gjuha klasa 4 bela

1

Libër mësuesi për tekstin “G

juha shqipe 4”

Libër mësuesi për klasën e katërt

Brisida ÇekreziIlda Alushaj

Artan XhaferajTatjana Nebiaj

Anila LondoEmira Lako

Botimet shkollore Albas

2

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Botues:Latif AJRULLAIRita PETRO

Redaktore: Natasha PEPIVANI

Redaktore letrare:Vasilika DINI

Arti grafik:Eva KUKALESHIEmanuela LUMANI

© Albas, Tiranë Botimi i parë, 2007Ribotim i përmirësuar, 2008, 2010

Shtëpia Botuese AlbasNë Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Classic Construction”, zyra nr. 2Tel/Fax: ++ 355 4 2379184e-mail: [email protected]ë Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105Tel: 044 344047e-mail: [email protected]ë Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47Tel: 038 5457139e-mail: [email protected]

3


juha shqipe 4”

PërmbajtjaPërmbajtja

Gjuha shqipe 4 4-189

Matematika 4 190-322

Dituri natyre 4 323-438

Edukimi muzikor 4 439-455

4

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Për tekstin“Gjuha shqipe 4”

Përgatitur nga:Brisida Çekrezi

Ilda AlushajArtan Xhaferaj

5


juha shqipe 4”

Teksti Gjuha shqipe 4 vjen si vazhdimësi e teksteve të shtëpisë botuese Albas, Gjuha shqipe 2 dhe Gjuha shqipe

3. Kjo ka ndikuar pozitivisht në dhënien e njohurive për nxënësit në mënyrë të shkallëzuar. Në tekstin Gjuha shqipe 2

synimi kryesor është që nxënësi të mësojë të lexojë rrjedhshëm dhe me kuptim, ndërsa njohuritë gjuhësore t’i marrë

intuitivisht; në tekstin Gjuha shqipe 3 është rritur shkalla e vështirësisë në lidhje me leximin e vëmendshëm të tekstit

dhe analizën e thjeshtë të tij, ndërsa njohurive gjuhësore u është shtuar elementi shpjegues teorik; në tekstin Gjuha

shqipe 4 është rritur shkalla e vështirësisë që lidhet me analizën e strukturës së tekstit dhe të elementeve të tij, dallimin

e llojeve të ndryshme të teksteve etj., ndërsa njohuritë gjuhësore jepen me më shumë shpjegime teorike, si dhe me

shembuj më të ndërlikuar se në dy vitet e mëparshme.

Në secilën nga rubrikat e tekstit janë ndërthurur Njohuritë letrare me Njohuritë gjuhësore, të cilat zhvillojnë te nxënësit:

Shprehitë e të lexuarit Shprehitë e të dëgjuarit

Shprehitë e të folurit Shprehitë e të shkruarit

Secili nga objektivat e mësipërm realizohet nëpërmjet tematikave të ndryshme që pasurojnë fjalorin e nxënësit dhe

zhvillojnë shprehitë e sipërpërmendura. Këto tematika përfshihen në rubrikat përkatëse:

• Tema e jetës së përditshme te rubrika Çdo ditë së bashku.

• Tema e paqes dhe e tolerancës te rubrika Mirësi dhe paqe.

• Tema e lojërave dhe imagjinatës fëminore te rubrika Lojëra dhe fantazi.

• Tema e së shkuarës te rubrika E shkuara në përralla dhe tregime.

Linja Të lexuarit 52 orë

Në tekstin Gjuha shqipe 4 nxënësi aftësohet të lexojë dhe të dallojë elementet e veçanta të tekste të ndryshme letrare

dhe joletrare:

TEKSTE LETRARE

Tregimi

realist (aktual, historik) fantastik fantastiko-shkencor

Poezia

Poezia e peizazhit poezia personale poezia patriotike gjëegjëza në vargje

Përralla

(Përralla humoristike) Fabula Miti Drama

TEKSTE JOLETRARE

Rregullorja

Letra: personale, zyrtare, publike

• Ditari

• Mesazhi

• Thirrja

Kritere të përgjithshme

tregimi me figura tregimi humoristik

• Teksti udhëzues

• Teksti shkencor (enciklopedi)

• Teksti informativ

• Dokumente historike

• Biografia

• Autobiografia

6

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Nëpërmjet teksteve të zgjedhura nxënësi merr njohuri për:

- Strukturën e tekstit

(hyrja, zhvillimi, mbyllja)

- Elementet përbërës

(Koha, vendi, personazhet, elementet reale apo fantastike)

- Tema dhe ideja (mesazhi)

- Pikat e planit etj.

Është bërë kujdes që njohuritë e reja të rimerren gjatë gjithë lëndës në situata të ndryshme, me qëllim përforcimin e tyre.

Linja Të dëgjuaritKjo linjë nuk ka orë të veçanta, po është ndërfutur te orët e Leximit. Gjatë gjithë orës së gjuhës e leximit nxënësi

ushtrohet në të dëgjuar, por për të përforcuar objektivat e saj, në tekst ka disa rubrika që fillojnë me fjalët Lexon

mësuesja (në mungesë të mjeteve elektronike). Kjo është bërë me qëllim që të drejtohet vëmendja e duhur e nxënësit

ndaj të dëgjuarit të vëmendshëm. Duhet patur kujdes, se në këtë rast synimi është që nxënësi të bëhet i vëmendshëm

ndaj hollësive në tekst dhe kjo të mos ngatërrohet me të kuptuarin e pjesës. Prandaj, pas çdo dëgjimi, kërkohet që

nxënësi t’u përgjigjet atyre pyetjeve që janë në tekst. Përveç pjesës së zgjedhur në tekst, vetë mësuesja mund të zgjedhë

një pjesë të re, të panjohur për nxënësit dhe të zhvillojë me ta ushtrime të të dëgjuarit; ku ka mundësi dhe nëpërmjet

magnetofonit. Po gjithnjë duke e shoqëruar këtë dëgjim me ushtrimet përkatëse, që nxënësi të mund t’i plotësojë.

Pasi nxënësi është njohur me llojet e ndryshme të teksteve (nga ana e përmbajtjes dhe ana grafike), kërkohet që

nëpërmjet intonacionit të mësueses (F. 109 e tekstit), ai t’i dallojë ata edhe nga intonacioni, nëpërmjet të dëgjuarit.

Është mirë që mësuesi të sjellë në klasë materiale me tekste të ndryshme për t’i ushtruar nxënësit në të dëgjuar.

Linja Të folurit 26 orëNxënësi vihet të flasë në situata të caktuara që lidhen me tema aktuale, historike apo me tema që i zhvillojnë atij

fantazinë e imagjinatën. Këto tema realizohen në tekst nëpërmjet fotove dhe ilustrimeve, pyetjeve dhe përgjigjeve,

bisedave dhe diskutimeve në klasë.

Gjithashtu, në këtë linjë nxënësit i shtohet një element i ri, që ai të jetë i aftë të flasë e të diskutojë për llojet e ndryshme të

teksteve, strukturën e një teksti, figurat letrare etj. Pra, kërkohet nga ai një e folur që ngrihet mbi atë të gjuhës së përditshme.

Linja Të shkruarit 26 orëNë këtë linjë përforcohen njohuritë e marra në vitet e kaluara, që lidhen me shkrimin e letrës, ditarit, përshkrimin

e personit apo peizazhit etj. Nga ana tjetër, shtohen elemente të reja (p.sh., te peizazhi tingujt e ngjyrat; te personi

cilësitë fizike dhe të karakterit etj), autobiografia, biografia etj., që e aftësojnë nxënësin për një shkrim me një shkallë

më të lartë vështirësie, me një pasuri më të madhe fjalori dhe me një strukturë më të ngritur sintaksore.

Shoqërimi me Fletoren e punës do ta përforcojë tekstin dhe do ta ndihmojë nxënësin për një punë më të kualifikuar

e të pavarur.

Organizimi i njësisë mësimoreNë tekst njësia mësimore është parashikuar të zhvillohet në 3-4 orë mësimore. Për këtë ndihmon raporti 2 me 1 që

kanë orët e Leximit (52) me të Shkruarin (26) dhe të Lexuarin (26).

Pikënisja e njësisë mësimore është pjesa e leximit (nëse është e gjatë mund të zhvillohet në 2 orë). 1 orë zhvillohet

Të folurit ose Të shkruarit dhe 1 orë (ose 2 orë) Njohuritë gjuhësore. Në këtë mënyrë realizohet integrimi i të gjitha

objektivave të programit në lëndën e Gjuhës shqipe 4 për të realizuar synimin e përgjithshëm, që nxënësi të mos i

marrë njohuritë të shkëputura, të fragmentarizuara, por ta ndiejë dhe ta shohë gjuhën amtare në të gjitha funksionet

e saj stilistike, gramatikore, si dhe të funksionimit të saj si gjuhë e përditshme.

7


juha shqipe 4”

PLANI MËSIMOR I LËNDËS SË GJUHËS SHQIPE KLASA IVOBJEKTIVAT E PËRGJITHSHËM

Mësimi i gjuhës shqipe në klasën e katërt synon:· Ta aftësojë nxënësin të përdorë gjuhën amtare përmes kërkimit, shkëmbimit të ideve dhe

informacioneve; të tregojë, të raportojë, të argumentojë e të zhvillojë ndjenjën e identitetit kombëtar.

· Të zhvillojë mendimin e pavarur të nxënësit, duke e nxitur për të zbuluar ide, për të mbajtur qëndrim, për të klasifi kuar, për të krahasuar, për të vlerësuar dhe për të ngritur hipoteza.

· T’i nxisë nxënësit për të shprehur ndjenja nëpërmjet të folurit, të lexuarit dhe të shkruarit.· T’i aftësojë nxënësit për të mbajtur qëndrim ndaj vlerave të veta dhe të shokëve, në marrjen e

vendimeve, në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve etj. · T’i aftësojë nxënësit për të shkruar shkrime të thjeshta dhe të larmishme në përshtatje me

natyrën dhe moshën e tyre, të tilla si: përshkrime, urime, kartolina, porosi, njoftime, këshilla, kërkesa, telegrame, lajmërime etj.

· T’i aftësojë nxënësit të dallojnë dukuritë gjuhësore dhe të përdorin gjuhën me gojë e me shkrim, sipas rregullave drejtshkrimore dhe drejtshqiptimore.

STRUKTURA SINTETIKE E PROGRAMIT

35 javë x 5 orë në javë = 175 orë

8

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

9


juha shqipe 4”

10

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

11


juha shqipe 4”

12

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

13


juha shqipe 4”

14

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

15


juha shqipe 4”

16

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

17


juha shqipe 4”

18

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë: • Të lexojë rrjedhshëm, me intonacionin e duhur duke respektuar teknikën e të lexuarit dhe shenjat e pikësimit në mënyrë të vetëdijshme dhe të qartë. • Të tregojë çfarë ndien për fi llimin e shkollës në përgjithësi dhe për ditën e parë të shkollës në veçanti.• Të vërë në dukje ndryshimet që kanë ndodhur. • Të përshkruajë natyrën në vjeshtë. • Të recitojë me zë të lartë vjershën. • Të pasurojë fjalorin me fjalë e shprehje të reja.

Metoda mësimore: Stuhi mendimesh, bisedë e kombinuar me lexim, punë me tekstin dhe punë me grupe. Mjetet mësimore: Pamje nga natyra në vjeshtë, fotografi të nxënësve nga pushimet verore.

Fjalë kyç: Shtator, gjethe, shkollë, klasë, çantë, mësuese, zhurmë, ndryshim.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Hapi I. Nxiten nxënësit të tregojnë e të sjellin mbresat e tyre për ditën e parë të shkollës. Mësuesi/ja plotëson

skemën në dërrasë:

Rubrika: LexojmëTema: Në mes të shtatorit

Dita e parë e shkollës

takojmë mësuesen

takojmë shokët e shoqet

shkolla e zbukuruar

nxënësit me uniformë shkollore

oborri gumëzhin

çanta plot me libra

fl et drejtori i shkollës

kanë ardhur shumë prindër

tingujt e ziles na rreshtojnë

ÇDO DITË SË BASHKU

2. Realizimi i kuptimit: Bisedë e kombinuar me lexim, punë me tekstin.Hapi I. Lexohet vjersha nga mësuesi/ja me intonacionin e duhur. Hapi II. Sqarohen fjalët e shprehjet e reja: zagushi – vapë e madhe mbytësesurpriza – të papritura

Hapi III. Bashkëbisedohet me nxënës të niveleve të ndryshme për fi gurën e tekstit.

Hapi IV. Ndalesa e parë. Lexohet strofa e parë nga një nxënës dhe pyeten të tjerët: - Për çfarë fl et kjo strofë?

19


juha shqipe 4”

- Si i kaluat pushimet verore? - A keni pasur vapë? A keni bërë plazh? - Po tani a është shumë vapë? - Në çfarë stine jemi? - Pse u zbehet ngjyra gjetheve? - Çfarë punësh bëhen në vjeshtë?

Ndalesa e dytë. Lexohet strofa e dytë nga një nxënës dhe bëhen keto pyetje: - Në ç’datë fi lloi shkolla? - A u rëndojnë çantat? - A jeni pajisur të gjithë me tekste, fl etore e mjete të tjera mësimore?

Ndalesa e tretë. Lexohet nga një nxënës tjetër strofa e tretë dhe bëhen këto pyetje: - A biseduat me shokët dhe shoqet? - A kanë ndryshuar shokët e shoqet? - Çfarë ndryshimesh kanë ndodhur te shokët dhe shoqet tuaja? - Po te mësuesi/ja juaj a vutë re ndryshime? - Pse mësuesi/ja sapo hyn në klasë thotë: “Mos bëni zhurmë!”

3. Refl ektimi: Punë me grupe: Bisedo me shokët për të papriturat e ditës së parë të shkollës.Në fund bëhet përmbledhja e orës së mësimit, vlerësimi për cilësinë e arritjes së objektivave, sipas niveleve

dhe vlerësimi i motivuar me notë i nxënësve të ndryshëm.

Detyrë shtëpie. Mësoni vjershën përmendsh dhe recitojeni bukur.

Rubrika: Të shkruajmëTema: Dita e parë e shkollës

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:

• Të përshkruajë me gojë dhe me shkrim ditën e parë të shkollës. • Të shkruajë sipas modeleve të dhëna për punë me shkrim të tipit: një fl etë ditari, një letër që ia dërgon mikut

ose mikes, një përshkrim të shkurtër. • Të shkruajë mbi bazën e fi gurave dhe imagjinatës së tij. • Të shkruajë saktë dhe drejt fjalët. • Të përdorë si duhet shkronjën e madhe dhe shenjat e pikësimit.

Metoda dhe teknika: Bisedë, shkrim i drejtuar, punë me grupe, paraqitje grafi ke.

Materiale: Fotografi të nxënësve, kaseta të fi lmuara, albume të ndryshme, kartolina.

Fjalë kyç: Takime, biseda, tekste, mësime, detyra.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Bisedë.Hapi I. Mësuesi/ja e fi llon mësimin me paraqitjen e një tabele, ku do të shkruhen fjalë që lidhen me ditën e

parë të shkollës, të cilën e plotëson bashkë me nxënësit e të gjitha niveleve. Kjo do të ndihmojë për të pasuruar fjalorin, që nxënësit do të përdorin gjatë punës me shkrim.

20

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Dita e parë e shkollës

pushimet, shtator, çantë, uniformë, tekste, takime, përqafi me, mall, bankë, shok, shoqe, zhurmë, zile, rresht, qetësi, mësuese, mësim, detyra, studim, regjim ditor, lule, prindër etj.

Mund të jepet ndonjë fi lmim për ditën e parë të shkollës.

2. Realizimi i kuptimit: Shkrim i drejtuar.Hapi I. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të lexojnë fjalët kyç dhe fjalët e shkruara në tabelë.

Hapi II. Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të tregojnë mbresat e tyre për ditën e parë të shkollës.

Hapi III. Nxënësit do të përshkruajnë ditën e parë të shkollës duke u mbështetur edhe në pyetjet e tekstit në fund të faqes 13. Në fl etore nxënësit janë të lirë të vendosin ndonjë fotografi a pamje ose të bëjnë ndonjë vizatim.

3. Refl ektimi: Punë me grupe.Hapi I. Pasi mbaron detyra, nxënësit në çift shkëmbejnë fl etoret dhe bëjnë vlerësimin e ndërsjellë të

përshkrimit. Udhëzohen ta përqendrojnë vëmendjen në bukurinë e shkrimit, në shkrimin e drejtë të fjalëve, në përdorimin

e shkronjës së madhe dhe të shenjave të pikësimit.

Hapi II. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.

4. Detyrë shtëpie. Punohet faqja 4 e Fletores së punës.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë për kënaqësi.• Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje të reja.• Të diskutojë për jetën në fshat dhe në qytet.• Të lexojë tregimin në role.

Metoda dhe teknika: Biseda, lexim në role, diagrami i Venit, grafi ku organizues i tregimit të ngjarjes.Materialet: Fotografi me pamje nga vendlindjet e fëmijëve.Fjalë kyç: Shpërngulem, modern, miratoj, diskutim, debat.

Zhvillimi i mësimit 1. Evokimi: Bisedë me nxënësit.Nëse në klasë ka ardhur një nxënës i ri, biseda fi llon me të. Pyetjet që drejtohen nga mësuesja mund të jenë: - Nga cili vend vjen shoku /shoqja juaj? - Si ndihet tani në klasën tuaj? - Cilët kanë qenë shokët/shoqet e tij? etj.

2. Realizimi i kuptimit: Lexim i drejtuar.

Hapi I. Lexohet tregimi nga mësuesja. Gjatë leximit nxënësit mbajnë shënim fjalët dhe shprehjet që nuk ua dinë kuptimin. Shpjegohen bashkërisht fjalët e reja.

Hapi II. Mësuesja orienton nxënësit të punojnë me grafi kun organizues të ritregimit të ngjarjes.

Hapi III. Lexohet tregimi me role. Mësuesja duhet të shfrytëzojë sa më mirë këtë pjesë të orës së mësimit, në mënyrë që të përfshihen sa më shumë nxënës në lexim.

Rubrika: LexojmëTema: Një diskutim në klasë

21


juha shqipe 4”

* Grafikët organizues janë vendosur në fund të mësimeve model. Mësuesi/ja mund t’i shfrytëzojë sipas rastit dhe mundësive, duke i fotokopjuar ose duke i paraqitur në dërrasën e zezë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë ndryshimin ndërmjet fjalëve: diskutim, bisedë, dialog në pjesë dhe situata të ndryshme.• Të realizojë një diskutim, një bisedë dhe një dialog.• Të marrë pjesë në veprimtaritë në grup.

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, punë në grupe, diskutim.Materialet: Pjesë të ndryshme që kanë në përmbajtjen e tyre dialogun, bisedën dhe diskutimin. (mësuesi/ja shfrytëzon tekstet pasardhëse)Fjalë kyç: Diskutim, bisedë, dialog.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Duke përdorur metodën Stuhi mendimesh nxënësit japin mendimet e tyre rreth fjalëve: DISKUTIM, BISEDË,

DIALOG. Mësuesi/ja pranon çdo mendim, ide apo interpretim të tyre.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar, punë në grupe

Hapi I. Punohet rubrika: Kthehu te tregimi Një diskutim në klasë.

Pyetje Përgjigjja e pritshme- Cila ishte tema e diskutimit? "Ku është më mirë të jetosh, në fshat apo në qytet?"- Kush e udhëhiqte diskutimin? Mësuesja.- Cilët morën pjesë në diskutim? Ermali, Dritoni, Artini, Elona, Berti.- Ç’gabime bënë gjatë diskutimit Flisnin me zë të lartë, përdornin fjalë fyese. Elona dhe Berti?

Hapi II. Lexohen rregullat që janë zbatuar gjatë diskutimit. Ky lexim mund të bëhet zinxhir.

Hapi III. Punohet rubrika Bëj dallimin.Për të sqaruar dialogun dhe bisedën mësuesja mund t’i referohet një pjese nga leximi, p.sh.: Ana Flokëkuqja f. 52.

Hapi IV. Punë në grupe. Klasa ndahet në tri grupe. Secili grup zgjedh një temë për diskutimin, bisedën dhe dialogun. Temat që mund t’u sugjerojmë:

Grupi I. Pushimet verore. Ku është më mirë t'i kalosh pushimet brenda vendit apo jashtë tij?Grupi II. Bukuria e mësimit dhe pushimit. Cila periudhë është më e bukur për ju: e mësimit apo e pushimit?Grupi III. Kafshët shtëpiake. A mund dhe duhet të mbajmë kafshë shtëpiake në shtëpi?

3. Refl ektimi: Diskutim.Rikujtohen rregullat e një diskutimi, bisede dhe dialogu.

Detyrë shtëpie. Nxënësit porositen të shkruajnë nga një tekst me një temë sipas dëshirës.

Rubrika: Të fl asimTema: Diskutimi, biseda, dialogu

3. Refl ektimi: Diagrami i Venit.Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të bëjnë dallimin ndërmjet fshatit dhe qytetit.Punohet me diagramin e Venit ose plotësohen kërkesat te rubrika Plotëso.

Detyrë shtëpie. Të mësojnë të lexojnë rrjedhshëm tregimin dhe të ritregojnë përmbajtjen.

22

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë fjalinë nga teksti.• Të tregojë nga se përbëhet teksti.• Të krijojë një tekst duke radhitur fjalitë e dhëna.• Të krijojë një tekst duke u bazuar në fi gurat e dhëna.• Të argumentojë në cilat raste disa fjalë të dhëna përbëjnë një tekst.• Të njihet me forma të veçanta fjalësh dhe fjalish, që në kontekste të caktuara kanë kuptimin e një teksti të plotë.

Metoda dhe teknika: ERR, punë në çifte, punë e drejtuarMateriale: Punimet e nxënësve të dhëna detyrë shtëpie, etiketa me fjalët dhe fjalitë (Qetësi, Mbyllur, Nuk punon, Shtëpia shitet)Fjalë kyç: Tekst, fjali, kuptim.

Zhvillimi i mësimit1. Evokim: Punë në çifte.

Hapi I. U kërkohet nxënësve të paraqitin tekstet që kanë përgatitur në shtëpi. Më pas udhëzohen të plotësojnë në çifte kërkesat e mëposhtme:

-Sa fjali ka teksti? -A e jep të plotë informacionin?Nxënësit këmbejnë punimet me njëri-tjetrin. Lexohen disa nga përgjigjet e nxënësve.

2. Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar.

Hapi I. Lexohet nga nxënësit në heshtje teksti a dhe b. Më pas nxënësit plotësojnë rubrikën Kujto. -Sa fjali ka teksti a? Teksti a ka 8 fjali. -Sa fjali ka teksti b? Teksti b ka 1 fjali. -A e jep teksti a informacionin e plotë? Po. -Po teksti b? PoLexohet rregulli për tekstin.

Hapi II. Paraqiten etiketat me fjalët dhe shprehjet: Qetësi, Mbyllur, Nuk punon, Shtëpia shitet.Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të tregojnë se ku i kanë parë këto etiketa.- Nëse etiketa Shtëpia shitet do të ishte në një vend ku s’ka shtëpi, si mendoni, a do të ketë kuptim?Mësuesi/ja shpjegon duke iu referuar rubrikës Kujdes.

Hapi III. Punimi i ushtrimit 1. Është një ushtrim i njohur ku nxënësit do të renditin fjalitë për të krijuar tekstin, si dhe do të heqin fjalinë që nuk i përket tekstit.

3. Refl ektimi. Punimi i ushtrimit 2. Plotëso tabelat mbi fi gurat.Në fi gurën e parë nxënësit do të plotësojnë tabelën me fjalën Xhami i thyer .Në fi gurën e dytë do të plotësojnë

tabelën me fjalët Qetësi.Së bashku me pamjen e fi gurës krijohet teksti për secilën fi gurë.Për fi gurën e dytë një variant mund të jetë:Era dhe Drini janë në bibliotekë. Drini po fl et me zë të lartë. - Qetësi! - i tha Era.

Detyrë shtëpie. Shkruaj tekstin që do të krijosh me fjalitë e ushtrimit 2 të Fletores së punës f. 4.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Teksti dhe fjalia

23


juha shqipe 4”

Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm dhe me intonacionin e duhur të dyja letrat.• Të krahasojë letrën drejtuar Kryetarit të Bashkisë me letrën drejtuar shoqes.• Të dallojë letrën zyrtare nga letra e thjeshtë.• Të mbajë qëndrim ndaj problemeve që shqetësojnë komunitetin.

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, diskutim, diagrami i Venit.Materiale: Teksti i nxënësit, letra zyrtare dhe të thjeshta.Fjalë kyç: Letër zyrtare, letër e thjeshtë.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh.

Hapi I. Mësuesja pyet nxënësit: - Cili është problemi që ju shqetëson më shumë në lagjen ku ju banoni? - Si mund të zgjidhet ky problem? - Të rriturit kërkojnë që shumë probleme të zgjidhen nga organet që kryejnë shërbimet ndaj qytetarëve. Po ju si do të vepronit për zgjidhjen e problemit? Nxënësit shprehin mendime të ndryshme.Në tregimin e sotëm ne do të njihemi me një letër që një grup nxënësish të klasës IVA të shkollës "Gjergj

Fishta", i kanë dërguar Kryetarit të Bashkisë.

2. Realizimi i kuptimit: Grafi k organizues, punë e drejtuar.Hapi I. Mësuesja paraqet para nxënësve organizuesin grafi k dhe kërkon që ata ta lexojnë në heshtje. Mbani

parasysh ato që kërkohen në këtë grafi k.

Hapi II. Pasi lexohet letra e parë dhe e dytë, nxënësit lexojnë njëri pas tjetrit.

Hapi III. Më pas fi llon plotësimi i grafi kut.Për nxënësit që kanë vështirësi në plotësimin e tij, mësuesja sugjeron punimin në libër.

3. Refl ektimi: Diagrami i Venit. Nxënësit plotësojnë diagramin e Venit dhe gjejnë të përbashkëtat dhe dallimet midis letrës zyrtare dhe letrës

së thjeshtë, si p.sh.: Një letër zyrtare dallohet nga një letër e thjeshtë:

Në një letër zyrtare: Në një letër të thjeshtë:

Detyrë shtëpie. Të lexojnë rrjedhshëm tekstet.

Rubrika: Të lexojmëTema: Letër drejtuar Kryetarit të Bashkisë

Në hyrjen e letrës përdoren shprehjet e mirësjelljes: I nderuar zoti ... ose zonja...Në fund të letrës përdoren shprehjet: me

respekt, me nderime, sinqerisht etj.

Në hyrje përdoren fjalë miqësore, i /e dashur, i/e shtrenjti/a,

Në fund përdoren fjalë që shprehin dashuri, përkëdheli: të përqafoj, të puth etj.

24

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë strukturën e një letre (hyrjen, zhvillimin, përfundimin, fjalët e mirësjelljes)• Të shkruajë një letër duke iu referuar strukturës së mësuar.• Të shkruajë kuptueshëm dhe lexueshëm.

Metoda dhe teknika: Bisedë, punë e drejtuar, punë në grupe Materiale: LetërFjalë kyç: Strukturë, hyrje, zhvillimi, përfundim, fjalët e mirësjelljes dhe dërguesi

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Bisedë me nxënësit. Hapi I. Bisedë me nxënësit e drejtuar nga mësuesja. -Kujtoni strukturën e një tregimi: Hyrja, zhvillimi, mbyllja. -Po një letër çfarë strukture ka? Nxënësit japin përgjigje të ndryshme.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapi I. Lexohet struktura e letrës drejtuar Kryetarit të Bashkisë. Mësuesja jep shpjegimet e nevojshme.Hapi II. Në libër nxënësit plotësojnë strukturën e letrës së dytë. Hapi III. Punohet pika e dytë e rubrikës Detyrë.Nxënësit ndahen në dy grupe sipas radhës. Nxënësit me numër 1 do të shkruajnë përgjigjen e letrës së parë.

Nxënësit me numër 2 do të shkruajnë përgjigjen e letrës së dytë.Nxënësit shkruajnë për një kohë 15 minuta.Mësuesja është mirë të ketë përgatitur dhe ajo një variant përgjigjeje, si p.sh.:

Letër drejtuar nxënësve të klasës IV-A të shkollës “Gjergj Fishta”. Tiranë, më 25.03.2007

Të dashur fëmijë,Shqetësimin që ngrinit në letrën që më kishit drejtuar, e lexova. U takova me punonjësit e qarkullimit rrugor

dhe i vura në dijeni të shqetësimit tuaj.Punonjësit erdhën në shkollën tuaj dhe u informuan se shqetësimi juaj ishte i drejtë. Në përfundim u vendos

që të ngrihet një semafor në rrugën ku kaloni ju. Unë jam i sigurt që shoferët do ta respektojnë semaforin dhe tabelën që i paralajmëron ata për kalimin e fëmijëve.

Ju uroj të gjithëve suksese në mësime. Me dashuri Kryetari i Bashkisë

Tiranë, më 27.03.2007

E dashur Rina,Të falënderoj për letrën tënde. Më vjen mirë që të kanë ndodhur gjëra të këndshme.Këto ditë kam qenë e gëzuar. Mami më bleu një qen të vogël. Ti e di sa e dëshiroja një qen të vogël. Emrin

ia vura Tomo. Mami më ka treguar se dhe ajo, kur ka qenë e vogël, ka pasur një qen me emrin Tomo. Mami u kënaq shumë

që dhe unë i vura qenit tim të njëjtin emër. Në klasë iu tregova miqve të mi se si kishit vepruar ju për problemin që kishit me rrugën. Miqve të mi iu duk

një zgjidhje shumë e mirë. Mendojmë se dhe ne duhet të veprojmë në të njëjtën mënyrë për problemin që kemi, për ndërtimin e një mjedisi sportiv në shkollë.

Pres të më shkruash prapë.Të puth fort Mira

3. Refl ektimi: Hapi I. Nxënësit përcaktojnë strukturën e letrës së saposhkruar.Detyrë shtëpie. Ndahet klasa në dy grupe, njëri grup shkruan një letër të thjeshtë, ndërsa tjetri një letër zyrtare.

Rubrika: Të shkruajmëTema: Struktura e letrës

25


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë shenjat e pikësimit në dialog.• Të përdorë saktë shenjat e pikësimit në dialog, diskutim, bisedë.

Metoda dhe teknika: pyetje-përgjigje, shpjegim, punë e pavarur. Materiale: teksti, Fletorja e punës.Fjalë kyç: shenjë pikësimi, pikë, pikëpyetje, dy pika, presje, pikëçuditje.

Zhvillimi mësimit1. Evokimi: Pyetje-përgjigje.Hapi I. -Kujtoni shenjat e pikësimit që njihni. Pse janë të rëndësishme ato? -Çdo të ndodhte nëse një tekst nuk do të kishte fare shenja pikësimi?

2. Realizimi i kuptimit: Shpjegim, punë e pavarur. Hapi I. Punohet shembulli i dhënë në libër. Mësuesi/ja duhet të sqarojë saktë dhe qartë shenjat e pikësimit.

Hapi II. Punohet ushtrimi 1 i rubrikës Ushtrohu. Nxënësit do të rrethojnë shenjat e pikësimit që përdoren në dialog. I rëndësishëm në dialog është përdorimi i vizës dhe dy pikave.

Hapi III. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit vendosin shenjat e pikësimit ku mungojnë.Të gjithë nxënësit po shkruanin për pushimet verore. Shpendi nuk po shkruante. Besimi e pyeti: -Pse nuk po shkruan? -Nuk di çfarë të shkruaj, - u përgjigj Shpendi. -Të lutem ma shkruaj ti, - iu lut Shpendi… Duke shpërndarë hartimet mësuesja tha: -Hartimet i keni bërë mjaft të bukura, por më i bukuri është hartimi i Shpendit. -Të lumtë, Shpendi, - i tha mësuesja. - Tani do të lexoj hartimin më të dobët. Dhe lexoi hartimin e Besimit. - Më mërzite shumë, Besi. Nuk u besoja syve për hartimin tënd! - tha mësuesja. -Po, - belbëzoi Besi, kurse Shpendi u skuq dhe uli kokën.

3. Refl ektimi: Hapi I. Punimi i ushtrimit 3. Dallo fjalët e autorit dhe të bashkëbiseduesve. Vendos shenjat e pikësimit ku duhen. Një ditë në parfumeri hyri një grua dhe pyeti shitësen: - Zonjë, ju lutem, më thoni, keni furçë dhëmbësh për fëmijë? - Po, kemi, - iu përgjigj shitësja. - Më jepni, ju lutem, një furçë, një pastë dhëmbësh dhe një sapun. - Me kënaqësi, - tha shitësja, - i kemi shumë të mira. Shitësja shënoi në kompjuter çmimet e artikujve

dhe i dha blerëses faturën. Gruaja pagoi të hollat dhe u largua.

Fjalët e autorit janë shënuar me ngjyrë gri.

Detyrë shtëpie. Zgjidhni një pjesë me dialog në tekstin Një diskutim në klasë dhe rrethoni shenjat e pikësimit në dialog dhe nënvizoni fjalët e autorit.

Rubrika: Njohuri gjuhësore - DrejtshkrimTema: Shenjat e pikësimit në dialog

26

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë paragrafët në një tekst të caktuar.• Të renditë si duhet paragrafët e një teksti.

Metoda dhe teknika: stuhi mendimesh, punë e drejtuar, diskutim, diagrami i Venit.Materiale: grafi k organizues.Fjalë kyç: paragraf, kryeradhë.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh. Kujtohen njohuritë e marra në klasën e tretë mbi paragrafi n. - Ç’është paragrafi ? Paragrafi është pjesë e tekstit nga një kryeradhë në tjetrën, që shpreh një mendim pak a shumë të plotë. - Si shkruhet një paragraf? Paragrafi fi llon me kryeradhë, pra, fjalia e parë e paragrafi t shkruhet e zhvendosur në të djathtë. Por paragrafët

mund të ndahen nga njëri-tjetri edhe nga një hapësirë ndërmjet tyre.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar Hapi I. Kthehu te tregimi "Gentiana" dhe numëro paragrafët.

Hapi II. Lexohet udhëzimi i dhënë në libër.

Hapi III. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit plotësojnë numrin e fjalive për secilin paragraf.

Hapi IV. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit lexojnë tekstin. Gjejnë numrin e paragrafëve. Fjalitë e nënvizuara i shkruajnë në fl etore.

3. Refl ektimi: Shkrim sipas fi gurave.Hapi I. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit shikojnë fi gurat dhe shkruajnë një tekst me tre paragrafë me titull

“Ditëlindja e mamit”.

Detyrë shtëpie. Nxënësit do të shkruajnë historinë e emrit të tyre (mund të përdorin edhe një grafi k organizues).

Sqarohet detyra. E rëndësishme në realizimin e kësaj detyre është dallimi i paragrafëve. Paragrafi I. Hyrja e shkrimit Kush ma ka vënë emrin?Paragrafët II –III Zhvillimi i ngjarjes Pse kanë zgjedhur këtë emër? Domethënia e emri tënd.Paragrafi IV. Mbyllja

Gjithashtu, porositen të sjellin në klasë një fjalor me emra shqip.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Teksti dhe paragrafi

27


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dëgjojë një tekst për të mbajtur mend sa më shumë gjëra të rëndësishme.•Të tregojë historinë e emrit të Gentianës.• Të dallojë lidhjet ndërmjet emrave dhe origjinës së tyre.• Të përdorë Fjalor emrash.• Të marrë pjesë në diskutim.• Të dëgjojë dhe të fl asë duke respektuar rregullat e të folurit në grup.• Të vlerësojë dhe të respektojë mendimet dhe idetë e shokëve duke e plotësuar me informacion shtesë

planin e grupit.

Metoda dhe teknika: rrjet diskutimi, punë në grup, punë me fjalorin.Materiale: Grafi k organizues.Fjalë kyç: emër, origjinë, ilir, prejardhja e emrit.

Zhvillimi i mësimit

1. Evokimi: Rrjet diskutimi.

Po A është i rëndësishëm emri për njeriun? Jo

Përfundimi: ................................................................................................................................

2. Realizimi i kuptimit: Punë në grupHapi I. Nxënësit plotësojnë grafi kun organizues me të dhënat për emrin e tyre. Paraqiten punimet e nxënësve.

I lihet kohë shumicës së tyre për të lexuar historinë e emrit të vet. Kjo orë mund të vazhdohet në veprimtarinë ekstrakurrikulare.

Një grafi k të tillë ka plotësuar dhe mësuesja, e cila e lexon para nxënësve.Hapi II. Nxënësit plotësojnë tabelën. Gjejnë lidhjet ndërmjet emrit dhe origjinës së tij.

Rubrika: Të dëgjojmë dhe të fl asimTema: Emri im

Emri Emër ilir Emër vendi Fjalë e shqipesAgim Rozafë Bamir Besnike Drin Dardan Valbonë Fatijonë Genc Korab Jon Urim Teutë

++

++

+++

+

+

+

++

+

+

28

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Hapi III. Punohet rubrika Punë në grup.

Diskutoni se cilin nga emrat e mësipërm e kanë të afërmit tuaj apo personazhet e librave që keni lexuar.

3. Refl ektimi: Hapi I. Punë me Fjalorin e emrave shqip.Nxënësit punojnë me fjalorin. Ata gjejnë dhe lexojnë emra shqip.

Hapi II. Nëse ka kohë, mësuesja mund të plotësojë një shembull të tillë:Cilësitë e mia sipas shkronjave që ka emri. Agim Ai është shumë i sjellshëm. Gëzon respektin e të gjithëve. I pëlqen të ndihmojë të tjerët. Miku i tij më i mirë është libri.Mund të realizojë një rrjet të dytë diskutimi: A do të të pëlqente të kishe një emër tjetër apo të pëlqen emri që ke?

Përfundimi: .............................................................................................................................

Të gjitha këto janë veprimtari të sugjeruara që mund të punohen edhe në orën e veprimtarisë ekstrakurrikulare.

Po Jo

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë emrin në tekstet e dhëna.• Të dallojë emrat që tregojnë edhe ndjenja, ide, mendime etj.• Të dallojë emrat e përgjithshëm dhe të përveçëm.• Të analizojë emrin sipas: llojit, gjinisë, numrit.• Të shkruajë saktë emrat e përveçëm duke përdorur shkronjën e madhe.

Metoda dhe teknika: stuhi mendimesh, punë në çifte, punë e pavarur, punë e drejtuar.Materiale: teksti.Fjalë kyç: emër, i përgjithshëm, i përveçëm, ndjenja, ide, mendime.

Zhvillimi i mësimit Kjo është një orë përsëritjeje e njohurive, që tashmë nxënësit kanë marrë gjatë klasës së dytë dhe të

tretë.

1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Hapi I. Ora e mësimit fi llon me një stuhi mendimesh, ku nxënësit kujtojnë të gjitha njohuritë që kanë marrë

për emrin.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapi I. Nxënësit lexojnë në heshtje materialin e paraqitur në tekst. Pasi lexojnë, plotësojnë sipas

kërkesave.Hapi II. Punohet ushtrimi 1, ku nxënësit nënvizojnë emrat dhe shkruajnë në fl etore se çfarë tregojnë (njerëz,

kafshë, sende, vende dhe gjëra të tjera). Mësuesi i drejton të thonë emri tregon edhe mendim, ndjenjë, ide etj. Në mësimet pasardhëse nxënësit do të bëjnë ndarjen e emrave në konkretë dhe abstraktë.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Emri

29


juha shqipe 4”

Hapi III. Punohet ushtrimi 2 në fl etore, ku nxënësit i klasifi kojnë në një tabelë emrat në të përgjithshëm dhe të përveçëm.

3. Refl ektimi: Hapi I. Punohet ushtrimi 3 në libër, ku nxënësit duhet të shtojnë nga një emër të përveçëm përbri emrave të përgjithshëm.

Detyrë shtëpie. Punohen ushtrimet e Fletores së punës, f. 10.

Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë një tregim me nota humori duke ilustruar me leximin e tekstit.• Të analizojë personazhet e tregimit.• Të shprehë ndjenjat e tij për mësuesin/en.• Të dallojë kuptimin e drejtpërdrejtë dhe të fi gurshëm të fjalëve.• Të pasurojë fjalorin me fjalë me kuptim të fi gurshëm.

Metoda dhe teknika: lexim i drejtuar, shkrim i lirë, përmbledhje e strukturuar.Materiale: teksti, tabak letre, grafi k (lule margarita).Fjalë kyç: gramatikë, inspektor, mësuese, me zë të prerë, e merr me nge.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Shkrim i lirë.- Listo në një fl etë të bardhë disa nga cilësitë që ti mendon se e bëjnë një mësues/e të përkryer ose më të mirin/ën. Mund të përdorim grafi kun e lules.

Mësuesi/ja e përkryer ka këto cilësi: e dashur, e qeshur, e aftë, e qetë etj.Mësuesja është për mua: ndihmësja ime, këshilluesja ime, mikja ime, një prind i dytë etj.

Hapi II. Mësuesja plotëson te petalet e lules, vizatuar në një tabak të madh letre ose në tabelë, disa nga cilësitë e mësueses që thonë nxënësit.

2. Realizim i kuptimit: Përmbledhje e strukturuar.Hapi I. Mësuesja bën një parapërgatitje të nxënësve për tekstin që do të marrin.

-Sot ne do të lexojmë një tregim shumë të këndshëm. Me këtë tregim ne tashmë hyjmë në një rubrikë Thumbojmë dhe qeshim. Në këto pjesë goditen të metat e njerëzve, po jo në mënyrë të drejtpërdrejtë, por nëpërmjet humorit, të qeshurës. Ne qeshim, por qëllimi nuk është vetëm ky. Qëllimi i vërtetë është të vihen në dukje të metat dhe të përmirësohen njerëzit që i kanë ato. Ky është edhe mesazhi i pjesës me titull “Gramatika është një këngë e bukur”.

Hapi II. Punohet me metodën e veprimtarisë së leximit të drejtuar.Mësuesja udhëzon nxënësit të jenë të vëmendshëm ndaj fjalëve të nënvizuara në tekst.

Ndalesa e parë. Çdo të martë dhe të enjte..., deri te ... pak thinja.- Ku zhvillohet ngjarja?- Cila është mësuesja?- Si përshkruhet ajo?- Si mendoni, kush mund të jetë gruaja me thinja?- Përse mund të ketë ardhur ajo?

Rubrika: Të lexojmëTema: Gramatika është një këngë e bukur (ora I)

cilësitë e mësueses

30

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Ndalesa e dytë. Mirëdita… deri te... borë të bardhë.

- A ishte i saktë parashikimi juaj për zonjën me thinja?- Si fi lloi të shpjegonte mësuese Lorencina?- Cilat kategori gramatikore shpjegonte ajo?- Të pëlqen kjo mënyrë shpjegimi?- Si mendoni ju, inspektores i pëlqeu kjo mënyrë shpjegimi?

Ndalesa e tretë. Inspektorja... deri te... mësueses.- A ishte i saktë parashikimi juaj mbi inspektoren?- Me çfarë mund ta krahasosh shpjegimin e mësuese Lorencinës? - Si mendoni ju, cila mënyrë e të shpjeguarit i pëlqente inspektores?- Po mësuese Lorencina, si mendoni se do të vazhdojë të zhvillojë mësimin pas fjalëve të inspektores?

Ndalesa e katërt. Ua e shkreta mësuese … deri në fund.- A ishte i saktë parashikimi juaj?- Si ju duket përgjigja e mësuese Lorencinës?- Po nxënësit e saj janë dakord me të?- Si mendoni, kush kishte të drejtë, mësuesja apo inspektorja? Pse?

Hapi III. Punohet fjalori me fjalë dhe shprehje.

Refl ektimi: Hapi I. Nxënësit plotësojnë rubrikën Plotëso. Nxënësit mund të zgjedhin të gjitha alternativat e dhëna në ushtrim.

Detyrë shtëpie. Të lexojnë saktë, rrjedhshëm e të ritregojnë brendinë e tregimit.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm, me intonacion tregimin.• Të tregojë brendinë e tregimit duke përdorur grafi kun e ngjarjes.• Të luajë në role tregimin.• Të analizojë tiparet e personazheve duke u bazuar në pjesën e lexuar.

Metoda dhe teknika: lexim në role, dramatizim, analizë personazhesh, diskutim.Materiale: teksti.Fjalë kyç: personazh, cilësitë e personazhit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Lexohet tregimi nga disa nxënës. Ritregohet përmbajtja me grafi k organizues ose thjesht me gojë.Grafi k organizues - harta e ngjarjes (shih te grafi kët - grafi ku i ritregimit).

2. Realizimi i kuptimit: Lexohet tregimi në role. Dramatizohet nga nxënës që i kanë mësuar fjalët e personazheve. Mund të zhvillohet dhe një veprimtari tjetër.

3. Refl ektimi: Analizë e dy personazheve. Mësuese Lorencina Inspektorja e aftë, e talentuar e prapambetur e dashur e rreptë e re e vjetër

Rubrika: Të lexojmëTema: Gramatika është një këngë e bukur (ora II)

31


juha shqipe 4”Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të përshkruajë me shkrim shoku/shoqen ose të afërmit.• Të pasurojë fjalorin me mbiemra.• Të përdorë mbiemra të nyjshëm dhe të panyjshëm në përshkrim.• Të shkruajë qartë, saktë duke përdorur sa më shumë fjalë të reja.

Metoda dhe teknika: Shkrim i lirë, Turi i galerisë.Materiale: Teksti, letër format A4, lapsa me ngjyra.Fjalë kyç: Përshkrim, pamje fi zike, karakter, sjellje.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Shkrim i lirë.Hapi I. Në një fl etë letre përshkruajnë një shok/shoqe të klasës pa i vënë emrin. Nxënësit punojnë pak

minuta.

Hapi II. Lexohen disa nga punimet e nxënësve dhe në bazë të përshkrimit nxënësit gjejnë se për kë bëhet fjalë.

2. Realizimi i kuptimit. Hapi I. Mësuesja shkruan në dërrasën e zezë se çfarë kishin pasur parasysh nxënësit gjatë përshkrimit. Shton

në listë dhe elemente të tjera, që janë të nevojshme për t’u përdorur gjatë një përshkrimi.

Hapi II. Nxënësit lexojnë fjalët që përdoren për përshkrimin e pamjes fi zike të një personi. Mësuesja orienton nxënësit të qarkojnë ngjyrën dhe llojin e fl okëve që ka secili nxënës. Vazhdohet me leximin e fjalëve që përdoren për përshkrimin e tipareve dhe shprehjeve të fytyrës.

Mësuesja i orienton nxënësit se në përshkrimin e një personi është shumë i rëndësishëm përshkrimi i karakterit dhe sjelljes së tij. Lexohen fjalët që përcaktojnë karakterin.

Hapi III. Fillon puna me shkrim e nxënësve. Nxënësve me nivel të ulët u kërkohet të përshkruajnë mësuesen

ose inspektoren, nxënësve të tjerë u kërkohet të përshkruajnë shokun, një i afërt, personazh fi lmi, libri, nga bota e artit, sportit etj.

Mësuesi/ja i ndihmon nxënësit duke u shpërndarë fl etë të përgatitura ose i shkruan kërkesat në dërrasë.

Rubrika: Të shkruajmëTema: Përshkruajmë një person

- Riktheju cilësive që ti shënove për mësuesen e përkryer në punimin e një ore më parë. Sa nga këto cilësi i ka mësuesja jote? A ka nevojë të përmirësohet ajo?

Ndoshta kjo është një veprimtari që mësuesja nuk ka dëshirë ta bëjë. Megjithatë nxënësit dinë ta vlerësojnë mësuesen e tyre.

Detyrë shtëpie. Vizato mësuesen tënde. Nxirr në dukje në vizatimin tënd cilësitë që ka ajo.

32

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Emri i personazhit ____________________________________

Ngjyra dhe lloji i fl okut ____________________________________

Tiparet dhe shprehja e fytyrës ____________________________________

Balli _______________________________________________________

Sytë _______________________________________________________

Shprehja_____________________________________________________

Zëri _______________________________________________________

Trupi _______________________________________________________

Qëndrimi i trupit_______________________________________________

Karakteri ____________________________________________________

Një model përshkrimi mund të jetë:

Erion Bogadani është një futbollist i ekipit kombëtar shqiptar. Ai luan me një ekip italian. Është shumë i gjatë, me fl okë kafe, që i kreh në një mënyrë të veçantë.

Ka një ballë të lartë, sy kafe. Është i shkathët, i fortë, krenar që përfaqëson Shqipërinë në ndeshjet ndërkombëtare.

Turi i galerisë. Punimet e nxënësve ekspozohen në një kënd të klasës. Nxënësit lexojnë punimet e njëri-tjetrit.

3. Refl ektimi: Rrjet diskutimi.

PO A është shumë e rëndësishme që një njeri JO të jetë i bukur nga ana fi zike?

Përfundimi: ................................................................................................................................

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të përdorë me korrektësi shkronjën e madhe te emrat e përveçëm.• Të përdorë shkronjën e madhe në fi llim të fjalisë.• Të shkruajë qartë shkronjat e alfabetit të mëdha e të vogla.

Metoda dhe teknika: pyetje-përgjigje, bisedë, punë e drejtuar, punë e pavarur Materiale: teksti i nxënësit, fl etore, lapsa me ngjyraFjalë kyç: shkronjë e madhe, emër i përveçëm, emër i përgjithshëm, thonjëza

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Pyetje-përgjigje. - Si fi llon shkrimi i fjalisë? - Ç’tregojnë emrat e përveçëm? - Si shkruhen ata?Theksohen dy rregullat për shkrimin e shkronjës së madhe.

Rubrika: Njohuri gjuhësore - DrejtshkrimTema: Përdorimi i shkronjës së madhe

33


juha shqipe 4”

2. Realizimi i kuptimit. Punë e drejtuar.Hapi I. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit shkruajnë emra të përveçëm për emrat e përgjithshëm të pjesëtarëve të

familjes. Për mësuesit që kanë mundësi mund të shfrytëzojnë dhe grafi kun organizues për pemën e familjes.

Hapi II. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit shkruajnë emra të përveçëm për emrat e përgjithshëm.

Hapi III. Punohet ushtrimi 3, ku nxënësit shkruajnë emrat dhe mbiemrat e gjashtë shokëve dhe shoqeve të klasës.

Hapi IV. Punohet ushtrimi 4. Nxënësit shkruajnë emra vendesh.

Refl ektimi: Punë e pavarur. Punohet ushtrimi 5, i cili është në formën e një vetëdiktimi.Vlerësohen nxënësit për punën e tyre.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 5 i librit dhe ushtrimet e Fletores së punës, f. 12.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë emrat në fjalitë e dhëna.• Të dallojë emrat abstraktë dhe konkretë.• Të krijojë çifte antonimike.

Metoda dhe teknika: Veprimtari e drejtuar, punë e pavarur.Materiale: Teksti, fl etore, Fletore pune.Fjalë kyç: Emër konkret, emër abstrakt, antonimi.

Zhvillimi mësimit1. Evokimi: Hapi I. Veprimtari e drejtuar.Mësimi fi llon me rubrikën e parë. Nxënësit orientohen të lexojnë kërkesën dhe ta plotësojnë atë. Lexohen dy

rregullat mbi emrat konkretë dhe abstraktë.

Realizimi i kuptimit: Hapi I. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit vendosin tek emri konkret shkronjën e shqisës përkatëse. Nxënësit

lexojnë punën e tyre.

Hapi II. Nxënësit punojnë ushtrimin 2. Vendosin K për emrat konkretë dhe A për emrat abstraktë.Emra abstraktë janë: lodhja, ndershmëria, mësimi, drejtësia, vështirësia, liria, suksesi,

Hapi III. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit formojnë emra abstraktë nga mbiemrat e nyjshëm dhe nga emrat konkretë.

mik miqësi fëmijë fëmijëri plak pleqëri i varfër varfëri Hapi IV. Punohet ushtrimi 4.

i gëzuar gëzimi pasur pasurii dëshpëruar dëshpërim

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema : Emrat konkretë dhe abstraktë

34

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Nxënësit shkruajnë antonimet e emrave abstraktë.

mirësi ligësi frikë guxim varfëri pasuri 2. Refl ektimi: Punë e pavarur. Nxënësit shkruajnë nga tre emra konkretë dhe abstraktë.

Detyrë shtëpie. Punohen ushtrimet e Fletës së punës, f.18.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje të reja.• Të demonstrojë nëpërmjet pyetjeve sa e ka kuptuar tregimin.• Të analizojë personazhet e pjesës.• Të vlerësojë cilësitë pozitive të shokut/shoqes.• Të krahasojë personazhet e tregimit me një personazh nga jeta, fi lmi, libri.• Të dallojë kuptimin e drejtpërdrejtë dhe të fi gurshëm të fjalëve.

Metoda dhe teknika: Pyetje-përgjigje, veprimtari e leximit të drejtuar, harta e personazheve.Materiale: Teksti, fl etore, Fletore pune.Fjalë kyç: Pianiste, truphedhur, ra si bombë, dirigjent, i gërryente nga brenda.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Pyetje-përgjigje.Mësuesja iu drejton nxënësve pyetjet:- A ju ka ndodhur të keni pasur zili dikë? Kur? Kë dhe për ç’arsye?Nxiten nxënësit të sjellin përvojat e tyre.

Realizimi i kuptimit: Veprimtari e leximit të drejtuar.

Hapi I. Ndalesa I. Ani erdhi ..., deri tek ... ishte e jashtëzakonshme. - Si e përshkruan Anin autori? - Si mendoni do të ketë konfl ikt më poshtë apo…..?

Ndalesa II. Një ditë Anin..., deri tek... u bënë ziliqare. - Si paraqiten Ela dhe Eni? - Në cilin fjali e mbështetni mendimin tuaj?

Ndalesa III. Salla ishte mbushur ... deri te....nuk e uruan? - Si mendoni, çfarë do të kishte dashur Eni dhe Ela që të ndodhte? - Po klasa a mbajti të njëjtin qëndrim si Ela dhe Eni? - Si mendoni Ela dhe Eni do të vazhdojnë të mbajnë këtë qëndrim?

