lo^yGlof! ord. &Nicolai deLy ra

A A D D I T I O.

IntMp.K .rki ditit»rmpofiilla.KccOTdirC. ,

ybmd feitmtm ormo letemid prophct^propypulotra ^fmtgra

Wofio ««- U txtuniiryO- diHidttur in oflo purusprinapalei.ln pnm^ namqi

uomi !«€«. «<«,orf«iif bcneor^ntis.cr deuoti tnuocot ad fe,& exatat diuivam

miferatitmm&pi^uuem.dicens.Kccoiditcdncquid accidc

rit nobis. ^ecmido vtro narrat& rtfiratfuamviiliiaiem,i^ '«-

iehcituem& affiiaioner,, ,(^ quaniumad amiffionem pofJ,fJto»um

dtc<nf. H«rcdjtasnoQra vcr(acn adcxtrancos,6- ';«<'^«'

tmtl/ionemamicotHmfnbdens. Pupillifaaifumusab(q-,pa-

trc& </"<''"^ amiffiokem cibariorum addens. Aqua nram pccu

nia bibimus.cr^ ad miijfiovelibertatis /u6r/^5.Ccruicib.no

ftris n-.inabamur . & (\uoad parentcs fubdens

. Patrcs nodri

liCCCi\iCT\int,6cnonCunt.&i;unadamffi'>ntmpotefiatis,&

iMiontatttfHbdis.Scini dominatifunt nonri.er q-w ad amif

fionempacis&fecuritatisaddcs In manibusnoflns.Cr < uoad

amiifwncfH pdchritudinis &fanitatncondudens . PclllS no(tra

quafl clibanuscxufta cft. Tcrtio vero recitat adutr-umrumul

uplUcm iniquttJtem (3 abufionem, qua ah:,fi juut in capUuatis,vt

tx hec Deus »iw?ij ad mtfericordiam prcuoL<xreti>\&hoc f^:cit

ibi.

MulicrcsinSionhumiliaucrunt&virgincsmciuitatib.\\xdz.Dcinde vero malitiam (J crudetitateminbdem. Principcs

103^inanu fufpenfi funt.facics fenum non crubuerunt.^r»>rf- 1

yero iDfor:.m neijutttam & feditatem^fubdtns . Adolclcentulis

impudiceabufi funt . Quartb re>d propheta dipioratpn^mm

difnitaicm &prijiinjm confolat'u>tt:myq»t^ C? de/ecit fap:entia,&

fc'^-tia,& l'Ctuia,& excdlentia qu£ conf<twrant effe in I r.filf.

ijt niiu >i adfapienttam dicit.Scncs dcfcccrunt dcportis 91«

titm ad Ixtitiamfubdit.liiucncs de choro pfallcntium. ^im».

tnm adcxrellentiam concludit.Cccidn coronacapitis noftri.

Quinlo verbprophcta explicat fuarn intfiicatem & lonfitttHriu.

iiam punit!onem,ibi.Vx nobis.quia pcccauimus.proptcrea

moertum faiSum eftcor noflrum. sexto vcrduudat &pra

dicat diuinum duraiioncm, ibi . Tu autcm domincin a:tcrnii

pcrmancbis. Seplimovero imploratDeibetagnitatem,&piUt

Jui reditus& fux conuerfionis acceltrationem : reditus tfuidem tkI

de Bibylonica captiiutatein hrufalein ,

vi l potius& melius dc in-

crediditate ad lefu ChriHi fiden. :& Imfacit ib'. Qnarcin pcT-

pctuum obliuifccris nof^ri.ye.y«/f/<r.Conucrtenosdomi-

'

nc ad tc,& conucrrcmur.Oi^.ittodr Wr/mo mtuetur cr cemt

diuinumfeueriiatem,& per confequens aliqualmddationem «««

ditionis de hoc qund petitita ccleritrr impUri,cdcludens.Scd proij

cicns rcpulifti nos.iratus cs contra nos vehememcr: iSi»

hoc Threni lcrcmiit Hniunt.

Incipitprxfatiotnlilfri4m^aruch prapheta.

Ibcr iltc qui Barucli nomine pr^-

Bn^^S^ nocatur,inHcbr?ocanonenonha

bccur: fci tantum m vulgata cdl-

tione, fimilitcr Sc^piftolaTcremia: .

Proprcr

notitiam autem legcntium hic fcripra (unt,

quia multade Chnlto nouiilimii^uc tempo

ribus indicant.

Vulgatacditiodc qua fit mcntio in prologo fupcr Baruch , cxponitur in prologo fupcr Ezcch.Cxtcra planafunt

^ a TP Thjt'. verb.&c.

E -5« Thcodo-rctus-Admirandus

Baruch difccffit v-

nacumluda:isqui

aufugcrant in Ac-

gyptum. Vcrunta

mcnpoft quinqueannoscxquocaptacftvrbspucnitBa

IncipitBaruch propheta.

C A P. I.

fet modicotctnporc fadlus eft 1

uus. Necal

afcopo.quiajillosin(enfur

catorum priftino-

rum,vtctiamcala-mitatis cauiain»-

gnolccrcnt, mnlti!

ctiam lachrymiJ

:otcmpo

cftc|^

abera|

ifuifiP

Thxcvcibalibriquxfcripfit Baruch filiusNe-^

ri2,fiIijMaafi2e,filijSedcchi:c,filijScdei,filijHcl 2

»«yvcy *^'^ inBabylonm,in anno 5.&L7-^ie»"^"^^^^i^ \

tcmporc quo ceperuntChaldiEi leruialem , & fuccende- j

cft vrbs puenit Ba- runt eam igni. Et legit

Baruch veiba Iibri huius ad aurcs 6

Fof»fis^>^^n^^^bylonem.Omnem i^^\^q^^^ (^ljj

loachim rcgis luda, & ad aures vnmcrli ^ quas mittebantfa-

KnVpiTtaram populi venicntcs ad librum , & ad aures potentium fi- 9[^f^^^jf^S^^J^Ji^^

?tlfirmos &Td^ vcritatem dcduccrcnt. Cum ergo peruc- parandas vidimas quas immolarcnt, vt dommu ffl Def

niftct Babyloncm recitauit leremiae prophctiam cun- Iibi propitmm rcdderent.

aiscaptiuis, & potiflimum Icchonia:, qui cum regnaf- _^_I_____-

Diulfia libri

Incipit poftillavenerabihs patris

fratris

NicoIaidcLyrafiipcrBaruch.*

IC T hxc vcrbalibri.Toy^ tibnm Tohiu fccundim ordintm

XI'tcmpi. r sfequitur liber Bartnh inimcdiathynatn htsloria To-

biJtivntigit temporibus ^^{cchix regis luda, vt rficnjum tfljuprd.

inpnncipioltbn Tobts.Baruchautemfuit notarius leremi<e a tem

fore loachimfitij lofu, vtliabctur lere.i,6.& difirudta lerujalem

per Cbalda:os tum lertmia dtfcenatt in ^egyptumpiji interftciio-

titmCodvlit,I(re.^S. ($ pojiea fcripfitlibrum iHumquantumad

illam partm,imusfuit a^^tor, qnantH autcm adcpi{iij'am lertmi^

(qu{ pohitur m hoc libro,cuiustamen non fuitauior Jed tuntti Jtri-

ftor)JcripleratuntedeHruciicnem ciuitaiis, vt vidibitur infrd do

mino conctdente . Igiturliber iile in duas diuiditnr partes ./.

in li-

brum Baruchfcrib{,& in epijlulam leremif^qu^ inapit cup.6. Tri

mad utditur in tres parus : quia primd circa libium Baruch poni-

tur dtjcriptionis aUus. Secundo legendi modus,ibi . Et lcgit Ba-

rwch. rtrtio libn procejfus ibi. Et dicctis . Ctrca primim piimo

foi.iiurfctiptorisgcnus , titm dicitur . Et hxc vcrba libri quxfcripfcrat Baruch filius Ncria:,&c. &fecundum regulam He

brforum patci B*ruch&auus, C c^teri qutponuntur hic habue-

tunifpintum propheff ficul& ipfc.Dicunt.n.^ qiiandoin princi'

fio aiicuius prophitfpoaitur nomen patris eius& aui,& fic afcen

dendo , perboc daturintctligi quodjpiritum propljeticum

habue-

runt.Siienduri, et,<^ diHio copulatiux citm dicitur.Et hjEC vcrba

libn.Copulat adverba lcremi^ , quje Buruchjcripjciat ante.itcim

do,ponitur defriptionis tocus,cum dicitur,

% In Babylonia.5"fd /;oc videtur alicui falfiim,quia /frf.^j.fii

(iturf^ CHtn Utemfa& alijludei qui rmanjtrant in lud^a , dt-

fcenditin jltgyptum,& non init in Babyloniam

ciim alijs taftiii

tis. Dicendum,^ morluo leremia in .Atijpto, Baruch iuit in But

loiiiam adcapituorum conjolationem , & ma.ximhqiiiz lertma

prophetauerat.AegypcumcitQdedrucndum ptr ^ub^chodonoj

regtm B.ibyloais ^lcrem. ^i.Tertioponilur dtfcrip.ionts temp

ciirn ditttur.

3 In anno quin.f.adefiruaione lerufakmper Chutdfosjic.ii

numerabant ludp a ttmpore captiwtaiis B.ibytonicc , jicutluod

computant a itmporc captiiiitatis fu^ per l{urnanos , iniipenito

dcjii uHio e lerufdem fa(ia per Titim& yejpajianuni.

4 Et in feptimo dic mcnfis. Hpn dicitin Inc quis menfisji

rit,& ideovidetur,(j)fneritprtmusrrunfis.

5 In temporequo Chald.xi ceperunt Icrufalem.J.j

'f

poreillo indeincipubat Jii(t^ori.mni<rritratio,vtaiciume\t.

6 Et legit. Htc cohfequenterponitur

circa iibum iflum tcgfn

modus,& pnmb in Baby,onta,Jtcwid6in lertfu tyitia,ibiiSC

COlii

PCtunt. Circaprimunidiiitur.

7 Et legit Baruch vcrba libri huius ad aurcs Icchonu

&C. Scdiontrahoc vidttur , ^ lechonias ifit cratincaHtrtit^

Bubylonis.DicendumSfr.Ofieratincarceteclaufusfaltcmcotinn,eb^ ejjct nobitis & rex I^da,vtt ji

erat ctaujus.nontamen talne

qum Buruchpofjttad eum acccdert,tdis.n.acnf}us frequtmtn'

ctditiir dettntis in carccre.

8 Et ad aurcs vniucrfi popuU vcnientis ad hbrum./.

daici in Babyionem diS\ -

9 Et ad aurcs potentium filiorum re.^«w d^clifu(r^\

aiiqui dejemine regio,vi Ijabciur Dunu .i.S l"Cr'itii

i» Tna^"-'

tejtate,ftct*t patetex todem libro cte DanitU &Jociji

cius . Q"

patentvfqiitibi. ^ ^^

037liorum regum,5c ad aures presbyceroriim,&

ad aures populi a minimovfc]ue ad maximu

eorum,omnium habitanrium inBabyloniaadHumen^odi. QuiaudientespIorabant<S.:

^

ieiunabanr^&orabancinconfpeclu domini. j

ronrpe£tcoIle(Terunt pecuniam t fecundum quod 4omioj. r r r r •

potuitvniulcumlquemanus.EtmileruntmIcrufalem ad loachim filium Helchi^filij Sa

lom facerdotem, Sc^d reIic|uos facerdotes,&

adomnempopulum qui inueciluntcum eo

inlerufalem,cum acciperent vafa templi do- ^

nini,cjua:ablatafuerantdetempIo,reuocarc^ntcrram ludajdecimadie mcniisSiban,va{a ?

irgentea qus fecit Scdechias filius 'ofia: rex ^

udapofteaquam ccpifict NabuchoJonofor

exBabylonis Iechonia,& principes, &;cun-"

B;toypotentes,8^populum tcrrg ab ieruialcni:

)C duxic eos vindlos in Babylonem . Et dixc-

unt. Ecce mifimus ad vos peccunias,de qul-

^ Etfacitemana,&c. bus emitc holocauftoma-

;,

Theodoretus . ta & thus,& facite manna:[a»brxi manna vo a- rr ,

mfacrificium. ^ ottcrrc pro peccato ad

Barueh Cap.L lOjgroaram domini Dei noflri,

Etorate pro vita Nabu-b NabuchodonofSchodonofor

regis Babylo- ^Balthafar fiiioc-

ni.A pro vitaBaithafir fi-i^^o^^.t^J™*

lij cmSjVt hntdics ipforum candumpro regib.

„ ficut dies ccch fupcr tcr- ^ leligione adh.ic

o/' 1 1• impugnanr,& pro

i2ram,6^vtdetdommusvu- hisqui in fublimi-^

^ tutem nobis, 8c,illuminet tatcfuntconftituti,

oclos no.lros , vt viua- 7^^^^^.muslub vmbraNabucho fonantiaprccantur

donofor reds Babylonis ,«ipfi vt feruiant, •

H,rr L T-. 1 I /- r &vehnuiriiiluilra&iub vmbra Bahhafar fi- tos habeat oculos,H lij eius, & feruiamus eis

J^multis diebus , & inuenia-

musgraciam in confpeau corum. Et pro nobis

ipfis oratead dominum Dcum nolhum,quia peccauimus domino Deo noftro,& no Ecit auerfusfuror eius anobis

vfquc in hunc17 diem. Ec legite librum iflum, qucm mifimus

"

j8 ad vos rccitari in tcmplo dommi in dic fo-

20 ^^""N ^" <iie oppoituno . Ec dicetis Dnoj I Dco noflro iuflitia, nobis aut confufio facici

ne quempiam er-

rorempa^iantur.

NICOLAVS DE LYRA._

l|(Adilumen Sodi.?. iuxtaftumcn fic vocatum , ficut dicitur

rmi^.^S.c.Ad flumen Euphratcm vidli [um.i.iuxtaflu-;en Eupbratem,

Quiaudientesplorabant. vt pxnitentes di peccatis, proubusciiptiuaii erunt.

Etieiunabant & orabant in confpedlu domini:3/i?/^?norpus, 'Jfpiritum ojferendo, vific eorum ajtiiffionem Deus re

)kent,o~ capt'i!tatem relaxaret.

Et C0U<^erunt . Hu confequenter defcribitur Uaio libri hu-

isiiilmltlem. 2^(am ludai habitantes inBabylone feceruntli-

Q imBuuchtranfcrib!,& miferuntin leritjalemyVt legeretur ibi:

'cmboc mifernnt pecuniam , vt inde emerenturnecefjaria pro.

. ' ?cvf& oblationib.ibidem fiendis,& hoc cji qitod dicitur,

Etcollcgerunt pecuniam.Ef patet litera vfq; ibi.

Cum accipercnt. ^cienium tamenj,

hoc viietur alicuifal-.'« f'urf ou diil4m cslifiia omnes luip qui erant in lud^a inter

:rioG'}'Mia,i(fcenderuntin.Acgyptum,i>t diHum eflfupra , (&

'.eo noHvidetu',^ tunc in lerufalem fuerupopulus ludiicus , nec

ftrdnesfacrifiua ufferentes,& maximh quia i.Efd-S, dicitur,fp.'rnbabel ,& dlt qm redierut de captiuitate Babylonica erexerut

^arefuper bafes fuas,& obtulerucfuper illud holocauRum domi-t qun i fuit per lonTum tcmpus pofi ifia;propter quad videtur,^ a

Afncitoneciuitatis ,& templiper Chddxos vfq; adrcditum ca-

puitatis Bahylonice non fuit in lerufalem altare holucaufli ere-

im,necfacerdotesofferentesfacrificia:propter qu<e &conftmilial'eri(ieapud Hebrieos apocryphus reputatur. VoteH tame dici,(p

li

it mterfedo Godolia, quem rex Babylonisprxfecerat tcrrf luda,

tuspopulus hidaicus quiemanferatin lud^a.fugerit in .Aegyptu•nens, j, rex B,.byIonts mitteret contra eum exercitti «d vindtcanm mortem Codoli^, vidcns tamen poflea j, non mitteret ,&au-'Cns leremiam prophetantem,^ rex Babylonis .Aegyptum inua-

trctfpro mjgnaparte reditinJerufaitm^propter locifanaitatem:

< inter redtuntes futrunt aliquifacerdotes, qmru principais fuitMhmi hic nominatur,non tamenf<itfiliusfummifacerdot!s : qa4(iuhfummusfacerdos lu Sedechia regefuit dudns i» Babylone*tinfnmmolacer/dotio fucceffit lefus fiLiuseiusin reditucaptiui.t>s

Rabyknic<e,vt pattt.i.Efdr^ 3 . & Zach.3. loachim autfi-«!fl us

Iifi (ecundumhijioriographos pofieafuitfummusfacer-!, "J non

ijie loachim, de quo fit hic mcntio, vnde dicitur hic ad'i^hmfiiium HcUhi^,ad diflinciionem alterius . jldillud aut^<^itiir de erea-.one altaris pofl rcditum captiuitatis Babylonic^,dinaum

^fcriptura loquitur ibi defolemni ereclione poH reditum

'P''^'tatisprad/ciomodoredeuntefcrexerant altare paruumad

jrificandumdominoproutpoterant bono modo,ftcut patriarch^t

(

pyh^4: frcquenter lcguntur altariaercxiffe ad facnficandum

<-mino.Q\x\ accipcrcnt vafa.HJc efi confiruaiofufpenfiua,&'

^tcatafententiai: proluius intelleBufcicndum , 3. cum Icchonia

':« ludain Biibylonem duHo fuerlit vafa templi domini aitrea tramata ;pro quib.rex Sedechias in regno Iudffuccedens,fecit va-

^'^''^^''tea^quianonpoteratfacereaureacfmtBfibijamfiliiisSalo-

rn-jnis piu jcutis aureis que abliulit Sefach.rex jlegypti, fecitjcu-ta frea.^ . I{eg.i4..& illa vafa argentea captiuato Stdechiafueruntin Babylonem portata-.quffaltem pro parte redemerunt ludei in Bzbylonem duBi , & miferunt inlerufalem pro cultu Dei curn pecu-nia pra lacrificijs coUeHa^vt ditium efi,& Iwc eji qaod dicitur .

