski Anadolu Türkçesinde Fiil Çekimi.................................................................................................................100

G. Eski Anadolu Türkçesinde Fiilimsiler .................................................................................................................101

H. Eski Anadolu Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ........................................................................101

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................106

Çözümler ................................................................................................................................................................108

IX. Batı Türk Dili - Osmanlı Türkçesi .........................................................................................................................109

A. Osmanlı Türkçesinin Dil Özellikleri ....................................................................................................................109

B. Ses Özellikleri ....................................................................................................................................................109

C. Biçim Özellikleri ..................................................................................................................................................109

D. Alfabe ................................................................................................................................................................. 110

E. İsim Çekim Ekleri ............................................................................................................................................... 110

F. Fiil Çekimi ............................................................................................................................................................111

G. Yapım Ekleri ....................................................................................................................................................... 112

H. Fiilimsiler ............................................................................................................................................................ 112

I. İsim Tamlamaları ................................................................................................................................................. 112

J. Genel Bilgi .......................................................................................................................................................... 113

K. Osmanlı Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ............................................................................... 114

Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 116

Çözümler ................................................................................................................................................................ 118

X. Çağdaş Türk Dilleri ................................................................................................................................................ 119

A. Türk Dillerinin Adlandırılması ............................................................................................................................. 119

B. Türk Dillerinin Tasnif-i......................................................................................................................................... 119

C. Türk Dil Grupları ................................................................................................................................................. 119

D. Kıpçak Grubu Türk Dilleri (Kuzey) ..................................................................................................................... 119

E. Karluk Lehçeleri .................................................................................................................................................122

F. Oğuz Lehçeleri....................................................................................................................................................123

G. Sibirya Lehçeleri ................................................................................................................................................124

H. Diğer Lehçeler....................................................................................................................................................125

I. Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya Olan Türk Dilleri ........................................................................................125

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................127

Çözümler ................................................................................................................................................................129

Karma Test - I .........................................................................................................................................................130

Çözümler ................................................................................................................................................................133

Karma Test - II ........................................................................................................................................................135

Çözümler ................................................................................................................................................................138

viii

Karma Test - III .......................................................................................................................................................140

Çözümler ................................................................................................................................................................143

Karma Test - IV .......................................................................................................................................................145

Çözümler ................................................................................................................................................................148

Karma Test - V ........................................................................................................................................................150

Çözümler ................................................................................................................................................................153

2. BÖLÜM: YENİ TÜRK DİLİI. Ses Bilgisi (Fonetik) ................................................................................................................................................157

A. Ünlüler (Vokaller)...........................................................................................................................................157

B. Ünsüzler (Konsonant) ...................................................................................................................................158

C. Türkçenin Ses Özellikleri...............................................................................................................................161

D. Seslerin Birleşmesi........................................................................................................................................161

E. Ses Olayları ...................................................................................................................................................163

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................169

Çözümler ................................................................................................................................................................172

II. Biçim Bilgisi (Morfoloji) .........................................................................................................................................174

A. Kök ve Özellikleri ...............................................................................................................................................174

B. Ekler ve Özellikleri .............................................................................................................................................175

Yapım Ekleri .......................................................................................................................................................175

Çekim (İşletme) Ekleri ........................................................................................................................................176

C. Yapıları Bakımından Kelimeler ...........................................................................................................................179

Basit Kelime .......................................................................................................................................................179

Türemiş Kelime ..................................................................................................................................................179

Birleşik Kelime ...................................................................................................................................................179

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................181

Çözümler ................................................................................................................................................................184

III. Fiiller .......................................................................................................................................................................186

A. Anlamına Göre Fiiller .........................................................................................................................................186

B. Fiillerin Çekimlenmesi ........................................................................................................................................186

C. Ek Fiil .................................................................................................................................................................186

D. Yapısına Göre Fiiller ..........................................................................................................................................188

E. Fiilimsiler ............................................................................................................................................................189

F. Fiillerde Çatı........................................................................................................................................................191