Ndalesa IV. Në pushimin e madh… deri te... shumë keq. - Si mendoni a kemi të bëjmë me një konfl ikt?

Rubrika: Të lexojmëTema: Ani pianistja

gëzim hidhërim lumturi dëshpërim

drejtësi padrejtësi

35


juha shqipe 4”

- A ishte i saktë parashikimi juaj i fi llimit? - Çfarë skene sajuan dy vajzat? - Nëse do të ishe në vend të tyre, çfarë do të të kishte vajtur në mendje të bëje? Pse? - Çfarë cilësie të Anit zbulojmë në këtë paragraf? - Gjejeni në paragrafi n që lexuat dhe lexojeni me zë të lartë. - Si mendoni, vajzat do të vazhdojnë të sillen keq me Anin apo….?

Ndalesa V. Kaloi një javë… deri te... një pako në dorë dhe ikën. - Si mendoni çfarë do të ketë në pako? - Pse vajzat nuk hynë brenda? Kishin frikë? Ju vinte turp për veprimin e tyre? S’donin të përballeshin me Anin?

- Mendoni se konfl ikti po shkon drejt zgjidhjes?

Ndalesa VI. Lexoni paragrafi n e fundit. - Si mendoni a u zgjidh konfl ikti? - Në cilën fjali shprehet kjo zgjidhje? “Ani je e madhe!”

Hapi II. Punohen fjalët e fjalorit.

2. Refl ektimi: Harta e personazheve.

Ani Ela dhe Eni

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm tregimin.• Të tregojë përmbajtjen me fjalët e tij.• Të punojë në grup.• Të shprehë mendimin e tij/e saj për situatat e caktuara.

Metoda dhe teknika: Punë në grupe, diskutim, veprimtari e drejtuar.Materiale: Teksti.Fjalë kyç: Ritregim.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Lexohen detyrat e shtëpisë, ku nxënësit kanë sjellë parashikimet e tyre për fundin e ngjarjes, të

cilat nuk duhet të gjykohen, por të pranohen ashtu siç janë.

Rubrika: Të lexojmë Tema: Ani pianistja (Ora II)

e padjallëzuar zemërgjerëpianiste e talentuar pianiste egoiste ziliqare

Donin të ishin ato më të mirat

Detyrë shtëpie. Parashikoni se çfarë mund të bëjë Ani në situatën e mëposhtme.Pas një viti Eni dhe Ela bëhen pianistet më të mira. Përshkruani se çfarë mund të bëjë Ani?

Nuk tregoi se kush ia punoi rengun

36

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 2. Realizimi i kuptimit: Veprimtari e drejtuar.

Hapi I. Leximi dhe ritregimi i pjesës nga disa nxënës. Nëse mësuesja e ndien të nevojshme, mund të përdorë grafi kët e ritregimit.

Hapi II. Punohet rubrika Po ti?Si duhet të sillesh me një mik: që ka arritur sukses (E përgëzon atë) që është i ndrojtur (Përpiqu ta afrosh për t’u bërë dhe ai pjesë e grupit.) që humbet një garë (Çdo garë ka fi tues dhe humbës, po të stërvitet më shumë me siguri do të

arrijë sukses.) që të ka bërë një të keqe (Përpiqu ta falësh atë, po pasi t’i kesh thënë në sy se veprimi i tij ishte

i padrejtë.)Kjo rubrikë lihet të punohet në dyshe nga nxënësit. Dëgjohen disa dyshe.

3. Refl ektimi: Punë në grupe.Nxënësit bisedojnë në grupe për pasionet që kanë. Secili shkruan pasionin e tij. Më pas, nxënësit që kanë

të njëjtin pasion, grupohen në grupe të reja dhe diskutojnë se si mund ta arrijnë sukses në pasionin e tyre. Nxënësit mund të formulojnë shprehje inkurajuese.

Ne jemi më të mirët. Ne mund t’ia dalim mbanë.

Detyrë shtëpie. Gjeni tregime, poezi që shprehin përpjekjet që bëjnë njerëzit për të arritur sukses.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të diskutojë për tregimet.• Të diskutojë për strukturën e një tregimi: Hyrja, zhvillimi, mbyllja.• Të dëgjojë dhe të fl asë duke respektuar rregullat e të folurit në grup.• Të dallojë hyrjen, zhvillimin dhe mbylljen në pjesë të reja.• Të gjejë idenë dhe temën e një tregimi të dhënë.

Metoda dhe teknika: Kllaster, bisedë, diskutim, punë në dyshe.Materiale: Teksti, grafi k.Fjalë kyç: Ndërtim i tregimit, hyrje, zhvillim, mbyllje.

Zhvillimi i mësimit.1. Evokimi: Kllaster.

Rubrika: Të fl asimTema: Ndërtimi i tregimit

Tregimi

Llojet e tregimit

StrukturaPersonazhet

Ideja Tema

realist fantastiko-shkencor

hyrjazhvillimimbyllja

37


juha shqipe 4”

2. Realizim i kuptimit: Bisedë, diskutim.Hapi I. Analizohen elementet e strukturës së tregimit. Lexohen etiketat që shpjegojnë hyrjen, zhvillimin dhe

mbylljen.

Hapi II. Nxënësit i rikthehen tregimit "Ani pianistja" dhe diskutojnë në bazë të ndarjes që është dhënë e gatshme.

Në hyrjen e tregimit ne njihemi me Anën, e cila është transferuar në një shkollë tjetër, tre muaj pasi ka fi lluar shkolla. Autori përshkruan pamjen fi zike dhe karakterin e Anit.

Në pjesën e zhvillimit të tregimit ne njihemi me ngjarjen dhe atë çka ndodh, problemet, konfl iktin me Enin dhe Elën, rrengun që i punojnë ato, pendimin e tyre.

Në pjesën e mbylljes kemi zgjidhjen e problemit (konfl ikt).

Hapi III. Mësuesja i orienton nxënësit në dy elemente të tjera të rëndësishme: tema dhe ideja e pjesës. Lexohen sqarimet që janë dhënë në libër.

3. Refl ektimi: Punë në dyshe.Nxënësit punojnë rubrikën Kthehu te teksti. Orientohen të hapin librat në tregimet e mëparshme: Një diskutim

në klasë, Gentiana, Gramatika është një këngë e bukur.Nxënësit diskutojnë për temën dhe idetë e këtyre tregimeve.Vlerësohen nxënësit.

Detyrë shtëpie. Në një tregim që keni lexuar në librat jashtëshkollorë dalloni strukturën, temën dhe idenë e tij.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë lakimin e emrit duke u bazuar te mbaresa.• Të gjejë rasën e emrit me anë të pyetjeve.• Të dallojë lakimin e emrit nga zgjedhimi i foljeve.• Të lakojë emra të dhënë në të gjitha rasat.

Metoda dhe teknika: Veprimtari, punë e drejtuar, diskutim, manipulim fjalësh në fjali. Materiale: Teksti, fl etore, lapsa me ngjyra, Fletorja e punës.Fjalë kyç: Lakim, rasë, nyjë, parafjalë

Zhvillimi i mësuesit.

1. Evokimi: Hapi I. Veprimtari e drejtuar.Mësuesja orienton nxënësit të lexojnë shembullin e dhënë në libër. -Lexoni fjalitë dhe shiko si ndryshon emri me të kuqe.Nxënësit lexojnë në heshtje rregullën. Më pas në kor lexojnë rregullën e futur në etiketë.

2. Realizimi i kuptimit: Hapi I. Mësuesja u shpjegon nxënësve dallimin: folja zgjedhohet dhe emri lakohet.Lexohet nga nxënësit lakimi në fjali i emrit libër dhe bibliotekë.Lexohet rregulla. Mësuesja kërkon që nxënësit të përsëritin atë që lexuan.

Hapi II. Punohen ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit lakojnë emrin liqeni duke u ndihmuar nga pyetjet.

Rubrika: Njohuri gjuhësore Tema: Lakimi i emrit

38

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Në ushtrimin 2, nxënësit lidhin me shigjetë rasën me pyetjen dhe emrin.

Në ushtrimin 3, nxënësit plotësojnë fjalitë me emrin televizor në rasën e duhur.

3. Refl ektimi: Diskutim.Në ushtrimin 4, nxënësit nënvizojnë emrin që përsëritet. Bëjnë pyetjen dhe gjejnë rasën e emrit.Në ushtrimin 5, nxënësit vendosin në rasën e duhur emrat në kllapa.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi numër 6 dhe ushtrimet e Fletores së punës, f.15-16

Shënim: Kjo temë mund të zhvillohet në dy orë. Mësuesi/ja mund të shfrytëzojë orët në dispozicion. Sugjerohet që për nxënësit shumë të mirë të plotësohen ushtrimet e nivelit të lartë.

Të punohen ushtrimet e Fletores së punës, f.17-18.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje të reja.• Të tregojë kuptimin e fjalëve të reja.• Të diskutojë për dobinë që sjell të lexuarit e librave.• Të ritregojë përmbajtjen e tregimit me fjalët e tij/saj.• Të nxjerrë temën dhe idenë e tregimit.

Metoda dhe teknika: pyetje-përgjigje, parashikim për titullinMateriale: teksti,Fjalë kyç: televizor, libër, pasion (për leximin e librave)

Zhvillimi i mësimit.1. Evokimi: Pyetje-përgjigje.Hapi I. Mësuesja u drejton nxënësve pyetjet:

- Si e kaloni kohën e lirë?- Sa kohë harxhoni për të parë televizor?- Sa kohë harxhoni për të lexuar libra?- Cilat janë vërejtjet që iu bëjnë prindërit, kur shihni shumë televizor?

Vazhdojmë të jemi në rubrikën Thumbojmë dhe qeshim.

Sot do të njihemi me një ngjarje që iu ka ndodhur moshatarëve tuaj në një provincë të Italisë.2. Realizimi i kuptimit: Parashikim për titullin.Mësuesja lexon titullin A keni ngrënë ndonjëherë libra?! dhe u drejton nxënësve pyetjen. - Sapo lexoni titullin, çfarë iu vjen ndërmend. - A mendoni se mund të hahen librat?Nxënësit japin mendimet e tyre dhe mësuesja i shënon në tabelën e zezë.

Hapi II. Lexohet tregimi nga mësuesja. Nxënësit orientohen të dëgjojnë me kujdes. Pas leximit të tekstit punohet rubrika Kupto tekstin.

Hapi III. Punohet rubrika Fjalorth. Duhet theksuar se në këto tregime nxënësit gjejnë shumë shprehje frazeologjike e shprehje me kuptim të fi gurshëm. Mësuesi/ja shpjegon kuptimin e tyre.

Rubrika : LexojmëTema: A keni ngrënë ndonjëherë libra?!

39


juha shqipe 4”

3. Refl ektimi: Ditari dypjesësh.Zgjidh paragrafi n që të pëlqen dhe komentoje atë. Nënvizo shprehjet që të bëjnë për të qeshur dhe të duken

të çuditshme. Komentoji ato me shokun/shoqen e bankës.

Detyrë shtëpie. Mësoje ta lexosh rrjedhshëm tregimin. Ritregojua përmbajtjen e tregimit prindërve duke përdorur humorin. Mbaj shënim komentet që do të bëjnë ata.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lakojë saktë emrat që mbarojnë më -ës, -ër.• Të shkruajnë saktë emrat që mbarojnë më -ës, -ër.

Metoda dhe teknika: Përmbledhje e strukturuar, veprimtari e drejtuar, diskutim, punë në dyshe.Materialet: Libri, Fletore pune. Fjalë kyç: Lakim, drejtshkrim, emra që mbarojnë me -ës, -ër.

Zhvillimi i mësimit1. Evokim: Përmbledhje e strukturuar. Hapi I. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të gjejnë emra që mbarojnë më: -ës, -ër, si: nxënës, blerës, shitës, pjekës, emër, letër. Sot do të njihemi me lakimin e këtyre emrave. Të shohim se ç’ndodh me ta gjatë lakimit.2. Realizim kuptimit: Veprimtari e drejtuar. Hapi I. Lakoni emrat që janë në tabelë. Nxënësit lihen të lirë të punojnë. Pas përfundimit, detyra lexohet nga disa nxënës. Mësuesja lexon rregullën. Hapi II. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit shkruajnë emrat e vendeve në trajtën e shquar. Gjirokastër Gjirokastra Kukës Kukësi Dibër Dibra Mallakastër Mallakastra Durrës Durrësi Progër Progri Qukës Qukësi Nxënësit korrigjojnë njëri-tjetrin. Hapi III. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit do të shkruajnë në rasën kallëzore të shquar ose të pashquar

emrat në tabelë.

kodër mjeshtër metri shitësi blerës nxënës rrobaqepësi kodër mjeshtër metrin shitësin blerës nxënës rrobaqepësin

Nxënësit orientohen që të shohin në ç’trajtë është emri i rasës emërore. Gjatë plotësimit të rasës kallëzore të ruajnë trajtën. Nxënësit formulojnë një rregull.

Emrat që mbarojnë me -ër gjatë lakimit nuk ndryshojnë vetëm në rasën emërore dhe kallëzore në trajtën e pashquar, kurse në rasat e tjera po. Emërore kodër Kallëzore kodër

Emrat që mbarojnë me -ës, gjatë lakimit në trajtën e pashquar e të shquar e ruajnë ë-në.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Emrat që mbarojnë me -ës, -ër

EmëroreKallëzore

40

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Hapi IV. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit do të shkruajnë emra në rasën dhanore, trajta e shquart në tabelë.

Mësuesi orienton nxënësit që në fi llim emrat e trajtës së pashquar t’i kthejnë në trajtën e shquar dhe, më pas t’i vendosin në rasën dhanore.

emër ketër metër dhelpër blerëse kandërr gurgdhendës emri ketri metri dhelpra blerëseja kandrra gurgdhendësi emrit ketrit metrit dhelprës blerëses kandrrës gurgdhendësit

3. Refl ektimi: Punë në dyshe.Nxënësit orientohen të nxjerrin fl etoret. Krijojnë dyshe me shokun/shoqen. Secili do t’i japë shokut të lakojë

në trajtën e pashquar dhe të shquar një emër që mbaron më: -ës, -ër. Orientohen të përdoren fjalët e ushtrimit 2, 3.

Detyrë shtëpie. Punohet ushtrimi 4.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të përdorë saktë shumësin e emrave mashkullorë të tipit: dyqan, tregim, telegram.• Të shkruajnë saktë emrat që në shumës mbarojnë me -e.• Të përshtatë saktë mbiemrin me emrin në grupe fjalësh dhe në fjali.

Metoda dhe teknika: Punë e drejtuar, diskutim, manipulim fjalësh në fjali, veprimtari e pavarur. Materiale: Teksti, fjali të shkruar nga mësuesja në tabakë letre.Fjalë kyç: Emra mashkullorë, shumës, mbaresa e.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Shpjegimi i temës nëpërmjet shembujve. Hapi I. Në tabelë janë shkruar fjalitë: Dje isha në një panair. Këtë vit janë zhvilluar disa panaire. Mira mori një telegram nga gjyshja. Postieri shpërndau disa telegrame.Le t’i analizojmë emrat e nënvizuar. Çfarë vini re? një panair - emër, numri njëjës; disa panaire - emër, numri shumës një telegram - emër, numri njëjës; disa telegrame - emër, numri shumësMësuesja pret që nxënësit të gjejnë ndryshimin që ndodh në numrin shumës ku emrat marrin mbaresën -e.

(Emrat e gjinisë mashkullore, në numrin shumës dalin me mbaresën - e, si emrat e gjinisë femërore)

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapi I. Lexohet nga nxënësit zinxhir rubrika Mbaj mend.Hapi II. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit kthejnë në numrin shumës në trajtën e pashquar emrat. një tekst disa tekste një personazh disa personazhe një element disa elemente etj.Hapi III. Punohet ushtrimi 2. Kthe në numrin njëjës emrat dhe mbiemrat. disa dete të thella një det i thellë disa lloje të ndryshme një lloj i ndryshëm

Rubrika: Njohuri gjuhësore - DrejtshkrimTema: Emra që mbarojnë në shumës me -e

E.E. e shq.Dh. e shq.

41


juha shqipe 4”

Lexohet rregulli i paraqitur.Emrat e gjinisë mashkullore që marrin e, në shumës janë të gjinisë femërore, prandaj edhe mbiemrat i marrin

të gjinisë femërore.

3. Refl ektimi: Veprimtari e pavarur. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit kthejnë në shumës emrat dhe mbiemrat. Ata do të lexojnë dhe tregojnë se çfarë

ndryshon te emrat dhe mbiemrat.

Detyrë shtëpie. Punohen ushtrimet e Fletores së punës.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë vjershën me intonacion, sipas kërkesave të teknikës së recitimit.• T’u përgjigjet pyetjeve për të treguar se e ka kuptuar brendinë.• Të shprehë me fjalë ndjenjat dhe emocionet që i shkakton dëgjimi dhe leximi i vjershës.

Materialet: Pamje nga stina e vjeshtës, fotografi të bëra nga fëmijët gjatë stinës së vjeshtës, gjethe të thata.Fjalë kyç: Vjeshtë, begati, e artë, bistak, kuqojnë.Metoda dhe teknika: Pyetja e ditës, parashikim, vizatim.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Pyetja e ditës: - Çfarë të vjen në mendje kur themi stina e vjeshtës?

Përgjigjet mund të jenë të ndryshme, si: ikjen e zogjve, rënien e gjetheve, fi llimin e shkollës, pjekjen e frutave, kohë më e freskët, stina e pëlqyer nga piktorët etj.

Nxënësit lihen të shprehin mendimet e tyre. Më pas mund të plotësojë dhe mësuesja.

2. Realizimi i kuptimit: Parashikim. Hapi I: Parashikim për fi gurat. Lexohet titulli. Menjëherë ne e kuptojmë që poezia fl et për stinën e vjeshtës. Le të shohim sesi poeti i njohur shqiptar Xhevahir

Spahiu e përshkruan vjeshtën. Hapi II. Lexohet poezia me një intonacion të qetë e melodioz nga mësuesi/ja.Hapi III. Mësuesi/ja pyet nxënësit: - Si ndiheni pasi keni dëgjuar vjershën? Nxënësit shprehin emocionet dhe përfytyrimet e tyre. - Përfytyroj zogjtë shtegtarë që nisen për shtegtim etj. Imagjinoj gjethet e pemëve që bien, frutat që piqen, njerëzit që i vjelin ato.Hapi IV. Punohet rubrika Kupto tekstin.Hapi V. Nxënësit gjejnë të ç’lloji janë emrat me të cilët tregohen ndjenjat e poetit.(emra abstraktë)

3. Refl ektimi: Vizatim.Vizato peizazhin e vjeshtës.

Detyrë shtëpie. Mësoni vjershën përmendsh.

Rubrika: LexojmëTema: Vjeshta

Stina e vjeshtës

42

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë llojet letrare të poezisë dhe të prozës.• Të krahasojë poezinë me prozën.• Të dallojë elementet e poezisë (strofa, vargu, rima).

Metoda dhe teknika: Bisedë, punë në dyshe, veprimtari e pavarur.Materialet: Teksti i nxënësit, një poezi, një prozë e zgjedhur nga mësuesi/ja.Fjalë kyç: Poezi, prozë, strofë, varg, rimë.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Hapi I. Bisedë. - Ç’është poezia? - Është një tekst në vargje që shpreh ndjenjat dhe emocionet e poetit. - Ç’është proza? - Tekst jo në vargje. Fjalitë vijnë njëra pas tjetrës.Kjo është një mënyrë e fi llimit të orës së mësimit. Një fi llim tjetër mund të ishte: Lexohet një vjershë. Lexohet dhe një tekst në prozë. P.sh.: Poezi Prozë Gjuha jonë sa e mirë, Gjuha shqipe është një nga gjuhët më të vjetra Sa e ëmbël, sa e gjerë të Ballkanit. Ajo e ka prejardhjen nga ilirishtja. Sa e lehtë, sa e dlirë, Sa e bukur, sa e vlerë. Lihen nxënësit të gjejnë vetë ndryshimin.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapi I. Nxënësit lexojnë në kor etiketën.Hapi II. Elementet e një poezie janë: strofa, vargu dhe rima. Poezia Vjeshta është e përbërë nga tri strofa. Strofa e parë ka 4 vargje. Vargjet që rimojnë janë vargu

i parë dhe i tretë. Fjalët rimuese janë vera dhe era. Vargu i dytë rimon me vargun e katërt, ku fjalët rimuese janë larg dhe park .

Hapi III. Mësuesja iu shpjegon nxënësve se një poezi mund të kthehet dhe në prozë. Lexohen dy paragrafët.Hapi IV. Punohet rubrika Kthehu te teksti.Nxënësit do të gjejnë cilat janë strofat, vargjet dhe rimat te poezia Vjeshta.

3. Refl ektimi: Veprimtari e pavarur. Nxënësit do të analizojnë: - Titullin e vjershës - Sa strofa ka? - Cilat janë vargjet? - Cilat janë rimat e saj?

Detyrë shtëpie. Gjej një poezi nga një libër jashtëshkollor dhe analizoje atë.

Rubrika: Të fl asimTema: Poezia dhe proza

43


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë: • Të përshkruajë stinën e vjeshtës. • Të përdorë fjalë dhe shprehje që i përkasin kësaj stine. • Të shprehë ndjenjat dhe emocionet e tij/saj në përshkrim. • Të përshkruajë duke u bazuar në imagjinatën dhe fantazinë e tij/saj.

Metoda dhe teknika: Përmbledhje e strukturuar, veprimtari shkrimi.Materialet: Lapsa, fl etë të bardha, gjethe të thata të pemëve, shkopinj, degë të vogla drurësh, grafi k organizues (gjethja).Fjalë kyç: Vjeshtë, tinguj, ngjyra, fëshfëritje, kërcitje, mërmëritje. Zhvillimi i mësimi1. Evokimi. Përmbledhje e strukturuar. Mësuesja i orienton nxënësit për veprimtarinë që do të realizojnë. -Sot do të përshkruajmë stinën e artë të vjeshtës. Më dëgjoni me kujdes! Pjesa që do të lexoj është shkëputur

nga përralla “Bambi”, jam e sigurt që e keni parë edhe fi lm. Bëhuni gati!

2. Realizimi i kuptimit: Veprimtari e drejtuar.

Hapi I. Lexohet nga mësuesja pjesa. Leximi duhet të jetë i qetë dhe shprehës.-A e përfytyruat skenën?-Si mendoni, cilët janë tingujt e vjeshtës? (kërcitja e degëve, fëshfëritja e pemëve, shirat që bien,

melodia që krijojnë ato).- Po ngjyrat e vjeshtës?

Nxënësit orientohen të lexojnë thesin e fjalëve.

Hapi II. Veprimtari shkrimi.Nxënësit bëjnë përshkrimin e vjeshtës në një kohë 20-25 minuta. Ju mund t’iu sugjeroni të vizatojnë një gjethe

të madhe në fl etore dhe të shkruajnë brenda saj. Më pas ta ngjyrosin gjethen. Ne mund t’ju sugjerojmë dhe disa grafi kë në formën e gjethes, të ketrit, të lajthisë, të misrit. (Shiko grafi kët). Nxënësit le të zgjedhin njërin prej tyre. Mendojmë se do ta bënte dhe më interesant përshkrimin.

Në fund lexohen punimet e nxënësve.

3. Refl ektimi: Me mjetet e sjella nxënësit formojnë një pemë me gjethe të rëna.

Detyrë shtëpie. Formo një pesëvargësh me fjalën Vjeshtë.

Rubrika: ShkruajmëTema: Përshkruajmë tingujt dhe ngjyrat e vjeshtës

44

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të lakojë saktë emrat që mbarojnë me -i të tipit: shtëpi, çati, kuti.• Të dallojë gjininë e emrave që mbarojnë me -i.• Të shkruajë saktë emrat që gjatë lakimit marrin -a.

Mjete: Teksti, shkumësa me ngjyra, tabelë për lakimin e emrave që mbarojnë me -i.Fjalë kyç: Gjini femërore, trajtë e shquar, e pashquar, rasa, emrat: liri, qershi, kuti.Aftësitë: Të dalluarit, të shkruarit, të menduarit.

Rubrika: Njohuri gjuhësore - DrejtshkrimTema: Emrat që mbarojnë me -i

Zhvillim i mësimit

Evokimi: Mendo, vëzhgo, diskuto.Shkruhen në tabelë emrat: shtëpi, qershi, kajsi, lumturi. - Në ç’gjini dhe në ç’trajtë janë emrat më lart? - Kthejini në trajtën e shquar njëjës. (Shtëpia, qershia, lumturia dhe jo shtëpija, qershija, lumturija) - Si mund të lakohet emri shtëpi, qershi në trajtën e shquar dhe pashquar njëjës?Paraqitet tabela me lakimin e këtyre emrave.

Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqen 45.Lexohen shembujt drejtshkrimorë të emrave femërorë që mbarojnë me -i të theksuar. Kalohet në rubrikën Ushtrohu. Në ushtrimin 1, nxënësit ndajnë sipas gjinisë emrat që mbarojnë me -i.

Struktura ERR Metoda Koha Evokimi Mendo, vëzhgo, diskuto Realizimi i kuptimit Punë e drejtuar Refl ektimi Shkrim i drejtuar

Në ushtrimin 2, nxënësit i kthejnë emrat e dhënë në trajtën e shquar, rasa emërore.

shtëpi- a kusi-a lumturia- a shëndetësi-a tepsi-a liri- a fatkeqësi-a bujqësi -a

Në ushtrimin 3, nxënësit lakojnë emrin qershi në trajtën e shquar dhe pashquar, sipas shembullit të dhënë.

Emra të gj. femërore Emra të gj. mashkulloreshtëpi, shtëpisë, kajsi, piktori, mure, kopshtin, lisiqershi, shami, kuti

Rasa E pashquar E shquarEmëroreGjinoreDhanoreKallëzoreRrjedhore

një qershii,e një qershie një qershie një qershiprej një qershie

qershia i, e qershisë qershisë qershinëprej qershisë

45


juha shqipe 4”

Në ushtrimin 4, nxënësit shkruajnë si duhet në trajtën e shquar, rasa kallëzore emrat: kuti, liri, Shqipëri, lumturi. nxënësi I nxënësi II nxënësi III nxënësi IV kutinë lirinë Shqipërinë lumturinë

Refl ektimi: Shkrim i drejtuar. - Shkruani 6 fjali ku të përdorni emrat: liri, Shqipëri, kënaqësi, fatkeqësi, ëmbëlsi, dituriP.sh.: Liria është e çmuar për këdo. Vendlindja ime është Shqipëria. Ëmbëlsirat janë kënaqësia ime. Xhoi buzëqeshte me një ëmbëlsi të madhe. Dituria fi tohet me punë të madhe.Lexohen dhe vlerësohen fjalitë e krijuara nga nxënësit.

Detyrë shtëpie. Formoni fjali me emrat: kajsi, shtëpi, shëndetësi, kuti, shami duke i përdorur në trajtën e shquar, në rasën emërore.

Rubrika: Njohuri gjuhësore Tema: Lakimi i emrave në numrin shumës

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të lakojë emrat e gjinisë femërore e mashkullore në numrin shumës.• Të dallojë rasën e emrave të dhënë në tekst.• Të drejtojë pyetjet e duhura për gjetjen e rasave të emrave mashkullorë. (Cilët?, Cilëve?, Prej cilëve?)

Mjete: Teksti, tabela, fl etore klase, stilolaps, tabak letre me tekst.Fjalë kyç: Emra femërorë, mashkullorë, shumës, rasë, pyetjet: cilët?, cilëve?, prej cilëve?

Aftësitë: të dalluarit, të menduarit, të shkruarit.Zhvillim i mësimit

Evokimi: Diskutimi i ideve.- Thoni disa emra në numrin shumës:

mësuesit mësueset

luleve emra në shumës vallet

disa nxënës fl etoret

Struktura ERR Metoda Koha Evokimi Diskutimi i ideve Realizimi i kuptimit Punë e drejtuar Refl ektimi Punë e pavarur. Zbatim i njohurive të marra

46

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Paraqitet një tekst i shkruar në tabak letre ose është shkruar që më përpara në dërrasë të zezë. U kërkohet nxënësve të gjejnë emrat e numrit shumës dhe rasën e tyre.

- Në ç’rasë janë përdorur emrat e numrit shumës?

Kujtesë. Për të gjetur rasën e emrave të gjinisë mashkullore në numrin shumës përdoren pyetjet: Emërore → cilët? Gjinore → i cilëve? Dhanore → cilëve? Kallëzore → cilët? Rrjedhore → prej cilëve?

Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në f. 46.Lexohet teksti. Emrave me të kuqe u tregohet rasa, duke përdorur pyetjet: Cilët?, Cilëve?, Cilëve?, Cilët?,

Prej cilëve?Në ushtrimin 1, nxënësit gjejnë fjalën që përsëritet në tekstin e dhënë (bretkosa) dhe thonë rasën në të

cilën është përdorur. Bretkosat → emërore → cilat? i bretkosave → gjinore → i cilave? Bretkosave →rrjedhore → prej cilave? bretkosa t → kallëzore → cilat?Në ushtrimin 2, nxënësit u përgjigjen pyetjeve me emrin bretkosë duke e vendosur në rasën e duhur. Ata

duhet të shkruajnë me laps emrin bretkosë në rasa të ndryshme. (bretkosat, i bretkosave, bretkosave, bretkosat, prej bretkosave)

Refl ektimi: Punë e pavarur. Zbatim i njohurive të marra.

Nxënësit lexojnë tekstin e dhënë në ushtrimin 3 dhe gjejnë rasën e emrave me shkronja të zeza. djem→ rasa kallëzore, shkopinj → rasa kallëzore e shkopinjve → gjinore, shkopinjtë → kallëzore shkopinjve → dhanore , shkopinjtë →emërore

Bëhet vlerësimi i punëve të nxënësve.

Detyrë shtëpie. Zgjidhni në librin tuaj një tekst, nënvizoni emrat e numrit shumës dhe tregoni rasën e tyre.

47


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm, me intonacion dhe të respektojë në mënyrë të vetëdijshme shenjat e pikësimit.• Të japë detaje shtesë rreth pjesës, duke e pasuruar më tej atë.• Të bëjë pyetje rreth tekstit që lexon. •Të tregojë brendinë e pjesës që lexon.• Të gjejë temën dhe idenë e pjesës.• Të analizojë mesazhin e pjesës dhe personazhin kryesor.

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, leximi me ndalesa, lexim zinxhir, rrethi i koncepteve.Mjetet: Pamje nga mjedise të ndryshme, restorante, familja gjatë drekës, foto të kuzhinierëve.Fjalë kyç: Gjellë, gatuan, gjellëbërës, kuzhinë.Aftësitë: Të lexuarit, të menduarit, të ritreguarit, të analizuarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimi (brainstormimg).

Mësuesi u kërkon nxënësve të thonë shpejt e shpejt çdo gjë që u vjen në mendje për gjellëbërësin.

Rubrika: LexojmëTema: Andi Gjellëbërës

gjellëbërësi

gatuanveshje e posaçme

kuzhinëgjellë

enë

Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin e tregimit “Andi gjellëbërës” dhe pyet nxënësit: - A keni gatuar vetë ndonjëherë? - Ç’lloj gjelle keni gatuar? - Trego para shokëve si ke vepruar? - Cila është gjella që të pëlqen më shumë?

1. Realizimi i kuptimit: Leximi me ndalesa.Lexohet tregimi me ndalesa.Ndalesa e parë: Makina qepëse ... deri te ...ju duhet të hani diçka. - Pse u shqetësua Andi? - Ç’po bënte zonja Fink? - A ju ka rastisur të shqetësoheni ndonjëherë si Andi?Ndalesa e dytë: Andi shkoi ... deri te ... duket vetja sikur ç’po bën. - Ç’fi lloi të bënte Andi? - Pse mendoi të gatuante vetë? - Ç’mjete dhe perime përdori ai? - Si i dukej puna e gatimit?Ndalesa e tretë: Ngriti kapakun ... deri te ...kaq të shijshme. - Si u bë gjella e Andit? - Pse i pëlqeu zonjës Fink? - A ju pëlqen mbyllja e tregimit? Pse? - Ç’do të bëje ti, po të ishe në vend të Andit?Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësi, sqarohen fjalët apo shprehjet e pjesës.

48

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Paraqiten në tabelë cilësitë e Andit dhe mesazhi i pjesës:

3. Refl ektimi: Rrethi i koncepteve.

Plotësohet rrethi i koncepteve me mendimet e secilit nxënës rreth pjesës.Lexohet rrethi i koncepteve nga nxënësit dhe dallohen ata që janë përgjigjur më saktë.

Shënim.Këtë pjesë mësuesi/ja mund ta realizojë në dy orë, duke shfrytëzuar një orë nga dispozicioni.Më poshtë po japim një model të dytë, si mund të zhvillohet kjo temë në dy orë.

i dhembshur

Andi

punëtori dashur

i shkathëti zellshëm

Rubrika: Të lexojmëTema: Andi gjellëbërës (ora I)

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë: • Të lexojë me interes, dëshirë e ndjenjë. • Të lexojë duke treguar se kupton përmbajtjen dhe merr informacion. • Të shpjegojë kuptimin e fjalëve të reja dhe të formojë fjali me to. • Të tregojë brendinë e pjesë që lexon. • Të diskutojë në grup për mënyrën e gatimit të gjellëve të ndryshme.

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, bisedë, punë me grupe, organizues grafi k. Materiale: Albume për gatimin, librat “Si të gatuajmë” dhe “Si të ushqehemi”, letër të bardhë. Fjalë kyç: Kuzhinë, gatim, ndez gazin, gjellëbërës, gjellëtore.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Hapi I. Stuhi mendimesh për llojet e gjellëve që përdorim në familje.

Llojet e gjellëve

Rrethi i koncepteve

Kush?

Çfarë?

Si?

Pse?

Ku? Kur?

49


juha shqipe 4”

2. Realizimi i kuptimit: Organizues grafi k.

Hapi I. Lexohet teksti nga mësuesi/ja dhe nxënësit i mbajnë librat mbyllur.

Hapi II. Lexohet teksti pjesërisht nga mësuesi/ja, pastaj vazhdohet leximi nga nxënës që lexojnë bukur. Nxënësit ndjekin leximin dhe nënvizojnë fjalët e panjohura për ta.

Bëhet në dërrasë shpjegimi i fjalëve e shprehjeve të reja duke marrë edhe mendimin e nxënësve e duke u mbështetur në fjalorthin e tekstit. Bashkë me nxënësit formojmë fjali me fjalët e shprehjet e reja ose të panjohura.

Hapi III. Lexohet përsëri teksti nga nxënës të niveleve të ndryshme, sipas paragrafëve për të kuptuar më mirë përmbajtjen e për të marrë më shumë informacion.

Ndërkohë nxënësit bëjnë vërejtje dashamirëse për përmirësimin e cilësisë së leximit.

3. Refl ektimi: Nxënësit nxiten të punojnë në grupe dyshe sipas grafi kut organizues Dora e pyetjeve. Orientohen nxënësit të punojnë me dorën e majtë dhe vizatojnë formën e saj. Në secilin gisht ata shkruajnë pyetjet si më poshtë: Kush? Çfarë?, Ku?, Pse? Si?.

Duke lexuar tekstin dhe duke u mbështetur te përvoja e tyre ata shkruajnë me fjali të plota përgjigjen e pyetjeve të bëra.

4. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie. Renditni veprimet gjatë gatimit të një gjelleje.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë: • Të lexojë në mënyrë shprehëse dhe në heshtje. • Të lexojë në praktikim të njohurive rreth gjuhës standarde shqipe. • Të përcaktojë kohën dhe vendin e ngjarjes. • Të dallojë dhe të analizojë personazhet sipas gjykimit të tij.

Metoda dhe teknika: Pyetja e ditës, grafi ku organizues: harta e ngjarjes, diskutim, praktikë e drejtuar, punë me shkrim, punë me grupe.

Materiale: Tabak letre A4 me grafi kun organizues, tabelë e mësueses sipas rubrikës Plotëso, por e paplotësuar për përgjigjet.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Pyetja e ditës.Hapi I. Tre nxënës të nivelit të lartë dhe mesatar lexojnë bukur pjesën. Kërkohet që nxënës të tjerë të niveleve të ndryshme të sqarojnë kuptimin e fjalëve të panjohura duke formuar

dhe fjali me to. Më pas mësuesi/ja dhe nxënësit dëgjojnë me vëmendje përgjigjen për pyetjen e ditës: “Cilat janë veprimet

e Andit gjatë gatimit?

2. Realizimi i kuptimit: Grafi k organizues, praktikë e pavarur.Hapi I. Realizohen ushtrimet e rubrikës Kupto tekstin.Nxënësit lexojnë në heshtje pjesën për të kuptuar më mirë përmbajtjen.

Rubrika: Të lexojmëTema: Andi gjellëbërës (ora II)

50

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Hapi II. Ritregohet pjesa nëpërmjet grafi kut organizues: Harta e ngjarjes. Mësuesi/ja parapërgatit në një

karton hartën e ngjarjes. Nxënësit orientohen të punojnë me grupe për të plotësuar hartën e ngjarjes me letër format A4. Pasi plotësohet grafi ku nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson grafi kun në dërrasë të zezë me mendimet më të mira të nxënësve.

Hapi III. Praktikë e pavarur sipas rubrikës Plotëso.

3. Refl ektimi. Praktikë e pavarur për të matur rendimentin e orës së mësimit (minitest): Shkruani shkurt veprimet e Andit gjatë gatimit.

Bëhet vlerësimi i motivuar i punës së nxënësve.

Detyrë shtëpie. Shkruani bukur mendimin e Andit për gatimin.

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të përshkruajë aromat duke përdorur mbiemra të ndryshme.• Të përshkruajë një lloj gatimi, duke përshkruar dhe aromën e këtij gatimi.• Të shkruajë me ndjenjë për përvoja vetjake.

Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, punë e drejtuar, shkrim i lirë. Mjetet: Teksti i nxënësit, fi sha me mbiemra që të tregojnë si janë aromat, libri “Si të gatuajmë”.Fjalë kyç: Kuzhinë, aroma, përshkrim, mbiemra.Aftësitë: Të përshkruarit, të shkruarit, të menduarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.Mendoni tregimin “Andi gjellëbërës”.- Shkruani sa më shumë fjalë që lidhen me gatimin:

Veçoni aromën që ju pëlqen gjatë gatimit në familje.- Si është ajo? (e këndshme, ngacmuese etj...)

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapen librat e Gjuhës shqipe 4 në f. 49.Lexohen linjat orientuese të përshkrimit të aromave të dhëna dhe me fi gura.Lexohen mbiemrat te thesi i fjalëve.Lidhen fi gurat me fjalët.

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë.Nxënësit shkruajnë një gatim të veçantë, duke mos harruar të përshkruajnë edhe aromën që përhapet gjatë gatimit.Veçohen përshkrimet më të mira para klasës.Detyrë shtëpie. Shkruaj aromat e disa gjellëve që të pëlqejnë.

Rubrika: Të shkruajmë:Tema: Përshkruajmë aromat

aromë

lugë

gatimi

perimesobë

tigantenxhere

kuzhinë

ujë

kripë

51


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të gjejë mbiemrat në një tekst të dhënë.• Të dallojë mbiemrat e nyjshëm nga mbiemrat e panyjshëm.• Të tregojë vendqëndrimin e mbiemrit në fjali të ndryshme.• Të përshtatë mbiemrat në gjini, numër me emrat shoqërues.

Metoda dhe teknika: Pema e mendimit, punë e drejtuar, punë e pavarur.Mjetet: teksti, tabak letre ku shkruhen mbiemra të nyjshëm dhe të panyjshëm.Fjalë kyç: mbiemër i nyjshëm, i panyjshëm, nënvizo, dallo, lidh, shtyllë.Aftësitë: të njohurit, të menduarit, të dalluarit, të analizuarit, të krahasuarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Pema e mendimit.Mësuesi/ja shkruan në tabelë disa mbiemra: e vogël, madhështore, i lartë, simpatike etj.Pyetën nxënësit: -Ç’mbani mend për mbiemrin?Plotësohet pema.

Mësuesi/ja, pasi u kërkon nxënësve të shoqërojnë mbiemrat e dhënë më lart me disa emra, si: vajzë e vogël, vepër madhështore, mur i lartë, grua simpatike, i pyet:

- Ç’gjë të veçantë vini re te mbiemrat e nënvizuar? (Disa e kanë nyjën i/e; disa nuk e kanë.)- Ç’emërtim do të përdorim për t’i dalluar ata nga njëri – tjetri?

i nyjshëm (i, e, të, së) mbiemri i panyjshëm

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapen librat e Gjuhës shqipe 4 në f. 50.Lexohet teksti i dhënë, ndihmuar edhe nga fi gura përkatëse. Mësuesi/ja pyet: - Ç’tregojnë mbiemrat me ngjyrë blu? (të nyjshëm) - Po mbiemrat me ngjyrë të kuqe? (të panyjshëm) - Nga i dalluat? Mbiemrat e nyjshëm kanë përpara nyjat i, e, të, së. Mbiemrat e panyjshëm s’kanë përpara nyja.Punohen ushtrimet e tekstit.Ushtrimi 1. Nënvizo me të kuqe mbiemrat e nyjshëm, me blu mbiemrat e panyjshëm.Ushtrimi 2. Lidh mbiemrin me emrin. (p.sh., aromë e këndshme etj.)

3. Refl ektimi: Punë e pavarur.Shkruaj në dy shtylla mbiemra të nyjshëm dhe të panyjshëm.Vlerësimi i punëve të nxënësve.Përzgjedhja e punës më të mirë.

Shënim: Kjo temë mund të zhvillohet edhe si modeli më poshtë.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Mbiemri i nyjshëm dhe i panyjshëm

femërorembiemri

mashkullorenumër

tregon cilësitë e emrit që e shoqëron

njëjës

shumësgjini

52

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë: • Të dallojë mbiemrat e nyjshëm dhe të panyjshëm. • Të formojë fjali me mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm. • Të krijojnë një tekst të shkurtër, në të cilin të përdorë mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm. • Të lidhë mbiemrin me emrin në një grup emrash dhe mbiemrash.

Metoda dhe teknika: Bisedë e kombinuar me shpjegim, punë vetjake, punë në çift. Materiale: Fisha të përgatitura nga mësuesi/ja me fjali, ku të ketë mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm. Fjalë kyç: Emër, mbiemër, mbiemër i nyjshëm, mbiemër i panyjshëm.

Zhvillimi i mësimit 1. Evokimi:Hapi I. Stuhi mendimesh për ngjyrën, llojet dhe formën e fl okëve.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Mbiemri i nyjshëm dhe i panyjshëm

Hapi II. Nxënësve u shpërndahen fi sha për të dalluar mbiemrat.

2. Realizimi i kuptimit:

Hapi I. Hapen librat. Lihen nxënësit 2-3 minuta të shikojnë fi gurat e tekstit. U kërkohet që të fl asin për ngjyrat e fl okëve të fëmijëve. Aktivizohen më shumë nxënësit e nivelit bazë për të siguruar gjithëpërfshirjen në mësim e për të mënjanuar braktisjen e fshehtë.

Hapi II. Lexohet pjesa në fi llim të faqes 50 dhe kërkohet nga nxënësit të thonë se çfarë janë fjalët e ngjyrosura me të kuqe dhe blu.

- Me cilën fjalë lidhen mbiemrat? (Me emrin) - Ku qëndrojnë mbiemrat, para apo pas emrave? Mësuesi/ja shkruan në tabelë: Mbiemri qëndron zakonisht pas emrit dhe tregon cilësinë e tij. Mbiemri e bën më të qartë kuptimin e emrit.

Hapi III. Plotësohen rreshtat me mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm.

të paqethur të rënë të kuq

të bardhë

të ashpërtë shkurtër

të dredhur

të qethur

të butë

të zinj

të verdha

të gjatë

të drejtë

fl okë gështenjë

53


juha shqipe 4”

Hapi IV. Diskutohet me nxënësit rreth tabelave për gjininë dhe numrin e mbiemrave. Përqendrohet vëmendja te dallimet midis tyre.

Hapi V. Nxënësit punojnë në çifte rubrikën Ushtrohu. Gjysma e nxënësve punon ushtrimin 1, faqe 50, sipas kërkesës. Gjysma tjetër punon ushtrimin 2, faqe 50 sipas kërkesës.

Grupet vlerësojnë punën në mënyrë të ndërsjellë.

3. Refl ektimi: Praktikë e pavarur. Ushtrimi 3, faqe 50 sipas kërkesës. Nxënësit shkëmbejnë fl etoret për të vlerësuar punën e njëri-tjetrit.

Bëhet përmbledhja e vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie: Punohen ushtrimet në faqen 25-26 të Fletores së punës.

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të ndajë fjalët në fund të rreshtit sipas rregullave drejtshkrimore.• Të ndajë saktë fjalët në fund të rreshtit në disa mënyra.• Të dallojë fjalët e ndara saktë nga fjalët e ndara gabim në fund të rreshtit.

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, praktikë e drejtuar, praktikë e pavarur, veprimtari shkrimi.Mjetet: Teksti i nxënësit, tabakë letre me fjalë të ndara në fund të rreshtit, zanore, bashkëtingëllore.Aftësitë: Të drejtshkruarit, të menduarit, të vepruarit, të shkruarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh, praktikë e drejtuar. - Mendoni secili nga një fjalë. - Sa rrokje ka fjala që menduat?Vendosen fjalët e menduara nga nxënësit sipas rrokjeve në tabelë.

njërrokëshe dyrrokëshe trerrokëshe katërrokëshe

- Si mund të ndahet secila fjalë kur rreshti përfundon? (Nxënësit japin variante të ndryshme)

2. Realizimi i kuptimit: Praktikë e drejtuar. Hapen librat e Gjuhës amtare 4 në f. 51.

Lexohen me kujdes rregullat e ndarjes së fjalëve në fund të rreshtit.- Fjalët në fund të rreshtit ndahen sipas rrokjeve, kur dy bashkëtingëllore kanë në mes një zanore: pula = pu - la; makina = ma - ki - na

Kur ndërmjet dy zanoreve ndodhen dy ose më shumë bashkëtingëllore, ndarja është e lirë.

Rubrika: Njohuri gjuhësore - DrejtshkrimTema: Ndarja e fjalëve në fund të rreshtit

54

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë me interes, emocion dhe dëshirë tregimin.• Të pasurojë fjalorin me fjalë e shprehje, duke i përdorur ato në lidhje me fushën e leximit.• Të krijojë lidhje ndërmjet pjesës së lexuar dhe fi lmit “Ana Flokëkuqja”.• Të përshkruajë personazhin kryesor të tregimit.• Të lexojë në mënyrë të dramatizuar pjesën.• Të përshkruaj si kujdeset Ana për fl okët.

Metoda dhe teknika: Mendo – shkëmbe mendime, lexim i drejtuar, lojë me role, lexim zinxhir, punë e pavarur.Mjetet: Teksti, libri “Ana Flokëkuqja” pamje nga koleksione “Në fl oktore”.Fjalë kyç: Flokë, mbeti me gojë hapur, kujdes, ngjyra e fl okut.Aftësitë: Të lexuarit, të diskutuarit, të menduarit, të përshkruarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Mendo – shkëmbe mendime.Pyeten nxënësit ç’dinë rreth fjalës fl oktore.Nxënësit japin mendime të ndryshme rreth ngjyrës, gjatësisë dhe llojit të fl okëve që ju pëlqen. - Pse duhet të kujdesemi për fl okët? - Ku i pritni apo i rregulloni fl okët tuaj zakonisht dhe në raste festash? (Paraqiten para klase nxënësit me lloje të ndryshme fl okësh.)

2. Realizimi i kuptimit: Lexim i drejtuar, lojë me role.Nxënësit njihen me përmbajtjen e pjesës duke e lidhur dhe me fi lmin për fëmijë me të njëjtin titull.Lexohet pjesa nga mësuesja.Shpjegohen fjalët e vështira apo shprehjet që nxënësit nuk i kuptojnë.U drejtohen nxënësve pyetjet:

- Cilat janë personazhet e tregimit?- Pse ishte e mërzitur Ana?- Si e imagjinoni Marilën kur e pa Anën?

lodra = lo - dra ose lod - ra ekskavator = ek - skavator ose eks - kavator

Fjalët: korrje, marrje, ndahen:korr – je, dhe jo ko – rrje; marrje dhe jo ma – rrje.Punohen ushtrimet e f. 51 dhe diskutohen me njëri – tjetrin.

3. Refl ektimi: Praktikë e pavarur.Ndani në fund të rreshtit fjalët e dhëna në fl ipçart: dhëmb, ndjell, kalendari, sjellje, përkthyes, i padobishëm,

torta, stilolapsi.Vlerësohen detyrat e nxënësve.Dallohen punët më të mira para klase.

Detyrë shtëpie. Ndani në fund të rreshtit fjalët e dhëna (jepen nga mësuesja)

Rubrika: Të lexojmëTema: Ana Flokëkuqja (ora e parë)

55


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të tregojë brendinë e pjesës me fjalët e veta.• Të analizojë sjelljen dhe veprimin e Anës.• Të dramatizojë pjesën në role.• Të gjejë temën dhe idenë e pjesës.• Të përzgjedhë fragmentin më të bukur duke treguar pse - në.

Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, ditari dypjesësh, lojë me role, rrjeti i diskutimit, punë e pavarur.Mjetet: Teksti, fl etë të bardha, kaseta fi lmike “Ana Flokëkuqja”, lapustila.Fjalë kyç: Ritrego, përzgjidh, mesazh, dramatizo.Aftësitë: Të dramatizuarit, të analizuarit, të diskutuarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.Pyeten nxënësit: - Ç’ju pëlqen te Ana? - A veproi mirë që leu fl okët me ngjyrë jeshile? - Po ju a ju pëlqen të ndërroni ngjyrën e fl okëve? - Po modelin e fl okëve? - Ç’cilësi të Anës ju pëlqejnë?

2. Realizimi i kuptimit: Ditari dypjesësh, lojë me role.Nxënësit tregojnë me fjalët e tyre përmbajtjen.Nxënësit zgjedhin një fragment nga pjesa dhe e komentojnë. (mund të ndihmohen edhe me pyetjet: Pse e

zgjodhët? Çfarë të kujtoi? Pse të vjen për të qeshur? etj.)

Fragmenti Komenti- Mirë, eja poshtë në kuzhinë... Askush në shkollë nuk u tall me fl okët e shkurtër të Anës. -

- Ç’këshillë i dha ajo Anës? - Cili prej jush e ka ndier veten keq kur ka prerë fl okët?Hapet libri dhe lexohet pjesa zinxhir nga nxënësi.- Lexohet pjesa me role (autori, Ana, Marila, Xhozi)- Punohet rubrika Kupto tekstin.

3. Refl ektimi: Kllaster.Përshkruaj Anën (pamjen fi zike, sjelljen) Detyrë shtëpie: Vizato Anë Flokëkuqen dhe përshkruaje me fjalë personazhin.

Rubrika: Të lexojmëTema: Ana fl okëkuqja (Ora e dytë)

Kujdesi për më të vegjlit është i domosdoshëm.- Këshillat e më të rriturve duhen dëgjuar.- Dashuria dhe respekti për njëri – tjetrin është

reciprok.

Anasjellja pamja fi zike

56

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Nxënësit lexojnë fragmentet dhe komentet para klase.

Interpretojnë me grupe pjesën.Mesazhi i pjesës: “Ëndërro, por kurrë mos guxo më shumë se sa duhet.”

3. Refl ektimi: Rrjeti i diskutimit.Në qendër të fl etës çdo nxënës shkruan pyetjen:

PO A veproi mirë Ana që i leu fl okët JO me jeshile? Pse?

Përfundimi: .............................................................................................................................Nxënësit argumentojnë përgjigjet rreth pyetjes së shtruar.Lexohen përgjigjet e nxënësve dhe grupohen.

Detyrë shtëpie. Përshkruaj personazhin e Anës: pamjen fi zike dhe sjelljen.

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të dëgjojë me vëmendje pjesë të zgjedhura nga libri “Pipi Çorapegjata”.• Të përshkruajë personazhin e Pipi Çorapegjatës, pamjen fi zike dhe sjelljen: ecjen, cilësitë e karakterit.• Të pikturojë Pipin sipas fantazisë së tij.• Të përshkruajë një personazh.

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, shkrimi i lirë, Turi i galerisë.Mjetet: Teksti, libri për fëmijë “Pipi Çorapegjata”, fl etë të bardha, lapustila.Fjalët kyç: Përshkrim, të dhëna personale, pikturo, krahaso.Aftësitë: Të dëgjuarit, të përshkruarit, të vizatuarit, të krahasuarit,

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh (brainstorming).Pyeten nxënësit: - Çfarë duhet të përmendim kur përshkruajmë një personazh?

Rubrika: ShkruajmëTema: Përshkruajmë personazhin

vajzë e shkujdesurtekanjoze

e dashur çapkëne

Pipi

- Ç’ju sjell në mendje personazhi i Pipit?

Personazhi

pamjen e jashtme (fytyra, trupi, fl okët)

karakteri

sjellja

ecja

marrëdhëniet me të tjerët

të dhënat personale

57


juha shqipe 4”

1. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Mësuesja lexon pjesën “Pipi Çorapegjata”.Nxënësit dëgjojnë me vëmendje. Më pas, nxënësit përshkruajnë portretin e Pipit duke përdorur fjalë nga

teksti.Të dhënat personale (9 vjeç, e vetme, jeton në një shtëpi të vjetër, s’ka as nënë, as baba).Përshkruhet pamja fi zike e Pipit (vajzë e shëndetshme, fl okët ngjyrë karote, me dy gërsheta, hundë në formë

patate të vockël, me quka të mëdha, dhëmbë të fortë e të bardhë).Ecja (e pakujdesshme, duke kënduar, me lëvizje të pakontrollueshme).Cilësitë e karakterit e të sjelljes (e dashur, e gëzuar, çapkëne, e sakrifi cës, e fortë, e paqëndrueshme, nervoze,

optimiste, tekanjoze, krenare).