Cum acciperet. f.diBus loachim facerdos.6 Vafa templi domini qux ablata fuerunt de t eraplo ,

Sedechia rege capto.

7 Rcuocare in tcrra luda .i, vt remitterentur in lerufdem ,

qu^eH metropdlis in terra luda.

8 Decima dic mcnfis Siban.f«/ correfpondetpanim Maio,&partimIuntoapudnos, confequenter ofiendit que fuerintiHa vafa,cum dicit.

9 VafaargcnteaqusBfccitSc. Etpatetex diais litera vf-queihi.10 Et oratcpro vita Nabuchodonof Ex

eius.v.pacificofia ntu dependebat pax t erre Babylomce,& per confequens pax lidfo-iH:propter ^petebant orari pro vita regis& Hlij eiusfecundii monitionem leremie 29. b. Oratcpro ciuitate ad quam tranfmi-

grati e{lis,quia in pacc illius erit pax veilra.

n Vt dct dominus virtutem nobis. Vrimb petierunt orari

pro honofiatu regni,qu)d eH magis commune^pofieapro bonofuQquod erat magisfpeciale.

1 2 Et illuminet oculos noftros , in veritatis cognitione.I ^ Vt viuamus fub vmbra.cv quo D, us ordinauit nos in eius

femtu:cm rcdigire.

14 Et feruiam US eis./. hu wtiter obteperantes volutati diuinf.iS Etinueniamusgratiam in confpcdu corum.vf nonco

gant nos idololatrare.feipertnittant nos Deo pacifrch dcjeruire.16 Etpronobisipfisoratcaddominum Deum noftrii.

J.oratc, vtdimittat nobis peccata nifira Conlequenter Jubditur deteaione limBaxucb,cum <//c««>-.Etlegitelibrum iftum,qucmifimusadvos.

17 Recitari in templo domini Licet.n.templum effetcomhu-

fium, remahferat tatnen platea atrij , in qua conuemtbant Itdci adorandum& audiendum verbum Dei,

18 Indic Colcani.i.indiebusjolennibus,in quihusmans conuenicbat populus.

^

19 Et diCctis.Tnflquam defcriptus eflcirca librum Baruch legendi modus,hic confequenter defcribitur libri proceJJus,in quo primoponitur humilis dipretatio,ftcundd vtilis informatio j.c.ibi.All-di Ifrael.v^Ji«cip« tenium cap. fecundumjignificatiur.em Hitro.Trimain tresinam ficut dicitur

Eccl.^^.cap] Oratio humiliantisfe nubcspcnctr^hit. &ideopritn6pomturoyan[is humUia-

tiOyfecundo humtLiamis Je deprecatio,ibi.Et nunc diic Dcus ter

tib deprecantis conclujio, ibi . Et nunc domineomnipotcns.Circaprimumponitur orantis humiliatio m duobns:prmo cu/fitSdo propria culpam, fecundo confitedo pcend iufic illata in princippofrcundt c.Circaprimii dicitur. Et dicetis. verba Earuch recitando.

20 DominoDeo noftroiu&itii.Eft.n.iuftitif regul».

% I Nobis autcm confu.&c.i» peccatoru noftroru confeffwne.

i

Gloford.&NicolaideLyra 1040i^39A noftrx, {icutcftdlcshjcc^omniruda&habi-

x

tantibus Icruralcm,rcgibus nottris& prmci- ^

pibusnoftris ,

& faccrdotibus noftris, &^pio- 4

phctis nolhis,8^patrib.noftris. Pcccauimus

J

antc dominum Dcum noftrum , ScjiOn crc- ^

didimusdiffidcntcsincum ,& non fuimu*»

fbaadiui- fubicaibilcsilli , &non t audiuimus voccm ^

dominiDci noftri ,vtambularcmusin man- 1

datis cius qux dcdit nobis . A die qua cduxit ' ^

patrcs noftros de tcira JE-

^l.V7^ gyP" vfq^ ad <!,£ hanc Era-

,11$. ^Jiifrx^i*- amus incrcdibilcs ad dnm

^. lcucs cramus Qju noftrum : 6c diftipatl'*

pofuit*

nalO

ll

I rcccflimus ,ne audircmus pofuit protWVv,!

I i< * • /' r--

ji r '.. hoccftexcoeiiaba

'%oceip(ms.Et.adh?rcrut.no ,„„3 peccatorum'

'^'^

bismultamala & maledi- gcnera. Talesvo-

(5tiones,qucconftituit dns "^ <^tiam bcatus

^7 Moyfi lcruo luo :

cj.eduxit /0^«^.

patrcs ijoftrosde terra JE-

18gvpti,dare

nobis terra flucntcm lac, &: mclXi'^

cuthodicrnadie. Etnonaudiuimus vocem

dominiDci noftri, fecundum omniaverba

prophetarij , cjuosmifit ad nos& ad iudiccs

II noftros, &abiuimusvnu(qui{cjucinlcnlum22 cordisnoftrimalignijoperaridijs alicnis,fa-

^^cientcs mala anteoculos domini Dci noftii.

920

IICaeL

N 1 C O L AVS D E LY RA.*

1 Sicat c({dicshxchocfipplemM,ifeft.tininfiiaionepccM.

a Omni luda.'.'-»»»» Iudjeo dengno ludt.B^gnim autem if-

rMelcaptiuaium fuerat prrlonf^um tempusantK

7 Et habitantibus in Ierufalcm.w«/mt ,«<»»» illam cbfede

runt Cbttldxi& combufferwit,populumpartim occidentes,& par-

timcapiiujntef. r rLi-

4 Rcgibus noftris.trey .n. regesfuccegiukfuerant confulibili.

ter traiHati.liam loachim fUtus lofufuitinterfeBus,& extra por

B tas lerufahm prciefius:ftcut prddixerat leretnias zif.ScpultU-

ra afini fcpclictur,&C-«^lechonias filius eius in Bzbylvnem du

fius & iacgrceratus,& ^edechiaseisf-ccedens exociUatus,& in

Bdbylonem duBus , &ibidtm tgnminiosemortuus ,ficutdi£ium

fuit jibacuch.z. . .,

n. -t

y Et principibus noftrls& faccrdotibus noll-jw fuerunt

pjtnm ocafi QS partim capti.

6 Et prophctis noftris,&C././4'y»^eJr aprentibus len^fald a

lhalaMs,non r//e capiendam. Totefi hocetiam cxponi depropl)e-

tii vtris.cjuipopulifuiconffftowrt^fur.m reputabjnt.

7 Pcccauimusantedominum Dcum no{\.Licetautem

Baruch iljet iuflus& bonus,tamett connumerat fepeccatoribus,e6

ijudd trat de eodtm pi-pulo.

8 Et non crcHidimus.p>'o/>k«V ipfius.

9 Diffidcntcs in cum.'.rfe proteffione eius.

I c Et non fuim us i\\h\c(Xi\>lhumtUter ei obediendo.

11 Et non audiui.Tfr&a eii4s refouendo.

u Vt ambularemus in niand. Mhoc.n. datafuitlexindt-

ferto.Exod, 20.

I j Eramus incredibilcs ad dominutn. Moyten&aliosfer.

uos eius exafperando.

1+ Et diflipati receftimusAc.Howim.».mali funtin feipfit

diffipaii,quiaratio trabit ad bonum,&fetifualitas C^ cofuetudnfcc

candi ad oppofttum:fccundum qtoddedncit Thilofophus.%. Etbico,

1 5 Et adhxfcrunt nobis multa mala.ci</p< & p«nx.

16 Etmalediaioncs, qusconftituitdominusMoyfi.

Deut.zj.& 28.

j 7 Qui cduxit patres noftros de tcrra Aegypti . Earcrf.4j.

18 Darcnobis terram flucntcm lac,& mdjMdandum»

bis terram bmam& ftrtilem.

1 9 Sicut hodierna dicfupple apparetfuper nos mdedtaidfia

qui eieBi fnmus inde.

20 Etnon audiuimusvoccm domini Dci noftri.^ep/ii.

tio tfi eius t{Uodfi,prddr8hm cn,ficut in oratwnib.foletidnyiflt.

ries replicariadmaiorem affcHus expreffionem: &idtmfu . v,

in fequfntibus.

21 Opcraridijsalicnis.J./tfcni?ffl«e/V.»2 Facicntesmalaante oculos domini Dci noft. ?«ii«

cmnta nudajunt cr aperta,Heb.^.d.Vtl dicit.

2? Anteoculosdomini. qutatcmporeManafferegisiuitH

templodominifueruntidolapofita,fiib.idololatrafacrificabint.

CAP. II.

a jy '{cprer quod fla a

l iHlt. &C.

•Jc Thcodorctus.

Rcferuntqiiomo-do afpcrnabantur

prophctas . qui a

Dco mittcbantur

C A P. II.

Roptcrqdftatuit ^

dfis Dcus nofter

vcrbum fiium,

qd locutus cft ad3

nos,& ad iudices noftros,^ 4

iudicauerut in tlerurale&:ad illos.cum tame

complctafint,qua;

pratdiaa funt ab ad rcges noftros,& ad prin*P^-

yo; cipesnoftLos,& adomncm^^^' Ifiael& iuda:& adduce^^rct dominiis

fuper nos mala magna, qua:

non funt fada fub coelo, quemadmodumBdafunt in Ieiufalem,fecundum ea

qu^efcri-

\ pta fiint in lege M oy fi,vt manducarec homc'

carnesfilij fui,6^carnes fili? fus. Et dediteos

fubmanuicgum omnium, oui funtincir-

* cumitu noftrojin improperium &in ddok-

tionem , &c in omnibus populisin cjuib.noc

difpeifit dns. Etfa«5li fumus lubms,&cnonfu

pra : quia peccauimusdno Deo noftro, noii

o obaudiendo voci ipfius.tDnoDeo noitroiu

ftitia, nobis autem&patnbusnoftriscofu-

NICOLAVS DELYRA.

C A P. II

<|e i"p Roptcr quod ftatuit dominns.Hic confcquenterpomturL orantis humdiatio,cjnfitciido panam iiLjtam effe iufiam,cuin.it.ir.

Proptcrquod ftatuitdominusi.^r/wite»- difpofuit,» Vcrbum iw.im. le lufia pi^mtionepeccatorum.

3 Qiiod locutuscft.&fr /vtoyfen& alios propljetas.

4 Ad nos & ad iudiccs noft.&CKa ^ nullus cxcufarefe potefi de igiiorantia.

Et adduccrct dominus rupernos.i«W.6 Mala magnaq isnon funt,&c.ma//<»^f«w . Quantd.n.

peccatumtfigrauius,'iXntoe. grauior debeteffe pxna.Topuliis aut

Jfrael propter lege a Deofibi datam & atia benefiiia fuit inaltiori

flatu,qMam ceteripopuli/tcut dicitur Vfal. t ^j.b. Non fccit tali

tcr omni nationi,&C./>nffer quod eiuspeccatimfuitgrauiui:

quia quantofiatus aUior,tantocafus grauior: idcofuit maioripcf

nadignum.

7 Vt manducarcthomo carnes filij fui. licethocnonltgi'

tnreffefadum.^.B^ji^.&i.Tar.inobfidionelerufaleperChaLdmtamcn crcdendum efi hocfuiffefadH, vt diUt hic propheta

Barucb,

quia non ommafunt in il is libris fcripta,& maxime qxiaidemlc

giturfaaum.^. I\e.6.in obftdione Samarne, & in obltdi-jne Itruft

le per l{pmflnos,fecudu quod refert lofephus& altf hiHoriogfnpb

8 Et dcdit cos fub manu rcgum omnium,&c. /«"';"»'<

li,{{e\!_um& ludicumin pluribus Loiis.

9 in improperium & in defoladonem.Mw multa infei

bantur conmtiu er 01 auia ludxis inter GentUcs trpore cJptiuitatii

10 Domino Deonoftro iuftitia,£Ar/>o«<i;«i' vtfnprd: ?«'

repetitio efi eiufdem ai mmrcm atfettus cxptejjionem.jff.

Ec

1)4'

^' Idetn. Euigila-

oncm Dei vocat

indiaam.Narcri-

ursdiuinxmosl.lonsranimitate

uisappcllarclomlum.Rurfumita

,ne mcmoria rc-

dlcntcsruppliciu,

i dminum iuftum

cledicunt, vtqui

nnrgreflbres &iaati nolentcspuitrit . Dcindccu

cteftatione ilip-

pcant,&memo-r rcpetunt anti-

qam libcrtatem ,

<iamadcpti funt

prreseorum afpe

Br; Aci>'p''orumfiuitutc libcrati.

bftjciat omnis ttr-

npia tu es dcmitim

Lia nofier , & <iHia

.i, »'R<» tuum inuoiat u

e/uper Ifraeltt? fu. d

'i-fi^eniisiplins,&c, c

*Thcod. Malorti

eim nonrorumrJtatio alijs da-

b occafiofiem rc"*•

liionis & pictatis.

Frfpicient enimtncDei noftripotitiam.

c De domo fanQati,&c. * Idem.lomum fanftam

Mcat,eaqua:erat

]:ofolymis.In illj

(lirn fui pra;fenf»

; ^ tim ahibcbat.'; d jvcri-

Baruch. Cap. II.

fio facici,{iicut ell: dics h?c. Qoia loquutus eft dominiis fupnos oia mala ha:c qua; venerunt fiiper nos,8^non fumus de

j

precatifaciem domini Dei noftii. vt reuerteiemur vnufquif

qucnoftruavijsnoltrispellimis.Et vigilauitdominusin

^

malisj&c^adduxit ea ii p noi,quiaiuftus eft dominus in om-

nibus operibus{uis,cju^ mandauitnobis:6^n6audiuimus

vocem ipliLiSjVtiremus in

prreceptis domini, qu^ dedit an-

te faciem noftram.tEtnunc dominc Dcus l{racl,quieduxi- 4

fti populum tuam dc tcrra y£gypti in manu vaHda,& in fi-^

gnis,& m piodigijs,

& in vittute tua magna, & in brachio 7

cxcellb , & fecilti tibi nomcn (icut eft dies ifte : peccauimus,8

impieegimus,iniqucgeftuTiusdomineDciisnoli:erinom- ^q

nibusiultitijsruis. Auertaturiratuaanobis:c[uiadere]i6Un

iumus pauci intergetes, vbi di{perfiftinos. Exaudi domine

J*

precesnoltras,&orationcsnoftras: &educnosproptertc, 14

6c da nobis mucnire gratiam ante facicm eorii, qui nos ab- ^ ^

duxcruntiVtfciatomnis tcna,quiatu esdominus Deus no-17

ftcr,8^quia nomen tuum inuocatu eft {uper Ifracl, 8<ffuper1 8

gcnus ipfius.t Refpice dominc dc domo sada tua in nos,& ^^

mcUna aurem tua &^cxaudi nos. Aperi oculos tuos fi^vidc: 2 1

quia t non mortui qui funt in infcrno, quoru fpiritus acce-^*

ptuscft a vifccrib. fuis dabunt honorem & iuftificationcm 24

domino.fed anima qua: triftiscft,fuper magnitudinem ma 25

li,&inceditcurua& tinfirma,&ocuIidcficicntcs,&ani- *^ma cfuriens dat tibi gloriam, & iuftitiam dominc: quia no 28

fecundum iurtitias patrum noftrorum nos fundimuspre-

^^

ccs, & pctitnus mifcricordiam ante confpcdum tuum do-j^

minc Deus nofter . Scdquia mififti iiam tuam & furo-

rctn tuum fupcr nos, ficutlocutuscsln manu pucrorumtuorum prophctarura , dfcens : Sic dicit dominus: 'ncH-

natc humcrum vcftrum,& ccrulccm vcftram,& opcra facitc ^'^

1042

c b

32

33

d .Aperl ecufot tuos Deirr.-tc Idcm Solcntmoleftia aliqua affcfti claudcrcoculos, ftatimvtcon-

Ijjcdi fuerintilli,

quiiniuriamfece-

rut.&pupillasocalorum auertcrc,

dumijquimiuriaaffecerunt,prccan-

turcos.Hxcigiturpofucrunt,huma-

'

no morc loquen-tes.

c Quia non mortui

qui funt in inferno ,

quoium ffitiiu^ acct-

fim fiia vifcenLus

fuis, dabunt hononifi g& iufiif cotionem do-

r»mo:(tdaiiimay e^c.*: Idem. \on mor-tui telauJare (olent.

Scd hoc eft pro-priumviuemium..Artima enim anxia

furfurn ajccndit. Spiritus lurum <&. infir-

r,us, oculi dcficcentcf

V aruma cfuriens da

biint ttbi glofiam &iffiiiiam durrun . JSJa

qui in grauiftimas

calamitatesdclapfifunt, & in dclpcratione melioris for

tun^coftitutijde-inde rautationem

quandam adepti,

tuamingcnuecollaudant clemen-tiam.

