glavni odgajivacki program-svinjarstvo

INSTITUT ZA STOČARSTVO BEOGRAD-ZEMUN

GLAVNI ODGAJIVAČKI PROGRAM

U SVINJARSTVU

BEOGRAD, 2010.

SADRŽAJ : 1. Cilj programa .............................................................................................................. 2. Odgajivački cilj .......................................................................................................... 3. Odgajivačke organizacije ...........................................................................................

3.1. Osnovna odgajivačka organizacija ...................................................................... 3.2. Regionalna odgajivačka organizacija .................................................................. 3.3. Glavna odgajivačka organizacija ........................................................................

4. Selekcija svinja ........................................................................................................... 4.1. Izbor rasa za ukrštanje u odgajivačkom programu ............................................. 4.2. Očuvanje genetske različitosti ............................................................................ 4.3. Unošenje gena iz drugih populacija ....................................................................

5. Kategorije i obeležavanje svinja .............................................................................. 5.1. Kategorije svinja ............................................................................................... 5.2. Obeležavanje svinja ..........................................................................................

6. Evidencija proizvodnih pokazatelja.......................................................................... 6.1. Matična evidencija ............................................................................................ 6.2. Informacioni sistem ...........................................................................................

7. Metode za procenu priplodne vrednosti svinja ......................................................... 7.1. Procena priplodne vrednosti na osnovu porekla ................................................ 7.2. Procena priplodne vrednosti prema spoljašnjem izgledu .................................. 7.3. Procena priplodne vrednosti svinja na osnovu vlastitih proizvodnih sposobnosti.

7.3.1. Performans test nerastova ........................................................................ 7.3.2. Performans test nazimica .........................................................................

7.4. Ocena priplodne vrednosti nerastova i nazimica ................................................ 7.5. Procena priplodne vrednosti na osnovu osobina srodnika .................................. 7.6. Procena priplodne vrednosti na osnovu osobina potomaka (progeni test) .......... 7.7. Biološki test ......................................................................................................... 7.8. Procena priplodne vrednosti svinja na osnovu osobina plodnosti ......................

8. Mere selekcije ............................................................................................................ 8.1. Selekcijske smotre ............................................................................................. 8.2. Kontrola produktivnosti umatičenih krmača i nerasta........................................ 8.3. Kontrola produktivnosti nerastovskih majki ...................................................... 8.4. Performans test nerastova i nazimica ................................................................. 8.5. Biološki test nerastova .......................................................................................

9. Razvojni zadaci ......................................................................................................... 10. Evidencija u svinjarstvu (knjige i obrasci) ............................................................... 11. Izveštajna dokumentacija ......................................................................................... 12. Registracija proizvođača .......................................................................................... 13. Izdavanje pedigrea i izvoda iz matične knjige ......................................................... 14. Dodeljivanje HB brojeva .........................................................................................

1 3

4 5 5 6 6 6 8 8 9 9 9 10 10 12 13 13 14 15 16 18

18 18 20 20 21 21 24 24 24 25 25 25 27 28 28 29 30

15. Kriterijumi za upis u glavnu matičnu knjigu (dodeljivanje HB broja) ..................... 16. Kriterijumi za upis u dodatnu matičnu knjigu (dodeljivanje RB broja) ................... 17. Dostava registar prašenja ........................................................................................... 18. Uslovi koje je neophodno ispuniti da bi grla ušla u test .......................................... 19. Uslovi koje je neophodno ispuniti da bi se grla počela koristiti u priplodu ............ 20. Zahtev za ultrazvučno merenje debljine slanine ..................................................... 21. Prilog 1. Obrasci matične i druge evidencije ........................................................... 22. Prilog 2. Uputstvo i obrasci za popunjavanje upitnika o godišnjoj proizvodnji ......

30 31 31 32 32 32 33 68

1

PREDLOG MERA ZA UNAPREĐENJE SVINJARSTVA U REPUBLICI SRBIJI PERIOD 2010-2014. GODINA

1. CILJ PROGRAMA

Program odgajivačko-selekcijskog rada treba da omogući sistematsko poboljšanje osobina plodnosti, brzine porasta, iskorišćavanja hrane, kvaliteta trupa (veći procenat mišićnog tkiva u trupu), kvaliteta mesa i otpornosti svinja na bolesti i stres.

Specijalizacijom proizvodnje na nivou zemlje, područja, unutar kompanija (asocijacija) ili velikih farmi i primenom savremenih metoda testiranja, selekcije i ukrštanja, treba poboljšati genetsku osnovu svinja. Odgajivački programi moraju biti dinamični odnosno treba da uvaže dostignuća nauke i da se menjaju u zavisnosti od zahteva potrošača. U vreme kada su potrebne tačne i brze informacije za donošenje uspešnih odluka neophodno je uvesti jedinstveni sistem obeležavanja (identifikacije) i evidencije, testiranja, kontrole osobina svinja, ocene priplodne vrednosti i rangiranja grla.

Stalnim, sistematskim i planskim odgajivačko-selekcijskim radom neophodno je: • Povećati genetski potencijal postojećih mesnatih rasa i meleza svinja, • Raditi na stvaranju linija unutar čistih rasa, • Proširiti genotipove mesnatih rasa i meleza svinja sa selekcijskih na porodične farme odnosno

registrovana poljoprivredna gazdinstva u cilju promene rasnog sastava svinja u Srbiji i poboljšanja ekonomski važnih osobina,

• Podsticati formiranje i funkcionisanje farmi sa najmanje 20-50 priplodnih krmača na registrovanim ponjoprivrednim gazdinstvima,

• Primeniti savremene metode testiranja svinja, • Primeniti savremene linearne metode koje će omogućiti tačniju ocenu priplodne vrednosti, od

kojih će, pored ostalog, zavisiti efekat selekcije odnosno genetsko poboljšanje osobina svinja. Pored selekcijskog indeksa za ocenu priplodne vrednosti treba koristiti ostale tačnije linearne metode (BLUP, AM, REML, softverski paket -PEST). One će omogućiti korišćenje informacija o osobinama svinja iz svih segmenata ili stada (nukleus, umnožavajuća i komercijalna), centara za VO (veštačko osemenjavanje), klanica i sl. To prethodno zahteva izvesne izmene i dopune u obeležavanju životinja, matičnoj evidenciji, kontroli proizvodnih sposobnosti i dr.

• Obaviti specijalizaciju proizvodnje kvalitetnih priplodnih svinja za obnovu, proširenje stada i prodaju po principu odgajivačke piramide. Program odgajivacko-selekcijskog rada i proizvodnje priplodnog materijala zasnovan je na

specijalizaciji proizvodnje i podeli rada unutar zapata. Prema postignutim rezultatima odabiraju se unutar zapata krmače čiste rase najbolja grla i formira tzv. elitni (nukleus) deo zapata, zatim se za proširenje postignutog genetskog napretka formira reproduktivni (umnožavajući) deo zapata i proizvodni (komercijalni) deo zapata kako je to prikazano na šemi 1.

Šema 1: Struktura stada

Elitni deo zapata- 10-15% krmača

Reproduktivni deo zapata- 25-30%

Proizvodni deo zapata- 60 %

Elitni deo zapata Za elitni deo zapata uzimaju se najkvalitetnija priplodna grla čiste rase (grla sa 96,87% i više

gena pripadaju čistoj rasi) koja su obuhvaćena stalnom kontrolom proizvodnih sposobnosti sistematskom selekcijom i planskim odgajivanjem.

Kvalitetna priplodna grla koja se biraju za elitni deo zapata moraju u više ekonomski važnih osobina da prevazilaze prosečne vrednosti populacije svinja na farmi za jednu standardnu devijaciju. U konkretnom slučaju to znači da će za elitni deo zapata biti izabrani nerasti koji imaju veći prosečan dnevni prirast veći procenat mesa u trupu i manji utrošak hrane za kilogram prirasta od proseka rase za jednu standardnu devijaciju. U toku iskorišćavanja njihova plodnost (reproduktivna sposobnost) treba da bude bolja od proseka rase.

Isti cilj treba da bude za izbor nazimica koje će se koristiti za obnovu osnovnog stada. Plodnost krmača koje će činiti elitni deo zapata, mora biti za jednu standardnu devijaciju bolja od proseka svih krmača iste rase.

Celokupni priplodni materijal elitnog dela zapata mora se podvrgnuti testiranju, a izbor grla za sopstveni remont vrši se unutar zapata.

Reproduktivni (umnožavajući) deo zapata

Obzirom da elitni deo zapata nije u mogućnosti da obezbedi ukupne potrebe u priplodnom materijalu, formira se deo zapata za reprodukciju priplodnog materijala. Reproduktivni deo zapata formira se od krmača iz elitnog dela zapata, a od ispitanih roditelja. Na ovaj način se postignuto genetsko poboljšanje u elitnom delu zapata reprodukuje -proširuje na veći broj grla koja se ukrštaju sa nerastima druge čiste rase i proizvode F1 melezi (nazimice) za priplod.

Ovaj deo zapata mora biti bolji od populacije svinja na farmi za 0,5 standardnih devijacija. Priplodna grla reproduktivnog dela zapata moraju biti obuhvaćena ispitivanjem proizvodnih

vrednosti-selekcijom. Ovde se u stvari nastavlja selekcija započeta u elitnom delu zapata. Odabrana grla za priplod treba da budu najmanje za 0,5 standardnih devijacija bolja od proseka.

2

3

Osnovni zadatak reproduktivnog dela zapata je da proizvode dvorasne priplodne nazimice (švedski landras x veliki jorkšir i/ili veliki jorkšir x švedski landras) za proizvodni deo zapata.

Proizvodni (komercijalni) deo zapata

Ovaj deo zapata čine grla koja služe za proizvodnju tovnog materijala. Ovaj deo zapata se

remontuje ženskim priplodnim grlima, melezima F1 generacije, iz reproduktivnog dela zapata, a muškim priplodnim grlima terminalne rase (na primer, durok ili pietren rasa) koji se koriste za trorasno ukrštanje iz najboljih nukleus zapata ove rase u zemlji ili uvozom ili kupovinom semena na početku. Za priplod u proizvodnom delu zapata se mogu koristiti nerasti sintetičke linije ili dvorasni melezi ili za proizvodnju četvororasnih tovljenika.

2. ODGAJIVAČKI CILJ

Odgajivački cilj smatrat će se ostvarenim kada se u proizvodnji postigne sledeće:

Proizvedenih 20 tovljenika sa 80% randmana (ohlađena polutka) i 56-58% mesa u polutki odnosno 896-928 kg kvalitetnog mišićnog tkiva godišnje po krmači;

potrebna količina hrane po živorođenom prasetu od 60 kg; konverzija hrane u tovu 2,9 kg; broj prasenja 2,3 godišnje po krmači; broj živo oprasene prasadi po leglu 10,5; ukupan broj prasadi godišnje po krmači 24; broj othranjene prasadi/krmači 21,5; uginuća u laktaciji <10%; prirast u tovu 750g; konverzija hrane do 3 kg/kg prirasta; remont stada 38% u proizvodnim stadima i 40% nukleusima; proizvodnja 6 prvopraskinja / krmači u nukleus stadima. Na osnovu definisanog cilja, u programu će se primenjivati metode na sledeći način:

Procena odgajivačke vrednosti unutar odgajivanja u čistoj krvi, a visina odgajivačke vrednosti definisaće se za rasu posebno,

Vrednost hibridnih programa biće određivana na osnovi reproduktivnih osobina roditeljskih, majčinskih linija, kao i tovnih i klaničkih osobina krajnjih meleza (hibrida).

U Republici Srbiji ima 7,498.001 stanovnika, a proizvedeno je u 2007. god. 262.430 tona svinjskog mesa ili 61% od ukupne količine proizvedenog mesa u Srbiji, odnosno 39 kg svinjskog mesa po glavi stanovnika. Za ovu proizvodnju pri prosečnoj težini tovljenika od 100 kg, radmanu ohlađene polutke od 78% i procentu mesa od 54% potrebno je obezbediti 7,145.012 tovljenika. Ako uzmemo da je prema podacima ukupan broj krmača u Srbiji u 2007. bio 517.000, dobija se proizvodnja od 13,8 tovljenika po krmači godišnje.

Postavljanjem odgajivačkog cilja na 20 tovljenika po krmači, sa 80% radmana i 56% sadržaja mesa u polutki i povećanje završne mase tovljenika na 110 kg, uz zadržavanje ukupne proizvodnje svinjskog mesa, od 39 kg po glavi stanovnika, smanjili bi broj potrebnih tovljenika na 5,814.906 i broj krmača na 290.575.

4

Ako želimo da proizvodnju povećamo na 45 kg po glavi stanovnika, uz zadržavanje odgajivačkog cilja, moramo obezbediti ukupnu proizvodnju svinjskog mesa od 337.411 tona, koja se ostvaruje od 6,780.203 tovljenika, odnosno 339.010 melez (hibridnih) krmača.

3. ODGAJIVAČKE ORGANIZACIJE

Uslovi i način obavljanja stručnih poslova na unapređenju poljoprivredne proizvodnje regulisani su Zakonom o stočarstvu (SgRS, 41/2009). Njime su regulisani prava i obaveze odgajivačkih organizacija. Poslove na unapređenju poljoprivredne, a to znači i stočarske proizvodnje, obavljaju glavna, regionalna i osnovna odgajivačka organizacija. Zakonom o stočarstvu (SgRS, 41/2009) definisani su, pored ostalog, odgajivački ciljevi i sprovođenje mera unapređenja stočarstva, organizovanje rada na selekciji i kontrolisanom razmnožavanju stoke, proizvodnja priplodne i kvalitetne priplodne stoke, nadzor i ostalo. Na šematskom prikazu (Šema 2) može se videti organizacija stručnih službi u našoj zemlji. Preduzeća (farme), zemljoradničke zadruge i druga pravna lica koja se bave proizvodnjom priplodne i tovne stoke obavljaju odabiranje, kontrolu produktivnosti i obeležavanje svinja, vode osnovnu matičnu evidenciju (osnovna organizacija) i podatke dostavljaju preduzeću za unapređenje stočarstva (regionalna organizacija). Preduzeća za unapređenje stočarstva dostavljaju podatke iz matične evidencije, ispitivanja proizvodnih svojstava i prenošenja osobina roditelja na potomstvo kvalitetne priplodne stoke ovlašćenoj ustanovi (glavna odgajivačka organizacija). Poslovi koje obavljaju ove službe regulisani su Zakonom o stočarstvu (SgRS, 41/2009, članovi 7, 8 i 9). Ministarstvo imenuje Naučno-stručni savet za stočarstvo i odredjuje njegov sastav i delokrug rada. Mere za unapređenje stočarstva se utvrđuju Programom razvoja i unapređenja stočarstva koji donosi Vlada Republike Srbije za period od pet godina. Svake godine donosi se godišnji program mera za unapređenje stočarstva. Tim stručnjaka svake godine obavlja nadzor odnosno kontroliše sprovođenje mera selekcije.

Šema 2 Tok informacija između stručnih službi u Republici

•

•

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Republike Srbije

Glavna odgajivačka oragnizacija

Osnovna odgajivačka organizacija

Porodične farme Poljoprivredno gazdinstvo

Organizacija sa posebnim ovlašćenjima

Regionalna odgajivačka organizacija

3.1. POSLOVI ODGAJIVAČKIH ORGANIZACIJA

3.1.1. OSNOVNA ODGAJIVAČKA ORGANIZACIJA

• učestvuje u odabiranju domaćih životinja, • vrši kontrolu proizvodnih sposobnosti i obeležavanje domaćih životinja; • vodi osnovnu matičnu evidenciju i podatke dostavlja regionalnoj odgajivačoj organizaciji i

glavnoj odgajivačkoj organizaciji; • vrši kontrolu proizvodnih sposobnosti domaćih životinja nad najmanjim brojem domaćih

životinja koji omogućava pravilno izvođenje odgajivačkog programa. 3.1.2. REGIONALNA ODGAJIVAČKA ORGANIZACIJA

• obavlja razvojnoistraživačke zadatke na svojoj teritoriji; • vrši odabiranje domaćih životinja i širi njihov genetski napredak;

5

6

• učestvuje u izradi plana osemenjavanja; • obrađuje podatke iz osnovne matične evidencije dobijene od osnovne odgajivačke

organizacije i dostavlja ih glavnoj odgajivačkoj organizaciji; • obavlja poslove koji se odnose na banku gena.

3.1.3. GLAVNA ODGAJIVAČKA ORGANIZACIJA

• vodi glavnu matičnu evidenciju po vrstama, odnosno rasama domaćih životinja na teritoriji Republike Srbije;

• izdaje pedigre i uverenje o poreklu i druge zootehničke dokumente i vodi evidenciju o njima; • vrši kontrolu proizvodnih sposobnosti priplodnih domaćih životinja; • vrši procenu priplodne vrednosti domaćih životinja; • vrši rangiranje i klasiranje priplodnih domaćih životinja; • izrađuje plan korišćenja i distribucije sperme kvalitetnih priplodnih domaćih životinja; • vodi evidenciju osnovnih odgajivačkih organizacija; • vodi evidenciju odgajivača kvalitetnih priplodnih domaćih životinja; • predlaže priznavanje novostvorenih rasa, linija i hibrida domaćih životinja; • izrađuje stručna uputstva za sprovođenje glavnog odgajivačkog programa; • kontroliše primenu propisanih metoda i postupaka za sprovođenje glavnog odgajivačkog

programa.

4. SELEKCIJA SVINJA

4.1. Izbor rasa za ukrštanje u odgajivačkom programu

Krajnji cilj proizvodnje svinja jeste proizvodnja mesa koja se zasniva na tovljenicima koji su proizvod ukrštanja. Ukrštanje treba da donese prednosti kao što su heterozis efekat (prva dobit) i združivanje različitih proizvodnih osobina roditelja (druga dobit). Najraširenija su nekontinuirana ukrštanja (dvorasna, trorasna, četvororasna) u svinjarstvu. Pri nekontinuiranom ukrštanju veoma je važno da svaka rasa ili linija ima svoje stalno mesto u šemi ukrštanja. Promena rase u šemi može dovesti do neiskorišćavanja heterozis efekat koji se očekuju, ili nastaje nered koji je teško popraviti.

Ukoliko se plodne rase označe sa slovima A i B (landrasi i veliki jorkšir) a terminalne rase sa C i D (durok, hempšir, pietren, nemački landras, specijalizovane linije, hibridna linija), tada će se njihovim ukrštanjem dobiti trorasni (ABC ili ABD) i četvororasni melezi (ABCD). Osnovni cilj je da se iskoriste svi tipovi heterozis efekta. U nekoliko primera će biti prikazano šta se dešava pri promeni stalnog mesta rasa u šemi ukrštanja:

- Pri dvorasnom ukrštanju plodne rase A i mesnate D dobiju se melezi koji mogu imati kvalitetniji trup i dobru vitalnost. Međutim, nije iskorišćeno ukrštanje pri kome se očekuje najveći heterozis za osobine plodnosti i materinske karakteristike, vitalnost i sposobnost preživljavanja svinja.

- Pri trorasnom ukrštanju [(AxB) x C] nastoji se kombinovati plodnost i rast rasa A i B i intenzivan porast i mesnatost rase C. Ukrštanjem dve plodne rase žele se poboljšati osobine plodnosti. Izbor nerasta terminalne rase zavisiće od namene sirovine dobijene od potomaka ABC. Za proizvodnju svežeg mesa poželjno je da tovljenici imaju dobar rast, iskorišćavanje hrane, a naročito odličnu mesnatost. Završna telesna masa pri klanju je manja (oko 100 kg).