3. Refl ektimi: Turi i galerisë.Nxënësit punojnë në grupe: “Pikturoni Pipin sipas imagjinatës suaj”. Pasi e përfundojnë pikturën, atë e ngjitin

në murin e klasës. Nxënësit që nuk mund ta pikturojnë, ta përshkruajnë me shkrim.Nxënësit krahasojnë punimet e tyre me njëri-tjetrin dhe i komentojnë.Një juri prej tre vetash përzgjedh punimet e realizuara më bukur.

Detyrë shtëpie. Lexoni pjesë të ndryshme nga libri “Pipi Çorapegjata”.

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:- Të përshtatë mbiemrat me emrat në gjini, numër dhe rasë.- Të dallojë shumësin apo njëjësin e mbiemrave në lidhje me emrat përkatës.- Të dallojë gjininë e mbiemrit duke e përshtatur me atë të emrit.

Metoda dhe teknika: Mendo – refl ekto, punë e drejtuar, punë e pavarur.Mjetet: Teksti, tabela, fl etore klase, stilolaps.Fjalët kyç: Mbiemër, emër, gjini mashkullore/ femërore, numri njëjës/shumës, rasë, grup fjalësh.Aftësitë: Të përshtaturit, të shkruarit, të vepruarit, të menduarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Mendo – refl ekto.U paraqiten nxënësve fi gura me pamje të ndryshme. Nxënësit gjejnë grupet e fjalëve që i përkasin çdo

fi gure.

U drejtohen nxënësve pyetjet: - Në ç’gjini janë mbiemrat e çdo grupi fjalësh? - Në ç’numër janë përdorur mbiemrat.Mbiemrat përshtaten me emrin në gjini, numër dhe rasë.Mbiemri ka dy gjini: femërore dhe mashkullorem, si dhe dy numra: njëjës dhe shumës, ashtu si dhe emri.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapen librat e gjuhës në f. 55. Lexohen me kujdes shembujt e dhënë në tekst.Punohen ushtrimet e tekstit dhe diskutohen ato me njëri – tjetrin.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur.Nxënësit punojnë në fl etoren e klasës. Përshtatin mbiemrin me emrat përkatës.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Mbiemri përshtatet me emrin

58

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Mace (e shkathët, të shkathëta, i shkathët )

Laps (e gjatë, të gjatë, i gjatë)Kthe këto grupe fjalësh në numrin shumës, trajta e shquar : Trup i fortë ......................................................................... Punëtor i mirë .........................................................................Kthe këto grupe fjalësh në numrin shumës, trajta e pashquar: Mollë e pjekur ......................................................................... Vizatim i bukur .........................................................................

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm, me intonacion dhe të respektojë shenjat e pikësimit në mënyrë të vetëdijshme dhe

të qartë.•Të krijojë lidhje ndërmjet pjesës së lexuar dhe fi lmit për fëmijë “Beni ecën vetë”.• Të dallojë dialogun nga monologun që është përdorur në pjesën letrare.• Të tregojë përmbajtjen e pjesës me fjalët e veta.• Të analizojën Benin, personazhin kryesor të pjesës.

Metoda dhe teknika: Diskuto – refl ekto, lexim me ndalesa, lexim zinxhir, rrjeti i diskutimit, punë e pavarur.Mjetet: Teksti, pamje të ndryshme nga fi lmi “Beni ecën vetë”, libri “Beni ecën vetë” i Kiço Blushit, pamje nga fshati.Fjalë kyç: Purtekë, lëmenjtë, samar, kapistall, duaj.Aftësitë: Të lexuarit, të ritreguarit, të dalluarit, të diskutuarit, të analizuarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Diskuto – refl ekto.Pyeten nxënësit: - Si e kuptoni shprehjen: “çun mamaje”.

Diskutohet me nxënësit:- Ku i kaloni zakonisht pushimet?- Keni qenë ndonjëherë në fshat? Ku? Me kë?- Trego ç’gjëra ke parë dhe ke mësuar gjatë pushimeve?- Të ka rastisur ndonjëherë të jesh mburrur para kohe?

“Beni ecën vetë” është roman i Kiço Blushit. Mbi bazën e këtij romani me skenar të shkruar nga vetë shkrimtari, është realizuar fi lmi me të njëjtin titull. Regjisore e fi lmit është Xhanfi se Keko, dhe aktor kryesor është Herion Spiro (Beni).

2. Realizimi i kuptimit: Lexim me ndalesa.Lexohet tregimi me ndalesa.

Rubrika: Të lexojmëTema: Beni ecën vetë

nazeli i përkëdhelur

s’bën gjë pa ndihmën e prindërve

frikacak

çun mamaje

59


juha shqipe 4”

Ndalesa e parë: Tani zbresim ..., deri te ... o dembel ysh, ysh!- Ku do ta çonte Beni gomarin e ngarkuar?- Ç’mendonte Beni kur ecte rrugës?- A duhet të mburremi para kohe? Pse?- Si e mendoni vazhdimin e ngjarjes?

Ndalesa e dytë: Në bishtin e gomarit ..., deri te .... nuk di ç’të bëj.- Pse çuditet Beni?- Kur bëhet më i madh gëzimi i Benit?- Ç’ndodhi më tej me gomarin?- Si do të përfundojë tregimi? Pse mendoni kështu?

Ndalesa e tretë: Pa e kuptuar ..., deri tek ... unë të jap fjalën.- Pse u frikësua shumë Beni?- Kujt i kërkoi ndihmë?- Ç’i premtoi xhaxhi Thomait?- Si ndihet tani Beni?- Ç’mësuat nga kjo pjesë?

Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësit e klasës. Shpjegohen fjalët që nxënësit s’ua dinë kuptimin.Paraqiten cilësitë e Benit nga çdo nxënës.

Dallohen në tekst:Fjalët e autorit, dialogu (fjalët e personazheve) dhe monologu (fjalët që personazhi fl et me vete).Mesazhi i pjesës: Mos u mburr para kohe se më pas e pëson.Diskutohet rreth pjesës dhe fi lmit “Beni ecën vetë”.

3. Refl ektimi: Rrjeti i diskutimit.Në qendër të fl etës nxënësit shkruajnë pyetjen dhe argumentojnë rreth saj: PO - A veproi mirë xhaxhi Thomai që e JO mori me vete Benin në fshat? Pse?

Përfundimi: ..................................................................................................................................

Nxënësit grupohen sipas përgjigjeve të tyre.

Detyrë shtëpie. Shikoni me kasetë fi lmin “Beni ecën vetë”. Përshkruani personazhin e Benit.

punëtor

dembelfrikacak

çun mamaje

trim

mburravec

Beni

60

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të shkruajë duke përshkruar ndjenjat e një personazhi të përzgjedhur.• Të shkruajë duke shprehur ndjenja dhe emocione të ndryshme.• Të shkruajë një ditar për gjënë më interesante që i ka ndodhur.

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, punë në grupe.Mjetet: Teksti, modele ditarësh të ndryshme, fl ipçarte me fjalë që shprehin ndjenja të ndryshme.Fjalë kyç: Dita, ndjenja, antipati, trishtim, kapitjeAftësitë: Të përshkruarit, të shkruarit, të menduarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Pyeten nxënësit: - Kush nga ju mban shënime për gjërat që i ndodhin gjatë ditës? - Ju pëlqen të mbani ditar? Si është ai? - Gjej disa fjalë që shprehin ndjenja dhe gjendje shpirtërore.

Ndjenjat dhe gjendjen shpirtërore mund t’i përshkruajmë në një poezi, tregim, ditar.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.

Hapen librat e gjuhës me në f. 58.

Lexohen me kujdes fjalët që shprehin ndjenjë apo gjendje shpirtërore.

Këto fjalë ndihmojnë për të përshkruar personazhet.

Plotësohet ditari i nisur në tekst duke imagjinuar vetëm sikur të ishe në vend të Benit, në çastin kur gomari

bënte veprime të çuditshme.

3. Refl ektimi: Punë në grupe.Ndahet klasa në grupe. Çdo grupi i caktohet detyra përkatëse.Grupi I. Përshkruani se si e ka ndierë veten Ermali në klasën e re.Grupi II. Përshkruani se si e ka ndierë veten Ani pianistja pas suksesit të parë.Grupi III. Përshkruani se si e ka ndierë veten Ana kur ka parë fl okët e saj jeshilë.Dëgjohen përshkrimet e çdo grupi, diskutohen dhe vlerësohen përshkrimet më të mirat.

Rubrika: Të shkruajmë Tema: Përshkruajmë ndjenjat

dashuri

respekt

mirënjohje

lumturi mirësi

kënaqësi

gëzim

ndjenjë

lëndim

antipati

dyshimfyerje

turp

frikë

inat gjendje shpirtërore

ankth

61


juha shqipe 4”

Rubrika: LeximTema: Një gërvishtje e lehtë

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm pjesën.• Të përdorë fjalët e fjalorit në ritregimin e pjesës.• T’u përgjigjet pyetjeve të tekstit duke përdorur organizues grafi k (Dora e pyetjeve).• Të tregojë raste të ngjashme me atë të Taulantit.• Të lexojë pjesën në role.

Mjete: Teksti, pamje të ndryshme spitali, ambulancë, kutia e ndihmës së shpejtë, pambuk, fasho, pomada, paracetamol, fl etë formati, laps.Fjalë kyç: Mahis, laborator, mikroskop, mikrobe.Aftësitë: Të lexuarit, të treguarit, të diskutuarit, të analizuarit.

Zhvillim i mësimit

Evokimi: Diskutim i ideve.Pyeten nxënësit: - Përse shërben kutia e ndihmës së shpejtë? - Ku mbahet kutia e ndihmës së shpejtë? (në klasë, shtëpi, makinë, në vendin e punës etj.) - Pse quhet kutia e ndihmës së shpejtë?U tregohen nxënësve disa nga sendet e kutisë së ndihmës së shpejtë.

alkool betadinë

pambuk kutia e ndihmës së shpejtë fasho

pomada të ndryshme paracetamol

Me sendet që kanë sjellë nxënësit, vendoset në këndin e klasës kutia e ndihmës së shpejtë. - Ju ka rastisur të vriteni lehtë në klasë, shtëpi, në lagje, si keni vepruar? (Tregoni ndonjë rast.)

Realizim i kuptimit: Të dëgjuarit e drejtuarit, lojë në role.Shkruhet titulli i tregimit në tabelë “Një gërvishtje e lehtë”.- Lexohet nga mësuesja me intonacion dhe nxënësit porositen të nënvizojnë: - Çfarë u tregoi mjeku fëmijëve?- Shpjegohen fjalët e fjalorit: mikrobe, mahis, laborator, mikroskop.- Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësit e klasës.- Ritregohet me fjalët e tyre duke përdorur dhe fjalët e fjalorit.- Lexohet pjesa në role (babai i Taulantit, Beni, Taulanti).- Punohet rubrika Po ti?. Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të rubrikës.

Struktura ERR Metoda Koha Evokimi Diskutimi i ideve Realizimi i kuptimit Të dëgjuarit e drejtuarit, lojë në role Refl ektimi Dora e pyetjeve

62

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” - Plotësohet në tekst me laps se çfarë ka në kutinë e ndihmës së shpejtë? (alkool, pambuk, pomadë, fashë,

barna, ankerplast).

Refl ektimi: Dora e pyetjeve.Nxënësit plotësojnë grafi kun Dora e pyetjeve.- Vizatoni dorën tuaj në një fl etë formati dhe përgjigjjuni saktë pyetjeve në çdo gisht: - Ku ishte Taulanti? - Çfarë i kishte ndodhur Taulantit? - Kush u foli për mikrobet? - Kur u foli babai i Orionit? - Pse janë të rrezikshme mikrobet? - Si luftohen mikrobet? - Lexohet Dora e pyetjeve nga disa nxënës.

Detyrë shtëpie. Shkruani pjesën që ju pëlqen më shumë dhe komentojeni atë. Vizatoni kutinë e ndihmës së shpejtë.

Ku?

Çfarë?Kur?

Pse?

Kush?

Si?

63


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojnë planin e tregimit.• Të fl asin për pikat e planit.• Të hartojë pika plani nga pjesët e leximit që ka studiuar deri tani.

Mjete: Teksti, format, laps.Fjalë kyç: Përmbajtje, plan, pikë plani, paragraf.Aftësitë: Të folurit, të hartuarit, të krahasuarit.

Rubrika: FlasimTema: Pikat e planit

Zhvillim i mësimit

Evokimi: Harta e mendjes. Kthehu te teksti “Një gërvishtje e lehtë”.- Sa paragrafë ka tregimi?- Ç’mund të nxjerrësh për çdo paragraf?- Përse të ndihmon pika e planit?

Tregimi → disa paragrafë → pika plani → fjalia që përmban kuptimin kryesor të paragrafi t

Realizim i kuptimit: Lexo-analizo.Hapet teksti në faqe 61.- Lexohet tregimi “Një gërvishtje e lehtë”, sipas paragrafëve (6 paragrafë – 6 nxënës).- Lexohen pikat e planit të nxjerra për çdo paragraf.- Pikat e planit janë fjali kyç që tregojnë shumë shkurt përmbajtjen e tregimit.

Refl ektimi: Punë në grupe.Ndahet klasa në tri grupe.Çdo grupi i caktohet e njëjta pjesë leximi nga ato që janë studiuar deri tani.- Lexohet pjesa me paragrafë.- Për çdo paragraf nxirrni nga një pikë plani (fjali kryesore).- Krahasohen pikat e planit.- Fiton ai grup që ka dhënë shkurt dhe në mënyrë të plotë përmbajtjen e pjesës.- Vlerësimi i punës së nxënësve në grupe.

Detyrë shtëpie. Nxirrni pikat e planit të pjesës “A keni ngrënë ndonjëherë libra?”.

Struktura ERR Metoda Koha Evokimi Harta e mendjes Realizimi i kuptimit Lexo - Analizo Refl ektimi Punë në grupe

64

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:- Të dallojë përemrat pronorë në një fjali apo në një tekst të dhënë.- Të përshtatë përemrat pronorë me emrat e dhënë.- Të drejtshkruajë pa gabime përemrat pronorë.- Të krijojë fjali duke përdorur saktë përemrat pronorë.

Metoda dhe teknika: Mendo – refl ekto, punë e drejtuar, plotëso – diskuto.Mjete: Teksti, fl ipçarte me përemra pronorë, mjete të ndryshme, tabela e përemrave pronorë.Fjalë kyçe: Përemër pronor, gjini, femërore, mashkullore, njëjës, shumës.Aftësitë: Të vrojtuarit, të menduarit, të dalluarit, të përshtaturit, të shkruarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Mendo – refl ekto.U tregohen nxënësve mjete që u përkasin nxënësve të ndryshëm dhe u drejtohen pyetjet:- Kujt i përket secili mjet? Nxënësi 1: lapsi im Nxënësi 2: çanta ime- Në ç’gjini janë emrat lapsi, çanta?

Jepen shembuj të ndryshëm duke i përshtatur përemrat pronorë në gjini, numër me emrat përkatës (banka juaj, tabela jonë).

Fjalët im, ime, yt, jote, e tij, i tij janë përemra pronorë. Ato tregojnë se kujt i përket ajo për të cilën fl asim.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapen librat e gjuhës në f. 62Lexohen me kujdes shembujt e dhënë në tekst nga nxënës të ndryshëm.Punohen ushtrimet e tekstit 1-5.Në ushtrimin 1, nxënësit me laps do të nënvizojnë përemrat pronorë në tekstin e dhënë (tonë, e tij, im...)Në ushtrimin 2, nxënësit përshtatin emrat e dhënë me përemrat pronorë (libri yt, libri i saj, libri i tij).

Rubrika: Njohim gjuhën tonëTema: Përemrat pronorë

lapsat çantat

lapsi çanta

njëjës

ynë

yt

e tij, (i saj)i atyre (tyre)

juaj

im

joteshumës

jonë

e tij, (e saj)e atyre

juaj

ime

shumës

e mia

e tua

tona

tuaja

e atyre e tij (e saj)

njëjëstuaj

e mi

e tu

e tij, (e saj)e atyre

tanë

65


juha shqipe 4”

Në ushtrimin 3, nxënësit vendosin përemrat pronorë aty ku duhet.Në ushtrimin 4, dallojnë përemrat pronorë të shkruar gabim.3. Refl ektimi: Plotëso – diskuto. Nxënësit hapin Fletoren e punës. Lexohen kërkesat e ushtrimit të dhëna në tekst. Plotësohen nga nxënësit. Diskutohen zgjidhjet e tyre me njëri – tjetrin.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 5 (në tekstin e nxënësve).

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:- Të dallojë portretin nga autoportreti me anë të vizatimit.- Të diskutojë për portrete dhe autoportrete të ndryshme.- Të krahasojë portrete të ndryshme, duke treguar mesazhin që jep çdo portret.

Metoda dhe teknika: Diskutim i lirë, punë e drejtuar, punë individuale.Mjetet: Teksti, portrete dhe autoportrete të ndryshme, fl etë të bardha, lapustila, pasqyrëFjalë kyç: Portret, autoportret, tipar, shprehje e fytyrës, mesazh.Aftësitë: Të folurit, të diskutuarit, të krahasuarit, të vizatuarit.

Zhvillimi i mësimit1.Evokimi: Diskutim i lirë.U paraqiten nxënësve disa portrete të piktorëve të ndryshëm dhe u drejtohen pyetjet: - Ç’janë paraqitur në këto portrete? - Si janë paraqitur ato? (tiparet dhe shprehja e fytyrës)Piktori e pikturon portretin e dikujt në pozicionin që dëshiron (ballor, profi l, gjysmë profi l) - Ç’është autoportreti? (vizatim i vetvetes) - Cila na ndihmon për të pikturuar veten tonë? (pasqyra, fotografi a). 2.Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapen librat e gjuhës amtare në f. 72.Vështrohen me kujdes portretet e autoportreti i tekstit. Diskutohet me nxënësit rreth tyre.Portreti i djalit, nga piktori A. Buza (pozicion profi l, është paraqitur pa deformime në fytyrë).Portreti i Majës me kukull, nga piktori P. Pikaso (pozicion ballor, me deformime në fytyrë, aspekt i shprehjes

së fytyrës në një moment të caktuar).Autoportreti i vajzës me ndihmën e pasqyrës. -Krahasohen portretet e djalit dhe vajzës ndihmuar dhe nga pyetjet e tekstit.

3. Refl ektimi: Punë individuale.Nxënësit vihen të vizatojnë portretin e një shoku apo shoqeje të klasës, apo autoportretin e tyre.- Vizatimin mund ta përfundojnë në shtëpi.

Rubrika: Të fl asimTema: Portreti, autoportreti

66

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë bukur dhe me intonacionin e duhur pjesën.• Të veçojë humorin e pjesës dhe shprehjet që i bëjnë për të qeshur.• Të tregojë histori të ngjashme me ndodhinë e pjesës.• Të shkruajë pyetje për të nxjerrë kuptimin e pjesës.• Të nxjerrë temën dhe mesazhin e pjesës.

Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, leximi me ndalesa, shkrimi i lirë.Mjetet: Teksti, pjesë të shkurtra me humor, pamje të fëmijëve në klasë apo te mjeku.Fjalë kyç: Topa pingpongu, hopla, thumbojmë dhe qeshim, personazh, mesazh, interpretim.Aftësitë: Të lexuarit, të diskutuarit, të kuptuarit, të interpretuarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.Nxënësve u drejtohen pyetje rreth pjesës: - Si mendoni ju, ç’kushte duhet të plotësosh për t’u bërë i pari i klasës? - A ka në klasën tonë nxënës shumë të mirë? Si janë ata? - Si bëhesh nxënës shumë i mirë:a) duke punuar shumë,b) duke imituar më të mirin në lëvizje, paraqitje?

2. Realizimi i kuptimit: Leximi me ndalesa.Lexohet pjesa me ndalesa dhe pyeten nxënësit:

Ndalesa I: Kur Kloteri ... , deri te... i fundit i klasës.- Pse u çuditën shokët e Kloterit?- Cila shprehje të bëri për të qeshur?- Çfarë u kishte thënë doktori prindërve të tij?- Ç’ndien Kloteri pas fjalëve të doktorit?- Si vazhdon ngjarja?

Ndalesa III: I pe syzet ... , deri te... Po ju si mendoni?- A ka të drejtë Kloteri? Pse?- Po Anjani?- Ku gabojnë ata?- Juve ju pëlqen thumbimi i autorit?- Si mendoni ju për Kloterin, shokët dhe Anjanin?Lexohet tregimi nga nxënësit, shpjegohen fjalët e vështira.Nxënësit tregojnë histori të ngjashme me pjesën.Tregojnë pjesë të ndryshme humoristike.Plotësohet rubrika Kuptojmë tekstin.

2. Refl ektimi: Shkrim i lirë.Nxënësit shkruajnë mendimet e tyre rreth shprehjes: “Përpiqu e mëso, kurrë mos imito”.Lexohen shkrimet para klase duke përzgjedhur më të mirin.

Rubrika: Të lexojmë (Thumbojmë dhe qeshim)Tema: Kloteri ka vënë syze

Ndalesa II: Mua me çuditi ... , deri te... shok bote! - A ju çudit pak historia e syzeve të Kloterit? Pse? - Kush ishte Anjani? - Pse u gëzuan shokët e Kloterit? - A mendojnë mirë shokët për Kloterin?

67


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë me intonacion dhe me zë të lartë vjershën, për të tingëlluar sa më bukur.• Të dallojë vargjet e vjershës nga intonacioni, shenjat e pikësimit.• Të tregojë raste të përdorimit të pjesëzës “mos” nga të rriturit.• Të imitojë një të rritur duke përdorur fjalëzën “mos” në formë këshille.• Të recitojë bukur vjershën.

Metoda dhe teknika: stuhi mendimesh, punë në grupe, shkrimi i lirë.Mjetet: teksti, fl ipçarte me këshilla, libër me poezi.Fjalë kyç: vjershë, strofë, vargje, kritiko.Aftësitë: të lexuarit, të komentuarit, të treguarit, të imituarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Pyeten nxënësit: - Ç’ju vjen menjëherë në mendje kur dëgjoni pjesëzën“mos”? - Nga kush e dëgjoni më shumë këtë fjalë?

3. Realizimi i kuptimit: Punë në grupe.Ndahen nxënësit në grupe prej 4 -5 vetash.Çdo grupi i caktohet një strofë e vjershës.Nxënësit do t’i lexojnë dhe do t’i renditin ashtu siç mendojnë.Lexohet vjersha nga një përfaqësues grupi.Lexohet nga mësuesja vjersha e tekstit. Nxënësit shohin renditjen e saktë të vjershës. Lexohet vjersha nga

nxënësit dhe shpjegohen fjalët apo shprehjet që s’i kuptojnë.Plotësohen ushtrimet e rubrikës Kupto tekstin.

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë.Shkruani disa nga këshillat e mëposhtme duke mos e përdorur pjesëzën mos. P.sh.- Mos kalo! Prit sa të hapet drita jeshile e semaforit, pastaj kalo. Kontrollo rrugën, pastaj kalo. - Mos u merr me thashetheme!- Mos fi llo! - Mos nxito! etj.

Detyrë shtëpie. Shkruaj për kujdesin e prindërve tuaj ndaj jush.

Rubrika: Të lexojmë Tema: Mos...

mos

pjesëz mohuesekëshillë

qortimpërdoret për të ndaluar një veprim

68

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë kuptimet e foljeve kam dhe jam në fjalitë e dhëna.• Të përdorë në fjali foljet kam dhe jam në kohë të thjeshta.• Të dallojë kohën e thjeshtë nga koha e përbërë.• Të formojë kohë të përbëra duke përdorur foljet ndihmëse kam, jam (kam mësuar, isha shtrirë).

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, punë në grupe. Mjetet: Teksti, tabela me folje në kohën e thjeshtë, tabelë me folje në kohën e përbërë, folje ndihmëse.Aftësitë: Të dalluarit, të menduarit, të shkruarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Shkruaj në tabelë foljet: kam, jam.

U kërkohet nxënësve të formojnë fjali me foljet kam, jam. Zgjidhen disa fjali dhe shkruhen në tabelë.- Ç’tregon folja kam, jam në fjalitë e formuara?- A mund t’i shoqërojmë foljet kam, jam me folje të tjera? (jepen shembuj) kemi ndërtuar, jemi ulur etj.).

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapen tekstet me kujdes nga nxënësit. Veçohen foljet që janë përdorur në tekst.Tregohen kuptimet e foljeve që janë përdorur.Lexohen shembujt e dhënë për kohët e përbëra. Në ushtrimin përkatës nxënësit nënvizojnë foljet ndihmëse. Shkruani foljen në kohët e thjeshta. kam mësuar – mësoj kisha lexuar – lexova kishte blerë – blinte pata ëndërruar – ëndërrova

3. Refl ektimi: Punë e pavarur.Plotësohen ushtrimet e Fletores së punës, f. 33-34.Diskutohen zgjidhjet e ushtrimeve me njëri – tjetrin.

Detyrë shtëpie. Formo fjali duke përdorur foljen kam dhe jam në kohë të thjeshtë dhe kohë të përbërë.

Rubrika: Të njohim gjuhën tonëTema: Foljet jam dhe kam

jam (ekzistoj apo gjendem në një vend)

foljet

kam (zotëroj apo ndiej diçka)

këndoj

do të këndoj

këndova

këndoja Kohët e thjeshtakisha kënduar

kam kënduar

Kohët e përbëra

pata kënduar

do të kem kënduar

69


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:

- Të dallojë temën dhe idenë e poezisë.

- Të fl asë rreth temës dhe idesë së përdorur në poezinë “Mos”.

- Të shprehë hapur ndjenjat e tij për situatën e dhënë në tekst.

- Të përgatitë disa këshilla për të rriturit duke përdorur pjesëzën “mos”.

Metoda dhe teknika: imagjinatë e drejtuar, punë e drejtuar, shkrimi i lirë.

Mjetet: teksti, fl etë A4, libra me poezi.

Fjalë kyç: tema, ideja,

Aftësitë: të folurit, të diskutuarit, të menduarit.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Imagjinatë e drejtuar.

- Recitohet me intonacion dhe ndjenja poezia: “Mos...” nga një nxënës i klasës.

- Secili të imagjinojë veten të rrethuar nga pjesëza “Mos”. Çfarë ndien secili në këto çaste?

Nxiten nxënësit të tregojnë se çfarë ndiejnë brenda vetes (frenim, hidhërim, ndrydhje, trembje.)

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.

Hapet teksti i gjuhës amtare në f. 69.

Çdo poezi ka temën dhe idenë.

Tema: anë e jetës (dukuri e rëndësishme) që pasqyrohet në një vepër (objekti i veprës).

Ideja: mendimi kryesor që përshkon një vepër.

Tema e poezisë: kujdesi i tepruar i të rriturve ndaj fëmijëve.

Ideja: Mos e teproni kur e përdorni pjesëzën “Mos” me më të vegjlit.

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë.

Përgatitni disa këshilla për të rriturit, duke përdorur pjesëzën “Mos...”

- Mos na i ndrydhni dëshirat.

- Mos na fl isni me zë të lartë.

Rubrika: Të fl asimTema: Tema dhe ideja e poezisë

70

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Rubrika: LexojmëTema: Henriketa

MIRËSI DHE PAQE

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë tregimin duke respektuar shenjat e pikësimit.• Të dallojë personazhet e tregimit.• T`iu përgjigjet pyetjeve mbi tregimin.• Të analizojë personazhet e tregimit duke u bazuar në veprimet e tyre.• Të diskutojë mbi situata të ngjashme me ato të personazheve të tregimit. Mjetet: teksti i nxënësit, Fletore pune.Fjalë kyç: vajza, pastiçeri, pasta, vajzë e varfër, blej, dhuroj.Aftësitë: të lexuarit, të shprehurit, të analizuarit.Metodologjia: parashikim me terma paraprakë, lexim i drejtuar, mendo-përmblidh-argumento.


1. Evokimi: Parashikim me terma paraprakë.Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të formojnë një tregim të shkurtër me fjalët: dy vajza të pasura, pastiçeri,

pastë, vajzë e varfër, dhuroj. Nxënësit punojnë disa minuta. Më pas, lexojnë krijimet e tyre. Leximi bëhet nga 3-4 nxënës. Ata inkurajohen për punimet që kanë bërë.

2. Realizmi i kuptimit: Lexim i drejtuar. Mësuesi/ja u prezanton nxënësve temën e re. Ai/ajo lexon pjesën sqaruese rreth autores së tregimit.

Ana Franku ishte një vajzë izraelite. Ajo u bë e njohur në të gjithë botën për ditarin e saj, të cilin e shkroi gjatë viteve të luftës. Ana u vra nga nazistët fashistë, në një kamp përqendrimi gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ajo ka shkruar tregime, të cilat janë përmbledhur në librin “Magjistari i mençur”. Tregimi “Henriketa” është marrë nga ky libër.

Bazuar në ditarin e Ana Frankut, është realizuar dhe një fi lm, i cili tregon për fatin e saj dhe të shumë izraelitëve të tjerë, të cilët u vranë gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Ndalesa I. Donte dhe një çerek ore ... deri te ... po argëtohesha.- Ku po shkonte vajza?- Çfarë po shikonte ajo?- Si po silleshin dy vajzat?- Pse po i vështronte vajza?

Ndalesa II. Nga biseda e tyre... deri te ... se ç’shije ka.- Ku po shkonin dy vajzat?- Çfarë blenë ato?- Kë panë vajzat në pastiçerinë tjetër?- Si veproi njëra prej tyre?- Po vajza tjetër çfarë do të bëjë?

Ndalesa III. Henriketa nuk u përgjigj... deri në fund.- Çfarë bëri Henriketa?- A u përputh parashikimi juaj me veprimin e saj?- Ç’cilësi e karakterit të Henriketës del në pah me veprimin e saj?

71


juha shqipe 4”

Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të dallojnë numrin e paragrafëve të tregimit. Lexohet tregimi sipas paragrafëve nga disa nxënës.Tregohet përmbajtja e tregimit nga dy nxënës.Punim i rubrikës Plotëso. - Ç’mendon ti, si janë ndier personazhet e tregimit?Nxënësit duhet të plotësojnë fjalitë. Henriketa është ndier e kënaqur. Shoqja e saj është ndier në faj, sepse nuk donte t’i jepte vajzës së varfër pjesë nga pasta e saj. Vajza e vogël: E lumtur që provoi pastën, sepse nuk kishte para ta blinte.Mësuesi/ja pranon mënyrën e të analizuarit të ndjesive të personazheve prej nxënësve.Nxënësit duhet të dallojnë që pjesa tregohet në vetën e parë.

3. Refl ektimi: Mendo-përmblidh-argumento.Mësuesi/ja iu kërkon nxënësve të zbulojnë mesazhin e tregimit.Nxënësit punojnë, lexojnë punën e tyre dhe vlerësojnë mesazhin më kuptimplotë. Njeriu ndihet i lumtur kur ndihmon të tjerët, që janë në nevojë. Henriketa u kënaq njëlloj sikur ta kishte ngrënë vetë pastën.

Detyrë shtëpie. Shkruaj për një rast kur je ndier i lumtur, sepse ke ndihmuar dikë.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Fjalët me kuptim të fi gurshëm

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë kuptimin e parë dhe kuptimin e fi gurshëm në fjalët e dhëna.• Të ndërtojë fjali ku fjalët të përdoren në kuptimin e parë dhe të fi gurshëm.

Mjetet: Teksti i nxënësit, Fletore pune, grafi ku i kuptimit të fjalës.Fjalë kyç: Fjalë, kuptim i parë, kuptim i fi gurshëm.Metodologjia: Vëzhgo-diskuto, vëzhgo-zbulo, punë e pavarur.


1. Evokimi: Vëzhgo-diskuto.Mësuesi/ja paraqet në tabelë dy fjali:Enisës i dhembte gryka.Gryka e shishes ishte shumë e vogël. - Cila fjalë është e përbashkët në këto fjali? (Gryka) - Çfarë ndryshon në këto fjali? (Kuptimi)Pra, fjalët kanë ndërtim të njëjtë, por kanë kuptim të ndryshëm. Në rastin e parë, fjala, tregon pjesën e trupit

të njeriut; ndërsa në rastin e dytë, tregon pjesën e një objekti. Në fjalinë e parë, themi se fjala grykë, është në kuptimin e saj të parë; në rastin e dytë, kjo fjalë ka kuptim të fi gurshëm.

Nxënësit nxiten të sjellin fjalë, që përdoren në kuptime të ndryshme. Këto fjalë mësuesi/ja i shkruan në tabelë.

2. Realizimi i kuptimit: Vëzhgo-zbulo.Lexohet nga mësuesi/ja tema e rubrikës. Lexohet shembulli i dhënë nga nxënësit.Punohen ushtrimet e rubrikës Ushtrohu. Në ushtrimin 1, nxënësit gjejnë kuptime të tjera të fjalëve, duke u bazuar te modeli i dhënë.Në të gjitha këto raste, fjala nuk është në kuptimin e fi gurshëm, por emërton diçka konkrete:

72

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” gryka e njeriut gryka e shishes gryka e malit

këmba e njeriut këmba e tavolinës këmba e krevatit qafa e njeriut qafa e malit qafa e këmbës krahu i njeriut krahu i rrugës krahu i aeroplanit, i zogut

Në ushtrimin 2, nxënësit nënvizojnë me të kuqe fjalët që janë me kuptim të fi gurshëm.

Më dhembte shumë koka.Prindërit e mbanin në majë të kokës. (e përkëdhelnin shumë)Koka e qengjit ishte e shijshme.Djali e mjekoi këmbën në qendrën shëndetësore.Këmba e karriges ishte thyer.Ti je këmba e urës. (i prapë)Ujku është kafshë grabitqare.Burri kishte qenë ujk i vjetër. (i rrahur me jetën, me përvojë)Djali është bërë qengj. (është urtësuar, është bërë i mbarë, i dëgjueshëm)Nxënësit kontrollojnë punën me njëri-tjetrin. Lexohen fjalët e gjetura.

Në ushtrimin 3, nxënësit shkruajnë fjali ku fjalët faqe, dorë, vesh përdoren në kuptimin e parë dhe në kuptimin e fi gurshëm.

Faqe: Faqet e vogëlushit ishin skuqur. Punimet ia ndryshuan faqen malit.Dorë: Mira mbështeti kokën në duart e nënës. I jep gishtin, të merr dorën.Vesh. Në vesh i gumëzhinin zhurma të çuditshme. Vëru veshin mësimeve! - i thoshte mamaja Erës.Nxënësit lexojnë fjalitë e formuara.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur.Punimi i ushtrimeve të Fletores së punës, faqe 36. Mësuesi/ja i ndan nxënësit sipas vështirësisë së ushtrimeve.

Detyrë shtëpie. Formoni gjashtë fjali me fjalët: sy, dhëmb, lepur ku fjalët të përdoren në kuptimin e parë dhe në kuptimin e fi gurshëm.

Rubrika: LexojmëTema: Është fat të kesh një shoqe si Fatbardha

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë: • Të plotësojë fjalitë e dhëna duke u bazuar në dëgjimin e tregimit.• Të përzgjedhë alternativat e sakta, duke i ilustruar me leximin e pjesëve të tregimit.• Të nxjerrë mesazhin e tregimit, duke u bazuar në veprimin e Eneidës.• Të diskutojë për vlerat e miqësisë midis fëmijëve.

Mjetet: Teksti i nxënësit, tregime të ngjashme të marra nga revista për fëmijë.Fjalë kyç: Fat, shoqe, revistë, miqësi.Metodologjia: Përzgjidh-argumento, veprimtaria e mendimit të drejtuar, të nxënit në bashkëpunim,

shkrim argumentues.

Zhvillimi i mësimit1. Evokimi: Përzgjidh-argumento.Mësuesi/ja paraqet në tabelë disa cilësi të një personi.i zgjuar, i dashur, i këndshëm, i zeshkët, sytë jeshil, fl okët e verdha, mik i vërtetë.

73


juha shqipe 4”

Mësuesja i udhëzon nxënësit t’i shkruajnë në një fl etë këto cilësi. Më pas, të qarkojnë cilësitë që ato mendojnë se janë më të rëndësishme për një njeri, që të jetë shok i mirë. Nxënësit lexojnë cilësitë që kanë qarkuar. Ata duhet të arrijnë në përfundimin:

Cilësitë e karakterit janë më të rëndësishme se pamja e jashtme.

2. Realizimi i kuptimit: Veprimtaria e mendimit të drejtuar, të nxënit bashkëpunues.Prezantohet titulli i tregimit nga mësuesi/ja. Nxënësit udhëzohen të dëgjojnë leximin e tekstit.Pasi lexohet teksti, nxënësit plotësojnë rubrikën Dëgjojmë.Në këtë rubrikë, nxënësit plotësojnë shprehjet ose fjalitë pas leximit të parë, më pas kontrollojnë veten me

pjesën e tregimit. Klasa ndahet në pesë grupe. Grupi I. Paraqitni shkurtimisht ngjarjen duke përdorur organizuesin grafi k për strukturën e tregimit: hyrja,

zhvillimi, mbyllja.Grupi II. Pse prindërit nuk i linin fëmijët të shoqëroheshin me fëmijë rom?Grupi III. Për të pasur një shok ose shoqe të mirë, çfarë është e rëndësishme?Grupi IV. Lexoni me zë të lartë paragrafi n e fundit të letrës. Pse Eneida ia ka dërguar këtë letër revistës: Për t’i bërë qejfi n Fatbardhës? Për të treguar se di të shkruajë bukur? Për t’u dhënë një mesazh bashkëmoshatarëve të saj?Nxënësit përzgjedhin dhe japin argumentet e përzgjedhjes.Grupi V. Cili është mesazhi që Eneida u përcjell bashkëmoshatarëve?Përfaqësuesit e grupeve prezantojnë punët e grupeve dhe vlerësohen nga njëri-tjetri.

3. Refl ektimi: Shkrim argumentues.Mësuesi/ja shtron para nxënësve të argumentojnë një situatë, si p.sh.:Eneida mendon se është me fat që ka një shoqe si Fatbardha. Po ti, a je me fat që ke një shok/shoqe si___________________? Argumentoje.Nxënësit punojnë për pesë minuta, më pas lexojnë punët e tyre.

Detyrë shtëpie. Lexoni tregimin dhe dalloni hyrjen, zhvillimin dhe mbylljen.Mund të gjejnë edhe temën dhe idenë e tregimit.

Rubrika: ShkruajmëTema: Letër revistës

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë elementet ndihmues për shkrimin e një letre drejtuar revistës, duke u bazuar në modelin e tregimit “Është fat të kesh një shoqe si Fatbardha”.• Të shkruajë një letër për një revistë, jo më pak se gjashtë fjali, duke respektuar hapat e dhënë.• Të shkruajë duke respektuar rregullat e drejtshkrimit.

Mjetet: Teksti i nxënësit, revista për fëmijë, adresa të revistave për fëmijë, letër, zarf.Fjalë kyç: Revistë, letër, adresë, ngjarje.Metodologjia: Lexim zinxhir, shkrim i drejtuar, shkrim i lirë.


1. Evokimi: Lexim zinxhir.Lexim i tregimit nga nxënësit sipas paragrafëve ose zinxhir.

74

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 2. Realizmi i kuptimit: Shkrim i drejtuar.

Mësuesi/ja prezanton temën e rubrikës Të shkruajmë. Ashtu si Eneida i shkroi një letër revistës, edhe ju do shkruani një të tillë, për revistën që ju pëlqen. Tema

shkruhet në dërrasën e zezë. Të gjithë jemi njëlloj, pavarësisht nga ngjyra e lëkurës, gjendja shëndetësore, prejardhja.Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që para se të fi llojnë të shkruajnë duhet të ndjekin disa hapa.Lexohen hapat nga mësuesja. Nxënësit nxiten të kujtojnë raste të ngjashme, që u kanë ndodhur ose të

japin mendime rreth këtij problemi.Nxënësit lihen të punojnë për 20 minuta. Pasi përfundojnë detyrën, nxënësit nxiten të lexojnë punimet e

tyre pa ndrojtje. Vlerësohen nga shokët dhe mësuesja.

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë. Punimi i rubrikës Mëso më shumë. Nxënësit përzgjedhin mënyrën e dërgimit të letrës. Ata që duan të dërgojnë

një letër me postë, të rikujtojnë mënyrën e plotësimit të një zarfi . Nxënësit që dinë të dërgojnë letra me postë elektronike, e realizojnë këtë punë në shtëpi.

Detyrë shtëpie: Lexoje letrën të prindërit e tu. Çfarë mendojnë ata për punimin tënd? A janë dakord me ty? Shkruaj në fl etore përgjigjet e tyre.

Rubrika: LexojmëTema: Mirësi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë vjershën me intonacion, duke bërë pauza pas çdo dy vargu.• Të dallojë strofat, vargjet dhe rimën në poezi.• Të diskutojë për vlerat e miqësisë duke i ilustruar me shembuj nga përvoja e tij.• Të përzgjedhë alternativat e dhëna duke argumentuar përzgjedhjen.

Fjalë kyç: Mirësi, paqe, dashuri, strofë, varg, rimë.Mjetet: Teksti i nxënësit, Fletore pune.Metodologjia: Vrojto-komento, përzgjidh-argumento, diskutim argumentues.


1. Evokimi: Vrojto-komento.Mësuesja i udhëzon nxënësit të shikojnë fi gurën që ilustron poezinë. - Çfarë atmosfere shpreh fi gura? - A ka lidhje midis natyrës dhe botës së fëmijëve? - A mendon se dhe ti je pjesë e kësaj fi gure? Pse?Të ndihmuar nga pyetjet, nxënësit shprehin emocionet dhe ndjesitë që iu shkakton fi gura.

2. Realizimi i kuptimit: Përzgjidh-argumento.Prezantimi i titullit të poezisë “Mirësi”. Lexohet poezia nga mësuesi/ja dhe nga disa nxënës.Punim i rubrikës Kupto tekstin.Në ushtrimin 1, nxënësit duhet të argumentojnë pse sipas poetit nuk i mjafton: - Një kokërr mollë, për të mbushur një shportë. - Një pemë që të bëhet një pemishte.

75


juha shqipe 4”

- Një njeri i vetëm nuk i bën dot njerëzit të lumtur. Nxënësit japin argumentet e tyre duke e ilustruar me tekstin.Në ushtrimin 2, nxënësit lidhin me shigjetë sipas kuptimit: Molla lumturinë Dy pemishte Njeriu përgjysmë Pema kanistrën

Në ushtrimin 4, nxënësit dallojnë se emri mirësi është emër abstrakt.Në ushtrimin 5, përzgjedhin fjalët, që lidhen me mirësinë. Nxënësit duhet të përzgjedhin fjalët: dashurinë,

shpirtmadhësinë, inatin, sakrifi cën, dashamirësinë, qeshjen, mirësinë.Në ushtrimin 6, nxënësit sjellin përvoja nëse janë ndier të lumtur kur iu kanë dhënë diçka apo kur kanë

dhënë.Punimi i rubrikës Përgjigju me shkrim.Nxënësit do të dallojnë numrin e strofave, vargjeve dhe fjalët që rimojnë.

3. Refl ektimi: Diskutim argumentues.Punohet pyetja 3. - Cili është më i lumtur?Ai njeri që ka gjithçka, por është i vetëm? Atij që i mungojnë shumë gjëra, por ka shumë shokë? Pse?

Nxënësit bëjnë përzgjedhjen e tyre dhe japin argumentet e përzgjedhjes.

Detyrë shtëpie. Mëso përmendsh i poezinë.

Rubrika: LexojmëTema: Pëllumbi i bardhë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë poezinë me intonacion.• Të dallojë numrin e strofave, vargjeve dhe fjalët rimuese.• Të nxjerrë mesazhin e paqes duke u bazuar në vargjet e poezisë.

Mjetet: Teksti i nxënësit, fl etë të bardha, lapsa me ngjyra, fotografi zogjsh.Fjalë kyç: Pëllumb, paqe, fl uturon, ulli, glob. Metodologjia: Pyetja sjell pyetjen, dora e fshehtë, vëzhgo-diskuto.


1. Evokimi: Pyetja sjell pyetjen.Mësuesja iu drejton nxënësve pyetjet: - Çfarë është një pëllumb? (Shpend) - Çfarë simbolizon pëllumbi dhe dega e ullirit? (Paqe) - Pse është e rëndësishme paqja për njeriun? - A mendoni se paqen mund ta simbolizoni me ndonjë kafshë, shpend apo bimë?Nxënësit përgjigjen, mësuesja i inkurajon për mendimet dhe idetë e tyre.

2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë.Prezantohet titulli i poezisë dhe autori i saj.

76

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Nxënësve të ndarë në grupe u shpërndahen fi sha, në të cilat janë shkruar vargje. U kërkohet të formojnë

strofat dhe t`i komentojnë ato. Lexohen strofat sipas radhës, në mënyrë që të formohet poezia e plotë. Nxënësit lexojnë poezinë në vargje njëri pas tjetrit.

Dallojnë numrin e strofave, vargjet dhe fjalët rimuese.Punim i rubrikës Kupto tekstin. Në ushtrimin 1, nxënësit shprehin mendimet e tyre pse u pëlqen pëllumbi.Në ushtrimin 2, nxënësit argumentojnë pse të rriturit e quajnë pëllumbin shpendin e paqes. Për nxënësit

që nuk kanë ndonjë ide, inkurajohen të dëgjojnë shokët dhe të pyesin prindërit ose më të rriturit.Në ushtrimin 3, nxënësit dallojnë vargjet ku poeti krahason: Sytë e fëmijës me sytë e zogut. Ritmet e zemrës së pëllumbit me ato të fëmijës.

3. Refl ektimi: Vëzhgo-diskuto.Nxënësit vizatojnë një pëllumb me fl atra të hapura. Ata duhet të orientohen nga fi gura e ilustruar në tekst.

Detyrë shtëpie. Mëso vjershën përmendsh dhe recitoje me zë të ëmbël.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Sinonimet - fjalët me kuptim të kundërt

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë fjalë e shprehje që janë sinonime duke u bazuar në kuptimin e tyre të njëjtë ose të përafërt.• Të gjejë sinonimet e fjalëve të dhëna.

Mjetet: Teksti nxënësit, Fletore pune.Fjalë kyç: Sinonime, kuptim i njëjtë, kuptim i ngjashëm.Metodologjia: Vëzhgo-dallo, mendo-zbulo, punë në grupe, konkurs.


1. Evokimi: Vëzhgo-dallo.Mësuesi/ja shkruan në tabelë dy fjali dhe pyet nxënësit: Nxënësit e klasës sime janë të mençur. Nxënësit e klasës sime janë të zgjuar.- Ku ndryshojnë këto fjali?- Dalloni dy fjalët e fundit të fjalive.- Duke u nisur nga ndërtimi, si janë këto fjalë? (të ndryshme)- Po nga kuptimi, si janë këto fjalë? (të njëjta)- Rikujtoni nga klasa e tretë se, si quhen fjalë të tilla, që kanë kuptim të njëjtë ose të afërt (sinonime).

2. Realizmi i kuptimit: Mendo-zbulo.Nxënësit orientohen të shohin fi gurat dhe të lexojnë shprehjet e tekstit.Punimi i rubrikës Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit lexojnë fjalët dhe shkruajnë në fl etore grupet e sinonimeve. shikoj, vështroj, vërej, sodis mirëqenie, mbarësi, mirësi vajzë, çikë, cucë, gocë, çupë shtëpi, banesë, pallat, apartament, vilë dhomë, odë, konakNë ushtrimin 2, nxënësit duhet t`u shtojnë sinonimeve të dhëna, sinonime të tjera. ëndje, qejf, kënaqësi, dëshirë, zbavitje, dëfrim etj.

77


juha shqipe 4”

habit, çudit, mahnit lë pa mend, të lë me gojë hapur etj. ënjtem, gufatem, fryhem etj bisedë, kuvendim, ligjërim etj. i paarrirë, i papjekur, i pambaruar etj.

Në ushtrimin 4, nxënësit të zëvendësojnë fjalën që përsëritet me sinonimet e tyre. P.sh.: Kalamajtë po luanin në oborr. Beni është kalama.(i papjekur) Fëmijët po luanin në oborr. Beni është fëmijë, çilimi etj.Në fjalinë e parë, fjala kalama është në kuptimin e parë. Në fjalinë e dytë, është në kuptimin e fi gurshëm.Në ushtrimin 4, nxënësit nënvizojnë me të kuqe sinonimet e mësipërme.

3. Refl ektimi: Punë në grupe, konkurs.Mësuesja jep dy-tre fjalë dhe iu kërkon grupeve të nxënësve të gjejnë sa më shumë sinonime. Shpallet

fi tues grupi i nxënësve që ka gjetur më shumë fjalë sinonime.

Detyrë shtëpie. Ushtrimet te Fletorja e punës.Pyesni prindërit për ngjarjet, që kanë ndodhur gjatë luftës në Kosovë.

Rubrika: FlasimTema: Gëzimi i lirisë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë pjesën me një qëllim të caktuar.• Të nxjerrë mesazhin e dëshirës për të qenë i lirë, duke u bazuar në leximin e tregimit.• Të diskutojë mbi fi gurat e dhëna.

Mjetet: Teksti i nxënësit, informacione, ngjarje nga lufta në Kosovë, harta e Kosovës.Fjalë kyç: Gëzim, liri, fi tore, fl amur, dëshmor.Metodologjia: Stuhi mendimesh, shiko-diskuto, punë në grupe, diskutim.


1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Mësuesi/ja shkruan në tabelë dy fjalë dhe pyet: - Çfarë iu vjen në mendje kur dëgjoni këto fjalë?

luftë liri

Nxënësit shprehin mendimet dhe idetë e tyre dhe mësuesja i shkruan në tabelë.Mësuesja mund të paraqesë dhe dy tablo, ku njëra paraqet pamje lufte dhe tjetra pamjet të një vendi të lirë,

në mënyrë që nxënësit të jenë më të qartë në diskutimin e tyre.

2. Realizimi kuptimit: Shiko-diskuto, punë në grupe.Hapi I. Mësuesi/ja prezanton temën e rubrikës së re. Ajo i udhëzon nxënësit të lexojnë se si e ka përjetuar

një nxënëse nga Kosova, çastin e mbarimit të luftës dhe fi toren e lirisë.Nxënësit lexojnë në heshtje. Mësuesi/ja iu kërkon që të shprehin mendimin e tyre nëse iu pëlqen ky krijim?

Pse?

78

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Më pas nxënësit nxjerrin mesazhin duke u bazuar në pjesën e lexuar.

Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të ndalen në fjalët, me të cilat vajza krahason lirinë (yll, diell). Ajo e shpirtëzon lirinë e jep si diçka të gjallë, që vjen e u troket në dyer shqiptarëve të Kosovës.

Vlerësohen nxënësit që japin mesazhe kuptimplota.Hapi II. Punë në grupe. Nxënësit të ndarë në tri grupe diskutojnë për fi gurat.Grupi I. Diskuton për fi gurën e parë. Pushtuesit me tanke përzënë njerëzit nga vatrat e tyre. Të tmerruar ata largohen duke lënë pas shtëpitë,

të cilave pushtuesit iu kanë vënë zjarrin.Grupi II. Diskuton për fi gurën e dytë. Vendi ka mbetur i shkretë, pa njerëz. Disa njerëz janë vrarë nga pushtuesit.Grupi III. Diskuton për fi gurën e tretë. Njerëzit po kthehen të gëzuar me fl amurin e lirisë në vendet e tyre. Kudo ndihet atmosfera e lirisë.

Mbizotëron ngjyra e kuqe, që është simboli i gjakut të të rënëve për liri.Përfaqësuesit e grupeve diskutojnë mbi fi gurat.

3. Refl ektimi: Diskutim. Nxënësit tregojnë për ngjarjet, të cilat i mësuan nga prindërit mbi luftën në Kosovë. Mësuesja iu tregon nxënësve që Kosova, tashmë është një shtet i pavarur dhe i lirë. Ajo iu tregon atyre hartën e Kosovës, si dhe kartolina me pamje nga ky shtet. Nxënësit tregojnë përvoja të udhëtimeve në shtetin fqinj.

Detyrë shtëpie. Vizato me imagjinatën tënde si e priti populli i Kosovës lirinë.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Antonimet - fjalët me kuptim të kundërt

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë antonimet e plota dhe ato të pjesshme.• Të gjejë antonimet e fjalëve të dhëna duke u ndihmuar nga parashtesat, që i japin fjalës kuptim të kundërt.

Mjetet: teksti i nxënësit, Fletore pune.Fjalë kyç: antonime, të pjesshme, të plota, parashtesë, kuptim i kundërt.Metodologjia: vëzhgo-diskuto, punë e drejtuar, punë e pavarur.


1. Evokimi: Vëzhgo-diskuto.Mësuesja prezanton temën e re. I udhëzon nxënësit të shohin fi gurën dhe të lexojnë fjalitë e dhëna. Qumështi im është i ftohtë. Qumështi im është i nxehtë. Fjalët e nënvizuara tregojnë si është qumështi. Kuptimi i tyre është i kundërt, ato quhen antonime. Lexohen

sqarimet e dhëna mbi antonimet e pjesshme dhe të plota.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Mësuesja shkruan në tabelë grupet e antonimeve të formuara me parashtesa, që u japin fjalëve kuptim të kundërt. lodh - çlodh vesh - zhvesh përbëj - shpërbëj

79


juha shqipe 4”

Nxënësit të udhëzuar nga mësuesi/ja punojnë ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit shkruajnë fjalët e kundërta të mbiemrave të dhënë. i mirë - i keq i madh - i vogël i gjatë – i shkurtër i bukur - i shëmtuar i bardhë - i zi zemërgjerë - zemërngushtëNë ushtrimin 2, nxënësit shkruajnë mbiemra të kundërt duke përdorur parashtesa. i ngrirë - i shkrirë i liruar - i robëruar i armatosur - i çarmatosur i veshur - i zhveshur i edukuar- i paedukuar i lodhur - i çlodhur i emëruar - i paemëruarNë ushtrimi 3, nxënësit duhet të kthejnë mbiemrat e mësipërm në folje dhe, më pas, të shkruajnë foljet me

kuptim të kundërt. i veshur - vesh - zhvesh i edukuar - edukoj - çedukojNë ushtrimin 4, nxënësit shkruajnë emrat abstraktë me kuptim të kundërt. gëzim - hidhërim zemërgjerësi - zemërngushtësi etj.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur. Nxënësit të ndarë sipas niveleve, plotësojnë ushtrimet e Fletores së punës, në faqen 38 ose zhvillojnë një

konkurs si në rastin e sinonimeve.Vlerësohen nxënësit.