^ Infame

NICOLAVS DE LYRA.^

' Etnonfumus dcprecati , &c. Frcquemer enim legitur in

ixiiHis Uhris,qu6d ludai pro peccatis jiiis a Deo pcrcufji per fa->m non teuertcbantur ad Deumperpasnitentiam.2

Etvigi!auit,&C./!/»af»* iufil-fupemos adducendis.

3 Qui dcdit ante facicm noftram.u/a>-e& manifcflejtti

({'d nonpoffumus ms excujare per ignorantiam.^ Et nunc domine.Voflquampofttacfi oramis humiliatiOjhic

ojeciuenter ponitur humiliantisfe deprecatio.Et diuiditur in tres

f tesyciuiaprimd in oratione alk^atur Dei magnificentia. Secundo

omtispopulipaimie tia,ibi:KcCpicc dominc.rmio diuini cul

tiignomima,ibi:Et pofuifti tcmplnm.Circaprimumfciendumi'cut diiitur 4.£f/;/. Magmficus inclinatur ad dandum 5, petitur

qmdo heneficiaprius pr^litta per eum aUegantur,& ideohicalle

guur beneficia a Den priflita populo Ifrael in exitu de jlegypto,

«•Jdidtttr.EtnuncdiicDeus \ira.cUicet.n.'ffet Deusomnium

p creationem,dicebatur tamen Deus Ijracl per cultumfpecialem.5 Qyi eduxifti populum,&c.t<e quaperfe nofotetat egredi.^ In

Tai.n\x\z\\<iiZ..t.inpottiiattrnagna.7 Et in fignis. quantum ad minora miracula.S Et in

prodigijs.^Hd;M»i ad maiora,ynde dicitur prodigiu,tjua

ProcuiaaigitocHiuJmodi tHmiraculum rarb vifum,9 Et in virtutc tua magna. ficut patet in diuifione rubri ma-f ,& I» muttis

attjs populo Ijrael exbibitis.* Et fccifti ti. per boc entm diuulgatum fuit nomen domini feroitm.

' Sicut cft dies iftc.i./icttr pr^fens tempus mamfefiat,ferfcri-f^ras canonkas de iftis memoriam facientes.iPccciviimus. innofmetipfos.

1

Inipiccgimus. er^a />f«»7.i

Iniqahgcttimus. ergaproximum.'Auertatur ira tuaanobis./.p«»ii nobis a tt infiiHa.

^ Quia dcreli£ti fumus pauci. .\<iw multi dc ludxisfuerattt^•dio&Jamemortui.I Exaudi domine prcces noftras. fa£ias verbaliter.1 Et orationcs t\oi\r2S.faHas mtntalittr. namfecundum Da-

Wi.cnum,Qiatio efi ajienjus mentis in Deum.

19 Et

19 EtcdiLCnos.decaptiuitateBabytonis.20 Proptcr te.i.extua bonttate,& non exnteritis noflris.

21 Et da nobis inucnirc gra.i.vt Jciant Centilesjquia tu es do

minus Deus nofier, per hoc qujd inuenicmus gratiam frincifum in

terra aliena.

i 2 Rcfpicc dominc. Uic confequcnter ponitur populi depre.can

tis panuentia,ex qua mauetur Deus ai exaudiendum orationem de

frecantium,cum dicitur : Refpice dominc, &.c.i.de calo, quoddicitur eius domus,quia licet fit vbique per potentiam,el]entiam,et

frttfentiam:lamen ibijpeciatiter relut et eius maiejlas &gtoria.

2j Quia non mortui qui funtin infcrno.i. reconditi infe-

putchro:velininferno,quantum ad animas, quia tuncomnes ibide-

jcendibant,d^bunt honorem £? iuftitiam domtno-.quiafunt exttafta

tum merendi.

24 Sed anima quac trift^s eft. per conttitionem veram.

25 Pcr magnitudincm mali.& ince.curua. per veram hu-

miliatiotiem.

26 Inlirma. per propria fragilitatis confiderationtm.

2 7 Et oculi dc(\ciitcs.<yroprios defeBus et noaticnos attedetes.

28 Et znim7ic{iiricns.!.iuftificaridefiderans.Matth.$.a.Bc3iti

quicfuriunt& fitiuntiuftitiam.

29 Dat tibi gloriam. Pfal. so.rf.Sacrificium Dco fpiritus

contribulatus.

5 o Quia non fccundum iuftitias,&c.^tt(<i non fuerunt fec-catores ficut&nos,

3 1 Nos fundimus,&c mifcricordiam. idefl, freces miferi-

cordiam poliulantes.

3 2 Sed quia mififti iram taAm.iden,punitioiiem iuflam.T^oa

euim ira& aliiefaffiones funt in Deo,fed quando furnt ad mitdum

iratife habit.

i} Sicut locutus cs in manu pucrorum tuorum prophctzram.i.per prophetas tuos .^er manum enim jigiuii»' , hic Itu-

gua,eo quod manus efi organum organorum,vt dicicur 5.de .Aia.

34 Indinatc humcrum vcftrum , &c. lloc enim frequenter

dtxit Ieremias,fciticet,qiiddciuitas deHrucretur,& populus capiiua

retur,nififefubijieret regi BabyloniSf&fimiliteraltf prophetje.C*-

tera fatent vfque ibi.

•» Vt transfcr-

1043 Gloford.&NicoIaideLyra

!l

104-A regi Babylonis,

& fcdebitis in terra qiiam dcdi parri-

bus vcftris . Qupd ii non feccritis nec audicritis vo-

c«n domini Dci veftri opcrari regi Babylonix. dcfc-

^ioncinveftramfaciaiTidcciuiratibusIuda,&a fo-

rislcrufalemr&auferama vobis vocem iucundira-

tis,& voccm gaudij,& voccm fponfi,& uoccra fpon-

ff : & crit omnis tcrra fine ucftiijioab inhabitanribus

cam . Er non audicrunt uoccm tuam , utopcrarcntur

rcgi Babylonis; & ftatuifti ucrba tua qua: locutus

cs

in manibus pucrorum tuorum prophcrarum, ut tranf-

fcrrcnrur ofl*a regum noftrorum , & offa parrum no- i

ftrorum de loco fuo.Er cccc funt proicda in calorc fo

lis , & jn gclu nodis , & mortui funt in doloribus pcf-

jf a 1* fcfne gkdio & emif- a fimis , in famc & in gla-*

'^fione.

* Idcm. At vcro non ^][q& ii) cmiirionc.Et pomodo rradidifti nos in

fa^- f^j^j templum in quo in- ,

mcm.oEdcm, & feruirme^^ noraetuum 1

i,fnamTU*TJs-oAicu,i.emiflio ... ,^ , , ^

^ncm.captiuitatcm appd- miplohcuth.Tcdics,pro

lar) fcd & rcmplum fan- ptcriniqmratemdomus 5

€tum tuum prcdarum fc Ifracl & domus luda. Et "

ciftidcfcrtum. fecifti in nobis domine

t ixmgniu- Dcusnoftcrfecundum omnemt bonirarem tuam , 7tcin>

& fccundum omncm miferationem tuamillamma-

gnam : iicut locutus cs in nianu pueri tui Moyfi , i^^

dicquaprcccpifti ci fcribcrelcgcmtuam coramffl

lijs Ifrael , dkcns : Si non audicriris uocem meam,

pmuitirudo harc magna conucrtcrur in ininimam ocntcm , quoniam ego cos difpergam : quia fcio , quod

10 mcnonaudictpopulus. Populuscftcniraduracer.11 uicc, Etconucrtcturad corfuum intcrracaptiuita-

I

'^tisfua', & fcicnr quia cgo fum dominus Deus co-

•

j|rum. Erdabc«e!scor,&inreIligcnr:&aurcs,&au-

ijdienr. Etlaudabunt mcintcrracapriuirarisfuf,&

1 6 memorcs erunr nominis mci . Er auerrenr fe a dorfo

1 7 fuo duro, & a malignitanbus fuis : quia rcminifccn-I ^ rur uiam parrumfuorum, qui pcccaucrunt in me.."^ Et reuocabo illos in tcriam quam iuraui patribus

corum, Abrahamjfaac, & lacob, & dominabunrureius.Er inu!riplicabocos,&nonminorabunrur. £t

ftaruamillis reftamenrura alrerum fcmpircrnuiii.ut

_ . fira jllis in Deum,& ipfi erunt mihi in populum . Ec

22 nonmouebo ampliuspopulum meum filium filios

^i Ifraclarcrraquamdediillis.

i

20

21

Dnt.xj.e.tcit.b.

PCOC 9.C.

&ii.b.

NICOLAVS DE LYRA.*, I Vttransfcrrenturoflar^um no(\tot\im,iHdpnam(]tte^

fepelitbant potentes cum fumpttbua ntignis ponentes pretiofa in eo

rum ftpuUhris,& ideo ChalW' qui erant ctipidi captJ ciuitate leru

filem^ fodii:bant ialia{eputchra,pretiofa rapientes, & ofja mortuo-

rum etfcient/f.

a Et mortui funt in doloribus. in obftdioneenm captiuita-

tis muUifuir^nt tnortui^aUqutaerts C0Truptione,aUq4 gludiOy &MUtjui fami .

3 Et in cmiflionc.(j«w mfiki de his qui miitebantur in Babyh

ncmi<iDiiiii,fiierunt invia mortui.

4 Er polui. Hif conlequemer allegaturdiiiini cultus ignominia,

cum dUttui: Et pofuifll templum./iJ/'C« dtjolationtm,

Q 5 \vi<\\xo\nno.c^no.X.n.antedeflrutiii>nemeius.6 S\Ci\thxc dics.fupplemanifedatpeTreieuideitiam.

7 Et fccifti in nobis dominc Dc\xs,Sx.c.i.fecmduTn magni-

tudintm boimum, quxfecifli nobis ex tua bonitate in datione Ugis,

C aiijs brnetjcifi infli.viflinobis dominepanxme.xtua infiitia, eo

tjuod fuimus ingr^ti& tranfgredientcs tua mandata,

8 In dic flua prxcepifti ei fcribcre,&c.'.De««roH(5J«i«»7.

p M ultitudo hzc,&C.'. ornaiHS& puUhritudo populi Ifrael.

j o Conucrrctur in minimam.pcr gUdium & captiuitatem,

II Quiafcio,9>, Dcuser.imitacogno{citfutura,ftcutpr{fentia,1 a Popu 1 us cft cnim dura ccruicc. vt patet tx decurju vete-

ris teliamei .

1 J Et conucrte. ad cor fuum. recognofcenio proprium deU-

iium,

14 In

1 4 ln terra ca^tiuitatis fux. vexatione ei intelleUum dante.\

15 Etdaboeiscor&inrelligcnr.AcoBmtwfw.16 EtiurcsSc zudicnt.DcivcrbHm.

1 7 £t laudabun t mc in tcrfa captiuitatis fuae. pcut difbm I

eftfupra de Tobia,Tob.i^.b.Et idemfuitin alijs multis /«H/f,K« i

Daniele C^focijs eius,& confimilibns, 1

18 Etiucnentkadodo.i.abinobedientidfuadura. ^. ,.1

19 Quia reminifcentur vi. pa. fu. qui fimiUter pro pj^i^fuis murtui fuerunnt incaptiuitate.

'

20 Et reuocabo illos in tcrram quam iuraui. Hocfim'j

pletum aliqiiaUter, quando Cyrus dedit ludxis Ucentiam redaidi} \

in ludicamjbdpleniusper Chnfiim aperientem cdi ianuam qiioi4 i i

tcrra viuentium,per terrampromilftcnisfigurata. Vr^umaml *

virtutis a Deo principaliter promiffum, non potefl inteiUgi btnm \

terrenum , quod efl minus qnam virtutis bonum:& ideo qHaniam

firtptura jacra pro viriuofts operibus promittuntur bona corptrt-

Ua& terrenna,fub illis inteUiguntur principaUter promittibmtHetcma,ficut dixit plenius, Gen.i^.&in pluribus alijs locis,&hmi

fenfui concordat litera fequens cutri dicitur.

21 Et flatuam illis, 6cc.i.legem nouamper Chriflum,

2 2 Sempitcrnum , Tum quia legi noute iex aUera nonfusceiet

Tum quta habct effetium ferrtpilcrnum introducendo slatim adglo

riam fempiternum , quod lex vetus facere non poterat ,fecimiM

quod deducit .ApofioUts fatis diffush in epijiola ad lUbrrtos idt

fubditur.

2 3 Et non mouebo, &c. quia rnanfto calefiis flabilis&Mnaijt.

Cap. ili.

a T^ T nunc domi-

JD ne.^ThcO.Exccflum , inquit,vidco calamitate ,

& magnitudincmdcfpcrationis.b lu ftdes in ater-

num. rfcldcm.Tu,inquitcsa:tcrnus,nosautcm temporanci: Tulcmpi-tcrnus,& interitui

minim^obnoxi',

duntimraortalit

tcm aniinae.A.fyi'1

rum qui peccanem)

ante te. Tu,inqui

dixifti, dcntcscc

nicdetium vuar

accrbam.obftupi

fccnt. IntucrcJg

turinadolefccni

los expcrtcs pcc<

_ ri : & ne mcmin

audi nuc orationem mJrtuom Ifracl , Sc^filioru ipfoi u, qui ^ JXSrunt^ptcesnoftri.Wrtt

dare manus tua& nominis r«;.Vtere,inquit,folitamiracul"

rum cffeaionc, & c|uemadmodum cduxifliab Aeg

ptOjitaliberaa Babylonc. ^ .,

C A P. IIL

Tnunc domine omnipotcns Deus if-j

raei, animain anguftijs &fjiiritusan- 2

xius clamat ad te.Audi domine 5: mife ^

rere,quia Dcus es miiericors:6<fmifere j

renollri,qa peccauimus ante te . Quia

tu fedes inicmpiterniij& nos peribim"

in ?uu?Domine omniporesDeus Ifrael

vitaautcm noflra cxigux mcnfura! dimcnfione conti-nctur.

c ^udiotationimmortuorMm. -jc Idcm, Vcrbahxcoflen-dunt

NICOLAVSDE J.YRA. CAP. IIi:I C Tnuncdomincomnipotcns . Voitquam pofita efll^ orariiis

aUegatiu,bic tonjcqueritcr ponitur deprecantis co-cbtfio,cumdicitur.

2 Anima in zn^.poftta,

j Et fpiritus anx. exafftiflicne dura

4. Clama

4 Clama ad te. vtpojjit aUquamtum rcfpirare.

5 Audi doniine. condefcendendv.Cftera patent rfqueibi.

6 Audi nunc orationcm mortuorum Ifracl.'./<J»^<"''

patriarcharum& prophetarum , qui viueiites orauti unt ad tClj

bonofiatu pojlerorum.\

7 Et filiorum ipforum qiii pcccauerunt,;.voff«» "<'"''

* audi,

A cccaueruntanrerc:6cjion audiemnt vocem

omini Dci fui,& agglutinata funt nobis ma..Noli meminille iniquiratis patrum noltro 2

jjmtfed memcnto manus tu^,6<fnominis tui

j tempore illo:quiatu cs dominus Deus no 4

|-r, & laudabimus tc dominc, quia propter

bcdcdifti timoiem tuii in cordibus nolhis,

^;^?tinuocemusnomeruum,&]audemus te

ji capriuitate noIl:ra:(]uiacoucrtcm ur ab ini ^

aitatcpatriinortrorumquipeccaueruntant tc Erccccnosincapriuitatcnoitrafumus

bdic,quo nosdifperfiltl

in improperium, Sc

i malcdi(^umj6(f in peccatum (ccundum 7

^ainesiniquiratcspatrum nortroium,quidi{^frcruntatcdomme Deusnolter . Audilf- 8

rclmandara vitx,auribus pcrcipe, vt fcias 9

^ a Qi^id eft irrael. * Idem. a ptudentia Quid clt"^

^Oid hocnoui.inquit? Qiii i{lael,qu6d in terra

ppulusmeusvocabatUMl- • .^ m it

fcolumorecclebris.fermimicorum CS?In-

uspro Iibcro,alienigenaru uctcrafti in tctra a-

voru&inripioruconmuia, jj^na, comqumat'"pEmaloru excelm accedit *

.

a mortuoru fimilituduie. «cum mortuis. De ,j

BarucliCap.IIL 104^^

14

16

1718

19

20

21

22

23

2425

26

'728

29

30

31

3i

33

3435

36

37

58

39

40

putatuscscum dc/cendentibus in infernurD

dereliquiftifontemfapicntia.Namfiin via

Dei ambulaflcSjliabifafTes vtiquc in pacctfu tfcmpitema.

per tcrram.Dilce vbi fit prudcntia.vbi fit vir

tus, vbifttintcliedlus: vtfciasfimul vbific

longiturnitas vita: & vidlus : vbi fit lumcnocuioium &

pax. Quis inuenit locum cius?

Etquisintrabitinthcfauros eius? Vbifunt

principcs genrium , &c qui domlnantur fu-

per beftias, quxiuntfupertcrram ? Quiinauibus cceli

iudunt,qui argcntum thefauri-

zant,& aurum in quo cofidunt homines : &fnon eft finis

acquifitionis corum. 'J^i argc

tumfabiicat&folicirifunt, ncccftinuenrio

operum illorum.Exrcrminati Iunr,& ad infe E

rosdcfcenderunr, & alij loco eorum exurre-

xcrunt . luuencs viderunt lumen, & habita-

ucruntfuper terram.- viam autemdifcipli-

nxignorauerunr, ncque intcllexeruntfemi-

taseius,ncc{- filij eorum fufceperunt eam.A

facicipfbrum longefaCta ciV Noncftaudita

in tcrra Chanaan,neque vifa eit in Theman.