Tada terminalna rasa ili linija može biti neka od izrazito mesnatih. Ukoliko se tovljenici kolju pri većoj telesnoj masi i njihovo meso je namenjeno za proizvodnju suhomesnatih proizvoda, tada će terminalna rasa biti ona koja ima sposobnost intenzivnog rasta pri većoj masi ( npr. durok).

- Svako trorasno ukrštanje ne daje zadovoljavajuće efekte. U cilju povećanja proizvodnje prasadi nije poželjno ukrštanje krmača rase A i nerasta meleza CxD. Potomci su trorasni melezi kao i pri šemi ♀ (AxB) x ♂ C, ali nije iskorišćen heterozis za osobine plodnosti, materinske karakteristike i sposobnost preživljavanja prasadi. Nerastovi dvorasni melezi su dobri u slučaju kada je kod nerastova čiste rase došlo do smanjenja libida, količine i kvaliteta sperme. Takve nerastove treba koristiti u četvororasnom ukrštanju.

- Nisu zadovoljavajući efekti ukrštanja ni kada se na mestu rasa A ili B nađe rasa C ili D. U nekim slučajevima veličina legla pri rođenju meleza AC može biti dobra ili odlična zbog udaljenosti rasa A i C, ali melezi imaju slabije materinske karakteristike (npr. manje mleka, veći gubici prasadi), mogu biti većeg formata ili su ćudljivije, zavisno od korišćene terminalne rase.

- Zamena rasa A i B (rasa majke ili oca) pri proizvodnji F1 generacije (AB i BA) zavisi od veličine osnovnog stada (nukleusa) ovih rasa. Ukoliko su podjednake brojnosti obe rase i pri istom intenzitetu selekcije obično nema većih razlika. Manje razlike nastaju zbog razlika između rasa A i B. Pri četvororasnom ukrštanju [♀ (AxB) x ♂ (C x D →ABCD] očekuje se ispoljavanje većeg

heterozis efekta (individualni, majčin i očev), ali mogu biti ispoljene i neke loše strane u većoj varijabilnosti proizvodnih osobina potomaka (Šema 3.).

Pradedovi Linija G.G.P.

Dedovi Linija G.P.

Roditelji

Tovljenici

Šema 3. Četvororasno ukrštanje

7

8

Predlog šeme ukrštanja

- Dvorasno ukrštanje (AxB), - Trorasno ukrštanje [(AxB) x terminalna rasa], - Četvororasno ukrštanje [♀ (AxB) x ♂ (C x D →ABCD]. -

Ukrštanje rasa ili linija svinja bez napravljenog plana ili bilo kojih grla (npr. nazimica iz tova i bilo koji nerast) dovode do stvaranja meleza neujednačenih proizvodnih osobina sa vrednostima ispod proseka rasa (nije ispoljen heterozis), a to je gubitak za odgajivača. Znači, neophodna je stalna stroga selekcija unutar čistih rasa, ispitivanje efekata ukrštanja u konkretnom zapatu i provera nove šeme sa kontrolnom, kako bi se donela odluka o njenoj primeni.

Priplodna i kvalitetna priplodna grla koja se uvode u priplod moraju da ispunjavaju odredbe Pravilnika o uslovima za uvođenje u priplod (SgRS 94/2009).

4.2. Očuvanje genetske različitosti Poseban zadatak u selekcijskom radu je očuvanje genetske raznolikosti. Programom očuvanja

životinjskih genetičkih resursa obuhvaćene su tri rase svinja i to: mangulica, moravka i resavka. Važno je da se sačuva dovoljno velika populacija ugrožene rase. Ostali deo populacije može se poboljšati u smislu da bude ekonomski značajan. Selekcijski cilj se značajno razlikuje od onoga koji se postavlja pri gajenju mesnatih rasa svinja. To su male populacije autohtonih rasa za koje je važno praćenje genetske strukture i efektivne veličine populacije i stepena gajenja u srodstvu.

4.3. Unošenje gena iz drugih populacija

Povećanje varijabilnosti, brži genetski napredak i smanjenje inbridinga u stadima, može se

brzo ostvariti uvozom priplodnih grla, semena ili embriona. Pored koristi koje mogu imati odgajivači, uvek postoji i niz pitanja na koje treba odgovoriti. Velika prepreka za kupovinu i uvoz grla može biti opasnost od unosa bolesti koje nije bilo na određenom području. Uvezenim grlima treba obezbediti ili možda prilagoditi tehnologiju. Važno je proveriti, na osnovu ispitivanja, rezultate koje su postigle uvezene životinje kao i ustanoviti da li će možda odgajivači stalno zavisiti od uvoza. Odgajivači odlučuju o načinu i obimu promene genetskog materijala u svojim zapatima. Međutim, kada se oni odluče da kupe grla iz drugih organizacija, važno je da se ustanovi namena kupovine, obim i raspored kupovine i način ispitivanja. Kriterijumi za upis uvezenih grla u matične knjige regulisani su zakonom. Neophodni podaci su: zahtev i orginalna pedigrea uveženih grla (po jedan pedigre iz svake grupe uveženih životinja mora biti preveden na srpski jezik od strane ovlašćenog sudskog tumača i od istog overen pečatom i potpisom) a za upis grla iz uvoza potrebno je da Osnovna odgajivačka organizacija dostavi kopiju dozvole o uvozu istih koje izdaje nadležno Ministarstvo.

9

5. KATEGORIJE I OBELEŽAVANJE SVINJA

5.1. Kategorije svinja Razvrstavanje svinja u kategorije odnosno u podgrupe unutar kategorija neophodno je zbog

toga što je vezano sa odgajivanjem, selekcijom, ishranom, držanjem smeštajom, obrtom stada odnosno sa proizvodnjom svinja. Kategorije svinja u farmskoj proizvodnji sa zatvorenim ciklusom proizvodnje su:

- Prasad na sisi – prasad od rođenja do zalučenja ili odbijanja od majke, odnosno do 28 ili 30 dana uzrasta ili od 1,3 do oko 7 kg telesne mase.

- Zalučena prasad – prasad od zalučenja do kraja odgajivanja, odnosno 22-25 ili 25-30 kg kada se prevode u kategoriju priplodnog podmlatka ili tovnih svinja.

- Priplodni podmladak - ženska i muška grla koja su namenjena formiranju, obnovi ili proširenju osnovnog stada. Ona su zadovoljila selekcijske kriterijume. To su grla od oko 70 dana uzrasta i telesne mase oko 25 kg. a) Nerastovi u testu - nekastrirani muški podmladak u ispitivanju proizvodnih osobina.

Testiraju se u stanici za test ili na farmi. To su odabrana grla do prvog skoka (početak korišćenja u reprodukciji).

b) Nazimice u testu - ženski priplodni podmladak u ispitivanju proizvodnih sposobnosti preko prvog pripusta do prašenja.

- Priplodne krmače su ženska grla od prvog prašenja do izlučenja iz reprodukcije. - Priplodni nerastovi su muška odabrana grla od prvog skoka koja se koriste za parenje ili

osemenjavanje do izlučenja. - Nerastovi probači – polno zrela muška grla koja se koriste za otkrivanje estrusa u krmača i

stimulaciju polne zrelosti u nazimica. - Svinje u tovu – kastrirana muška (i/ili nekastrirana grla ) i ženska grla od kraja odgoja do

klanja. Mogu biti podeljeni u dve (25-60 i 60-100 kg) ili u tri podgrupe (25-60, 60-100 i više od 100 kg) što zavisi od pravca proizvodnje.

5.2. Obeležavanje svinja Obeležavanje svinja predstavlja osnovnu zootehničku meru od čijeg sprovođenja zavisi uspeh svih ostalih. Suština obeležavanja je u stavljanju određenih znakova-simbola ili brojeva na najpodesniji deo tela životinje u cilju njihovog raspoznavanja. Obeležavanju se mora posvetiti posebna pažnja u smislu kvalitetnog i blagovremenog izvođenja, jer bez njega nije moguće pratiti telesni razvoj, kontrolisati proizvodnju, sprovoditi mere selekcije i ostalo. U svinjarstvu se primenjuju sledeći načini obeležavanja svinja: tetoviranje, stavljanje ušnih markica i elektronsko označavanje (transponderi i mikročipovi).

Prema Pravilniku o obeležavanju domaćih životinja i o evidenciji domaćih životinja, svinje se obeležavaju tetoviranjem. Ovim pravilnikom je, za sada, regulisan način obeležavanja svinja, ali se prema potrebi može koristiti obeležavanje selekcijskim ušnim markicama. Prasad poreklom od priplodnih i kvalitetnih priplodnih grla (roditelja) obeležava se što pre po rođenju u desno uvo i to matičnim brojem majke i rednim brojem praseta u njenom leglu. U matične listove upisuju se tetovir i CS broj grla. Pravilnikom o uslovima koje moraju ispunjavati priplodne domaće životinje i

10

kvalitetne priplodne domaće životinje za uvođenje u priplod (SgRS, 94/2009) definisani su pojedini pojmovi, a to znači i šta se podrazumeva pod "priplodnom stokom" i "kvalitetnom priplodnom stokom". Bez obzira što se prasad može obeležiti do 20. dana uzrasta, bolje je da se to uradi što pre posle rođenja (prvi ili drugi dan) radi tačne identifikacije jer se može desiti mešanje sa prasadi iz drugih legala. Prasad ostalih svinja ili grla pri ispitivanju proizvodnih osobina može se obeležiti rednim brojem registra prasadi odnosno brojem legla i šifrom genotipa praseta (npr. "redni broj registra"/"šifra genotipa grla"), itd.

Obeležavanje jednog grla u toku života sa dva različita broja, zahteva evidentiranje i praćenje oba broja i otežava automatsku obradu podataka u smislu formiranja porekla. Zbog toga stručnjaci daju prednost jedinstvenom rastućem broju koji dobije prase. Međutim, u Republici Srbiji primenjuju se oba načina određivanja broja za obeležavanje svinja. Problemi koji sada postoje pri obeležavanju i identifikaciji svinja u republici, verovatno će biće rešeni uvođenjem jedinstvenog načina označavanja svih grla. Ustvari, obeležavanje mora biti u skladu sa vođenjem matičnih knjiga. Promene moraju biti jasno definisane i u slučajevima preobeležavanja, kako je to uređeno u govedarstvu na međunarodnom nivou.

6. EVIDENCIJA PROIZVODNIH POKAZATELJA

6.1. Matična evidencija Evidentiranje podataka na farmi obavlja se upisivanjem u različite obrasce ili unošenjem podataka u računare. Korišćenje kompjutera za praćenje proizvodnih pokazatelja zahteva izradu programa. Dobro je da kompjuteri na farmama budu vezani za centralni sistem ili centralnu bazu podataka koju vodi ovlašćena ustanova. Podaci (u formi popunjenih obrazaca ili na disketi) se moraju slati u određenim vremenskim intervalima glavnoj odgajivačkoj organizaciji ukoliko farme nisu povezane sa njim. Tabela 1. Minimalan broj podataka po kategoriji i parametru

Nivo zapata Podaci po krmači Nukleus Umnožavajući Proizvodni Datum rođenja 1a) 1 1 Otac 1 1 2 Majka 1 1 2 Rasa/linija/melez 1 1 2 Selekcijski indeks 1 1 3 Ocena eksterijera 1 2 3 Klasa 1 2 3 Datum prvog estrusa 1 2 3 Datum prvog pripusta/osemenjavanjaa)

- Broj nerasta a)

- Datum ponovljenog parenja a)

- Broj nerasta a)

1 1 1 1

1 1 1 1

1 2 1 2

Datum prašenjaa) 1 1 1 Broj rođene prasadi

11

- Ukupno rođene a)

- Živorođene a) - Mrtvorođene a)

- Sa anomalijama a) Ocena legla pri rođenjua)

Zdravstveno stanje krmačea)

1 1 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1

1 1 2 3 3 3

Datum zalučenjaa) 1 1 1 Broj zalučenea) 1 1 1 Razlozi gubitakaa) 1 2 3 Masa leglaa)

Ocena legla pri zalučenjua)

Zdravstveno stanje krmačea)

1 1 1

2 1 2

3 3 3

Datum izlučenja Razlog izlučenja

1 1

1 1

1 3

a) ponovljeni podaci za svako uzastopno prašenje, b) 1- neophodni podaci (obavezni), 2 – preporučljivi podaci, 3 – nisu neophodni

Tabela 2. Podaci o krmačama u toku iskorišćavanja

Nivo zapata Podaci o proizvodnji Nukleus Umnožavajući Proizvodni Broj krmača 1a) 1 1 Broj nerastova 1 1 1 Broj rođene prasadi c)

Ukupno rođene Živorođene

Mrtvorođene Sa anomalijama

1 1 1 1

1 1 2 2

1 1 3 3

Broj zalučene prasadi c) 1 1 1 Distribucija legala

Prvih (%)Drugih (%)

Trećih i ostalih (%)

1 1 1

2 2 2

3 3 3

Gubici prasadi u dojnom periodu (%) 1 1 2 Prosečan uzrast pri zalučenju 1 1 2 Godišnja proizvodnja

Živorođene/krmači/godini Zalučene/krmači/godini

Legala/krmači/godini

1 1 1

1 1 1

1 1 1

Interval zalučenje-oplodnja 1 2 3 Interval uvođenje u priplod-izlučenje 1 2 2 Interval poslednje zalučenje-izlučenje 1 2 2 Procenat zamene 1 2 2

c) poželjno je da se prikažu odvojeno po leglima (prva, druga, treća i ostala) b) 1- neophodni podaci (obavezni), 2 – preporučljivi podaci, 3 – nisu neophodni Vođenje matične evidencije regulisano je Zakonom o stočarstvu (SgRS, 41/09) i Pravilnikom

Osnovna matična evidencija sadrži podatke o identitetu grla, poreklu, priplodnoj vrednosti, proizvodnosti, ocenjivanju i razvrstavanju u klase i podatke o zdravstvenom stanju grla. Nju čine sledeće knjige, listovi kartoni (Prilog 1):

1. Matični list za nerasta, 2. Dnevnik pripusta ili pripusni spisak za nerasta ,

12

3. Potvrda o izvršenom pripustu – pripusnica (za fizička lica), 4. Proizvodni list za nerasta ili karton korišćenja nerasta, 5. Matični list za krmaču (matična knjiga krmača) 6. Registar prasadi (poleđina matičnog lista krmače i registar prašenja), 7. Registar priplodnog podmlatka, 8. Proizvodni karton za muško grlo u testu, 9. Rezultate testa priplodnih nazimica.

Držaoci priplodnih nerasta vode za svakog nerasta matični list. Za kvalitetne priplodne

nerastove koji se koriste za kontrolisano prirodno parenje u javnom pripustu vlasnik vodi, posebno za svakog nerasta, dnevnik pripusta i izdaje za svaku pripuštenu plotkinju (priplodna krmača ili priplodna nazimica) potvrdu o izvršenom pripustu. Ukoliko vlasnik koristi nerasta samo za oplodnju sopstvenih krmača onda se za nerasta vodi samo proizvodni karton nerasta. Svi kvalitetnih priplodni nerastovi moraju imati pedigre izdat od strane glavne odgajivačke organizacije.

Vlasnici priplodnih i kvalitetnih priplodnih krmača vode: matični list za krmaču i registar prasadi, proizvodni karton za krmaču, registar priplodnog podmlatka.

Na farmama se pored osnovne matične vodi i pomoćna-proizvodna evidencija. Pomoćna evidencija (proizvodni karton za krmaču, lista odabranih nazimica, dnevnik pripusta, evidencija o biološkom testu i dr.) služi za evidentiranje i prikupljanje podataka u objektima i njihov prenos do matične službe kako bi se isti upisali u osnovnu matičnu evidenciju. U matičnu evidenciju upisuju se podaci za svako grlo pojedinačno.

Proizvodna evidencija vodi se zbirno za grupu životinja u pojedinim objektima (prasilište, odgajivalište, tovilište) ili po radnicima, itd. Knjige ili obrasci mogu da se otvore na početku godine, meseca ili turnusa. Svakodnevno se evidentiraju sve promene u objektu. Prikupljeni podaci se mogu analizirati po mesecima, po sezonama, za godinu dana ili po turnusima, itd. Obe evidencije (matična i proizvodna) pomažu u poslovima selekcije, kontroli proizvodnih sposobnosti, utvrđivanju proizvodnih pokazatelja odnosno praćenju proizvodnje na farmi.

6.2. Informacioni sistem

Danas se u našem okruženju ne radi samo na formiranju jedinstvenog informacionog sistema na nacionalnom nivou već između zemalja. To je primer Slovenije i Hrvatske (informacioni sistem Slovenije za svinje – PiggyBank). Međunarodni projekti razvijaju informacione sisteme koji omogućavaju prikupljanje informacija iz zemalja članica EU za različite vrste.

Centralna organizacija informacionih sistema ima prednost jer se, pored ostalog, ogroman broj podataka nalazi na jednom mestu. Statistička obrada podataka je pojednostavljena i omogućava objektivno poredjenje i tumačenje rezultata. Dostupnost podataka omogućava regionalni informacioni sistem. Podatke unosi osnovna odgajivačka organizacija.

Kombinovani informacioni sistemi su najrašireniji oblik organizovanosti sistema. Oni su mogući kada su lokalni i centralni sistemi medjusobno povezani. Na primer, u Poljskoj sve baze podataka su kompatibilne. Postoje softveri za farme svinja. Podaci se prosledjuju do regionalnih centara (16 baza podataka za celu zemlju, podaci za sve nukleus farme, 4 testne stanice i 30 stanica za veštačko osemenjavanje) a zatim do centralne baze podataka i Instituta za animalnu proizvodnju. U Estoniji se, takođe, podaci skupljaju na jednom mestu. Postoje i zemlje sa velikim brojem komercijalnih informacionih sistema međusobno nepovezanih (Francuska).

13

Prikupljanje i evidentiranje velikog broja podataka bez njihove sistematizacije, logičke kontrole, obrade i analize, dovodjenja u uzajamnu vezu i primene u cilju unapredjenja proizvodnih pokazatelja, rasa, linija ili kombinacija, predstavlja samo trošak, a ne dobit. Manji broj farmi u Centralnoj Srbiji koristi računare za praćenje proizvodnih pokazatelja svinja. One koriste 3 do 4 softverska paketa sa različitim "outputima". Programi služe za unos, sređivanje podataka i vođenje proizvodnje. Uglavnom farmeri sami unose i obrađuju podatke na personalnom računaru. Analize su najčešće jednostavne a obrada podataka se zasniva na prosečnoj vrednosti kontrolisanih osobina ili distribuciji frekvencija nekih obeležja. Obrada prikupljenih, sistematizovanih i kontrolisanih podataka treba da bude složenija. Računarska oprema (računar i programi) treba da bude prilagođena korisniku. Na primer, u centru gde se prikuplja i nalazi veliki broj podataka, aplikacija, potrebna je drugačija i skuplja oprema (operativni sistemi) nego kod farmera koji koriste računar za upravljanje proizvodnjom. Poželjno je da izmedju njih bude jedinstvena oprema koja će omogućiti međusobnu povezanost i smanjenje troškova. Znači, predstoji nam veoma ozbiljan rad u pripremi i izradi informacionog sistema u svinjarstvu.