Rubrika: ShkruajmëTema: Thirrja

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë thirrjen, si lloj shkrimi, nga forma e saj e veçantë. • Të krijojë një thirrje duke u bazuar në modelet e dhëna.• Të shkruajë thirrje duke u bazuar në modelet e dhëna.

Mjetet: Teksti i nxënësit, Fletore pune.Fjalë kyç: Thirrje.Metodologjia: Mendo-diskuto, punë në çifte, shkrim sipas modelit të dhënë.


1. Evokimi: Mendo-diskuto.Mësuesi/ja paraqet para nxënësve thirrje, të cilat i dëgjojmë në radio, televizion ose i lexojnë në institucione,

p.sh., Dhuro gjak, shpëto jetë. Në fakt, kjo është një thirrje, që iu drejtohet të rriturve për të dhuruar gjak.Nxiten nxënësit të tregojnë thirrje që ata kanë lexuar ose dëgjuar.

80

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Nxënësit lexojnë punimet e tyre dhe vlerësohen nga njëri-tjetri.Lexim i poezisë “Globi”, nga mësuesja.Mësuesja i sqaron nxënësit se kjo poezi është shkruar në formën e një thirrjeje që poeti ia drejton të

rriturve.

3. Refl ektimi: Shkrim sipas modelit të dhënë.Shkruaj një thirrje me katër fjali duke u bazuar në modelet e mësipërme. P.sh.: Na jepni dashuri, që bota të mbushet me gjelbërim. Na jepni ngrohtësi, që bota të jetë më e ngrohtë. Na jepni mirësi, që bota të lulëzojë. Na jepni paqe, që bota të jetojë.Lexim dhe vlerësim i krijimeve të nxënësve. Ekspozohen punimet më të mira, të cilat i zgjedhin vetë nxënësit.

Detyrë shtëpie. Shkruaj një thirrje për prindërit, motrat ose vëllezërit e tu për mirëkuptimin dhe tolerancën.

2. Realizimi i kuptimit: Punë në çifte.Leximi i thirrjes bëhet nga mësuesi/ja. Nxënësit udhëzohen të dëgjojnë me vëmendje. Mësuesja sqaron

se nga është marrë kjo thirrje, dhe cili është qëllimi i saj. Nxënësit udhëzohen të hartojnë në çift një thirrje për fëmijët e braktisur dhe në nevojë, duke pasur parasysh hapat që duhen. P.sh.:

Thirrje të gjitha familjeve, të cilat kanë mirëqenie dhe pasuri.

Në shtëpitë e fëmijëve, të mbarë Shqipërisë, ndodhen foshnja, të cilat janë braktisur nga prindërit. Ata kanë nevojë të kenë familje, të rriten me ngrohësi dhe dashuri. Ndihmojini dhe bëjini pjesë të familjeve tuaja.

Thirrje drejtuar nxënësve të shkollës “Musine Kokalari”.

Një nxënëse e klasës së dytë u aksidentua në rrugë, kur po vinte në shkollë. Ajo duhet të bëjë një operacion të shtrenjtë. Të kontribuojmë sipas mundësive tona.

Kontributi juaj do ta sjellë shumë shpejt pranë nesh.

Rubrika: ShkruajmëTema: Mesazhi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë mesazhin, si lloj shkrimi, nga modeli i dhënë.• Të diskutojë mbi mesazhin e dhënë.• Të shkruajë një mesazh bazuar në modelin e dhënë.

Fjalë kyç: Mesazh, fëmijë, buzëqeshje, miqësi, dashuri.Mjetet: Teksti i nxënësit, aparate telefonike që nxënësit të dallojnë shkrimin e mesazheve të thjeshta.Metodologjia: Shkrim mesazhesh, marrëdhënie pyetje-përgjigje, rrjet diskutimi.


1. Evokimi: Shkrim mesazhesh.Mësuesi/ja iu kërkon nxënësve të shkruajnë një mesazh për mbajtjen pastër të mjedisit në shkollë. Një mjedis i pastër ndikon në një shëndet të mirë. Mjedisi është pjesë e jetës sonë, prandaj eja ta mbajmë pastër.

81


juha shqipe 4”

Nxënësit shkruajnë mesazhe me një fjali dhe i lexojnë ato. Vlerësohen nga mësuesi/ja.

2. Realizimi i kuptimit: Marrëdhënie pyetje-përgjigje. Prezantimi i titullit të rubrikës.Leximi nga mësuesja i mesazhit të shkrimtarit slloven Boris Novak.Fëmijëria e dritës dhe hijes.Mësuesi/ja pasi lexon mesazhin dhe u drejton nxënësve pyetjet:- Pse fjalët plaken kur i përdorin të rriturit?- Po kur i përdorin fëmijët ç’ndodh?- Vështroni fi gurën. Çfarë mesazhi u përcjell ajo?Nxënësit japin mendimet dhe idetë e tyre. Individualisht, nxënësit shkruajnë një mesazh të shkurtër duke

imagjinuar sikur janë në ditën e 1 Qershorit (Festës së Fëmijëve) ose në një ditë tjetër të veçantë. Nxënësit punojnë. Lexojnë punimet e tyre.

Vlerësohen nga mësuesi/ja si dhe nga shokët.

3. Refl ektimi: Rrjet diskutimi.

Po Jo A mendoni se të rriturit i dëgjojnë mesazhet e fëmijëve?

Nxënësit japin idetë e tyre.Përfundimi: ___________________________________________________________________

Detyrë shtëpie. Shkruaj një mesazh për mësuesen tënde.

Rubrika: LeximTema: Peizazh. Dantellat e akullit

TINGUJ DHE NGJYRA

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë poezitë me intonacion.• Të dallojë strofat, vargjet dhe rimën në poezitë e dhëna.• Të dallojë fjalët që bartin kuptim fi gurativ në poezitë e dhëna.• Të krijojë peizazhin e një dite dimri sipas imagjinatës.

Mjetet: Teksti i nxënësit, Fletore pune.Fjalë kyç: Peizazh, pasdite, acar, akull, dantellë, dimër.Metodologjia: Parashikimi me anë të fi gurës, lexo-diskuto, krijim sipas një teme të dhënë.


1. Evokimi: Parashikimi me anë të fi gurës.Mësuesi/ja i orienton nxënësit të shohin dy fi gurat dhe u kërkon atyre t`i përshkruajnë me tri fjali fi gurat në

një fl etë. Nxënësit lexojnë krijimet e tyre.

2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit në bashkëpunim.Prezantohen nga mësuesi/ja titujt e dy poezive, “Peizazh” dhe “Dantellat e akullit”.Lexohet nga mësuesi/ja poezia e parë. Mësuesja prezanton autorin e poezisë, poetin e njohur spanjoll

Gabriel Garsia Lorka.

82

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Mësuesi/ja iu drejton nxënësve disa pyetje.

- Si e paraqet pasditen autori? - Me çfarë është veshur ajo? - Ku qëndrojnë fëmijët? - Çfarë shohin ata? - Çfarë bën pasditja? - Po diellin me cilën e krahason? - Çfarë bën dielli mbi çati? - A nuk ju duket se pasditja dhe dielli, bëjnë veprime si njerëzit? Në këtë rast themi, se poeti i shpirtëzon dukuritë dhe objektet, pra u jep jetë dhe iu vesh tiparet e njerëzve.Lexohet nga disa nxënës poezia e plotë.Lexohet poezia e dytë nga mësuesi/ja. Ai/ajo i orienton nxënësit për të kuptuar përmbajtjen me anë të

pyetjeve: - Ç`bëri fryma e ftohtë e dimrit? - Çfarë janë dantellat e akullit?Lexohet poezia nga disa nxënës.Nxënësit numërojnë nga 1-2. Formohen çiftet. Njëshat plotësojnë tabelën për poezinë e parë, dyshat për të dytën.Plotësohet tabela dhe lexohet nga nxënësit.

3. Refl ektimi: Krijim sipas një teme të dhënë.Punohet rubrika Po ti?. - Të ka ndodhur të vështrosh nga dritarja peizazhin e një dite dimërore? Rrëfeje sa më bukur.Nxënësit lihen për tre-katër minuta të mendohen, më pas tregojnë ose shkruajnë për temën e dhënë.Vlerësohen dhe inkurajohen nxënësit, që përdorin fjalë të fi gurshme.

Detyrë shtëpie. Zgjeroje krijimin për ditën dimërore dhe shkruaje në fl etore.

Rubrika: ShkruajmëTema: Një poezi me fjalë të zgjedhura

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të zbulojë fjalë të fi gurshme që i përshtaten temës.• Të shkruajë një poezi duke përdorur fjalët e gjetura.

Mjetet: teksti i nxënësit, Fletore pune.Fjalë kyç: poezi, zgjedhje fjalësh. Metodologjia: stuhi mendimesh, krijim sipas një teme të dhënë, turi i galerisë.


1. Evokimi: Stuhi mendimesh. Plotësoni elementet e një poezie.

strofa vargje poezia

rimë fjalë të fi gurshme

2. Realizimi i kuptimit: Krijim sipas një teme të dhënë.Prezantohet titulli i rubrikës: Shkruaj një poezi me fjalë të zgjedhura.Mësuesi/ja lexon pjesën sqaruese mbi shkrimin e një poezie.

83


juha shqipe 4”

Mbiemra Emra Folje Ndjenja e emocione

nata e errët, misterioze degët, hijet, hëna mbështjell, errëson trishtim, qetësi, shqetësim

shoku i mirë, gazmor i klasës, si mik luajmë, mësojmë gëzim, dashuri, miqësi

deti i thellë, i kaltër, valë, dallgë, guaska gjëmon, buçet, thërret, kënaqësi, lumturi, frikë

i pafund, i dallgëzuar notoj, lundroj

shiu i ftohtë, i lehtë begati, freski, ujë bie, lag, pi, ujit freskon, gjallëron, lulëzon

Nxënësit udhëzohen të zgjedhin individualisht temën e poezisë.Në ushtrimin 2, nxënësit gjejnë emra, folje, mbiemra, ndjenja e emocione.

Nxënësit, pasi zgjedhin fjalët, shkruajnë poezinë duke i përdorur ato. Mësuesja i udhëzon të rimojnë fjalët e gjetura, në mënyrë që poezia të ketë rimë. Nxënësit inkurajohen të krijojnë një poezi qoftë kjo dhe pa rimë. Ata punojnë për 15 minuta.

3. Refl ektimi: Turi i galerisë.Ekspozohen punimet, lexohen dhe nxënësit japin mendimin e tyre, se cili ishte krijimi më i bukur.Vlerësohen të gjithë për kurajën e tyre.Ora IINë këtë orë, nxënësit punojnë duke zgjedhur një temë tjetër të sugjeruar nga mësuesi/ja ose sipas dëshirës së tyre.

Rubrika: FlasimTema: Një panoramë dimërore

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të krijojë një panoramë dimërore duke përdorur kolazhin.• Të diskutojë rreth panoramës së krijuar.

Mjete: Karton me ngjyrë, stof jeshil, pambuk, letër alumini, gërshërë, ngjitëse.Fjalë kyç: Panoramë dimërore, tekst udhëzues.Metodologjia: Punë në grupe, mësimdhënie e drejtpërdrejt.

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Punë në grupe.Klasa ndahet në grupe. Çdo grup është i pajisur me mjetet e nevojshme, të cilat do t’iu duhen për të përgatitur

panoramën dimërore.Mësimdhënie e drejtpërdrejt:Hapi I. Mësuesi/ja iu drejton nxënësve pyetjen:- Nëse ne duam të përshkruajmë një panoramë dimërore, si mund ta realizojmë? Përgjigja mund të jetë: Me një krijim në prozë, poezi, vizatim, foto, pikturë, modelim me plastelinë. Në rastin e prozës dhe poezisë përdorim fjalët, në rastin e pikturës përdorim ngjyrat dhe format.Hapi II. Mësuesi/ja prezanton titullin e rubrikës dhe i fton nxënësit, të cilët janë ndarë në grupe, të fi llojnë

punën. Paraprakisht ajo udhëzon nxënësit të ndajnë detyrat.Hapi III. Njëri nga anëtarët do të lexojë udhëzimet në tekst. Nxënësit e tjerë do të përgatitin format dhe do t’i ngjitin.

Një nxënës do të përshkruajë me fjalë panoramën. Ky nxënës do të prezantojë punën para grupeve të tjera.Hapi IV. Pasi mbarojnë punën, nxënësit ngjitin punimet dhe i prezantojnë para shokëve.Hapi V. Nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin dhe shpallin punimet më të bukura.Nxënësve iu kërkohet të gjejnë dhe tekste të tjera të këtij lloji. Në fakt, fi gura e rubrikës Lojëra dhe fantazi,

mund të punohet si më sipër, nëse koha është e mjaftueshme.

Detyrë shtëpie. Nxënësit të përgatisin një panoramë vere. Ju duhet: rërë, guaska, çadra të vogla letre, një kopsë e verdhë etj.

84

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Rubrika: LeximTema: Në pyllin e gështjenjave

LOJËRA DHE FANTAZI

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë tregimin duke respektuar shenjat e pikësimit.• Të pasurojë fjalorin me fjalë të reja.• Të realizojë me gojë ose shkrim një përmbledhje të tregimit, duke u bazuar në veprimet e Markut.• Të nxjerrë mesazhin e tregimit, duke u ndihmuar nga fi gura e dhënë.

Mjetet: Teksti i nxënësit, grafi k organizues i fjalorit.Fjalë kyç: Udhëtim, gishto, këshilla, pyll i gështenjave, lirishte, shkurrajë, gaca.Metodologjia: Mendo-diskuto, parashikim me anë të titullit, shkrim përmbledhës.


1. Evokimi: Mendo-diskuto.Mësuesi/ja iu drejton disa pyetje nxënësve.- A ju ka ndodhur të ngacmoni gjallesa të ndryshme, si: macet, qentë, zogjtë, milingonat, fl uturat?- Pse keni vepruar kështu?- Cili ka qenë reagimi i tyre?

2. Realizimi i kuptimit: Parashikim me anë të titullit.Mësuesi/ja: - Sot do të lexojmë një tregim fantastik për një djalë, që ngacmonte kosheret e bletëve. Në fund

ato u hakmorën. - A mund ta parashikoni hakmarrjen e bletëve? Parashikimin tuaj shënojeni në një fl etë.Lexohet nga mësuesi/ja titulli i tregimit dhe pjesa hyrëse. Mësuesi/ja iu drejton nxënësve pyetjen: - A e parashikuat saktë hakmarrjen e bletëve? Nxënësit komentojnë parashikimet e tyre.Lexohet tregimi nga disa nxënës sipas paragrafëve, që iu cakton mësuesi/ja.Me grafi kun organizues të fjalorit punohen fjalët e reja të rubrikës Fjalorth. Gjatë përdorimit në fjali të fjalëve

të reja, nxënësit mund t`i ilustrojnë me fjalitë e tekstit.Punohet rubrika Kupto përmbajtjen.Nxënësit iu përgjigjen pyetjeve 1 - 4 duke ilustruar tekstin.Grafi ku: Shkrim përmbledhës.Në mënyrë të përmbledhur, nxënësit do të plotësojnë tabelën për udhëtimin e Markut në Pyllin e Gështenjave.

VendiPylli i Madh i gështenjave.Në anë të një lirishteje.

Shkurrajë e tharë

Brinjë mali

Personazhet që takonDjaloshi me qeleshe

Katër barinj

Disa djem

Veprimet që kryejnëPriste një dru gështenje.

Kishin ndezur një zjarr bubulakPo mblidhnin çaj duke e shkulur me gjithë rrënjë.

Këshillat që u jep MarkuTë presësh një gështenjë është njëlloj si të vrasësh një qenie të gjallë. - Me lulet e saj ushqehen bletët. - Kokrrat e saj i hamë.- Drurët ruajnë tokën dhe pastrojnë ajrin.Kujdes! Zjarri të ngroh, por dhe të djeg.

- Mblidhni vetëm gjethet e pjekura të çajit.- Mos e shkulë çajin me gjithë rrënjë, se e zhduk nga ai vend.

84


juha shqipe 4”

85


juha shqipe 4”

Lexohet nga disa nxënës dhe vlerësohen ata, që e kanë përmbledhur më qartë tregimin.

3. Refl ektimi: Argumento.Punim i rubrikës Mesazhi. Nxirrni mesazhin e tregimit.- A ka lidhje ndërmjet mesazhit dhe fi gurës?Nxënësit nxjerrin mesazhin duke u bazuar në tabelën e mësipërme.

Mesazhi: Ta ruajmë natyrën, siç ruajmë veten tonë.

Detyrë shtëpie. Imagjino veten tënde sikur ngacmon milingonat. Një ditë ato hakmerren ndaj teje dhe të kthejnë në gishto, sa një milingonë. Imagjino udhëtimin tënd me to.

Vendi Personazhet që takon Veprimet që kryejnë Këshillat që ti jepPylli i Madh me pemë Një burrë Pret drurët e pyllit Mos prit drurët. Pema është shtëpia e zogjve dhe kafshëve të tjera. Pema na jep frute, na ruan tokën nga gërryerja, na pastron ajrin.

Rubrika: FlasimTema: Tregimi realist dhe tregimi fantastik

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë tregimet për nga lloji: realist, fantastik.• Të dallojë elementet reale dhe fantastike në tregimet e dhëna (vendi, koha, personazhet, ngjarja, objektet).

Mjetet: Teksti i nxënësit, tekste realë dhe fantastikë.Fjalë kyç: Tregim realist, fantastik, elemente realë dhe fantastikë.Metodologjia: Mendo-diskuto, punë e drejtuar, përcakto.


1. Evokimi: Mendo-diskuto.Mësuesi/ja iu drejton nxënësve pyetjet: - Sa lloj tregimesh kemi? (fantastike dhe realiste) - A e keni të vështirë të bëni dallimin kur lexoni tregime? - Çfarë ju ndihmon për t’i dalluar?Nxënësit renditin elementet që i ndihmojnë.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Mësuesi/ja paraqet titullin e rubrikës.Punohet rubrika e parë. Një nxënës lexon elementet reale të tregimit realist “Një gërvishtje e lehtë”.Më pas, bashkë me mësuesen, diskutojnë pse janë reale këto elemente. Vendi - Spitali është një ndërtesë reale (që ekziston vërtet), që ne shkojmë kur jemi të sëmurë. Koha - Paraditja është një kohë reale. Personazhet - janë reale. Ngjarja - është reale. Shumicës nga ne, i ka ndodhur të vritet dhe t’i infektohet vendi ku është vrarë, nëse nuk e ka mjekuar. Objekti - real. Mikroskopi është një mjet, që ndodhet në kabinetin e biologjisë, mësuesi/ja mund ta demonstrojë para nxënësve.

86

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” - Punohet rubrika mbi tregimin fantastik.

Një nxënës lexon të dhënat mbi tregimin fantastik.Plotësohen elementet e tregimit “Në pyllin e gështenjave”.Personazhi kryesor njeriu i kthyer në gishto real apo fantastikVeprimi Gishtoja që fl uturon real apo fantastikPersonazhet e tjera Bletari, Bletëza real apo fantastik Djaloshi me qeleshe, barinjtë real apo fantastik Djemtë që mbledhin çaj real apo fantastikVendi Pylli i Madh i Gështenjave real apo fantastikKoha Paradite real apo fantastikLexohen nga nxënësit dhe komentohen elementet e plotësuara.Në detyrën e shtëpisë, që ata kanë punuar, mësuesja kërkon që nxënësit të analizojnë elementet e tregimit,

sipas modelit të mësipërm.Nxënësit punojnë. Më pas, lexojnë tregimin dhe analizën e elementeve. Vlerësohen nxënësit me notë.

Refl ektimi: Përcakto.Mësuesja shkruan në tabelë disa tituj tregimesh dhe nxënësit shënojnë llojin e tyre:

Detyrë shtëpie. Analizoni elementet e tregimit “Është fat të kesh një shoqe si Fatbardha”, sipas modelit të dhënë në libër.

Titulli i tregimit Realist Fantastik Henriketa Kloteri ka vënë syze A keni ngrënë ndonjëherë libra?! Ani pianistja

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Ndajfolja

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë ndajfoljet dhe shprehjet ndajfoljore duke përdorur pyetjet: Kur?, Ku?, Si? Sa?.• Të përcaktojë llojin e ndajfoljes nëpërmjet pyetjeve.• Të dallojë ndajfoljen nga mbiemrat në fjalitë e dhëna.• Të krijojë ndajfolje të kundërta me ndajfoljet e dhëna.

Mjetet: Teksti, Fletore pune.Fjalë kyç: Ndajfolje kohe, sasie, mënyre, vendi, pyetjet ku, kur, si dhe sa.Metodologjia: Punë e drejtuar, punë e pavarur.

Zhvillimi i mësimitHapi I. Mësimi fi llon me punën në libër. Nxënësit orientohen të lexojnë fjalitë. Të drejtojnë pyetjen dhe të

lexojnë llojin e ndajfoljes. Lexohet nga nxënësit rregulli i dhënë në kutizë. Lexohen llojet e ndajfoljeve dhe shprehjeve ndajfoljore.

Hapi II. Punim i ushtrimeve të rubrikës Ushtrohu, nën drejtimin e mësueses.Në ushtrimin 1, nxënësit nënvizojnë ndajfoljet në tekst dhe tregojnë llojin e tyre.Hapi III. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit vendosin në tabelë, sipas llojit ndajfoljet, që gjetën në ushtrimin 1.Hapi IV. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit vendosin ku duhet ndajfoljet në kllapa.Hapi V. Punohet ushtrimi 4. Nxënësit duhet të dallojnë ndajfoljet nga mbiemrat. Mësuesi/ja saktëson se

87


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë tregimin në role.• Të punojë fjalorin me grafi kun organizues të fjalorit.• Të dallojë strukturën e tekstit: hyrja, zhvillimi dhe mbyllja.• Të dallojë llojin e tekstit duke u bazuar në elementet e tij.

Mjetet: Teksti, pamje nga bota ujore, enciklopedia për fëmijë, atlase të botës ujore.Fjalë kyç: Bregu i pulëbardhave, liman, pendët e notimit, fyza e frymëmarrjes, kep, algë, guaskë, iriqë, gjah, veprimtari.Metodologjia: Stuhi mendimesh, të nxënit në bashkëpunim, ditari dypjesësh.


1. Evokimi: Stuhi mendimesh.- Çfarë dini për botën ujore? Nxënësit japin idetë e tyre. Mund të plotësohet dhe një kllaster. Çfarë ka në brendësi të saj?

Si është pamja e botës ujore? Bota ujore Llojet e peshqve dhe gjallesave.

2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit në bashkëpunim, të dëgjuarit, punë në grupe dhe në çifte, lexim me role.I. Prezantohet titulli i tregimit nga mësuesi/ja. Lexohet tregimi nga mësuesi/ja. Udhëzohen nxënësit të jenë të vëmendshëm në lidhje me personazhet,

pajimet që do të marrin me vete, gjahun që do zënë.Pas leximit punohet rubrika Dëgjojmë, për të ushtruar të dëgjuarit e vëmendshëm.Nxënësit plotësojnë çfarë mbajnë mend nga leximi.Personazhet e tregimit janë: Beni, Miri dhe Edi.Ata morën me vete: pendët për peshkim, maskat për të parë nën ujë, fyzën e frymëmarrjes, fuzhnje, qese najloni.Gjahu i tyre ishte: 50 iriqë, 70 kërmij, 7 gaforre, 3 yje, 60 guaska.Punohet në çifte fjalori i fjalëve të reja me anë të organizuesve grafi kë të fjalorit. Produkti i tyre duhet të jetë

i përbashkët.Lexim në role i tregimit.

II. Punohet rubrika Kupto tekstin. Nxënësit punojnë në grupe.Grupi I. - Në ç’stinë zhvillohet ngjarja? - Ku shkojnë fëmijët për të gjuajtur?

mbiemri tregon një cilësi të emrit dhe zakonisht qëndron pas emrit, kurse ndajfoljet plotësojnë kuptimin e foljes dhe qëndrojnë zakonisht pas saj.

Hapi VI. Punohet ushtrimi 5, nxënësit shkruajnë në fl etore ndajfoljen përbri mbiemrit.

Detyrë shtëpie. Punim i ushtrimit 6. Nxënësit duhet të shkruajnë ndajfoljet me kuptim të kundërt.

Ora IITema: NdajfoljaGjatë kësaj ore, nxënësit punojnë ushtrime të Fletores së punës.

Rubrika: LeximTema: Në bregun e pulëbardhave

88

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” - Pse quhej Bregu i Pulëbardhave?

- Ç’peshkuan në Bregun e Pulëbardhave?Grupi II. Ritregoni bisedën e fëmijëve në Gjirin e Qetësisë.Grupi III. Dalloni në tekst hyrjen, zhvillimin dhe mbylljen e tregimit. Plotësoni organizuesin grafi k të strukturës

së tregimit.Grupi IV. Ç’lloj tregimi është ky: realist apo fantastik? Analizoni elementet e tregimit.Grupi V. Në këtë tregim mbizotëron dialogu apo përshkrimi? Pse?Prezantohet puna nga përfaqësuesit e grupeve.

3. Refl ektimi: Ditari dypjesësh ose rrjeti i diskutimit.- Cila pjesë të pëlqen më shumë?

Pjesa Pse më pëlqen?

Nxënësit renditin disa arsye pro dhe kundër, pra mund të ndahen në dy grupe në bazë të argumentit që mbrojnë.

Përfundimi: ______________________________________________________________________

Detyrë shtëpie. Shkruaj disa emra kafshësh, që jetojnë në det:Përshkruaj një prej tyre (pesha, madhësia, ngjyra, mënyra e lëvizjes e ndonjë karakteristikë tjetër të

veçantë).

Mund të përdoret edhe rrjeti i diskutimit.

Po Jo

A mendon se dhe ti mund të kryesh një veprimtari të tillë?

Kemi lumin, liqenin dhe detin afër. Dimë të notojmë. Na pëlqen peshkimi.

Nuk di not.Nuk kam pajimet e duhura.Më duket një punë për më të rritur.

Rubrika: ShkruajmëTema: Plani i veprimtarisë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të ritregojë përmbajtjen sipas pikave të planit të dhëna.• Të hartojë në grup një plan veprimtarie sipas modelit të dhënë.

Mjetet: Teksti i nxënësit, Fletore pune.Fjalë kyç: Ritregim, pika plani, plan veprimtarie, udhëheqës, pajime, qëllim, mënyrë, realizim.Metodologjia: Mësimdhënie e drejtpërdrejtë.

Zhvillimi i mësimitMësimdhënie e drejtpërdrejtë Hapi I. Lexim i tregimit nga nxënësit në role.Hapi II. Leximi i pikave të planit.Hapi III. Ritregimi i përmbajtjes sipas pikave të planit. Një pikë plani, një nxënës, dhe kështu me radhë.Hapi IV. Punë në grupe.

89


juha shqipe 4”

Hapi V. Nxënësit të ndarë në grupe zgjedhin temën e veprimtarisë dhe plotësojnë tabelën.Ndonjë temë mund dhe të sugjerohet p.sh., Mbledhje lulesh në natyrë për pasurimin e herbariumit. Bërje fotosh për të krijuar albumin e vendlindjes etj.Në fund, përfaqësuesit e grupeve prezantojnë punën. Vlerësimi bëhet nga vetë nxënësit dhe nga mësuesi/ja.

Detyrë shtëpie. Hartoni planin e veprimtarisë Një ditë pushimi në plazh me prindërit.

Mësuesi/ja paraqet modelin e veprimtarisë për tekstin e parë.

Lloji i veprimtarisë PeshkimQëllimi i veprimtarisë Të peshkoninPjesëmarrësit Miri, Beni, EdiUdhëheqësi i grupit BeniKoha Një ditë vereVendi Bregu i Pulëbardhave, Gjiri i QetësisëMjete Pendët e notimit, maskat, fyza e frymëmarrjes, fuzhnja, qese najloni.Mënyra e realizimit Duke notuar, duke u zhytur, duke bërë gara se kush do të zërë më shumë gjah.Përfundimi Ata zunë shumë gjah dhe u kënaqën pa masë.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Lidhëzat

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë lidhëzat kur lidhin fjalë dhe pjesë fjalie në fjalitë e dhëna.• Të formojë fjali të reja duke përdorur lidhëzat.• Të shndërrojë fjalitë e dhëna duke hequr lidhëzat.

Mjete: Teksti.Fjalë kyç: Lidhëz, lidhje emrash, përemrash, fjalish, mbiemrash.Metodologjia: Vëzhgo-zbulo, punë e drejtuar, punë në çifte.


1. Evokimi: Vëzhgo-zbulo.Mësuesi/ja shkruan ose paraqet në tabelë fjalitë e tekstit.- Jona dhe Shpendi kanë mollë dhe dardha.- Shpendit i pëlqejnë dardhat, kurse Jonit i pëlqejnë mollët.Në fjalinë e parë, me cilën fjalë janë lidhur mes tyre dy emrat e përveçëm Jona dhe Shpendi?- Me cilën fjalë lidhen midis tyre dy emrat: mollë dhe dardhë ?- Në fjalinë e dytë, cila fjalë lidh dy fjalitë e dhëna?Fjalët dhe, kurse quhen lidhëza, sepse shërbejnë për të lidhur dy fjalë ose dy fjali.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar. Lexohen nga nxënësit fjalitë dhe përcaktohet se çfarë lidhin lidhëzat me ngjyrë të zezë.Lexohet nga nxënësit rregulli i dhënë në tekst mbi lidhëzat.Punohen ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit nënvizojnë lidhëzat dhe tregojnë se çfarë lidhin ato.Në ushtrimin 2, nxënësit shndërrojnë fjalitë sipas shembullit të dhënë. Nënvizojnë me të kuqe lidhëzën.

90

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Beni mori pajimet. Edi mori pajimet.

Beni dhe Edi morën pajimet. Gaforrja ishte e madhe. Peshku ishte i madh. Gaforrja dhe peshku ishin të mëdhenj.Në ushtrimin 3, nxënësit shndërrojnë fjalitë sipas shembullit të dhënë. Fëmijët do të peshkojnë në liman ose në Gjirin e Qetësisë. Fëmijët do të peshkojnë në liman. Fëmijët do të peshkojnë në Gjirin e Qetësisë. Do të peshkojmë peshq apo iriqë? Do të peshkojmë peshq? Do të peshkojmë iriqë?

3. Refl ektimi: Punë në çifte.Formoni dy fjali ku të përdorni lidhëza. Nxënësi i parë thotë dy fjali, ndërsa i dyti i lidh ato me anë të

lidhëzës.

Detyrë shtëpie. Punimi i ushtrimeve të Fletores së punës, faqe 42.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:•Të lexojë qartë, me kuptim dhe duke respektuar intonacionin.•Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje të reja.•Të tregojë brendinë e tregimit duke iu përgjigjur pyetjeve.•Të analizojë personazhin e Lizës.•Të krahasojë veten me Lizën.

Metoda dhe teknika: Veprimtari e drejtuar, punë me fjalorin, rrjeti i diskutimit.Materiale: Teksti. Fjalë kyç: E çuditshme, shndërrim, shtriqem, gërhas, shëndoshë si molla.


Evokimi: Parashikim në bazë të titullit "Vajza e çuditshme"Mësuesja u drejton pyetje nxënësve: -Pse mendoni se vajza është e çuditshme?Lihen nxënësit të shprehin mendimet e tyre. Mirë është që këto mendime të shkruhen në dërrasë ose nga

çdo nxënës në një fl etë të bardhë ose në bllokun e shënimeve.

Realizimi i kuptimit: Veprimtari e drejtuar. Hapi I. Lexohet tregimi nga mësuesja.

Hapi II. Punohet fjalori. Mësuesja nxit nxënësit të krijojnë fjali me fjalët dhe shprehjet e reja.

Hapi III. Punohet rubrika Ktheu te teksti. Mësuesja iu drejton nxënësve pyetjen: - A ishin të sakta parashikimet tuaja për vajzën e çuditshme?

Hapi IV. Punohet rubrika Plotëso.

Rubrika: LexojmëTema: Vajza e çuditshme

91


juha shqipe 4”

Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:- Të dallojë krahasimin si një mjet të fi gurshëm.- Të përdorë krahasimin.- Të diskutojë mbi situatat që krahason.- Të marrë pjesë aktive në diskutim. - Të dëgjojë mendimin e të tjerëve.

Metoda dhe teknika: Lojë me maska, bisedë, Materialet: Maska kafshëshFjalë kyç: Krahasim

Zhvilli i mësimitEvokimi. Hapi I. Lojë me maska.Mësuesja iu kërkon nxënësve të vënë maskat e tyre, të cilat i kanë përgatitur në shtëpi.-Shikoni njëri-tjetrin. Tregoji shokut pse të pëlqen të krahasosh veten me kafshën që ke në maskë. Mbaj mend

shpjegimet, se në fund do t’i tregosh para të tjerëve.

Realizimi i kuptimit: Veprimtari e drejtuar.Hapi I. Punohet rubrika Po ti? Nxënësit fl asin nëse iu pëlqen të ndryshojnë formë ndonjëherë. Pse?

Hapi II. Punohet rubrika Plotëso.Kur jam në det më pëlqen të bëhem si delfi n.Kur jam në fushë më pëlqen të bëhem si drenushë (kaproll).Nxënësit lexojnë punimin e tyre.

Hapi III. Diskutoni për rastet e mësipërme. Nxënësit fl asin pse kanë zgjedhur krahasime të tilla.

Hapi IV. Shikoni fi gurat. - Me se i pëlqen të krahasohet djalit? Kur fl e gjumë i pëlqen të bëhet si lepur. Kur është vetëm në errësirë i pëlqen të bëhet si luan.

Refl ektimi: Mësuesja i orienton nxënësit. Kujtoni diskutimet mbi maskat tuaja.Tregojuani të gjithë shokëve pse iu pëlqen të krahasoheni me kafshën që keni zgjedhur.

Rubrika: FlasimTema: Krahasimi - kuptimi i fi gurshëm

Hapi V. Lidh me shigjetë shprehjet me kuptim të kundërt.

Refl ektimi: Rrjeti i diskutimit.

Po A do të doje t’i ngjaje Lizës?

Jo Përfundimi: Unë do të doja t’i ngjaja Lizës, sepse më pëlqen të jem i lirë.

Ky është një variant përgjigjeje. Nxënësit mund të japin përgjigjet e tyre, të cilat pranohen dhe nuk gjykohen nga mësuesja.

Detyrë shtëpie. Të lexojnë rrjedhshëm, të ritregojnë përmbajtjen.

92

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të shkruajë saktë lidhëzat, që mban mend pas leximit të parë.• Të formojë lidhëza duke bashkuar rrokjet e dhëna.• Të dallojë dhe të korrigjojë lidhëzat e shkruara gabim në tekstin e dhënë.

Mjete: Teksti i nxënësit.Fjalë kyç: Drejtshkrim, lidhëza, korrigjim, formim.Metodologjia: Mësimdhënie e drejtpërdrejtë, konkurs.


Mësimdhënie e drejtpërdrejtë Hapi I. Lexoni lidhëzat e dhëna. Nxënësit lexojnë në heshtje lidhëzat dhe orientohen të mbajnë mend sa

më shumë prej tyre.

Hapi II. Punimi i ushtrimit 2 . Mbyllni librin dhe shkruani në fl etore sa më shumë lidhëza.Ky ushtrim zhvillohet në formën e konkursit. Mësuesi/ja i vë nxënësit në çifte të kontrollojnë punën e shokut.

Vlerësohet nxënësi që mbajti mend më shumë lidhëza dhe nxënësi që i shkroi më saktë ato.

Hapi III. Nxënësit formojnë lidhëza me rrokjet e dhëna: ndonëse, megjithatë, kurse, mirëpo, derisa, nëse, qëkur, qëkurse, posa, sapo, meqenëse.Lexohen lidhëzat e formuara.

Hapi IV. Punohet ushtrimi 4, nxënësit duhet të shkruajnë dymbëdhjetë lidhëzat, që nuk janë një fjalë e vetme. Nxënësit lexojnë lidhëzat që formuan.

Hapi V. Nxënësit nënvizojnë lidhëzat, që janë shkruar gabim dhe i shkruajnë si duhet.

Hapi VI. Nxënësit korrigjojnë gabimet në tekstin e dhënë.Në tekstin më poshtë lidhëzat e shkruara saktë janë me shkronja të zeza.

Fëmijët do të shkonin në plazh, sepse do të gjuanin. Ndërsa rrinin në breg, aty u afrua Beni. Ai iu tha shokëve se, në qoftë se do të futeshin thellë në det, do të kapnin shumë peshq. Posa hyri në ujë, ai fi lloi të thërriste. Një iriq deti e kishte kafshuar. Në rast se nuk e çonin në spital, atij mund t’i infektohej këmba. Megjithatë mësuesi i dha ndihmën e parë.

Nxënësit kontrollojnë fl etoret e njëri-tjetrit për gabimet që kanë gjetur dhe si i kanë korrigjuar.Mësuesja iu kërkon nxënësve të tregojnë numrin e gabimeve të gjetura dhe së bashku komentojnë shkrimin

e saktë të lidhëzave.

Detyrë shtëpie. Ushtrimet e Fletores së punës, faqe 42.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Drejtshkrimi i lidhëzave

93


juha shqipe 4”

Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë tregimin kuptueshëm dhe rrjedhshëm.• Të tregojë brendinë e tregimit.• Të dallojë elementet fantastike në tregim.• Të dallojë dukuritë që përshkruhen në tregim.

Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, lexim i koduar i leximit, vizatim. Materialet: Lapsa, fl etë format, plastelinë.Fjalë kyç: Dragua, gjysh, gjueti, dukuri natyrore.

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh, lexim i koduar i tekstit. - Ç’dini për dragoin? Kujtoni dragonë Zado nga klasa e dytë.

Dragoi

Mësuesja u drejton nxënësve pyetjen:- Duke lexuar titullin Gjuetia e dragonjve të Emës, si mendoni, çfarë do të bëjë Ema, do të gjuajë dragonj? - Shkruani parashikimin tuaj në një fl etë.

Realizimi i kuptimit: Lexim i koduar i tekstit. Hapi I. Mësuesja i orienton nxënësit që të mbajnë shënime në libër gjatë kohës kur ajo lexon. Në paragrafët

që iu duken të çuditshëm dhe fantastikë të shkruajnë shkronjën Ç. Ky quhet një lexim i koduar i tekstit.Mësuesja lexon tekstin dhe nxënësit bëjnë shënimet përkatëse.Hapi II. Diskutohet mbi paragrafët e mbajtur shënim.Hapi III. Punohet rubrika Kupto tekstin.Hapi IV. Punohet rubrika Plotëso.

Refl ektimi: Vizato një dragua.

Detyrë shtëpie. Të lexojmë tregimin, të tregojmë përmbajtjen.Përgjigju me shkrim pyetjes: Po ti beson se ka dragonj? Argumentoje.

Në orën e dytë gjatë ritregimit mund të përdoren grafi kë organizues.

Rubrika: LeximTema: Gjuetia e dragonjve të Emës

Rubrika: ShkruajmëTema: Tregimi fantastik

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të krijojë një tregim fantastik duke u bazuar në pikat e planit të dhëna.• Të shkruajë një tregim fantastik duke respektuar strukturën: hyrje, zhvillim, mbyllje.• Të shkruajë në mënyrë të kuptueshme duke respektuar rregullat e drejtshkrimit.

Mjete: teksti.Fjalë kyç: tregim fantastik, pika plani, strukturë.Metodologjia: stuhi mendimesh, punë krijuese, analizë.

94

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Zhvillimi i mësimit

1. Evokimi: Stuhi mendimesh. Mësuesi/ja iu drejton pyetjen nxënësve: - Nëse shkruajmë një tregim fantastik, cilat janë elementet që na ndihmojnë?

vendi

koha ngjarja Tregimi fantastik

personazhet objektet

2. Realizimi i kuptimit: Punë krijuese.Mësuesi/ja prezanton titullin e rubrikës.Në këtë orë mësimi do t’iu ndihmojnë pikat e planit dhe fi gura.Shikoni me vëmendje fi gurën. - Çfarë elementi fantastik dalloni në të? (Dragoi dhe djali janë bashkë.)Lexohen pikat e planit nga nxënësit. Mësuesi/ja i udhëzon, që në bazë të këtyre pikave, të ndërtojnë tregimin. Çdo pikë plani ka nevojë të zgjerohet

me fjali të tjera për të krijuar një tregim.Nxënësit shkruajnë për një kohë të caktuar, e cila duhet të jetë e mjaftueshme.Pasi përfundohet puna, nxënësit ekspozojnë punimet në një kënd të klasës në formën e Turit të galerisë.

Shikohen dhe lexohen punimet e shokëve.Përzgjidhen pesë punimet më të mira.

3. Refl ektimi: Analizë e strukturës së tregimit fantastik. Titulli: Hyrja: Zhvillimi: Mbyllja:

Detyrë shtëpie. Shkruaj një tregim fantastik sipas imagjinatës sate.Analizoje tekstin që punove, duke evidentuar elementet reale ose fantastike.

Vendi: ___________________

Koha: ___________________

Ngjarja: ___________________

Personazhi kryesor: ___________________

Personazhet ndihmëse: ___________________

Objektet: ___________________

95


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë tekstet shkencore, duke u bazuar në njohuritë që transmetojnë.• Të dallojë dukuritë dhe shkakun e tyre në tekstet e dhëna.• Të krahasojë tekstin fantastik me atë shkencor, duke u bazuar në elementet e tyre.

Mjetet: Teksti i nxënësit, tekste të tjera.Fjalë kyç: Tekst shkencor, dukuri.Metodologjia: Kujto-diskuto, vëzhgo-dallo, diagrami i Venit.


1. Evokimi: Kujto-diskuto. - Sa lloj tekstesh kemi njohur deri tani? - Ku dallohen ato nga njëri-tjetri?Nxënësit japin përgjigje dhe ilustrojnë me tituj tekstesh, llojet që kujtojnë.

2. Realizimi i kuptimit: Vëzhgo-dallo.Mësuesi/ja prezanton titullin e rubrikës.Lexohet pjesa hyrëse nga mësuesi/ja.Lexohet teksti i parë nga një nxënës.Vazhdohet leximi dhe i dy teksteve të tjera.Nxënësit pasi lexojnë të dy tekstet plotësojnë në libër ushtrimet: 1. Për cilën dukuri fl asin? a. tërmet b. ylber c. eklips 2. Pse ndodh kjo dukuri? a. Nga fërkimi i dy pllakave të kores së tokës në thellësi lëviz trualli dhe shkaktohet tërmeti. b. Pas shiut, ajri është me pika uji, të cilat veprojnë si prizëm dhe zbërthejnë dritën në ngjyra

të ndryshme, duke formuar ylberin. c. Dukuria e eklipsit ndodh kur hëna kalon përballë diellit dhe e mbulon atë për disa minuta.

3. Nxënësit diskutojnë dhe krahasojnë tekstet e mësipërme me tekstin “Gjuetia e dragonjve të Emës”.

Rubrika: FlasimTema: Teksti shkencor

3. Refl ektimi: Diagrami i Venit.Nxënësve iu kërkohet të nxjerrin tekstin Dituri natyre 4 dhe të lexojnë tekste shkencore. Ata dallojnë dukuri

të ndryshme, si: rrufetë, bubullimat, formimi i shiut, të cilat i kanë hasur në tregimin “Gjuetia e dragonjve të Emës”.

Detyrë shtëpie. Në enciklopedinë për fëmijë, lexoni informacionin për dukurinë e formimit të yjeve. Shkruani përmbajtjen e informacionit.

Tekstet fantastike Tekstet shkencore1. Janë tekste letrare. 1. Shpjegojnë dukuritë në mënyrë shkencore.2. Shpjegojnë dukuritë në mënyrë fantastike. 2. Informacioni që përcillet është i saktë.

96

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Rubrika: LeximTema: Tregim për yllin e zjarrtë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë tregimin duke respektuar shenjat e pikësimit.• Të punojë me fjalët e fjalorit me ndihmën e mësueses.• Të përshkruajë mënyrën e krijimit të yllit të zjarrtë.• Të dallojë fjalët e fjalorit shkencor në tekst duke ilustruar me leximin.

Mjetet: Teksti i nxënësit, enciklopedia për fëmijë, kuriozitete për yjet.Fjalë kyç: Yll i zjarrtë, mjegullnajë, masë e gaztë, ndriçon, vezullon, vit ditë, rreze.Metodologjia: Kllaster, punë në çifte, ditari i të nxënit.


1. Evokimi: Kllaster.Mësuesja paraqet një kllaster në një tabak letre dhe iu kërkon nxënësve ta plotësojnë në çifte.

Çfarë forme kanë?

Kur i shohim? Sa të mëdhenj janë? Yjet

Çfarë ngjyre kanë? A kanë emra?

Si quhen personat që merren me studimin e tyre?

Nxënësit plotësojnë kllasterin me njohuritë kanë. Mësuesi/ja i ndihmon kur është e nevojshme.

2. Realizmi i kuptimit: Punë në çifte. Prezantimi i titullit të tregimitLexim i tregimit nga mësuesi/ja. Përcaktimi i paragrafëve të tekstit. Lexim i tregimit sipas paragrafëve nga disa nxënës.Punim i fjalorthit në çifte, duke përdorur organizuesit grafi kë, me ndihmën e mësueses.Punim i rubrikës Kupto tekstin. Nxënësit iu përgjigjen pyetjeve mbi përmbajtjen e tekstit.Në rubrikën Kthehu te teksti, nxënësit duhet të gjejnë fjalët dhe shprehjet, që përdoren në përralla dhe ato

që përdoren në tregimet shkencore.

Në përralla Në tregime shkencore Na ishte një herë Masë e gaztë hidrogjeni Ylli e urrente errësirën Mjegullnajë Luftonte trimërisht me fl akën dhe me dritën e tij. Rrezet përhapeshin

Ritrego me fjalët e tua historinë e Yllit të zjarrtë.Nxënësit vlerësohen nga mësuesja.

3. Refl ektimi: Ditari i të nxënit.Plotëso ditarin e të nxënit. Çfarë dija për yjet Çfarë mësova

Detyrë shtëpie. Lexim i tregimit dhe ritregimi i përmbajtjes mbi bazën e pyetjeve.

97


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë llojin e tekstit të dhënë duke u bazuar në intonacionin.• Të dallojë llojet e teksteve të dhëna.• Të diskutojë mbi elementet e llojeve të teksteve.

Mjetet: teksti, Fletore pune.Fjalë kyç: intonacion, tregim realist, fantastik, përrallë, tekst shkencor, përshkrim.Metodologjia: kllaster, veprimtaria e dëgjimit të drejtuar, dallo-diskuto.


1. Evokimi: Kllaster. Kategorizoni tekstet që keni mësuar.

përrallë përshkrim

tregim realist lloje tekstesh tregim fantastik tekst shkencor

2. Realizimi i kuptimit: Veprimtaria e dëgjimit të drejtuar.Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të dëgjojnë me vëmendje leximin e teksteve dhe, më pas, të shënojnë me

X ose V llojin e tekstit. a. Lexohet teksti i parë nga mësuesi/ja. Ky lloj teksti është tregim fantastik. b. Lexohet teksti i dytë nga një nxënës. Nxënësit përcaktojnë llojin e tregimit shkencor. Nxënësit argumentojnë pse është i tillë. Ata marrin njohuri shkencore mbi arushën polare, peshën e saj, si

dhe mbetjen e peshës në ekuilibër. c. Lexohet teksti i tretë nga një nxënës tjetër. Ky tekst është një tregim realist. Ngjarjet, personazhet

vendi dhe koha janë reale. ç. Lexohet teksti i katër. Nxënësit zbulojnë se ky tekst është përshkrim, sepse përshkruan një fëmijë

nga pamja fi zike dhe shpirtërore. d. Lexohet teksti i fundit. Ky tekst është një përrallë.

3. Refl ektimi: Dallo-diskuto. Mësuesi/ja ka përgatitur në fi sha lloje tekstesh. U shpërndahen nxënësve të ndarë në nivele për të gjetur

llojet e teksteve.

Detyrë shtëpie. Nga seria e librave jashtëshkollorë, shkruaj titullin e tri tregimeve shkencore, fantastike dhe realiste.

Rubrika: FlasimTema: Dallimi i teksteve nga intonacioni

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Drejtshkrimi i zanores -e

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të shkruajë saktë fjalë, që kanë në trup zanoren e para bashkëtingëlloreve m, n, nj.• Të korrigjojë fjalët e shkruara gabim, që kanë në trup zanoren e të ndjekur nga bashkëtingëlloret m, n, nj.• Të përvetësojë rastet përjashtuese të tipit: qëndroj, qëndrim.

Mjete: Teksti.Fjalë kyç: Drejtshkrim, zanore e, bashkëtingëllore m, n, nj.Metodologjia: Vëzhgo-dallo, punë e drejtuar, diktim.

98

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip


1. Evokimi: Vëzhgo-dallo.Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët: zëmër, vend, vendasit, shembull, tendë dhe pyet:- Sa fjalë janë shkruar saktë? Nxënësit japin numrin e fjalëve të shkruara saktë.Mësuesi/ja, në fund u tregon nxënësve se saktë janë shkruar katër fjalë.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Lexohet teksti nga një nxënës.Mësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë fjalët ku ndodhet zanorja e, e cila ndiqet nga bashkëtingëlloret m, n, nj.Lexohet rregulli i dhënë në tekst.Nxënësit orientohen të dallojnë fjalët, të cilat bëjnë përjashtim nga rregulli i mësipërm në rubrikën “Mbaj mend”.Punimi i rubrikës Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit shkruajnë si duhet në fl etore fjalët e dhëna. P.sh., i shtrenjtë, vendim, zemërim, vendosmëri, dhëmb, argjend, gështenjë, gjendje, parmendë, tënd, tendos, qendror, qëndrim, shtrembërojNë ushtrimin 2, nxënësit shkruajnë fjalë që kanë në trup zanoren e para bashkëtingëlloreve m, n, nj.

3. Refl ektimi: Diktim.Mësuesi/ja lexon një tekst që përmban fjalë që kanë në trup të tyre e para bashkëtingëlloreve m, n, nj. Ai/ajo

nuk i lexon këto fjalë sipas rregullave drejtshqiptimore. Kërkon që nxënësit t’i shkruajnë si duhet fjalët.

Detyrë shtëpie. Të lexojnë një shkrim në një gazetë, revistë a libër dhe të nxjerrin gjashtë fjalë që kanë zanoren e para bashkëtingëlloreve m, n, nj.

Rubrika: LeximTema: Në planetin e çuditshëm

Objektivat pedagogjikë: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë tregimin në role.• Të ritregojë përmbajtjen bazuar në hartën e ngjarjes ose mbi pikat e planit.• Të krahasojë planetin Tokë me planetin e çuditshëm.• Të dallojë fjalët e fjalorit shkencor, që përdoren në tekst.• Të nxjerrë idenë e miqësisë midis personazheve, pavarësisht planetit që i përkasin.

Mjete: Teksti i nxënësit.Fjalë kyç: Planet i çuditshëm, robotë, krijesë e kuqe, kompjuter, anije kozmike, magnete speciale.Metodologjia: Parashikim me terma paraprakë, të nxënit bashkëpunues, diskutim i përbashkët .


1. Evokimi: Parashikim me terma paraprakë. Bëni një tregim me fjalët: anije kozmike, robotë, planet i çuditshëm, jashtëtokësorë, takim.Nxënësit punojnë për disa minuta dhe lexohen disa krijime.

2. Realizmi i kuptimit: Të nxënit bashkëpunues, diagrami i Venit.I. Prezantimi i titullit të tregimit.Leximi në heshtje nga nxënësit. Identifi kimi i personazheve të tregimit.Leximi në role i tregimit.

99


juha shqipe 4”

II. Grupi I. Punoni në libër Hartën e ngjarjes së tregimit. Ritregoni përmbajtjen nëpërmjet grafi kut.Grupi II. Krahasoni planetin Tokë me planetin e panjohur dhe plotësoni diagramin e Venit.Planeti Tokë ka pemë, ujë, lule, njerëz etj.Planeti i panjohur është pa pemë, pa lule, pa njerëz, ai ka ndërtesa qesharake të rrumbullakëta. E përbashkëta: Njerëzit dhe krijesat e planetit tjetër janë miqësorë dhe kanë dëshirë të takojnë njëri-tjetrin.Grupi III. Ndaj në dy shtylla fjalët, që gjenden më shumë në tekstin shkencor, dhe ato që përdoren në jetën

e përditshme.

Grupi IV. Krahasoni njeriun e planetit Tokë me njeriun e planetit të panjohur dhe plotësoni Diagrami Venit.

Në tekstin shkencor Në jetën e përditshmekompjuterpajisjemagnet anije kozmike planet

mysafi rëbanorkëpucëtullumbacetokëlulepemëngjitës

Përfaqësuesi prezanton punën e grupit. Nxënësit e grupeve të tjera shtojnë dhe saktësojnë informacionin e paraqitur.

3. Refl ektimi: Diskutim i përbashkët.Pse njeriu në Hënë qëndron në ajër dhe nuk ecën, por vrapon, kurse në Tokë ecën lirisht?Nxënësit bashkë me mësuesen diskutojnë.

Detyrë shtëpie. Lexim i tregimit. Kërkoni në rrjet (internet) informacion mbi udhëtimet e njeriut në hapësirë.