;ifi(

NICOLAVS DE LYRA.

;j{ c(i(,(|iMinet peccauc imus tibi,tamen pfnitentes clamamm ad te.

ixasg\\itinn^iiintnohis ma\i. idell,p2;itamultiptexefl

ibiswjiiCid.

Q Nolimcminifleiniquitat.pat.p)-oi>/IrnoxpM>jirnc/o,nfl»»

ic^UAndofiltj lujttpro patrions puntuntur pctna tempoyali;quia fi-

junt (juedam res patium.Scdmemento vmn.Kpotentije tuxpro nofira liberationf.

Etnominis tui. cums proprium efiparcere & mijereri.dete

ipatcmvj^ue tbt.

Quia conucrtcmur ab iniquitatc patrum noflrora.

bonumper poenltenciam noJiram,<iui fumus juuejjorcs eurum.

In impropcrium & in malcdi.'<a»i muLta conuttia & madiHainfetebantur eis in aliena terra.

Etin ptCCimm.i.peccatores reputati,C$ pro peccatis puniti. Audi irraci . Toltquam prxmija efi Ijumilis deprecatio , hic

infcqueuiajuhditur vtitis informaiio . Et prtmo Baruch populumi'atladbonumbortitur . Secundo eummultipliciter confJatur

jixap.ibi: Animaequiorefto. Vrima m duas,n3mpnmb popu-im

adfitpientta defidenum inuitat. ?ecundd qu^ ftt ilta fapientia,

tdarat inpnnctpio jcefuentis capttis . Vrima in tres:cjuia primo* qu^rtndumjapientiam inducit.Secundo ab ea infiddt s cxi ludit,

'•Quisinuenit. Tctidquih. c<mceditur,ofiendit,'h:0 ifracl.

ircaprtrnum dttit: Audi Ifracl mandata vitJB i.niaruijta Dtiy

torum obferuatio inducitm vitam xternam, Matth. i^. Si vis adtam ingrcdijfcrua mandata.

^; Auribuspcrcipe,vtlcias prudcntiam.wwfcKW4Mdn7,c«<i finis

estfelicitaspdiiicajcd diuinam & inftfjam,cuius finis e(i

initasfuperna.3 Qiiid cft Ifracl. detentns in captiuitate.I Inuctcrafti in terra alicna. ibt exiflens iam a longo tempc-: quia regnum Ifraelfutt captiuatum anm 6. E^^echitt, & lecljo-

'os rex luda cum nobtlibus & poteniibns regni fui anno primo Se

echi<i:& Seutchias cum reliquis anno vndccimo regnifui.1Coinquinatuses cum mortuis.'. cum infidelibus qui

di-

uniMmrtui, Mat.h.S. lap. Dimittcmortuofcpclirc mor.^OS.Filtjemm Ifraelinter eos captiuati communitcr tnqutnaban.nr cibis totum.vt diaum efifupra Tob. i.

5 ^cputatuscscumdeiccndcntibusin infcr.i.c«m i(io/o-

«risintercos commorando.Vrxmijit ergo:Qaidc(\ l(TZcl.i.:}U£I caufa iftorum malorum fuper le venientiimi& rejpondit.-? Dereliquifti fontcm fapicntie.'.7«ia dereliquifli Dcutuu.5 Nam fi in via Dei.tibi ojtenja per legem &prophetas.6

Habitalfcs vttquc in pacc.a Deo tibi concefia. Vatet enimtdecurju veteris tcstumenti, qubd quandtu in via Dei ambulaue-

'^''hinterrapronilfionis pacifice habitaueruntt

7 Difcc vbi fitprudcntia. infufa.

iS Vbi

i8 Vbi fit virtus. Ctmiliter infufa , nam ficnt rirtutes politicx

ex aciibiis ai qutficx conneHtinttir prudenti^ politictt , vt habetur.

6.Ethic.fic virtHtes moralesinfufjtconncSimtur prudetiti* diuinit

vel infufa.

19 Vbi fit intclleftus . Efl autem intelUflm proprie habittts

prtncip.-orurti: Art CKliveroJideifunt principia omniim credibiliiiy Fet iderifides qux efl virtus intelledualts,cii huiufmodi i-:tulle£ius.

20 Vt fcias C\m\xi.i.per ipfamfidem qu^ efi lubflantia tcrumfpe

randa'im,ar^umentum,idefi,ccrtitudo non appattiitiurn.

21 Vbifitlongiturnitasvitx.f.viwrfiirrwa.2 2 Et vi£t^i$.'defi fruitio benti.

a l Vbi lit lumen oculoru-.pf»' apcrtapvime vetitatis vifionf.

24 Et pax. Vax dicit omnimodam appetitus quietationem,ptr fi~

dem enim cognofcimus certitudinaliier,q\i6d tfla funl in Dco obie-

iiiui::& in beatis fpiritibus (ubieHiue.

25 Quisinuenitlocumeius? Hic confequSter infidelesab hac

fapientia excludit,dicens : Quis inucnitlocum. q.d. nullusde

infidelthus quantumcunqut pottns& magntis, ideofubditur.

z6 Vbi funt principes gcntiura. Tempore namque Burncb cd

ptiuatis rtgtbiM Ifratl& luda, omnes terr^ principes erantidolo-

latre & infidtlis.

27 Qui dottiinaturfuperbcftias qu? funt fupcr tcrram.

pervcnatioiiisexercuiuni.

28 Qui in auibus coeli ludunt. per aucupium.

29 Qui argcntum thefaurizant, & auruminquo confi-

dant.per b^c cnim Ipeiant oh'ine>c juper alia regna dumimum.

jo Etnoneft finisacquifitionis eorum. quia quanto piurtt

acquirHnt,tantoadalia acquiretida ardenttus anhelant.

3 1 Qui argcntum fabri. inde faciendo monttam,vel idola.

3 2 Et foliciti funt. de obttnendo quod capiunt.

5 j Ncceftinuentiooperum iWonnw.quiafrequcmerpreue

niuntur mt.rte,antequam pnffint opus lutenium perfit erc. idco dici-

twr.Exterminati (unt,&c.

34 \u\itncs.nioribus& etate,

3 5 Viderunt Iumcn.i« bofisfcnfibilil: fuumponentcs finim.

36 Viamautcm difciplina: ignoraucrunt. DeitiUttones

entm lcnlib tcs lianc nocitiam imptdiunt.

37 Neque intciIcxeruntfemi.eius./.wo</of «««/MWWififaw-

j8 Ncquc filijcorum fulcepcrunteam. mclh nutrtti,& in

fenfibdihus deleiiationib'<s <ici.upaii,liiut patrtseoruni.

3 9 Non eft audita in tcrra Chanaan.i» qua ante filios ifrael

habiiaueruitt idoUlatix pifjimi ,vt patct in libris T>{um.& Dtu-

teronom.

40 Ncque vi. eft inThem. «owcn efiterrede qua fuit Eli-

pha7Themanites, qut non ponebat niji prxftntem vitam, vt diciu

futtjuperlibrum lob, &idem videturfuiffe dealijs habitatonbm

iliius terr^.nam tflefuit demaiortbus (3 prudentioribus:proptcrea

extlufi erant afapientia diuina qu^ ftlicitatem fonit in vita futura.

* Filij

1047 GlorGrcl.& NlcoIaideLyra 104

A FibjquoqueAgar, qui t cxquificruntpru

101 c*.

|co"nEu: dcntiam.qua: dc tcrra cll,ncgotiatorcs tcn?

& Thcman, & t fabulatorcs,&: cxquiiitorcs 3

prudcntiar&intcliigcntix:viam autcm fa-

J

picntixncfcicrimr , nequc commemorati

iuntlcmitas cius . O Ifiacl quam magna d\ ^

domusi;ci& ingcnslocuspoacilionisdus. ^

Ma<^nus clt , &c non liabcc hncm,cxcclius &^9^immcnius. lbifucrunt|rigantesnominatj, [°

illi quiab initio fuciuntltatura magna lcie- 12

tcsbcilum. Non hosclcgitdominusncquc |^

viamdilciplinxinuencrunt: proptcrca pc- ^j

licrunt.Et quoniam non habuerunt iapicn-

liam, intcricrunt propteriuam iniipictiam.

Quis afccnditln ccelum, & acccpiceam , Sc

cduxitcam dcnubibus? Quis transfrerauit

marc, &fmucnit illam,8c attulit illam liipcr

aurum clcd:um?Non d\ qui pollitiarc vias

B ciu.s,ncqucquicxquirati'cmitaseius.Scd

^^

quifcit vniucria, nouitcam : & adinucnit lo

camprudcntlaiiia. Quipiieparauittenam*'

16

17

19

NICOLAVS DE LYRA.

4eI Filij quoquc Agar. ^g^neni, quimodo dkmtur Saraceni,

vfyrpa.irs (ihi nomen a Sara libera , lum tamen defccnderint ab

»/tg<ir a cilla ^brahe.

X Qui cxquifierunt prudentiam. funt enim afiuti in terre-

nisiu r i.

3 Et fihuhtOTCS. ad decipkndum in mercatiomhushmines.

4 Et acquifitoresprudentiai. ^«/ prbprii efi de frafentibmtanttrt.

5 Viam autcmfapientiinefciunt, <j«rf »w«^/ra«f«</«io-

nafuiHtj.t^flcurunt,

-,6 O Ifracl.H/c lonfequfttteroflenditurquib. concediturfapien-^tia diuina,i:um dicitur^O Krachconftdera.

7 Quam magna cft domus Dei.»- ca^lum empyreum , quod

efl locut beatoru>u:eJi inim calum [upiemum,et per conftquns maximi r.xie'fuTH,qua)it6 ma<iis diflat a crnrro mundi.

8 Magnus eft,& non habet imem.i.terminationemfiuefinitionrm a parte poff.nam i(l incorruptibiUs.

j Excelfus. qiia eft locus fupremus,vt diBum eff.

10 Etimmcnfus. mnftmpiuitir,quianuUiXcreaturaftceftim

Vteuja,(fd ptr comparationtm ad nos , qui quantitatem eius metiri

non polifmiis,

1 1 Ibi fuerunt gigantCS.feoc non refntur adUteram immedia-

ti prxctdentim,>am in cflo cmpyreo non fucrunt gigantcs,qui [unt

hnmtncs iniompofiti muribus,led refcrtur ad hoc quodprfdicitur,Non cft audita in tcr.Cha. in q-ia hubitauevuntgigantts^vt ha

bctur t^um. 10. i- ibi vid<mus monflra qu^dam fiUorum Enach de

genere giganten, cjubus comparati quaft locu^lx ridcbamur.

12 ScictMcshclhim.i.arumbellandi.1

3 Non hos elcgit dommns^inpopulum fibi pecnliarem ficut

tlcgit Ifyaclitn,*

14 Ncquc viam difciplin. inue. nam immpofiti moributfuetunt.

1 5 Proptcrca pcricrunt. filijenim Ifrael cos interfecerunt , vt

t babetnr in libris lofue & ludicum.

16 Quisafccnditin ccdnm.quafi dicat,nullus hominum,fcilittt^nic ihrijti aduentun^cr p>o tcmpore illo loquitur Batuch.

17 Quis transfrctauit marc &inucnitillam.7.</.n«//w/)fr

taltm trjnsfriiatwntm p"tuit inuvmrt japtcvtiam diuinam.

18 Noncft quipoflit fcirc vias. mturali virtute,ficut inuenta tjifjpient aoiulvfophica,

19 Scd qui (cit vniucrfa/u/'Vfr,Df«r.30 Et admucnit cam. ideil, habet eam perfeipfum,& nonperdcilonm aiiH)/i.

X I Qui praeparauit tcr. nam in xternum durabit a parte pofi,

ficut Cr alu rnundt pai tcs principalestmeliorabumur tamen mfnisqualttatibus in mi ndi innouatione.

iz Et

2J

15

i6

17

22ina:ternotcmporc,&:repicuitcambipcdil> {

^quadrupcdibus.Quiemittitlumcn8^v. i

dit: & vocauit illud ,6i obedit illi in trcmo !

re.Stclle autcm dede, /1 aa SteUxautfmdederunt,tt( ,

runtlumeninculto.{«Thcod.Cunaa.inquit 1

dijs iuis, & lactata: parcntfaaori.Qaicquu

liinr Vorara'funr& faaumcft .cuftoditpro•

lunr.VOcatazlunt,&.prJostcrminos.Cuaodia 1

dixcrunt: Adiumus. aut flcUaru vocat»4pp»:^ ;

Etluxciunreicuiu- .i tempora & opportum ]

,. r tates. Nam vnaquiqmcunditatc, quitecit definitioorimrtcmporc ,

i8 illabtHiccIlDcu.snO hVoiihxcinttrnsvijHtai i

n»,- fi.r,^;^^atr^^^Uit^ '.'.Idcm.Scrmoiftcnobri

,^ ler,&noxitimabitdaucidcoflcnJit.vnigcn' 1

50 aliusaducrius eum. tumnaturamhumanan

Hic adinuenit om- aflumpfifle, iplumc^vn1

,./-. ,. ucrforum cflc opificcn'

ncm viam dilcipii- &fapicnti=Bfontem:illio l

^^ na;,&tradidit iilam ctiam ipfum cfle fafton|

T ^ U.,..^,.^r^ Aj- &dominum. Etdcipli 1

Iacobpueroiuo,& aitinproucrbijs,D.«l'

liiael dlledlo fuo. creauit me iniuum vimti •*'

Polt hec in tcrris vi- b ^«^!''"'''"

"/'*'"' ^"^ •

^? ^

P ... *_1

. cnim Deus vcrbum ill 1

ius cltj& cum liomi-dicit,fcd Dci vcrbi ab

ip

nib. conueilatus cll. fo pr^parata fapientia. ;

^ Cap. ,

32

2 2 Et rcplcuiteam bipcd. & qnidr.i.auibus, hominiktjii

a.uvialihi sMc.tenim aitcs habitent « aere,communius tnmniL

mentnm accipiuri'. :n terra,

23 Qiiicmittit [[imcn.namfecundumeiasordinationcnhim

Jotis& lii''e d:ffu;ditur per aeterr:.

24 Et vocau it iilud,&c. nam fecundum tius ordinatiomL-

mcn foiis & lunp quodammodo reuocatur,quando ceriis ttr

iclypfa>ifur.

25 Stclla: dcderuntlumcn.rcc«»«^«'» ^" ordinationem,

26 Et Istatae funt. Locuiio ejl metaphorica ftcutcum didtia

Pratu ni ridct.^wM corpora c^lejiianon funt animatafecurt& D

najcehuni.

27 Vocat3efunt&dixerunt:adfumus. llluddicerenm.

aliud, qtum curfumfuum Itcundum ordinationem Deiperficerc,

2.8 HiC cft DcUS noftcr. cui obediunt corpora caUflia & w

reflrta.

29 EtnonKftimabituraliusaducrfuscum.w'"» litjh

dii f<ilft,

30 Hicadinucnit omncm vi:^m,Sic.ducentemadviti

glorix,

5 1 Et tradiditillam lacob. lacob autem (3 ifrael idem hot

fuittftd primo vocatus eft lacob, idefl, fupplantator: poliea ifra

idtli,vidcns Deum,vd direauscum Ueo, Gcn.s 2.f.perquodde

gnatur,qudd tn viaperfcciior.is oportet hominem pnus ludan "

fajjionibiis ipjasfuhvicicndo per cxcn itium vinutis, poficaptifi

tncontcmplaiionevcritatis.vnde dicit Greg.fupcr E^ech.Qtitct

Kmplationis arcem tenere defidcrant,prius ncceffe eii,vt in catn

aClionis fe per exercitiaprobetit.Et Vhilof.-j.Thyficorum.Scda

& quiejc etido,ide(i, fedatis pafjionibus fit animajcicns& prude

& idto bcne dicitur , quod fapichtiamdiuinam dedit Deus Ui

& Ifrael,quia pafjionibiis Jupplantatisdatur homini contcTiifi-

vmtatis.

M Poft hxc in tcrris vifus cft.cum hominibusconui

fatUS C&,Qufid pottfl dupluiier intelligi.^no mud, ,

vc jit>eU

prueriti: quiapoft iUuminationim lacob patrtarchf ,Cdation

legis,defccndentibus txfuofemine Exod.zo-Deus apparuitWl

pulo Exod. 24.C. Afccnderuntq; Movlcs& Aaron.Nad

& Abiu,& (eptuaginta cx fcnioribus Ifracl ,& videru

dominum T>cnm.Ecfubditunbidem. Necnolupereosq

procul reccflerant dc filijs Ifracl mifit manum luam, \

deruntque Dcum &C.CM>wi///x«ww conuerfatuseflqua»

ginta aniiis , pr^btns eis manna& aUa beneficia muiia, fecum

quod aicitur Tfg^.b.fecundirn translationem LXX.interpretii

Qiiadraginta annis proximus fuigcncrationihuic,*^lio modo vtflt prophetia de futuro^quiapofl tempus

BariuhC

fius Deus& homo cum hommibus comerfatns efi, loan.i.a.y

bum caro faaumcft, & habitauit in nobis, &c. i'¥

perJeHior expofitio,quia conuerjatto pnmajutt huius figura.

iM? Barueh. Cap.lV.C A P.