Jedan od zadataka treba da bude razvoj programske opreme koja će poslužiti za uzimanje i arhiviranje podataka, obradu i razmenu podataka između različitih korisnika. Formirane baze podataka treba iskoristiti za obradu primenom matematičko-statističkih metoda kako bi se ocenila fenotipska i genetska varijabilnost osobina, ocenila priplodna vrednost grla, utvrdio genetski trend važnih osobina i drugo. 7. METODE ZA PROCENU PRIPLODNE VREDNOSTI SVINJA Ocenjivanje i klasiranje svinja mesnatih rasa, njihovih meleza i hibrida se obavlja na osnovu porekla, tipa i konformacije, mamarnog kompleksa, razvijenosti polnih organa, plodnosti i rezultata testova (Pravilnik o načinu vršenja kontrole proizvodnih sposobnosti domaćih životinja, sadržini i načinu vođenja zbirki podataka o kontroli proizvodnih sposobnosti i drugih osobina domaćih životinja, kao i postupku i načinu ocenjivanja i razvrstavanja kvalitetnih priplodnih domaćih životinja u klase).

7.1. Procena priplodne vrednosti na osnovu porekla Procena priplodne vrednosti (PV) na osnovu porekla ili pedigrea odnosno osobina predaka obavlja se kada nema drugih informacija o grlu ili se iste koriste u kombinaciji sa drugim podacima pri oceni priplodne vrednosti primenom BLUP-AM metoda. Upravo prva selekcija prasadi se obavlja na osnovu porekla za tri generacije (Pravilnik o načinu vršenja kontrole proizvodnih sposobnosti domaćih životinja, sadržini i načinu vođenja zbirki podataka o kontroli proizvodnih sposobnosti i drugih osobina domaćih životinja, kao i postupku i načinu ocenjivanja i razvrstavanja kvalitetnih priplodnih domaćih životinja u klase). Tačnost ocene PV zavisi od vrednosti koeficijenta heritabiliteta za osobine za koje se procenjuje. Većina osobina svinja je nisko do srednje nasledna, što znači da će tačnost ocene PV prema precima biti manje pouzdana s obzirom da je određuje vrednost korelacije izmedju fenotipa potomaka i genotipa roditelja (rPG = √ ½ h2 ). Ženski priplodni podmladak potiče od roditelja ocenjenih klasom E, Ia i I, a muški od roditelja klase E i Ia (Pravilnik o načinu vršenja kontrole proizvodnih sposobnosti domaćih životinja, sadržini i načinu vođenja zbirki podataka o kontroli proizvodnih sposobnosti i drugih osobina domaćih životinja, kao i postupku i načinu ocenjivanja i razvrstavanja kvalitetnih priplodnih domaćih životinja u klase, SgRS.).

Minimalne vrednosti za tip, konformaciju, broj sisa i proizvodnost krmača određene su standardom rasa.

7.2. Procena priplodne vrednosti prema spoljašnjem izgledu Odabiranje svinja prema spoljašnjem izgledu ili eksterijeru obavlja se na osnovu posmatranja grla u pokretu i u mirnom stavu, sa udaljenosti 5-8 metara. Životinja treba da bude na ravnoj podlozi koja nije ni suviše tvrda a ni meka, jer će tada zauzimati prirodan stav (pravilno oslonjena ne sve četiri noge). Grlo se posmatra sa svih strana da bi se procenio opšti izgled odnosno njen tip i oblik. Ne postoji jedinstven tip i oblik tela za sve rase svinja, zbog toga se uvažavaju karakteristike (standardi) za svaku rasu. Ocenjuje se da li je grlo u tipu rase kojoj pripada. Promene su nastale i unutar rase i to treba uvažavati pri proceni. Veoma je važna razvijenost i povezanost pojedinih delova tela (prednji, srednji i zadnji). Posle završetka procene opšteg izgleda ocenjuju se pojedini delovi tela po odredjenom redosledu. Potrebno je obratiti pažnju na eksterijerne greške i utvrditi da li su one nasledne ili su nastale usled nedostataka u držanju i ishrani grla.

Da bi se uočile eksterijerne greške neophodno je znati kakav je pravilan spoljašnji izgled životinje (Slika 1). Nedostaci u građi eksterijera, stavovima nogu i građi papaka prikazani su na slikama 2 i 3.

Slika 1. Poželjan spoljašnji izgled

14

Slika 2. Nepoželjan spoljašnji izgled (nedostaci u građi eksterijera)

Veći nedostaci u gradji eksterijera su: grla prema opštem izgledu ne odgovaraju opisu rase ili tipu, nerazvijeni polni organi (nejednaki testisi, velik prepucijum, slabo izražene sekundarne polne oznake itd.) i sise (mali broj sisa, uvrnute sise, krateraste sise i dr.) i slabi ekstremiteti (nepravilni stavovi prednjih i zadnjih ekstremiteta, razmaknuti i nejednaki papci, meke kičice, strme kičice itd.).

Slika 3. Nepravilni stavovi nogu i građa papka

U našoj zemlji se primenjuje jednostavan način procene eksterijera tako da se tip i

konformacija priplodnih grla ocenjuju ocenama od 1 do 5 poena (Pravilnik o načinu vršenja kontrole proizvodnih sposobnosti domaćih životinja, sadržini i načinu vođenja zbirki podataka o kontroli proizvodnih sposobnosti i drugih osobina domaćih životinja, kao i postupku i načinu ocenjivanja i razvrstavanja kvalitetnih priplodnih domaćih životinja u klase.) i razvrstavaju u klase E, Ia , I i II. Krmače se ocenjuju po tipu i konformaciji jednom u životu, a nerastovi svake godine pri selekcijskoj

15

16

smotri. Priplodni podmladak se ocenjuje na osnovu tipa i konformacije, ocenama od 3 do 5. Posle završetka performans testa ocenjuju se nerastovi i nazimice. Svinje se ocenjuju na smotrama i na izložbama. Pojedine zemlje primenjuju složeniju ocenu eksterijera tako da ocenjuju opšti izgled (1-skladnost građe tela; 2-živahnost i pokretljivost) i pojedine delove tela (npr. 1-glava, vrat i grudi; 2-širina i dubina grudi;3-leđna linija; 4-sapi i butevi; 5-koža i čekinje) sa određenim brojem poena, a zatim ih sabiraju. U ovom slučaju klasifikacija priplodnih grla se obavlja na osnovu ukupnog broja poena što je pouzdaniji metod nego onaj koji se primenju u našoj zemlji. Međutim, bez obzira koji se metod procene eksterijera primenjuje veoma je važno ustanoviti da li su pojedini nedostaci uslovljeni genetskim činiocima ili su nastali zbog neadekvatne ishrane, nege i držanja.

7.3. Procena priplodne vrednosti svinja na osnovu vlastitih proizvodnih sposobnosti (performans test)

Performans test je osnovna metoda za ispitivanje priplodnog podmlatka, kandidata za dalju selekciju. Odabiranje nerastova i nazimica obavlja se na osnovu rezultata performans ili direktnog testa odnosno vlastitih proizvodnih osobina (osobine porasta, iskorišćavanja hrane i kvaliteta trupa) koje se mogu meriti na grlima (Pravilnik o načinu testiranja proizvodnih sposobnosti domaćih životinja). Genetski napredak u selekciji prema fenotipu zavisi od naslednosti osobina i intenziteta selekcije. S obzirom da su performans testom obuhvaćene srednje do visoko nasledne osobine, može se očekivati poboljšanje ovih osobina u generaciji potomaka. Intenzitet selekcije odnosno strogost odabiranja zavisiće od stanja u stadu tj. plodnosti i gubitaka. Ukoliko je manja plodnost grla i veći gubici, intenzitet selekcije će biti manji, a to utiče direktno na genetski napredak. Na tačnosti ocene priplodne vrednosti grla će uticati tačnost merenja osobina, primenjena merna oprema i ostalo. Na osnovu priplodne vrednosti grlo će biti odabrano za dalju reprodukciju ili izlučeno. Priplodna vrednost mladih grla se može koristiti za ocenu priplodne vrednosti roditelja (progeni test). U našoj zemlji performans test nerastova se sprovodi na farmi (individualno ili grupno držanje) i u stanici za test dok se test nazimica sprovodi grupno na farmi.

7.3.1. Performans test nerastova Ispitivanje vlastitih proizvodnih sposobnosti nerastova obavezno je za farme koje se bave proizvodnjom priplodnog podmlatka odnosno prodaju priplodna grla. S obzirom na broj mladih nerastova u boksu performans test može biti individualni ili grupni. Pri individualnom smeštaju u boksu moguće je ispitivati dnevno konzumiranje hrane u toku testa. Grupni test ne omogućava individualnu kontrolu hrane izuzev ukoliko se koriste elektronske hranilice. Izbor muške prasadi obavlja se pri rođenju od roditelja koji su bili testirani i pozitivno ocenjeni na osnovu testa (roditelji su ocenjeni klasom E i Ia). Iz legla u kome nije bilo letalnih ili semiletalnih gena, a koja su brojna i ujednačena, odaberu se dva muška praseta sa 14 dobro razvijenih i pravilno rasporedjenih sisa. Neophodno je voditi evidenciju odabrane muške prasadi kako bi se u svakom momentu znalo gde se ona nalazi. Sledeće selekcije se obavljaju pri zalučenju i na kraju odgajivanja. Grla koja su odabrana premeštaju se u centralnu testnu stanicu ili stanicu za test na farmi. Postupak testiranja – Testiranje nerastova čiste rase se obavlja od 30 do 100 kg telesne mase.

U stanici za test grla su smeštena individualno ili grupno. Svakom grlu treba obezbediti 2,5m2

pri individualnom i 1,0-1,5 m2 površine poda pri grupnom držanju. U objektu treba obezbediti temperaturu od 16 do 180 C i relativnu vlažnost od 75%.

Hranjenje se obavlja iz automatskih hranilica ili valova. U ishrani se koriste dve smeše sa 18 % (I smeša od 30 do 60 kg) i 15% proteina (II smeša od 60 do 100 kg) ili jedna. Životinjama se mora obezbediti voda po volji.

Merenje grla i kvaliteta trupa – Obavezna su dva merenja telesne mase grla i to na početku (30 ±2 kg) i na kraju testa (100 ±10 kg). Može se obaviti merenje telesne mase grla sa oko 60 kg pri promeni smeše i obaviti selekcija.

Na kraju testa obavlja se merenje debljina ledjne slanine i dubine MLD-a u zavisnosti od ultrazvučnih aparata koji se za to koriste. U našoj zemlji trenutno se koriste aparati Krautkrämer, Piglog 105, Sonomark SM-100 i Aquila vet (Slike 4, 5, 6 i 7). Poslednjih godina ispituje se mogućnost primene ultrazvučnih aparata za merenje kvaliteta trupa na živim grlima i na polutkama posle klanja. Smatra se da je potrebno obaviti ispitivanje i testiranje aparata na reprezentativnom uzorku od najmanje 120 polutki koje opisuju populaciju svinja. Bez obzira koji će se ultrazvučni aparat koristiti veoma je važno da svaki od njih ispuni standard koji se odnosi na vrednost koeficijenta determinacije (R2 >0,64) i rezidualne standarne devijacije (RSD < 2,50).

Količina hrane koja je ostala u hranilici na kraju testa mora se izmeriti kako bi se ustanovila ukupna količina koju je jedno grlo pojelo. Eksterijer grla ocenjuje se procenom od oka. Posebna pažnja se poklanja ekstremitetima, polnim karakteristikama i sisama.

Iznad boksa nalazi se karton za ispitivanje grla u testu u koji se upisuju svi podaci od useljenja grla do završetka testa.

Slika 4. Krautkrämer

Slika 5. Ultrazvučni aparat Piglog105

17

Slika 6. SonoMark SM 100

Slika 7. Aquila vet

7.3.2. Performans test nazimica

Test nazimica je obavezan za sve odgajivače koji se bave proizvodnjom i prodajom

kvalitetnog priplodnog podmlatka. Odgajivači biraju minimalno 2-4 ženska praseta iz legla. U našoj zemlji obavlja se grupni test nazimica u objektu namenjenom za tu svrhu. Veličina grupe varira od 8 do 12 grla, pri čemu se obezbedjuje 0,7-1,0 m2 površine poda po nazimici. Pri formiranju grupa vodi se računa da u istoj grupi ne budu grla čiste rase i melezi F1 generacije. Ishrana može biti sa dve ili jednom smešom.

18

19

Ispitivanje nazimica se završava sa 100 ±10 kg telesne mase. Na kraju testa obavljaja se merenje telesne mase, debljine slanine i dubine MLD-a kao i kod nerastova. Ocenjuje se eksterijer, a posebna pažnja se obraća na tip, konformaciju, sise i ekstremitete.

7.4. Ocena priplodne vrednosti nerastova i nazimica

Posle zvršetka performans testa obavljaja se korekcije osobina na istu završnu telesnu masu

(100 kg). U Vojvodini se koriste faktori za korekciju osobina (od 80 do 120 kg telesne mase) nerastova (prirast, konverzija hrane, prosečna debljina ledjne slanine) i nazimica (prirast, prosečna debljina ledjne i debljina bočne slanine) koji su dobijeni i konstruisani na osnovu podataka u odredjenom vremenskom periodu. Na području Centralne Srbije, pored jedne centralne stanice, test se uobičajeno obavlja na farmi sa različitim obimom, kriterijumima pri izboru grla i postupku testa. Slična je situacija i sa faktorima za korekciju (isti faktori za oba pola svinja, korekcija iste osobine na telesnu masu i uzrast, ne koriguju se osobine). Priplodna vrednost nerastova i nazimica ocenjuje se na osnovu više osobina uključenih u selekcijski indeks. On predstavlja jednu brojčanu vrednost na osnovu koje se grlo odabira za priplod ili izlučuje. Na farmama u Srbiji postoji velika šarolikost što se tiče ocene PV nerastova i nazimica i to:

- PV nerastova i nazimica se ocenjuje primenom selekcijskog indeksa, - PV nerastova se ocenjuje poentiranjem, - PV nerastova i nazimica se ne ocenjuje, - Koristi se isti selekcijski indeks za oba pola i sve genotipove.

Priplodna vrednost se ocenjuje različitim selekcijskim indeksima, poentiranjem ili se ne ocenjuje. Različiti indeksi koji se koriste u republici prikazani su u tabeli 3.

Tabela 3. Selekcijski indeksi za ocenu PV nerastova i nazimica R.B. Selekcijski indeks Pola) Područje 1. I = 12,6 (xP - ξP) - 1,65 (xH - ξH) - 0,22 (xS - ξS) 1,I C.Srbija 2. I = 0,405 (xDP -ξDP) - 4,316 (xLS - ξLS)- 3,584 (xBS - ξBS) 2,G C.Srbija 3. SI =13,1613 (x1 - ξ1) – 1,6848 (x2 - ξ2) - 0,2610 (x3 - ξ3) 1,I Vojvodina 4. SI = 0,5040 (x1 - ξ1) – 4,6311 (x2 - ξ2) – 3,4583 (x3 - ξ3) 1,G Vojvodina 5. SI = 0,415 (x1 - ξ1) – 4,366 (x2 - ξ2) – 3,850 (x3 - ξ3) 2,G Vojvodina

a) 1-Nerastovi, 2-Nazimice, I-individualni test, G-Grupni test U tabeli 4 su prikazane osobine uključene u selekcijske indekse, standardna devijacija

selekcijskog indeksa i veličina komparativne grupe (broj grla ili vremenski period). Tabela 4. Osobine uključene u selekcijski indeks, standardizovana vrednost indeksa i

komparativna grupa R.B. SI Osobine uključene u SI Standardizovana

vrednost SI Komparativna grupa

1. Dnevni prirast, utrošak hrane, prosečna debljina ledjne slanine

(I/1,1332) x 5 + 100 30-50 grla

2. Dnevni prirast, ledjna slanina, bočna slanina 3 meseca 3. Dnevni prirast, konverzija hrane, prosečna debljina ledjne

slanine (SI/1,3123) x 6 + 100 13 nedalja

4. Životni prirast, prosečna ledjna slanina, bočna slanina (SI/42,253) x 10 + 100 13 nedelja 5. Životni prirast, prosečna ledjna slanina, bočna slanina (SI/40,215) x 12 + 100 13 nedelja

20

Prema Pravilniku o načinu vršenja kontrole proizvodnih sposobnosti domaćih životinja, sadržini i načinu vođenja zbirki podataka o kontroli proizvodnih sposobnosti i drugih osobina domaćih životinja, kao i postupku i načinu ocenjivanja i razvrstavanja kvalitetnih priplodnih domaćih životinja u klase priplodna vrednost se ocenjuje primenom selekcijskog indeksa. Sertifikat o pozitivno ocenjenim grlima izdaje Glavna odgajivačka organizacija.

Na osnovu farmskog selekcijskog indeksa, nerastovi i nazimice se razvrstavaju u sledeće klase:

Klasa Broj indeksnih poena E (Elita) 111 i više

Ia 106 – 110 I 101 – 105 II 96 – 100

Odabrane nerastove prema vrednosti selekcijskog indeksa treba koristiti u nukleusu, centrima za VO, umnožavajućim i komercijalnim stadima. Selekcijski indeks nerastova za nukleus mora biti veći od proseka za dve standardne devijacije.

7.5. Procena priplodne vrednosti na osnovu osobina srodnika Priplodna vrednost nerastova za osobine kvaliteta trupa i mesa ocenjuje se na osnovu njegovih srodnika, pre svega rodjene braće i sestara ili polusrodnika po ocu. Metodologija sib testa razlikuje se izmedju zemalja. Prema Pravilniku o načinu vršenja kontrole proizvodnih sposobnosti domaćih životinja, sadržini i načinu vođenja zbirki podataka o kontroli proizvodnih sposobnosti i drugih osobina domaćih životinja, kao i postupku i načinu ocenjivanja i razvrstavanja kvalitetnih priplodnih domaćih životinja u klase priplodna vrednost nerasta po sib testu ocenjuje se na osnovu osobina brata i sestre (kastrat i nazimica). Prema tome, iz legla se odabiraju tri grla: muško grlo potencijalni priplodnjak, kastrirano muško i žensko grlo. Test traje kao i performans od 30 do 100 kg telesne mase. Na kraju testa priplodna vrednost nerasta namenjenog za priplod ocenjuje se na osnovu njegovih vlastitih osobina i osobina brata i sestre koji se kolju. Osobine srodnika koje se utvrdjuju posle klanja su: masa polutki (tople i hladne), dužina trupa i polutki (os pubis-atlas i os pubis-prvo rebro), debljine slanine (greben, sredina leđa, tri mere na krstima), površina MLD-a, kvalitet mesa (pH1 i pH2). Korišćenje sib testa za procenu priplodne vrednosti nerasta na osnovu osobina kvaliteta trupa i mesa, gubi značaj pri primeni metoda kompjuterske tomografije na živim grlima.

7.6. Procena priplodne vrednosti na osnovu osobina potomaka (progeni test) U progenom testu ocenjuje se priplodna vrednost roditelja na osnovu proseka osobina njihovih potomaka. Prosečna ispoljenost osobina potomaka uporedjuje se sa prosekom populacije ili prosekom vršnjaka. U progenom testu nerastova važno je da izabrani potomci potiču iz više legala odnosno krmača koje nisu u srodstvu. Prema Pravilniku o načinu vršenja kontrole proizvodnih sposobnosti domaćih životinja, sadržini i načinu vođenja zbirki podataka o kontroli proizvodnih sposobnosti i drugih osobina domaćih životinja, kao i postupku i načinu ocenjivanja i razvrstavanja kvalitetnih priplodnih domaćih životinja u klase, progeni test se sprovodi na najmanje 12 potomaka (4 praseta iz 3 legla) sa jednakim odnosom polova. Progeni test se u svinjarstvu sve više napušta jer je potreban duži vremenski period da se dobiju informacije potomaka za ocenu priplodne vrednosti roditelja. Produžavanje generacijskog intervala smanjuje godišnji efekat selekcije.