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................195

Çözümler ................................................................................................................................................................198

IV. İsimler .....................................................................................................................................................................200

A. Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler ....................................................................................................................200

B. Varlıkların Niteliklerine Göre İsimler ...................................................................................................................200

C. Varlıkların Niceliklerine (Sayılarına) Göre İsimler ..............................................................................................201

D. Yapısına Göre İsimler ........................................................................................................................................201

ix

E. İsimlerin Çekimlenmesi ......................................................................................................................................201

F. İsim Tamlaması ...................................................................................................................................................201

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................205

Çözümler ................................................................................................................................................................208

V. Yardımcı Sözcük Türleri .........................................................................................................................................210

A. Zamirler (Adıllar) ................................................................................................................................................210

B. Sıfatlar................................................................................................................................................................212

C. Zarflar .................................................................................................................................................................214

D. Yardımcı Sözcük Türleriyle İlgili Uyarılar ...........................................................................................................215

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................216

Çözümler ................................................................................................................................................................219

VI. Görevli Sözcükler ..................................................................................................................................................220

A. Edatlar................................................................................................................................................................220

B. Bağlaçlar ............................................................................................................................................................221

C. Ünlemler.............................................................................................................................................................221

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................223

Çözümler ................................................................................................................................................................226

VII. Söz Öbekleri (Kelime Grupları) ...........................................................................................................................227

A. Tekrar Grupları (İkilemeler) ................................................................................................................................227

B. Bağlama Grupları ...............................................................................................................................................227

C. Sıfat Tamlaması Grupları ...................................................................................................................................227

D. İsim Tamlaması ve İyelik Grubu .........................................................................................................................227

E. Birleşik İsim Grupları ..........................................................................................................................................228

F. Birleşik Fiil Grupları .............................................................................................................................................228

G. Unvan Grupları ..................................................................................................................................................228

H. Ünlem Grupları...................................................................................................................................................228

İ. Sayı Grupları .......................................................................................................................................................228

J. Edat Grupları ......................................................................................................................................................228

K. Fiilimsi Grupları ..................................................................................................................................................228

L. Kısaltma Grupları ...............................................................................................................................................229

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................231

Çözümler ................................................................................................................................................................233

VIII. Cümle Ögeleri ......................................................................................................................................................234

A. Yüklem ...............................................................................................................................................................234

B. Özne ..................................................................................................................................................................235

C. Yardımcı Ögeler (Tümleçler) ..............................................................................................................................235

Nesne (Düz Tümleç) ..........................................................................................................................................235

Dolaylı Tümleç ...................................................................................................................................................235

Zarf Tümleci .......................................................................................................................................................236

Edat Tümleci ......................................................................................................................................................236

x

IX. Cümle Türleri .........................................................................................................................................................237

A. Yüklemin Yerine Göre Cümleler .........................................................................................................................237

B. Yüklemin Türüne Göre Cümleler .......................................................................................................................237

C. Anlamına Göre Cümleler ...................................................................................................................................238

D. Yapısına Göre Cümleler .....................................................................................................................................239

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................241

Çözümler ................................................................................................................................................................244

Karma Test - I .........................................................................................................................................................246

Çözümler ................................................................................................................................................................249

Karma Test - II ........................................................................................................................................................253

Çözümler ................................................................................................................................................................256

Karma Test - III .......................................................................................................................................................258

Çözümler ................................................................................................................................................................261

Karma Test - IV .......................................................................................................................................................263

Çözümler ................................................................................................................................................................266

3. BÖLÜM: TÜRK HALK EDEBİYATII. Halk Bilimi ................................................................................................................................................................271

A. Halk Edebiyatı ve Araştırma Yöntemleri ..................................................................................................................271

B. Halk Bilimi Yöntem ve Kuramları .............................................................................................................................271

C. Halk Bilimi Alanında Çalışmış Önemli Araştırmacılar ..............................................................................................278