A yiktfilihermanda

II II.

^KsIc libcr manda-'TJieod.Vtpote,da a^ ^^3 |, tommDd, bC

irs aflumptionem ^^^J) ^«^xqucdtin ?-

ligcnitifilijDfi,£f ternu. Omnes

v aux eft in 4:'eriium- . - .

•c?us enim teftamg ^"1 fenent ea , peruenicnt1 m fincni accepit. ad vitamiqui autcm dere-

,ms f iterient caper-ijq^eiut eam.in moitem.

jmetit cdvttam,quiau "1 '

tn dmhquerunt eawy Conucrterc lacob , &^ap-< monm. vtriufque prehcnde eam , ambulaiiemoftendir.

^j / i j _

per viam ad Iplendorem

<us contra lumen eius. Ne tradas altei i glo-

iamtuam,& dignitatemtuam gend alienaf.

. - • / ,r v^ K Beati fumus ilrael , quiaVBnti jumus lfr.&c. b r>. i

•

• ]dcm.Nullum,in- quasDco placcntj mani-

i babcmus ^nora- f^fta f^nt nobis . Animx-t)nispra:textum,ga ,,

i r-»•

ctiorcsnosfeciteo q^ior dto popuius Dei

r cn qu? placentilli. memorabilis Ifrael . Ve-

rmdati eftis gentibuSi non in perditionem :

^(<I propter quod in ira ad iracundiam prouocftisdominum jtraditique cftis adueriarijs.

I.acerbaftis enim eum qui fecu vos Dcumaernum,imm6Iantes diEmonijs& nonDeo.

CDliti .n. eftis eum qui nutriuit vos, 8c contrl

Etis nutriceveftralcrufale. Vidit.n.iracun-

6

78

9IC

n13

13,

!•+

'5

16

lii

20

21

22

lOJO23 diam a Deo vcnientem vo c ^dd'ixit. m Idcm. D

\\ bis,& dixit:Auditet confi ^XZFr-'''^''^^'^'

26nes Mon.Adduxit.n.mihi liquisfibifubditisci- 1 cofufioncs.

Deus luaa macrnum.Vidi "'f^f'bus cQ ludu di

. .^ V ,. centcm profedolu-enim captiuitate populi ftumacerbumaddii

mei, filiorum meorum & ^if i"ihi dominus^

filiaru,quamruperduxitil ^^^^. .

27 lisartanus.Nutriui.n illos liosin molcftamfcr-

cu iucunditate, dimifi aut "''"tcm rcda<aos.Ne

•II n o 1 o. V, rno cogratuleturmizSilloscumiletu&ludu.Nc

hividui.Seipfumapmo gaudeat fuper me vi- pcllat viduam , tan-

='dua,n&clefolaram,imul ^^^^^^'tis derdicta lum propter

^°peccata filiorum meorum, quia declinauc-

runt alege Dei . luftitias autem

ipfius nefcic-^' runt, nec ambulaueiunt pervias mandato-rum Dei, neque pcr^fcmitas vcritatis eius cu

i2 iurtltia ingrefli funt . Veniant confines Sion,

^l&memorenturcapriuitatem filiorum, &fi-gliarummearum^quamfuperduxit illisjeter-

?5 nus . Adduxit enim fuper ilios ^entem de

^7 longinquo, gentcm improbam, &c alterius

38 linguiE, qui non funt reueritifenem ,neque5P puerorum miferti ftm t : Et adduxerunt dilc-

dos vidu:e,&afilijsvnicamdcrolauerunt.

ve-

NICOLAVS DE LYRA.

C A P. iin.

Hlclibcr mandatorum. Toftquam Baruch Induxlt ad fa-

pientitedtjideriHm,& oftendii quib.datur& a q:w,hic con

jiuentn o{lendit,qUit /it illafapiecia.f.lcx d Deo data dihlic lib.

j,and.Dei/«/>p/e ifljapicmia pr^dUiapropter quod dicitur Dtu.

.a.HjiccHftipientia ve^ra& intelkclm coram popuUs.; Etlcxqua: eft in xtcrnnm.\on.n.lexvetus per nouam efi

(olita,fedmagisperjcdia fecundum quod dicitfaluator Matt. 5.6.:o« venifolueye hgem,fed adimptere,vt tbidemfuit declaratum.

- Omnes qui tencnt cam. obferuando.

Q ^ Perueniet.ad \'\.f.gratic inpr£Jenti,^glorix in futuro,licet

,rpatiesve.te[ia. duedcntcs, nonftatim admitteretur ad gloriam,e nt tame admittendifuo tepore.f.amoio impedimeto per Cbriflii.

5 Qui autemdcreliquerunteam inmortem. tranfgre'

d>!do,quia decedentcsfiatm defiendebant in gehennam.6 Conuerterelacob. idcslypopule dejcendens d lacob.

7 Et apprehende cam. per iugemmemoriam.8 Ambula per viam. mon'm.

e Ad fplendorem cius. oculos conuertendo. ideo fabditur,1 Contra lumeneius.ta/ej cnim non babent antefevmbramiiorantu vel culpx : auertentes autemfe d lumine habent vmbra

ipte& ignorantije anteje.i Ne tradas al.gl.tuam, legem diuinitus datam dimittendo ,

dmusacceptione poterat populus Jfraelpne cxterispopulisglo-

rii,fecundum quod dicitur Tfal. 1 47.i.Non fccit taliter omnin i.Scc.ideo fubditur.1 Beati fumus Ifrael./?oc dicit Btruch,eo q, erat depopulo illo.

1QuiaqusDeoplacent. ideU,mandataUgis &propheta-

nr oracuh .

I Manifefta funt nobis.in Uge& prophetis .

1Animsquior. Tofttapopuli exhortatione,hic confequenter

pitureiui conjolatio,& primo inpcrfona Baruc loqucntis,fecunt m perfona lerufalem metropolts,tbi : Et dixit; tertio in perfona'iionfolantis,ibi:Animxquior efto lerufalcm.C/Vca primft

'/""'•AnimaEquior. ideJt,conftantior& hilanor.

"'. Eftopopulus Dei. idefl, populus Ijrail Detcultor, cxteris

aidotulatriam dalinantibus .

'Mcmora.hi[isKT:ic\.coram Deo,licet oblitus videaris. ideo

f''diiur .

^

Vcnundatienisgcntibusnon in pcrditio. /crf vM/]?i-i^idetvobis intclUHum ad veiirarn emendationcm,ideo fubUitur,^ Sed propter quod in ira. i(ksi,inpcccatisvefiris iraDei<inn.

20 Adiracundiampro.do.tra.cftis,&c. &patetl!ter4vf-

queibi.

2 1 Contriftatis nutricem veftram lerufalem. <?«.< nutriuit

vos corporaliter bonis tetnporalibus ibidcm abundantivus, &fpiritualite'- ditirina prophetanm ibidtm babitant!um,ideo Jubdttur.

22 Viditcnim iracundiam.ideft,p(snam.

2 3 A Deo Venientem .hoc enim prfuidit len mias &alif pro

phetx,qui locutifunt de Eabylcnica captiuitate , vt patmtfupra in

libris eorum.

24 Et dixit. Hic confequenter pcnitur populi confolatio in perfc-

na lerujalem,& vt oppofita luxtafepoftta magis elucefcat.Trimo Frccitatur materia defolationis. Secundo

confolaiionis,ihi.E^O au-

tcm. Circaprimu dicitur. Et (iixit.fcilicet,per propljetas& atios

fanclos defoiationem lerufaUm lament.v tes, eo modo loquendi quoTarijius dtcitur facrre & dicere , quod populus ciiis facit& dicit.

25 Audite confincs S[on.idcJi ciuitates affinitatcm cum leru-

falem habtntes.

26 Adduxit cnim mihi Deusludum magnum. idcfl,ma

teriam magnam lugendi,per ixercittm Chald^orum populim mtu

captiuantium.

27 Nutriui cnim illoscum iucunditatc. temporibus Dauid

& Salomon!S,quia tunc erant in magna bonorum tcmporaliurn (^

ffiritualium profpcritate,

28 Dimifi autcmillos cum fleilu & \uik\i.cum ducerentur

in Bibylonem ttmporibiis leccionia & Sedechia.

29 Ncmogaudeatfuper me vid. qu>e magis indigeo compaf

jioue .

30 AmrAtis.defilijsmeis incaptiuitatemduBis.

3 £ luftitias autem ipfius nc{cicrunt.pra8'-cc,licetaliqHifci-

ueriritfptculatii4h,fctlicct,facerdotes & Ltgifpcntt viuentcs malt.

52 Nequeper femitas. (^uantum ad cotifiUa,

3^ Cum iuftitiaingrelli [unt.fcilicet.peenapcr Dei iu^lttiam

ir,flSa,vnde& peccaniiurn punitio communi modo loqucndi tujii-

tia norninatur .

34 Vcniat cofincs Sion. de hoc enim ciuitates in circtmitu Ih

d-i(^ exiiiemrs frtqucnter lvqutbantur,ficutfoletfieride tali cafu,

35 Adduxitcnimfupcrillosdelonginquo./ci//c«,rfeC/?<2/d-> a C5 alijs regnis exiflentibusfuh Chaldxis.

3<5 Gcnrcm ixn^prob^m.ideft^bonisrnoribus carentcm.

37 Etaltcnus lingux. p>optcrquodminusmiferebantur,quianon intdtigcbant vtrba depncantium,ideo fubditur.

38 Quinon iunt rcucriti Ccncm,Scc. qmbus tamenrjjht

maximb cornpaiiendum,fed ubjque difcreiione ictatis , conditivries ,&fexus populum crudeitter affiixerunt .

39 Et adduxerunt dilcdlos vidux.i.^7^.f eius in captiuitate

duxerunti& ftceam vniiam (^ dcjoiatam dimijerurit.

* EgO

Glof. ord. &NicoIai dcLyra1051A Egoautquidponiimadiuuarcvos

? Qui.n.'

adduxu lupcrvos mala,ipfc vos cripict

de ma ^

lubus immicoru velhoium. Ambulatcfilij

ambulatctcgo cmm dciclida fum ibla . Exui +

i«c ftola pacis,mdui autcm mclacco obfccra

^

tionis,&c.clamabo adaltiilimum I dicb. mcis. 7

Animxquiorcs cftotcfilij , clamatc ad domi- ^

num,&cripictvosdc manu principum inimi

corum. Ego.n.(j^crauiin a:tcrnum falurem ve 10

ftram , &c vcnit mihi gaudium afando liiper1 1

mifcricoidia, qua:venict

KLisj*

B

iTCrita*.

noltro.Emili.n. voscum

ludu & ploratLi: icducct 15

autcm vos mihi dominus

(um cxulutione.

• ldcm.SimiliarimtaVobisaba:[crnoialutari

hxc corimi quaE di-

tlafuatabcato Daui

dc, Euutes iba>u &fii-

biht miteifsliminajua.

l^tnimcsautnu v.ment ^^^ gaudlO,&lUCUndi-

tate m fcmpitcrnum.Si- '4

cutcnimvidcruntvicina: Sion captiuitaievc'5

IhamaDco^licvidebunt & in ccleritatefalu-

tcm veltram in Dco, quac iuperuenietvohis 17

cum honore magno 6c Iplendoieictcrno . Fi-

lijpatientcrluftinete iram,qua: fuperucnietb .Jctnatihniun.huL, vobis.Per(ccutuseftenim '^

Thcodoretus-Dclicatos vocat cos g opi

tcinimicus tuus,lcdcit6 '9

bus ac rcbus omnib. vidcbis pcrditionem ip-

abundant.vf—-•' - '

Ucxpcriant

abundant, vtqui nul-finc ^uVcrt ceruices ip-

ic aducrfa. b ,, '\^ ^, .- 1'•

Tum iius alcendes . Uelicati 20

NICOLAVS DE LYRA.I ]^0 aurcm. Hcconfe^jucnicrponiturmauriaconfolationisy

•¥ cumduuw: Ego autcm.^.r/. nmtfivMs petendum humatium

aHxiliun',feU dti4tiiurr,,idio fiCjuitur .

C 2 Qui cnim adJuxit,&C. po'".t ad venram corrcBiouem.

3 Iplc voaeripictdcmanibus,(5cc. ad nominifui laudem,

pr£cipiens Cyro xdjicare teWiplum in Ierujdlem:propter quod dedit

fopulo ludjc rediundi liccntiam,vt habttur t.Efdrx l.

4 Ambulate filij.rfeWr/tt<ei« vinutem.

5 Ego cnim dcrclida fum fola./ii «r lamentabatur leremias

frophcia diccns r/j«n. i.tf.Quomodo fedctfola ciuitasplc-

ra populo.6 Exui mc ftola pacis. idefl,vtflibus iucunditatis.

7 Indui autcm mc facco obfecrationis. Antiquitus enim

aifitdionis tcmporc otabani bommes infacco& cinere,vi patet de

7{tntiitis,\olu€ ^.cap.

8 Et clamabo ad al tiffimum,&cco«^</c»f ({ubd acquiefcat

piccibus meis,:dto lubditur.

9 Animiquiorcseftotcfilij. co«yiffm« deauxilioUei.

10 Ego cnim fperaui in aeternum,&c. idcfi, quod det vobis

tionfolum lidutcm nmporalemj^d ttiam fccrnam .

j I Et vcn it,&C. a fanflo. idrd, d Deo qui efi fatiBuffatiBorum.

I I Supcr mifcricordia, &c. ab aEtcrno falutari noftro./.

a Chritto qui fecundnm diuinitatem tji ab nterno : &fic uelibera-

tione populi faHaper Cyrum tratifit ad toquendum de liberatione

faHaper Chrifium tanq^am defiguraad figuratum,ftcut Ifai.i^.

loquendo de cafu regis Babylouis Jub ecdem contextu litertt tranfit

ad loqntndum de cafu djemonis, vt ibidern pleniusfuit ditium , &adidimfacit qw.dfequttur.

13 Rcducctautcm vosmihidominuscugaudio. Topu-lus tnim pofi B..bylonicM capuuitatis rcditum quaji continuh fuit

inaffi'£lioni:profterquoi videtur h^c fcripturaloquifdtcm prin

dpaiiter de libtratione faBaper Chri/ium.

14 Sicut cnim vid.vicSion.i. ciuitates circa lud^am poptif.1 5 Captiuitatcm a Dco.vobis ii ftilfii propter pec^ata vcflra.16 Sic vidcbunt & in cckrimc.idc/i,citd.

17 Salutem Vcftramj&C.Si referaturadliberationem dcBabylone tft hyptrboU; fi auum adltberationcmper Chrifiigratlam efilocutio clara.

18 Pcrfccutus cft enim tcinimrcus mm.!. Chaldxorum po-fulusfecundum primum intcUciiura.Oiabolus autem vel quilibettyranus perfcqucns eccUftam quantum adfuundum.19 Scdcito videbisperd.&c. ^aCyrusdefiruxitpopuluChd

lOj:

mci ambulauerunt vias Tum hortatuscos,vt

r ] JTL- r pcrpoenitentiam fibi

2 1 afpcras ; dudi lunt enim^ompatcntfalutcm.

22vtgicx diicptusabinimi

j^cis- Amma^quioreseftotefilij, S^proclamatc25 ad dominum: eritenim memoria vcftraab

^^co qui ducit vos . Sicut cnim fuit fcnfus ve-

28 fter, vt crrarctis a Dco : dccics tantum itc-

*9 rum conuertentcsrequirctis eum. Qui cnim

induxit vobi*mala, ipfenufum adducctvo-

bis fcmpitcrnam lucunditatem cum falutc

^'veftia. Animisquiorefto IcrufaIem:cxhorta-

^~tur enim te,qui

te nominauit. Noccntespe-

ribunt, quiteuexauerunt : &: qui gratulati

lunt in tua ruina , punientur.Ciuitates quib.

lcruieiunt filij tui, punientur: 8^qua: acccpit

34 filios tuos:Sicut cnim gauifa elt in tua ruina,

&la:tata clUn cafu tuo : ficcontriflabitur in

fua delolatione . Et amputabitur cxultatic

multitudinis eius , & ^audimonium ciuscrit

56 in ludum. Jgnis enim 1liperuenietei ab jcter-

i7noinIongIturnisdiebus:&.habitabituradi-

monijs inf multitudinetemporis. Circum-

fpice lerufalem ad Orientem , Scuidciucun-

diratcm a Deo tibi venientem. Ecce cnimvc-

58 niuntfilij tuiquosdimififtidifperibsrvcnJDtt

S^ colledi abOriente vfquead Occidenrenvitt

vcrbo t fandigaudcntes in honorem DcL

diorvm,& ChriHus diaboli potentia confregit,&etiam tyraikl^ {

20 Dei icati mei am Sic.i.grauiter funt af/idli ab aduerfgjiu I

2 1 Dudli funt enim. in captimtatem& mortem.

2z Vt grcx direptus idefl,rapfus perpr^dam.

23 Animxquiorcs c(\otc fiUj.fufiincndopatienter.

24 Et ^clamate addo. (ji^iliberabit vospoteier, idcofnh&li.'

2 5 Erit enim memoria vcftra. in bonum.