21

Danas je moguće koristiti sve informacije odnosno vlastite osobine, osobine srodnika i potomaka, zahvaljujući računarskoj opremi (različiti programski i operativni sistemi). Podaci performans testa potomaka, testa srodnika i podaci potoma iz klanica, omogućavaju tačniju ocenu priplodne vrednosti roditelja.

7.7. Biološki test Nerastovi koji se koriste u nukleus stadima ili centrima za veštačko osemenjavanje ispituju se u biološkom testu. Biološkim testom je predviđeno da se pregleda prvih 30 legala do 13 meseci uzrasta nerasta i do 18 meseci na manjim farmama sa 20 do 50 krmača u zapatu.

Cilj biološkog testa je da se utvrdi da li je nerast nosilac letalnih ili semiletalnih gena. Letalni geni izazivaju smrt u različitom periodu porasta i razvitka individue. Međutim, semiletalni geni najčešće ne izazivaju smrt, ali nanose značajne ekonomske štete jer umanjuju proizvodne sposobnosti životinja, zbog čega ih je poželjno potisnuti. Najčešće anomalije u svinja su: Hernia cerebralis (HC), Atresia ani (AA), rascepljena nepca (RN), Hidrocefalia (HF), paraliza zadnjih nogu (PN), otok prednjih nogu – «slonovske noge» (SN), nepotpuno razvijene ušne školjke (NU), odsustvo ekstremiteta (OE), porfirija –crveno braon boja zuba (PF), žutica prasadi (ŽP), miksedema (ME), poremećaj epitelizacije kože (PE), iskrivljenost prednjih nogu (IN). Nepoželjne osobine su: laka prasad (LP, manje od 0,8 kg), raskrečenost nogu (RN), avitalna prasad (AP), Hernia – pupčana, preponska, trbušna (HR), kriptorhizam (CR), hermafroditizam (HE). Prasad – potomci jednog nerasta se pregledaju i ocenjuju pri rođenju i zalučenju. Evidentiraju se sve anomalije ukoliko ih ima i sve karakteristike koje su navedene. Leglo se ocenjuje pri prašenju (prisustvo letalnih i semiletalnih gena, nepoželjne osobine, razvijenost, vitalnost i tip prasadi) i pri zalučenju (ujednačenost i razvijenost prasadi) sledećim ocenama:

Ocena legla pri rodjenju Ocena legla pri zalučenju Ocena

(poena) Opis Ocena (poena) Opis

5 Normalno razvijeno, vitalno, u tipu 3 Ujednačena i krupna prasad 4 Normalno razvijeno, vitalno 2 Prosečna ujednačenost prasadi 3 Prisustvo slabo razvijene i avitalne prasadi 1 Neujednačena i sitna prasad 2 Prisustvo prasadi sa nepoželjnim osobinama 1 Prisustvo prasadi sa letalnim i semiletalnim manama

Registruje se i tok prašenja krmača. Prašenje može biti lako, otežano i teško sa

intervencijama. Većina degenerativnih mana se manifestuje u homozigotno recesivnom genotipu. Ovi

genotipovi se lakše potisnu za razliku od heterozigota. Ukoliko ne postoji drugi način utvrdjivanja heterozigotnih genotipovima u zapatima svinja, tada se prati pojava anomalija kod potomaka mladog nerasta. Pod pretpostavkom da u zapatu ima 10% heterozigotnih plotkinja potrebno je obaviti nasumično parenje nerasta (biološki test) sa krmačama da bi se dobilo 30 - 46 legala. Ukoliko u njima nema potomaka sa anomalijama tada se sa 95-99% sigurnosti može tvrditi da ispitivani nerast nije nosilac nepoželjnih gena.

U narednom periodu očekuje se uvodjenje molekularno genetskih metoda u svinjarstvu, kako bi se utvrdili nosioci naslednih grešaka.

7.8. Procena priplodne vrednosti svinja na osnovu osobina plodnosti

22

Krmače i nerastovi ocenjuju se svake godine na osnovu proizvodnosti odnosno

reproduktivnih osobina. Nerastovi se međusobno razlikuju po količini i kvalitetu sperme, uspešnosti osemenjavanja

ili parenja i veličini legla krmača koje je oplodio. Plodnost nerastova u toku korišćenja u reprodukciji ispituje se na osnovu plodnosti njihovih kćeri ili veličine i mase legla čiji su oni očevi. Može se koristiti još jedan parametar odnosno Indeks pripusta (Ipri). Pri oceni plodnosti i razvrstavanju nerastova u klase primenjuju se isti standardi kao za krmače.

Proizvodnost krmača ocenjuje se svake godine na selekcijskim smotrama. Razvrstavanje krmača u klase obavlja se na osnovu broja živorođene, zalučene prasadi i mase legla pri zalučenju. 8. MERE SELEKCIJE 2010 – 2014. GODINE:

U OKVIRU MERA SELEKCIJE AUTOHTONE RASE SVINJA UKLJUČENE SU ČISTE RASE

- MANGULICA, - MORAVKA I - RESAVKA, U OKVIRU MERA SELEKCIJE PLEMENITE RASE SVINJA UKLJUČENE SU - ČISTE RASE, - F1 MELEZI (VELIKOG JRKŠIRA I LANDRASA) I - F1 MELEZI NERASTI (TERMINALNIH RASA DUROK, HEMPŠIR, PIETREN,

NEMAČKI LANDRAS, SPECIJALIZOVANE LINIJE, ILI PLODNA RASA X TERMINALNA). MERE SELEKCIJE U SVINJARSTVU ZA 2010. godinu

Redbr. Mere selekcije

Planirani maksimalni

obim za 2010. godinu

Cena po Jedinici mere/din

Ukupno

Autohtone rase svinja Moravka 1.

Kontrola produktivnosti umatičenih krmača 200 500 100.000

2.

Kontrola produktivnosti umatičenih nerastova 20 1.000 20.000

UKUPNO: 120.000 Resavka 1.


2.

Kontrola produktivnosti umatičenih nerastova 10 1.000 10.000

Mangulica UKUPNO: 60.0001.


2. Kontrola produktivnosti umatičenih 20 1.000 20.000

23

nerastova UKUPNO: 170.000 Plemenite rase svinja 1. Selekcijske smotre 15.000 100 1.500.000

2.

Kontrola produktivnosti umatičenih krmača 21.000 300 6.300.000

3.

Kontrola produktivnosti umatičenih nerastova 500 900 450.000

4. Odabiranje i kontrola nerastovskih majki 1.000 3.000 3.000.000

5. Performans test nerastova 1.000 3.000 3.000.0006. Performans test nazimica 10.000 300 3.000.000 Biološki test nerastova 150 5.000 750.000 UKUPNO: 18.000.000

SVEGA U SVINJARSTVU: 18.350.000

Podsticajne mere za unapređenje svinjarstva na registrovanim poljoprivrednim gazdinstvima–FIZIČKA LICA

U cilju unapređenja svinjarstva na gazdinstvima registrovanih poljoprivrednih gazdinstava, neophodno je budžetom predvideti sredstva za kupovinu kvalitetnih priplodnih nazimica i nerasta, s tim da bi se regresirale umatičene prvopraskinje i kvalitetni priplodni nerasti koji se koriste za parenje ili VO.

U 2010. godini bi se regresiralo 1.000 prvopraskinja i 100 nerasta. MERE SELEKCIJE U SVINJARSTVU ZA 2010-2014. godinu

Broj grla R.

br. Mere selekcije 2010. 2011. 2012. 2013. 2014.

Autohtone rase svinja Moravka 1. Kontrola produktivnosti umatičenih krmača 200 250 300 350 450

2. Kontrola produktivnosti umatičenih nerastova 20 20 25 25 30

Resavka 1. Kontrola produktivnosti umatičenih krmača 100 100 150 200 250


Mangulica 1. Kontrola produktivnosti umatičenih krmača 300 350 400 500 600


Plemenite rase svinja 1. Selekcijske smotre 14.500 16.000 18.000 21.000 25.000

24

2.

Kontrola produktivnosti umatičenih krmača (selekcijske farme) 6.000 6.000 6.500 6.500 6.500

3. Kontrola produktivnosti umatičenih krmača (proizvodne farme) 15.000 17.500 20.000 25.000 30.000

4. Kontrola produktivnosti umatičenih nerastova 500 600 700 850 1.000

5. Odabiranje i kontrola nerastovskih majki 900 1.000 1.100 1.400 1.6006. Performans test nerastova 1.000 1.500 2.000 2.500 3.0007. Performans test nazimica 10.000 15.000 20.000 25.000 30.0008. Biološki test nerastova 150 200 250 350 500 Predlog podsticajnih mera (regresa za kvalitetna priplodna grla) za registrovana poljoprivredna gazdinstva-fizička lica:

Mera 2010. g. 2011. g. 2012. g. 2013. g. 2014. g. Prvopraskinje 1.000 1.500 2.000 3.000 4.000 Kvalinerasti 100 150 200 250 300

8.1. Selekcijske smotre

Selekcijskom smotrom se vrši uvid u kvalitet zapata svinja na farmi. Sprovode se jednom godišnje u isto vreme da bi se mogle proceniti i uporediti vrednosti populacije sa predhodnim godinama. Na smotri se ocenjuju i klasiraju nerasti i krmače i popunjava u zapisnik za smotru (Prilog 1.). Ocena i klasa za sva grla upisuje se u matični list grla i u komisijski zapisnik po rasama (za svaki genotip odvojeni zapisnik) o održanoj selekcijskoj smotri. Na osnovu ocene eksterijera, porekla i proizvodnih rezultata grla se razvrstavaju u klase. Analiziraju se parametri proizvodnosti po rasama.

• smotru izvodi regionalna odgajivačka organizacija uz povremeno prisustvo glavne odgajivačke organizacije (kao kontrolnog organa),

• na početku svake godine, a najkasnije do 01.03. Regionalna odgajivačka organizacija je obavezna da Glavnoj odgajivačkoj organizaciji dostavi raspored održavanja selekcijskih smotri, potpisan od strane direktora Regionalne odgajivačke organizacije,

• na smotri se vrši ocenjivanje eksterijera grla samo kod čiste rase, • osnovna odgajivačka organizacija treba da pripremi za smotru kompletnu dokumentaciju

o grlima (matične kartone, spisak živih grla sa podacima o prašenjima i zalučenjima, podatke o broju skokova za nerastove, o broju i procentu pripustenih i oprašenih krmača , kao i zapisnik o prethodnoj selekcijskoj smotri),

25

• nerastove, koje komisija na selekcijskoj smotri proglasi škartom i isključi ih iz priploda, držalac mora isključiti u što kraćem roku a najdalje do sledeće selekcijske smotre ukoliko to ne učini potomci takvog nerasta ne mogu biti kvalitetna priplodna stoka,

• na smotri je obavezno prisustvo selekcionera na farmi ili ako takav ne postoji onda tehnologa svinjarske proizvodnje.

8.2. Kontrola produktivnosti umatičenih krmača i nerasta Kontrolom produktivnosti umatičenih krmača obuhvaćena su grla koja imaju poznato poreklo

za oba roditelja, a koja su pod stalnom kontrolom proizvodnih svojstava i upisana su u matičnu evidenciju.

Posebnu pažnju obratiti na kontrolu produktivnosti svinja na registrovanim poljoprivrednim gazdinstvima.

Napraviti razliku u ceni jedinice mere kontrole produktivnosti umatičenih krmača između selekcijskih i proizvodnih farmi (na primer odnos cena je mogao da bude 2:1).

Kontrolom produktivnosti umatičenih nerasta obuhvaćena su muška priplodna grla koja imaju poznato poreklo za oba roditelja, koja su u ispitivanju proizvodnih sposobnosti imala pozitivne rezultate i upisana su u matičnu evidenciju. Posebnu pažnju obratiti na neraste u centrima za VO. Svi nerasti koji se koriste u priplodu moraju imati pedigre.

8.3. Kontrola produktivnosti nerastovskih majki

Kontrolom produktivnosti nerastovskih majki obuhvaćene su matične krmače čistih rasa koje su na osnovu porekla, tipa i konformacije i proizvodnje razvrstane u E (elita) ili Ia klasu. Krmače se razvrstavaju u klase po rasama na osnovu standarda ili vrednosti selekcijskog indeksa (Pravilnik o načinu vršenja kontrole proizvodnih sposobnosti domaćih životinja, sadržini i načinu vođenja zbirki podataka o kontroli proizvodnih sposobnosti i drugih osobina domaćih životinja, kao i postupku i načinu ocenjivanja i razvrstavanja kvalitetnih priplodnih domaćih životinja u klase).

8.4. Performans test nerastova i nazimica Procena priplodne vrednosti svinja na osnovu vlastitih proizvodnih sposobnosti (performans test)

Testiranje svinja namenjenih za priplod obavlja se po sledećim metodama:

1. Pertormans test muških grla i 2. Performans test ženskih grla.

Metodologija testa navedena u delu Metode za ocenu priplodne vrednosti svinja.

8.5. Biološki test nerastova

Pri sprovođenju selekcijskih mera u cilju poboljšanja kvalitativnih i kvantitativnih svojstava zapata neophodno je obratiti pažnju na prisustvo letalnih i semiletalnih faktora u zapatu jer oni mogu u velikoj meri uticati na zdravlje životinja. A samim tim i proizvodnju zapata.

Veći broj ovih patoloških pojava je recesivnog (skrivenog) karaktera što predstavlja veliku teškoću u njihovom otkrivanju, pogotovo što su u heterozigotnom obliku. Stoga se obavezno vrši

26

parenje nerasta koji su ušli u priplod sa najmanje 30 krmača, i ako u svim leglima nema vidljivih patoloških pojava nerast se može nesmetano koristiti u priplodu.

Za svakog nerasta do 13 meseci uzrasta (i do 18 meseci na manjim farmama sa 20 do 50 krmača u zapatu) pregleda se po 30 prvih legala na prisustvo odsustvo letalnih i semiletalnih mana kod živorodene i mrtvorođene prasadi .

Metodologija testa navedena u delu Metode za ocenu priplodne vrednosti svinja.

9. RAZVOJNI ZADACI U cilju poboljšanja osobina svinja treba osavremeniti upravljanje proizvodnjom korišćenjem

kompjuterske tehnike u različitim oblastima (genetika, selekcija, reprodukcija, ishrana, zaštita zdravlja svinja i dr.), aktivno uključiti naučne, stručne i druge potencijale, stalno obučavati kadrove i pratiti ekonomičnost proizvodnje.

Formiranje i funkcija centara za VO omogućava unapređenje svinjarstva na regionalnom nivou, a to znači i nacionalnom. U njemu se drže i iskorišćavaju nerasti koji su odabrani na osnovu rezultata testova, fenotipa, biološkog ili testa na molekularnom nivou (nisu nosioci letalnih i semiletalnih gena), količine i kvaliteta semena. Na ovaj način moguće je ostvariti ekonomsku dobit. Nukleus zapati prodaju kvalitetna priplodna grla, centri za VO veću količinu sperme a komercijalni zapati obezbeđuju kvalitetna grla za tov odnosno proizvodnju kvalitetnog svinjskog mesa i zbog toga bi trebali da izdvajaju sredstva od svakog zaklanog tovljenika za odgajivačko-selekcijski rad. Dobit ostvaruje i država, jer se smanjuju troškovi proizvodnje tovljenika, proizvodi se kvalitetno meso za tržište i kvalitetne priplodne životinje, zapošljava stručna i fizička radna snaga.

Sa farmi i iz centara za VO treba širiti kvalitetne priplodne svinje na porodične farme – registrovana poljoprivredna gazdinstva, pre svega kod robnih proizvođača. Oni treba da postanu nosioci organizovane savremene proizvodnje svinja čija bi grla bila obuhvaćena kontrolom proizvodnih osobina ili bi oni kupovali kvalitetne priplodne životinje, proizvodili prasad za tov ili se neki od njih bavili samo tovom svinja. To znači da bi privatne porodične farme trebale da budu povezane sa odgajivačima priplodnih svinja, centrima za VO i klaničnom industrijom. Reforme su neophodne u oblasti poljoprivrede. Nameće se potreba za promenom i prilagođavanjem novim uslovima koji bi nas približili EU. Promene su potrebne kod poljoprivrednih proizvođača i stručnih službi u poljoprivredi. To znači i u oblasti stočarstva i svih njenih grana. Našu zemlju koja želi da postane članica EU u budućnosti, očekuju promene koje moraju početi, biti sistematske ali i postupne uvažavajujći specifičnosti poljoprivredne proizvodnje. Znači, neophodno je uvesti nove standarde u poljoprivredu ali ih i primenjivati. Potrebno je da zemlja postane članica međunarodnih asocijacija za praćenje porekla, proizvodnih rezultata, ocene priplodne vrednosti životinja. Veoma ozbiljan posao predstoji u jedinstvenom sistemu obeležavanja svinja za potrebe selekcije i oplemenjivanja. On je bitan ne samo zbog unapređenja svinjarstva polazeći od jedinstvenog praćenja, ispitivanja poizvodnih osobina i ocene priplodne vrednosti već i zbog praćenja i kontrole kvaliteta proizvoda. Neophodno je stvoriti udruženja odgajivača svinja koja se moraju bitno razlikovati od onih koja se danas pominju u oblasti svinjarstva. Ona bi terbala da obezbede dalji razvoj i sprovođenje odgajivačko selekcijskog rada. U cilju bržeg genetskog napretka neophodno je objektivnije i tačnije oceniti priplodnu vrednost (PV) roditelja sledeće generacije. U zemljama sa razvijenim svinjarstvom primenjuju se

27

linearni mešoviti modeli za ocenu PV, kao što je najbolji linearni objektivni pokazatelj (BLUP) i metod ocene individue (AM). U R.Srbiji se PV nerastova i nazimica ne ocenjuje do toga da se negde koriste selekcijski indeksi (SI). Pregled rezultata performans testa nerastova i nazimica je pokazao da se isti SI upotrebljava za ocenu PV oba pola i svih genotipova. Takođe, varijabilnost je mala, a to znači i razlike između najboljih i najlošijih grla. To nije rezultat ujednačenosti osobina grla u zapatu već procedure konstrukcije SI koji se primenjuje. Selekcijski indeks ne omogućava procenu fiksnih i slučajnih uticaja, kao što to pružaju druge linearne metode kao što je to BLUP i AM. Samo njihovim korišćenjem moguća je objektivna ocena genetskog trenda odnosno smera genetskih promena u odnosu na postavljeni odgajivački cilj. Praćenje fenotipskog, genetskog i trenda okoline, važno je za selekciju svinja, vođenje i upravljanje zapatom u smislu kontrole faktora okoline, promene tehnoloških rešenja i dr. Da bismo stigli do primene BLUP i AM u svinjarstvu na nacionalnom nivou, moraju se obaviti pripreme i sprovesti niz mera. To znači da mora postojati jedinstven sistem identifikacije životinja, unificirano praćenje i ispitivanje proizvodnih i reproduktivnih osobina svinja, tačni podaci, stroga kontrola svakog podatka za grlo (kontrolni programi). U narednom periodu neophodno je:

1. Obnoviti funkcionisanje odgajivačkih organizacija prema Zakonu, 2. Definisanje metoda odgajivanja i selekcije, 3. Obaviti pripremu postupka za jedinstven način obeležavanja, 4. Unificirati praćenje parametara u svinjarstvu, 5. Uraditi jedinstvenu metodologiju testiranja nerastova i nazimica, 6. Razraditi program za unos i kontrolu podataka, 7. Razraditi program za pripremu podataka o poreklu i osobinama životinja radi analize, 8. Arhivirati podatake i rezultate za dalje procedure.