D. Halk Edebiyatının Yazılı Kaynakları .........................................................................................................................279

II. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ...........................................................................................................................282

A. Sözlü Türk Edebiyatı (… - VIII. yy.) ....................................................................................................................282

B. Yazılı Türk Edebiyatı (VIII. yy. - X. yy.) ...............................................................................................................285

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................286

Çözümler ................................................................................................................................................................289

II. İslam Kültürü Etkisindeki Türk Halk Edebiyatı ....................................................................................................290

Halk Şiirinde Tür ve Şekil .......................................................................................................................................290

Redif ve Kafiye (Uyak) Türleri.................................................................................................................................290

Halk Şiirinde Tema, Dil ve Üslup ............................................................................................................................291

Halk Şiirinde Kullanılan Heceli Nazım Şekilleri.......................................................................................................291

Halk Şiirinde Kullanılan Aruzlu Nazım Şekilleri ......................................................................................................294

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................297

Çözümler ................................................................................................................................................................300

A. Anonim Halk Edebiyatı.......................................................................................................................................301

Anonim Halk Edebiyatı Söylemelik Türleri .........................................................................................................301

Mâni .............................................................................................................................................................301

Türkü............................................................................................................................................................302

Ağıt ...............................................................................................................................................................303

Ninni.............................................................................................................................................................303

xi

Anonim Halk Edebiyatı Konuşmalık Türleri .......................................................................................................304

Tekerleme ....................................................................................................................................................304

Bilmece ........................................................................................................................................................305

Atasözleri .....................................................................................................................................................305

Deyimler.......................................................................................................................................................306

Alkışlar ve Kargışlar .....................................................................................................................................306

Anonim Halk Edebiyatı Seyirlik Türler (Geleneksel Türk Tiyatrosu) ..................................................................306

Karagöz Oyunu ............................................................................................................................................306

Orta Oyunu ..................................................................................................................................................307

Meddah ........................................................................................................................................................307

Kukla Oyunu ................................................................................................................................................308

Köy Seyirlik Oyunları ...................................................................................................................................308

Anonim Halk Edebiyatında Anlatmalık Türleri ...................................................................................................309

Efsane.......................................................................................................................................................... 311

Destan (Epik Destan)................................................................................................................................... 311

Mit ................................................................................................................................................................312

Halk Hikâyesi ...............................................................................................................................................317

Kahramanlık Hikâyeleri ................................................................................................................................319

Sevda Konulu Hikâyeler ..............................................................................................................................320

Masal ...........................................................................................................................................................324

Fıkra.............................................................................................................................................................327

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................330

Çözümler ................................................................................................................................................................333

B. Âşık Edebiyatı ....................................................................................................................................................334

XVI. Yüzyıl Âşıkları ............................................................................................................................................336

XVII. Yüzyıl Âşıkları ...........................................................................................................................................336

XVIII. Yüzyıl Âşıkları ..........................................................................................................................................337

XIX. Yüzyıl Âşıkları ............................................................................................................................................337

XX. Yüzyıl Âşıkları .............................................................................................................................................338

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................341

Çözümler ................................................................................................................................................................344

C. Tekke Tasavvuf Edebiyatı (Dini-Tasvvufi Türk Edebiyatı) ..................................................................................345

Tekke Edebiyatı Nazım Türleri ...........................................................................................................................345

Anadolu Dışında Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı ..............................................................................................346

Anadolu'da Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı .......................................................................................................347

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................353

Çözümler ................................................................................................................................................................356

xii

4. BÖLÜM: ESKİ TÜRK EDEBİYATII. Eski Türk Edebiyatının Tanımı, Estetik Anlayışı ve Kaynakları ...........................................................................359

A. Eski Türk Edebiyatının Çerçevesi ve Tanımı .....................................................................................................359

B. Eski Türk Edebiyatında Adlandırma Sorunu ......................................................................................................359

C. Eski Türk Edebiyatında Şiirin Dönemleri............................................................................................................359