16 Ab eo qui,&C.f. a Dco qm permifit vos in captiuitatHnu

27 Sicut enim.vi errarctis d Deo ptr multiplicem idololatrim

ficut vatet 5 . \eg.& z.Varalip, ^

28 Dccicstantum,&c.requiretiseum. ToH reditumetih

captiuitatis Bahylomcicnonkgnniur ludpfuiffe idololatr[,tiifii

quipaucitcmpore .yintiochi Epiphanis, dutii ttiamadhocmi

ttmore,quaminftdtlitate:vt habetur 1. Machabe.& i.ifiatawi

requifttio Dei magis impkta fuit in apoflolis , & alijscredtntil»

de litdaifmo,vt patet ^dum 2.& 4.

29 Qn i cn im induX i t vob I s m al a, fciUcet,pcene.

30 Ipicrurfum adducct.^ttc.//^(/«i/»>«^iTO/;/«'<>w r/? in<tfe

tione tatiuf <flrfiis per Chrisium.

j I Animxquior efto. llic confequenter ponitur cofolatit ini

tia ex petjuna Oei,(^ primo fit mentio de captiuitatis Babylonict

beratione,feciido de pupidi fidelis exultationc, j/>:.Exui tc fcru

le.OVca primum ponitur primo aduerfariorum punitio, utdtiiiK

3 1 NoccntCS.tibi,idefi,Cl}aldei.

i i Pcnhnnt.fubiet{i & <iepreljt, Cftera patent vfque ibi.

34 Sicut enim gauifa cft in tua ruina./..i?c77j cijaldnica. S

cotriftabit in fua dcfolatione. per Cyrum & Danu, vt ly-^^

turDan.^, _J5 lgnis.ti.&.C.f.dijpofitus aDeoquiefitterttUS,il

etia omnia futura pieuidit ab fcrno.B.ibylon enim que erat nict

folis Chaldpru,fu.t incenfa pro magna parie ptr Cyrit (^ Dai

36 In logiturnis dichns,quiaiio fuii reedtficau^ledtnagisf

jteahominibus ittljabitabi!isfatlaffatiimalia vencnofa & tno\

firuofa.ftcut prfdixit Ifa. i ? .Secudo ponitur captiuitatisliberati

37 Circunfpice Jerufale,&c.w<fee«/wj venitCyrusaddeflti

dTt Babylontam,& ad dandum populo ludaico redtwidilicetataf

idco fuhditur.Eccccnim veniuntfilij t\xi-&jcquitur.

38 Ab Oricntc vfque in Occidcn.?,«^ omtiitoco vbifutt

difperfi,quia Cytus qutfuit monarcha, publicauit dtciamUcentu

per totum impcrturn fuum,vt habetui i.Efqr.i-

3 p In verbo fandi.'. ?'« vcrbo Dei, qui efifantlujprcioritm.

per Ijaiam lercmiam & alios prophttas prgdixtraiImtic rtditu

40 In honorcm Dci. Quiaredeuntes ^dificautrunt templi

in Jerujalcm ad honorem diuinum .

*CAP.

l^BBaruch Cap.V. &VL iGy4

C A P. V.'Xuctclcrufalemftolaludliis i

& vexationjs tua:, 6<findue

te decoic & honore, t quxa Deo eft tibi lcmpiterna

-

gloria. CirciidabictcDeus3

diploideiuftitia; ,& impo-

ji: mitram capiri tuo honoris aecerni . Deus

cimoftendet {plcdorcm fuum in te, c]ui(ub 5

cqlo cft.Nominabitura ax tuflitie,& honor,&c. ^-i • ' " - ^

$\ rheodor. H?cnomi ^"»"1^^^1 nome tuum

naiunchabet,proptcrca aDco in rcmpitcrnii,adamconcurriintcun-

iult,tijE, &i honordiSaluatorisennTi paf- ar

. ^iiccddiditillam fplendi pictatis. Exuigc krula 7

dal&illuftrem. iem^&J^la in excciro,&

^cirumrpiceadOricntcm,5;.vidccollcclosfi 8

lic tuos ab Oricntc fole vlquc ad Occidente:

inerboIandigaudcntcsDci mcmoria.Exie- 10

b Ohumbrauerunt aute^&c,^ Theod. Hxc accedcrc

videntur adeaquxdixitDauid, M'jines exultaueriit Pfal.ni.

rtcinetes^& colles ftcut agni

1' runt.n.abs tepedib.dudi ab inimicisraddu- ^

,cet aiitillosdfisad teportatosin honorcmfi

14 cut fihos rcgni.Confticuic.n. Dcus humiliare

15ocm monte cxcelfiim,

i<5 & rupes pcrcnncs, &J7

conuallcsrcplcre in x-

jg c|uaUtatcm tcrrre > vt

ambulct ifracl dilieen oHiu.Sy\uzs crgo figurate

10 -1 FA vocatgetcs interiaceres..9 tcr in honorem Dci.

^

-„on fcrcbat Deo cuhu

Obumbrauerunt aute ^ pietatis: Ifraele tii redcii-

fylux ,& omnc lignO

'^cu omni obfcquio ho

luauitatis Ilrael man-dato Dci. Adducec cih

Dcus Ifi-acl cum iucun

ditateinlumine maie

ftatis [uXy cum mifcri-

20

21

22

norificeprofecuti funt.

c (umrmjiricord.^f^ldcm.Mifericordia quidem v-

fus eft erga populum:iu-ftitia verocontra Babylonios, Illi n.peccantcs percaftigationem cmolnme

. .,. .

*^

tumadeptifuntjliosve-cordia&iultltia, quas roviaoriareddiditdemcE

cft cxiplb.

tiores& magis impios.

P NICOLAVS DE LYRA.C A P. V.

1 TXuc te Icrufalc. Hic yliimof^b novme lerufalerrt hduci-

l,'urpopulks adgaudium & exaltattonem,cum dicitur.Exac

(Clruf.ftola ludus 5c Vcxationis. Mcs enim eratantiquitusy

o ' huc eji m aliquibus terris,adue'ftiat:s tcmpore vefies liigubres

Acc>ere,& redeurite profptrttate ilhs atportere. Etfi in hac partedir atnr ftrmo adfynagogam pro tempore reditus captiuitatis Ba

bfhiCit , efifermo hyperbolicus. ft autim ad ecciefiam ffl magis

plais,propter quod intendo literamfequi ifio modo referendo par-

imdtempus gratix,& partim ad tempus glorix,ideofubditur.

2 vDcotibifemper cftfempitcrna. ^onz.Qii^fer gratia.

'mcboatnr, & inpatria confummaiur.

? Circundabit tc Deus diploide.^«* efl vcfiis militarls. Et

airurdduflo duplas , qnafi duplex vcfiis : per quam intclUgitur

!{uex^otaglori£,fiilicet,a»irnie C? corpons.

I Imponct mitram capiti tuo honoris xtcrni.quod vide

mi implctum in pontifictbus loid tejtamentt'

5 Dcusenim o^ct\(}iCi,S<.C.per agmtione veritatiseuagelice.

6 Nominabiturcnim tibi nomcn tuum. '« fempitcrnum

poiuHitis:vndedc Chrifiire^no d citur If .9.^. MultipHcabi-tueiusimpcrium.&pacis non eritfinis.

2 7 Exurgeleruf.& i\!i'mexci:\(o.i'i'ft,in ci^lmine virtutis.

^Etcircijrpice ad Oriente,& vidccollcaos filios./rfff?,

ChHum,de(jitoditit'r z,mc.i.sj. Vifitauitnosoricnscxalto.

^ fn vcrbo fanfti.i. Chrifi',qui eli favchffaifiorum,Dati.^.loGaudetes Dci memoria. ipoiioli.n.o- alfj

cr. d^ ntes in ec

ileiprin,itiua t.am in tormi ntis politi , owidebarrt ex memoria

CMiwiS.^.^.lbantapoftoli gaudentesdconfpeftu con-

ciUj,

cilij.qm digni habitifunt^ nominelcfucotumeliapati*11 Exierunt cnimabste.<^<fi7,rtrc.

'12 Pedibus dudliab inimicis.n<jj«/»^e^«f»rfr«i«ce^<:««>-a(<

mortem nudis pedibus vt condtmnati.

15 Adducetautillosdominusadteportatosinhonore.nam animte eorum portabaniur honorificc ab angelis ad gl..ria. Di

citautem:idte. eo ^efi vnaecclefiamilitans ^triumphansfeiJidum dupicem fiatum,fi ilicet vite& patria: &ftc de vnofiatu ec-

clefix rapti crudeliter , portabaniur ad aliumfiatum ecclcfiie ab an-

gelis honorifice. Votttl eiiam totum exponi de ^atu viafecundim

tepora diuerfa. T^ epifcopi qui tepore primitiua eccleficc , primi de

ecclefus ad tormeta raptebatur, modo adfuas ecclcfias d militibus,

& ffons notabilib. in prirtcipio honorifick deportatur, iofubditur.

14 ConftituitcnimDeus, i</fi?, rf/j^jo/iwjf.

15 Humiliarcomnemmontemexcclfum./rf^^^.tfwpora/edominum. l^ndt& Conjtantuuts imperator txhibuit beato Sylut- Coftantinus

firofl'at(>ris officium.bcati Svlue-

1 6 Et rupes perenus.i.reges,quorum regna diu duraucrunt. ^'' 'tfacot.

17 Etconualles. 'rfc//,zr^woj/7r.f»iBCf.E

18 Replcrcina:qualitatcmtcrra:.u« »»<!»» «f/(_/M?wfo»«e

nire,i'i quanon efi acceptio perfonarum.

1 9 Vt ambulct Ifrael. id^flyfidelis populus.

20 Diligetcrinhonor£Dei...'<rf/'anc.w-t/i/i^f»^'Swo«£'yec/cbet nequahtas di3a,qa magnusfu ut paruus ,fficere pot in Dei via.

2 1 Obubrauerunt aut iylux.i.angelijanai& eccltft.e mini-

firiffua prxftdentia confortant , ^ dirigunt populnm in via Dci vt

fii ptriieniat ad lumen gloriiC cum iucunditate. ideofubditur.

22 Adducet enimDeus Ifrael.cww »2«/m'co)'<//a c^jV^mV,

qu^ftm^ir yc ccntcmnantur in omriibus openbus Dei.Cui efi Ijonor

& gloriu in feculafecubrum .Amcn,y

Incipit epiJioU qmmmijit krerniasad lud^os ^ quicaptiuierant in^^abylonetCuius epi^oU

JcnptorfuitBaruchipropterquodadiungitureiusltbro.C A P. V I.

Ropter peccata qua: peccaftis antc i

Dcum,abduccminiin Babylonia*

captiui a Nabuchodonofor rcge

Babyloniorum .Ingrcfli itaquc in Babylo-

nem eritis ibi annis plurimis , & tcmporibus

5 longis , vfque ad gcneraciones ieptcm;

NICOLAVS DE LYRA.C A P. VI.

TRopterpeccata,&C.H^c tfifeclidapars principalis huius Uf-Jri,in qui ponitur epifiola lerenM ad ludxos , qui captiui erat'"

^"y^o^ff^^ms fcriptor fuit Barut h, fp quod adiungitur tius li-

brci.tdiuidiiurin tres partes, naprimopnniturcaptiuitatis buius

tau.fecundo prohibetur idololatria,ihi:]<iiinc zmcm.tertiofub!!'

""^fi^tltiplex ignominia, ibi: Nam ligna. Circa pnmum

j roptcrpcccata qux pcccaftis./.?« lerufalcm qu<e trat ele-" ^ ttiuinum culiurn^iO' tuarn in ternplo:nam in plateis lerufale^^trijstempli fucnmt ardt cdiix: vt patet ^.l{eg.& 2. Varal.

^.dduccmini in Baby.Ca. ex quo vidctur

, quod hfc epifiola

'""fiptafertTanfmij^ranuncm louib.m &toium qi» cum eo du-

{iifi*erunt in Bahylonem 4. '{eg.t^. (^ ante captiuitatrm general^

fub rege Sedt cha fada,&fic Icremias in hac epijiola loquitur huic

captiiiitati per rnodumf turi,ftcut in epiiiola niiffa tranfmigratis ?

cum loachtrn,qn£ hab< tur Iercm.19. loquitur per modiim pra:ttri-

ti,veruntamtn h.tc epifioli fecunda nonfuitin Bahylonem miffado

nccpofi mortcm leremi.t Ba>uchillarnportauit ih'd'jm: &eamle-

git traufrnigratis cum leconia& captiuatis cum Sedechia.

3 Vfque ad generat.fc. idefl,vfque adfepttm dccades annorii,

vtdicunt altqiii qu£ faciuntjo.annos. Tatitum entm temporisfe-Ci4ndum comuniore opinioncfiuxit d tranfmigraiione loachtm vfq;

ad rcditu de Bjbylonc,fccundumtamen Heb.dtfictunt quatuor anni

vel quinque,vtinfra videbitur. fcc/ /;0f di^um videtur tteficere pri- 5,. ^^tno in hoc quod tempus decem aimorum computant pro vnagene- tixioati.

ratione , quiapuer decem aimorum generare non pottfi fecundum* commu-

Glorord.&NicolaideLyralojyA noft hoc autcm cducam vos inde ciim pacc

i

Nunc autcm vidtbitis in Babylonia deos au- ^

rcos,&argcntcos,&lapidcos,&: ligncos , in

luimciis portaii oltctantesmctumgennbus. j

Vidcfccrgo nc, & vosfimilcscfHciaminifa-4

dis alicni5, & mctuatis , &: mctus vos capiacJ

jnipfis. Vilairaqucturbadcrctro&abantc

adorantcs ,dicitem coidibus vclhis . Tc o- ^

porictadorari domme . Angclus autcm^^

mcusvobilcum cft Ipleautcm c.v.quiiamani 9

mas vcrtras. Nam ligna iplbrum polita d fa-|°

bro, ipfactiaminaurata C$<:inaigcntatafaila ,2

funr, Scnon poffunt locjui. Etllcutvirgini n

amantiornamcnta, ita acccptoauro fabrica-

|j

tafunt. Coronas ccrte aurcas h ibenc lupcr 16

capicafuadijiUorumrvndefubtrahunt facer-

J7

dotcsabcisaurum &^argcntum , & erogaut 19

illud in femccipfis.Dac autcm& cx iplo pro-

B ftitutis, & merctriccs ornant: & iccrumcum

i-ccepcrincilluda mcrctricibusjornant deos

10!>

20 fuos.Hi autcm non Iibcrantur abarruginc

^l tinca, Opcrtis autem illlsvcllcpurpurea,;

tcrgcncfacicm iplorum proptci- pulucr^

domus, qui ci\ plurimus intcr cos.Sccpcrui:

autem habccvc homo, ficuciudcxrcgiori:^J cmi in fe peccanccm no incerfecic. Habctc

24 in manu gladium fi^fccurim : (cautcm>

IIbcllo & latronibusnonhbcrac. Vndpvo

nocum fic , quia non fcmt dij: non ergo rc

^7 remini eos . Sicuc enim vas hominis con!

dum inuclle cfKcicur,caIesfunt6(: dijilloru.

Conlbturisillisindomo oculi corumplc

jgfunc pulucrc a pedibus inciocuntium . t:

cut alicui qui rcgem ofFcndiccircumffj

^' funcianux, aucficut ad fepulchruaddud

jo mortuum, ica cucanrur facerdoces oitia da

j ifuris &c ferrs, nc a latronibus cxpolientur. I

i2 ccrnas accendunc illisj&: quidem raultas :

quibusnullamvidcrepoflunc.Suntau'

j3cuctrabesindomo. CordavcrocoruuiG.i

» NICOLAVS DE LYRA;communnncurjumnatiirf. Smptura vero Ivjuitur de gcneratione

ftcundum modum naturf confueium. Stcundo quia nonfuerunt ibi

fcptm dtcades compte:f , rtdiBurn efiJecundim lomputatioticm

iicbrtorum,quam communiusfcutusfum. Etidco ridctur mihi qi

tempusftptem gcntrationummchoandum ftt d trafmgratione le-

chonie & tcrmmandum in reditu populi de Babylone fa8a per Ef-

dram,yt habetur i.Efdr.y. & 8. quf fa^iaffit /eptimo annoDa-

ttjfecundum computdtionem quaminprfcedenttbus lihis fecuius

fum ttnquam vcriorem,Dan.cf.& in principio libri Eflher,hoc au-

ttm timpus fuil centum triginta annorum , vel adniinus ccntum

viginti,nim a tranfmigratione lechonif vfque ad captiuitatem Sc-

ttecbif regisfiuxerut1 1 .annij&inde vfque ad i.annum mouarchif

Cyri $z. & inde vfquead Cambyfi m tiusfilium tres anni fet ut-^dii

-, UebtfosJetudumaUosautembtfloriographos iz.poft Cyrum C>vn^

byfrs regnauit %.annis,& pofl ipfum ^ffuerus ^o.& poii eum fi-

lius cius Darius alio ncmine .Artaxcrxts diUus 7. annis vjque ad

miljionm Efirp cum populoin ludpm redeuntis, ^nni vcro diili

fimul iunHifaciunt annoiiO. computatis tamen tribus annis mo-

fiarchLt Cyri,iomputatisvero 12.faciuntannosiio.vel l ig.ln t'd

to rero itmpore bene complcnturJepttm generatwnes fccundum

turfum naturdyiuuenis cnim lo.&y. annorum vel 1 6 .poteflnaiu-

ralitrr gcmrare .

I Poft hoc aurcm cducam,&c.c«7» Efdm facerdotc.Z Nunc autcm Hic < ojc qutntn anctiir populus ab idololntria,

lum du/fur.Nunc zuKmy&c.diiosaineoSiidfJiMol^i^^C'

i In humcris. lacerdotum.