Njeriu i planetit Tokë Krijesa e planetit tjetër

Rubrika: FlasimTema: Të lundrojmë të sigurt në rrjet (internet)

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të diskutojë mbi të rejat që ofron rrjeti.• Të lexojë rregullat e dhëna mbi kërkimet në rrjet.• Të diskutojë mbi rregullat e dhëna dhe kujdesin që duhet të tregojë gjatë lundrimit në rrjet.• Të dallojë tekstin udhëzues nga tekstet e tjera.• Të sjellë përvoja të tij/saj nga kërkimet në rrjet.• Të dallojë llojin e tekstit të dhënë.

Mjete: Materiale të marra nga interneti. Fjalë kyç: Rrjet, internet, rregulla, tekst udhëzues.Metodologjia: Stuhi mendimesh, lexo-diskuto, dallo-argumento.


1. Evokimi: Stuhi mendimesh.- Ç’është rrjeti (interneti)?

100

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” komunikim i shpejtë merr shpejt informacion

njihesh me njerëz të tjerë rrjeti dërgon letra

luan dhe argëtohesh sheh fi lma dëgjon muzikë etj.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që kanë sjellë materiale t’i lexojnë ato. Vlerësohen pozitivisht nxënësit që kanë realizuar detyrën e ngarkuar.

2. Realizimi i kuptimit: Dallo-argumento.Prezantohet titulli i rubrikës.Mësuesi/ja i fton nxënësit të numërojnë nga 1-5. Nxënësit sipas numrave do të punojnë mbi këshillat e

dhëna në tekst.Nxënësit me numër 1, do të punojnë me këshillën e parë dhe kështu me radhë.Nxënësit lexojnë këshillën në këtë mënyrë: njëri lexon atë çka ofron rrjeti, nxënësi tjetër lexon këshillën.

Nxënësit komentojnë dhe shtrojnë me fjalët e tyre ide se pse nuk duhen lënë mënjanë librat.Mësuesi/ja inkurajon nxënësit të shtojnë dhe këshilla të tjera.Mësuesi/ja mund t’iu drejtojë pyetjet: - A keni rrjet në shtëpi? - Në rast se nuk e keni në shtëpi, ku shkoni të lundroni në rrjet? - Në qendrat e internetit që frekuentoni, shkoni vetëm apo të shoqëruar?Nga këto pyetje, nxënësit mund të arrijnë në këshillën:Frekuentoni një qendër interneti të shoqëruar nga prindërit ose njerëz të afërt më të rritur. Rrjeti ka informacion

për të gjithë, por zgjidhni atë që është i dobishëm për ju.

Shumë Organizata Jofi timprurëse kanë ofruar postera në shkolla, që sensibilizojnë mbrojtjen e fëmijëve gjatë hulumtimeve në rrjet. Mund të gjeni një të tillë dhe ta komentoni bashkë me nxënësit.

Më pas, prezantohen të gjitha diskutimet dhe komentet.

3. Refl ektimi: Lexo-diskuto.Punohet rubrika Kthehu te teksti.Nxënësit nënvizojnë me të kuqe atë që ofron rrjeti dhe me të gjelbër këshillat për sigurinë.Nxënësit duhet të dallojnë dhe llojin e tekstit dhe të argumentojnë përzgjedhjen e kryer.

Detyrë shtëpie. Lundroni në rrjet dhe printoni foto të personazheve që ju pëlqejnë.

Rubrika: LexojmëTema: Lapsi shkruan me zemër

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë poezinë duke respektuar shenjat e pikësimit.• Të dallojë poezinë pa strofa nga ajo me strofa.• Të nxjerrë mesazhin e poezisë.• Të dallojë veprimet që kryen lapsi duke ilustruar me pjesë nga poezia.• Të vizatojë me lapsin e tij/saj, ashtu si dhe djali i poezisë.

Mjetet: Laps, letër.Fjalë kyç: Laps, i praruar, i ngratë.Metodologjia: Shkrim i lirë, parashikim me anë të titullit, parashikim me anë të titullit.

101


juha shqipe 4”


1. Evokimi: Shkrim i lirë.Mësuesi/ja iu kërkon nxënësve të nxjerrin mbi bankë lapsin, me të cilin ata punojnë. Bëhet pyetja: - Cila është forma e lapsit tuaj dhe ç’ punë bën ai? Përshkruajeni.Nxënësit punojnë për 3-4 minuta dhe, më pas, lexojnë përshkrimin e lapsit të tyre.Vlerësohen pozitivisht.

2. Realizmi i kuptimit: Parashikim me anë të titullit.Prezantohet titulli i poezisë “Lapsi shkruan me zemër”. - Si mendoni ju? - Vallë lapsi ka zemër? Ejani të lexojmë për ta kuptuar poezinë e poetit Ymer Shkreli.Lexohet poezia nga mësuesi/ja me intonacionin e duhur.Lexohet rubrika Fjalorth, shpjegohet fjala i praruar. Nxënësit gjejnë dhe lexojnë vargun ku ndodhet kjo fjalë. i praruar – i larë me ar. Unazë e praruar. 2. fi g. Që ndrit a shkëlqen si të jetë larë me ar, që ka marrë një ngjyrë a shkëlqim si të arit, i artë;

Lexohet zinxhir poezia, një nxënës një varg.Punohet rubrika Kupto tekstin.Punohet rubrika Plotëso. Nxënësit plotësojnë duke u bazuar në vargjet e poezisë.Lapsi e bën: Hënën e bën me diell. Shiun tërë limonadë. Ditën e vrenjtur të praruar. Hidhet si shigjetë. Luan hokej, herë patinazh, futboll sa andej-këndej.

3. Refl ektimi: Parashikim me anë të titullit.Nxënësit nxiten të vizatojnë me lapsin e tyre një nga gjërat që vizaton djali i poezisë.Ata udhëzohen të shkruajnë një varg te vizatimi. P.sh.: Lapsi im ditën e vrenjtur e bën me diell etj. Pasi mbarojnë punë, nxënësit i ekspozojnë punimet e tyre.

Detyrë shtëpie. Jepni 2-3 arsye pse lapsi shkruan me zemër.

Rubrika: FlasimTema: Sendet me shpirt

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të renditë veprimet e lapsit duke u bazuar te poezia e dhënë.• Të diskutojë mbi mënyrën e shpirtëzimit të sendeve, si një mënyrë tërheqëse dhe poetike.• Të krahasojë veprimet e njeriut me ato të sendeve në poezitë e dhëna.• Të krijojë një poezi bazuar në fi gurën e dhënë. (ky është një objektiv i nivelit të lartë, por provoni t’i inkurajoni fëmijët).

Mjete: Teksti i nxënësit.Fjalë kyç: Sende, shpirt, veprime, cilësi.Metodologjia: Mësimdhënie e drejtpërdrejtë.

Zhvillimi i mësimitMësimdhënie e drejtpërdrejtë

102

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Hapi I. Lexim i detyrës së shtëpisë, ku nxënësit kanë dhënë argumentet e tyre se pse lapsi shkruan me zemër.

Vlerësohen mendimet e nxënësve.Hapi II. Prezantimi i temës së rubrikës. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:- Kush i kryen veprimet e lapsit në të vërtetë?- Kush i ka në të vërtetë cilësitë që poeti i vë lapsit? Përgjigja e nxënësve mund të jetë: Veprimet e lapsit i kryen fëmija. Po poeti e ka shpirtëzuar lapsin, i ka dhënë cilësi që i ka njeriu. Kjo

është një mënyrë poetike, në mënyrë që mesazhi të përcillet te lexuesi më bukur dhe më me emocion.Hapi III. Punim i ushtrimit 1. Thoni disa veprime që lapsi i kryen si njeriu.Hapi IV. Punim i ushtrimit 2.Lexim i poezisë nga nxënësit. Ata duhet të diskutojnë mbi cilësitë dhe veprimet, që e bëjnë pikën e shiut të

ngjashme me njeriun.Mësuesi/ja iu tërheq vëmendjen nxënësve në ilustrimet e poezive. Lapsi, pika e shiut, frigoriferi kanë: sy,

buzë, këmbë, duar, ashtu si dhe njeriu.Hapi V. Punim i ushtrimit 3. Nxënësit shohin fi gurën dhe diskutojnë për të.Figura të bën për të qeshur. Vajzës i duket se frigoriferi ka ftohtë, ndaj i vë jorganin, borsën me ujë të ngrohtë

dhe kapuçin në kokë.Nxënësit mund të orientohen të krijojnë një poezi duke parë fi gurën. P.sh.: Mira dhe frigoriferi Mira sheh frigoriferin, Aty afër derës. I mërzitur i duket ai, Prandaj Mirës i vjen çudi.

Frigoriferi ka të ftohtë, Kurse unë rri në të ngrohtë. Merr jorganin te dollapi, Dhe kapuçin te rafti. Krahëve ia hedh atij, Që të ndjejë ngrohtësi. Si mendoni, o fëmijë, Frigoriferit do t’i vijë mirë?! Vlerësohen dhe inkurajohen të gjithë nxënësit për iniciativën e tyre.

Detyrë shtëpie. Jepini shpirt një sendi që keni për zemër. Shkruani një tekst të shkurtër me disa fjali për cilësitë dhe veprimet që kryen ai, duke e krahasuar me veten tuaj.

103


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të lexojë poezinë duke respektuar shenjat e pikësimit.• Të diskutojë mbi propozimet që poeti u bën fëmijëve, duke ilustruar me vargje nga poezia.• Të krahasojë veprimet e fëmijës me veprimet e të rriturit, duke ilustruar me pjesë nga poezia.• Të tregojë 2-3 gjëra që fantazon.

Mjete: Teksti.Fjalë kyç: Kalë i drunjtë, degë pemë, kaptosh, beteja, vrapo.Metodologjia: Imagjinatë e drejtuar, të nxënit bashkëpunues, fantazo.


1. Evokimi: Imagjinatë e drejtuar.Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të imagjinojnë: një degë peme, një kurorë me lule.- A mund të bëni një kalë dhe me të të kalëroni? Po kurorën, a mund ta bëni me diamante?- Ju duket e pamundur?Kujtoni kur keni qenë më të vegjël, a ju dukeshin të mundshme këto? Nxënësit diskutojnë dhe japin mendimet e tyre.

2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit bashkëpunues.Prezantohet titulli i poezisë “Kali i drunjtë”.Mësuesi/ja i orienton nxënësit. Poeti Ndoc Papleka ka dëshirë t’iu propozojë diçka. Le ta mësojmë në poezinë e tij.Lexohet poezia nga mësuesi/ja dhe disa nxënës. Vargu Vrapo, vrapo o vogëlush, lexohet në kor.Nxënësit ndahen në grupe.Grupi I. Çfarë u propozon poeti fëmijëve të bëjnë me një degë peme? Çfarë do të kaptojë fëmija me kalin e tij?Grupi II. Ku realizohen ato që thotë poeti në realitet apo në fantazi? Pse?Grupi III. Lexoni vargjet ku poeti i bën thirrje fëmijës. A ju pëlqejnë ato? Grupi IV. Për çfarë po e paralajmëron poeti fëmijën? A dëshiron që ajo ditë të vijë shpejt?Grupi V. Plotëso: Në botën e fëmijëve Në botën e të rriturvedega e drurit: kalë degëkali i drunjtë: rend rrugëve është një lodërfusha e betejës: betejë e vërtetë lëndinëshpatat e drurit: shpata të vërteta lodërunë: kalorës, hero njeri i zakonshëm

Prezantohen përgjigjet nga përfaqësuesi i çdo grupi. Një juri e zgjedhur nga nxënësit vlerëson punën e fëmijëve

3. Refl ektimi: Fantazo.- Çfarë mendon se je tani: një shpikës, një luftëtar, një breshkë Ninxha, një Batman, një gjeni?Tregoji shokut të bankës fantazinë tënde. Nëse ke dëshirë dhe shokëve të tjerë.Nxënësit nxiten të tregojnë rreth lojërave dhe fantazive të tyre.

Detyrë shtëpie. Mësoni përmendsh vargjet e poezisë që iu pëlqejnë më shumë.

Rubrika: LeximTema: Kali i drunjtë

104

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të renditë veprimet që duhen ndërmarrë për krijimin e një personazhi të dhënë.• Të krijojë një personazh duke u bazuar në fi gura ose sipas fantazisë së tij.• Të krijojë personazhe dhe vende fantastike për të plotësuar personazhin e krijuar.

Mjetet: Teksti, fl etë të bardha, lapsa me ngjyra.Fjalë kyç: Personazh, tipare, fantastik.Metodologjia: Mendo-diskuto, bisedë, shkrim i orientuar, turi i galerisë, krijim i lirë.


1. Evokimi: Mendo-diskuto. - Shkruani emrin e në personazhi të librave apo fi lmave të animuar, që iu pëlqen më shumë. - Pse iu pëlqen?Nxënësit japin mendimet e tyre rreth personazhit.

2. Realizmi i kuptimit: Bisedë, shkrim i orientuar.Mësuesi/ja prezanton titullin e rubrikës dhe diskuton me nxënësit.Personazhet që ju përmendët, janë fryt i fantazisë së shkrimtarëve, piktorëve, të cilët me shumë dashuri i

kanë punuar, përshkruar, pikturuar duke i sjellë te ne shumë origjinale sa na duken si reale. Shikoni fi gurën. Të gjithë e njihni Pinokun e autorit italian Karlo Kolodi.Punohet ushtrimi 1. Renditni veprimet, që Xhepeto bëri për të krijuar Pinokun. 1. Mori një copë dru dhe veglat e marangozit. 2. Filloi të gdhendë kokën, sytë, veshët, hundën e gjatë, trupin, këmbët dhe duart. 3. Fëmijën prej druri që krijoi, e quajti Pinok.Nxënësit duhet të krijojnë një personazh.Lexohen në tekst hapat udhëzues për krijimin e personazhit.Nxënësit shkruajnë për 20 minuta.

3. Refl ektimi: Krijim i lirë, Turi i galerisë.Pasi krijojnë personazhin e tyre, nxënësit nxiten ta vizatojnë. Ata ekspozojnë punimet. Lexojnë dhe vlerësojnë

njëri-tjetrin. Në këtë Tur galerish zbulohen nxënësit që kanë talent në krijim dhe pikturë.

Detyrë shtëpie. Përshkruaj ose vizato një personazh të dashur në Fletoren e Punës, faqe 44.

Rubrika: ShkruajmëTema: Krijojmë një personazh

105


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë parashtesat me kuptim të kundërt pa-, mos-, ç-, zh- në fjalët e dhëna.• Të formojë fjalë me kuptim të kundërt, duke përdorur këto parashtesa.

Mjetet: Teksti, Fletore pune.Fjalë kyç: Parashtesë, kuptim i kundërt.Metodologjia: Vëzhgo-argumento, punë e drejtuar, punë e pavarur.


1. Evokimi: Vëzhgo-argumento.Mësuesi/ja paraqet në tabelë grupet e fjalëve:i veshur – i zhveshur i rregullt – i çrregulltAi/ajo u drejton nxënësve pyetjen: - Ku ndryshojnë fjalët e mësipërme? (nga kuptimi dhe forma) Tingujt ç dhe zh kanë ndryshuar kuptimin dhe formën e fjalës, pra janë krijuar fjalë të reja.

2. Realizmi i kuptimit: Punë e drejtuar.Lexohen grupet e fjalëve të ilustruar me fi gura.Lexohet rregulli i dhënë në kutizë.

Mbiemrat: i zhveshur, i çrregullt, i papërtuar janë formuar me parashtesat ç-, zh-, pa, zh-. Këto parashtesa formojnë fjalë me kuptim të kundërt.

Punohen ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.Në ushtrimin1, nxënësit formojnë mbiemra me parashtesën pa-.Në ushtrimin 2, nxënësit heqin parashtesën dhe shkruajnë mbiemrin e kundërt.Në ushtrimin 3, formojnë fjalë të tjera, duke shtuar para fjalës parashtesat mos-, pa- dhe ç-.Pasi punohen ushtrimet, lexohen për të bërë korrigjimet dhe plotësimet e sakta të tyre.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur.Nxënësit të ndarë në katër grupe shkruajnë nga dy fjalë me secilën parashtesë duke i përdorur në fjali.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 4 i librit.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Fjalë me parashtesa me kuptim të kundërt pa-, mos-, ç-, zh-

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Prapashtesat zvogëluese dhe përkëdhelëse

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë prapashtesat zvogëluese dhe përkëdhelëse në fjalët e dhëna.• Të shqiptojë saktë fjalët me prapashtesa zvogëluese dhe përkëdhelëse.• Te formojë fjalë të reja duke përdorur prapashtesa zvogëluese dhe përkëdhelëse, jo më pak se gjashtë.• Të shkruajë saktë fjalët me prapashtesa.

Mjete: Teksti.Fjalë kyç: Prapashtesë, zvogëluese, përkëdhelëse.Metodologjia: Vëzhgo-dallo, punë e drejtuar, punë e pavarur, konkurs.

106

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip


1. Evokimi: Vëzhgo-dallo.- Çfarë janë prapashtesat?- Çfarë roli kanë ato?Lexohen fjalët e dhëna ku është nënvizuar fjala dhe prapashtesa, e cila ka çuar në formimin e një fjale të re.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Lexohen vargjet e poetit Naim Frashëri. Mësuesi/ja lexon fjalët me të kuqe dhe i sqaron nxënësit se poeti

iu ka shtuar prapashtesën –th, e cila është prapashtesë përkëdhelëse. Kjo prapashtesë nuk krijon fjalë të re, por i jep nuancë përkëdhelëse fjalës.

Punohet ushtrimi ku nxënësit duhet të dallojnë prapashtesën e fjalëve të dhëna dhe ushtrimin për gjininë e fjalëve që janë me prapashtesat -th dhe -zë.

Nxënësit formojnë fjalë me prapashtesën zvogëluese -ush.Në fjalët deriçkë, fl etorkë nxënësit duhet të gjejnë krahinën që i përdor. Mësuesja i sqaron nxënësit se këto

prapashtesa i përdorin shumë banorët e zonës së Korçës.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur, konkurs.Punohet ushtrimi ku nxënësit duhet të shkruajnë sa më shumë fjalë me prapashtesa përkëdhelëse ose

zvogëluese, që ata përdorin në qytetin apo fshatin e tyre. Ky ushtrim mund të zhvillohet me metodën e konkursit. Fitues shpallen nxënësit që gjejnë më shumë emra.

Detyrë shtëpie. Pyesni më të rriturit ose gjyshërit tuaj, t’ju tregojnë fjalë të tilla dhe shkruajini në fl etore.

Rubrika: LeximTema: Princesha-mollë (ora I)

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm përrallën.• Të tregojë brendinë sipas pikave të planit.• Të diskutojë mbi elementet fantastike të përrallës.• Të analizojë personazhet e përrallës.

Mjetet: teksti i nxënësit, shkumës, tabela, libra të ndryshëm me përralla.Fjalë kyç: princeshë-mollë, princ, mbeti gojëhapur, njerkë, shërbëtor besnik, pluhur çudibërës.Aftësitë: të lexuarit, të folurit, të analizuarit, të treguarit.Metoda dhe teknika: stuhi mendimesh, DRTA (lexim i drejtuar), organizuesi grafi k.


1. Evokimi: Stuhi mendimesh. Mësuesi/ja shkruan në qendër të tabelës fjalën princeshë.- Ç’ju kujton kjo fjalë? vajzë me gjak mbretëror

e bija e mbretit e bija e mbretëreshës Princeshë e dashur e bukur

dikush i bën keq martohet me princin

E SHKUARA NË PËRRALLA DHE TREGIME

107


juha shqipe 4”

- Kujtoni personazhe përrallash me princesha.Mësuesi/ja liston në dërrasën e zezë tituj përrallash me princesha.

Titulli Emri i personazhit kryesor Princesha-mollë Princesha-mollë Borëbardha dhe shtatë xhuxhët Borëbardha Princesha bizele Hirushja Bukuroshja e fjetur E bukura dhe bisha

- Cila përrallë të pëlqen më shumë? Pse?

2. Realizimi i kuptimit: DRTA (lexim i drejtuar).Shkruhet titulli i përrallës në tabelë “Princesha-mollë”.Bëhet leximi me ndalesa. Lexohet paragrafi i parë dhe shtrohen këto pyetje për diskutim.Ndalesa I. Na ishin njëherë... deri te ...mbretëresha.- Pse mbreti dhe mbretëresha s’ishin të lumtur?- Ç’dëshironin ata?- Si mendoi mbretëresha?- Si mendoni ju, u bënë të lumtur mbreti e mbretëresha?Ndalesa II. Një ditë... deri tek ...u zhduk.- Çfarë ndodhi një ditë prej ditësh?- Ku e vendosi mbreti mollën?- Kush e pa mollën e mbretit?- Pse mbeti gojëhapur princi?- Ç’bëri vajza kur pa princin?- Si mendoni se vazhdon përralla?Ndalesa III. Që atë ... deri tek ...e mrekullueshëm.- Me kë ra në dashuri princi?- Për çfarë iu lut ai mbretëreshës?- Pse pranoi mbretëresha në fund?- Ç’bënte vashëza kur dilte nga molla?- Me kë jetonte princi?- Pse dyshonte njerka?- Si mendoni, a do ta takojë princi vashën e mollës?Ndalesa IV. Një ditë ....deri te ...fasha.- Kur e zbuloi njerka mollën?- Ç’bëri ajo?- Ç’pa shërbëtori te molla kur e spërkati me pluhurin çudibërës?Ndalesa V. Kur u kthye ... deri në fund.- Çfarë i tha vajza princit?- Pse u lumturua princi?- Si thoni ju, pse mungonte njerka?- Ju pëlqen mbyllja?

Shpjegohen fjalët dhe shprehjet e reja të përrallës.Fjalor:biçak - thikë e vogël, me presë që hapet e mbyllet në një dorezë druri a kocke etj. fashë - rrip prej pëlhure të hollë e të rrallë, që përdoret për të lidhur plagët.mbeti gojëhapur - mbeti shumë i çuditur, i habitur, i mahnitur,

108

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Leximi i përrallës zinxhir nga nxënësit e klasës.

3. Refl ektimi: Organizuesi grafi k: Personazhet gjatë zhvillimit të ngjarjes. Realizohet me plotësimin e përbashkët të një organizuesi grafi k.

Dëgjohen mendimet e disa nxënësve.

Detyrë shtëpie. Mëso të tregosh bukur përrallën.

Në fi llim Reagimi PërfundimiPrincesha Mollë kuqalashe Pluhuri çudibërës Vashëz e bukurPrinci Mbeti gojëhapur nga Ra në dashuri me U martua me princeshën bukuria e vashës-mollë Princeshën-mollëNjerka Dyshonte për princin Qëroi mollën me një biçak Ia mbathi nga kështjella mbretërore

Rubrika: FlasimTema: Përbërësit e përrallës

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë elementet përbërëse të një përralle.• Të diskutojë mbi elementet e përrallës.• Të analizojë një përrallë sipas përbërësve të saj.• Të dallojë personazhet pozitive dhe negative.

Mjetet: teksti, libra me përralla, organizuesi grafi k.Fjalë kyç: përbërës të përrallës, koha, vendi, personazh kryesor, personazh ndihmës, objekte magjike, fundi i përrallës.Aftësitë: të folurit, të kuptuarit, të dalluarit, të diskutuarit.Metoda dhe teknika: diskutim i lirë, punë e drejtuar, mendo – puno në dyshe.


1. Evokimi: Diskutim i lirë.Nxënësit kanë nxjerrë mbi bankë librat me përralla që kanë sjellë për këtë orë mësimi.Listohen në dërrasë të zezë titujt e përrallave që nxënësit kanë lexuar.Mësuesi/ja drejton dy pyetje dhe plotëson skemën në dërrasë me përgjigjet e nxënësve.1. Ç`është përralla? rrëfi m popullor ngjarje fantastike

Përralla

personazhe magjike personazhe reale

2. Cilët janë përbërësit (elementet) e përrallës? vendi koha

personazhi kryesor Përbërësit e përrallës personazhe ndihmëse objekte magjike fundi i lumtur

109


juha shqipe 4”

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet libri në faqen 124. Lexohen me kujdes përbërësit e përrallës duke i analizuar ato duke i ilustruar me shembuj nga “Princesha mollë”.

- Koha → e papërcaktuar (njëherë e një kohë)- Vendi → kështjella mbretërore, pallati i princit- Personazhi kryesor → Princesha-mollë- Personazhe ndihmëse → ndihmojnë ose pengojnë personazhin kryesor: princi, njerka, shërbëtori, halla

magjistare, mbreti, mbretëresha.- Objektet magjike → pluhuri çudibërës (magjik)- Fundi i përrallës → fund të lumtur për personazhin pozitiv e pëson personazhi negativ. Princesha–mollë

dhe princi u martuan dhe jetuan të lumtur. Njerka u zhduk dhe s’u pa më kurrë.

3. Refl ektimi: Mendo – puno në dyshe.Zgjedhin nxënësit përrallën që ju pëlqen më shumë dhe analizojnë përbërësit e saj në dyshe.Vlerësimi i punës së nxënësve në çifte.

Detyrë shtëpie. Fletore Pune, faqe 46, shkruaj një përrallë, sipas elementeve të saj përbërëse.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Pjesët kryesore të fjalisë. Kryefjala

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dallojë kryefjalën si pjesë kryesore në fjali.• Të tregojë me se shprehet kryefjala.• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kryefjalës.• Të formojë fjali ku kryefjala të jetë shprehur me emër, përemër dhe grup emëror.

Mjetet: Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fi sha me pyetjet: Kush?, Cili?, Cila?, Cilët?, Cilat? tabak letre ku janë shkruar fjali.

Fjalë kyç: Kryefjalë, Kush?, Cila?, Cili?, Cilat? Cilët?, grup emëror, emër, përemër.Aftësitë: Të kuptuarit, të dalluarit, të treguarit, të shkruarit, të krijuarit.Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, të nxënit bashkëpunues, punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Diskutim i ideve.U paraqiten nxënësve në një tabak letre ose shkruhen në dërrasë të zezë fjalitë: 1. Princi trokiti në pallatin mbretëror. (Kush?) 2. Ai i kërkoi mbretëreshës mollën. (Cili?) 3. Molla e kuqe kishte brenda princeshën. (Cila?)Gjejmë kryefjalën në secilën fjali duke përdorur pyetjet përkatëse. (Kush?, Cili?, Cila?)Pyetja Kush? përdoret vetëm kur pyesim për njerëz.

pjesë kryesore e fjalisë u përgjigjet pyetjeve: Kush?, Cila?, Cili?, Cilët?, Cilat?

Kryefjala

Shprehet me: - grup emëror (molla e kuqe) - përemër (ai) - emër (princi)

110

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit bashkëpunues.

Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore në tekst.Ndahen nxënësit në grupe (sipas niveleve).Grupi I. Lidhni kryefjalën me kallëzuesin në dy grupet e fjalive të dhëna në ushtrimin 1. Molla u mbyt në gjak. Shërbëtori besnik i kërkoi ndihmë hallës. Ajo qëroi mollën. Halla i dha nipit një pluhur magjik. Princi u martua me Princeshën-mollë. Grupi II. Plotësohen fjalitë e ushtrimit 2 me kryefjalën që duhet. Kryefjalët vendosen si më poshtë: Albatrosi, ky shpend detar, ai, nëna, Albatrosi, shokët, nëna etj.Grupi III. Në ushtrim nënvizoni me ngjyra të veçanta kryefjalën emër, përemër, grup emëror në fjalitë e dhëna. Zgjidhja e ushtrimit. Kryefjalët e shprehura me: emër → Arta, Dritoni, Piter Pani. përemër → Ajo, Ju, Ti, Unë. me grup emëror → veprimet e tij, personazhi i fi lmit, librat për fëmijë.Grupi IV. Nënvizoni kryefjalën në fjalitë e ushtrimit 5. Tregoni pyetjen me të cilën e gjetët. Muzika e fi lmit → Cila ishte e bukur? Vajzat e vogla → Cilat luajnë me kukulla? Ajo → Kush më pëlqeu më shumë? Zogjtë → Cilët fl uturojnë ulët? Ata → Cilët tregojnë afrimin e shiut? Unë → Kush ishte sëmurë?Çdo anëtar grupi jep përgjigjen për kërkesën e dhënë.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur, zbatim i njohurive të marra.Formoni fjali me kryefjalët e dhëna: përralla, ne, librat, mësimi i gjuhës shqipe. Përralla ka personazhe magjike. (kryefjala e shprehur me emër) Ne i dëgjojmë me kënaqësi përrallat. (kryefjala e shprehur me përemër) Librat na mësojnë përralla të bukura. (kryefjala e shprehur me emër) Mësimi i gjuhës shqipe më pëlqen shumë. (kryefjala e shprehur me grup emëror)

Vlerësimi i nxënësit për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Shkruani 6 fjali ku kryefjala të shprehet me emër (2), me përemër (2), me grup emëror (2).

Rubrika: ShkruajmëTema: Përralla

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të ndërtojnë një përrallë mbi bazën e elementeve të dhëna në fi gurë.• Të shkruajë një përrallë mbi bazën e strukturës së mësuar.• Të gjejë një titull për përrallën.• Të shkruajë kuptueshëm e qartë duke respektuar rregullat e pikësimit, drejtshkrimit në shkrimin e përrallës.• Të vlerësojë krijimet e shokëve/shoqeve.

Mjetet: Teksti, organizuesi grafi k.Fjalë kyç: Përrallë, fi gurë, personazh negativ, vend, objekt magjik.Aftësitë: Të shkruarit, të krijuarit, të fantazuarit.Metoda dhe teknika: Karrigia e autorit, punë në grupe, punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.

111


juha shqipe 4”


1. Evokimi: Karrigia e autorit.Nxënësit kanë sjellë në klasë personazhe përrallash (lodra). Lodrat grupohen në një kënd të klasës. Nxënësit

dalin me radhë e marrin një personazh përralle, ulen në karrigen e autorit për të treguar shkurt përrallën.

2. Realizimi i kuptimit: Punë në grupe.Hapet teksti në faqen 127. Ndahen nxënësit në 3 grupe.Grupi I. Shkruani një përrallë në bazë të personazheve, vendit dhe objektit magjik të dhënë në tekst (Borëbardha).Grupi II. Shkruan një përrallë në bazë të personazheve, vendit dhe objektit magjik të dhënë në tekst (E bukura

dhe bisha)Grupi III. Shkruan një përrallë ...

3. Refl ektimi: Punë e pavarur, zbatim i njohurive të marra.Detyrë shtëpie. Plotësohet Fletorja e punës.

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë pjesën rrjedhshëm.• Të hartojë pikat e planit duke e ndarë tregimin në pjesë.• Të ritregojë tregimin me fjalët e veta.• Të analizojë personazhet e pjesës.• Të shprehë ëndrrat e tij dhe rrugët që duhet të ndjekë për realizimin e tyre.

Mjetet: Teksti, pamje e detit dhe kafshëve dhe shpendëve detarë.Fjalë kyç: Albatros, ëndërr, dallgëthyes, det.Aftësitë: Të lexuarit, të treguarit, të diskutuarit, të hartuarit.Metoda dhe teknika: Mendo – shpjego – diskuto, të nxënit bashkëpunues, lojë në role – dramatizim.


1. Evokimi: Mendo – shpjego – diskuto.Mësuesi/ja shtron para nxënësve disa pyetje që lidhen me titullin e pjesës: - Cilat janë ëndrrat tuaja në sirtar? - Ç’do të bëni për të realizuar ëndrrat e tuaja? - Si e kuptoni shprehjen “Sfi do dhe fi to”?U paraqiten nxënësve pamje nga deti dhe kafshë apo shpendë detarë. Veçohet albatrosi ose siç quhet

ndryshe Dallgëthyesi, pasi është dhe personazhi kryesor i pjesës.

2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit bashkëveprues. Ndahet klasa në 5 grupe me 5–6 nxënës dhe vihen të lexojnë pjesën për 10’ për të zbërthyer përmbajtjen e pjesës. - Dy grupe lexojnë pjesën e parë dhe përgatiten të tregojnë cilësitë e albatrosit, këshillën e nënës dhe

udhëtimin e tij.- Grupet e tjera lexojnë pjesën e dytë dhe përgatiten të tregojnë për ndihmën që iu dha albatrosit, rrugën e

kthimit në vendin ku jetonte, admirimin e nënës. - Më pas nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit.Leximi zinxhir i pjesës dhe shpjegimi i fjalëve të reja ë pjesës. Mesazhi i pjesës: “Sfi do dhe vetëm fi to, kurrë mos u dorëzo.”

3. Refl ektimi: Lojë në role – dramatizim.Nxënësit ndahen në grupe sipas roleve: albatrosi, nëna, peshkatari. Përzgjidhet grupi që dramatizoi më

bukur. Pra, grupi që të emocionon gjatë interpretimit.Vlerësimi i nxënësve.Detyrë shtëpie. Hartoni pikat e planit dhe shkrujini në fl etore.

Rubrika: LeximTema: Ëndrra e madhe

112

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Rubrika: LeximTema: Udhëtim në hënë

THUMBOJMË DHE QESHIM

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm duke respektuar shenjat e pikësimit.• Të tregojë përmbajtjen e përrallës sipas strukturës (hyrje, zhvillim, mbyllje).• Të pasurojë fjalorin me fjalë e shprehje të fi gurshme.• Të tregojë dëshirat e tij.• Të dallojë elementet humoristike në përrallë.

Mjetet: Teksti, tabela.Fjalë kyç: Fshat, kryeplak, këshilltarë, teveqel, i vinin në lojë.Aftësitë: Të kuptuarit, të lexuarit, të treguarit, të dalluarit.Metoda dhe teknika: Pyetja e ditës, lexo – kupto – analizo, rrjeti i diskutimit.


1. Evokimi: Pyetja e ditës. - A mund të realizohet çdo dëshirë që na lind në mendje?

të bëhesh sportist të udhëtosh me traget

Dëshira të mundshme

të kesh një shtëpi të bukur të ngjitesh në Hënë me anije kozmike

të fl uturosh me krahë të kthehesh në një lule të bukur Dëshira të pamundshme

të arrish trupat qiellorë pa anije kozmike

2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – analizo.Lexohet përralla “Udhëtim në Hënë” në heshtje.Shpjegohen fjalët apo shprehjet e reja të përrallës.Fjalor:nam - emri i mirë që i del dikujt ose mendimi që është krijuar për dikë a për diçka për të mirë ose për të keq.teveqel – njeri që është pak i metë nga mendja; që i merr gjërat me mendjelehtësi; jo i zgjuar, i trashë, që nuk i kap gjërat shpejt, që nuk ia pret, budalla.gëk-mëk - nuk e hapën gojën fare, nuk folën asnjë fjalë, nuk iu ndie zëri. i vinin në lojë - i tallnin,

Personazhet e përrallës janë: kryeplaku, këshilltarët, fshatarët.Për t’i ngulitur tiparet e tyre mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit nxjerr tiparet dhe plotëson skemën

në dërrasë. drejtonte punët e fshatit mendjetrashë kryeplaku propozoi planin e udhëtimit u rrëzua

113


juha shqipe 4”

Ritregohet përralla duke iu përgjigjur pyetjeve të tekstit dhe sipas strukturës: hyrje, zhvillim, mbyllje.Nxënësit nxiten të evidentojnë elementet humoristike në përrallë, si: 26 fuçitë për të arritur Hënën,

mendjetrashësia e kryeplakut.Nxirret mesazhi i pjesës: Durim, këmbëngulje dhe shumë punë për të realizuar qëllimin që i vë vetes.

3. Refl ektimi: Rrjeti i diskutimit.Në qendër të tabelës shkruhet pyetja: PO A mundën fshatarët JO të realizojnë udhëtimin në Hënë?

Nxënësit argumentojnë përgjigjen.Grupohen nxënësit sipas përgjigjeve të dhëna.Përfundimi: _____________________________________________________________________________

Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Shkruaj pjesën që të pëlqen, paraqite atë me anë të vizatimit.Shkruaj disa nga dëshirat e tua.

Rubrika: FlasimTema: Përralla humoristike

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dallojë elementet humoristike në një përrallë.• Të krahasojë elementet e një përralle humoristike me një tregim humoristik.• Të shprehë mendimet dhe emocionet e tij.• Të punojë në grup.

Mjetet: Teksti, libra me përralla e tregime humoristike.Fjalë kyç: Përrallë humoristike, veprim real, veprim fantastik.Aftësitë: Të vrojtuarit, të lexuarit, të folurit.Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, punë e drejtuar, punë në grupe.


1. Evokimi: Diskutim i ideve.Rikujtohet përralla “Udhëtim në Hënë”. Mësuesi/ja drejton pyetjen dhe së bashku me nxënësit plotësojnë

hartën e mendimit.- Çfarë të shkakton kur e lexon apo e kujton këtë përrallë? (të qeshurën, humorin) rrëfenjë humoristike përralla humoristike “Udhëtim në Hënë” elemente magjike fantastike shkakton të qeshur

ideja e kryeplakut ajo që ndodh zgjidhja e kryeplakut mënyra si veprojnë reagimi i këshilltarëve fundi i përrallës

114

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.

Hapet teksti në faqe 132. - Çfarë e shkakton të qeshurën te përralla “Udhëtim në Hënë”?- Propozimi i kryeplakut për t’u ngjitur në Hënë.- Duartrokitja e këshilltarëve.- Ngjitja me anë të 26 fuçive.- Heqja e fuçisë së poshtme.- Rrëzimi i kryeplakut dhe dëmtimi i tij.- Prapë fshatarët nuk e kuptuan përse ky udhëtim për në Hënë, i nisur aq mirë, përfundoi aq keq.

3. Refl ektimi: Punë në grupe.Kujtohen tregimet humoristike të mësuara deri tani: “Gramatika është një këngë e bukur”, “Kloteri ka vënë syze”. - Çfarë shkakton të qeshurën në këto tregime?Ndahet klasa në dy grupe.Grupi I. Krahasohet përralla “Udhëtim në Hënë” me tregimin humoristik “Kloteri ka syze”. Në cilin prej tyre ka: veprim fantastik veprim real vend fantastik vend real Pse?Grupi II. Krahason përrallën “Udhëtim në Hënë” me tregimin humoristik “Gramatika është një këngë e bukur”. Në cilën prej tyre ka: veprim fantastik veprim real vend fantastik vend real Pse?Çdo grup jep versionet e tij. Duke pranuar mendimet veçohet në mirëkuptim versioni më i saktë.Bëhet vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Lexoni një tregim apo përrallë humoristike dhe shkruani në fl etore përmbledhjen e saj.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Kallëzuesi

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dallojë kallëzuesin në fjali.• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kallëzuesit.• Të tregojë me se shprehet kallëzuesi.• Të krijojë me shkrim një tekst me katër fjali duke përdorur kallëzues të ndryshëm.

Mjetet: Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fl ipçart me fjali, fi sha me pyetjet e kallëzuesit, fl etore klase.Fjalë kyç: Kallëzues, ç‘bën?Aftësitë: Të kuptuarit, të dalluarit, të krijuarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, punë e drejtuar, shkrim i drejtuar.


1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.Paraqiten në tabak letre ose shkruhen në dërrasë fjalitë:Trajneri stërvit sportistët. (Ç’bën trajneri? - tregon veprim)Trajneri është i mirë. (Si është trajneri? - tregon si është kryefjala - jam + mbiemër) Trajneri është futbollist. (Çfarë është trajneri? - tregon çfarë është kryefjala - jam + emër)

115


juha shqipe 4”

U kërkohet nxënësve të gjejnë me ndihmën e pyetjes kallëzuesin në çdo fjali. Jepet përkufi zimi: Kallëzuesi tregon ç’bën, si është dhe çfarë është kryefjala.

Mësuesi/ja duke nxitur nxënësit me anë të pyetjeve shkruan në dërrasë pemën e mendimit për kallëzuesin.

pjesë kryesore e fjalisë tregon ç‘bën, si është, çfarë është kryefjala

u përgjigjet pyetjeve: ç‘bën?, kallëzuesi ç‘ka bërë?, ç‘do të bëjë?

Shprehet me:

Folje Folje jam + mbiemër Folja jam + emër (veprim ose gjendje) (si është kryefjala) (çfarë është kryefjala) punoj, çuditem jam i bukur, jam i shpejtë jam mësuese, jam fëmijë

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqe 133.Lexohen shembujt. Kujtohen dhe lexohen njohuritë gjuhësore për kallëzuesin.Kalohet në rubrikën Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit plotësojnë fjalitë me kallëzues folje.Era fryn me tërbim. Gjethet bien në tokë.Harabeli qëndron në fole. Degët përkulen nga era.Në ushtrimin 2, nxënësit plotësojnë kallëzuesin. Përralla “Udhëtim në Hënë” është qesharake. Kryeplaku ishte mendjetrashë. Nami i fshatit ishte i keq. Atë natë hëna ishte e plotë.(Kallëzuesi në fjalitë e mësipërme është i shprehur me foljen jam + mbiemër)Në ushtrimin 3, nxënësit dallojnë kallëzuesit dhe e grupojnë sipas llojit: folje, jam + mbiemër, jam + emër.

3. Refl ektimi: Shkrim i drejtuar.Nxënësit duke parë fi gurën e tekstit shkruajnë një tekst me katër fjali duke përdorur kallëzues të shprehur

me folje, folje jam + mbiemër ose emër. P.sh.:

Postieri mban në çantë letrat postare. Ai i shpërndan ato shtëpi më shtëpi. Postieri ynë është i shpejtë. Postieri i lagjes sonë është xhaxhi Beni.

- Lexohen dhe vlerësohen punimet e nxënësve.

Detyrë shtëpie. Formoni 6 fjali ku kallëzuesi të shprehet me folje (2), jam + mbiemër (2), jam + emër (2).

Folje Jam + mbiemër Jam + emërluajnë është i zoti janë shokëstërvitet është i madh është sportist është i përgatitur është futbollist janë të kënaqur

116

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë përrallën me intonacion.• T’u përgjigjet pyetjeve të tekstit, pasi ka lexuar pjesën.• Të krahasojë personazhet e përrallës.• Të gjejë idenë dhe mesazhin e fabulës.• Të përshtatë intonacionin e zërit sipas kafshëve.• Të interpretojë me nivel artistik fabulën.

Mjetet: Teksti, fi gura ose maska sipas kafshëve të fabulës (gjirafë, majmun).Fjalë kyç: Mburravec, gjirafë, majmun.Aftësitë: Të lexuarit, të krahasuarit, të treguarit, të interpretuarit.Metoda dhe teknika: Lojë enigmë me kafshë, INSERT, lojë në role – dramatizim, kllaster.


1. Evokimi: Lojë enigmë me kafshë.U paraqiten nxënësve pamje të pjesshme kafshësh dhe nxënësit zbulojnë emrin e kafshës që është e fshehur.Imitohen me zë zëra kafshësh të ndryshme, si: qen, mace, luan, tigër, majmun etj.- Ç’dini për gjirafën dhe majmunin?

kafshë pylli gjitar

ka qafë dhe këmbë të gjata gjirafa jeton në pyjet afrikane

ka qime të verdha në të kuqe trup të madh e me njolla të mëdha të murrme

kafshë pylli gjitar majmuni

jeton në pyjet tropikale kërcen nëpër degë

këmbët e para i ka më të shkurtra, i përdor si duar

2. Realizimi i kuptimit: INSERT.Lexohet përralla “Një mësim për mburravecët”, duke mbajtur shënime me anë të shenjave të INSERT-it √, +, -, ?.Shënimet e mbajtura në libër hidhen në tabelën përkatëse.√ → Shkruani informacionin që dini.+ → Informacionin që morët nga teksti.- → Fjalët apo shprehjet që nuk i kuptoni.? → Pyetjet që keni rreth pjesës.

Rubrika: LeximTema: Një mësim për mburravewcët

√ + - ?Gjirafa është kafshë Kafshë mburravece Lavdërime Pse nuk mburreshinshumë e lartë Nxori mësim Kryelartë gjirafat e tjera? Ka miqësi me kafshët e pyllit arritkam

117


juha shqipe 4”

Pasi e kanë plotësuar tabelën e INSERT-it, punohen rubrikat e tekstit Kupto tekstin, Po ti?, Plotëso.Mesazhi i fabulës është: “Mos u mburr, mos u lëvdo se më pas e pëson”.

3. Refl ektimi: Lojë në role – dramatizim, kllaster.Dramatizohet përralla “Një mësim për mburravecët”. Ndahen nxënësit sipas roleve: gjirafa, majmuni. Përralla

dramatizohet me maskat e kafshëve.Plotësohet kllasteri: – Si ishte gjirafa dhe majmuni?

shumë e gjatë

në fi llim mendjemadhe gjirafa në fund miqësore

i mençur i shkathët majmuni

i dha mësim gjirafës

Bëhet vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.Detyrë shtëpie. Përshkruaj me 4 fjali gjirafën dhe majmunin duke i krahasuar me njëri-tjetrin.

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• T’iu përgjigjet pyetjeve me shkrim, pasi ka dëgjuar pjesën.• Të përshkruajë një kafshë mbi bazën e strukturës.• Të shkruajë qartë e kuptueshëm.• Të përdorë një fjalor të pasur nga bota e kafshëve.

Mjetet: Teksti, fi gura kafshësh, enciklopedia e botës së kafshëve.Fjalë kyç: Kafshë, vëzhgim, përshkrim.Aftësitë: Të vrojtuarit, të përshkruarit, të dëgjuarit.Metoda dhe teknika: Vëzhgo – trego, dëgjo – argumento – puno në grupe, diskutime.


1. Evokimi: Vëzhgo – trego. Nxënësit kanë sjellë fi gura kafshësh të ndryshme.- Vëzhgoni dhe përshkruani kafshë të ndryshme.

natyra ana fi zike

zëri përshkrimi i kafshës lëvizjet

sjelljet dhe zakonet

Rubrika: ShkruajmëTema: Përshkruajmë kafshët

118

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 2. Realizimi i kuptimit: Dëgjo – argumento – puno në grupe.

Hapet teksti në faqen 136.Lexohet nga mësuesja pjesa në tekst.Pasi nxënësit kanë dëgjuar me vëmendje mësuesin/en plotësojnë skemën.

mbreti i shpendëve shqiponja ushqehet me zogj, lepuj, breshka, hardhuca ndërton folenë në male të larta, shkrepa, shkëmbinj Ndahen nxënësit në grupe me 5-6 nxënës.Çdo grup zgjedh një nga kafshët që pëlqen dhe e përshkruan nga ana fi zike, lëvizjet, sjelljet e zakonet,

zëri, natyra.P.sh., Kali. Kali është kafshë shtëpiake. Ai ka trup të madh e lëkurë të kuqërremtë. Është i bukur dhe i shpejtë. Trupin

e ka të mbuluar me qime të buta e të shkurtra, me bisht të gjatë e me jele. Vrapon e kalëron shpejt. Njerëzit e përdorin për punë të ndryshme. Është kafshë barngrënëse.

3. Refl ektimi: Diskutime. Çdo përfaqësues grupi dorëzon përshkrimin e kafshës që ka zgjedhur.Diskutohen përshkrimet duke vënë në dukje tiparet, cilësitë, veprimet, përdorimet. Shpallet grupi fi tues.

Detyrë shtëpie. Përshkruani kafshën që keni më për zemër.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Përshtatja e kallëzuesit me kryefjalën

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të përshtatë kallëzuesin me kryefjalën në vetë dhe numër në fjali të ndryshme.• Të dallojë kryefjalën dhe kallëzuesin në fjalitë e dhëna.• Të plotësojë fjalitë duke shkruar si duhet kallëzuesin.

Mjetet: Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fl etore klase, stilolaps.Fjalë kyç: Kallëzues, kryefjalë, përshtatje, vetë, numër, gjini.Aftësitë: Të përshtaturit, të dalluarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: Harta e mendjes, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Harta e mendjes.Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalitë: Unë shikoj fi lma vizatimorë. Konkursi mbaroi me sukses. Ti je kërcimtare. Xhoi është e shkathët. Klajdi është i shpejtë. - Dalloni kryefjalën dhe kallëzuesin në çdo fjali. - Si përshtatet kallëzuesi me kryefjalën në çdo fjali?

119


juha shqipe 4”

- Kallëzuesi me folje përshtatet me kryefjalën në: - vetë - numër- Kallëzuesi me foljen jam + emër ose mbiemër përshtatet me kryefjalën në: - vetë - numër - gjini (pjesa e emrit ose mbiemrit)

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqe 137. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore për përshtatjen e kallëzuesit me

kryefjalën. Kalohet në rubrikën Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit zgjedhin kallëzuesin e duhur duke e rrethuar me laps në tekst (është, ndriçon,

është, vështrojnë, drejton).Në ushtrimin 2, nxënësit plotësojnë fjalitë duke përshtatur kallëzuesin me kryefjalën. Pemët janë të larta. Shqiponja është e fortë. Ne jemi këngëtare. Ti je piktor. Majmuni është i zgjuar.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.Shkruani si duhet kallëzuesin duke e përshtatur atë me kryefjalën. Unë jam gjirafa më e gjatë. Vëllezërit e motrat ishin të pakënaqur me mburrjet e saj. Edhe të tjerët ishin të mërzitur prej saj. Një majmun i punoi asaj një rreng. Gjirafa mori një mësim të mirë.


Detyrë shtëpie. Ushtrime nga Fletorja e punës 4, f. 49.

Rubrika: LexojmëTema: Luani, dhelpra dhe kafshët e tjera

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë fabulën rrjedhshëm.• Të renditë fjalitë sipas ngjarjes.• Të tregojë brendinë e fabulës.• Të interpretojë mesazhin e përrallës me fjalët e tij.

Mjetet: Teksti, libër me fabula të ndryshme, maska kafshësh, luan, dele, dhelpër, viç, dhi.Fjalë kyç: Luan, dhelpër, tundër, guvë, kurth.Aftësitë: Të lexuarit, të treguarit, të diskutuarit, të interpretuarit.Metoda dhe teknika: Parashikimi me tema paraprakë, hulumtim i përbashkët, turi i galerisë.

120

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip


1. Evokimi: Parashikimi me tema paraprakë.Mësuesi/ja zgjedh pesë ose gjashtë fjalë nga teksti.Shkruhen fjalët kyç në tabelë.

luani guvë lajmëroi

kafshë thundra ajër të pastër

Nxënësit në dyshe krijojnë një tregim të shkurtër me këto fjalë kyç. Disa dyshe e tregojnë tregimin para klase.

2. Realizimi i kuptimit: Hulumtim i përbashkët.Nxënësit lexojnë me kujdes fabulën “Luani, dhelpra dhe kafshët e tjera”.Përgatiten pyetjet për diskutim:- Pse luani i thirri të gjithë kafshët në strofullën e tij?- Cilat kafshë shkuan të parat?- Si e kuptoni fjalinë me të cilën mbyllet fabula?Çdo nxënës shkruan përgjigjen e tij shkurt në fl etë formati. Lexohen përgjigjet nga nxënës të ndryshëm,

duke nxitur debatin mes tyre.Plotësohen fjalitë e sakta me V dhe të gabuara me X.të sakta → 4, 5, 6 të gabuara → 1, 2, 3.Tregohet brendia e përrallës me fjalët e tyre nga 2–3 nxënës.Diskutohet mesazhi i fabulës: Është më lehtë të hysh në kurthin e armikut, se sa të dalësh prej tij.Nxënësit lihen të lirë të japin mendimet e tyre. Në çdo rast zgjuarsia të tregon si të mbrohesh nga rreziqet që të kanosen.

3. Refl ektimi: Turi i galerisë.Vizato pjesën që të pëlqen më shumë nga fabula.Ngjite në muret e klasës vizatimin.Përzgjidhen nga vetë nxënësit vizatimet më të mira.

Detyrë shtëpie. Shkruaj një fabul dhe paraqite atë me anë të vizatimit.

Rubrika: FLasimTema: Fabula

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dallojë fabulën nga gjinitë e tjera letrare.• Të analizojë elementet përbërëse të fabulës.• Të krahasojë fabulën me një përrallë mbi bazën e elementeve.• Të diskutojë mbi parapëlqimet e tij mbi gjinitë letrare.

Mjetet: Teksti, libra me fabula të La Fontenit.Fjalë kyç: Fabul, përbërësit, vendi, koha, personazhi kryesor, personazhi që përballet me personazhet e tjera, ngjarja.Aftësitë: Të dalluarit, të krahasuarit, të diskutuarit.Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, punë e drejtuar, diagrami i Venit.

121


juha shqipe 4”


1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.Kujto fabulat që keni lexuar. - Ç’dini për fabulat?

përrallë e shkurtër transmeton një mesazh Fabula personazhe janë zakonisht kafshë

pozitivë negativë sillen njëlloj si njerëzit

Kujtoni fabulën “Luani dhe dhelpra me kafshët e tjera”.- Cilat janë përbërësit e fabulës?Edhe fabula ka ata përbërës, si dhe tregimi apo përralla.

vendi koha

ngjarja Fabula mesazhi personazhe

personazhi kryesor personazhi që përballet me kryesorin personazhe të tjera

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqe 139. Lexohet në tekst ç‘është fabula. Kalohet në ushtrimet e tekstit.Ushtrimi 1, analizohen të gjithë përbërësit e fabulës “Luani, dhelpra dhe kafshët e tjera”.Vendi → guva e luanitKoha → mëngjesPersonazhi kryesor → luaniPersonazhi që përballet me personazhin kryesor → dhelpraPersonazhet e tjera → dhia, delja, viçiNgjarja → luani përdor dredhinë e tij për të shuar urinëMesazhi → më lehtë është të hysh në kurthin e armikut sesa të dalësh prej tij.Ushtrimi 2. Nxënësit krahasojnë përrallën me fabulën dhe fl asin për ndryshimet dhe të përbashkëtat e tyre.

Marrin si shembull fabulën “Luani, dhelpra dhe kafshët e tjera” me përrallën “Princesha-mollë”.