D. Eski Türk Edebiyatında Şiir Kitapları..................................................................................................................360

E. Divân Şiirinin Geleneksel Özellikleri...................................................................................................................361

F. Divân Şiirinde Biçim ve Âhenk ............................................................................................................................362

G. Divân Şiirinde Muhteva (İçerik) ..........................................................................................................................362

II. Eski Türk Edebiyatında Biçim, Vezin ve Söz Sanatları .......................................................................................389

A. Divan Şiirinde Nazım Biçimleri ...........................................................................................................................389

Beyitlerden Oluşan Nazım Biçimleri ..................................................................................................................390

Tek Dörtlükten Oluşan Nazım Biçimleri .............................................................................................................398

Bentlerden Oluşan Nazım Biçimleri (Musammatlar) ..........................................................................................399

B. Divân Şiirinde Nazım Türleri ..............................................................................................................................406

C. Divân Şiiriyle İlgili Bazı Kavramlar .....................................................................................................................407

D. Aruz Vezni ..........................................................................................................................................................410

E. Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) ..........................................................................................................................417

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................434

Çözümler ................................................................................................................................................................437

III. Divân Edebiyatının Tarihsel Gelişimi ...................................................................................................................438

A. XIII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ...........................................................................................................................438

B. XIV. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ...........................................................................................................................441

C. XV. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ............................................................................................................................447

D. XVI. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ...........................................................................................................................458

E. XVII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ..........................................................................................................................470

F. XVIII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ..........................................................................................................................478

G. XIX. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ...........................................................................................................................485

IV. Divân Edebiyatında Nesir .....................................................................................................................................490

A. Divân Nesrinin Türleri ........................................................................................................................................490

B. Divân Nesrinin Tarihsel Gelişimi ........................................................................................................................496

C. Şair Tezkireleri ...................................................................................................................................................505

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................525

Çözümler ................................................................................................................................................................528

5. BÖLÜM: EDEBİYAT AKIMLARI VE YENİ TÜRK EDEBİYATI

I. Batı Edebiyatı Akımları............................................................................................................................................531

Eski Yunan Edebiyatı..............................................................................................................................................531

Orta Çağ Avrupa Edebiyatı (XIV. yy. - XVIII. yy.) ....................................................................................................531

Klasisizm (Kuralcılık) ..............................................................................................................................................532

Romantizm (Coşumculuk) ......................................................................................................................................532

Realizm (Gerçekçilik) ..............................................................................................................................................533

Natüralizm (Doğalcılık) ...........................................................................................................................................534

xiii

Parnasizm...............................................................................................................................................................534

Sembolizm (Simgecilik) ..........................................................................................................................................535

Empresyonizm (İzlenimcilik) ...................................................................................................................................536

Ekspresyonizm (Dışavurumculuk) ..........................................................................................................................537

Kübizm....................................................................................................................................................................537

Dadaizm .................................................................................................................................................................537

Fütürizm ..................................................................................................................................................................537

Letrizm ....................................................................................................................................................................538

Sürrealizm (Gerçeküstücülük) ................................................................................................................................538

Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk) .............................................................................................................................539

Postmodernizm (Modern Ötesi)..............................................................................................................................539

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................542

Çözümler ................................................................................................................................................................545

II. Yenileşme Dönemi ..................................................................................................................................................546

A. Yeni Türk Edebiyatında Dönemler .....................................................................................................................546

B. Yeni Türk Edebiyatında Tür, Şekil, Tema ve Ahenk Unsurları ...........................................................................550

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................559

Çözümler ................................................................................................................................................................561

III. Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı .........................................................................................................................562

A. Tanzimat Edebiyatının Genel Özellikleri (I. Dönem) ..........................................................................................565

B. Tanzimat Dönemi Sanatçıları (I. Dönem) ...........................................................................................................567

İbrahim Şinasi ....................................................................................................................................................567

Ziya Paşa ...........................................................................................................................................................567

Namık Kemal .....................................................................................................................................................568

Şemsettin Sami..................................................................................................................................................569