4 Porrari oflcnrantcs mcriim gcntibus. idfflyidincutkn-Pro<f(nonet dum eis timorem.^d cuius inteliecium fciendurn,>-^u6 ijicut r . l{eg.pio rilute

^^arca domini per facerdotesfuit pnrtata ad exeratum adincutie-

dum ferroremVhilifiheis,^ fnut regcFrancite in exercituexilien

te fiunt protijjioncs Varifiis &aitbiyin quibus cx deuotioneporta-

turfantiorum ttUquia,vt orationibus eorum rex& Juus extrcitus

adiuuinti'r,(j: adntrfarij confundaniur:& ftcprofAute re^is Babyloiiis idola portabantur infacerdocum humeris,idecfubditur.

5 yi(z'HiC\{ictinhz. BabyloHiorum. .'

6 Dc rctro & ab antc. nam m tali deportatione aliqui prfccdebant & aliquijequtbanturidola,ficiit in

pr-icfjfwnibus Chrijtiano'rum aliqui pr^crdtint,& aliqui ftquimturjanciorum corpora.

7 Adorantcs. Dcum verum.

8 Dicitcincordibusveftris.//iflpa/.iwrf/«reao«<j«<ifrw,

qtaf* aiitre propter inhrmos.

9 Tc oportct adorari dominc.e^ non idola vana.10 Angclusautemmeusvobil".cft./;oc dicitur in pcrfona domim.

\f-t iiciipirio de hxid.j 3.

11 Ipfe autcm exqu'nzm,Sic.dcmanuillorum q'ii vos oppri-rnunr iniuiid.Er accipitur Im verbum domini de CeneJ.^.12 Namligna. Hicconfequenter ponitur idololatriamultipkxigncminia , qve multis deduHionibus concluditur,C^patcbunt par-tes projequtndo . Ergo prima dedufho accipitur cx eorum fabrita-tione& Qtnamento,(um dicitur . Namlignaipfo. aliqui dicunt

exctCitut.

Diiiilio.

Ungua,eb quodpoftfubditur.^Et non pof. ftd hoc noni^^^Mhi verum,nam imagincs Jahrtcaniur &fomantur orewtf^^

ficnon apparet lin^iua necfit in eis , & quia confiruclio plcaiv

cH dicitur.Nam ligna ipforum.t.//g«d ex quibus fimiiik

ij Polira. 'iuppLtfnnt.

J4 A {zbTO.fcilKetJignaric.

1 s Ipfa etiam inaurata & inargentara.^e/«pe>'.

1 6 Falfa funt./(fc? emm lignum, aurum,& argentum&k.

piodi quxfuHt mattria idoli,fint res vere natutales , tamen ^:

ad id quodfignat idolum exeis faBiimfalJa funtjdco dicitjf:

lusi.ad Cor.%.a.quod idolum nihil cft in mundo.pcrk.'

^Hod rficftwK.Falfa funr. in plurali patet,qu6d in principiow

r.on efl lingua in fingtdari.

1 7 Et non poflun t loqui. quafi dicat,fi ejjent veri dii,ftj

loqui.

18 Etficutvirginiamanti./;c/rfo/?V^M«o)-«j»KfnMflfji:

gant talia,cum i(*i' tn nihd pofjint diUgerc, idtojubdim.

19 Vndcfubtrahunt faccrdotcs.// emm tjjent dij vere, di

tes talia non pttmntercnt Jibi Jubtrabi.

20 Noo liberanrur ab ^xu^mej.ruhigine quantum ad ~

& argentur/.\,& aiia metalla, cx quibus fiuntidola.

2t Et tinca. quancum ad i.gna tx quibusfiunt , & rtfies (j-

op€rinntu>,ij''£d vermibnj torroduntur.

22 Extergent facicm iplbrum.^MM idola nonpofjuntjct

gert. Cttcra pannt vjqiie ibi.

2 j Habct ctiam./t7i;ce/,''c/o/"w.

24. In manugladium & fccurim.//c enimfoymabamr

Mart'S,qui d.ccOatur Deus bcili.

2 5 Se autcm de heWo.Frequenter enim in veteri tcjlmti

gitur,quoddeuiH:sidoLoiatris rapiebantur

d vtcioribus eorun,

la. Et ex prxdidis concl".ditur.

25 Vnde vobis notum Cn.f quoi in eis nihil eft nummis

cis iji aliqua reutrentia 1 xhibenda.

27 Sicut Cnim. /i/cpoH//«r ffci'ndadrdt<dioad candemco n-

fionem, ($ accipiturex dcfcHu vtHitatis,cum dicitiir. SiCUt

inutile i.fftciumprfipriuiii^matcriatamen aliqitando vaiel, vt v

mcnta cyphi argentti vel aurei.-fimiliter idola quandiujijnti

priajorma , nihil valcnt : materia autem vt aurum, & ar^C'

Valet a-i aliquos vjus.

2 8 Et Gcat.Circumfeptiefunt i.mu.t, ne poffitexire de carcet

29 Aut licut ad fepul.adduaium mor. .Antiquitusen]»

fepulchnspotinturn pontbantur pretioja: propttr quodilaud

"'

turfortiter, & cum diligentia,nc d Latronibus cxiraherentur

50 Ita tuiantur faccrdotes oftiaclaufuris templorm.

31 Nc a latronibus cxpolicntur./ci<«cf,.'</o.'ijab ornat'

'

fuisprtiiofis. ^ r n

1 2 Luccrnas acccBdunt. q.d. hoc fit inutdtter &fr'i"

5 3 Coida vcro eoril. .Ai^fl^a entrn idola erant interitus .

'^^

CS exterms frea vel huii>jModi,& ftcfcrpenies qui tttra c(>m '

{Cen.3.c.l. erra comcdcs cundis dicbus vita: tus.)""'

idolorum,qui erant quaji corda ipjorum lonjumtbaiit.

m

1CJ7A cngerc fcrpentcs, qui dc tcrra funt: dum

cmedunc eos^ &^veltimentum ipfbrum, &nmfentiunt. Nigrxiiuntfacieseorumafu-

^

uD,quiindomofir. Supracorpuseorum,*

&.'upracaputeorum volant no<fluas, &:lii-

indincs,& aues, etiam fimiliter& catcE.Vn-

dfciatis, quia non {ixnt dij. ne ergo timucri

tir;os. Aurum etiam quod habent,adt fpe- 3

ciicncftrnifi aliquis cxterferita^ruginem,"^

n^n fulgcbunt. nequc cnim dum conflaren- 6

tijfenriebant . Ex omni pretio empta funt, 7

iiquibus fpiritusnon cfl: in

ipfis. f Sine pe-

diiusinhumerisportantur,oftentantcs igno 9

bitatcm iuam hominibus . Confundantur

ctim , quicolunt ca . Piopterea fi ceciderint 1 1

irtcrram,afcmetip{isnon confurgunt: ne- '^

qcfi quiscum i-fatuerit redum, pcr femetip- 1^

finftabit,fedficut mortuishumeii corum,j

ils apponcntur . Hoftias illorum vendunt t<J

faerdotcs ipforum & abutuntur , fimilitcr,'7

&iiulicrcs corum dcccrpcntes,nequeinfir-n") , neque mcndicanti aliquid impertiunt : ,0

d^facrificijs eorum foeta:,& menftruata: con- 21

tigunt. Scientes itaque ex his, quia non

^^

fntdij 5 ne timcatls cos . Vndc cnim vocan- 23

Barach Cap.VI. ioj8

10

H tur dij? Quia mullercs apponunt dijs argcn-O

26 teis& auicis 6^1igneis,&:m domibus corum

27 faccrdotes fcdent habsntes tunicas fciffas , &:^^capita&^arbam rafam, quorum capita nu-

jodafunt. Rugiunc autcm clamantes contra

3 1 deos fuoS;, ficut in coena mortui. Vcftimen-

3^ ta eorum aufcruntiacerdotcs , & vcftiunc v-^^

xoresfuasj&filiosfiios. Nequefiquid ma-li patiuntur ab aIiquo,nequefi quid boni,

poterimtrctribucre, ncqucregem conftituc-

repoffunt, nec|uc auferrc. Smiiliter ncqjcdiuitiasdarepofsunt, nequc maium retribuc

re. Si quis iWb votum vouerit , & non rcd- /

diderit, ncque hoc rcquirunt Hominem a

mortcnoniiberantanequemfirmum a po-

tentioreeripiunt. Hominumcarcumadvi-^

fiimnonrcftituunt,dencceflitatchominem

non liberabunt. ViduiEnon miferebuntur,

neque orphanis benefacient . Lapidibus de

montefimiles funtdij illorumlignei,

&lapi-

dei, &aurci, &:argentei . Qui autem co-

Juntca,confundentur. Quomodo ergo^-ftimandum eft aut dicendum illos cfse deos ?

^6 AdhucenimipfisChald^isnonhonoiantib.^7

ca,qui cum audicrintmutum nopofscioqui.

34

35

INICOLAVS DE LYRA.

I Nign fiunt fncics.comburcbMtur.n.ihithura in veneratio

m ittulorum, cr ex fnmo afcendcnte demgrabantur fjcies corum,

^ 2 Supra,&c-noduz & hirundincs. /«« imniufJiiiasihi'^

mfncuntcs . Extjuihus iMcluftiur Jicui priHs. Vnde fciatis,

cianon funt dij,&c. Aurum ctiam . Hic confe/juenterponitur trrtia dedu&io ad

im:& ircifiiia (Irtiirpationc ju£ fpecinlitatis, cii >n dicttur;A\l

im etiamquod habentad (pcc\mcn.idffl,'itcorem.

4 Nifialiquiscxterreritzruginem./«perfjtcre/cf»tcwj.

y Non fulgebunt.yct^ mriis oufcura erunt.

6 Ncque enim dumconflarcntur. in fornacr.

7 Scmkbint-quianihilhabtnt viti:,& ide<)fubiittir.

8 Ex omni pretio empta.&coftentantcs. idcfl, manifefih

oSniente^.

9 Ignobilitatemfuamhominibus.pei-fcocenJWjijBodpor-tctur, patct cjnod non habtnt virtutim gre(fiuam.

I Confundantur etiam,qui colunt ea. idell , debent cor-

fidi infmetipfiscolentes , ftcut deos taliu nullam virtutem ha'

btia.

i Propterea {{cKxictmtmtcmm.exponderemateri^.I A femetipfis non confurgunt. titH, propiia vinute non

pfuns (utgerr.

INequefiquiscum.irff^,/cfo/tt»i.

X Statuerit reftum pcr fcmetipfum ftabit. (fnod e/l minus.

l Sed (lCUtmortuis.((if^.''«//a»J virtuttm habentibus.

» Humcrieorum illisapponentur.(df/?,/«i«VweflWa/ien<

tihus fuitentantur .

f Hoftias illorum vcndunt facerdotes, nam idola comedere

^poffmftbioblata.' Et ihmuntar.ideflthojliarum pretio ad illicitos vfut vtutur.

? Similiter & mulicrcscorumdeccrpcntcs. ideii,fibira-

i^^f^fs dt talibus hoRijS iS earum prctijs. x

^Ncqueinfirmo,ncquc,&c.impertiunt. ideft,de huiuf-

'Odiht,Utjsidolaindigentibus nihil largiri pofiunt.

•' Defacrificijs corum foeta: & mcnflruataj. idcfi, mulic-

f-immund.c.

'Contingunt.(7«o«/ mn psrmitterent ,fi ejfent veri

dij , idea

iidudit:Scientcsitaquc,<Scc.

' Vndc cn im. /i(c cor,fcquentcr ponitur quarta deduHio ad ea-*»

(oncluJtontm,& incipitafaierdotum cupiditatc,cum dicitur

per mo'!um,quie^ionis:Vndc cnim vocantucdij,r(/e^,rfp«r<Hitur^EC rtfpondet dicens ,

z4 Quia mulicres. defacili deceptibilcs.^

25 Apponuntdijsargentcis5caur. oblatlones & munera,

qu<e cediit in vfus facerdotum.&Jic afferunt idola deo^ejfe proptetlucrum.ideo fubditur.

z6 Etin domihus corum.idefi,indelubrisidolorum.

27 Saccrdotcs fcdcnt. /rfcft,W(inenf,/?cMt £)f«fe>-.i.(/. Scdiflis

in Cadcs multo temporc, idefl,manJtUis. Sicfacerdotcsin te-

plisidolorum maneba''t,ad coUigendum pecuniam& ohlationes.

28 Habentes tunicas fciflas , & capita& barbam rafam

quorum capita. in jignum maroris ar tnjittia , quafi lugcrent

pro rxpiaiijue peccatorum offnentium idolis,&idco fubditur.

29 Rugiunt autem clamantes contra deos fuos. idesi,co'

ram idolis .

30 Sicut in ccenamortui./</(?/?,p^<i/>ro?worfKo. ^ntiquitiifenm fuptrJcpulchra de nouo mortinrum comedebant lautt & bi'

bebant :& poflea exclamabant,quafi lugentts mortuos . Sicfacer-

dotcs idolorum defacnfii ijs& oblatiombus laute viuebant,& eiu-

lantcsexcLamabant cora»t idolis,quafifatisfacientes pro offcrentiu

peccatis .

3 1 Vcftimentaeorum aufcrunt facerdotes.v( midieres de

ceptte de nouooff rant nouas vejies :& hoc adfacerdotum lucrum.

ideofubditur.

5 2 Et veftiunt vxores fuas& filios fuos. \de veftibus amotis

ab idolis . Conjcquenter ojienditur idolorum impotenlia in multis

cxempin, cum dii itur.

3 1 Neque fi quid mah' patiuntur ab aliquo.neque fi gdbont potcruntrctribuerc,nequcr^cmconftitucrepol-fnnt nequc :iufcnc.&patet litera vfque ib'.

34 Lapidibus dc monre fimiles fint dij illorum Iignci,&

lapidci,& ^mci.Sc ZigiMtCi, qui indeje mouere nonptfjunt^ne

que aliquidagcrc. tdeocontluditurinfine:Q_UOmodocrgo sfti

mandum.35 Adhuc cnim ipfis Chaldaeis#on honorantibus ca.

Hicpoiitturdedu^io <iu'iniaadtdtm,& incipitd Chsidxorum v>li-

pcnfiot:e,quicuiu ifient cuUoresiliorum idolorum ,tamcn quandonon habebant intanium,vilipendebant ea. & hoc eH quod dnnur:

Adhuc cnim ipfis Chaldxis non honorantjbus ca, idejt,

vilipeodentibus rriinus enim diceruLo plus fignificat.

3(5 Q\.\\.fcilicct,Chald<£i.

37 Cumaudierint mutumnonpofleloqni,«.feMi/) m'./J-

Tom.4. Ll vii

loyp Gloford.&NicolaideLyra lodcA afrruntillumadBel.poftulantcs abcoIoqui,(]ua/i i

polTint fcntirc , qui non habcnt niotum . Eripfi cum

'

lotellcxcrint , rclinquenica, rcnfum enim non ha- ^

bcntipli dij illorum. Mulicrcs cutcm circundatre fu-

1nibnsmuijs fedent, fuccendenres ofTaoliuanim. 5

Cum autcm ahqua exip/is

abfb-adla ab aliquo tran- 7

fcunte dorra/crit cum eo , proxima? fux cxprobrat ,8

quoilca nonlit dignahabitaiicut ipfa , ncquc funis 9

eius dJniptusfit. Omniaautcm.qufilJisHunr^falfa'®

funt . Quomodo «ftimandum aut diccndum cft illos

cflc dcos ?A fabris autctn & ab aurificibus fafta funr, j ,

Nihilaliudcrunt, nididquod uolunt (flc faccrdo- 12

tfs. Aurificcs etiamipli.qui ea/aciunr, non funt "^

multi temporis . Nunquid ergo pc/Ibnrea, qi;a: ab' *

ipds fabricara funr,cflc dij ?Kcliqut-runr aurcm fal- '^,

'

fa , & opprobrium poftca futuris . Nam cum fupcr-uencrir illis pr^lium, &mala, cogirant faccrdotcs

p6flc,ubifc abfcondanrcumillis. Quomodocrgofcnriri debcant quoniam di j funr , qui nec dc bcllo fc

liberant » nequc dc malis fc cripiunt ? Nam cum

fintlignea& inaurata& inargcnrara, fcicrurpoftca ,

^^

_c|uia

falfa funr ab uniucrfis gcntibus & rcgibus , qure

Y^g^manifefta funt :

quia non funr d ij , fed opcra mahuiim

bominum,& nullum opus Dei f cum ilhs . Vndc cr-

gonotumeft, quia nonfuntdij.fcd .opcra maniiumhominum,& nuJlum opus Dci in

ipCis cft. Rcgcm rc- '^

20

21gioninonfufcitanr, ncque pfuuia hominibus dabur Qludiciuni quoquc non difccrncnr , ncquc rcgiones*~bcrabunt ab iiuuria , quia nihil poiTunr,ficut comici

2,la? intcr mcdium cneli& tcrr^. Et cnfm cum incidcr

ignis in domum dcorum ligncorutr, argcnrcorum,aurcf nmi , faccrdorcsquidcmipforurn fugicnt &!

bcrabunrur.-ipfi ucro ficur rrabcs in medio^con-.bur,

24 tur: rcgi aurcm& bdlo non rcfiftcnr. Quomodocr;2 5 a;ftjmandumcft,autrccipicndum,quiadij funt? N'26 afuribus ncquca latronibusfc iibcrabunrdijliom^7 & lapidci,& inaiirari,&

inargcnrari,quibus iniqui f,

*^riorcsfunr.