10. EVIDENCIJA U SVINJARSTVU (knjige i obrasci) Osnovu matične evidencije čine knjige: 1. Matični list za krmaču 2. Matični list za nerasta 3. Pripusni spisak 4. Registar prašenja 5. Knjiga pripusnica 6. Potvrda o prašenju 1. Matični list za krmaču služi za vođenje opštih podataka o krmači: tetovir broj grla, datum rođenja, rezultati performans testa, porekla (tetovir brojevi i proizvodni podaci za три generacije predaka), rasa, klasa. Na listu se vode i rezultati plodnosti: svi datumi pripusta, broj nerasta oca legla, datumi prasenja, broj oprasene i odgajene prasadi po leglima, anomalije i uginuća prasadi, masa prasadi kod zalučenja, zatim podaci o krmačinom zdravstvenom stanju, ponašanju tokom pripusta i u prašenju. 2. Matični list nerasta služi da se pored svih opštih podataka kao za krmaču, vode podaci o broju pripuštenih i oprasenih krmača, broju proizvedene prasadi i njihovom kvalitetu i dr. 3. Pripusni spisak služi za kontrolu pripusta i kao izvor podataka o izvršenim pripustima. Otvara se za svakog nerasta, a pripusti se vode strogo hronološki, bez naknadnog dopisivanja, odnosno menjanja podataka. Posebno je značajan i obavezan za držanje nerastova za javnu upotrebu ili u centrima za veštačko osemenjavanje. Na farmama se umesto pripusnog spiska koristi mesečnik

28

pripusta. 4. Registar prašenja služi za prikupljanje i čuvanje podataka o prašenju i promenama koje se dešavaju u leglu. Tu se registruju i brojevi u leglu tetoviranih prasadi. Na osnovu ovih podataka, u slučaju gubitaka ili oštećenja matičnih knjiga, moguće je rekonstruisati poreklo svih grla u zapatu. Zbog toga je registar prasenja veoma važna knjiga.

Sadrži sledeće podatke: tetovir broj krmače i nerasta oca legal, rasu krmače nerasta, datum pripusta, datum prašenja, redni broj prašenja, broj živorođene,mrtvorodjene, dodate i oduzete prasadi, tetovire prasadi od-do, anomalije i uginuća prasadi, datum odbijanja prasadi, njihov broj i težinu. 5. Knjiga pripusnica služi da držalac nerasta izda potvrdu o izvršenom pripustu – osemenjavanju. 6. Potvrda o prasenju služi da se ustanovi ovlašćenoj za poslove selekcije i matične evidencije dostave podaci o prašenju krmače kako bi se mogli uvesti u glavnu matičnu knjigu.

Pored osnovne matične evidencije, na farmi se, zavisno od njene veličine, tehnologije i organizacije proizvodnje, vode i pomoćne knjige. One služe, po pravilu, za registrovanje podataka u objektima i prenos istih do centralne matične službe. Tu spadaju: 1. List legla koji stoji iznad boksa za prasenje i služi za registrovanje događaja o krmači i prasadi od prasenja krmače do zalučenja prasadi. Na nekim farmama, što se preporučuje, list legla služi tokom više prasenja. Ima oblik matičnog lista i prati krmaču iz objekta u objekat od momenta prvog pripusta do izlučenja iz zapata. Na ovaj način se postiže da se prilikom svake intervencije (pripust, lečenje, izlučenje i dr.) dobija kompletan uvid u prethodne rezultate i vrednost krmače. 2. Registar nazimica služi za evidenciju i praćenje razvoja i brojnog stanja priplodnog podmlatka od momenta odabiranja za pripust do prvog pripusta. 3. Zdravstvena knjiga zapata služi za registrovanje lečenja i zdravstvenih tretmana. Krmače su složene po rastućem tetovir broju tako da se lako pronalaze. 4. Evidencija podataka o ispitivanju muškog priplodnog podmlatka služi za registrovanje podataka o masi grla i utrošenoj hrani u performans testu (za ženska grla ovi podaci se vode u registru nazimica). 5. Izveštajni obrasci služe da se registrovani podaci na farmi ili klanici dostave do glavne matične knjige. 6. Plan pripusta služi da se krmači za pripust odrede nerastovi koji nisu sa njom u srodstvu u dve generacije predaka. Podmladak dobijen iz takvog parenja neće imati zajedničkog pretka, neće biti odgajeno u srodstvu, u tri generacije predaka što je u svinjarstvu dovoljno da ne dođe do posledica zbog srodstva. 7. Komisijski zapisnik o ocenjivanju i klasiranju svinja služi da se izvrši godišnja selekcijska smotra, ocenjivanje i klasiranje priplodnih grla odnosno da se odaberu najbolja grla u zapatu, a koja će biti roditelji sledeće generacije. 8. Dnevnik pripusta služi za dnevno registrovanje izvršenih pripusta. Pomoću ove knjige se planira potreban broj bokseva za prasenje, a služi da se na osnovu datuma pripusta blagovremeno prikupe i smeste u prasilište krmače koje su pred prasenjem. 9. Registar krmača služi u svakodnevnom radu u objektima jer pruža uvid o reproduktivnom stanju krmača. Radi efikasnijeg korišćenja ove knjige obavezno je da krmače budu složene po rastućem tetovir broju.

11. IZVEŠTAJNA DOKUMENTACIJA Specifikacija o podnešenoj izveštajnoj dokumentaciji treba da sadrži:-kod matične evidencije

29

1. Naziv Osnovne odgajivačke organizacije 2. Naziv Regionalne odgajivačke organizacije 3. Datum podnošenja/ predaje izveštajne dokumentacije (navesti za koji kvartal) 4. Naziv obrasca za vođenje matične evidencije koji se predaje (sa napomenom o redosledu

rednih brojevima na obrascu, napomena o rasi, broju predatih primeraka i slično) 5. Potpis ovlašćenog lica (bez pečata) iz Osnovne odgajivačke organizacije 6. Potpis ovlašćenog lica (bez pečata) iz Regionalne odgajivačke organizacije 7. Potpis ovlašćenog lica (bez pečata) iz Glavne odgajivačke organizacije

Odgovorna lica Odgajivačke organizacije u Institutu će svojim potpisom potvrditi prijem podnešene izveštajne dokumentacije i dostaviti kopiju Odgajivačkoj organizaciji koja je izvršila predaju dokumentacije.

12. REGISTRACIJA PROIZVOĐAČA • Osnovne odgajivačke organizacije (farme i one koje rade na poljoprivrednim gazdinstvima)

se registruju kao proizvođači kvalitetne priplodne stoke, • ovu registraciju vrši glavna odgajivačka organizacija i ona izdaje Potvrdu o upisu u evidenciju

proizvođača kvalitetne priplodne stoke, • osnovna odgajivačka organizacija podnosi sledeća dokumenta:

o Prijavu za evidenciju proizvođača kvalitetne priplodne stoke, o Zapisnik sa smotre grla (na propisanom formularu), o Molbu za upis u evidenciju, o Izvod iz Registra privrednih subjekata u kome se vide podaci o matičnom broju, broju

računa i PIB-u, o Fotokopiju rešenja o upisu u Registar odgajivačkih organizacija koje izdaje MPŠV,

• ukoliko osnovna odgajivačka organizacija radi na poljoprivrednim gazdinstvima sa kojima ima ugovor tada dostavlja i Prijavu za evidenciju proizvođača kvalitetne priplodne stoke za svako gazdinstvo posebno,

• prijave za upis u evidenciju proizvođača kvalitetne priplodne stoke i zapisnik sa smotre moraju biti overeni pečatom i potpisom osnovne i regionalne odgajivačke organizacije a molba za upis u evidenciju pečatom i potpisom osnovne odgajivačke organizacije koja se registruje,

• ukoliko su grla koja su upisana u zapisnik o smotri kupljena sa druge farme ili su iz uvoza tada se dostavljaju i kopije njihovih pedigrea, s tim da ako su uvozna grla tada mora biti preveden po jedan pedigre iz svake grupe životinja (detaljnije u IZDAVANJU PEDIGREA I IZVODA IZ MATIČNE KNJIGE).

13. IZDAVANJE PEDIGREA I IZVODA IZ MATIČNE KNJIGE

- Zahtev za pedigrea podnosi i overava osnovna odgajivačka organizacija koja mora biti registrovana kao proizvođač kvalitetne priplodne stoke, zahtev overava i regionalna odgajivačka organizacija,

30

- osnovan odgajivačka organizacija mora voditi propisanu matičnu evidenciju i dostavljati je regionalnoj odgajivačkoj organizaciji i glavnoj odgajivačkoj organizaciji (kopije registra prašenja i matičnih listova u pisanom ili elektronskom obliku),

- ukoliko je prodavac priplodnih životinja individualni proizvođač, tada zahtev podnosi osnovna selekcijska organizacija sa kojom ima ugovor,

- zahtev se podnosi na propisanom formularu (dat u prilogu) koji sadrži podatke o osnovnoj i regionalnoj organizaciji, podatke o grlu za koji se izdaje pedigre i poreklu, ukoliko je prodato grlo suprasno tada se upisuju i datum pripusta kao i tetovir nerasta osemenitelja kao i nazivu odgajivača i vlasnika,

- prodato grlo mora imati poznato poreklo u tri generacije predaka (otac i majka, njihovi očevi i majke, i babe i dede),

- uz formular dostavljaju se i kopije registra prašenja (stranice na kojima je upisano rođenje prodatog grla) ukoliko to već ranije nije dostavljeno glavnoj odgajivačkoj organizaciji kao i kopije matičnih listova (u pisanom ili elektronskom obliku) za sve pretke prodatog grla,

- formular se overava potpisima i pečatima osnovne i regionalne odgajivačke organizacije, - pedigre se izdaje za grla čiste rase, - ukoliko grlo ne pripada čistoj rasi ili ako ima pojavu uzgoja u srodstvu u svom poreklu, tada

mu se izdaje izvod iz matične knjige a ne pedigre, - pedigre se takođe ne izdaje ako priplodno grlo koje je predmet prodaje nema potpuno poreklo

u tri generacije predaka, nema performans test, odnosno, ako mu je indeks negativan, ispod 100,

- ukoliko neki od predaka prodatog grla potiče iz uvoza tada se dostavlja i kopija njegovog pedigrea (sa prevodom na srpski jezik),

- rok za slanje zahteva za izdavanje pedigrea, glavnoj odgajivačkoj organizaciji je najkasnije dve nedelje od datuma prodaje grla, što se dokazuje datumom na uplatnici kojom je kupac platio kupljeno priplodno grlo,

- ukoliko grlo koje ima pedigre menja vlasnika podnosi se zahtev za izdavanje pedigrea (overen od strane osnovne i regionalne odgajivačke organizacije) na ime novog vlasnika i dostavljaju orginalna pedigrea od tih grla glavnoj odgajivačkoj organizaciji.

14. DODELJIVANJE HB BROJEVA

• Zahtev se dostavlja na propisanom formularu u tri primerka, orginal i overene kopije sa jasno vidljivim podacima, koji je overen pečatom i potpisom osnovne i regionalne odgajivačke organizacije (dat u prilogu 1),

• za sva grla ili seme iz uvoza vlasnik je dužan da dostavi glavnoj odgajivačkoj organizaciji orginalna pedigrea i kopije pedigrea s tim što po jedan pedigre iz svake grupe uveženih životinja mora biti preveden na srpski jezik od strane ovlašćenog sudskog tumača i od istog overen pečatom i potpisom

• zahtevi za upis HB brojeva podnose se tromesečno, po kvartalima i prate dostavljanje kopija registra prašenja,

• za svaku rasu podnosi se odvojeno zahtev za dodeljivanje HB broja • HB broj se dodeljuje prvopraskinjama i nerastima koji su u priplodu za period na koji se

formular odnosi (u odgovarajućem tromesečju) a pripadaju čistoj rasi, a nakon ispunjavanja uslova za korišćenje u priplodu (videti uslove koje je neophodno ispuniti da bi se grlo koristilo u priplodu)

31

• HB broj mogu dobiti grla sa poznatim poreklom u tri generacije, i da minimalno roditelji grla za koji se traži HB broj imaju HB broj

• HB broj mogu dobiti grla koja su pozitivno ocenjena u testu • ako je neko od grla kupljeno tada se dostavljaju i kopije njihovih pedigrea, • po jedan primerak overenog zahteva sa upisanim HB brojevima i pečatom glavne odgajivačke

organizacije se vraćaju regionalnoj i osnovnoj selekcijskoj organizaciji, • životinje koje su F1 kombinacija parenja (VJ x Landras i obrnuto) dobijaju samo RB broj

(registracioni broj)

15. KRITERIJUMI ZA UPIS U GLAVNU MATIČNU KNJIGU (DODELJIVANJE HB BROJA)

Opšti kriterijumi koje grlo treba da zadovolji da bi bilo upisano u glavnu matičnu knjigu i dobilo HB broj su: Da su kvalitetna priplodna grla

1. ženska priplodna grla (plotkinje) koja su pod stalnom kontrolom proizvodnih sposobnosti, imaju poznate roditelje oba roditelja,

2. muška priplodna grla (priplodnjaci), koja potiču od ispitanih roditelja a koji su upisani u Glavnu matičnu knjigu, sa pozitivnim rezultatima ispitivanja, a koja su ispitivanjem proizvodnih sposobnosti dala pozitivne rezultate.

Da poseduju selekcijski indeks: 1. za ženska grla minimalno 95 i za muška grla minimalno 100

Ako se već koriste u priplodu potrebno je da:

1. ženska grla imaju minimalno klasu I (prva) i da potiču od roditelja minimalno za majku I klasa i oca Ia klasa i

2. muška grla sa minimalno Ia klasom, i da potiču od roditelja, majke I (prva) i oca Ia klasa. Podaci o klasama se uzimaju iz komisijskog zapisnika

ZAHTEV ZA DODELJIVANJE HB BROJA TREBA DA IMA: Za grlo za koje se traži HB broj:

Tetovir i CS broj Pedigra ako ga poseduje, ime vlasnika (ako nije registrovan, neophodna je reigistracija), ime odgajivača (samo ako se grlo drži na drugoj lokaciji, a u korist vlasnika), rasa, datum rođenja, leglo sa tet. brojem od-do, leglo po redu, strana i broj registra prasenja, pol, indeks, ako je krmača podaci iz komisijskog zapisnika (ukupan broj legala, ukupno živo, mrtvo, odgajeno, datum komisijskog zapisnika, kopirana strana komisijskog zpisnika na kome se nalazi grlo i prva i poslednja strana). Za majku grla:

HB broj, broj Pedigrea (ako je izdat), vlasnik, odgajivač (ako nisu registrovani, moraju se registrovati), tetovir broj, rasa, pol, datum rođenja, ukupan broj legala, ukupno živo, mrtvo, odgajeno – ovi podaci treba da budu iz komisijskog zapisnika i datum zapisnika, indeks (ako postoji), klasa. Za oca grla:

32

HB broj, broj Pedigrea (ako je izdat), vlasnik, odgajivač (ako nisu registrovani, moraju se registrovati), tetovir broj, rasa, pol, datum rođenja, indeks (ako postoji), klasa.

Za roditelje roditelja potrebno je dostaviti: HB broj (ako ima), broj Pedigrea (ako ima), tetovir broj, rasa, pol, Komisijksi zapisnik – obavezno (prva strana, strana sa podacima grla i poslednja strana, ako grla nisu u zapisniku ili ako su roditelji kupljeni).

16. KRITERIJUMI ZA UPIS U DODATNU MATIČNU KNJIGU (DODELJIVANJE RB BROJA)

U dodatnu matičnu knjigu u smislu dobijanja RB broja mogu se upisati sva grla čiste rase

koja ne ispunjavaju uslove u pogledu porekla za oba roditelja (minimalno poreklo je oba roditelja) i programski melezi sa punim poreklom i performans testom.

17. DOSTAVA REGISTAR PRAŠENJA

• registar prašenja vodi svaka osnovna odgajivačka organizacija na propisanom formularu, • kopije registra prašenja se dostavljaju kvartalno regionalnoj i glavnoj odgajivačkoj

organizaciji, • prvi kvartal se dostavlja do 15.04. kaledarske godine, • drugi kvartal do 15.07. kaledarske godine, • treći do 15.10. kaledarske godine, • četvrti do 15.01. naredne godine, • u registru moraju biti popunjene sve rubrike, mora se videti i datum sledećeg pripusta i

prašenja, broj praznih dana kao i podaci o zdravstvenom stanju i gubitcima • u registar se prašenja unose hronološki, po datumima, vodi se jedan registar za sve rase i

kombinacije parenja • svaka strana registra prašenja koja se šalje glavnoj odgajivačkoj organizaciji treba da bude

overena pečatom osnovne i regionalne odgajivačke organizacije 18. USLOVI KOJE JE NEOPHODNO ISPUNITI DA BI GRLA UŠLA U TEST

1. Da imaju poznato poreklo oba roditelja 2. Nerastovi da potiču od majke koja ima minimalno Ia i oca E klasu, 3. Nazimice da potiču od majke koja ima minimalno I i oca Ia klasu

19. USLOVI KOJE JE NEOPHODNO ISPUNITI DA BI SE GRLA POČELA KORISTITI U

PRIPLODU

1. Da su ispunila uslove potrebne za ulazak u priplod 2. Da su ostavrili indeks, za nerastove minimalno 100, a za nazimice minimalno 95.

33

20. ZAHTEV ZA ULTRAZVUČNO MERENJE DEBLJINE SLANINE

Zahtev za ultrazvučno merenje (dat u prilogu) podnosi osnovna odgajivačka organizacija za priplodna grla koja su ispunila kriterijume za ulazak u test. Zahtev se dostavlja regionalnoj odgajivačkoj organizaciji, koja iste proverava i dostavlja glavnoj odgajivačkoj organizaciji, koja izlazi na teren.

34

21. Prilog 1. Obrasci matične i druge evidencije

MATIČNI LIST NERASTA

35

Matični broj CS broj nerasta Tetovir broj Rasa Datum rođenja Uzrast kod I skoka Broj sisa L/D Broj potvrde HB/RB Odgajivač Vlasnik Promena vlasnika POREKLO PERFORMANS TEST

O.O.

Otac: Odgajivač Šifra

O.M.

M.O.

PROGENI TEST

Majka: Odgajivač Šifra

M.M.