Ahmet Mithat Efendi ..........................................................................................................................................570

Ahmet Vefik Paşa ..............................................................................................................................................571

Beşir Fuat ..........................................................................................................................................................571

C. Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı (II. Dönem) ....................................................................................................571

D. Tanzimat Sanatçıları (II. Dönem) .......................................................................................................................572

Recaizade Mahmut Ekrem ................................................................................................................................572

Abdülhak Hamit Tarhan .....................................................................................................................................573

Samipaşazade Sezai .........................................................................................................................................573

Muallim Naci ......................................................................................................................................................574

Nabizade Nâzım ................................................................................................................................................574

Mizancı Murat Bey .............................................................................................................................................574

E. Ara Nesil Yazarları .............................................................................................................................................575

Fatma Aliye Hanım ............................................................................................................................................575

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................576

Çözümler ................................................................................................................................................................579

xiv

IV. Servetifünun (Edebiyatıcedide) Dönemi Edebiyatı ............................................................................................580

A. Servetifünun Edebiyatının Genel Özellikleri.......................................................................................................580

B. Servetifünun Dönemi Sanatçıları .......................................................................................................................582

Tevfik Fikret........................................................................................................................................................582

Cenap Şehabettin ..............................................................................................................................................582

Ali Ekrem ...........................................................................................................................................................582

Hüseyin Sîret .....................................................................................................................................................583

Süleyman Nazif..................................................................................................................................................583

Faik Ali ...............................................................................................................................................................583

Celal Sahir .........................................................................................................................................................583

Halit Ziya Uşaklıgil .............................................................................................................................................583

Mehmet Rauf .....................................................................................................................................................584

Hüseyin Cahit Yalçın ..........................................................................................................................................585

C. Servetifünûn Dönemi'nde Bağımsız Sanatçılar .................................................................................................586

Hüseyin Rahmi Gürpınar ...................................................................................................................................586

Ahmet Rasim .....................................................................................................................................................587

Şair Nigar Hanım ...............................................................................................................................................587

Selanikli Fazlı Necip ..........................................................................................................................................587

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................588

Çözümler ................................................................................................................................................................592

V. II. Meşrutiyet Dönemi Edebiyatı ............................................................................................................................593

A. Fecriâtî Topluluğu...............................................................................................................................................594

Ahmet Haşim .....................................................................................................................................................595

Emin Bülent Serdaroğlu .....................................................................................................................................596

Fazıl Ahmet Aykaç .............................................................................................................................................596

Tahsin Nahit .......................................................................................................................................................596

B. Nesl-i Âtî (Nâyîler) ..............................................................................................................................................596

C. Millî Edebiyat Dönemi ........................................................................................................................................597

D. Millî Edebiyat Dönemi Sanatçıları ......................................................................................................................599

Ömer Seyfettin ...................................................................................................................................................599

Ali Canip Yöntem ...............................................................................................................................................599

Ziya Gökalp........................................................................................................................................................600

Mehmet Emin Yurdakul......................................................................................................................................600

Ahmet Hikmet Müftüoğlu ...................................................................................................................................600

Mehmet Fuat Köprülü ........................................................................................................................................601

Rıza Tevfik Bölükbaşı ........................................................................................................................................601

Halide Edip Adıvar .............................................................................................................................................601

Yakup Kadri Karaosmanoğlu .............................................................................................................................602

Reşat Nuri Güntekin ..........................................................................................................................................602

Refik Halit Karay ................................................................................................................................................603

1. BÖLÜMESKİ TÜRK DİLİ

3

Eklemeli (Bağlantılı ve Kaynaştıran) Diller

• Bu diller gelişmiş bir ek sistemine sahiptir.

• Sözcüklere yapım ekleri getirilerek yeni sözcükler türetilir.

• Sözcükler tek ya da çok heceli olabilir.

• Sözcük köklerine yeni ekler getirildiğinde kökte bir değişiklik olmaz.