Auruin&argcnrum&ucftimcnrui7i(]i

,0 ^P^"^funr,aufcrcnr illis& abibunr, ncc fibi auxiliu;

j,fcrcnt.

IraqucmcJiuscftcflercgem oftcnrantcmn

j2 turcmfuam, auruasindomourilc,inquo glcrial-

3 i rur , qui pofljdctilJud 5 ucJ oftium m domo qur'

^4ftodif, qua- in paccfunr, quam falfi dij. SoJ

qui

^^& luna ac iydcra,cum fint fprendida,& cmiflli ..

j ^litates,obaudiunt: fimiJircr & fulgur cum appanicr:

jgpcrfpicuumcft. Idipfimi autcm , &fpiritusinn-^grcgione fpirat , &nubcs, quibuscum impcr ,

40fucrit a Dco pcrambularc in uniucrfum cil ;:

4-^perficiunr quod imperarum eft cis . Ignis ctiai

^^miflus dcfupcr , ut confumat monres &

fylua»

^.,facit quod prcccptum cft ci . Hcec aurcm nc-

45 quc fpccicbus , ncqueuirturibus uni eorum

NICOLAVS DE LYRA.

« cnt ^xod.70.c. Populusvidcbar voces. ibi cnim autphur vi.

it'e,pra audiTubic icjfoterjo judire, pru vidm: Coguojcitur cnimhomo effe mttms per nutns &(ig/ia ijuxfaut. ToieU ettatn hic ac

cipi audire propri^, qtianiultinlit^uaHo profount voctsinurticnla

tas tar{nm,Cffit per auditumpcrcipitur, qucd fi/it mittu

1 OfFcrunt illud ad Bcl. quod cft luolutn Bubylomrnm, Da-niel.14.,2 Po(\nhntcsihco.i4cli,al>id(lc.9 LoC\l\i..!'!f/f,qHn(l mittlis po/Jit lotjiii.

4 Quafi pofllint fcntire. idefl , pulthUtiones eorttm percipere.5 Qui non habcnt motum./n//«/,</;/ iilorum vd idcla.

6 Etipti.f.!llC(C,Chatditi.

7 Cum intcllcxcrint. idcla nihilpoffe.8 Rclinquent ea, &c. ipfa vilipendendo,quafi dicat multofortiMsftltf IfraeU quibusjpeciatutrprchibitac/i idolvlattia.dcbentea^conten.nere .

p Muliercs ZUtcm.Hic potiitur quidam luxuria modus,rxtjuocoiitemmndajunt idola.Mulieres cnimfune cmgebant fe Jupcnus,quaft ligatxatiquo tnagnocrimii,e,fLdehtcsi'i viaper quum tranji-bai.ihtmines proadfitcsad idola.^ tjuatido alitjuis eorum tran-

fieiis trahtbat vnam tltarum cxira viam, CHprafcindens eiusjuhdcarnalitercognojcebat eam, iUa rcputabatjeiiberam a crirruncio-

tnifjoxredens ijnod idUum mifijjct illnm virum in fignum libcra-

tmisfite: & ,edie>is adjociam cxprobrabai ci,quodr,on fuerai di-

gnafic ab tdolo vifitjri,& hoc cfl qtiuddiiiiurMulictCS au. Etpatet ex diBsin l itcra hoc c.xcepto.

40 Succcdcntcs ofla oliua. lccundTt illius idoU ritum, proptcrtjuodtn fi„e comli4diiur.Quomodox(\imandiim.S<.c.11 Afabrisautem. Hu

ponuurdtd^^tUofexta^ q»<e accipiturab idolvrumimp'.tehtia : i am (fie corum ab Ix^mtnibus dcpendet,tdeodicitur: A fabris autcm & abaurificibusfa^fta funt.tanquaalitjuid mmi.s ipfts.-quia lauja tfjlcin.apctwrtH luo cficciu.1 2 Nihil aliud crunt.nifi id quod volu nt cflc facerdotcsqut firmut' (i ft^uram idoli ficndi tradunt arttfict.

15 Aurificcs.no,iJuntmultitcmporis,iden cxpertiinfapientia.J««e«a .,.,w autttus v.dtnus, ^ a^i^us opcrames , taljp.nunt

tncliitsfabricarecjudmffnes.

'^ ^ f JJ"

14 Rcliqucruntautcmfalfa.idtflarttficcsidolorumnliquc.

runtpo/lemidola,t,u^jHntfalJa:quia tiihiljunt quanium adid ai

tcprtfcntant,vtdHumefiJupia.'naaiaqa

15 Et oppr<>brium. quia cum pccipitur falfttas idolerum , im-propraiuriolimibuscultuscsrum.

"rum^im

16 Nam cum fupcrucncrit. iilis prslium. ab aducrfart^s.17 ^Og.tan t. aojcondunt cum iitis,^ Jic confitcntur faii.,a:wd

^^^^^^''^^^n.pote.^^^

1 8 Scietnr poflca,&c. Im videtur effeprophetia dt 1

Cfjrifiiytn quo utbem dac^lafunt tdola pcr prxdicationcmirim & aliorum Chridi dijcipuloruni, ideo concluditur :

tioiur'^.,&c.

19 Rcgcm ,&C Hicponitiir deduaiofeptimaadidem,\pitur txoptribus diHinis,qu.t non apparentin idotis,fedtirarium.ideo dicit. Rcgem Rcgioni non fufcitant.

prtpnum Dei, a quo ejlomntspotellaslmena.20 Ncqueplu.&c.'/w/dc/t oeUs.a t ludicium quo.&c.<ji«M dijcteuor.em non habent: &ttnmhcciH LJciproprm,cum iicverusiudexcm',ium.22 Quia nihilpof.&c./wo minus:quiacor„icul£po(JHntfm-rc pe. Hi.tim imminens, nonjic idcla.tdcofuiditur.

"

23 Etcnim cum,&.c.&patetlitera,prcpterquodconcUditiir.

24 Qiiomodocrgo.^.c/.W/oTOorft?.2 5 Non ifuri.Htc ponitur dcduaio-oaana,qiM dcripitw tx tM

potcmia nfifiendi itiiu>ijs,cum dicitur^fsion a foribus. qnialit-naiapiuf.tin ociulto.

26 Noquc a la tronibus. qui hocfuciunt in'

manifeiT.27 SclibcrihuntyScccx quopateteorumimpcietitia.iitc '.

ttitur .

....

'

28 Quibus iniqui.j./mx& latmves.29 foniorcs

lunt.fitra:toi&txp,>l,adoid<.la,&ic'

io Aurum argcnrum & vcfti.&c. CovjequcntacrtaCM.a>,qu.£nd r^f-utmtur t.if,i„ntMclior!S idUitiohi^

•?i itaquemelius,&c.rer <j^;(3«ww/«^rf;j« /,.«.

52 Aut vas in domo Vtilc. ad aliquod opus,vt patdla,qph& huiijmodi.

J? In quogloriabitur c[ui,8(.c.hibens indeal,quam

vul

J4 Vcl oflium,&c. -.iu quicie vtlmjomno , quia luni cL:

eji ad cu.andum quufu ntrs ,

55Solquide&luna,&c./«oy53/f«rfo*(!y;i«rJ[>oTOi«/i/«Wi/<.j

j6 Eremiira. doco.

37 Ad vtiliratcs,&c quia fuos curfus fecumium ordinatiouemOei

pcrlHi,<ii!,cr vtiiicatrs Imni^.b s itide proiHiiiunt.58 Idipfum autcm,&c. idfi vcmus.39 Inomni rcgioncfpirat. idefi,petjiat.40 Et nubcs,Scc.jimiUter perficiunt cmjum fuum,per ammit-cuiidiitnDeiordmationem.

4t Ignis ctiam miflus defupcr.i« imprejionibus ligneis,fiittiCityin idolisJubdtJunJU ZTin fulgurc.4i Facitquodpra:ccptumcflei. quiatotumprocedit txot'

dinattone Dti.

4? Hic au tcm,ra7/cer idola.

44 Nequc (pecicbus,'^^//, formis vifMibus.45 ^'^'^uc \niutibus- ad

aliquid agendum. Vnieorumfi*uiiliafunt. idto conUudiiur : Vnde ncque ^ihmandumcft,&c.

•it i Quando

1C(3l BarueliCap. VI. 10^2

A fiailiafant.Vndc ncq; seftimandu eft, ncquc

cjzendum eft ilJos efle deos: quando non pofi

fiatfleqiiudicium iudicare , neq; quicquam 2

f^erchominibus. Scientesitaquc, quianonfntdij, ncergotimuericis cos. Nequeenim^j-eibusmalediccntjncqucbencdiccnt. Signa

^

etim in CQelogentibus no oftendent, ncquc^

vtblluccbunc,ncqueilluminabuntvtluna.^

Bdi^meliorcsfuntilJis, c^ux pofluntfugcjc l^

fu tedum, acprodefle flbi.Nuilo iraque modciobis elt manifeftu,quia func dij :

proptcr

qudnctimeatiseos. Nam ficutin cucumc- u

J2rario formidothihilcuftodiUta funtdij iilo- D

'

rumlignei & argcntci& inaurati. Eode mo-

^ „,„ ^„„4do &in horto fpina alba fupra quam omnis '^ '^^ ''^'^™-

^^ auis fedct.Similitcr& moituo proicdo in tc-

''" *""'

15 ncbris, fimilcs func dij illorum

lignei & inau16 rati &

inargcntati. A purpura quoque &<;,tmHri««.17 1 marmore, qu^ fupra illud tcneant , fcictis /

l^ icaque quia non funt dij .Ipfi ctiam poftrc-

20 mo comcduntur , ct crit opprobiium in rc-

^^gione. MeIiorefthomotiu(tus,quinonha.ii„;„(|^.2j bct fimulachra : namcdc longe ab oppro-

brijs.

NICOLAVS DE LYRA.I ^uandonppofluntneq; iuciiciuiiidicarc.'/«/"«j'flcio.

i z (^equc quicquam fzceveJ»ferendo vdfententiando,

\ 1 icientesitaque,quianonruntdii.(7.vw»io»dpj0ami««f

yirtfaliqu^,icc per confequens in ai^quojunt timendi.

^ 'Jeque enim regibus. Hic ponnur deduciin nona^qux accl-

pituex deftiin diuinje proprietaiis,cum dicitur^zc\nc cnim re

gibsmaledicent, fcilicct,malis.

j ^equc benedicent./>o«/j fiod ed propritm Dei.

6 iigna etiam in coelo vt itationem folis fuh lofue,& retrO'

eelfnemeius kT^cloix tempore.

j jentibus non oftendunt. ftcut Deus legitur feciffe.& nS

folw dcficiunt ab openbus Dei,fed etiam cnatur^. ideo fubditur.

^eque vt fol luce. per diem.

Jeque illuminabunt vt luna.pe»- no&em:& non fol» defi-

mib operib.cr^atur^ fuperioris.fed etia inferioris,ideofubditur,

XO icR\x,8cc.{u^.{\lb te. propter immiuens tempeliatis peri-

ailu:q odnoi pofjunt faceiedijgentium.ideo concluditur. Nul-

loiique modo.I I ^am ficut. Hic ponitur deduHio decima.& accipitur in com

ftrione idolorum rehus ntdlum habentihus effc8um,cum dicitur.

Na» ficut in aicumcrario for. Callici efpouuenrail.1 i :^ihil CU ftodi t. nam aues videnirs qubd nulliim habeat mo-

tKit(eientji'pcr cjput eius abfque timore^.tafmt dijiltorum nulla

fenusix^entes vinuttm.

PROLOGVS S. HIERONYMI/'» Ezfchielem Prophetam.

Zechiel propheta cu loachim

rcge luda capriuus dudus cft

in Babyloncm, ibiqj cis, quicum co

captiui fuerant,pro-

phetauit p^nicencibus,qu6dadlcrcmias vaticiniu fc vltro

aderiarijs tradidiflcnt: S^viderentadhuc vrbc

Icrfolymam ftare , & quam illc cafuram cflc

praiixerat.Triccfimo autea:tatisfua:anno, &:

pjiuitatisquintocxorfus elt ad concaptiuos

loui.Et codem tcmporc, licctpoftcrior , hlc in

ChldaEa,Ieremias in ludxa prophetaucrunt.Scmo ciusncc fatisdifcrtus, ncc admodum ru-

Lyrani Prafatio in ET^chielem.

^?\^i/^^"^^' ^""^ coeli,& vidi vifioncs Dei. ET^chle-

^'hW' '" ^'^-in verbopropoftto ab E^^^thiele diHo pofiut^notari quAtuor caufjc iibri Ev^chielis prophet^e in

({»tmpriemanibus habemus,fcilicet, efficiens,formu

lihmaterialisi&finalis.Efficiens verocaufadi4p(exfft>Mtcet,principalis& inflrumcntalis. Trincipalis vero eH ipfeSpitiiffanHus re(erans myfleria in hoc libro defcripta, qui defignat"^ nmtitctur.Apcni funt Cq\i,idefi,fecreta cMeJlia,)eu diuina

P^pmtumfanilum. propter quod dicitur .Apoc.-^.b. Hxc di-cit uihabct claucm Dauid.qui apcrit,<Sc nemoclaudit,^""pirituijancit opcrationemnuUtis potiflimpedtre. Cauja vero

^titinfirumentalis tfl ipfe ET^ethicl propheta , q'4 Spiritujan-

I j Eodcm modo & in horto fpina al. nihilfacit ad cuUo^diam horti.

14 Similiter & mortuo prole<ao in tcnebrls.f.»n&«»f«c.1 5 Simiies funt dij illorum. quia nihil plus pofjunt quatn cor-

pus mortutim in terra fepultum.1 6 A purpu ra quoque. qua induuntur idota.1 7 Et m^rmorc.fctlicet,fimiti illi vndefiunt idola.ex eodt enlmmarmore aliquando dt vna parte fit idolum,& de altafiernilur pla Eteapropter lutum euitandum.

1 8 Qu? fupra illos tcaant.fupple non apparet,ideJi,non apparetaliqua ratio,quare idola ftnt Juperiora vel melmis conditionis

quanipurpura,qua vejiiuntur,vel marmor vnde formantur.ex qu9concluditur. Scietis vtique, quia non funtdi;.19 Ipdctlzm.fcilicetfdijidoloiatrarum.»0

?o(\rcmocomcdiintut.i>uodduplicierintel!igitur.T>n9modo quia d iatronious , feu raptoribus venduntur, &fic pretiumeorum comeditur. .Alio modo quiapoH longam durationem d ver.mibus corroduntur,fi ftnt lignea,& d rubigtne c<mjumuntur,fifintmetaUica,& ab hojiibus confringuntur Jilapidea.21 Eteruntin oppiobrium.co/e««^«j/p/4.co»c/«(/« ergo.22 Melior eft igif homo iu. qua colentes idola.Etfuhditur rS.

25 Na erit longe ab opprobrijs.^«<e/«nr infereda idolotat) is.

Et minus dicendojignificat maius.na homo iufius nofolu debet

iffe

longi ab opprobrijs, fei etiam honorabitis coram Deo,& angelis^

qui in trinitate perfeHa viuit^ regnat in fecuta feculorii. .Amen .

flicUs cft,fed cx vtroq; riicdictcmpcratus.Saccr- «

dos& ipfcfuitficut lcicmixs,principia volumi-nis &:fincm magnis habcnsobfcuritatibusin*

uoluta. Scd& vulgata cius cditio non multumdiftat abHcbraico. Vndcfatis miror quid cau-

f? cxtiterit,vt fi cofdem in vniuerfis libris habe-

musintcrprctes,inalijs cadem ,in alijsdiuerfa

tranftuierint.Legitc igitur & hunc iuxta tranf

lationcmnoftram, quoniampcr colalcriptus& commata,manifcfiiorem Icgehtibusfenfumtribuit. Siautemamicimci,&;huncfubfanna-

ucrint:dicitccis,qjncmocoscompeIIat , vtjfcri-

bant.Sed vcrcor nc illud eis eueniat,quod Gra:-

cefignificantius dicitur,vt vocentur,phagoloe-

dori,hoc efl: manducantes fannas.

Bo referante vidit contenta in hoc libro, {^fidetiter conf ripftt, fe~

cundum quod fribitur .y^ooc. i.«.Quodvides,fcribein libro& mitte feptem CCc\cfl)S,idffl,vniuerfitattfidclturti,aa quonminfirutiionern Junt dejlinataea , quxjuntin Ijoc libro difcripta.

Circa caufam formalem fciendum eft , quod duplex efiforma li'

briffiilicet ,forma traiiatus,^forma traHandi. Forma traHatus

rfl diuiftolibri inpartes^ lapitajdequavtdcbituradiiteramac- Q r f -,»cedcndo . Forma verb traciandi , idem eH, quod modus a^cndi , 1,».

qui in hoc libro non eji per rationem difquifitiuus , /(d prcpheiicus.

Et ideo notatur cum dicitur : Vifioncs. In hoc entm Itb.oplu-

'

res viftones prophetic<e contiruntur , vt patebit rrofequendo : de

quo potefi exponi,quod dicitur Ofete i%.c. Ego vifioncm multi-

plicaui,& in manu prophetarQ aflimilatus fum. Etpt, mams hicintdl gHtur opera,fa prvphctit jar.Hi aliquiiUo fputtabkl.

Tom. 4. Ll 2.