Masa (kg)

Uzrast (dana)

Prirast (g)

Debljina slanine (mm)

Na

poče

tku

Na

kraj

u

Na

poče

tku

Na

kraj

u

Dne

vni

Živo

tni

Kon

verz

ija h

rane

( k

g / k

g )

Pros

ečna

leđn

a B

očna

Sl 1

Sl 2

Dub

ina

M

LD-a

(mm

)

Povr

šina

M

LD-a

(cm

²)

Odn

os

mes

o: m

ast

Ude

o m

esa

( %

)

SI

Oce

na

ekst

erije

ra

Kla

sa

Lič

ni Oca

Majk e

Masa ( kg ) Debljina slanine (mm) Prinos mesa(kg) Mesa u polutkama Boj

grupa Uzrast na

kraju (dana) Pri klanju Toplih polutki Hladnih polutki

Pros.dnev. prirast (g)

Konverzija ( kg/kg ) Pros.leđne Trbušne Bočne

Površina MLD,cm²

Odnos meso:mast But Plećka MLD kg %

Indeks K

BIOLOŠKI TEST NERASTA

Oprašeno Broj prasadi sa letalnim i semiletalnim osobinama Broj prasadi sa nepoželjnim osobinama Ocena legla Opis praBroj legala Živo Mrtvo Ukupno HC AA RN LP RP AV HR CR HE Prašenje(1-5) Zalučenje(1-3)

PODACI O PLODNOSTI PO GODINAMA U TOKU UPOTREBE OCENA NERASTA

Oprašeno po leglu

Godina

Oplođeno

Povađa

Pobacila

Oprašeno

( %) Živo Mrtvo

Odgajeno po leglu Primedba

Krmača Nazimica

Ukupno Krmača Nazimica



Ukupno

Godina Poreklo Eksterijer Proizvodnja

ISKLJUČENJE IZ PRIPLODA

Datum : Uzrok :

36

Matični broj CS broj nerasta Tetovir broj

ANALIZA PRIPLODNE VREDNOSTI NERASTA PREKO KĆERI NA KRAJU ISPITIVANJA U PORASTU Ukupno ispitivanih grla Grla ostavljena za farmu

Prirast (g)

Debljina slanine (mm) Broj % Masa

(kg) Starost Prirast (g)

Debljina slanine (mm)

Korekcija na 100 kg Godina Pokazatelji Broj Masa

(kg) Starost (dana) Dnevni Životni Leđne Bočne Dnevni Životni Leđne Bočne Dnevni Životni

ξ za grupu ξ za grupu ξ za grupu ξ za grupu ξ za grupu ξ za grupu ξ za grupu ξ za grupu ξ za grupu ξ za grupu

ANALIZA PLODNOSTI NERASTA PREKO KĆERI Prašenja Odgoj Prašenja Odgoj Prašenja Odgoj

Red. br.

Matični Ušni broj 1 2 3 broj 1 2 3

Red. br. Matični

broj

Ušni broj 1 2 3 1 2 3

Red. br.

Matični broj

Ušni broj 1 2 3 1 2 3

BELEŠKE O ZDRAVLJU I FENOTIPU Datum Dijagnoza Terapija Datum Dijagnoza Terapija Datum Dijagnoza Terapija

37

PROIZVODNI LIST NERASTA

Tet. broj ________ Mat.broj ______ HB/RB_____ Rasa ________ Datum rođenja _______ Odgajivač______________Vlasnik _________________

Oplođ Promena do prašenja

Oprašeno prasadi Oplođena Promena do

prašenja Oprašeno prasadi

Red

ni b

roj

Kat

egor

ija (

K,N

)

Mat

ični

bro

j

Teto

vir

broj

Dat

um p

ripus

ta

Priro

dno

V .

O .

Prom

ena

Dat

um

Sa d

ana

Dat

um p

raše

nja

Živo

Mrtv

o

Mum

ifici

r.

Odg

ajen

o pr

asad

i M

ane

pras

adi

( bro

j / ši

fra

)

Red

ni b

roj

Kat

egor

ija (

K,N

)

Mat

ični

bro

j

Teto

vir

broj

Dat

um p

ripus

ta

Priro

dno

V .

O .

Prom

ena

Dat

um

Sa d

ana

Dat

um p

raše

nja

Živo

Mrtv

o

Mum

ifici

r.

Odg

ajen

o pr

asad

i M

ane

pras

adi

( bro

j / ši

fra

)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

38

Organizacija ________________________________ Adresa _______________________________________ Vlasnik nerasta ______________________________ Adresa _______________________________________

DNEVNIK PRIPUSTA

Broj _______ Godina ______

Ime nerasta ___________ Matični broj ________Tetovir broj ___________ Rasa ____________

Broj registra ________ Br. pedigrea _________ Br. glav. mat. knjige HB/RB ___________

Br. rešenja za licenciranog nerasta _________

39

Godina ______________ DNEVNIK PRIPUSTA List broj ___

Vlasnik plotkinje Pripuštene plotkinje Datum pripusta Oprašena

Datum

Red

ni b

roj

Prezime i ime Adresa

Mat. br./

HB RB

Teto

vir b

roj

Ras

a

Red

pra

šenj

a

Prvi

put

Dru

gi p

ut

Treć

i put

Nap

laće

n pr

ipus

t di

nara

Bro

j izd

ate

prip

usni

ce

Dat

um

Bro

j pra

sadi

Pona

vlja

nja

Pobača

ja

Jalo

vost

i

Ugi

nuća

Prod

aje

Nep

ozna

to Primedbe

- Zapažanja

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

40

Broj izdate pripusnice ……………. ال Broj izdate pripusnice ……………. ……………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. ( Organizacija, ustanova – mesto ) ( Organizacija, ustanova – mesto ) PRIPUSNICA Br. knjige .......................... Vlasnik grla ................................................................. Vlasnik grla ..................................................................... (ime i prezime) (ime i prezime) iz ................................................ ........................ iz ................................ ................................................................ (adresa-ulica, mesto, pošta. broj) (adresa-ulica, mesto, pošta. broj) Osemenjena je _____________ _____________ Osemenjena je ________________ _______________ krmača, nazimica (v.o. – prirodno) krmača , nazimica (v.o. – prirodno) Matični broj .................. Tetovir broj ........................ Matični broj ........................ Tetovir broj ........................ CS ...................... Datum rođ. .................. Rasa............................. Datum rođ. ................ ......... Rasa..................................... _________________________________________ _____________________________________________________________________ Nerast ................................................................. Nerast .................................................................... (Matični,tetovir i regis.br. ( HB ) ) (Matični ,tetovir i regis.br. ( HB ) ) Nerast ...........................…………................. Nerast ........................... ........… ( rasa) (rasa) Prvi put dana ……………… 20….. god. Prvi put dana ……………… 20….. god. Drugi put dana ……………… 20….. god. Drugi put dana ……………… 20….. god. Treći put dana ……………… 20….. god. Treći put dana ……………… 20….. god. Pripust plotkinje zaveden u pripusni spisak Pripust plotkinje zaveden u pripusni spisak pod rednim brojem …………. pod rednim brojem …………. U ………………….. dana ………… 20…. god. U ………………….. dana ………… 20…. god. …………………… ………………………… ……………………… ………………………… (Osemenitelj) (Reg. broj osemen.) (Osemenitelj) (Reg. broj osemen.)

Obr. Br. 1 ال Obr. Br. 1 Strana 1 POTVRDA O PRIPLODU ال …………………………………………………………………………… ( Organizacija, ustanova – mesto ) Napred navedena plotkinja oprašena je dana ……………….. 20….. god. Muških ......... Živorođeno masa legla ........... kg. Ženskih .......... Mane prasadi .......................................................................................... Broj prasadi sa letalnim, semiletalnim i nepoželjnim osobinama (broj i šifra) Mrtvorođeno ukupno ....................... Mumificirano ....................... Grla su zavedena u registar podmlatka ......................................................... Pod brojem ............... sa oznakom ......................................................... Vlasnik plotkinje ovim izjavljuje da su navedeni podaci tačni i zato snosi svu moralnu i materijalnu odgovornost. M. P. ............................................. ........... (Osemenitelj/centar VO, vet.stanica) ...................................... ................................................. (Potpis vlasnika) (Matičar organizacije)

41

NAPOMENA : Strana 2 ال

42

REGISTAR NERASTOVA ZA PRIRODNO PARENJE I V.O.

Organizacija – Vlasnik ______________________________ Adresa _______________________________________

43

REGISTAR NERASTOVA ZA PRIRODNO PARENJE I V.O. Vlasnik Datum Izlučenje

Red. broj Prezime

i ime Adresa

Matični

broj

Tetovir

broj

Rasa

Datum rođenja

Odgajivač

Registarski

broj ( HB )

Prvog skoka

Poslednjegskoka Datum Uzrok

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Matični broj CS broj grla Tetovir Datum rođenja Rasa Broj sisa Broj potvrde Uzrast kod Status Reg. broj broj (L/D) o prašenju I prašenja krmače (HB) Odgajivač/ ID broj gazdinstva Vlasnik/ ID broj gazdinstva Promena vlasnika/ ID broj gazdinstva POREKLO PLODNOST MAJKE

Red prašenja 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 O.O.

Otac: Odgajivač šifra:

O.M.

Živorođenih Mrtvorođenih Odgajila OCENA KRMAČE Godina Poreklo Eksterijer Proizvodnja Klasa

M.O.

Majka: Odgajivač šifra:

M.M.

PERFORMANS TEST Korigovano na 100 kg

Debljina slanine,

mm Slanina,mm

Dne

vni

prira

st,

g Kon

verz

ija

hran

e, k

g/kg

D

ubin

a M

LD-a

, mm

Pros

ečna

deb

lj.

leđn

e sl

anin

., m

m

Povr

šina

M

LD-a

, cm

²

Mes

nato

st,

Mas

a na

kra

ju,

dana

S el

. Ind

eks

Kla

sa

Odn

os

mes

o: m

ast

Test

Uzr

ast n

a kr

aju,

dan

a

Prirast, g

Sl1

Sl2

Boč

na

%

Sl 1 Sl 2

Lični Oca

Majke UPOTREBA U PRIPLODU

Oplodnja Period Zaluč- Prašenje Zalučenje

Živo Ukupno

Dat

um

Ner

ast

Ras

a ne

rast

a O

d pr

ipus

ta

Estru

s O

plod

nja

Red

pra

šenj

a

Dat

um

M

Ž

Mrtv

o M

umifi

cir.

Pras

adi

Mas

a le

gla,

kg

Man

e pr

as.

(bro

j i ši

fre)

Sa d

ana

Dat

um

Pras

adi

Mas

a le

gla,

kg

O

cena

legl

a

Oce

na k

rmač

e

Oda

bran

o za

prip

lod

M

Oda

bran

o za

prip

lod

Ž

Bro

j pot

vrde

o

pra

šenj

u

POSEBNA ZAPAŽANJA ZDRAVSTVENO STANJE ISKLJUČENJE IZ PRIPLODA

Datum: Razlog:

45

46

Matični broj CS broj grla Tetovir broj Rasa Vlasnik Matični broj CS broj grla Tetovir broj Rasa Vlasnik

REGISTAR PRASADI REGISTAR PRASADI Broj sisa Broj sisa Masa Masa Broj

sisa Masa

Red

pra

šenj

a

Bro

j pr

aset

a

Pol

L

D Pr

i rođ

enju

Sa 2

1 da

n

Sa d

ana

kg

Bro

j reg

istra

po

dmla

tka

Bro

j mat

ično

g lis

ta

Red

pra

šenj

a

Bro

j pr

aset

a

Pol

L

D

Pri r

ođen

ju

Sa 2

1 da

n

Sa d

ana

kg

Bro

j reg

istra

po

dmla

tka

Bro

j mat

ično

g lis

ta

PROIZVODNI KARTON CS broj grla ________________

Tetovir broj __________ Mat.br._________Reg.broj (HB)_______ Datum rođenja_________ Rasa________ Odgajivač (šifra)_______________(____) Vlasnik (šifra)_________________(____) Isključena: Datum: ___________ Razlog: __________________

O.O.

Otac: Odgajivač šifra

O.M. M.O.

Majka: Odgajivač šifra

M.M.

Pripust Prašenje Zalučenje

I II III Živo Ukupno

Dat

um

Ner

ast

Dat

um

Ner

ast

Dat

um

Ner

ast

Red

pra

šenj

a

Dat

um

M

Ž

Mrtv

o

Mum

ifici

.

Pras

adi

Mas

a le

gla,

kg

Man

e pr

as.

(bro

j i ši

fre)

Dat

um

Sa d

ana

Pras

adi

Mas

a le

gla

, kg

Oce

na le

gla

Oce

na k

rmač

e

Oda

bran

o za

prip

lod

M

Oda

bran

o za

prip

lod

Ž Bro

j pot

vrde

o

praš

enju

OCENA KRMAČE Godina Poreklo Eksterijer Proizvodnja Klasa

4

PODACI O OBOLJENJIMA I LEČENJU

KRMAČA PRASAD Red

prašenja Datum tº Dijagnoza Lečenje Cepljenje (datum)

Dijagnoza ispitivanja

(datum) Ostalo Datum Dijagnoza Broj

lečenih Lečenje PRIMEDBA

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

4

4

REGISTAR PRAŠENJA Rođeno Zalučeno Zdravstveno stanje krmače

KRMAČA NERAST Oprasila dana

živo mrtvo

Anomalije prasadi *upisati broj šifre Dat. Sa

dana

Tet. prasadi

od

CS broj Izlučenje krmače

Datum sledećeg prašenja u laktaciji

Broj odabranih

grla za priplod

Red

ni b

roj

Od Od

Datum Pripusta/

osemenjavanja Datum u pripustu i gravidnosti Muško

Rasa Dat.Prip. Rasa Leglo

po redu Dodato Oduzeto Uzroci uginući prasadi *upisati broj šifre Kom. Kg.

-do -do Prvog Fertilnog Sa dana

Razlog Ukupno praznih

dana 1 2 3 4 5 6 7 Žensko

Primedba veza

Šifre anomalija i nepoželjnih osobina prasadi: 1) Hernia cerebralis (HC), 2) Atresia ani (AA), 3) rascepljena nepca (RN), 4) Hidrocefalia (HF), 5) paraliza zadnjih nogu (PN), 6) otok prednjih nogu – «slonovske noge» (SN), nepotpuno razvijene ušne školjke (NU), 8) odsustvo ekstremiteta (OE), 9) porfirija –crveno braon boja zuba (PF), 10) žutica prasadi (ŽP), 11) miksedema (ME), 12) poremećaj epitelizacije kože (PE), 13) iskrivljenost prednjih nogu (INNepoželjne osobine su: 14) laka prasad (LP, manje od 0,8 kg), 15) raskrečenost nogu (RN), 16) avitalna prasad (AP), 17) Hernia – pupčana, preponska, trbušna (HR), 18) kriptorhizam (CR), 19) hermafroditizam (HE).

Napomena: Zdravstveno stanje krmače popunjava veterinarska služba na farmi prema njihovom šifrarniku

50

REGISTAR ODABRANOG PRIPLODNOG PODMLATKA

Organizacija – Vlasnik ____________________________________________ Adresa ____________________________________________________________

51

IZ LEGLA I PRIPUST II PRIPUST Tet. br. oca i

oznaka linije

Tet. br. majke i oznaka linije

SI SI

R. broj

Tet.

br.

odab

rano

g po

dmla

tka

Ras

a

Dat

um rođe

nja

Klasa Klasa Red

Živo

op

raše

no

Odg

ajen

o Prom

ena

obje

kta

ibo

ksa

Odr

eđen

i ne

rast

ovi

za p

ripus

t

Dat

um

Ner

ast

Dat

um

Ner

ast

Oce

ana

ekst

erije

ra

Bro

j pot

vrde

o

praš

enju

PRIM

EDB

A

52

POTVRDA O PRAŠENJU BR. ___________ Vlasnik _______________________________________________________________ (farma, ime – prezime, adresa i ID broj gazdinstva )

Krmača ____________ ___________ __________ __________ _______ ______ ____ CS broj (tetovir broj) (matični br.) (reg.br. HB) (rasa) (klasa) (SI) Nerast _____________ __________ __________ ___________ _______ ______ ____ CS broj (tetovir broj) (matični br.) (reg.br. HB) (rasa) (klasa) (SI) ___________ __________ _______ _____ ______ _____ _______ (datum oplod.) (datum praš.) (red praš.) (muš.) (žen.) (mrtvo) (svega) Sa 2 dana _______ _______ Sa 21 ili _____ dana _______ _______ (kom.) (kg) (kom.) (kg) Zalučenje _________ _______ ______ ______ __________ (datum) (sa dana) (kom.) (kg) (ocena legla)

PRASAD ODABRANA ZA PRIPLOD :

Pol Broj sisa Masa, kg Zalučenje Red.

broj CS broj praseta

Tetovir broj

praseta M Ž L D Sa 2 dana

Sa 21 dan

Sa dana kg

Ocena na

zaluč.

Broj regis podm

Primedba

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

UKUPNO : Datum : _____________ Prijavio: _____________________________________

..................................................................................

.................................................................................. (naziv organizacije)

ZAHTEV ZA ULTRAZVUČNO MERENJE DEBLJINE SLANINE

Molimo da se za potrebe naše organizacije izmerite debljinu leđne slanine na odabranim grlima koja su završila perormans test na ________ kom.

SI HB broj

Klasa Tetovir broj

R. br. Tetovir Broj Rasa Pol

Oca majke Oca Majke

Napomena

1 2 3 4 6 7 8 9 16

Datum:___________20___ (M.P.) ___________________________ (potpis selekcionera)

53

REPUBLIKA SRBIJA INSTITUT ZA STOČARSTVO - INSTITUTE FOR ANIMAL HUSBANDRY

Beograd, Autoput 16, P. fah.23 11080 ZEMUN, Tel. 011/2670 121 , +381 11 3133834, fax 011/3133834 , www.istocar.bg.ac.rs

SPISAK NAZIMICA MERENIH ULTRAZVUKOM ________________, NA FARMI _____________________________ DATUM __________. god.

Tetovir broj Sa 100 kg

Uzr

ast

pri š

alira

nju,

da

na

Mas

a , k

g

Dub

ina

MLD

, mm

Slan

ina

II/ b

očna

, m

m

Živo

tni p

riras

t , g

Oce

na e

kste

rijer

a

Ude

o m

esa,

%

Slan

ina

I, m

m

SI

Red

ni b

roj

Živo

tni

prira

st,

g

Slan

ina

I, m

m

Slan

ina

II,

mm

Grla Oca Majke Rasa Datum rođenja

Prim

edba

1 2 3 4

5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

Osnovna odg. organizacija __________________ M.P. Merenja izvršio i obradio _________________ M.P. Glavna odg. organizacija ___________________ M.P.

54

PROIZVODNI KARTON ZA GRLO U TESTU

Tetovir broj __________ CS broj _______________ Pol____ Rasa ____________ Datum rođenja_________ Broj sisa (L/D) ___/___ O Poreklo Broj boksa ________ Datum ulaska u test___________ Telesna masa na početku testa_______ kg. M Potiče sa farme ____________________________________ Broj grupe __________

KONTROLNA MERENJA U TOKU TESTA

Datum merenja Telesna masa (kg)

Ukupan prirast (kg)

Utrošak hrane (kg) Dana Dnevno konz.

hrane (kg) Dnevni prirast

(g) Konverzija hrane

(kg/kg)

REZULTATI TESTA

Merenja izvršio i obradio ___________________ IZLUČENJE PRODAJA

Masa (kg) Uzrast (dana) Prirast (g) Debljina slanine (mm)

Na

poče

tku

Na

kraj

u

Na

poče

tku

Na

kraj

u

Dne

vni

Živo

tni

Pros

ečna

dn

. kon

z hr

ane

(kg)

Kon

ver.h

rane

(k

g/kg

) Pr

oseč

na

leđn

a

Boč

na

Sl 1

Sl 2

Dubina MLD-a (mm)

Površina MLD-a (cm²)

Odnos meso: mast

Udeo mesa ( %)

SI Oce

na

ekst

erije

ra

Kla

sa

Datum merenja ________ Datum _____________ Telesna masa _____ kg. Uzrok _____________ ___________________

Datum __________ Telesna masa ____ kg. Kupac___________________________________ ( ime i prezime fiz. lica, pun naziv pravnog lica ) ________________________________________ ( adresa,telefon )

M.P. Odgovorno lice farme (centra) _________________ M.P. Odgovorno lice regionalne službe________________ M.P.