• Eklemeli diller ikiye ayrılır:

ü Bağlantılı (Bitişken) Diller: Sözcük köklerine ekler getirilerek kaynaştırılır ve yeni kelimeler meydana getirilir. Türkçe, Moğolca, Fince, Japonca, Korece gibi diller bağlantılı diller arasında sayılır.

ü Kaynaştıran Diller: Bu dillerde sözcükler birbiriyle öyle kaynaşır ki bütün bir cümlenin tek bir sözcüğe sığdırıldığı görülebilir. Kızılderili dilleri, Eskimoca, Gürcüce kaynaştıran diller arasında yer alır.

Çekimli (Bükümlü) Diller

• Çekim sırasında sözcük kökündeki ünlülerde deği-şiklik olur.

• Sözcük kökleri, yapım ve çekim sırasında kırılmaya uğrar.

• Yalnızca bükümle ya da hem bükümle hem de çe-kimle oluşturulmasına göre ikiye ayrılırlar.

Bu dillerde, sözcüğün çekimi sırasında sözcük kökü değişime uğrar. Çekim sırasında görülen de-ğişikliklerle yeni sözcükler ortaya çıkar. Arapçada ''k-t-b'' kökünden "kitâb, kâtib, mektub" şeklinde keli-me türetilmesi buna örnek gösterilebilir.

ü Kök Bükümlü Diller: Yalnızca bükümle yeni biçimle-rin meydana getirildiği dillerdir. En tipik örneği Arap-çadır. Hami-Sami dilleri kök bükümlü diller grubunda yer alır.

ü Gövde Bükümlü Diller: Sözcük türetimi ve çekim için bükümün yanı sıra ön ve son eklerin de kulla-nıldığı dillerdir. Hint-Avrupa dilleri (İngilizce, Almanca vb.) bu gruba girer. Alm. gehen “gitmek”, gang “gi-diş”, gegangen “gitmiş” vb.

I. DİL NEDİR? ÖZELLİKLERİ NELERDİR?Dil en geniş tanımıyla insanlar arasında anlaşmayı sağ-layan; duyguları, düşünceleri, güdüleri doğrudan ya da dolaylı olarak aktaran çok yönlü ve gelişmiş bir vasıtadır. Dilin kendine mahsus bazı belirleyici özellikleri bulun-maktadır.

• Dil ses, biçim ve anlam unsurlarından meydana gel-miş sistemli bir yapıdır.

• Dil, yaşayan, canlı bir varlıktır. Dildeki sözcük, kav-ram ve ekler zaman içerisinde değişirler. Bu değişim ses ve biçim açısından olabildiği gibi anlam açısın-dan da gerçekleşebilir. Mesela Türkiye Türkçesinin söz varlığı içinde yer alan “ayak” sözcüğünün Orhon Türkçesindeki biçimi adak’tır. Sözcük zaman için-de ses açısından değişime uğramış, Türk dillerinde atah, ayak, azah~azak gibi biçimler de görülmeye başlanmıştır.

• Dil, içinde bulunduğu kültürü yansıtır. Dil ve kültür arasında bir etkileşim söz konusudur. Bu etkileşim sayesinde dil içinde bulunduğu toplumun bakış açı-sını, değer yargılarını yansıtır, toplum da dili etkiler ve yansıtır.

• Dil anlaşmayı sağlar. Bu anlaşma temel olarak söz ya da yazıyla gerçekleşir ancak konuşma ve yazma dışında da iletişim biçimleri vardır.

DİLLERİN SINIFLANDIRILMASIDil, çok eski dönemlerden beri araştırmalara konu olmuş, bu araştırmalar sonucunda yapı ve köken bakımından çeşitli sınıflandırmalara tabi tutulmuştur.