Luani dhe dhelpra Princesha–mollëPersonazhet janë kafshë + Personazhet janë njerëz +Kafshët fl asin + Sendet janë magjike +Mbaron me një fund të lumtur +Mbaron me një këshillë + Ka personazhe pozitive + +Ka personazhe negative + +Personazhi negativ e pëson + +Personazhi pozitiv e pëson +

122

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dallojë grupin emëror në fjali duke nënvizuar fjalën kryesore.• Të dallojë përcaktorin brenda grupit emëror.• Të formojë grupe emërore me emra të dhënë.

Mjetet: Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fl etore klase, stilolaps.Fjalë kyç: Grup emëror, përcaktor, emër, mbiemër, përemër pronor.Aftësitë: Të dalluarit, të formuarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, punë në grupe, punë e pavarur - zbatimi i njohurive të marra.


1. Evokimi: Diskutim i ideve.Shkruaj në tabelë fjalinë: | Zogjtë e vegjël shtegtarë | do të kthehen | në pranverën e lulëzuar. ‌‌‌‌‌ |

Ndahet fjalia në grupe fjalësh.- Sa grupe fjalësh ka fjalia? (3 grupe funksionale)- Nga se përbëhen grupet e fjalëve? o Grupi i parë → emër + mbiemër i nyjshëm + mbiemër i panyjshëm o Grupi i dytë → folje o Grupi i tretë → emër + mbiemër

Grupi i parë dhe i dytë i fjalëve përbëhen nga një emër të shoqëruar nga mbiemër. Këto grupe quhen ndryshe dhe grupe emërore, pasi fjala kryesore është emri, kurse fjalët që përcaktojnë fjalën kryesore quhen përcaktorë.

- Cilat fjalë mund të jenë përcaktorë?

- mbiemër → djalë i vogëlPërcaktori shprehet me: - emër në rasën gjinore → dera e shtëpisë - përemër pronor → maja e saj

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Grupi emëror. Përcaktori

3. Refl ektimi: Diagrami i Venit.Me anën e diagramit të Venit nxënësit gjejnë të përbashkëtat dhe ndryshimet mes fabulës e përrallës.

Disa nxënës lexojnë punën e tyre për plotësimin e diagramit.Lexohen nga nxënës të ndryshëm disa fabula të La Fontenit.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Përralla Fabula

janë rrëfenja

- rrëfenjë e gjatë- personazhet janë njerëz e kafshë

- rrëfenjë e shkurtër- personazhet kafshë

123


juha shqipe 4”

2. Realizimi i kuptimit: Punë në grupe.Hapet teksti në faqen 140. Lexohen në tekst shembujt dhe njohuritë gjuhësore për grupin emëror dhe

përcaktorin. Ndahet klasa në 3 grupe (sipas niveleve).Grupi I. Në ushtrimin 1, dalloni grupin emëror duke veçuar fjalën kryesore. P.sh.: (mesazh të dobishëm, njeriu i zgjuar, përvojat e shoqërisë, fabulisti i shquar, fabulat e tij)

Grupi II. Në ushtrimin 2, dalloni përcaktorët e çdo grupi emëror në fjalitë e dhëna.

Grupi III. Formoni grupe emërore me emrat e dhënë. P.sh.: (përralla të bukura, personazh kryesor, vendi i ngjarjes, ngjarja e përrallës, koha e largët). Çdo përfaqësues

i grupit jep përgjigje rreth detyrës së dhënë.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur - zbatimi i njohurive të marra.Në fjalinë: | Lumenjtë tanë të mëdhenj | mbledhin | ujërat e përrenjve.|Nxënësit gjejnë grupet emërore, përcaktorët e çdo grupi dhe me çfarë janë shprehur ata.

Grupi emëror → Lumenjtë tanë të mëdhenj përemër pronor + mbiemër

Grupi emëror → ujërat e përrenjve

emër në rasën gjinore

Vlerësohen nxënësit për punën e bërë.

Detyrë shtëpie: Ushtrime nga Fletorja e punës 4, f. 49.

Emri bazë Përcaktorigjirafa, vëllezëritmburrjet, majmunrreng, frutëpemë, përpjekjamësimi, gjirafës

qafëgjatë, e saje gjirafës, i zgjuare gjirafës, e ëmbëltë forta, e gjirafësi majmunit, mburravece

Rubrika: LexojmëTema: Harabeli

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë vjershën sipas kërkesave të teknikës së recitimit.• Të pasurojë fjalorin me fjalë të reja.• Të shprehë emocionet dhe ndjenjat e tij, pasi lexon vjershën.• Të krahasojë harabelin me dallëndyshen.• Të analizojë poezinë (strofa, vargjet, rima, mesazhi).

Mjetet: Figura shpendësh, teksti, fl etë formati, laps.Fjalë kyç: Harabel, dallëndyshe, zog shtegtar, udhëtarë, shtërg, çapka, zabel, mërzejnë.Aftësitë: Të lexuarit, të diskutuarit, të interpretuarit.Metoda dhe teknika: Harta e mendjes, dora e fshehtë, lexim i drejtuar, pesëvargësh.

124

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip


1. Evokimi: Harta e mendjes.Mësuesi/ja shkruaj në tabelë fjalën “Harabeli”.Pyeten nxënësit: - Ç’dini ju për harabelin?Të dhënat që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë dhe mësuesi/ja plotëson skemën në tabelë.

jeton në tufë e qendra të banuara

zog i vogël harabeli jo shtegtar

ka sqep të madh ka këmbë të shkurtra

pendët e kokës dhe shpinës ushqehet me drithë i ka ngjyrë kafe

2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë, lexim i drejtuar.Shkruhen vargjet e vjershës në shirita letrash. Përgatiten shirita për grupet që do të punojnë. Ndahen nxënësit

në grupe. Çdo grupi i jepet vjersha për ta renditur siç duhet, pasi i lexojnë disa herë me vëmendje vargjet. Çdo grup paraqet para klasës renditjen e vjershës në një fl etë formati. Lexohet vjersha “Harabeli” nga mësuesja, duke treguar grupin që e ka renditur më saktë.

Lexohet vjersha me strofa nga nxënësit.Për çdo strofë u drejtohen nxënësve pyetje që nxisin diskutimin: - Përse fl uturuan shpezëria? - Cili shpend s’po luan vendit? - Ç’bën harabeli livadheve të korrur? - Çfarë vështron harabeli përmbi zabel? - Pse harabeli duket sikur thotë: “Të çmendur pse ikni nga shtëpia?”Shpjegohen fjalët e reja të vjershës.

Fjalor: shtërg, zabel, çepkat, mërzejnë, shpezëria

Lexim i vjershës me intonacion nga nxënësit. Më pas nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit të rubrikës Kupto tekstin. Krahasojnë harabelin me dallëndyshen me anë të diagramit të Venit.

Mesazhi i vjershës: Të punojmë e gëzojmë në vendin ku kemi lindur, mos të mërgojmë në dhè të huaj.

3. Refl ektimi: Pesëvargësh.Shkruani një pesëvargësh me fjalën “Harabeli”. harabeli i vogël jo shtegtar fl uturon cicëron ushqehet Harabeli ushqehet me drithë. trumcak

Lexohen krijimet e nxënësve. Bëhet vlerësimi i tyre me notë.Detyrë shtëpie. Mësoni vjershën përmendsh dhe veçoni vargjet që ju pëlqejnë më shumë duke i komentuar

ato në fl etore.

Dallëndyshja harabeli

janë shpendë

- shtegtare- nuk e duron të ftohtit

- jo shtegtar- e duron të ftohtin

125


juha shqipe 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dallojë kuptimin e dukshëm dhe kuptimin e fshehur në vjershë.• Të analizojë vjersha të ndryshme.• Të përshkruajë emocionet e tij për vendlindjen, shokët, të afërmit.

Mjetet: Teksti, vjersha të ndryshme.Fjalë kyç: Veprim i kundërt, kuptim i dukshëm, kuptim i fshehtë.Aftësitë: Të folurit, të dalluarit, të përshkruarit.Metoda dhe teknika: Bisedë e lirë, punë e drejtuar, bashkëbiseda.


1. Evokimi: Bisedë e lirë.Bisedohet me nxënësit: - A keni të afërm që jetojnë në mërgim? - Të merr malli për ta? - Me çfarë komunikoni me ta? - A është e rëndësishme vendlindja për çdo njeri? Pse?

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Kujtohet vjersha “Harabeli”. Vjersha është ndërtuar mbi dy veprime të kundërta: Shpendë që shtegtojnë shpendë që s’shtegtojnë (dallëndyshja) (harabeli)

- Cilat vargje i shprehin këto veprime?Dy vargjet e para → shpendët shtegtojnë.Dy vargjet e tjera + strofa II → harabeli rri në folenë e tij.Në vjershë gjendet edhe një kuptim i fshehur. Njerëz që mërgojnë njerëz që rrinë në vendin e tyre në vende të huaja - Cili varg tregon zogun të fl asë si të ishte njeri? (Të çmendur ju pse ikni nga shtëpia.)Mesazhi i vjershës del nga kuptimi i fshehur: Vendlindja është shumë e rëndësishme për çdo njeri.

3. Refl ektimi: Bashkëbisedim, rrjet i diskutimit.Në klasë nxënësit bashkëbisedojnë me njëri – tjetrin për të afërmit që janë larg atdheut, për mallin që ata

ndiejnë. Mësuesi/ja shtron pyetjen binare: Po ty do të pëlqente të mërgoje në vende të huaja? Pse?

Nxënësit ndahen sipas argumenteve pro dhe kundër. Nxirret në fund përfundimi.Vlerësimi i nxënësve për bisedën.

Detyrë shtëpie. Sillni foto nga të afërmit tuaj në vende të ndryshme të botës.

Rubrika: FlasimTema: Kuptimi i vjershës

PO JO

126

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dallojë grupin e kryefjalës në fjali.• Të dallojë grupin e kallëzuesit në fjali.• Të përdorë saktë pyetjet për të gjetur pjesët plotësuese të kallëzuesit (Kë?, Cilin?, Kujt?, Me kë?, Prej kujt?, Ku?, Kur?, Si?, Sa? etj.)• Të krijojë 3 grupe kallëzuesish me folje të ndryshme.

Mjetet: teksti, tabela, fi sha me pyetje për grupin foljor të kallëzuesit, fl etore klase, stilolaps.Fjalë kyç: grupi i kryefjalës, i kallëzuesit, pjesë plotësuese të kallëzuesit, Ku?, Kur?, Kujt?, Çfarë?.Aftësitë: të kuptuarit, të dalluarit, të krijuarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: mendo – trego – refl ekto, punë e drejtuar, punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Mendo – trego – refl ekto.Në tabelë mësuesi/ja shkruan fjalinë: Fëmijët e gëzuar shikojnë në mëngjes lulet në kopsht.- Cilat janë pjesët plotësuese të kryefjalës dhe kallëzuesit?Grupi emëror i kryefjalës → fëmijët e gëzuar - në mëngjes → Kur?Grupi foljor (i kallëzuesit) - lulet → Cilat? - në kopsht → Ku?

Kë? Cilin? Çfarë Cilit? Me kë? Pjesët plotësuese të grupit të kallëzuesit Kujt? gjenden me pyetjet: Prej kujt? Ku? Kur? Si? Sa?

Në fjalitë e dhëna gjeni grupin foljor të kallëzuesit: Klajdi takoi nënën. (Kë?) Aldo shkoi në plazh me shokët. (Ku?, Me kë?)

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqen 143. Lexohen shembujt e dhënë në tekst duke u tërhequr vëmendja te grupi foljor

(i kallëzuesit). Kalohet në rubrikën Ushtrohu.Ushtrimi 1, nxënësit nënvizojnë me ngjyra të ndryshme foljen nga fjalët që e plotësojnë atë.

Folja → ndizen fjala plotësuese → ngadalë pyetja → Si? → boshatisen → nga kalimtarët → Nga kush? → mbyllin → dyqanet → Çfarë?

Ushtrimi 2, nxënësit dallojnë grupin e kryefjalës dhe grupin ne kallëzuesit.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Pjesët plotësuese të kallëzuesit

127


juha shqipe 4”

Rubrika: LexojmëTema: Zbutja e kafshëve

3. Refl ektimi: Punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.Krijoni 3 grupe të kallëzuesit me foljet: freskoj, pikturoj, shikoj, (sipas shembullit të dhënë).

Klajdi freskon fytyrën me ujë burimi.

Xhaxhai i Aldos pikturon piktura me bojëra vaji.

Unë shikoj me vëmendje emisionin e fëmijëve.


Detyrë shtëpie: Krijo fjali me grupe foljore të kallëzuesit.

Grupi i kryefjalës Grupi i kallëzuesitHarabeli i vogëlSqepi i tij i madhKoka e vogël e harabelitAiSytë e vegjëlVështrimi i harabelitZogjtë e tjerë

FolenëTokën e ftohtë, thellëPoshtë e lartShokët e tijMbi zabelMërziTani, shumë larg

Plotëso tabelën sipas shembullit:

Grupi i kallëzuesitnuk e lë folenëgërmon thellë tokën e ftohtëlëviz poshtë e lartkërkon shokët e tiji hedh mbi zabeltregon mërzijanë tani shumë larg

Kur? Ku? Si? Sa?

thellë (si?)poshtë e lartë (si?)

mbi zabel (ku?)

tani (kur?) shumë tani (kur?), larg (sa?)

Kë? Cilin? Çfarë? Kujt? Cilave?folenë (cilën?)tokën e ftohtë (cilën?)

shokët e tij (kë?)

mërzi (çfarë?)

Fjalë e grupe fjalësh që iu përgjigjen pyetjeve

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm pjesën.• Të krahasojë kafshët e cirkut me kafshët e pyllit dhe të kopshtit zoologjik.• Të renditë veprimet për zbutjen e një elefanti.• Të tregojë përvoja personale ose të të afërmve për lojërat që iu kanë mësuar kafshëve.

Mjetet: Teksti, pamje kafshësh cirku, kopshti zoologjik, kafshë të sjella në klasë (mace, qen).Fjalë kyç: Zbutës kafshësh, lojë, sjellje, besim.Aftësitë: Të lexuarit, të krahasuarit, të treguarit.Metoda dhe teknika: Mendo – diskuto – demonstro, lexo – kupto – trego, diagrami i Venit.

128

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip


1. Evokimi: Mendo – diskuto – demonstro.U paraqiten nxënësve pamje kafshësh të ndryshme dhe u drejtohen disa pyetje: - Ku i keni parë këto kafshë? - Keni parë numra cirku me kafshë? (kujtoni disa prej tyre) - Po kafshë në kopshtin zoologjik?Në klasë janë sjellë kafshë shtëpiake (nga nxënësit që kanë në shtëpinë tyre).Këta nxënës tregojnë për veprimet dhe lojërat që u kanë mësuar kafshëve që kur kanë qenë të vogla.Shënim: Kafshët që sjellin nxënësit mbahen vetëm për disa minuta, pasi mund të bëhen shqetësuese për

nxënësit e tjerë dhe ecurinë e orës së mësimit.

2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – trego.Lexohet në heshtje pjesa “Zbutja e kafshëve”. Shpjegohen fjalët e fjalorit.

Fjalor: zbutës kafshësh - ai që zbut kafshët e egra. sjelljet e kafshës - mënyra si vepron kafsha kur ha, lahet, gjuan etj. të harmonizuara – këtu: veprimet e zbutësit dhe të kafshës janë në përputhje, në pajtim me njëra-tjetrën besim – këtu: siguri, bindje e fortë se gjithçka do të shkojë mirë vëzhgim – të vështrosh me vëmendje të madhe veprimet e dikujt

Leximi i pjesës zinxhir nga nxënësit e klasës.Plotësojnë në tekst cilësitë që duhet të ketë një zbutës kafshësh.(durim, guxim, këmbëngulës, i vëmendshëm, siguri)U përgjigjen pyetjeve të tekstit.Nxënësit tregojnë rreth kafshëve që u kanë lënë më shumë përshtypje kur kanë parë shfaqje në cirk ose

në emisionet televizive apo kur kanë shkuar në kopshtin zoologjik.Nëse ka mundësi, mirë është që nxënësit të shohin një kasetë me numra shpejtësie nga cirku nëpër botë

(me kafshë të ndryshme, si: qen, tigër, elefant, luan etj.).

3. Refl ektimi: Diagrami i Venit.Me anën e diagramit të Venit nxënësit paraqesin të përbashkëtat dhe dallimet ndërmjet kafshëve të pyllit

dhe kafshëve të cirkut.

Plotësohet diagrami dhe lexohet nga nxënësit duke treguar të përbashkëtat dhe ndryshimet e tyre.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Paraqit me anë të vizatimeve një kafshë cirku, pylli ose kopshti zoologjik.

cirkupylli

janë kafshë

kopshti zoologjik

- të izoluara

- të egra- të lira

- të zbutura

129


juha shqipe 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dëgjojë me vëmendje gjëegjëza të ndryshme.• Të tregojë gjëegjëza të ndryshme.• Të dallojë gjëegjëzat nga gjinitë e tjera letrare.• Të përshkruajë një gjëegjëzë.

Mjetet: Teksti, gjëegjëza të ndryshme.Fjalë kyç: Gjëegjëzë, cilësi fi zike.Aftësitë: Të vëzhguarit, të interpretuarit.Metoda dhe teknika: Mendo – zbulo – diskuto, dëgjim i drejtuar, bisedë e drejtuar, mendo – krijo.


1. Evokimi: Mendo – zbulo – diskuto.Pyeten nxënësit: Ç’dini për gjëegjëzat?

jepet për t’u gjetur

shkruhen në vargje gjëegjëzat kanë rimë

përshkrim i një sendi apo dukurie vihet në dukje cilësia kryesore

U kërkohet nxënësve të thonë disa gjëegjëza dhe shokët të zbulojë sendin apo dukurinë për të cilat fl itet.

2. Realizimi i kuptimit: Dëgjim i drejtuar, bisedë e drejtuar.Nga teksti i gjuhës lexohen me intonacion gjëegjëzat dhe nxënësit gjejnë për ç’gjë bëhet fjalë. - Ai që i gjen gjëegjëzat me të parën herë e ka të zhvilluar cilësinë e të vëzhguarit? - Po ti si je, vëzhgues i mprehtë apo moskokëçarës? - Pse është mirë të dish shumë gjëegjëza?Në gjëegjëza vihet në dukje cilësia kryesore e një kafshe:

bleta → punëtore milingona → ngjason me numrin 3xixëllonja → bën dritë dallëndyshja → e shpejtë si erapelikani → ka sqep shumë të gjatë breshka → mban shtëpinë me vete

- Cila nga këto kafshë të pëlqen më shumë? Pse?

3. Refl ektimi: Mendo – krijo.Mendoni kafshën që ju pëlqen më shumë. Krijoni një gjëegjëzë duke vënë në dukje cilësinë kryesore të saj.

Gjëegjëzën që krijuat drejtojua shokëve të klasës.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Mësoni pesë gjëegjëza.

Rubrika: LexojmëTema: Gjëegjëza për kafshët

130

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm përrallën.• T’iu përgjigjet pyetjeve pasi lexon tekstin.• Të pasurojë fjalorin me fjalë të reja.• Të lexojë pjesën në role.• Të përshkruajë ariun dhe harabelin.• Të tregojë përmbajtjen sipas skemës së ndërtimit të tekstit.

Mjetet: Teksti, fi gura kafshësh.Fjalë kyçe: Zgjim, harabel, gëmushë, turfulloi, shputë, me lakmi, murmuris.Aftësitë: Të lexuarit, të treguarit, të përshkruarit, të dramatizuarit.Metoda dhe teknika: Alfabeti i njëpasnjëshëm, lexo – kupto – plotëso – dramatizo, rendit – grupo – imito.


1. Evokimi: Alfabeti i njëpasnjëshëm.Nxënësit e ndarë në grupe, plotësojnë alfabetin e njëpasnjëshëm me emra kafshësh që fi llojnë me atë

shkronjë të alfabetit, brenda një kohe të caktuar.

Rubrika: LexojmëTema: Zgjimi i ariut

TINGUJ DHE NGJYRA

Dallohet grupi që ka plotësuar më shumë kuti brenda kohës së caktuar.

- Ç’dini për ariun? Rikujtoni ç‘dini për harabelin.

kafshë e egër gjitar gjithçkangrënëse trupmadh ariu gjumash

i fortë me qime të ashpra i pëlqen mjalti

2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – plotëso – dramatizo.Lexohet përralla në heshtje nga nxënësi. Shpjegohen fjalët e reja të pjesës.Fjalor: gëmushë, turfulloi, shputë, me lakmi, murmuris

A – ariu

E – elefanti

I – iriqi

N-ngjala

Rr – rrëqebulli

V –

B – breshka

Ë –

J - jaguar

Nj –

S – salamandra

X – xixëllonja

C – cjapi

F – foka

K – kaprolli

O – oktapodi

Sh – shapkë(lloj zogu)

Xh –

Ç – çakalli

G – gorilla

L – lepuri

P – pantera

T – tigri

Y – ylli i detit

D – dreri

Gj – gjirafa

Ll –

Q – qeni

Th – thithëlopa

Z – zebra

Dh – dhelpra

H – harabeli

M – majmuni

R – rinoqeronti

U – urithi

Zh – zhaba

131


juha shqipe 4”

Rubrika: ShkruajmëTema: Përshkruajmë pranverën

Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësit e klasës. Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit. oo Zgjimi i ariut para se të vinte pranvera. oo A është shkrirë akulli në përrua? oo A e kanë hapur deriçkën e tyre bletët punëtore? oo A ka lulëzuar qershia?Harabeli i kthen përgjigje negative ariut, pasi s’kishte ardhur ende pranvera.Ariu është përtac, nuk i pëlqen natyra.

Plotësoni fjalitë në tekst, pasi ta keni kuptuar atë. 1. ................. është më i trashë se pendët e harabelit. 2. ................. më i fortë se sqepi i harabelit. 3. ................. se i mpihen dhëmbët. 4. ................. e thumbonin bletët. 5. ................. të gjente ushqim. 6. ................. të kërkonte ushqim. 7. ................ i pëlqente natyra.Lexohet përralla sipas roleve – ariu, harabeli.

3. Refl ektimi: Rendit – grupo – imito.Shkruhen në tabelë grupet e fjalëve të tekstit dhe nxënësit i lidhin sipas veprimeve: Pranvera lulëzon. Ariu turfullon. Bletët sulmojnë. Harabeli cimcimcon. Akulli shkriu. Qershia piqet.

- Imitoni zëra kafshësh apo tinguj nga natyra.


Detyrë shtëpie: Shkruani dialogun e ariut me harabelin duke e paraqitur atë me anë të vizatimit.

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të ndërtojë një përshkrim për pranverën mbi bazën e fi gurave.• Të krijojë një përshkrim duke përdorur fjalë të zgjedhuara. • Të përshkruajë qartë, bukur, me imagjinatë pranverën.

Mjetet: Teksti, pamje nga stina e pranverës.Fjalë kyç: Përshkrim, pranverë, ngjyra, aromë, tinguj, ndjesi.Aftësitë: Të shkruarit, të përshkruarit, të menduarit, të krijuarit.Metoda dhe teknika: Imagjinatë e drejtuar, punë e drejtuar, shkrim i lirë.


1. Evokimi: Imagjinatë e drejtuar.- Imagjinoni stinën e pranverës. Mbyllni sytë dhe mendoni se çdo gjë që na rrethon është e lulëzuar. Ne të

gjithë si klasë kemi shkuar në një lëndinë dhe marrim lule shumëngjyrëshe.Vazhdoni imagjinatën. Pasi keni marrë lule shumëngjyrëshe dhe kemi mbushur duart plot, tani mendoni se

çdo të bëni me tërë këto lule.Hapni sytë dhe mendoni çdo të bëni me lulet që mblodhët (ngjyra e luleve, aromat, tingujt, ndjesitë). Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe në këtë fazë bëhet dhe sqarimi i koncepteve: ngjyrat e pranverës,

aromat e pranverës, tingujt e pranverës, ndjesitë e tua.

132

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip


Hapet teksti në faqe 149. U kërkohet nxënësve të shikojnë fotot e tekstit. Duke përshkruar pranverën, të plotësojnë edhe thesin e fjalëve:

Ngjyrat e pranverës: e kuqe, e verdhë, e gjelbër, e bardhë, rozë, manushaqe. Aromat e pranverës: e ëmbël, delikate, dehëse, e këndshme, e fortë, tërheqëse, e lehtë. Tingujt e pranverës: ciu-ciu, quk-quk, kuak-kuak, zërat e gëzuar të njerëzve, buçima e

traktorëve, zhurma e ujit që gurgullon. Ndjesitë e tua: hare, gjallëri, kënaqësi, çiltërsi.

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë. - Duke u mbështetur dhe të thesi i fjalëve që plotësuat, përshkruani stinën e pranverës.

Detyrë shtëpie: Shkruani mbresat e tua për pranverën. Vizato një lule ku të shkruash këto fjali.

Natyra fillon e lulëzon. Pranvera vjen me lule shumëngjyrëshe, zogjtë që cicërojnë, bari që lulëzon. Në pranverë dielli të ngroh me rrezet e tij. Njerëzit janë më të gëzuar. Kafshët zgjohen nga gjumi i thellë i dimrit. Kjo stinë magjiplotë hedh vellon e saj shumëngjyrëshe kudo në natyrë...

Lexohet përshkrimet e nxënësve duke bërë edhe vlerësimet përkatëse.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Kundrinori. Kundrinori i drejtë

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të dallojë kundrinorin e drejtë në fjalitë e dhëna.• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kundrinorit të drejtë (Kë? Cilin? Cilën? Cilat?)• Të zbulojë se kundrinori i drejtë është i domosdoshëm në fjali.

Mjetet: Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fl etore klase, stilolaps.Fjalë kyç: Kundrinor i drejtë, Kë?, Cilin?, Cilët?, Çfarë?.Aftësitë: Të vrojtuarit, të kuptuarit, të dalluarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: Mendo – krijo dyshe – diskuto, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Mendo – krijo dyshe – diskuto.Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalinë: Fëmijët respektojnë prindërit, mësuesen dhe shokët e tyre.U drejtohet nxënësve pyetja: - Cilat janë pjesët plotësuese të fjalisë?Nxënësit mendojnë për pak çaste.Krahasojnë përgjigjet me partnerët.Zgjedhin idetë që do t’i thonë para klase. - prindërit (Kë?)- Grupet plotësuese: - mësuesen (Kë?) - shokët e tyre (Kë?)

133


juha shqipe 4”

Këto grupe plotësuese quhen kundrinorë. i domosdoshëm i zhdrejtë pa parafjalë s’mund të hiqet i drejtë kundrinori i zhdrejtëu përgjigjet pyetjeve: kë? çfarë? cilin? cilat? cilën? i zhdrejtë me parafjalë

- A mund t’i heqim kundrinorët e drejtë në fjalinë e mësipërme? Pse?

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqe 150. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore në tekst. Ushtrohu nëpërmjet ushtrimeve të tekstit.Ushtrimi 1. Nxënësit lidhin pjesët e fjalisë me shigjetë dhe tregojnë në ç‘rasë është kundrinori i drejtë

(harabelin e vogël, ndihmë, natyrën, punën).Kundrinori i drejtë është në rasën kallëzore.Ushtrimi 2. Nxënësit gjejnë kundrinorin e drejtë në fjalitë e dhëna duke bërë pyetjen.(bukën → cila?; djathin → cilin?; qoften e skuqur → cilën?; domaten e prerë → cilën?; mamin → kë?)Ushtrimi 4. Nxënësit vendosin në etiketë kundrinorin e drejtë. Provoni ta hiqni. Ç’mund të thuash për

kundrinorin e drejtë? (Është pjesë e domosdoshme e fjalisë, pasi fjalia s’kuptohet, është e pakuptueshme pa të.)(thonjtë, zogj, gjahun, shqiponjën, frikën)

3. Refl ektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.Plotësoni fjalitë e ushtrimit 3 duke u vendosur një kundrinor të drejtë.a. Fëmijët blenë një top të ri në dyqanin e lagjes.b. Kuzhinieri gatoi gjellë të shijshme për pushuesit.c. Drita ndihmon vëllanë e saj në mësime.d. Artani pastron këpucët çdo mbrëmje.e. Ata festuan Vitin e Ri në Tiranë.

Vlerësimi i punës së nxënësve.

Detyrë shtëpie. Zgjidhni një tekst në librin tuaj dhe nënvizoni kundrinorët e drejtë.Shkruaj 5 fjali në fl etore duke vendosur në etiketë kundrinorin e drejtë.

Rubrika: LexojmëTema: Qershizat

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të lexojë me intonacionin e duhur vjershën.• Të tregojë përmbajtjen e vjershës duke iu përgjigjur pyetjeve.• Të tregojë përvoja personale të këputjes ose vjeljes së frutave.• Të lexojë në role vjershën.• Të kthejë vjershën në prozë.• Të formojë grupe emërore me emrat e dhënë.

në rasën dhanore

në rasën kallëzore

134

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Mjetet: Teksti, fruta të ndryshme, kasetë me këngën e qershisë.

Fjalë kyç: Qershizat, kuqëlojnë, cullët.Aftësitë: Të lexuarit, të treguarit, të përshkruarit.Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, dora e fshehtë, pesëvargësh, shkrimi lirë.


1. Evokimi: Diskutim i ideve.U kërkohet nxënësve të fl asin për frutat që iu pëlqejnë më shumë. - Pse frutat janë të mira për shëndetin? - Ç’dini për qershinë? frutë kokrra të kuqe apo të verdha me bërthamë piqet në fi llim të verës e ëmbël Qershia e freskët e konservuar

komposto reçel lëng

Këndohet kënga e “Qershizës” shoqëruar me kasetë.Mësuesi/ja shkruan titullin e vjershës në tabelë “Qershizat”.

2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë.Vargjet e vjershës janë shkruar në fi sha.Sipas grupeve, nxënësive u shpërndahen fi shat dhe ata i renditin vargjet siç duhet.Dorëzohen fl etët e përfunduara nga çdo grup.Lexohet vjersha me intonacion nga mësuesi/ja.Veçohet grupi që ka punuar më saktë.Lexohet vjersha nga disa nxënës me intonacion.Shpjegohen fjalët e reja të vjershës.Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit në rubrikën Kupto tekstin.Kalohet në punimin e rubrikës Po ti?Lihen nxënësit të japin mendimet lirshëm.Plotësojnë fjalitë duke i lidhur me shigjetë.Formohen grupe emërore me emrat: - plot me lëng Qershi - e kuqe - e ëmbëlLexohet vjersha në role – qershiza, fëmijët.Mesazhi: Frutat fëmijët i hanë shumë, por ato duhet të jenë të pjekura t’i lajmë me kujdes para se t’i hamë.

Hani sa më shumë fruta.

3. Refl ektimi: Pesëvargësh, shkrimi lirë.Shkruani një pesëvargësh me fjalën qershi: qershia e ëmbël rrumbullake piqet vilet hahet Qershitë piqen në qershor. frutë

- të vegjël Fëmijë - të gëzuar - kureshtarë

135


juha shqipe 4”

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë

Lexohen krijimet e nxënësve.U jepet detyrë nxënësve që poezinë “Qershia” ta kthejnë në tregim. P.sh.: Një ditë fëmijët kishin dalë në kopshtin me pemë frutore. Fëmijët të gëzuar shikojnë kokrrat e kuqe të qershive poshtë pemës. Mundohen t’i kapin duke zgjatur duart, por nuk i arrijnë dot...”.

Puna e nisur në klasë vazhdohet si detyrë shtëpie.

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë kundrinorin e zhdrejtë pa parafjalë në fjali.• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kundrinorit të zhdrejtë pa parafjalë (Kujt?; Cilit?; Cilës?; Cilëve?).• Të përdorë kundrinorë të zhdrejtë pa parafjalë në fjali të ndryshme.• Të krijojë tri fjali duke përdorur kundrinorë të drejtë dhe të zhdrejtë.

Mjetet: Teksti, tabela, Fletore pune, fl etore klase, stilolaps, fi sha me pyetje.Fjalë kyç: Kundrinor i zhdrejtë pa parafjalë, Kujt?; Cilit?; Cilën?.Aftësitë: Të dalluarit, të kuptuarit, të krijuarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalitë: | Lindës | i | pëlqejnë | lulet.| 3 grupe | Fëmijët | u | dhuruan | mësuesve | lule. | 4 grupe | Linda | i | merr | erë | lules së kuqe. | 4 grupeNxënësit ndajnë në grupe fjalësh fjalitë. Fjalia 1 → gr. plotësues + kallëzues + gr. plotësues Fjalia 2 → kryefjalë + kallëzues + gr. plotësues + gr. plotësues Fjalia 3 → kryefjalë + kallëzues + gr. plotësues + gr. plotësues

Shënim. Kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë shoqërohet gjithmonë me trajtë të shkurtër të përemrit vetor. Në këtë klasë nxënësit do të mësojnë vetëm kundrinorin e shprehur me emër.

Nxënësit emërtojnë kundrinorët e drejtë në çdo fjali, duke e gjetur me ndihmën e pyetjeve përkatëse. (lulet → cilat?; lule → çfarë?; erë → çfarë?)Grupet e tjera plotësuese: Lindës, mësuesve, lules së kuqe u përgjigjen pyetjeve: Kujt?; Cilëve?; Cilës?.

Në rasa dhanore Kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë gjendet me pyetjen: Kujt?, Cilit?, Cilës?, Cilëve?, Cilave?

136

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip


Hapet teksti në faqe 153. Lexohen shembujt e tekstit dhe njohuritë gjuhësore për kundrinorin e zhdrejtë pa parafjalë. Kalohet në rubrikën Ushtrohu.

Në ushtrimin 1, nxënësit lidhin pjesët e fjalisë me shigjetë. Dallojnë rasën dhanore në të cilën përdoret kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë.

(violinës, babait të vet, trajnerit, nxënësve të klasës IV, motrës)Në ushtrimin 2, nxënësit gjejnë në fjalitë e dhëna kundrinorët e zhdrejtë pa parafjalë duke shkruar në të

djathtë pyetjen. (punëtorëve → kujt?; emrit të tyre → cilit?; elefantëve → kujt? ose cilëve?; kafshëve → kujt?)Në ushtrimin 3, nxënësit plotësojnë me laps fjalitë duke vendosur një kundrinor të zhdrejtë. Nëna i dërgoi letër vëllait. Fëmijët u dhuruan nënave lule për festën e tyre. Mësuesi/ja u foli nxënësve për qytetin e Tiranës. Përrallat u nxitin fantazinë fëmijëve.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.Nxënësit nxiten të krijojnë tri fjali ku të përdorin kundrinorë të drejtë dhe të zhdrejtë, sipas fi gurës në tekst. Redi i kërkon ndihmë Mirës për të krehur fl okët. Mira i kreh vëllait të saj fl okët me kujdes. Ai e falënderon motrën e tij.

Lexohen krijimet e nxënësve duke veçuar më të saktat.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Plotësoni ushtrimet në Fletoren e punës, f. 54.

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dëgjojë për të kuptuar përmbajtjen.• Të tregojë me fjalët e tij përmbajtjen e mitit indian.• Të përshkruajë zjarrin e zjarrsjellësin.• Të pasurojë fjalorin me shprehje me kuptim të fi gurshëm.

Mjetet: histori të ndryshme për zbulimin e zjarrit, teksti.Fjalë kyç: zjarr, zjarrsjellës, tinëz, gulçimë, kartha, shkarpë.Aftësitë: të dëgjuarit, të treguarit, të përshkruarit, të lexuarit.Metoda dhe teknika: bisedë e lirë, dëgjim i drejtuar, dora e pyetjeve.


1. Evokimi: Bisedë e lirë.Nxënësit fl asin për shpikjen e zjarrit duke kujtuar njohuritë që kanë mësuar në orën e historisë. Ata tregojnë

histori të ndryshme për rëndësinë që pati zbulimi i zjarrit.Pjesa që do të marrim është një mit indian.

tregime të hershme Miti: shpjegonin në lashtësi (kohët shumë të vjetra) dukuritë e natyrës ka elemente fantastike

Rubrika: LeximTema: Sjellësi i zjarrit

137


juha shqipe 4”

2. Realizimi i kuptimit: Dëgjim i drejtuar.Lexohet miti “Sjellësi i zjarrit” me intonacion nga mësuesi/ja.Gjatë leximit të mësueses, nxënësit plotësojnë fjalitë e nisura rreth mitit.Djali duhet të shkonte në malin fl akëhedhës.Djali mori me vete 100 djem.Zjarrit i bënë një shtrat me gurë.Zjarrin e ushqyen me karthja a drurë.Djalit i vunë emrin Zjarrsjellësi.

Ky plotësim bëhet për të parë sa janë në gjendje nxënësit të mbajnë mend nga leximi i mësueses.Shpjegohen fjalët apo shprehjet e pjesës.

Fjalor: tinëz, gulçimë, shkarpa, karthje

Lexohen me kujdes shprehjet e fi gurshme të nënvizuara në tekst.

- A mund të gjeni kuptimin e tyre? Iku me të katra → u nis vetëtimthi, menjëherë Do të vijë me një frymë → do të vijë shumë shpejt Kam për ta shtënë në dorë se s’bën → do ta gjej dhe do ta marr patjetër

3. Refl ektimi: Dora e pyetjeve.Pas leximit të tekstit me kujdes ritregohet ngjarja

sipas dorës së pyetjeve.Nxënësit vizatojnë dorën e tyre duke e vendosur

në një fl etë formati të bardhë. Në secilin gisht ata shkruajnë pyetjet si më poshtë: Kush?, Çfarë?, Kur?, Ku?, Pse?, Si?

Në dorën e pyetjeve ata shkruajnë në gishtat e dorës përgjigjen e pyetjeve të bëra. Fjalitë shkruhen të plota.


Detyrë shtëpie. Formoni fjali me shprehjet e fi gurshme.Lexoni mite nga libra të ndryshëm.

Pse?

Ku?

Çfarë?Kur?

Kush?

Si?

Një djalosh indian

Shum

ë e

shum

ë ko

hë m

ë pa

rë.

Ngjarja ndodh në M

alin Flakëhedhës.

Djal

oshi

vur

i re

se n

jerë

zit n

ë

dim

ër is

hin

të m

jerë

nga

të ft

ohtë

t

dhe

i kër

koi n

dihm

ë ça

kallit

.

Djaloshi m

e ndihmën

e 100 djemve dhe të

çakallit rrëmbeu zjarrin.

Djaloshit i vunë emrin Zjarrsjellësi,

pasi ai ia çoi zjarrin popullit.

138

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë mitin nga llojet e tjera letrare.• Të dallojë strukturën e ndërtimit të mitit.• Të diskutojë për legjendat e zbulimit të zjarrit.• Të tregojë për dobitë që solli zbulimi i zjarrit.

Mjetet: Teksti, miti i Prometeut që u rrëmbeu zjarrin perëndive.Fjalë kyç: Zbulim, mit, zjarr, ndërtim, përshkrim.Aftësitë: Të folurit, të diskutuarit, të përshkruarit.Metoda dhe teknika: Diskutim i lirë, punë e drejtuar, rrjedhshmëri gojore e dyshes.


1. Evokimi: Diskutim i lirë.Pyeten nxënësit: - Ç’janë mitet?

tregime të hershme Mitet japin shpjegime fantastike për dukuritë e natyrës struktura:

hyrje zhvillim mbyllje Kujtoni mitin indian “Sjellësi i zjarrit”.- A mund ta përcaktoni strukturën e mitit?1. Hyrja → Ndihma që i kërkoi djali indian çakallit.2. Zhvillimi → Këshilla që i dha çakalli djaloshit, mënyra se si ata ua sjellin zjarrin njerëzve.3. Mbyllja → Ndodhia pasi djali solli zjarrin.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqe 156. Lexohen në tekst shembujt e dhënë për mitin indian “Sjellësi i zjarrit”. - Si e përshkruan çakalli zjarrin, si: qenie fantastike apo diçka të vërtetë? Përshkrimi i zjarrit nga çakalliZjarri është lule, por s’është lule; është bishë, por bishë s’është; është i rrezikshëm e i keq, po ama të bën

edhe shërbime.

Shpjegimi në fjalor:Zjarri → prush e fl akë që bëhet nga djegia e drurëve, qymyrit etj.Rasti (a) është përshkrim fantastik.Rasti (b) është përshkrim real.

3. Refl ektimi: Rrjedhshmëri gojore e dyshes.Nxënësit fl asin për rëndësinë që pati zbulimi i zjarrit për njeriun, në bazë të asaj që kanë lexuar apo mësuar.

Nxënësit fl asin me njëri-tjetrin për historinë e Prometeut që u rrëmbeu zjarrin perëndive dhe ia dha njerëzimit (materiali merret nga librat me shkrime mitologjike ose interneti).

Vlerësimi i orës së mësimit.

Rubrika: FlasimTema: Miti

139


juha shqipe 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë kundrinorin e zhdrejtë me parafjalë në fjali .• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kundrinorit të zhdrejtë me parafjalë (me kë?; me cilin?; me çfarë?; nga kush?).• Të formojë fjali ku të përdorë lloje kundrinorësh.

Mjetet: Teksti, tabela, fi sha me pyetje, fl etore klase, stilolaps.Fjalë kyç: Kundrinor i zhdrejtë me parafjalë; te kush?; nga kush?; me kë?; për çfarë?; parafjalë.Aftësitë: Të kuptuarit, të dalluarit, të krijuarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: Përmbledhje e strukturuar, punë e drejtuar, organizues grafi k, punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Përmbledhje e strukturuar. - Ç’mbani mend për parafjalën?

qëndron para: Parafjala përdoret në rasa të ndryshme emrave e përemrave - rasa emërore (nga, te, tek) - rasa kallëzore (në, me, mbi, nëpër...) - rasa rrjedhore (afër, larg, prej ....)

Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalinë: |Shila | i tregon | Kleos | për pushimet | në Turqi.|Ndahet fjalia në grupe (5 grupe fjalësh).Emërtohen grupet plotësuese që u përgjigjen pyetjeve kujt? (Kleos,) - Ç’pyetje i përgjigjet grupi: për pushimet? (për çfarë?)

pjesë plotësuese e fjalisë Kundrinori i zhdrejtë me parafjalë gjendet me pyetjet:

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar, organizues grafi k.Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore të dhëna në faqen 157 të tekstit.Punohet rubrika Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit lidhin sipas kuptimit pjesët e fjalisë (për pushimet verore, me cicërimat e zogjve,

me top, te mësuesi, pa ujë, me autobus).Në ushtrimin 2, nxënësit u përgjigjen pyetjeve dhe nënvizojnë kundrinorin e zhdrejtë me parafjalë. Shokët fl isnin për pushimet dimërore. Në ekskursion shkuam me autobus. Babai erdhi me shokët e tij. Letra më erdhi nga shoqja ime e ngushtë.Në ushtrimin 3, nxënësit gjejnë kundrinorët. Plotësojnë tabelën sipas shembullit të dhënë (mund të punohet

në grupe).

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Kundrinori i zhdrejtë me parafjalë

- Te kush?

- Nga kush?

- Me kë?

- Me çfarë?

- Për çfarë?

140

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

3. Refl ektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.Krijoni fjali me foljen dërgoj duke iu përgjigjur pyetjeve: Kujt?, Cilën?, Me çfarë?. Oerta i dërgoi letër mami Mirës. (Kujt?) Oerta e dërgoi letrën me postë elektronike. (Cilën?) (Me çfarë?)Lexohen fjalitë e krijuara nga nxënësit.Vlerësohen me notë nga mësuesi/ja.

Detyrë shtëpie. Plotësoni ushtrimet e Fletores së punës, f.55.

KundrinoriDjaliNga acariZjarrinPopullit të vetNdihmëMe shumë djemZjarrinZjarrinMe drurë

Lloji i kundrinoritI zhdrejtë pa parafjalëI zhdrejtë me parafjalëI drejtëI zhdrejtë pa parafjalëI drejtëI zhdrejtë pa parafjalëI drejtëI drejtëI zhdrejtë me parafjalë

PyetjaKujt?Nga cili?Cilin?Kujt?çfarë?Me kë?Cilin?Cilin?Me çfarë?

Rubrika: LeximTema: Fuqia e Mujit

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm pjesën.• Të tregojë përmbajtjen e mitit.• Të zgjedhë paragrafi n që i pëlqen më shumë duke e argumentuar zgjedhjen e tij.• Të përshkruajë me fjalë fi gurën e Mujit.• Të zbulojë elementet fantastike të mitit.

Mjetet: Teksti, pjesë nga Cikli i kreshnikëve.Fjalë kyç: Fuqi, menatë, zana, Muji hodhi shtat, të merrte sy gjumë, më kanë halë në sy.Aftësitë: Të lexuarit, të treguarit, të analizuarit.Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, DRTA – lexim i drejtuar, ditari dypjesësh, shkrim i lirë.


1. Evokimi: Diskutim i ideve.Pyeten nxënësit: - Keni dëgjuar apo lexuar për personazhe me fuqi të mbinatyrshme?Thoni disa prej tyre. MujiPersonazhe me fuqi të jashtëzakonshme: Zanat Gjergj Elez Alia Bajlozi i DetitNxënësit nxiten të tregojnë lirshëm legjenda me personazhe legjendarë, duke veçuar cilësitë e tyre fi zike,

si: trima, sypatrembur, luftëtarë të zotë etj.

141


juha shqipe 4”

2. Realizimi i kuptimit: DRTA – lexim i drejtuar, ditari dypjesëshLexohet legjenda “Fuqia e Mujit” me paragrafë. Për çdo paragraf iu drejtohen nxënësve pyetje që sjellin

diskutime, parashikime rreth ngjarjes.

Paragrafi I. Jetonte ... deri te ... lopësh.- Ku jetonte Muji?- Në ç‘gjendje ishte familja e tij?- Ç’bëri babai i Mujit, sapo ai hodhi shtat?- Si mendoni, a do ta përballojë punën Muji?

Paragrafi III. Një ditë ... deri tek ... asnjë yll.- Pse u mërzit Muji?- Çfarë vendosi ai?- Si ishte nata për Mujin?- Ç’mendim keni ju për Mujin?

Shpjegohen fjalët apo shprehjet e reja. Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësit e klasës.Përzgjidhet paragrafi që u pëlqen më shumë duke e komentuar atë.

Plotësohet në tekst fjalia: - Çfarë ndodhi me Mujin pasi piu qumësht Zane (herën e parë, herën e dytë, herën e tretë). reale (babai, Muji, motra, vëllai, pasaniku) - Personazhet fantastike (zanat) - Sendet fantastike qumësht gjiri i zanave, lisi, shkëmbi. - Vendi real Jutbina - Koha e papërcaktuar, shumë kohë më parë

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë.Duke u mbështetur te pjesa “Fuqia e Mujit” dhe ato çfarë keni lexuar, bëni përshkrimin e fi gurës së Mujit

me fjalë. P.sh.:Muji është një njeri me fuqi të mbinatyrshme. Ai përballej me çdo lloj vështirësie që i dilte përpara. E donte

popullin e tij....Dëgjohen përshkrimet e disa nxënësve përpara klasës.Vlerësimi i nxënësve.

Detyrë shtëpie. Lexoni pjesë nga Cikli i kreshnikëve.

Paragrafi II. Megjithëse ... deri te ... të ngratë.- Ç’punë duhej të bënte Muji te pasaniku?- Si e bënte punën Muji?- Po zotëria si ia shpërblente punën Mujit?- Si do të vazhdojë ngjarja?

Paragrafi IV. Papritmas ... deri te ... madhështinë Mujit.- Ç’dëgjoi Muji gjatë natës?- Si veproi ai? - Ç’kishin qenë në të vërtetë ato të qara?- Çfarë i thanë zanat Mujit?- Po Muji ç‘u kërkoi zanave? Pse?- Pse u trembën në fund zanat?- Ju pëlqen mbyllja? - Si do donit të përfundonte?

Paragrafi KomentiNdërkaq në qiellin e errët kishte dalë... Trimëria të bën të mposhtësh çdo lloj rreziku që të kanoset.

142

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:- Të përshkruajë personazhin e Mujit duke u bazuar në cilësitë fi zike dhe të karakterit.- Të shkruajë duke respektuar rregullat e drejtshkrimit.- Të vizatojë Mujin dhe Zanat në një peizazh malor.

Mjete: Teksti, pjesë nga Cikli i Kreshnikëve.Koncepte kryesore: Përshkrim, cilësi fi zike, karakter.Aftësitë: Të përshkruarit, të shkruarit, të vizatuarit.

Rubrika: ShkruajmëTema: Përshkruajmë personazhin

Zhvillim i mësimitEvokimi: Përvijim i të menduaritRikujtohet pjesa “Fuqia e Mujit”.Mësuesi/ja shkruan në qendër të tabelës fjalën “Muji”. - Si ishte Muji?

Struktura ERR Metoda Koha Evokimi Përvijimi i të menduarit Realizimi i kuptimit Kubimi Refl ektimi Shkrim i lirë

Idetë e nxënësve shkruhen në tabelë.

Realizim i kuptimit: KubimiPër të përshkruar Mujin përdoret metoda e Kubimit.

cilësitë fi zike Muji cilësitë e karakterit- shtatlartë

- i mitur- i urtë- trim

- fi snik- i dashur- punëtor

- i dhembshur

Përshkruaj Mujin nga pamja fi zike.Muji një djalë i mitur, shtatlartë, i duhej të punonte si bari lopësh, ..................................................................................................................................................................................................................................

Krahaso Mujin me Gjergj Elez Alinë.

Muji Gjergj Elez Alia..................................................................

.................................

.................................

Kujto një fragment pjese, ku të tregohet një cilësi e Mujit

Analizo njëra pas tjetrës cilësitë e mira të Mujit.

Përmblidh me 4-5 fjali gjithçka për Mujin.

Argumento: Ku ju ka pëlqyer më shumë Muji në pjesën e leximit apo në pjesët “Cikli i Kreshnikëve”. Pse?

143


juha shqipe 4”

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Rrethanori

Lexohen pjesë nga libri “Cikli i kreshnikëve”. Më pas u drejtohen nxënësve pyetje të tilla që në përgjigjet e tyre të gjejnë fjalë që japin cilësitë e Mujit: i mitur, i varfër, shtat lartë, trim, i urtë.

- Si ishte Muji kur fi lloi punën si bari lopësh? - Pse fi lloi të punonte aq i vogël? - A e tregonte moshën ai? Pse? - Çfarë u kërkoi dy zanave?

Refl ektimi: Shkrim i lirë.Përshkruani personazhin e Mujit duke u ndalur te cilësitë fi zike dhe cilësitë e karakterit (me 5-6 fjali).Lexohen përshkrimet e disa nxënësve para klase.

Detyrë shtëpie: Paraqitni vizatimin e Mujit dhe dy Zanave në një peizazh malor.

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë rrethanorin në fjalitë e dhëna.• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e tij (ku?; kur?; si?; sa?)• Të dallojë llojet e rrethanorëve duke u mbështetur në pyetjet e bëra.

Mjetet: Teksti, tabela, fi sha me pyetje, fl etore klase, stilolaps.Fjalë kyç: Rrethanor, kur?; si?; ku?; kallëzues.Aftësitë: Të kuptuarit, të dalluarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: Mendo – krahaso – diskuto, ushtrohu duke plotësuar, punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Mendo – krahaso – diskuto.Në tabelë shkruhet fjalia:Në mëngjes mjeku shkoi me shpejtësi në shtëpinë e Ilirit. - Cilat janë grupet plotësuese foljore në f jalinë e dhënë?

në mëngjes (kur?) Shkoi: me shpejtësi (si?) në shtëpinë e Ilirit (ku?)

- Provoni, a mund të hiqen këto grupe plotësuese? mund të hiqet Rrethanori: pjesë plotësuese e fjalisë

Llojet e rrethanorëve

Kohe→Vendi →Mënyre →Sasie →

Pyetjet me të cilat gjenden janë ndajfoljeKur?Ku?Si?Sa?

144

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 2. Realizimi i kuptimit: Ushtrohu duke plotësuar.

Hapet teksti në faqe 160.Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore në tekst për rrethanorin.Në ushtrimin 1, nxënësit nënvizojnë kallëzuesin dhe rrethanorët.Kallëzuesit → jetonte, ngrihej, shpinte, ushqeheshin.Rrethanorët → pranë Jutbinës, menatë, nëpër kullota, mirë.Në ushtrimin 2, nxënësit plotësojnë me laps në tekst fjalitë me rrethanorët e dhënë. (papritmas, aty pranë,

në dy djepe, disa herë, menjëherë, tri pika, deri te gjuri, herën e tretë, me kujdes, te Lugjet e Verdha).Në ushtrimin 3, nxënësit u përgjigjen pyetjeve dhe nënvizojnë rrethanorët. Muji jetonte në Jutbinë. Ai ngrihej nga gjumi menatë. Muji i kulloste lopët në bjeshkë. Zanat erdhën natën. Herën e parë Zanat i dhanë tri pika qumësht.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.Nxënësit u përgjigjen pyetjeve dhe nënvizojnë rrethanorët. - Ku shkuan nxënësit e klasës së katërt? (Nxënësit e klasës së katërt shkuan në ekskursion.) - Kur u nisën nxënësit? (Nxënësit u nisën në orën 7.) - Si është Xhoi? (Xhoi është e shkathët.) - Sa përralla lexoi Megi? (Megi lexoi shumë përralla.)Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Plotësoni Fletoren e punës. Ushtrimi 4 në fl etore.

Rubrika: LeximTema: Onufri dhe bariu

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të lexojë rrjedhshëm përrallën.• Të tregojë përmbajtjen sipas pikave të planit.• Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje.• Të tregojë historinë e bariut.• Të nxjerrë temën dhe idenë e pjesës.

Mjetet: Teksti, piktura nga piktorë të ndryshëm.Fjalë kyç: Bari, gërxh, stan, kërrabë, gunë, susak, piktor.Aftësitë: Të lexuarit, të treguarit, të diskutuarit.Metoda dhe teknika: Diskutimi i ideve, lexo – kupto – diskuto, analizë personazhi.

Zhvillimi i mësimi1. Evokimi: Diskutimi i ideve. - Thoni emrat e disa piktorëve të mëdhenj.