Na osnovu navedenih podataka od nadležne službe zahtevam izdavanje pedigrea i atesta za testirano grlo

55

56

POTROŠNJA HRANE Datum Hrana (kg) Datum Hrana (kg)

UKUPNO DATO HRANE (KG) OSTATAK HRANE (KG) UKUPAN UTROŠAK HRANE (KG)

VAKCINACIJA Datum Vrsta vakcine

VAĐENJE KRVI Datum Razlog

LEČENJE Datum Dijagnoza Terapija

PRIMEDBE :

TUBRKULINIZACIJA Datum Razlog

KASTRACIJA Datum Razlog

Komisija u sastavu

Selekcijska organizacija

57

1)

(M.P.) 2)

Mesto

KOMISIJSKI ZAPISNIK 3)

o održanoj selekcijskoj smotri kramča na kojoj su dana_______ obabrana, ocenjena i klasirana

grla rase _________________

Grlo Tetovir broj Ukupan broj prasadi za sva

legla

Prosečan broj po leglu HB Datum

rodjenja SI oprašeno RB O

cena

ek

ster

ijera

SI

IEP Klasa

Red

ni b

roj

Tetovir broj Datum poslednjeg prasenja

Broj legala ži

vo

mrtv

o

odbi

jeno

živo

odbi

jeno

IEO otac majka

Prim

edba

Kla

sa g

rla

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 17 18 19 20

1

2

3

4

5

6

7

58

Grlo Tetovir broj Ukupan broj prasadi za sva

legla

Prosečan broj po leglu HB Datum

rodjenja SI oprašeno RB O

cena

ek

ster

ijera

SI

IEP Klasa

Red

ni b

roj

Tetovir broj Datum poslednjeg prasenja

Broj legala ži

vo

mrtv

o

odbi

jeno

živo

odbi

jeno

IEO otac majka

Prim

edba

Kla

sa g

rla

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 17 18 19 20

REZULTATI ODABIRANJA I KLASIRANJA

Odabrano i klasirano Paritetna struktura krmača

Klasa Grla % Br.legala Broj

krmača Struktura

(%)

E 1 Ia 2

I 3 II 4 III 5 VK 6 Ukupno: 100,00 7

8 više od 8

Ukupno 100,00

Ukupan broj: Ukupan broj prasadi Prosečan broj prasadi po leglu

krmača legala živo mrtvo odbijeno Živo Mrtvo Odbijeno

ODGAJIVAČKA ORGANIZACIJA OSNOVNA REGIONALNA GLAVNA

(M.P.)

(M.P.) (M.P.)

59

PRIPLODNA VREDNOST NERASTA – OCENA I KLASA FARMA ________________________ NA DAN SMOTRE _____20__. god. ZA PERIOD PRAŠENJA od ________.god. do _______. godine

Oprašeno Ukupno oprašeno prasadi

Oprašeno prasadi po leglu Rezultati perfomans testa Ocena grla

Slan. Re br. CS Tet.

broj Rasa Dat. rođ.

Osemenj. plodkinja Kom % Živo Mrtvo ∑ Živo Mrtvo ∑ Prir. Kon

1 2 Dub. MLD SI Klas Eks. Por. Plod Klas Rang

Opis grla

K N

∑

K N

∑

K N

∑

K N

∑

K N

∑

K N

∑

K N

∑

K N

∑

K N

∑

K N

∑

Odgajivačka organizacija Osnovna Regionalna Glavna Odgovorno lice (M.P.) -------------------------- (M.P.) --------------------------- (M.P.) ---------------------------

60

Osnovna odg. organizacija Delovodni broj, datum

( M.P.) ZA H T E V Z A I Z D A V A N J E P E D I G R E A

Mesto, adresa Regionalna odg. organizacija Telefon, PIB SVINJE (M.P.)

Tetovir Datum Otac: Tetovir, HB broj Za suprasne nazimice Odgajivač

Rasa rođenja CS broj oca datum osemenjavanja Mesto Broj

Red. Kategorija Broj potvrde Majka: Tetovir HB Nerast osemenitelj Vlasnik

broj CS broj o prašenju CS broj majke Tetovir/rovaš i HB Mesto pedigrea

61

Pedigre dostaviti: NAPOMENA: Potrebna dokumentacija

Naziv, adresa i tel. primaoca

1) potvrda o prašenju i rezultati performans testa

2) overena fotokopija matičnog lista majke Račun dostaviti: 3) fotokopija orginalnog pedigrea oca

Naziv, adresa, PIB i tel. primaoca 4) za suprasne nazimice fotokopija orginalnog

pedigrea nerasta osemenitelja

63

ZAHTEV ZA REGISTRACIJU GRLA ________________________

-SVINJE- Del. broj, datum ______________________________________________ Osnovna odgajivačka organizacija ________________________________________ Adresa, telefon

Tetovir broj grla Pol Tet.broj majke

Tet. broj oca Performans test grla Odgajivač

Datum rođenja CS broj grla

CS br. majke CS br.oca Sa 100 kg Vlasnik

Red broj

RASA SI HB/RB majke

HB/RB oca U

zras

t pri

šalir

anju

Mas

a pr

i ša

liran

ju

Prirast SL 1

SL 2

Dubina MLD

Udeo mesa

% SI

Adresa vlasnika

** HB RB

64





Red broj

RASA SI HB/RB majke

HB/RB oca U

zras

t pri

šalir

anju

Mas

a pr

i ša

liran

ju

Prirast SL 1

SL 2

Dubina MLD

Udeo mesa

% SI

Adresa vlasnika

** HB RB

65

66





Red broj

RASA SI HB/RB majke

HB/RB oca U

zras

t pri

šalir

anju

Mas

a pr

i ša

liran

ju

Prirast SL 1

SL 2

Dubina MLD

Udeo mesa

%

SI

Adresa vlasnika

** HB RB

POPUNJAVA REPUBLIČKA SELEKCIJSKA SLUŽBA Odgajivačka organizacija Osnovna Regionalna Glavna Odgovorno lice (M.P.) -------------------------- (M.P.) --------------------------- (M.P.) ---------------------------

P R I J A V A

ZA UPIS U EVIDENCIJU PROIZVOĐAČA KVALITETNE PRIPLODNE STOKE

1. Podaci o selekcijskoj organizaciji: Šifra: (popunjava Institut)

Naziv organizacije

Adresa: ulica i broj, mesto Telefon, fax, e-mail

PIB i žiro račun PIB: Ž.R:

2. Kadrovska struktura:

Red. br

Dipl. ing. polj.za stočarstvo

Polj. tehničar za stočarstvo Dr vet. medicine Veterinarski

tehničar Ostala

zanimanja1. 2. 3. 4.

3. Tehničko-tehnološka opremljenost za obavljanje poslova selekcije:

Naziv opreme Komada Naziv opreme Komada

4. Vrsta kvalitetne priplodne stoke:______________________ Rasa:____________________

Broj matičnih grla po rasama Broj odgajivača Rasa: Rasa: Rasa:

Ukupno grla

5. Prava i obaveze proizvođača kvalitetne priplodne stoke: Fizička i pravna lica imaju pravo da budu registrovana kao proizvođači kvalitetne priplodne stoke u evidenciju proizvođača Instituta za stočarstvo Beograd Zemun-Republičke selekcijske službe, pod uslovom da ispunjavaju sledeće:

a. Poseduju i uredno vode matičnu evidenciju (pravna lica), odnosno poseduju dokumentaciju o osemenjavanju sopstvene stoke i sarađuju sa osnovnom selekcijskom organizacijom, blagovremeno je obaveštavajući o svim promenama (fizička lica).

b. Vrše obeležavanje stoke na propisan način (pravna lica). c. Obavljaju svoju delatnost u skladu sa Zakonom o stočarstvu (službeni glasnik RS br. 41/09) (pravna lica). d. Sarađuju i redovno dostavljaju neophodnu dokumentaciju svojoj regionalnoj službi i Institutu za stočarstvo Beograd Zemun-Republičkoj

služba za selekciju stoke. Pod uslovom da proizvođači kvalitetne priplodne stoke (pravna i fizička lica) ispunjavaju navedene obaveze izvršiće se njihov upis u evidenciju proizvođača, uz istovremenu dodelu jedinstvene šifre. Organizacija je odgovorna za verodostojnost podataka i u slučaju zloupotrebe ovlašćenja biće obaveštena nadležna inspekcija pri Ministarstvu poljoprivrede. ________________ _______ ________________ (mesto) (odgovorno lice)

(MP) ________________ (datum)

67

OBRAZAC ZA PRIJAVU PROIZVOĐAČA KVALITETNE PRIPLODNE STOKE

-ŠIFARNIK ODGAJIVAČA-

OSNOVNA SELEKCIJSKA SLUŽBA:________________________________________________________

Vrsta kvalitetne priplodne stoke:________________________Rasa:_______________________________

Broj matičnih grla po rasama Broj odgajivača Rasa: Rasa: Rasa:

Ukupno grla

BKPG* - broj kvalitetnih priplodnih grla Prezime, srednje slovo i ime Mesto Rasa R.

Br. Registarski broj gazdinstva Telefon BKPG* Šifra odgajivača u evidenciji

**Obrazac popunjava organizacija koja vodi osnovnu matičnu evidenciju i dostavlja Institutu u pisanom obliku, i u excel tabeli putem CD-a ili e-mailom. Popunjeni obrazac se dostavlja nakon dobijanja šifre i potvrde o upisu.

68

Prezime, srednje slovo i ime Mesto Rasa R. Br. Registarski broj gazdinstva Telefon BKPG*

Šifra odgajivača u evidenciji

69

22. Prilog 2. UPUTSTVO I OBRASCI ZA POPUNJAVANJE UPITNIKA O GODIŠNJOJ PROIZVODNJI

Upitnik treba da obezbedi Ministarstvu i nadležnim institucijama neophodne podatke za

sagledavanje obima i nivoa, iskorišćenosti kapaciteta u cilju formiranja bilansa kako bi se blagovremeno mogle preduzeti odgovarajuće mere. Zbog toga je obaveza svih farmi i pogona za proizvodnju svinja da traženi obim podataka koji nije velik, popuni sa puno pažnje i tačno. Molimo Vas da ne navodite podatke koji se na farmi ne registruju ili se ne mogu tačno izračunati. Za tačnost podataka odgovorno je lice koje je podatke prikupilo.

Svi ostali podaci se odnose na kalendarsku godinu. Pošto se mora sačekati zalučenje legala rođenih zaključno sa 31. decembrom, rok za dostavu podataka je 1. mart. Obrasci se dostavljaju Glavnoj odgajivačkoj organizaciji (Institut za stočarstvo). Obaveza instituta je da ove i druge relevantne podatke kojima stručna služba za selekciju svinja raspolaže, objavi do 15. aprila.

Obrazac GPS-l Opšti podaci o farmi Kapacitet farmi: iskazuje se brojem krmača (bez suprasnih nazimica) i brojem tovljenika koji se prema projektu mogu držati odnosno proizvesti za godinu dana. Broj mesta za smeštaj: Podrazumeva broj mesta za istovremeni smeštaj svinja određene kategorije prema: - projektu farme (Projektovan -kolona 2.), - projektu rekonstrukcije (Rekonstruisan -kolona 3.) i - stanju objekata i opreme (U funkciji -kolona 4.). Obrazac GPS-2 Brojno stanje svinja po kategorijama Kolona 1 Kategorija. Kategorije svinja koje nisu uvedene u obrazac se dopisuju i za iste se dostavljaju podaci. Kolonu 6. Prosečan broj grla. lzračunava se deljenjem ukupnog broja i hranidbenih dana sa brojem kalendarskih dana perioda za koje se prosečan broj grla izračunava, za kalendarsku godinu sa 365 ili sa 366 u prestupnoj godini. Prosečan broj iskazati kao ceo broj. Kod priplodnih krmača se prosečan broj grla izaračunava tako što se na ukupan broj hranidbenih dana krmača dodaje po 114 dana za svaku prvopraskinju (ulaz u toku godine -kolona 3.), pa se tako dobijena suma deli sa 365 ili sa 366 u prestupnoj godini. Prosečan broj grla iskazivati kao ceo broj. Obrazac GPS-3 Rasna struktura zapata priplodnih krmača i nerastova Rasna struktura zapata priplodnih krmača i nerastovaje stanje na kraju godine (31.12.). Kolona 1. Genotip. Pojedinačno navesti sve rase i F1 meleze iz sopstvenog programa meleženja. Za čiste rase navoditi pun naziv rase: švedski landras, veliki jorkšir, domaća mesnata, nemački landras, holandski landras, belgijski landras, hempšir, durok, pietren itd., a za meleze skraćeni naziv: dvorasni F1 – VJx ŠL ili VJxŠL. U fusnoti tabele za meleze treba navesti šta je u oznaci meleza prvooznačeni roditelj (otac, majka). Relativnu zastupljenost (%) pojedinih genotipova za krmače (kolona 3.) I nerastove (kolona 5.) iskazivati u jednoj decimali.

70

Obrazac GPS-4 Paritetna struktura zapata priplodnlh krmača U obradu se uzimaju sve krmače koje su bile na stanju određenog dana, na kraju godine (31. 12. 20__ ). Relativnu zastupljenost (kolona 3.) pojedinih pariteta iskazivati u jednoj decimali. Prosečan paritet se izračunava deljenjem sume poslednjeg registrovanog prašenja sa brojem krmača odredenog dana, stanje na kraju godine (31.12.20__). Obrazac GPS 5 Rezultati pripusta i prašenja (oprasivost) za period prasenja 01.01-31.12.20__ . Kolona 2. Pripušteno, grla (nazimice, krmače, ukupno). Računaju se svi pripusti u periodu 09.09. prethodne godine do 08.09. godine za koju se rezultati prikazuju . Kolona 3. Oprašeno, grla (nazimice, krmače, ukupno). Računaju se sva prašenja u periodu 01.01. do 31.12. godine za koju se rezultati prikazuju. Kolona 4. Oprašeno % (nazimice, krmače, ukupno). Dobija se na bazi podataka iz kolone 2. i 3 (kolona 3 podeljeno sa kolonom 2 x 100). U fusnoti tabele se navodi način pripusta koji se koristi na farmi (prirodno parenje, veštačko osemenjavanje ili kombinovano sa udelom V.O.%). Obrazac GPS -6 Rezultati prašenja i odgoja prasadi Podaci se odnose na prašenja i zalučenja koja su ostvarena u periodu 1.1. -31.12.20__.godine tako da predstavljaju presek rezultata koji su ostvareni na farmi u prethodnoj godini. Broj prasadi po leglu prikazivati u dve decimale. Obrazac GPS -7 Reproduktivni pokazatelji Podaci se dostavljaju za prethodnu kalendarsku godinu (01.01-31.12.20__). Svi podaci za ovaj obrazac se praktično dobijaju iz Knjige prašenja koja se na farmi vodi po godinama zbog selekcijske smotre svinja. Zbog kontinuiteta podataka po godinama, svake godine uzimati isti period. Pojedini pokazatelji se izračunavaju po uputstvu koje se nalazi u zagradi, npr. broj legala po prosečnoj krmači godisnje (redni broj 10.) se dobija kada se ukupan broj prašenja- legala (redni broj 6.) podeli sa prosečnim brojem krmača (redni broj 2.). Prosečne rezultate za broj živorožđne, mrtvorođne i ukupan broj prasadi iskazivati u dve decimale, a ostale proseke u jednoj decimali. Pored prosečih podataka za farmu (kolona 2- Ukupno), na istom obrascu se dostavljaju i podaci po rasama i kombinacijama meleza koji su predviđeni odgajivačkim programom. Naziv rase -meleza upisati u zaglavlju kolone. U nedostatku svih podataka po rasama -melezima, obavezno dostaviti podatke za pokazatelje, koji su u obrascu oznaceni zvezdicom (*). Redni broj 1. Broj krmača u kontroli. Početno stanje plus broj prvopraskinja u analiziranom periodu od godinu dana. Redni broj 2. Prosecan broj krmača. Broj hranidbenih dana za sve krmače plus za svaku prvopraskinju po 114 dana podeljeno sa trajanjem perioda za koji se izračunava prosečan broj krmača, za godinu dana sa 365 ili sa 366 dana u prestupnoj godini. Redni broj 3. Broj krmača na dan. Predstavlja broj krmača na kraju perioda za koji se prikazuje rezultat, za kalendarsku godinu na dan 31.12.. Redni broj 4. Paritetna struktura zapata. Zbir poslednjeg registrovanog prašenja za krmače, koje su bile žive na dan 31.12., podeljen sa brojem krmača na dan 31.12.. Redni broj 5. Prašeno krmača. Broj plotkinja koje su u navedenom periodu -godini ostvarile prašenje. Svaka oprašena krmača se broji jedanput, bez obzira da li je tokom godine imala 1, 2 ili 3 prasenja.

71

Redni broj 6. Broj prašenja -legala. Računaju se sva prašenja sa suprasnošću 107 i više dana. Krmače oprašene sa manje od 107 dana bremenitosti, ukoliko su prasad preživela, tretiraju se kao oprašene, a ako su prasad uginula, tretiraju se kao da su abortirale. Mrtvorođeno leglo iz bremenitosti 107 i više dana tretira se kao oprašeno leglo, a sa manje od 107 dana tretira se kao abortus i ne ulazi u obračun. Redni broj 9. Paritetna struktura legala za godinu. Zbir pariteta legala oprašenih za godinu dana podeljen sa brojem oprašenih legala za godinu dana. Rednj broj 18. Odgajeno (zalučeno) legala ukupno. Sva legla koja su zalučena i prevedena u kategoriju zalučene prasadi tretiraju se kao odgajena (zalučena) legla. Zalučena legla su legla krmača koje su oprašene u periodu koji se analizira, pa je za dobijanje ovog pokazatelja potrebno sačekati zalučenje svih krmača januar –februar sledeće godine). Rednj broj 29. Ukupan broj laktacija (dojnih perioda). Uzimaju se periodi od datuma prašenja do datuma kada je krmača ostala bez prasadi : zbog redovnog zalučenja, uginuća svih prasadi u leglu, oduzimanja svih prasadi, uginuća ili prinudnog klanja krmače pre redovnog zalučenja. Ako je krmača ostala bez prasadi na dan prašenja, računa se da je laktacija trajala jedan dan. Krmača koja ponovo dobije prasad nakon zalučenja svoje prasadi, datum zalučenja je kada se zaluče dobijena prasad. U obračun se uzimaju laktacije krmača koje su oprašene u periodu koji se analizira, što znači da je ukupan broj laktacija jednak broju prašenja. Rednj broj 32. Ukupno perioda zalučenje -estrus. U obračun se uzimaju periodi od zalučenja do prvog estrusa za period prašenja koji se analizira, što znači da je broj perioda zalučenje-oplodnja manji od broja analiziranih prašenja za broj prvopraskinja. Rednj broj 35. Ukupno perioda zalučenje -oplodnja. U obračun se uzimaju periodi od zalučenja do fertilnog pripusta odnosno oplodnje od koje je krmača oprašena li periodu koji se analizira. Rednj broj 38. Ukupno izlučenih krmača iz priploda, grla. Uzimaju se sve krmače koje su u navedenom periodu od godinu dana izlučene iz priploda po svim osnovama: ekonomsko klanje, prinudno klanje i uginuće. Rednj broj 42. Broj legala (paritet) po izlučenoj krmači. Izračunava se deljenjem zbira svih prašenja izlučenih krmača sa brojem izlučenih krmača. Obrazac GPS -8 Uginuće svinja po kategorijama Kolona 4. Uginulo, %. Računa se na bazi broja uginulih grla i grla prevedenih u kategoriju u toku godine (kolona 3 podeljena sa kolonom 2 x 100). U broj grla prevedenih u kategoriju ne ulazi broj grla na početku godine (početno stanje). Kod farmi koje po prašenju ne ubijaju laku (< 0,8 kg) i avitalnu prasad, broj zaprimljenih prasadi je isti kao i broj živorođene. Za kategorije koje nedostaju u obrascu podatke takođe dostaviti dopisivanjem nove kategorije. Obrazac GPS-9 Prirast i utrošak hrane po kategorijama Izvor podataka za ovaj obrazac je list stoke po kategoriji. Kod priplodnih krmača i nerastova ne prikazuje se: ukupan prirast, prirast po hranidbenom danu i utrošak hrane po kilogramu prirasta. Prosečan prirast za sve kategorije svinja se ne izračunava. U ukupan prirast za sve kategorije svinje ne ulazi ukupan prirast za priplodne krmače i nerastove. Utrošak hrane po kg prirasta za sve kategorije (konverzija farme) se izračunava na bazi ukupnog utroška hrane i ukupnog prirasta svinja u porastu (prasad na sisi, zalučena prasad, tovljenici, priplodne nazimice i nerastovi u testu). Kod upotrebe visokovlažnog siliranog kukuruza ukupan utrošak hrane po hranidbenom danu i po kg prirastu računati na bazi 14% vlage. Za kategorije svinja koje nisu navedene u obrascu, podaci se dostavljaju unosom nove kategorije. Prosečne rezultate za prirast po HD, utrošak hrane po HD i kg prirasta i kg prirasta računati na tri decimale.