A. YAPI BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ

Dünya dilleri ile ilgili bugüne kadar pek çok sınıflandırma yapılmıştır. Bu sınıflandırmalar içinde en çok kabul gö-ren August von Schlegel'in sınıflandırmasıdır. Schlegel'in yaptığı sınıflandırmaya göre dünya dilleri yapı bakımın-dan üç gruba ayrılır:

Yalınlayan (Ayrışkan) Diller• Bu dillerde çekim ya da yapım ekleri yoktur.

• Kavramları karşılamak için sözcük birleşmelerinden faydalanılır.

• Vurgu ve tonlama, anlam ayırt edici olarak kullanılır.

• Sözcükler cümle içerisinde bulundukları yere ya da başka sözcüklerle yan yana gelmelerine göre yeni anlam ve görev yüklenir.

• Himalaya ve Afrika dillerinin bir kısmı, Çince, Tibetçe, Baskça, Java dili, Vietnamca yapı bakımından yalın-layan diller grubunda yer alır.

4

Hin

t - A

vrup

a D

il A

ilesi

KÖ

KEN

BA

KIM

IND

AN

DÜ

NYA

DİL

LERİ (

DİL

AİL

ELER

İ)

Asy

a K

olu

Pehl

evic

e

Sans

kritç

e

Soğd

ca

Fars

ça

Hin

tçe

Erm

enic

e

Taci

kçe

Peşt

uca

Ger

men

Dill

eri

Arap

çaAk

adca

İbra

nice

Hab

eşçe

İngi

lizce

Alm

anca

Flem

enkç

eD

anca

Nor

veçç

eİz

land

aca

İsve

ççe

Sırp

çaR

usça

Lehç

eBu

lgar

caSl

oven

ceHırv

atça

Çek

çeSl

ovak

çaU

kray

naca

Bela

rusç

aM

aked

onca

Fran

sızc

aİta

lyan

caİs

pany

olca

Porte

kizc

eLa

tince

Rum

ence

Çin

ceTi

betç

eVi

etna

m D

illeri

Birm

anca

Tayc

a

Gün

ey v

e O

rta A

frika

'da

Konuşu

lan

Dille

r

Finc

eM

acar

caU

gorc

aSa

moy

edce

Türk

çeM

oğol

caM

ançu

-Tun

guzc

a Ko

rece

Japo

nca

Slav

Dill

eri

Rom

en D

iller

i

Avru

pa K

olu

Ham

i - S

ami D

il A

ilesi

Ban

tu D

iller

i A

ilesi

Çin

Dill

eri A

ilesi Ura

l Kol

uA

ltay

Kol

u

Ura

l-Alta

y D

il A

ilesi

5

B. KÖKEN BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ

18. yüzyılın sonuna doğru belirgin hâle gelmeye başla-yan dillerin akrabalığı kuramına göre diller ses, biçim, söz dizimi ve anlam açısından benzerlik derecelerine göre aynı ya da farklı dil aileleri içerisinde değerlendi-rilmişlerdir.

Hint-Avrupa Dil Ailesi: Dünya üzerindeki en geniş dil ailesi sayılan Hint-Avrupa Dil Ailesinin Asya ve Avrupa olmak üzere iki kolu bulunmaktadır:

a. Asya Kolu: Asya kolunun en önemli üyesi Ari dille-ridir. Bunlar Hint-İran dilleri olarak da bilinir. Sanskritçe, Soğdca, Pehlevice gibi eski diller bu diller arasında yer alır. Günümüzde Asya kolunda Farsça, Hintçe, Urduca, Afganca, Ermenice, Toharca ve Anadolu dilleri (Hititçe, Luvice vb.) yer almaktadır.

b. Avrupa Kolu: Avrupa kolu 3 alt kola ayrılmaktadır:ü Romen Dilleri:

• Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Rumence, Sardca.

ü Germen Dilleri:

• İngilizce, Almanca, Hollandaca, Danca, Nor-veççe, İsveççe, İzlandaca, Gotça vb.

ü Slav Dilleri:

• Çekçe, Lehçe, Slovakça, Slovence, Sırpça, Hırvatça, Bulgarca, Rusça, Ukraynaca.