Emra piktorësh

145


juha shqipe 4”

Diskutohen cilësitë e bariut nga nxënësit sipas pamjes fi zike e karakterit me njëri-tjetrin.Vlerësimi i nxënësit për punën e bërë.

Detyrë shtëpie: Bëni portretin e bariut me cilësitë që jepen në tregim.

- Çfarë i frymëzon piktorët në pikturat e tyre?- Ç’mjete përdorin ata kur pikturojnë?- A e dini se rrënjët e bimëve shërbejnë për të përgatitur ngjyra të ndryshme?- Keni dëgjuar për piktorin e madh dhe shumë të hershëm Onufrin?Pjesa “Onufri dhe bariu” do të na tregojë më shumë për piktorin Onufri.

2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – diskuto.Lexohet pjesa në heshtje për disa minuta.Shpjegohen fjalët e reja të pjesës. Fjalor: gërxh, stan, susak, kërrabë, gunëLexohet pjesa me paragrafë. Për çdo paragraf hartohet nga një pikë plani. 1. Onufri në fshatin Shelcan. 2. Takimi i bariut me Onufrin. 3. Bariu dhe piktori. 4. Melodia e fyellit frymëzim për Onufrin. 5. Rrënjët e bimëve dhe susaku. 6. Piktura e Onufrit.

Tregohet përmbajtja sipas pikave të planit nga nxënës të ndryshëm.Mesazhi i pjesës:

Pikturat e vërteta frymëzohen nga jeta. Piktura “Bariu dhe susaku” është një ndër pikturat më të gjalla të Onufrit.

Tema e pjesës: Takimi i Onufrit me bariun në pyjet e Shelcanit në shek. XVI frymëzoi piktorin për pikturën “Bariu”.Diskutohet me nxënësit për pikturat e piktorëve të ndryshëm në shekuj.

3. Refl ektimi: Analizë personazhi.Plotësoni portretin e bariut:

pamja fi zike Bariu karakterii moshuar

i veshur me lëkurë deleje

i shëndetshëm

i vetmuartrim

nostalgjikmikpritës

Rubrika: FlasimTema: Pikturat e Onufrit

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të diskutojë për piktorin e mesjetës Onufri.• Të diskutojë për pikturën e paraqitur në libër.• Të diskutojë për vlerat që kanë sot pikturat.

146

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Mjetet: Teksti, piktura nga piktorë të mesjetës.

Fjalë kyç: Pikturë, mesjetë, Onufri.Aftësitë: Të folurit, të vrojtuarit, të diskutuarit.Metoda dhe teknika: Mendo - puno në dyshe - shkëmbe mendime, marrëdhëniet pyetje-përgjigje, diskuto.


1. Evokimi: Mendo - puno në dyshe - shkëmbe mendime.U paraqiten nxënësve piktura nga piktorë të mesjetës. Shënim. Në qoftë se mësuesi/ja ose nxënësit nuk i sigurojnë dot diskutohet mbi fi gurën e tekstit. - Çfarë u bie në sy te këto piktura?U fl itet nxënësve për piktorin e madh të mesjetës Onufri.

piktor i shek. XVI Onufri: bëri portrete njerëzish zbukuroi shumë kisha shqiptare me piktura etj.

2. Realizimi i kuptimit: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje.Hapet teksti në faqe 163. Lexohet në tekst për Onufrin dhe pikturat e tij.U drejtohen nxënësve pyetjet: - Në se u mbështet autori për të shkruar tregimin “Onufri dhe bariu”? (piktura e tij e mrekullueshme) - Ç’cilësi të Onufrit vë në dukje autori? (i dashur, i shëndetshëm, i fortë, i palodhur, punëtor) - Shikoni me kujdes pikturën në tekst. - Çfarë u bie më shumë në sy? (ngjyrat e gjalla) - Çfarë ka paraqitur në këtë pikturë?

3. Refl ektimi: Diskuto.Diskutohet me nxënësit për pikturat e moçme që edhe në ditët e sotme kanë vlera shumë të mëdha. (për

pikturën, ngjyrat, zhvillimin e kulturës shqiptare në atë të kohë)Nxënësit lihen të lirshëm të shfaqin mendimet e tyre.

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë rrethanorin e vendit dhe të kohës në fjali.• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e rrethanorit të kohës dhe të vendit.• Të zbulojë se rrethanori i vendit dhe i kohës janë grupe të lëvizshme në fjali.

Mjete: Teksti, tabela, fi sha me pyetje, fl etore klase, stilolaps.Fjalë kyç: Rrethanor kohe, vendi, kur?, ku?, nga?, për ku? etj.Aftësitë: Të vërejturit, të kuptuarit, të dalluarit, të zbuluarit.Metoda dhe teknika: Diskutim i lirë, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Diskutim i lirë.Shkruaj në tabelë fjalitë:

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Rrethanori i vendit dhe i kohës

147


juha shqipe 4”

Unë me mamin shkuam në supermarket. Te supermarketi blemë shumë gjëra. Atje kishte shumë njerëz. Dje shkova me shokët në cirk. Në fi llim pamë numra shpejtësie. Deri në fund të shfaqjes ne s’pushuam duartrokitjet.- Ç’pyetje u përgjigjen fjalët plotësuese të nënvizuara? pjesë plotësuese zhvendoset në fjali hiqet pa prishur kuptimin e fjalisë

Rrethanori i vendit gjendet me pyetjet: tregon vend ku? në ç‘vend? nga? për ku?

pjesë plotësuese zhvendoset në fjali mund të hiqet

Rrethanori i kohës gjendet me pyetjet: tregon kohë kur? që kur? deri kur?

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqe 164. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore për rrethanorin e vendit dhe të kohës në tekst.Kalohet në rubrikën Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit lidhin foljen me rrethanorin e vendit duke shkruar pyetjen. (lart, aty pranë, në pyll, nga stani) → Ku? Ku? Ku? Nga ku?Në ushtrimin 2, nxënësit lidhin foljen me rrethanorin e kohës duke shkruar pyetjen (në shek. XVI, në mbrëmje, gjatë pushimeve të verës, dje → kur?)Në ushtrimin 3, nxënësit nënvizojnë me ngjyra të veçanta rrethanorin e vendit dhe rrethanorin e kohës në

fjalitë e tekstit të dhënë. Rrethanor vendi → në pyll, atje, nëpër këmbët e fëmijëve, në qytet. Rrethanor kohe → një ditë, gjithë ditën, në mbrëmje.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.Në fjalitë e ushtrimit 3, shkruani fjalitë duke lëvizur vendin e rrethanorëve. - A ndryshon kuptimi i fjalisë? (Jo)P.sh.: Fëmijët, dje bënë në pyll një ekskursion. U kënaqën me bukurinë e natyrës atje. Zogjtë këndonin

gjithë ditën. Nëpër këmbët e fëmijëve shëtisin ketrat. Në mbrëmje u kthyen në qytet të kënaqur.Vlerësohen punimet e nxënësve.

Detyrë shtëpie. Formoni 4 fjali me rrethanor kohe. Nënvizoni rrethanorët dhe shkruani pyetjen.

148

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Rubrika: LeximTema: Portreti i Skënderbeut

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të lexojë vjershën me intonacionin e duhur.• Të ritregojë e të përmbledhë kuptimin e strofave.• Të analizojë fi gurën e Skënderbeut.• Të gjejë elementet artistike të vjershës.• Të recitojë bukur vjershën.

Mjetet: Teksti, tablo të heroit kombëtar Skënderbeut.Fjalë kyç: Portret, Skënderbe, shtjellej, emblemë, perandorë.Aftësitë: Të lexuarit, të interpretuarit.Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, dora e fshehtë, shkrim i lirë, pesëvargësh.


1. Evokimi: Stuhi mendimesh.Zhvillohet një bisedë hyrëse për fi gurën e Skënderbeut.Nxënësit tregojnë ato që kanë lexuar nga librat, kanë dëgjuar nga të rriturit, nga fi lmat, pjesët e leximit,

mësimeve të historisë, kanë parë në muze rreth luftës së Skënderbeut.Disa nga mendimet e nxënësve mund të jenë:

heroi ynë kombëtar ka luftuar kundër turqve

fi tonte betejat Skënderbeu bashkoi princat shqiptarë

e mori peng sulltani shpatën e tij nuk dhe e stërviti në Turqi e ngrinte dot asnjeri

i bukuri fuqishëm shtatorja e tij është në qendër të Tiranës

2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë.Ndahen nxënësit në 4 grupe. Çdo grupi i jepen vargjet e poezisë në fi sha. Për disa minuta nxënësit lexojnë

vargjet dhe më pas i renditin sipas strofave. (grupi I → strofën I; grupi II → strofën II; grupi III →.....)Çdo grup dorëzon strofën të renditur si te poezia e tekstit.Lexohet poezia nga mësuesja. Nxënësit verifi kojnë renditjen. Vlerësohet grupi që ka renditur më saktë.Shpjegohen fjalët e reja të poezisë.Fjalor:shtjellej- hidhej anembanë me furi, me forcë të madhe.emblemë – stemë, shenjë dalluese me fi gura simbolike që përfaqëson një shtet, një qytet, një parti, një familje etj. dhe që përdoret në vulat, në mbishkrimet zyrtare, në monedhat.perandor – kështu quhet monarku, njeriu që mban fronin e një mbretërie që përfshin shumë vende.eshtrat – kockat, pjesët e forta e të ngurta që formojnë skeletin e trupit të njeriut dhe të kërbishtoreve të tjerë.

U kërkohet nxënësve të plotësojnë duke përmbledhur me një fjali përmbajtjen e çdo strofë.Strofa I. Një emër si hënë e diell – Gjergj Skënderbeu.Strofa II. Luftoi kundër dy perandorëve . (Gjatë 24 vjetëve, populli shqiptar nën udhëheqjen e Skënderbeut,

149


juha shqipe 4”

iu bëri ballë ushtrive turke, të udhëhequra nga sulltanët Murati II dhe i biri i tij Mehmeti II) Strofa III. Luftoi me trimëri për 24 vjet rresht.Strofa IV. Shqipëria ishte atdheu për të cilën luftoi deri në vdekje.

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë, pesëvargësh.Ndahet klasa në dy grupe. Grupi I - përshkruan fi gurën e Skënderbeut, sipas poezisë apo ata që kanë dëgjuar, lexuar e mësuar.Grupi II - formon një pesëvargësh me fjalën Skënderbe.

Skënderbeu udhëheqës i fortë udhëhoqi luftoi sulmoi Skënderbeu është heroi ynë kombëtar. Gjergj Kastrioti

Lexohen krijimet apo përshkrimet e nxënësve, më të mirat ekspozohen në këndin e klasës.Vlerësimi i nxënësve.

Detyrë shtëpie. Mësoni poezinë përmendsh dhe recitojeni bukur atë.

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të diskutojë për fi gurën e Skënderbeut.• Të diskutojë për pikturat e dhëna mbi Skënderbeun.• Të përshkruajë me gojë e më pas me shkrim Skënderbeun sipas cilësive fi zike dhe karakterit.• Të pikturojë sipas mënyrës së tij Skënderbeun.

Mjete: Teksti, piktura të Skënderbeut, fl etë formati, laps.Koncepte kryesore: Përshkrim, pikturë, pikturoj.Aftësitë: Të diskutuarit, të përshkruarit, të vizatuarit, të interpretuarit.

Rubrika: ShkruajmëTema: Figura e Skënderbeut në pikturë

Zhvillim i mësimit

1. Evokimi: Diskutim i lirë.- Nxënësit kanë sjellë në klasë materiale të mbledhura për Skënderbeun (poezi, poema, tregime, romane,

piktura), për të cilat ata diskutojnë.- Mësuesi/ja ndalon te pikturat për Skënderbeun që mund të kenë sjellë nxënësit. (E mira është që edhe

mësuesi/ja të ketë siguruar vetë material.)- Krahasohen pikturat, duke vënë në dukje stilin që ka përdorur çdo piktor. Te çdo pikturë dalin në pah trimëria,

shpata, krenaria.

2. Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqen 166.

Struktura ERR Metoda Koha Evokimi Diskutim i lirë Realizimi i kuptimit Punë e drejtuar Refl ektimi Turi i galerisë

150

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” - Lexohet në tekst pjesa “Figura e Skënderbeut në pikturë”.

- Drejtohen nxënësit të shikojnë me kujdes pikturat e dy piktorëve të shquar shqiptarë: Ibrahim Kodra, Spiro Xega. Piktorët kanë paraqitur portretin e Skënderbeut në mënyra të ndryshme... . U drejtohet pyetja:

- Pavarësisht nga mënyrat e ndryshme të përdorura, çfarë bie në sy në të dy pikturat?(shpata, përkrenarja, portreti etj.)Përshkruani portretin e Skënderbeut duke ndalur te: të dhënat për jetën, cilësitë fizike, cilësitë e

karakterit.- Të dhënat për jetën: lindi më 17 janar 1405. Ai është nga udhëheqësit më të shquar shqiptarë. Luftoi 25

vjet me radhë kundër pushtuesve osmanë... .- Cilësitë fi zike: shtat lartë, i fuqishëm, i bukur, qafë të fuqishme, hijeshia e gjymtyrëve.- Cilësitë e karakterit: trim, i dashur, krenar, komandant i shquar, zemërgjerë, i zoti, me vullnet, i pamposhtur.

Refl ektimi: Turi i galerisë.Nxënësit të ndarë në grupe përpiqen ta pikturojnë Skënderbeun, sipas mënyrës së tyre.Pasi e përfundojnë pikturën e ngjitin në muret e klasës. Nxënësit shohin punimet e njëri – tjetrit duke bërë

shënimet përkatëse. Nxënësit përzgjedhin punimet më të mira.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie: Përshkruaj fi gurën e Skënderbeut me jo më pak se 5 fjali.

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Rrethanori i mënyrës

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë rrethanorin e mënyrës në fjali.• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e rrethanorit të mënyrës (Si?; Në ç’mënyrë?).• Të krahasojë rrethanorin me kundrinorin.

Mjetet: Teksti, tabela, fi sha me pyetje, tabak letre, fl etë formati, stilolaps.Fjalë kyç: Rrethanor mënyre, si?, në ç‘mënyrë?.Aftësitë: Të dalluarit, të krahasuarit, të shkruarit.Metoda dhe teknika: Mendo – krahaso – diskuto, të nxënit bashkëpunues, tabela e koncepteve.


1. Evokimi: Mendo – krahaso – diskuto.Paraqitet tabaku i letrës me fjali të paplotësuara ose shkruhen në dërrasë dhe drejtohen pyetjet::Mësuesen e dëgjoi ...... . Shila fl et ...... . Genti shkruan ...... . - Me cilat fjalë duhen plotësuar fjalitë? (me vëmendje, qartë, bukur) - Cila pyetje të ndihmon për të gjetur fjalën plotësuese? (Si?)

Jepet përkufi zimi:

Fjalët plotësuese që u përgjigjen pyetjeve si?, në ç‘mënyrë? janë rrethanorë mënyre.

Lexohet fjalia:Çdo ditë, mësuesja vlerëson me kujdes punët e nxënësve në klasë. - Emërto fjalët plotësuese me ndihmën e pyetjeve. - Cilat fjalë plotësuese mund të hiqen apo të zhvendosen? Cila jo?

151


juha shqipe 4”

2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit bashkëpunues.Hapet teksti në faqe 169. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore për rrethanorin e mënyrës në tekst.Ndahet klasa në grupe (sipas niveleve).Grupi I. Lidh foljen me rrethanorin e mënyrës në ushtrimin 1, duke përdorur pyetjen përkatëse. (me kureshtje, shpejt, me kënaqësi, bukur, pa pushim, → si?)Grupi II. Nxënësit nënvizojnë në tekstin e ushtrimit 2 rrethanorin e mënyrës. (me vëmendje, me kujdes, ngadalë, me kënaqësi, bukur, me kureshtje)Grupi III. Nxënësit formojnë fjali duke u shtuar foljeve të dhëna një rrethanor mënyre.P.sh.: Elma fl et bukur. Unë pres me padurim. Ata jetojnë mirë. Ajo hyn shpejt në bisedë. Ardita këndon shumë bukur.Çdo përfaqësues i grupit jep përgjigjen e detyrës së ngarkuar.

3. Refl ektimi: Tabela e koncepteve.Punohet ushtrimi 4 individualisht apo në dyshe si më poshtë.

Ekspozohen tabelat nga dyshet.Diskutimi në klasë.

Detyrë shtëpie. Plotësohen ushtrimet në Fletoren e punës, f. 60.

Fjalët plotësuesepas disa ditëshme penelnë dorëpërpara muritpara syveme kujdesngjyratme shpejtësipa u lodhurnë veshmelodinë e fyellittanipara tijnë pikturësusakun menjëherë

Rrethanorëkohe (kur?)

vendi (ku?)vendi (ku?)vendi (ku?)mënyre (si?)

mënyre (si?)mënyre (si?)vendi (ku?)

kohe (kur?)vendi (ku?)vendi (ku?)

mënyre (si?)

Kundrinorë

i zhdrejtë me parafjalë (me çfarë)

i drejtë (cilat?)

i drejtë (cilën?)

i drejtë (cilin?)

Rubrika: Lexojmë Tema: Gjyshja ime sevasti Qiriazi

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të lexojë pjesën rrjedhshëm, duke respektuar shenjat e pikësimit.• Të dallojë tekstin biografi k.• Të përshkruajë me fjalë Sevasti Qiriazin.• Të diskutojë për përpjekjet e patriotëve shqiptarë për mbrojtjen e shkollës shqipe.

Mjetet: Teksti, pamje nga portrete të patriotëve shqiptarë.Fjalë kyç: Biografi , gjyshe, patriote, mësuese.Aftësitë: Të lexuarit, të përshkruarit, të diskutuarit.Metoda dhe teknika: Diskutim i lirë, Lexo – kupto – kallo, shkrim i lirë.

152

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip


1. Evokimi: Diskutim i lirë.Diskutohet me nxënësit rreth fi lmit “Mësonjëtorja”. - Ç’temë trajtohet në fi lm? - Ç’mesazh përcjell fi lmi?Shumë patriotë kanë punuar dhe kanë dhënë edhe jetën e tyre për të mbrojtur dhe për të përhapur gjuhën

shqipe. Një ndër to është edhe Sevasti Qiriazi. - Ç’është teksti biografi k? Teksti biografi k: shkrim për jetën dhe veprimtarinë e një personi tjetër - jetëshkrim 2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – dallo.Leximi i pjesës në heshtje nga nxënësit.Shpjegimi i fjalëve të reja.

Fjalor:mahnitur - që habitesh shumë nga diçka e jashtëzakonshme, që mbetesh me gojë hapur politikan/e - njeri që merret me një çështje të caktuar dhe kërkon ta zgjidhë atëManastir – qytet në Maqedoni (maqedonisht Bitola), atë kohë pjesë e Perandorisë Osmane. Ka rëndësi të

madhe për historinë, kulturën dhe arsimin shqiptar.

Pasi është lexuar pjesa zinxhir nga nxënësit plotësohen cilësitë fi zike, të karakterit dhe përpjekjet patriotike të Sevastisë.

cilësitë fi zike Sevastia cilësitë e karakterit

luftonin për mësimin e gjuhës shqipe mbrojtën shkollat shqipe patriotët shqiptarë njerëz të besës shkruanin libra e revista shqip

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë.Duke u mbështetur në tekstin biografi k nxënësit bëjnë përshkrimin e fi gurës patriotike të Sevasti Qiriazit

me jo më pak se 5 fjali.

Sevasti Qiriazi është një grua me trup të pakët, me një fytyrë të ëmbël dhe vështrim të butë. Ajo ishte një mësuese dhe politikane shumë e zonja. Kishte një karakter të fortë, me vullnet të çuditshëm, shumë atdhetare. Punoi për hajen e shkollave shqipe. Sevastia u ndoq nga armiqtë e Shqipërisë...”


Detyrë shtëpie. Sillni materiale për patriotë të ndryshëm shqiptarë.

e pakët në trupe ëmbël

vështrim të butë

këmbëngulëseatdhetaretrimëreshëme vullnet

153


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të shkruajë një biografi familjare duke u bazuar në strukturën e dhënë.• Të shkruajë duke zbatuar rregullat e drejtshkrimit.

Mjete: Teksti, biografi të njerëzve të shquar.Fjalë kyç: Biografi , shkrim.Aftësitë: Të shkruarit, të krijuarit.

Rubrika: ShkruajmëTema: Biografi a

Zhvillim i mësimit

1. Evokimi: Puno në dyshe – Diskutim.- Nxënësit nga prindërit ose gjyshërit e tyre kanë mbledhur ngjarje që u kanë ndodhur atyre në vite të shkuara.- Diskutohen materialet në dyshe.- Vëre me kujdes nëse shkrimi i ngjarjes ka fjalitë: a. Kur ka ndodhur b. Ku ka ndodhur c. Përshkrimi i ngjarjes d. Mbyllja.

2. Realizim i kuptimit: Të dëgjuarit e drejtuar.- Dëgjohen ngjarje të ndryshme nga nxënësit, pasi janë përzgjedhur nga dyshet.- Gjatë dëgjimit vëmendja përqendrohet te mënyra se si është shkruar biografi a. A është shkruar ajo sipas

strukturës: a. Kur ka ndodhur b. Ku ka ndodhur c. Përshkrimi i ngjarjes ç. Mbyllja

3. Refl ektimi: Shkrim i lirë.Duke u mbështetur te biografi të që u lexuan në klasë, nxënësit bëjnë një shkrim të shkurtër biografi k.Nxënësit lihen të lirë të shkruajnë sipas strukturës biografi ke.Lexohen disa shkrime para klase.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie: Plotësoni në Fletoren e punës, f. 58.

Struktura ERR Metoda Koha Evokimi Puno në dyshe - Diskutim Realizimi i kuptimit Të dëgjuarit e drejtuar Refl ektimi Shkrim i lirë

154

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë shenjat që përdoren për të gjetur fjalët në fjalor.• Të lexojë fjalët në fjalor.• Të përdorë fjalorin për të shpjeguar fjalët.• Të gjejë fjalë në fjalor, sipas rendit alfabetik.• Të dallojë formën bazë të fjalëve të dhëna.

Mjetet: Teksti, Fjalori i Gjuhës Shqipe, Fletë pune, stilolaps, formate.Fjalë kyç: Fjalor, kuptim, alfabet, rend alfabetik, forma bazë e fjalës.Aftësitë: Të lexojë, të dallojë, të kuptojë. Metoda dhe teknika: Punë me fjalorin, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Punë me fjalorin.Nxënësit kanë sjellë në klasë fjalorë shqip të fushave të ndryshme.Vëzhgohen në çifte fjalorët duke i shfl etuar për rreth 6 minuta.Pyeten nxënësit: - Për se shërbejnë fjalorët?

përmban fjalët gjuhës shqipe

shpjegon kuptimin e fjalëve apo shprehjeve jep kuptimet e ndryshme të fjalës Fjalori shqip fjalët vendosen sipas rendit alfabetik forma bazë e fjalës - Njohuritë e mësipërme ilustrohen duke treguar në fjalor.Gjendet në fjalor fjala kokë dhe vihen në dukje: - Renditja alfabetike - Forma bazë e fjalës - kok/ë~a - Ana drejtshkrimore (kokë) - Shpjegimi gramatikor (koka → emër i gjinisë femërore ~ shumës – kokë, kokët, koka, kokat) - Kuptimet e fjalës (10 kuptime)

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqe 171. Lexohen shembujt e dhënë dhe njohuritë gjuhësore rreth fjalorit.Kalohet në rubrikën Ushtrohu.Në ushtrimin 1, nxënësit renditin fjalët sipas rendit alfabetik të çdo grupi (punohet në dyshe).Grupi i parë i fjalëve renditet kështu: acar, banor, dafi në, fjalor, kuletë, laps.Grupi i dytë i fjalëve renditet kështu: sahan, salsiçe, sallam, sallon, sapun, satër.

Kontrollojnë punën e njëri-tjetrit në dyshe.Në ushtrimin 2, nxënësit shkruajnë me laps formën bazë të çdo emri. vajzat → vajz/ë~a kafshën → kafsh/ë~a pirunit → pirun,~i kasetës → kaset/ë~a

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Të kuptojmë fjalët (fjalori)

155


juha shqipe 4”

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të dallojë fjalët e urta.• Të shkruajë me fjalë të thjeshta kuptimin e fjalëve të urta.• Të dallojë mesazhin që përcjellin fjalët e urta.

Mjete: Teksti, fjalë të urta të mbledhura nga nxënësit.Koncepte kryesore: Mesazh, fjalë të urta.Aftësitë: Të dalluarit, të shkruarit.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.Me ndihmën e fjalorit, nxënësit gjejë shpjegimin e fjalës nënë (kuptimet e saj, formën bazë të fjalës, anën

drejtshkrimore, shpjegimin gramatikor).Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Plotësoni ushtrimet e Fletores së punës me ndihmën e Fjalori i gjuhës së sotme shqipe.

Rubrika: ShkruajmëTema: Fjalë të urta

Zhvillim i mësimit

1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.Pyeten nxënësit të thonë ç’dinë për fjalët e urta.

krijime popullore tregojnë përvojë jete fjalët e urta fjali të shkurtra japin mesazh shumë të rëndësishëm kalojnë gjëmë gojë e brez pas brezi

Idetë e nxënësve shkruhen në tabelë.Lexohen fjalët e urta të sjella nga nxënësit dhe u kërkohet t’i shpjegojnë me fjalë të thjeshta, si i kuptojnë ato.

2. Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar, punë në grupe.Hapet teksti në faqen 174 dhe një nxënës lexon fjalët e urta.U kërkohet nxënësve të shpjegojnë me fjalë të thjeshta si i kuptojnë fjalët të urta që dëgjuan.Ndahen nxënësit në grupe dhe secili grup duhet të gjejë mesazhin e fjalëve të urta të dhëna.Grupi I. a. S’ke shok, kërkoje ta gjesh, e gjete, ruaje. (Miqësia e vërtetë ruhet si sytë e ballit.)b. Edhe një gotë ujë që ta jep shoku, ia kalon edhe mjaltit. (Gjëja që ta jep shoku me gjithë zemër, s’ka të çmuar).Grupi II. a. Shoku të kundërshton në bisedë, armiku veç pohon. (Ai që të do, të kritikon.)b. Mos e njih shokun për tri ditë, por për tre vjet (Shoku i mirë do kohë për ta bërë shok).Grupi III. a. Një shok i vjetër është më i mirë se dy të rinj. (Shoqëria e vjetër s’harrohet.)b. Nuk shkruhet me penë, por me mend (Çdo gjë duhet menduar para se të shkruhet).

Struktura ERR Metoda Koha Evokimi Përvijim i të menduarit Realizimi i kuptimit Punë e drejtuar, Punë në grupe Refl ektimi Shkrim i drejtuar

156

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Grupi IV.

a. Dija është dritë, padituria është errësirë. (Po nuk mësove, s’di asgjë, mësimi sjell dituri.)b. Zogun e zbukurojnë pendët, njeriun mësimi. (Sa më i mësuar (i ditur) të jesh, aq më i bukur, (interesant) je.)Dëgjohen shpjegimet nga çdo përfaqësues grupi.

3. Refl ektimi: Shkrim i drejtuar.U jepen nxënësve për të shpjeguare fjalët e urta:1. Puna fl et vetë.2. Punën e sotme mos e lër për nesër.3. Kush punon, gëzon.Lexohen dhe vlerësohen punimet e nxënësve.

Detyrë shtëpie: Shkruani 5 fjalë të urta duke dhënë shpjegimin e tyre me fjalë të thjeshta.

Rubrika: LeximTema: Poezia në dialekt

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të lexojë bukur e qartë poezitë.• Të diskutojë për mesazhin e poezive.• Të dallojë fjalët dialektore.• Të kthejë me ndihmën e mësueses fjalët dialektore në gjuhën standarde.• Të diskutojë për fi gurat e N. Frashërit, Gj. Fishtës, Çajupit dhe Mjedës, si fi gura të shquara të atdheut.

Mjetet: Teksti, pamje të fi gurave patriotike N. Frashëri, Gj. Fishta, A. Z. Çajupi, N. Mjeda.Fjalë kyç: Poezi, dialekt, gjuhë standarde.Aftësitë: Të lexuarit, të kuptuarit, të diskutuarit, të interpretuarit.Metoda dhe teknika: Loja enigmë, lexo – kupto – dallo, shkrim sipas rregullave drejtshkrimore, pesëvargësh.


1. Evokimi: Loja enigmë.U paraqiten nxënësve foto të shkrimtarëve të mëdhenj shqiptarë dhe fi gura të shquara të Rilindjes Kombëtare,

të zbuluara pjesërisht. - Gjeni emrin e shkrimtarit apo patriotit të Rilindjes Kombëtare.Pasi janë zbuluar emrat e tyre brenda disa minutave, pyeten nxënësit të tregojnë poezitë që kanë mësuar

apo atë çka dinë për fi gurën e zbuluar.Naim Frashëri → lindi në Frashër të Përmetit. Ka shkruar poemën “Bagëti e Bujqësi”, “Lulet e verës”,

“Historia e Skënderbeut”, “Vjersha për mësonjëtoret e para”.Gjergj Fishta → lindi në fshatin Fishtë të Zadrimës. Ka shkruar “Vjersha të përshpirtshme”, “Pika

vese”, “Mrizi i zanave”, “Lahuta e Malcis”, “Gomari i Baba Tasit”.Andon Zako Çajupi → lindi në Sheper të Zagorisë në Gjirokastër. Ka shkruar “Baba Tomorri”, dramën

“Burri i dheut”, komedinë “Pas vdekjes”, “Lulet e Hindit”.Ndre Mjeda → lindi në Shkodër. Ka shkruar “Vaji i bylbylit”, “Juvenilia”, poemthin “Liria”, “Andrra e

jetës”, krijime për fëmijë: Guxo, Zambakët, Vjersha, Gjëza, Fjalë të urta.

2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – dallo.Nxënësit lexojën në heshtje poezitë e Naimit, Çajupit, Fishtës, Mjedës.

157


juha shqipe 4”

- Çfarë vutë re gjatë leximit të poezive? (janë shkruar në dialekte) Naimi, Çajupi → në dialektin e toskërishtes Fishta, Mjeda → në dialektin e gegërishtesLexohen nga mësuesja poezitë duke shqiptuar me kujdes fjalët dialektore.Pyeten nxënësit të përgjigjen me fjali të plota rreth pyetjeve të tekstit.Mesazhi i poezive: Dashuria për atdheun është e shtrenjtë për çdo shqiptar. Atdheu im është Shqipëria,

unë jam krenar për të.

3. Refl ektimi: Shkrim sipas rregullave drejtshkrimore, pesëvargësh.Me ndihmën e mësueses shkruhen sipas drejtshkrimit të sotëm fjalët dialektore të 4 poezive.

Krijohet një pesëvargësh me fjalën atdhe: atdheu i dashur i shtrenjtë mbrohet lulëzon e dua Atdheu ynë është Shqipëria. mëmëdheu

Lexohen krijimet e nxënësve.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Zgjidh një nga poezitë që të pëlqen më shumë dhe mësoje përmendsh.

ToskërishtFluturonjëMëntHapetë.....

Me drejtshkrimFluturojëMendHapet....

GegërishtVallzonKangaLmon.....

Me drejtshkrimVallëzonKëngaLëmon......

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Dialektet e gjuhës shqipe

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të dallojë dialektet e gjuhës shqipe.• Të dallojë elementet dialektore, si: tingulli hundor /â/ i gegërishtes është /ë/ në toskërisht etj.• Të sjellë përvoja nga të folurit e tij sipas krahinës së origjinës së tij.• Të shndërrojë fjalët dialektore të poezive në gjuhën standarde me ndihmën e mësueses.• Të diskutojë për vlerat e dy dialekteve në pasurimin e gjuhës standarde.

Mjetet: Teksti, fjalë dialektore të sjella nga nxënësit, Fjalor i gjuhës shqipe.Fjalë kyç: Dialekt, gegërisht, toskërisht.Aftësitë: Të kuptuarit, të dalluarit, të lexuarit, të diskutuarit.Metoda dhe teknika: Mësoi tjetrit, jep mendime dhe shkëmbe, punë e drejtuar, punë në grupe, punë e pavarur.


1. Evokimi: Mësoji tjetrit, jep mendime dhe shkëmbe.Nxënësit kanë shkruar në fl etë formati fjalë dialektore që përdoren në familjet e tyre nga prindërit a të afërmit

(pasi dhe nxënësit kanë prejardhje nga krahina të ndryshme).

158

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Në dyshe nxënësit shkëmbejnë fl etët dhe kërkojnë nga njëri-tjetri shpjegime për fjalët dialektore që kanë

sjellë. Ata japin mendimet e tyre për fjalët e gjetura dhe përpiqen t’i mësojnë ato.dialekt - variant i gjuhës së një populli, i cili përdoret nga një grup njerëzish që banojnë në një truall, pak a

shumë të kufi zuar, dialekti i Veriut (gegërishtja), dialekti i Jugut (toskërishtja).

gjuha që përdorin njerëzit në një territor të caktuar

dialekti

toskërishte (në Jug të Shqipërisë) gegërishte (në Veri të Shqipërisë) (nënë, është, ëmbël, rëra, ...) (nanë, asht, ambël, rana, ...)

Fjalët me /â/ të gegërishtes në toskërishte shqiptohen me /ë/, apo fjalët me /n/ në toskërishte shqiptohen me /r/.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar, punë në grupe.Hapet teksti në faqe 177. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore rreth dialekteve të gjuhës shqipe. Lexohen poezitë e poetëve N. Frashëri, A. Z. Çajupi, Gj. Fishta, N. Mjeda.Të ndarë në grupe nxënësit gjejnë fjalët dialektore në poezitë përkatëse.Grupi I: Poezia “Nuk e harron mëmëdhenë” (N. Frashëri) (rronjë, fl uturonjë, mënt, hapetë, ndë, mblidhetë, dhet, ndrrohet, qetohet)Grupi II: Poezia “Robëria” (A. Z. Çajupi) (kshtu, të të sho, tëborë, nukë)Grupi III: Poezia “Gjuha shqipe” (Gj. Fishta) (kanga, vallzon, ambli, lmon, drandofi llit, gjama, rrfes zhgjetare, njij, njashtu, â, shqiptare)Grupi IV: Poezia “Guxo” (N. Mjeda) (s’rezikohet, asht’, shkum’, vedi, tuj, pritue, kurrgjasend, qitet, trimni)

Çdo përfaqësues i grupit jep shpjegimin me gojë të fjalëve dialektore të përdorura në poezi.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur.Nxënësit shkruajnë dallimet ndërmjet fjalëve dialektore në poezinë e N. Mjedës dhe A. Z. Çajupit.P.sh.: s’rezikohet → s’rrezikohet asht’ → është kshtu → kështu të të sho → të të shoh etj.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Shkruaj 10 fjalë dialektore duke dhënë edhe shpjegimin letrar të tyre.

Rubrika: LeximTema: Lulja më e bukur

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të lexojë qartë e rrjedhshëm tregimin.• Të shqiptojë saktë fjalët në dialektin e gegërishtes.• Të nxjerrë mesazhin e dashurisë për vendlindjen.• Të lexojë në role tregimin.

Mjetet: Teksti, zarf, pamje nga lule të ndryshe.Fjalë kyç: Lule, atdhe, kopsht.Aftësitë: Të lexuarit, të shqiptuarit, të dramatizuarit, të kuptuarit.Metoda dhe teknika: Punë në grup, harta mendore, lexo – kupto – diskuto, lojë në role.

159


juha shqipe 4”


1. Evokimi: Punë në grup, harta mendore.Mbi tavolinën e mësueses ndodhen 4 zarfe. Në çdo zarf janë futur pazëlla lulesh, me të cilat mund të formohet një lule. Nxënësit ndahen në 4 grupe dhe përfaqësuesi i çdo grupi merr një zarf. Fillojnë nxënësit punën për formimin

e fi gurës.Çdo grup ka formuar një lule: trëndafi l, lule mimoze, lulëkuqe, zambak.Krijohet një hartë mendore për lulet.

në pranverë: luleshqerra manushaqja në verë: lulëkuqja trëndafi li në vjeshtë: zambaku karafi li në dimër: mimoza

rriten Lulet çelin

- Thoni disa emra njerëzish që e kanë origjinën në emrat e luleve.

Lule Mimozë

Trëndafi le Emra njerëzish Manushaqe

Karafi l Vjollcë

2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – diskuto.- Lexohet pjesa në heshtje për disa minuta. Pjesa është shkruar në dialektin e gegërishtes, prandaj u kërkohet

nxënësve ta lexojnë duke i shqiptuar bukur fjalët.- Shpjegohen fjalët apo shprehjet e fjalorit.Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit për të kuptuar përmbajtjen e pjesës. - Plotësoni ç’kuptoni ju me fjalën vendi? - Si ia shpjegon nëna Lules se cili është vendi (ATDHEU → vendlindja)

3. Refl ektimi: Lojë në role.Dramatizohet pjesa “Lulja më e bukur” duke u ndarë nxënësit në role: nëna – Lulja.Nxënësit luajnë në dyshe. Përzgjidhet dyshja që interpreton më bukur.

Detyrë shtëpie. Shkruani sikur të ishe lule, cilës prej tyre do të doje t’i ngjaje? Vizato lulen që të pëlqen më shumë.

çelin

në pyllparqe

ballkone

në pranverënë verënë vjeshtënë dimër

160

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Rubrika: Njohuri gjuhësoreTema: Gjuha standarde shqipe

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të diskutojë për gjuhën standarde.• Të japë raste të përdorimit të saj.• Të sjellë nga përvoja e tij situata të përdorimit të gjuhës standarde.

Mjetet: Teksti, libri i drejtshkrimit.Fjalë kyç: Gjuhë standarde, Kongresi i drejtshkrimit.Aftësitë: Të kuptuarit, të folurit, të diskutuarit.Metoda dhe teknika: Diskutimi i ideve, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.


1. Evokimi: Diskutimi i ideve.Nxënësit kujtojnë poezitë e Naimit, Çajupit, Fishtës dhe Mjedës. - Në ç‘gjuhë janë shkruar poezitë e Naimit dhe Çajupit? (në toskërishte) - Po poezitë e Fishtës dhe Mjedës? (në gegërishte) - Po në mjediset publike cila gjuhë përdoret?

në mjedise publike Gjuha standarde e detyrueshme radio shtyp televizion shkollë dokumentet zyrtare

U kërkohet nxënësve të kujtojnë raste, kur në mjedise publike nuk është përdorur gjuha shqipe standarde, p.sh., shkruhet “Rrobaqepsi” dhe jo “Rrobaqepësi” etj.

Gjuhëtarët kanë punuar shumë gjatë për gjuhën standarde shqipe. Më 1972 u mbajt Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe. Aty u vendosën rregullat e gjuhës standarde.

2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqen 180. Lexohen në tekst njohuritë për gjuhën standarde shqipe.Disa libra të Drejtshkrimit të gjuhës shqipe u shpërndahen nxënësve të ndarë në grupe.Vëzhgohet me kujdes libri nga nxënësit për disa minuta.Nxiten nxënësit të pyesin për gjërat që i kanë të paqarta.

3. Refl ektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.Shkruaj disa raste të përdorimit të shkronjës së madhe, shkrimit të datave (ndihmuar nga libri Drejtshkrimi

i gjuhës shqipe).Vlerësimi i nxënësit për punën e bërë.

Detyrë shtëpie: Shkruani 10 fjalë të gjuhës standarde shqipe.

161


juha shqipe 4”

Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:• Të lexojë qartë poezinë.• Të analizojë poezinë (strofa, vargu, rima).• Të diskutojë nëse i ndodh dhe atij e njëjta gjë si fëmijës në poezi.• Të shprehë ndjenjat, emocionet që i shkakton leximi i poezisë.

Mjetet: Teksti.Fjalë kyç: Fle, në verë, shtrat.Aftësitë: Të lexuarit, të diskutuarit, të argumentuarit.Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, dora e fshehtë, ditari dypjesësh, pesëvargësh.


1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.Pyeten nxënësit: - Në ç‘stinë netët janë më të gjata? - Në ç‘stinë ditët janë më të gjata?

e nxehtë qielli i kaltër stina e plazhit

zgjat 3 muaj Vera pushimet verore qershor korrik gusht

- Tregoni ç‘ndodh në stinën e verës? - Ç’ndodh me gjumin në stinën e verës?

2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë, rrjeti i diskutimit.- Ndahet klasa në 3 grupe. Çdo grupi i jepen vargjet e një strofe në fi sha. Lihen nxënësit t’i lexojnë në heshtje

për disa minuta, më pas t’i renditin si duhet.- Lexohet vjersha me intonacion nga mësuesi/ja. Veçohet grupi që ka i renditur vargjet më saktë.Shpjegohen fjalët e vështira të poezisë.- Për çdo strofë nxënësit shkruajnë nga një fjali: 1. Ndryshimi ndërmjet dimrit e verës 2. Gjumi i vonuar në verë. 3. Vështirësia e gjumit në stinën e verës.- Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit.Lexohet poezia me intonacion nga disa nxënës.Shtrohet para nxënësve pyetja binare:

PO A je ndier dhe ti si JO fëmija e kësaj poezie? Pse?

Nxënësit shprehin mendimet e tyre pro dhe kundër duke argumentuar përgjigjen e pyetjes:Grupohen nxënësit sipas përgjigjes së pyetjes.

Rubrika: LeximTema: Të fl esh në verë

162

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 3. Refl ektimi: Pesëvargësh.

Krijohet një pesëvargësh me fjalën verë. verë e nxehtë e hareshme mbaron piqet fi llon Vera është stinë e vitit. beharLexohen krijimet e nxënësve.Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.

Detyrë shtëpie. Mësoni poezinë përmendsh.

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:• Të komentojë fi gurat.• Të përshkruajë verën sipas modelit të mësuar (tingujt, ngjyrat, aromat).• Të sjellë përvoja të tij nga aktivitetet në verë.

Mjetet: Teksti, foto të fëmijëve nga stina e verës.Fjalë kyç: Përshkrim, verë, grafi k organizues.Aftësitë: Të folurit, të përshkruarit.Metoda dhe teknika: Mendo – diskuto, punë e drejtuar, punë me grupe.


1. Evokimi: Mendo – diskuto.Nxënësit kanë sjellë në klasë foto nga stina e verës.Shihen fotot nga nxënësit e klasës. Mësuesi/ja u drejton pyetjet: - Ç’të kujtojnë këto foto?- Si do t’i kaloni pushimet e verës sivjet?

Rubrika: FlasimTema: Përshkruaj verën

Të grupohen nxënësit që kanë ditëlindjen sipas muajve të verës (qershor, korrik, gusht).2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.Hapet teksti në faqe 128. Komentohen fi gurat, të cilat tregojnë pamje nga pushimet verore. - Cila foto ju pëlqen më shumë? - Ku ju pëlqen t’i kaloni pushimet?

3. Refl ektimi: Punë me grupe.Nxënësit janë të ndarë në grupe sipas vendeve ku i kanë kaluar pushimet vitin e kaluar: në bregdet, në liqen,

në mal, në fshat etj. Ata përshkruajnë vendin, kohën, njerëzit, gjërat që mbajnë mend. Anëtarë të grupit që vizatojnë, mund ta paraqesin temën e dhënë edhe me anën e vizatimit.Pushime të mbara!

Vera

stina e dytë e vitit

tingujttë gëzueshëm

e zogjve, bletëve, gjinkallës ngjyrat

e gjelbër – fushate kaltër – deti, qiellie kuqe – perëndimi i diellite verdhë - gruri

aromat

e këndshmedehëse

163


juha shqipe 4”

1. Rendit fjalitë për të krijuar një tekst. Hiq fjalitë që nuk i përkasin tekstit.- Dhelpra e zbrazi supën në një pjatë të cekët.- Lejleku e priti me kënaqësi ftesën e dhelprës.- Një ditë dhelpra e ftoi lejlekun për drekë.- Lejleku mbeti pa ngrënë. - Fëmijët po luajnë një ndeshje futbolli.- Erdhi koha e drekës.

2. Lidh personazhet me tregimet përkatëse. Eni Ani Ela Një diskutim në klasë. Lorencina Gentiana. Dritoni Gramatika është një këngë e bukur. Inspektorja Ani pianistja. Artini Ermali

3. Sipas mendimit tënd, cili ishte kuptimi i shprehjes që prindërit u thoshin fëmijëve:I hanim librat ..................................... ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Vendos ku duhen shenjat e pikësimit. Po ti dukesh shumë i lodhur tha Mira Kam udhëtuar gjatë gjithë ditës u përgjigj Drini Të lutëm nesër më zgjo herët iu lut ai.

5. Në tekstin e mëposhtëm dallo emrat e përgjithshëm dhe të përveçëm. Plotëso tabelën.Një ditë, Simba i erdhi në ndihmë Pumbës, kur të gjorin derr e sulmoi një luaneshë. Teksa Simba luftonte me

luaneshën, papriitur kuptoi se ajo ishte Nala, shoqja e tij e fëmijërisë.- Të gjithë miqtë të dinë të vdekur, - i tha Nala, kur e njohu Simbën. - Sa më ka marrë malli për ty!- Edhe mua më ka marrë malli, - i tha Simba me dashuri. Ai e vështronte Nalën me adhurim.

Emër i përgjithshëm Emër i përveçëm Emër konkret Emër abstrakt

6. Shëno në kuti + për thënien e saktë.

Emrat e përveçëm përdoren për të dalluar një njeri, një kafshë, një vend, një send.

Fjalia fi llon me shkronjë të vogël.

Emrat e përgjithshëm shkruhen me shkronjë të madhe.

T E S T nr. 1

164

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 7. Plotëso strukturën e tregimit “Ani pianistja”.

Hyrja .................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................

Zhvillimi ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................

Mbyllja .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................

8. Shkruaj temën dhe idenë e tregimit “A keni ngrënë ndonjëherë libra”Tema ................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................

Ideja ................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................

9. Kthe në numrin shumës emrat dhe mbiemrat e mëposhtëm.

Numri njëjës Numri shumësnjë kotec i vogël ...........................................një telegram i shkurtër ...........................................një yll i zjarrtë ...........................................një akuarium gjigant ...........................................një kandërr e kuqe ...........................................një metër i gjatë ...........................................

10. Gjej emrat dhe shkruaj mbi to rasën.

Djali i vogël po zbriste nga kodra. Befas i zunë sytë një kaçube që lëvizte. Djali u tremb dhe u fsheh pas një guri. Prej kaçubes doli një lepur i vogël. Djalit i shkriu gjaku.

11. A janë shkruar drejt fjalët? Shkruaji si duhet.

Durrësi .......................................Gjirokastëra .......................................Dibëra .......................................Një deti i thell .......................................Disa tavana të lart .......................................

165


juha shqipe 4”

12. Shpjego kuptimin e fjalëve dhe shprehjeve të mëposhtme:

e merr me nge- ......................................................u shtangën- ......................................................linim kokën- ......................................................i përpimë- ......................................................

13. Shëno me + cilësitë që çmon te një mik ose mike. Shkruaj emrin e mikut ose mikes që i ka ato.

çiltërsia ziliamendjemadhësia guximindrojtja mirësia

Këto cilësi i ka ____________________________

166

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

T E S T nr. 21. Gjej sa strofa e sa vargje ka vjersha e mëposhtme. A janë vargjet me rimë? Nënvizo fjalët që rimojnë.

Në një arë rrinin pranënjë shalqi dhe një thanë.

- Pa vështromë, shalqi, pakjam a s’jam e kuqe fl akë?Jo, si ti ngjyrë jeshilSi të jesh bar a tërfi l.

Thotë shalqiri: -Do bësh mirë,të mos mburresh, moj thartirë.Që të dukem s’ma ka ëndaUnë të kuqen e kam brenda. (Ferit Lamaj)

Vjersha ka_______ strofaVjersha ka________ vargje

2. Lako sipas kërkesave të tabelës një emër të gjinisë mashkullore dhe një emër të gjinisë femërore.

Rasa Emër i gjinisë mashkullore Emër i gjinisë femërore i pashquar i shquar i pashquar i shquar

3. Shkruaj shijen përbri sendit.

qershia .......................................

rrushi .......................................

limoni .......................................

kripa .......................................

uthulla .......................................

speci djegës .......................................

pica .......................................4. A janë ndarë si duhet fjalët në fund të rreshtit? Në qoftë se jo, ndaji si duhet.

miku-n ...............................

i nde-rshmi ..............................

shkr-uan ..............................

kërc-yen ..............................

dë-gjoj ..............................

lulesht-rydhe ..............................

167


juha shqipe 4”

5. Përshkruaj një hero, një zjarrfi kës. Kujto se për të përshkruar personazhet duhet të mbash parasysh pamjen fi zike, sjelljen dhe karakterin.

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

6. Përcakto pikat e planit të tekstit të mëposhtëm.

Redi do të shkonte të vizitonte gjyshërit e tij. Ata jetonin në një shtet tjetër. Prindërit e Redit e çuan atë në aeroport. Ai nuk kishte shkuar asnjëherë diku pa mamin dhe babin, prandaj ai ishte pak i frikësuar.

Redi u përshëndet me prindërit dhe hipi në avion. Avioni u ngrit në ajër. Pas pak kohe, një stjuardesë kaloi pranë Redit dhe e pyeti nëse donte të hante diçka. Redit i pëlqeu tabakaja me ushqime brenda. Por, ai ende ishte pak i trembur. Një grua që ishte ulur në ndenjësen pranë tij, e pyeti se ku po shkonte. Ai i tha: “Unë po shkoj të vizitoj gjyshërit e mi. Megjithatë jam pak i trembur, sepse është hera e parë që udhëtoj vetëm.”

Kur aeroplani u ul, gjyshërit e Redit po e prisnin me padurim. Ata të dy e përqafuan fort. Ai ishte kaq i gëzuar që po i shihte, sa harroi fare që kishte qenë i trembur.

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

7. Vendos përemrin pronor që duhet. (e tij, ime, e mia, sonë, tonë).Shtëpia _____ ndodhet buzë liqenit. Këtu është shumë qetë. Shoqet _____vijnë shpesh tek unë. Vëllai sot ka ftuar shokët ______. Ata do të bëjnë një shëtitje me varkën _____. Prej

shtëpisë ______ duket kopshti zoologjik.

8. Në ç’rasë dhe gjini janë emrat e nënvizuar të ushtrimit 6.

Përemri rasa gjinia

................................. ............................. ............... .....................

................................. ............................. ............... .....................

................................. ............................. ............... .....................

................................. ............................. ............... .....................

168

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 9. Në ç’kohë janë foljet e mëposhtme:

Folja Koha Veta kisha pata kanë do të keni do të jemi ishit je

10. Në cilat fjali fjala është përdorur me kuptim të fi gurshëm. Nënvizoje atë.Dorën e kishte të ngrohtë.I jep dorën, të merr krahun.Ai të dha dorë që ti të bëhesh dikush.Ata kaluan në një grykë mali.Kleidit i dhimbte gryka.

11. Nënvizo mbiemrin që duhet.djalë (i shpejtë, e shpejtë, të shpejtë)vajzë (e fortë, i fortë, të forta)shtëpi (i lashtë, e lashtë, të lashta)gra (e moshuar, të moshuara, i moshuar)

12. Përshkruaj si ndihesh në një nga situatat e mëposhtme. Ke marrë dhjetë në një provim të vështirë. Je i pari ose e para në një garë vrapimi. Ke marrë dhuratën që ëndërroje. Ndihmove shokun ose shoqen në një situatë të vështirë. ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................

13. Cili ishte mesazhi i poezisë “Mirësi”........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

14. Gjej fjalë sinonime të fjalëve të mëposhtme.

vështroj ....................................... vajzë .......................................

pallat ....................................... e mençur .......................................

e bukur ....................................... djalë .......................................

15. Gjej fjalë antonime për fjalët e mëposhtme.

miqësi ....................................... lartësi .......................................

dashuri ....................................... i urtë .......................................

e butë ....................................... zotësi .......................................

169


juha shqipe 4”

1. Shkruaj titujt e dy tregimeve realiste dhe 2 tregimeve fantastike. Cili është ndryshimi midis tyre.

Tregim realist 1.............................. 2..............................

Tregim fantastik 1.............................. 2 ..............................

Ndryshimi është: ...............................................................................................

...............................................................................................

...............................................................................................

2. Nënvizo ndajfoljet. Shkruaj llojin e tyre.

Dikur para shtëpisë sime shtrihej një pyll i madh. ..............................

Ne udhëtuam pa pushim. ..............................

Aty-këtu dalloheshin ca kaçube të zhveshura. ..............................

Ishte tepër i lodhur. ..............................

3. Nënvizo lidhëzat.

Mira dhe Ela janë shoqe. Edhe Ana do të rrijë me to, por atyre s’ua ka qejfi . Asaj i pëlqen të fl asë shumë, ndonëse dhe vetë e di një gjë të tillë. Por ç’t’i bësh! Ata prapë e kanë shoqe.

4. Nënvizo lidhëzat që janë shkruar gabim. Shkruaji si duhen.Mirë po, po qe se, në rast se, sa do, ndonë se, deri sa, ndërsa, kështuqë, në qoftë se........................................................................................... ........................................................................................................................................... .................................................

5. Provo të shkruash një tregim fantastik. Ke dëshirë të të ndihmoj pak? Ja disa tema që sugjerohen. Një udhëtim me njeriun merimangë. Një shpikje e Xhimi Neutronit. Një takim me një jashtëtokësor.

Titulli .........................................................Hyrja ........................ .......................................................................................... ........................ .......................................................................................... ........................ ..........................................................................................Zhvillimi ........................ .......................................................................................... ........................ .......................................................................................... ........................ .......................................................................................... ........................ .......................................................................................... ........................ .......................................................................................... ........................ ..........................................................................................

Mbyllja ........................ .......................................................................................... ........................ .......................................................................................... ........................ ..........................................................................................

T E S T nr. 3

170

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 6. Shkruaj 4 fjalë me prapashtesa zvogëluese. Kujto fjalët që të thotë mami kur të përkëdhel.