72

Obrazac GPS-10 Proizvodnja tovljenika Rednj broj 1,2,3 i 4, Rezllltati se odnose samo na kategoriju tovljenika bez grla koje su iz kategorije tovljenika prevedene u priplodne nazimice. Ukoliko se priplodne nazimice nakon škartiranja ne prevode u kategoriju tovljenika, onda se i one računaju kao tovljenici. Rednj broj 12. Časovi rada za 100 kg žive mere isporučenih tovljenika. Izračunavaju se deljenjem ukupnih časova rada svih zaposlenih na farmi za godinu dana sa ukupnom masom isporučenih tovljenika za godinu dana puta 100. Obrazac GPS-ll Performans test nazimica Kako se za performans test nazimica pri šaliranju koriste dva različita ultrazvučna aparata (Krautkramer i Piglog-105/SM 100), odnosno dve metode za utvrđivanje mesnatosti na živim grlima, to se u obrazac unose podaci dobijeni po jednoj ili drugoj metodi. Pokazatelji su oznaceni sa * (Krautkramer), ili ** (Piglog-105/SM100). Pokazatelji od rednog broja 1. do 4. su zajednički za obe metode šaliranja. Kod računanja životnog dnevnog prirasta (kg/dan), odbiti masu prasadi pri rođenju ili 1,2 kg ako se prasad ne meri pojedinačno. Prosečne rezultate iskazivati sa jednom decimalom, a životni dnevni prirast sa tri decimale. Pored prosečnih rezultata za sve rase na istom obrascu dostavljaju se i prosečni podaci po rasama i kombinaciji meleza. Naziv rase- meleza upisati u zaglavlje kolone. Obrazac GPS-12 Performans test nerastova Redni broj 1. Broj testiranih nerastova. Broj nerastova koji su završili ispitivanje tovnih sposobnosti. Redni broj 2-9. Prosečni rezultati nerastova koji su završili ispitivanje tovnih sposobnosti. Redni broj 10. Broj šaliranih nerastova. Broj nerastova kod kojih je po završetku ispitivanja tovnih sposobnosti izvršeno ultrazvučno merenje (šaliranje) debljine slanine i dubine MLD. Redni broj 12-20. Rezultate prikazivati zavisno od aparata koj i je korisćen za merenje debljine slanine i dubine MLD (Krautkramer ili Piglog-105/SM100). Pored prosečnih rezultata za sve rase na istom obrascu se dostavljaju i prosečni podaci po rasama i kombinacijama meleza. Naziv rase -meleza upisati u zaglavlje kolone. Prosečne rezultate iskazivati sa jednom decimalom, a dnevni prirast u testu i životni dnevni prirast i konverziju hrane u testu sa tri decimale. Obrazac GPS-13 Promet priplodnog materijala u zemlji Navesti neoliko najvećih kupaca pravna lica ili polj.gazdinstva i ukupno prodato/kupljeno. Obrazac GPS-14 Izvoz-uvoz priplodnog materijala Navesti neoliko najvećih kupaca pravna lica ili polj.gazdinstva i ukupno prodato/kupljeno. Obrazac GPS-15 Promet semena nerastova Navesti neoliko najvećih kupaca pravna lica ili polj.gazdinstva i ukupno prodato/kupljeno. Obrazac GPS-16 Broj i kvalifikaciona struktura radnika stalno zaposlenih na farmi U obrazac se unose samo podaci za radnike koji su stalno zaposleni na farmi. U broj radnika se ne računaju radnici koji za potrebe farme obavljaju određene poslove (finansije, knjigovodstvo, komercijala, itd.), a koji su zaposleni u zajedničkim službama organizacije (kombinata, klanice, itd.) u okviru koje posluje farma.

73

GLAVNA ODGAJIVAČKA ORGANIZACIJA Obrazac GPS-1

INSTITUT ZA STOČARSTVO, ZEMUN – BEOGRAD ODELJENJE ZA SVINJARSTVO Autoput 16, P. fah 23, 11080 Zemun Tel.011/2670121 Tel. / Fax: 011/3133834 www.istocar.bg.ac.rs E-mail: [email protected]

UPITNIK ZA PRIKUPLJANJE PODATAKA O GODIŠNJOJ PROIZVODNJI SVINJA

ZA 20___-u GODINU

OPŠTI PODACI: ________________________________________________________________________

Pun naziv pravnog lica ________________________________________________________________________

naziv farme (radne jedinice) i adresa _______________ ____________ ____________ _____________________ PIB Telefon Faks E-mail __________________________________________________________ Vlasništvo (državno, akcionarsko, privatno, mešovito, ili dr.)

___________________________________________

Ime , prezime i funkcija lica koje je prikupilo podatke

Godina izgradnje farme _______ Godina rekonstrukcije farme_______ Broj mesta za smeštaj:

Broj mesta Red broj Smeštajni prostor

Za priplodne krmače Projektovan Rekonstruisan U funkciji

Popunjenost kapaciteta %

-dojare -zalučene krmače (bukarište) 1.

-suprasne krmače (čekalište) 5. Za priplodne nerastove 6. Za priplodne nazimice 7. Za nerastove u testu 8. Za zalučenu prasad 9. Za tovljenike

Način izđubravanja ___________________________ , __________________________ (čvrsti stajnjak, tečni stajnjak) laguna ili bazen ha, m3

Stočna hrana _________________________ , ________________________ (sopstvena, nabavka) (silirani kukuruz da, ne) __________ _______________________ Datum M. P. Potpis odgovornog lica

74

http://www.istocar.bg.ac.rs/

mailto:[email protected]

Obrazac GPS-2

BROJNO STANJE SVINJA PO KATEGORIJAMA Godina 20___.

Red. broj

KATEGORIJA

Stanje na početku 01.01.20__

Ulaz u toku godine

Izlaz u toku godine

Stanje na kraju 31.12.20__

Prosečan broj grla

1 2 3 4 5 6 1. Priplodne krmače 2. Priplodni nerastovi 3. Priplodne nazimice* _______ 4. Priplodne nazimice* _______ 5. Nerastovi u testu 6. Prasad na sisi 7. Zalučena prasad 8. Tovljenici

UKUPNO : *Navesti uzrast nazimica ( 2-6 , 6-12 meseci ) Obrazac GPS-3

BROJNO STANJE I RASNA STRUKTURA ZAPATA PRIPLODNIH KRMAČA I NERASTOVA NA DAN 31.12 .20___. GOD.

Krmače Nerastovi Redni

broj GENOTIP * Broj % Broj %

1 2 3 4 5 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

UKUPNO : 100,00 100,00 *Pojedinačno navesti sve rase i meleze iz programa meleženja , a meleze brojčano manje zastupljene navesti pod ''ostali melezi''. - U oznaci kombinacije meleza prvooznačeni roditelj je ____________ (otac, majka)

75

Obrazac GPS-4

PARITETNA STRUKTURA ZAPATA PRIPLODNIH KRMAČA NA DAN 31.12. 20___. GODINE

Redni broj

RED PRAŠENJA ( PARITET )

Broj krmača

Udeo , %

1 2 3 1. 1 2. 2 3. 3 4. 4 5. 5 6. 6 7. 7 8. 8 9. 9 10. 10 11. 11 12. 12 13. PREKO 12 PRAŠENJA

UKUPNO : 100,00 PROSEČAN PARITET

Obrazac GPS-5

REZULTATI PRIPUSTA I PRAŠENJA (OPRASIVOST) ZA PERIOD PRAŠENJA 01.01.-31.12.20___.god.

Redni broj KATEGORIJA Pripušteno,

grla Oprašeno,

grla Oprašeno,

% 1 2 3 4

1. NAZIMICE 2. KRMAČE UKUPNO :

Na farmi se koristi ___________________________________________ (prirodno parenje, veštačko osemenjavanje, kombinovano % V.O.) Upotrba hormona _____________________________ (redovno, povremeno)

76

Obrazac GPS-6

REZULTATI PRAŠENJA I ODGOJA PRASADI ZA PERIOD PRAŠENJA 01.01.-31.12.20___.god.

Red. broj POKAZATELJ REZULTAT

1. Broj prašenja- legala 2. Broj živorođene prasadi 3. Broj mrtvorođene prasadi 4. Broj ukupno rođene prasadi (živo+mrtvo) 5. Broj zaprimljene prasadi 6. Živorođeno po leglu 7. Mrtvorođeno po leglu 8. Ukupno rođeno po leglu 9. Zaprimljeno po leglu

10. Broj zalučenih legala 11. Broj zalučene prasadi 12. Zalučeno po leglu 13. Masa prasadi pri zalučenju, kg 14. Trajanje laktacije, dana

77

Obrazac GPS-7 REPRODUKTIVNI POKAZATELJI Za period prašenja od 01.01.20___ do 31.12.20___.

Po rasama Red. broj POKAZATELJ UKUPNO

1 2 3 4 5 6 7

1. Broj krmača u kontroli * 2. Prosečan broj krmača * 3. Broj krmača na dan *_______ 4. Paritetna struktura zapata na dan _______ 5. Prašeno krmača * 6. Broj prašenja – legala * 7. Broj legala od prvopraskinja * 8. Udeo legala od prvopraskinja, % * 9. Paritetna struktura legala za godinu

10. Broj legala po prosečnoj krmači godišnje (6:2) 11. Živorođeno prasadi ukupno * 12. Živorođeno prasadi po leglu (11:6)* 13. Mrtvorođeno prasadi ukupno* 14. Mrtvorođeno prasadi po leglu (13:6)* 15. Rođeno prasadi ukupno, živo + mrtvo (11+13)* 16. Rođeno prasadi po leglu (15:6)* 17. Živorođeno prasadi po prosečnoj krmači godišnje (11:2) 18. Odgajeno (zalučeno) legala ukupno * 19. Odgajeno (zalučeno) prasadi ukupno * 20. Odgajeno (zalučeno) prasadi po leglu (19:18) * 21. Odgajeno (zalučeno) prasadi po oprašenom leglu(19:6)* 22. Prosečna starost prasadi kod zalučenja* 23. Odgajeno prasadi po prosečnoj krmači godišnje (19:2) 24. Ukupno izmereno zalučenih legala

25. Ukupno izmereno zalučenih prasadi 26. Ukupna masa zalučenih legala, kg 27. Prosečna masa zalučenih legala, kg (26:24) 28. Prosečna masa zalučenih prasadi, kg (26:25) 29. Ukupan broj laktacija (dojnih perioda) 30. Ukupno dana laktacija 31. Prosečno trajanje laktacije, dana (30:29) 32. Ukupno perioda zalučenje – estrus 33. Ukupno dana zalučenje – estrus 34. Prosečno dana zalučenje – estrus (33:32) 35. Ukupno perioda zalučenje - oplodnja 36. Ukupno dana zalučenje - oplodnja 37. Prosečno dana zalučenje – oplodnja (36:35) 38. Ukupno izlučenih krmača iz priploda, grla 39. Izlučeno krmača iz priploda, % (38:2) x 100 40. Ukupno dana zadnje zalučenje – izlučenje 41. Prosečno dana zadnje zalučenje – izlučenje (40:38) 42. Broj legala (paritet) po izlučenoj krmači 43. Uvedeno nazimica u priplod (oprašeno), grla 44. Uvedeno nazimica u priplod (oprašeno) , % (43:2) x 100 45. Uzrast nazimica kod prvog prašenja, ukupno dana 46. Uzrast nazimica kod prvog prašenja, prosek dana (45:43)

* OBAVEZNO DOSTAVITI PODATKE I PO RASAMA

78

Obrazac GPS-8

UGINUĆE SVINJA PO KATEGORIJAMA, % Godina 20___

Uginulo Red. broj Pokazatelj

Broj grla prevedenih u kategoriju Grla %

Prasad na sisi : - - - - živorođena * 1. - zaprimljena

2. Zalučena prasad 3. Tovljenici 4. Priplodne nazimice 5. Nerastovi u testu 6.

* Broj uginule, ugnječene i ubijene prasadi pre zaprimanja

Obrazac GPS-9

PRIRAST I UTROŠAK HRANE PO KATEGORIJAMA Godina 20___

Prirast, kg Utrošak hrane, kg * Red.

broj Pokazatelj

Ukupno hranidb.

dana (HD) Ukupno Po HD Ukupno Po HD Po kg prirasta

1 2 3 4 5 6 7 1. Prasad na sisi 2. Zalučena prasad 3. Tovne svinje 4. Priplodne nazimice 5. Nerastovi u testu 6. Proplodne krmače 7. Priplodni nerastovi 8. 9. UKUPNO :

* Kod upotrebe visokovlažnog siliranog kukuruza , utrošak siliranog kukuruza preračunati na 14 % vlage

79

80

Obrazac GPS-10

PROIZVODNJA TOVLJENIKA Godina 20___

Red. broj Pokazatelj Rezultat

1. Broj isporučenih tovljenika 2. Ukupna masa isporučenih tovljenika, kg 3. Prosečna masa isporučenih tovljenika, kg 4. Broj tovljenika sa 100 kg (2:100 kg) 5. Broj tovljenika ocenjenih na mesnatost na liniji klanja 6. Prosečna masa toplih polutki , kg 7. Randman toplih polutki, % 8. Sadržaj mesa u polutkama, % * 9. Proizvedeno po prosečnoj krmači -

10. - tovljenika 11. - kg žive mere 12. Časaova rada za 100 kg žive mere isporučenih tovljenika

* Ocena mesnatosti polutki je izvršena metodom ______________________________________

Obrazac GPS-11 PERFORMANS TEST NAZIMICA

Godina 20___

Po rasama Red. broj POKAZATELJ

Prosek za sve rase

1 2 3 4 5 6 7 8

1. Broj šaliranih nazimica 2. Uzrast na kraju testa, dana 3. Masa na kraju testa , kg 4. Životni dnevni prirast, kg/dan 5. Debljina leđne slanine, mm * 6. Debljina bočne slanine, mm * 7. Dubina MLD-a , mm * 8. Udeo mesa , % * 9. Debljina slanine S1, mm **

10. Debljina slanine S2, mm ** 11. Dubina MLD-a , mm ** 12. Udeo mesa , % **

* Mereno ultrazvučnim aparatom Krautkramer ** Mereno ultrazvučnim aparatom Piglog – 105/SM100

81

Obrazac GPS-12 PERFORMANS TEST NERASTOVA

Godina 20___ Test _____________________________ Individuakni , grupni

Po rasama Red. broj POKAZATELJ

Prosek za sve rase

1 2 3 4 5 6 7 8

1. Broj testiranih nerastova 2. Uzrast na početku testa, dana 3. Uzrast na kraju testa, dana 4. Dana u testu 5. Masa na početku testa , kg 6. Masa na kraju testa, kg 7. Dnevni prirast u testu, kg/dan 8. Životni dnevni prirast u testu, kg/dan 9. Konverzija hrane u testu, kg/kg

10. Broj šaliranih nerastova 11. Telesna masa pri šaliranju, kg 12. Debljina leđne slanine, mm * 13. Debljina bočne slanine, mm * 14. Dubina MLD-a , mm * 15. Površina MLD-a , cm² * 16. Udeo mesa , % * 17. Debljina slanine S1, mm ** 18. Debljina slanine S2, mm ** 19. Dubina MLD-a , mm ** 20. Udeo mesa , % **

* Mereno ultrazvučnim aparatom Krautkramer ** Mereno ultrazvučnim aparatom Piglog – 105/SM100

82

Obrazac GPS-13

PROMET PRIPLODNOG MATERIJALA U ZEMLJI Godina 20___

Prodato Kupljeno Red. broj POKAZATELJ

Testirano Ne testirano Ukupno Kupac,

Adresa, telef. Testirano Ne testirano Ukupno Prodavac,

Adresa, telefon 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1.

Nesuprasne nazimice

2.

Suprasne nazimice

3.

Priplodni nerastovi

83

Obrazac GPS-14

IZVOZ – UVOZ PRIPLODNOG MATERIJALA Godina 20___

Izvoz Uvoz Red. broj

POKAZATELJ

Testirano Ne testirano

Ukupno

Kupac, Adresa, telef.

Testirano Ne testirano

Ukupno

Prodavac, Adresa, telefon

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1.

Nesuprasne nazimice

2.

Suprasne nazimice

3.

Priplodni nerastovi

84

85

Obrazac GPS-15 PROMET SEMENA NERASTOVA

Godina 20___ Prodato doza Kupljeno doza

Red. broj POKAZATELJ Farme/

Vet.stanice/ VO centri

Individualni sektor Ukupno

Farme/ Vet.stanice/ VO centri

Privatni sektor Uvoz * Ukupno

1 2 3 4 6 7 8 1.

Sveže razređeno seme nerastova

2.

Duboko zamrznuto seme

3. UKUPNO : * Navesti zemlju iz koje je uveženo seme _________________________

86

Obrazac GPS-16

BROJ I KVALIFIKACIONA STRUKTURA ZAPOSLENIH NA FARMI

Na dan 31.12.20___. god.

Od ukupnog broja Red. broj STRUČNA SPREMA

Stepen Struč.

spreme Ukupno Poljop.

struke Vet.

struke Ostale struke

1. Doktor nauka VIII 2. Magistar nauka ili specijalista VII2 3. Visoko obrazovanje VII1 4. Više obrazovanje VI 5. Visokokvalifikovani radnik V 6. Srednje obrazovanje IV 7. Kvalifikovani radnik III 8. Radnik sa obukom 6 m – 2

godine II

9. Radnik sa obukom 6 meseci I 10. Nekvalifikovani radnik

UKUPNO : Poslove knjigovodstva , finansija , komercijale obavljaju službe u sastavu farme __________ (da, ne)

glavni odgajivacki program-svinjarstvo

Documents