Not: Yunanca ve Arnavutça Avrupa kolunda yer alan izole dillerdir.

Hami-Sami Dil Ailesi: Bu dil ailesi adını Hz. Nûh’un oğulları Hâm ve Sâm’dan almıştır. Bu dil ailesindeki dillerin en önemli özelliği ünsüzlerin ön plana çıkma-sı, ünlülerin ise ikinci planda kalmasıdır. Bu dillerde kökler genelde ünsüzlerden meydana gelir. Hami-Sa-mi Dil Ailesi Doğu ve Batı olmak üzere iki kola ayrılır:

a. Doğu Kolu: Çivi yazısı ile yazılmış eski bir Mezopo-tamya dili olan Akkadca bu kolda yer alır.

b. Batı Kolu: Arapça, Habeşçe, İbranice, Aramca (Ara-mice), Fenikece, Kûşi dilleri bu kolda yer alan dillerdir.

Bantu Dilleri Ailesi: Afrika'nın güney ve orta kısımla-rında konuşulan dilleri içine alır.

Çin-Tibet Dil Ailesi: Konuşurlarının büyük çoğunluğu Güney Doğu Asya'da bulunan Çin-Tibet Dil Ailesi 3 alt kola ayrılır: Sinitik diller, Tibet-Birman dilleri, Tay-Kaday dilleri.

a. Sinitik Diller: Çin Halk Cumhuriyeti’nde konuşulan dilleri içine alır. Mandarin Çincesi, Kantonca bu alt kol içinde yer alır.

b. Tibet-Birman Dilleri: En önemli üyeleri Tibetçe ve Birmancadır.

c. Tay-Kaday Dilleri: Tayca, Kadayca, Laoca bu alt kol-da yer almaktadır.

Avustronezya Dil Ailesi: Bu dil ailesi, Malezya, Endo-nezya, Yeni Gine, Yeni Zelanda, Filipinler ve Madagas-kar gibi bölgelerde konuşulur. Java dili, Malayca, Endo-nezce, Havâi dili bu dil ailesi içinde yer almaktadır.

Ural-Altay Dil Ailesi: Türkçenin de içinde yer aldığı dil ailesidir. Ural ve Altay olmak üzere iki kola ayrılır:

a. Ural Kolu: Bu kol Fin-Ugor ve Samoyed olmak üzere iki alt kola ayrılmıştır. Fin-Ugor alt kolunda Fince, Macar-ca, Ugorca ve Estonca gibi diller yer alırken Samoyed kolunda yalnızca Samoyedce yer alır.

b. Altay Kolu: Türkçe, Moğolca, Mançu-Tunguzca, Ko-rece ve Japonca Altay kolu içinde yer alan dillerdir.

1. Fin - Ugor Dilleri• Fince• Macarca• Ugorca• Estonca

1. Türkçe2. Moğolca3. Mançu - Tunguzca4. Korece5. Japonca

2. Samoyed• Samoyedce

Altay DilleriUral Dilleri

C. SÖZ DİZİMİ BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ

Dünya dilleri söz dizimine göre altı temel gruba ayrılmış-tır. Bu ayrım özne, nesne ve yüklemin cümle içindeki yerine göre belirlenmektedir. Buna göre dünya dillerinin % 86,57’si sözdizimi bakımından ÖNY (özne-nesne-yüklem, 180 dil) ve ÖYN (özne- yüklem-nesne, 168 dil) dizilişine sahiptir. Bu iki diziliş dışında YÖN (yüklem-öz-ne-nesne), YNÖ (yüklem-nesne-özne), NYÖ (nesne-yüklem-özne) ve NÖY (nesne-özne-yüklem) gibi dizilişler de bulunmaktadır. Türkçe, Farsça, Japonca, Hintçe gibi diller ÖNY (özne-nesne-yüklem) grubunda yer alırken Arapça, İngilizce, Rusça, Malayca gibi diller ÖYN (özne-yüklem-nesne) grubunda yer almaktadır.