.............................. ..............................

.............................. ..............................

7. Formo fjalë duke vendosur parashtesat mos-, pa- dhe ç-.

aktivizoj ..............................

lodh ..............................

ndërhyrje ..............................

rrënjos ..............................

i aftë ..............................

i ngrënë ..............................

i rregullt ..............................

i pastër ..............................

8. Çfarë i bën të çuditshme këto personazhe.

Vajza e çuditshme ......................................................

Gjyshi i Emës ......................................................

Marku ......................................................

Lapsi ......................................................

Të gjithë së bashku ......................................................

......................................................

9. Një tregim shkencor

171


juha shqipe 4”

1. Përcakto elementet përbërëse të përrallës “Hirushja”.

Titulli i përrallës: ..............................................................Koha: ...............................................................Vendi: ...............................................................Personazhi: ...............................................................

2. Në fjalitë e mëposhtme nënvizo me të kuqe kryefjalën emër, me blu kryefjalën përemër dhe me të gjelbër kryefjalën grup emëror.

Valbona është nxënëse e klasës së katërt. Asaj i pëlqen të vizatojë.Mami i Valbonës punon arkitekte. Ajo ka projektuar Qendrën Tregtare. Sot ne do të shkojmë në studion e saj.

3. Nënvizo kallëzuesin në fjalitë e mposhtme.

Endri luan në park. Ai vrapon shumë shpejt. Shokët e zgjodhën kapiten të skuadrës.

4. Kujtoni fabulën “Luani dhe dhelpra” dhe plotëso grafi kun e dorës.

T E S T nr. 4

Pse?

Kur?

Ku?

Çfarë?

Kush?

Si?

172

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” 5. Nënvizo grupet emërore. Me të kuqe nënvizo emrin dhe me blu përcaktorin.

Mbreti i gëzuar e vuri mollën në një tabaka të artë.

Tabakanë e artë e vuri në tarracën e tij. Një ditë të bukur princi pa një vashëz të kuqe. Princi ra në dashuri

me vajzën e mollës. Një mëngjes ai trokiti në pallatin mbretëror.

6. Si e pësoi gjirafa mburravece?......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

Cila ishte ëndrra e madhe e albatrosit dallgëthyes?......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

7. Përshkruaj kryeplakun e fshatit Balzat, personazhi i përrallës humoristike “Udhëtim në Hënë”.

Kryeplaku

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

173


juha shqipe 4”

1. Nënvizo me të kuqe grupin e kryefjalës dhe me blu grupin e foljes në fjalitë e mëposhtme. Onufri fjeti atë natë në stan. Bariu ndezi një zjarr me karthje. Nata ishte e ngrohtë. Hëna e plotë rrinte mbi

luginat e maleve. Onufri dëgjonte fyellin e bariut. Melodia e fyellit të tij e frymëzonte Onufrin.

2. Fjalët që nënvizove vendosi sipas kërkesave të tabelës.

Kryefjalë Kallëzues Kundrinor i drejtë Kundrinor i zhdrejtë Përcaktor Rrethanor

3. Renditi fjalët sipas rendit alfabetik të çdo grupi.arrë ................................... dallëndyshe .................................anë ................................... dashuri .................................acar ................................... dallgë .................................

4. Shkruaj 4 fjalë të urta.......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

5. A përdorni fjalë dialektore në familjen tuaj? Nëse po, shkruaji 4 fjalë të tilla.Shkruaj përbri fjalën në gjuhën standarde. 1............................... ..................................... 2 ............................... ..................................... 3 ............................... ..................................... 4 ............................... .....................................

6. Përshkruaj me një fjali secilin nga personazhet e mëposhtme.

Muji ............................................................................................................

Skënderbeu ...........................................................................................................

Sjellësi i zjarrit ............................................................................................................

Fan Noli ..........................................................................................................

Sevasti Qiriazi ..........................................................................................................

7. Përshkruaj fundin e Vitit shkollor. Si ndihesh tani?......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

T E S T nr. 5

174

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Punimi i fjalorit

Emri: ............................................................... Data: ................................................Titulli i pjesës: Diskutim në klasë

Përkufi zimi në fjalor i fjalës shpërngulem: largohem nga vendi ku banoj dhe

vendosem në një vend tjetër; ndërroj vendbanim.

Fjala shpërngulem

Sinonim melargohem

Sinonim mendërroj vend

Përdore në fjaliFamilja ime u shpërngul në një qytet tjetër .

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Modele grafi kësh

175


juha shqipe 4”

Ritregimi i ngjarjes

Emri: ............................................................... Data: ................................................Titulli i pjesës: .......................................................Vendos temën në qendër të grafi kut. Përgjigju gjashtë pyetjeve.

Kush?............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

Çfarë?............................................

............................................

............................................

..............................................

............................................

............................................

Kur?............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

Pse?............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

Si?............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

Ku?............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

176

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Ritregimi i ngjarjes

Emri: ............................................................... Data: ................................................Titulli: ...........................................................

Ku?

Çfarë?Kur?

Pse?

Kush?

Si?

177


juha shqipe 4”

Emri: ............................................................... Data: ................................................

Titulli i pjesës: .........................................................

Çfarë lexova? Çfarë mësova nga leximi?

178

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Emri: ............................................................... Data: ................................................

Titulli i pjesës: Përshkruaj vjeshtën(Nxënësi shkruan brenda gjethes)

179


juha shqipe 4”

Em

ri: ..

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

. D

ata:

.....

......

......

......

......

......

......

......

.Ti

tulli

i pj

esës

: ....

......

......

......

......

......

......

......

......

.

Par

agrafi

Par

agrafi

Par

agrafi

Par

agrafi

Tem

a:

Idej

a:

180

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Em

ri: ..

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

. D

ata:

.....

......

......

......

......

......

......

......

.Ti

tulli

i pj

esës

: ....

......

......

......

......

......

......

......

......

.

Fjal

ia k

ryes

ore

Fjal

ia k

ryes

ore

Fjal

ia k

ryes

ore

Fjal

ia k

ryes

ore

Par

agrafi

Par

agrafi

Par

agrafi

Par

agrafi

181


juha shqipe 4”

Emri: ............................................................... Data: ................................................

Titulli i pjesës: .......................................................................

Personazhet:Vendi ku zhvillohet ngjarja:

Problemi:

Ngjarjet:

Zgjidhja:

182

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Emri i personazhit..............................................................................

Tiparet Paragrafët e tregimit ku shfaqen tiparet

183


juha shqipe 4”

Em

ri: ..

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

. D

ata:

.....

......

......

......

......

......

......

......

.

Struktura e tregimit

Titu

lli: U

dhët

im n

ë H

ënë

Hyr

ja: B

anor

ëve

të fs

hatit

Bal

zat i

u ki

shte

da

lë n

ami s

e is

hin

të le

htë

nga

men

dja.

Zhvi

llim

i: K

ryep

laku

men

doi t

ë ng

jites

hin

në H

ënë.

B

ashk

ë m

ë 13

kës

hillt

arët

dhe

fqin

jët e

tyre

mor

ën 2

6 fu

çi. I

ven

dosë

n nj

ëra

mbi

tjet

rën

dhe

i lid

hën.

Kry

epla

ku

hipi

mbi

fuçi

në e

par

ë, p

asta

j mbi

të d

ytën

dhe

kës

htu

me

radh

ë. K

ur a

rriti

mbi

të n

jëze

tegj

asht

ën, f

uçitë

mba

ruan

. A

tëhe

rë, k

ryep

laku

urd

hëro

i të

hiqn

in të

par

ën. E

gjit

hë

kulla

u s

hem

b.

Mby

llja:

Fsh

atar

ët m

e kr

yepl

akun

e ty

re e

nde

se k

anë

kupt

uar p

se n

uk iu

eci

udh

ëtim

i në

Hën

ë.

184

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4”

Emri: ............................................................... Data: ................................................

Vizatojmë dhe shkruajmë

185


juha shqipe 4”

Pema e familjes

Emri: ............................................................... Data: ................................................

Gjyshi Gjyshja Gjyshi Gjyshja

Emri i babaitEmri i mamit

Motra / Vëllai

Të afërmit nga babai Të afërmit nga mami

Emri i nxënësit

186

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Harta e ngjarjes

Emri: ............................................................... Data: ................................................Titulli: Në planetin e çuditshëm

Harta e ngjarjes

Ku zbritën?Në planetin e çuditshëm.

Kush u përfshi në ngjarje?Beti, robotët, Çipi, Doti dhe

Manaferra.

Si ecnin banorët e planetit?Ata kishin magnete në

këmbë.

Çfarë ndodhi?Takuan Manaferrën.

Beti nuk ecte dot mbi planetin e çuditshëm.

Pse nuk ecte dot Beti?Betit i mungonin

magnetet.

Si e zgjidhën?Beti ngjiti këpucët e saj te Çipi dhe Doti. Magnetet e

robotëve funksionuan.

Përfundimi. Ata u miqësuan menjëherë me banorin e planetit të çuditshëm.

187


juha shqipe 4”

Kuptimi i fjalës

Emri: ............................................................... Data: ................................................

Kuptimi i parë i fjalës

Kuptimet e fi gurshme

188

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Gju

ha s

hqip

e 4” Emri: ............................................................... Data: ................................................

Titulli: Gjuetia e dragonjve të Emës

Dukuria që ndodh Elementet fantastike

Tërmet Dragoi tund tokën

Eklipsi i Diellit Dragoi i mërzitur që po gllabëron diellin.

Rënia e shiut, bubullima, rrufe, ylberi Dragoi që ka grisur retë.

189


juha shqipe 4”

Emri:.................................................. Data: .............................................Titulli: Një mësim për mburravecët

Përshkrimi i gjirafës:....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Rengu që i punoi majmuni:....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zgjidhja:....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Përfundimi:....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Vizato gjirafën ose majmunin.

190

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Për tekstin“Matematika 4”

Përgatitur nga:Tatiana Nebiaj

191

Libër mësuesi për tekstin “M

atematika 4”

PLA

NI

MË

SIM

OR

PË

R L

ËN

DË

N M

ATE

MAT

IKA

435

javë

x 4

orë

/javë

= 1

40 o

rë.

Orë

mës

imor

e 12

7

(120

orë

+ 7

orë

të li

ra p

ër p

ërfo

rcim

të n

johu

rive)

(Mës

ime

- 1

12 o

rë +

Për

sërit

je –

8

orë

+ O

rë k

ontro

lli -

7 o

rë =

127

orë

.)O

rë të

lira

13

orë

2/3

e or

ëve

të li

ra p

ër k

urrik

ulën

shk

ollo

re

192

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

193


atematika 4”

194

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

195


atematika 4”

196

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

197


atematika 4”

198

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Mës

ues

të d

ashu

r, m

und

ta z

bato

ni li

brin

e m

ësue

sit,

por m

und

të s

hton

i apo

të h

iqni

ato

që

ju i

shik

oni t

ë ar

syes

hme.

Unë

mun

d t’j

u ci

toj n

jë s

hpre

hje.

“Men

dja

e nj

ë fë

mije

ësh

të s

i pun

isht

e. P

unis

htja

për

mba

n nj

ë ko

leks

ion

të ç

udits

hëm

të m

ater

iale

ve (n

johu

ritë)

dhe

veg

lat

(pro

cesi

i të

nxë

nit),

të c

ilat m

und

të p

ërdo

ren

për t

ë nx

jerr

ë pr

oduk

te të

reja

(rre

gulla

t, st

rate

gjitë

, hip

otez

at, s

kem

at, l

idhj

et e

zak

onsh

me)

.D

isa

nga

vegl

at d

he m

ater

iale

t jan

ë të

vle

fshm

e pë

r një

num

ër të

mad

h de

tyra

sh.

Mja

ft të

tjer

a ja

në të

spe

cial

izua

ra p

ër n

jë q

ëllim

të c

aktu

ar, p

or ja

në m

e vl

erë

të ja

shtë

zako

nshm

e ku

r ato

nev

ojite

n” (m

arrë

nga

Sin

gler

dhe

Xhe

nkin

s).

Nxë

nësi

në o

rën

e m

ësim

it duh

et t

ë ko

nsid

eroh

et s

i një

men

dje

që d

uhet

të fo

rmoh

et n

ë m

ënyr

ë kr

itike,

që

mun

d të

ver

ifi koj

ë dh

e jo

të p

rano

jë ç

do g

jë q

ë i je

pet n

ga ju

.

199


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të njohë numrat e shkruar në lashtësi dhe në ditët e sotme.Objektivi minimal: 1.Të shprehë disa grupime të numrit në kohët e lashta dhe sot.Objektivi mesatar: 2.Të formojë numrin duke ditur grupimet e sistemit në lashtësi dhe në kohën e sotme.Objektivi i lartë: 3.Të formojë numrat 1 ose 10 më pak se grupimi në sistemin e kohës së lashtë dhe në ditët e sotme.Mjetet: Simbolet e grupimit egjiptian, romak, dhe ditët e sotme me karton. Libri, fl etë pune.

Struktura:

Zhvillimi i mësimit:Evokimi: Stuhi mendimeshMësuesi paraqet tri pamje me pikturë.“Një njeri duke numëruar prodhimin sipas kohës (egjiptian, romak, ditët e sotme)”.- Duke vëzhguar fi gurat mësuesi kërkon:- Ç’kohë paraqitet në dy fi gurat e para?- Po në fi gurën e tretë?- Më pas ngre një nxënës për çdo fi gurë të numërojë prodhimin e njeriut.- Cili është simboli i numrave të mëposhtëm në fi gurë?

sot egjiptian romak 5 = _______ = _____ 10 = _______ = _____

- A mund të shkruhen numrat e mëposhtëm me sistemin egjiptian, romak? 49; 54; 134; 545?- Cilat janë grupimet e numrave romakë?

Realizim: Di – Dua të di – Çfarë mësova?- Cili është grupimi më i vogël i numrave egjiptian, romak?- Cili është grupimi më i madh i numrave egjiptian, romak?- A i njeh grupimet e numrave romakë?- Më pas nxënësi duhet të plotësojë kolonën e parë në të gjitha grupimet që njeh.- Pasi lexon faqen 6 nxënësi plotëson kolonën e dytë, se çfarë ai nuk di. Listo të gjitha

grupimet e numrave egjiptianë dhe romakë që nuk njihen nga nxënësit.- Më pas, mësuesi paraqet me anë të një tabele simbolet e numrave më kyç të egjiptianëve

dhe romakëve.

Kapitulli I

KUPTIMI I NUMRIT

Tema: Numrat dhe matematikaMësimi 1

Evokim Realizim Reflektim

Stuhi mendimesh Di – Dua të di – Çfarë mësova? Përvijim i të menduarit

200

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

- Duke i pasqyruar këta numra kyç të lashtësisë kërkohet nga nxënësi të plotësojë ushtrimet 1, 2 në faqen 6 të librit.

- Vështro ushtrimin 2. - Numri 14 = XIV → Çfarë vë re? → Si formohet numri 4? - Numri 19 = XIX → Çfarë vë re? → Si formohet numri 9? Si mendon, si do të formohen numrat: 40 = ? duke ditur që 50 = L dhe 10 = x 90 = ? duke ditur që C = 100 dhe 10 = x- Çfarë vështron në fi gurën e paraqitur në faqen 6?- Cili është numri i sotëm më i madh që njeh ti? Me sa shifra formohet?- Në fund nxënësi të plotësojë kolonën e tretë, se çfarë mësoi në këtë mësim.

Refl ektim: Përvijim i të menduarit- Plotëso rrethorët bosh me pyetjen:Cilat janë grupimet e numrave kryesorë të çdo etape?

Egjiptianë Romakë

Numrat Numrat

1 10 100 1 5 10 50 100

I I V X L C

- Plotëso dhe me tri kufi za të tjera: .......9; ___; ___; ___. .....99; ___; ___; ___. ...999; ___; ___; ___.Cili është numri më i madh me një shifër? Po me 2? Po me 3....etj.?

Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 6.

Llojet e numrave dje dhe sot

romakëegjiptianë

indo – arabë

201


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të përcaktojë vendvlerat deri te 1000 me anë të tabelës dhe numëratores.Objektivi minimal: 1. Të përcaktojë shifrat e një numri nëpërmjet numëratores.Objektivi mesatar: 2. Të bëjë ngjashmërinë dhe dallimin ndërmjet tabelës dhe numëratores.Objektivi i lartë: 3. Të përcaktojë krahasimin e shifrave të një numri nëpërmjet vendvlerave.Mjetet: numëratore, libër, fl etë pune.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Jepet numri 7554.- Përcakto vlerën e secilës shifër te numri.- Cila është vlera më e madhe që mund të vendoset në secilën shifër? Pse?- Cili është grupi më i madh i elementeve në çdo vendvlerë?- Si quhet sistemi i numërimit në ditët e sotme?

Realizimi: Organizuesi grafi k i analogjisëMësuesi paraqet një numëratore dhe vizaton një tabelë me 4 vendvlera.Më pas paraqet grafi kun organizues të analogjisë midis tabelës dhe numëratores.

Tema: Tabelat dhe numëratorjaMësimi 2


Stuhi mendimesh Organizuesi grafi k i analogjisë Puno dyshe – diskuto në klasë

Mësuesi i plotëson nëpërmjet mendimeve të nxënësve.- Punë me librin.- Pse janë pasqyruar me ngjyra të ndryshme pjesët e numëratores? - Çfarë vlere paraqesin:1 kub i vogël, 1 shufër, 1 pllakë, 1 kub i madh, në sistemin e numërimit të sotëm?

Refl ektimi: Puno dyshe – diskuto në klasëPunohet me ushtrimin 1 dhe 2, faqe 7.Pas diskutimit në dyshe diskutohet në klasë ku kërkohet që numri 7695 të paraqitet në dy

mënyra: a. me tabelë b. me numëratoreTë jepen përgjigjet e ushtrimit 2, duke i argumentuar nga nxënësit cilësorë.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 7.

Tabela Numëratore

Ngjashmëritë Dallimet

1. 2. 3.

1. 2. 3.

202

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivi i përgjithshëm: Të zbërthejë numërorin sipas vendvlerave të çdo shifre.Objektivi minimal: 1. Të njohë klasat dhe vendvlerat e klasave te numërori.Objektivi mesatar: 2. Të zbërthejë numërorin e dhënë sipas vendvlerave.Objektivi i lartë: 3. Të operojë me vendvlerat e një numri.Mjetet: Numëratore, libri, fl etë pune.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh- Çfarë vlere ka 1 kub i vogël, 1 shufër, 1 pllakë, 1 kub i madh te numëratorja?- Jepet numri 4567. Përcakto sipas mënyrës së mësipërme vlerat e shifrave të numrit.- Nxënësit punojnë me ushtrimin (rubrikën “kujto”) në libër.- Ndalojnë në dy numrat e fundit.

Realizimi: Di – Dua të di - MësovaNë numrat e mësipërm nxënësi përcakton se çfarë dinte, pra vlerat në klasë të thjeshtë,

por nuk di vlerat e klasës së mijësheve.- Mësuesi ndalon dhe pyet:Pse quhet sistem dhjetor sistemi i numrit në ditët e sotme?Pra në numrin 12030 = 12 kube të mëdhenj, 0 pllaka, 3 shufra, 0 kube të vegjël.Pra grupi i mijësheve ka kaluar sistemin e dhjetësheve.Mund të themi se kubi i madh ka 10 mijëshe dhe 2 njëmijëshe.- E njëjta sqarohet për numrin 320 437.- Konkluzioni: numri 6-shifror ka 2 klasa.

Tema: Numërori i zbërthyerMësimi 3


Stuhi mendimesh Di - Dua të di - Mësova Puno dyshe – diskuto në klasë

Shih ushtrimin “Të punojmë së bashku” me metodën e numëratores.- Kërkohet nga nxënësit të përcaktojnë:- Pse goglat e numëratores janë me ngjyra të ndryshme?- Çfarë paraqesin goglat e verdha? Po portokallitë etj.?

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëJepet ushtrimi “Provo veten”. Pasi diskutohet puna e tyre në dyshe, mësuesi duke marrë

përgjigjen e secilit nxënës nga dyshet shënon në dërrasë numrat e formuar.- Kërkohet nga nxënësi për çdo numër të formuar të lexojë vendvlerën e çdo shifre.- Më pas t’i radhiti nga më i vogli te më i madhi (këtu bëhet dhe krahasimi i tyre).Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 8.

Klasa e thjeshtëQ DH NJ

Klasa e mijësheveQM DHM NJM

Numri 6-shifror

203


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të zbërthejë një numër sipas vendvlerave të shifrave dhe e kundërta, të formojë numrin kur shifrat e tij janë zbërthyer

sipas vendvlerave.Objektivi minimal: 1. Të lexojë numrat duke i ndarë më parë shifrat në klasa.Objektivi mesatar: 2. Të zbërthejë numrin sipas vendvlerave të klasave në dy mënyra.Objektivi i lartë: 3. Të shkruajë numërorin kur ai është paraqitur në fjali ose si shumë e dy vendvlerave.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Sa klasa ka një numër me 6 shifra? Cilat janë ato? Sa shifra ka një klasë?- Emërto vendvlerat e klasave të mësipërme.- Lexo 40, 400, 4000, 40000, 400000.- Jepet numri 453972: Ndaje në klasa. Lexoje atë. Përcakto vendvlerat e çdo shifre.- Puno ushtrimin “Kujto”, faqe 9.

Realizimi: Lexim i drejtuar- Në cilin vend të numëratores së ushtrimit 1 janë shifrat e numrit të dhënë?- Duke e pasqyruar në numëratore, kërkohet nga nxënësit pse numri është paraqitur si

shumë e mbledhorëve sipas ushtrimit 2.- Çfarë është përdorur në rreshtin e dytë te numri i ushtrimit të dytë?- Cilat janë mënyrat e paraqitjes së zbërthimit të numërorit?

Refl ektimi: Puno dyshe – diskuto në klasë.- Jepen për të punuar në dyshe ushtrimi 1, 2 (rubrika “Provo veten”), ushtrimi 3 (2 të fundit),

fl etë pune, faqe 9.- Më pas diskutohen në klasë përgjigjet.o Pse vlera e 4 është më e madhe se vlera e 8 te numri? o Njësoj kërkohen edhe përgjigjet e tjera të ushtrimit 1.- Ngrihen në dërrasë 6 nxënës: tre shkruajnë zbërthimin e numrit me mënyrën e numrave

me 0 në fund dhe 3 të tjerët me shkurtime (simbole).- Sa shifra do të kenë numrat e ushtrimit 3 në fl etë pune? Cili është ai numër?

Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 8 - 9.

Tema: Numërori i zbërthyerMësimi 4


Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar Puno dyshe – diskuto në klasë

204

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivi i përgjithshëm: Të krahasojë numrat e mëdhenj duke i dalluar nga numri i shifrave dhe nga vendvlera e shifrave.

Objektivi minimal: 1. Të krahasojë numrat në bazë të numrit të shifrave.Objektivi mesatar: 2. Të krahasojë numrat me të njëjtin numër shifror në bazë të vendvlerave.Objektivi i lartë: 3. Të formulojë rregullat e krahasimit të numrave.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Mësuesi parashtron situatën e ushtrimit (rubrika “Kujto”).- Kërkon nga nxënësi: Çfarë do të shkojnë për të plotësuar vlerat e pikave bosh në bosht? Si vijnë numrat, nga e majta në të djathtë në bosht? Me sa rritet vlera e numrave në boshtin I, II, III?Plotëso boshtet.A mund të paraqisni mosbarazimin në secilin bosht me numrat e tyre?- Jepen disa.

Realizimi: Mendo – Punë në dyshe – Diskuto në klasëDuke parë boshtet e mësipërme dhe duke imagjinuar, secili nxënës punon numërimet (rubrika

“Punojmë së bashku”). Më pas diskutojnë në dyshe dhe në fund diskutojnë në klasë.- Sa shifra kanë numrat e mëposhtëm? 900 1000 2000 10000 100000 1000000Vendos shenjën e mosbarazimit.Çfarë vë re nga ky shembull?(Përgjigjja kërkohet nga nxënësi cilësor.)- Cila është rruga e parë që të krahasohen dy numra natyrorë të mëdhenj?- Në ushtrimet e punuara nga nxënësit kërkohet rubrika “Punojmë së bashku”.- Si është numri i shifrave në numërorin e parë dhe të dytë në secilin krahasim?- Si është vlera e njëmijësheve e numrit të parë në krahasim me të njëjtën vlerë të numrit

të dytë?- E njëjta kërkohet edhe tek ushtrimet e tjera.- Çfarë konkluzioni nxjerr për krahasimin nëse numrat kanë të njëjtin numër shifrash?

Refl ektimi: Puno në dyshe – Diskuto në klasëPas mësimit bën përmbledhjen e koncepteve të mësipërme. I kërkohet nxënësit të punojë

me ushtrimin (rubrika “Provo veten”).

Tema: Krahasimi i numrave të mëdhenjMësimi 5


Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe – diskuto në klasë

Puno dyshe – diskuto në klasë

205


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të dallojë numrin e vogël nga i madhi te numrat e mëdhenj.Objektivi minimal: 1. Të dallojë numrin më të vogël nga ai më i madh. Objektivi mesatar: 2. Të krahasojë numrat e mëdhenj në bazë të dy kritereve.Objektivi i lartë: 3. Të përcaktojë rendin e numrave dhe t’i krahasojë ata.Mjeti: libri, fl eta e punës, fl eta me numra.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokim: LojaMësuesi ka përgatitur në fl etë të palosura numrat 900, 910...- Kërkohet nga nxënësit të marrin njërën prej letrave dhe ta vendosin sipas rendit rritës në

dy bashkësi. A → numrat me tri shifra. B → numrat me katër shifra.- Më pas kërkohet cili është më i vogli i bashkësisë dhe cili është më i madhi i numrave.

Realizimi: Mendo – Puno në dyshe – DiskutoNxënësit punojnë ushtrimet 1, 2, 3 te libri, faqe 11 dhe ushtrimin 2, fl etë pune, faqe 10. Pasi

punojnë vetë - diskutojnë në dyshe dhe më pas mësuesi kërkon diskutime në klasë.Ushtrimi 1: - Çfarë kanë të përbashkët numrat? - Pse numrat janë të ndryshëm? - Pse numri 900000 është më i vogël se 910000 - Si lexohen simbolet ≠, <, >?Ushtrimi 2: - Cili numër është më i madh te numrat me të njëjtin numër shifrash?Ushtrimi 3: - Cili numër është më i vogël te numrat me numër të ndryshëm shifrash?Ushtrimi 2, fl etë pune, kërkon përgjigje.

Refl ektimi: KonkursiKlasa ndahet në 4 grupe dhe kërkohet nga çdo grup t’i japi përgjigjet e sakta për 10’ të

ushtrimit 1, 2 (“Provo veten”).Për ushtrimin 2 jepet harta e Shqipërisë dhe me shifra lartësia e maleve të ndryshme të

Shqipërisë dhe emrat e tyre.Në fund përcaktohet grupi më i saktë dhe më i shpejtë.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës për punën e tyre.Detyrë shtëpie: Fletë pune, ushtrimet 1, 3, 4, 5, faqe 10-11.

Në dërrasë ndërtohet një tabelë:

Vitet Gjatësia e rrugëve

2005 152 000 m

2006 172 500 m

2007 195 000 m

- Çfarë kanë të përbashkët? Nisu nga vendvlera më e madhe.- Kufi zo vendvlerën që ndryshon dhe formo mosbarazimet.- Çfarë kanë të përbashkët numrat në çdo shtyllë të tabelës?Puno ushtrimin 5, faqe 10, fl etë pune.Detyrë shtëpie: Fletë pune, ushtrimet 1 - 4, faqe 9 - 10.

Tema: Krahasimi i numrave të mëdhenjMësimi 6


Loja Mendo - Puno dyshe - Diskuto Konkursi

206

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivi i përgjithshëm: Të renditë numrat sipas një vargu rritës (ose zvogëlues), duke ditur rregullën e kalimit nga një kufi zë në tjetrën.Objektivi minimal: 1. Të dallojë numrin më të vogël nga ai më i madh.Objektivi mesatar: 2. Të formojë një varg numerik rritës ose zvogëlues duke dhënë tri apo katër kufi zat e para.Objektivi i lartë: 3. Të përcaktojë kriterin rritës ose zvogëlues në një varg dhe ta plotësojë atë.Mjetet: fl eta me numra që formojnë një varg, libri, fl etë pune, fl etë çarter.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Si krahasohen dy numra kur kanë numra shifrash të ndryshëm? Po kur i kanë të njëjtë?- Plotëso vargun e ushtrimit (rubrika “Kujto”).- Cili është më i vogël?- Si është vargu rritës apo zbritës?- Cila vendvlerë rritet dhe sa?

Realizimi: Punë në grup – Diskuto në klasëMësuesi ka përgatitur 4 zarfe dhe ndan klasën në 4 grupe. Zarfi I ka numrat 990, 991, ...... 999. Zarfi II ka numrat 990, 992, ...... 1000. Zarfi III ka numrat 100, 200, ...... 900. Zarfi IV ka numrat 1000, 2000, ...... 9000.- Secili grup të hapi zarfi n. - Të radhitë numrat nga më i vogli te më i madhi.- Me sa rritet kufi za e dytë nga e para, e kështu me radhë.- Ndërto vargun zbritës me këta numra.Puna e dytë: Të katër grupet kanë hartën e Shqipërisë ku janë pasqyruar lumenjtë dhe

gjatësitë e tyre.- T’i radhitin ata nga më i madhi te më i vogli. (Kjo punë bëhet në një kohë 10’).- Përcaktohet grupi më i shpejtë dhe më i saktë.

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë- Punohet ushtrimi 1, 2 (Punojmë së bashku).- Ushtrimi 1, 2 (provo veten).Në fund kërkohen përgjigjet nga nxënësit.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson punën e grupit fi tues dhe nxënës të veçantë të planifi kuar.

Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 11 – 12.

Tema: Renditja. Vargu numerikMësimi 7


Stuhi mendimesh Punë në grup. Diskuto në klasë Puno dyshe - Diskuto në klasë

207


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të rrumbullakojë numrat me afërsi 10.Objektivi minimal: 1. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 10, duke pasur parasysh

boshtin numerik.Objektivi mesatar: 2. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 10, duke zbatuar rregullat.Objektivi i lartë: 3. Të përcaktojë numrin kur është dhënë rrumbullakimi i tij në

dhjetëshen më të afërt.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimeshNjë ditë të shtunë një familje u nis për në plazh nga Tirana në Golem (me tren). Fëmija

i familjes vështronte tabelat e stacioneve dhe shënonte: “Tiranë”, “Vorë”, “Sukth”, “Durrës”, “Golem”.

Si mendoni kur ata kanë qenë në: - “Vorë”, afër kujt kanë qenë, “Tiranës” apo “Durrësit”? - “Sukthi” afër kujt qyteti ndodhet? - Po në “Golem”? - Po midis “Vorës” dhe “Sukthit”?Përgjigjet i jepni ju.

Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikëLexohet tregimi i librit dhe kërkohet nga nxënësit:- Ç’tregojnë pikat pas numrit 17 te fjalia e Dritës?- Pse Drita pa mbaruar numërimi shpreh “Rreth 20 peshq”?- Çfarë parashikoni ju me fjalën “Sot jeni të ftuar për drekë tek unë”.- Çfarë parashikon autori që unë di? Në ushtrimin 1 (punojnë së bashku).- A mund t’i japë përgjigje tani pse Drita tha “rreth 20 peshq”, duke vështruar numrin 17 te

boshti numerik?- Më thoni rreth sa fl etë mund të ketë fl etorja juaj e shtëpisë?- Jepini zgjidhje problemës: 54 fl etë: afërsisht 50 54 fl etë: afërsisht 60Shënojnë në tabelë. 17 afërsisht 20 ose 17 ≈ 20 54 afërsisht 50 ose 54 ≈ 50Në rastin I: - Sa është shifra e njësheve? Si është me 5? - Ç’ndodh me shifrën e dhjetësheve kur rrumbullakohet? Po e njësheve?Në rastin II: - Sa është shifra e njësheve? Si është me 5? - Ç’ndodh me shifrën e dhjetësheve kur rrumbullakohet numri? Po e njësheve?- A është i vërtetë konkluzioni juaj me fjalitë me të kuqe në libër sipas autorit?

Tema: Rrumbullakimi i numrave (me afërsi 10)Mësimi 8


Stuhi mendimesh Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë

Puno dyshe - Diskuto në klasë

208

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivi i përgjithshëm: Të rrumbullakojë numrat natyrorë me afërsi 100.Objektivi minimal: 1. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 100, nëpërmjet boshtit.Objektivi mesatar: 2. Të dallojë rrumbullakimin e numrave me afërsi 10 dhe afërsi 100.Objektivi i lartë: 3.Të argumentojë rrumbullakimin me afërsi 100 të numrave.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë- Çfarë do të shikojmë nëse një numër rrumbullakohet në dhjetëshen më të afërt?- Punoni ushtrimin 1, 2, 3....- Në fi llim kërkohet se:- Sa është numri i nxënësve në klasë?- Sa djem janë? Sa vajza janë?Pas punimit në dyshe, mësuesja kërkon sqarime nga çdo përgjigje e nxënësve.Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës të planifi kuar.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 12.


Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimeshDrejtori i shkollës pasi bëri statistikën e nxënësve tha:“Shkolla jonë ka 456 nxënës”.- Sa nxënës me afërsi dhjetëshe ka shkolla jonë?- Po me afërsi 100?Vështro përgjigjen e Agimit dhe të Dritës në libër. Cili ka të drejtë?

Realizimi: Imagjinatë e drejtuarMësuesi vizaton në dërrasën e zezë boshtin, duke fi lluar nga 0, 100, 200, ....

- Kërkon nga nxënësit disa numra afër:400: ___; ___; ___; ___; ___; ___; ___; ___500: ___; ___; ___: ___; ___; ___; ___; ___Atëherë, cili ka të drejtë?- Cilën shifër shikoni për rrumbullakimin e numrit me afërsi 10?- Si mendoni, po për rrumbullakimin me 100 cilën shifër do të shikojmë?- A mund të themi se rregulla është njësoj me atë të afërsisë me 10? Çfarë ndryshon? 456 ≈ 500 447 ≈ 400- Ç’ndodh me shifrën e qindësheve në të dyja rastet kur dhjetëshja është më e vogël se 5

ose më e madhe se 4?Plotëso ushtrimin (punojmë së bashku).


Stuhi mendimesh Imagjinatë e drejtuar Tabela konceptuale

0 100 200 300 400 500 600 700

209


atematika 4”

Lloji i rrumbullakimit Shifra që shikohet Kushtet e shifrës Rrumbullakimi

10 më të afërt njëshet < 5 dhjetëshe paraardhëse

> 4 dhjetëshe pasardhëse

100 më të afërt dhjetëshet < 5 qindëshe paraardhëse

> 4 qindëshe pasardhëse

Objektivi i përgjithshëm: Të rrumbullakojë numrat natyrorë me afërsi deri 1000.Objektivi minimal: 1. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 1000, me anën e boshtit.Objektivi mesatar: 2. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 1000, me anën e rregullës.Objektivi i lartë: 3. Të përcaktojë numrin kur është dhënë rrumbullakimi i tij deri në mijëshen më të afërt.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Refl ektimi: Tabela konceptualeSë bashku me nxënësit plotësohet tabela.


Në bazë të tabelës kërkohet të punojnë ushtrimet 1, 2, faqe 14, në libër.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit e parashikuar.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 13.Jepen udhëzime për ushtrimin 7, 8 dhe 9.Ushtrimi 7 dhe 8: 267 + 342 = 609 ↓ ↓ 300 + 300 = 600 9Ushtrimi 9: 546 + 38 584 ≈ (10) → 580 (100) → 600

Zhvillimi i mësimit:Evokimi: Stuhi mendimesh- Kërkohen nga nxënësit rregullat e rrumbullakimit me 10, 100 më të afërt.- Cila shifër shikohet?- Si vepron kur shifra përkatëse është më e vogël se 5 dhe më e madhe se 4?- Kërkohet të plotësohet ushtrimi (rubrika “Kujto”), në libër, faqe 15.

Realizimi: Imagjinata e drejtuarQyteti i Leskovikut ka 6284 banorë.


Stuhi mendimesh Imagjinata e drejtuar Puno dyshe - Diskuto në klasë

210

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Drita tha: “Ai ka afërsisht 6000 banorë.”- A ka të drejtë Drita?

- Plotëso boshtin.- Përcakto ku i takon numri 6284, afër 6000 apo 7000.- Pra 6284 ≈ 6000, pra numri është rrumbullakosur afërsisht në 1000 më të afërt.- A mund të formulosh një rregull për rrumbullakimin e numrit në 1000 më të afërt?- Cila shifër do të vihet re?- Cilat janë kushtet e rrumbullakimit?- Përcakto disa numra afër numrit 7000.- Plotëso fjalitë e librit në faqen 15.

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë- Cila shifër vendos për rrumbullakimin: a. me 10 b. me 100 c. me 1000- Puno ushtrimin (rubrika “Provo veten”), në faqen 15, në libër dhe ushtrimin 5, në fl etë

pune, faqe 14.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit e planifi kuar dhe i motivon ata duke i bashkuar dhe

detyrat e shtëpisë.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 14, ushtrimi 1, 2, 3, 4, 6, 7. Sqarohet ushtrimi 7 (duke

përdorur vetinë e përdasimit).

0 1000 2000

Tema: Si t’i zgjidhim problematMësimi 11

Objektivi i përgjithshëm: Të zgjidhë një problemë me anën e një rruge të plotë analize.Objektivi minimal: 1. Të përcaktojë të dhënat dhe të panjohurat e një probleme.Objektivi mesatar: 2. Të kalojë në 5 hapat e zgjidhjes së një probleme.Objektivi i lartë: 3. Të analizojë dhe të zgjidhë problemën në mënyrë logjike.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:


Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar Mendo - Puno dyshe - Diskuto në klasë

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Çfarë paraqesin diagramet e Venit?

235 kg 134 kg 132 kg 120 m2

220 m2

211


atematika 4”

- Lexohet problema dhe kërkohet:- A ka të dhëna të panevojshme në problemë?- Cilat janë të dhënat e problemës?- Çfarë kërkon problema?- Si duhet të veprosh për të zgjidhur problemën?

Realizimi: Lexim i drejtuarLexohen dy hapat që do të ndiqen për zgjidhjen e problemës dhe për çdo hap kërkohet

nga nxënësit:- Se çfarë kupton autori me këtë fjali?- Sa kërkesa mund të ketë një problemë? (Në rastin tonë sa ka?)- Ç’do të thotë të dhëna të fshehta? P.sh.: Për “një javë” punoi 200 dynymë tokë. 1 javë = 7 ditë- Çdo hap që pasqyron libri i bëhet analogji me zgjidhjen e problemës.

Refl ektimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasëMe diagramet e paraqitura në EVOKIM nxënësve u kërkohet:1. Formimi i një probleme.2. Zgjidh atë duke kaluar 5 hapat. Klasa ndahet në 2 grupe në mënyrë që: Dyshja e parë → Grupi I Dyshja e dytë → Grupi II Ku: Grupi I → Diagrami 1 Grupi II → Diagrami 2Në fund ngrihen 2 nxënës për diskutim në klasë.Kërkohet: - Çfarë kanë të përbashkët problemat e grupit I? Po II? - A ndryshojnë veprimet e problemave te grupi I? Po te II?Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson nxënësit e planifi kuar.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 15.

Tema: ProblemaMësimi 12

Objektivi i përgjithshëm: Të zgjidhë problemën duke u bazuar në 5 etapat.Objektivi minimal: 1. Të zgjidhë problemat me një veprim.Objektivi mesatar: 2. Të zgjidhë problemat me dy veprime, me rrugën e analizës.Objektivi i lartë: 3. Të zgjidhë problemat me më shumë se dy veprime, me rrugën e logjikës.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:


Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar Puno në grup - Diskuto në klasë

212

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Cilat janë rrugët në të cilat kalon zgjidhja e problemës?- Cilat janë disa të dhëna të fshehura?- Cilat janë të dhënat e panevojshme?

Realizimi: Lexim i drejtuarLexohet problema dhe më pas shkëputet vështrimi në libër dhe kërkohet nga nxënësit:- Cila është e dhëna e panevojshme?- Cila është e dhëna e “fshehtë” ? Çfarë supozon ajo?- Cilat janë të dhënat?- Çfarë kërkohet nga problema?Më pas vazhdohet leximi dhe kërkohet nga nxënësit se a janë përgjigjet e tyre në libër.Më pas kërkohet:- Cili është veprimi që kryhet?- Cila është përgjigjja e plotë?- Përsëri lexohet zgjidhja e problemës dhe krahasohen përgjigjet e nxënësve me ato të librit.

Refl ektimi: Puno në grup – Diskuto në klasëKlasa ndahet në tri grupe.Secili grup merr problemën a, b, c në faqen 17 dhe kërkohet nga secili grup të ndiqen pyetjet

e mësipërme dhe të zgjidhen problemat.Në fund tri punimet varen në mur dhe bëhet vlerësimi se cili grup ka vepruar më mirë.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson punën e disa nxënësve që ka planifi kuar.Detyrë shtëpie: Problema 1, 2, 3, faqe 15 – 16, fl etë pune.

Tema: Ushtrime dhe problemaMësimi 13

Objektivi i përgjithshëm: Të përcaktojë saktë vendvlerat e numrave të mëdhenj, të krahasojë numrat, të zgjidhë problemat.Objektivi minimal: 1. Të lexojë numrat e mëdhenj dhe të përcaktojë vendvlerat e tyre.Objektivi mesatar: 2. Të përcaktojë vendvlerat e numrit, të krahasojë numrat, të

zgjidhë problemat me 2 veprime.Objektivi i lartë: 3. Të përcaktojë vendvlerat e çdo shifre te numrat dhe të zgjidhë

problema me më shumë se dy veprime.Mjetet: numëratore, libri, fl eta e punës.Konceptet: Vendvlerat e një numri të madh, më i madh, më i vogël, hapat e zgjidhjes së një probleme.

Struktura:


Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe - Diskuto në klasë

Mendo - Puno dyshe - Diskuto në klasë

Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh- Jepet numri 217 940, vendos çdo shifër sipas vendit përkatës në numëratore.

213


atematika 4”

- Krahaso numrat: 7485 7545- Cilat janë hapat ku kalon zgjidhja e një probleme?

Realizim + Refl ektim: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasëMësuesi jep ushtrimin 1, 2, 3, faqe 18-19, në libër.- Nxënësit mendojnë dhe punojnë në dyshe sipas bankave.Mësuesi vëzhgon punën e nxënësve dhe bashkëpunimin e çdo dyshe nxënësish.Pasi shikon që nxënësit kanë përfunduar punë në dyshe, hedh për diskutim përgjigjet e

ushtrimeve.- Në ushtrimin 1 kërkon që çdo shifër e numrit të zëjë pozicion te numëratorja.- Në ushtrimin 1/b kërkohet përgjigjja pse është e saktë ose e gabuar.- Në ushtrimin 2 ngre nxënës të nivelit 1 për leximin e numrave dhe kërkohet: o Çfarë kanë të përbashkët këta numra? o Cila vendvlerë është e njëjtë te numrat apo në 2, 3 numra? o Cili është më i vogël dhe pse? o Cili është më i madh dhe pse?- Në ushtrimin 3: o Ç’do të thotë ndryshesë? o Ç’do të thotë 5-fi shim? o A mund të shkruajmë 357- 463? Pse?Më pas mësuesi ndan klasën në 4 grupe, ku secili grup merr për zgjidhje përkatësisht

problemat 1/a, 1/b, 2/a, 2/b.- Nxënësve u kërkohet të ndjekin rrugën e zgjidhjes së një probleme.- Përsëri mësuesi u kujton nxënësve pyetjet dhe hapat e zgjidhjes së një probleme.- Në fund nga çdo grup 1 nga nxënësit bën diskutimin në klasë për zgjidhjen e

problemave.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson dhe motivon nxënësit që ka planifi kuar për vlerësim.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 16.- Sqaro ushtrimin 2, 3.- Konceptet tek ushtrimi 2 → Kthe nga fjali në simbole dhe anasjellas.



Minitest

Tema: ThyesatMësimi 14

Objektivi i përgjithshëm: Të gjejë pjesën e një numri, nëpërmjet rolit që kanë gjymtyrët e një thyese.

Objektivi minimal: 1. Të përcaktojë rolin e çdo gjymtyre në thyesë.Objektivi mesatar: 2. Të gjejë pjesën e një numri.Objektivi i lartë: 3. Të argumentojë gjetjen e pjesës së një numri.Mjetet: libri, fl eta e punës, çokollatë, pica, plastelinë, mjeti didaktik i

thyesave.Konceptet: thyesë, emërues, numërues, ndarja e fi gurës në pjesë të

barabarta,

214

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” pjesa e një numri.

Struktura:Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh- Me plastelinë të formohen 5 pica.- Ndani klasën në 5 grupe me nxënës të ndryshëm.- Ndani picën në mënyrë të barabartë.- Ç’pjesë e picës i takon secilit nxënës në çdo grup? P.sh. 1/4, 1/8, 1/12, 1/16, ....- Ç’është numri 4, 8, 12.... në thyesë?- Ç’tregon ai numër në secilin rast?- Ç’pjesë u takon 2 nxënësve, 3 nxënësve, 5 nxënësve, të çdo grupi? 2/4, 3/8, 5/12........- Ç’është numri 3, 5, .... te thyesat?- Ç’tregojnë ata te thyesat?- Jepet pica: o A mund të themi se njëri merr 1/3 e picës? Pse?

- Plotëso rubrikën “Kujto” në libër.

Realizimi: Mendo – Puno në dyshe – Diskuto në klasëNë fi llim mësuesi u bën të qartë nxënësve që “ju në fund të orës duhet të dini”:1. Të paraqisni thyesën sipas fi gurës.2 . Të ngjyrosni pjesët e fi gurës kur është dhënë thyesa.3. Të gjeni pjesën e një numri.Më pas lihen nxënësit të punojnë me ushtrimet 1, 2 (të rubrikës “Punojmë së bashku”) dhe

1, 2, 3 (të rubrikës “Provo veten”).- Mësuesi herë pas here i kujton nxënësit se: a. Ç’tregon emëruesi i thyesës. b. Ç’tregon numëruesi i thyesës. c. Cila është natyra e ndarjes së një fi gure që të pasqyrojë thyesë.- Pas punës në dyshe, mësuesi kërkon nga nxënësit një diskutim me përgjigjet e ushtrimeve.- Mësuesi këmbëngul në sqarimin për çdo përgjigje. Më pas u kërkon nxënësve të hapin fl etën e punës, në faqen 17, ushtrimi 4.- Pse janë thyesat e pasakta?- Në ushtrimin 3 (rubrika “Provo veten”), mësuesi i kërkon nxënësit:- Ç’do të thotë fjala “ndarje” në matematikë?- Ç’tregon kllapa tek ushtrimi 3?- A mund të më shprehni me fjali se si veprojmë për të gjetur pjesën e një numri?

2. Ngjyros në fi gurë sipas thyesës së dhënë.1. Përcakto thyesën sipas fi gurës së hijezuar.

Refl ektimi: Minitest

215


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të gjejë thyesa të barabarta me një thyesë të dhënë duke shumëzuar (ose pjesëtuar) të dyja gjymtyrët e thyesës

me të njëjtën thyesë.Niveli 1 Të gjejë thyesa të barabarta me një thyesë të dhënë duke

shumëfi shuar me të njëjtin numër të dyja gjymtyrët.Niveli 2 Të gjejë thyesa të barabarta me një thyesë të dhënë duke

pjesëtuar me të njëjtin numër të dyja gjymtyrët.Niveli 3 Të zgjidhë problema me gjetjen e pjesës së një numri.Konceptet: thyesa të barabarta, thyesa plotësuese.Mjetet: mjete didaktike të thyesave, thyesa plotësuese.

Struktura:

Tema: Thyesa të barabarta. Formimi i tyre.Mësimi 15

Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimeshJepet fi gura. - Ç’pjesë e fi gurës është e vijëzuar? - Ç’pjesë e fi gurës është e pavijëzuar? - Çfarë përfaqësojnë të dyja thyesat e mësipërme?Jepen fi gurat. - Në sa pjesë të barabarta është ndarë rrethi në çdo rast? - Ç’pjesë e fi gurës është vijëzuar për çdo rast? - Çfarë vë re nga fi gura e mësipërme?

Realizimi: Të nxënit në bashkëpunimKlasa ndahet në 4 grupe. Në secilin grup jepet një rreth (i njëjtë) kartoni. Grupi I → Përcakto me vijëzim ½ e rrethit. Grupi II → Përcakto me vijëzim 2/4 e rrethit. Grupi III → Përcakto me vijëzim 4/8 e rrethit. Grupi IV → Përcakto me vijëzim 8/16 e rrethit.Pas punës praktike që bëjnë të katër grupet, mësuesi vendos njëri sipër tjetrit pjesën e

secilit grup.- Çfarë vini re?- Si janë thyesat ndërmjet tyre?Më pas shkruhet në dërrasë:

1 2 4 8 ___ = ___ = ___ = ___ = ___ = ___ = ___ 2 4 8 16

- Vazhdo dhe me tri thyesa të tjera.- Shiko emëruesin dhe numëruesin e thyesës së dhënë, sa herë rriten ata në secilën thyesë

të mëpasme?- Shkruaj nga e kundërta: 8 4 2 1 ___ = ___ = ___ = ___ = ___ = ___ = ___ 16 8 4 2


Stuhi mendimesh Të nxënët në bashkëpunim Puno dyshe - Diskuto në klasë

216

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Sa herë zvogëlohet numëruesi, emëruesi i thyesës së dhënë me atë që vjen pas?- Si mund të përftohen thyesat e barabarta me një thyesë të dhënë?- Cila është skema që ndihmon në gjetjen e pjesës së një numri?Kjo pyetje gjen zbatim në problemën e faqes 23, në libër.

Refl ektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë- Nxënësve u jepen për të punuar në dyshe ushtrimet 1, 2, 3, më pas diskutohen përgjigjet e tyre.Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës të planifi kuar.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 18.

Tema: Krahasimi i thyesaveMësimi 16

Objektivi i përgjithshëm: Të krahasojë dy thyesa sipas kritereve të tyre.Objektivi minimal: 1. Të krahasojë thyesat me 1.Objektivi mesatar: 2. Të krahasojë thyesat me dy kushte: a. me emërues të barabartë b. me numërues të barabartë.Objektivi i lartë: 3. Të krahasojë thyesat me emërues të ndryshëm dhe

numërues të ndryshëm, me anën e fi gurës.Mjete: libri, fl eta e punës, shkumësa me ngjyra.Konceptet: thyesa të barabarta me 1; thyesa më të vogla se 1; thyesa më e vogël; thyesa më e madhe.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimeshJepet boshti:

- Vazhdo të emërtosh dhe pikat e tjera në bosht.- Si janë 1/5, 2/5, 3/5,.... në krahasim me 5/5 ose 1?- Si janë numëruesit e thyesave të mësipërme me emëruesin?- A mund të formulosh një rregull se kur thyesa është më e vogël se 1?- A mund të themi se si është numëruesi dhe emëruesi te thyesa 5/5 = 1?- A mund të formulosh një rregull se kur thyesa është e barabartë me 1? Po më e madhe se 1?Klasa ndahet në 4 grupe me detyra të njëjta: 1, 3 dhe 2, 4.Paraqisni thyesat në fi gurë dhe në bosht, pastaj krahasoni: Grupi 1 3/8, 5/8, 1/8 Grupi 3 2/7, 3/7, 5/7E njëjta kërkesë për: Grupi 2 2/5; 2/7 Grupi 4 5/7; 5/9


Stuhi mendimesh Të nxënët në bashkëpunim Puno dyshe - Diskuto në klasë

0 1 2

15

217


atematika 4”

Më pas, pasi të merren përgjigjet e nxënësve, kërkohen përgjigjet e këtyre pyetjeve:- Si janë emëruesit e thyesave në grupet 1 dhe 3?- Çfarë vini re?- A mund të formuloni një rregull?- Si janë numëruesit e thyesave në grupet 2, 4?- Çfarë vini re?- A mund të formuloni një rregull?

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëPasi përmblidhen 5 rastet e krahasimit i kërkohet nxënësit të punojë me ushtrimet 1, 2, 3,

4, faqe 24, në libër.Në fund përgjigjet e ushtrimeve diskutohen në klasë dhe nxënësit korrigjojnë gabimet e tyre.Vlerësimi: Në fund të orës mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 19.

Tema: Thyesa zbavitëseMësimi 17-18




Objektivi i përgjithshëm: Të zbatojë njohuritë e marra për thyesat në situata të ndryshme.Objektivi minimal: 1. Të përcaktojë thyesën me fi gurën e dhënë. Të krahasojë thyesën me 1. Të njohë se në cilin rast ndarja e fi gurës paraqit thyesë.Objektivi mesatar: 2. Të paraqitë thyesën e dhënë në fi gurë. Të plotësojë gjymtyrën e thyesës së barabartë kur është njëra gjymtyrë. Të emërtojë ndarjen e hijezuar në disa mënyra. Të krahasojë thyesat e dhëna. Të gjejë pjesën e një numri.Objektivi i lartë: 3. Të zgjidhë problemat me gjetjen e pjesës së një numri.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: thyesa; thyesa të barabarta; krahasimi i thyesave; pjesa e një numri.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Përvijim koncepti- Cili koncept kryesor është përmendur në këtë kapitull?

Thyesat:mënyrat e krahasimit

sipas emëruesit të njëjtë

sipas numëruesit të njëjtë

elementet

numëruesiemëruesi

mënyrat e marrjes së thyesave të barabarta

duke shumëzuar me të njëjtin

numër

duke pjesëtuar me të njëjtin

numër

llojetmë të vogla se 1

të barabarta me 1

më të mëdha se 1

218

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Realizimi + Refl ektimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë- Bëhet një përmbledhje e koncepteve të kaluara në konceptin e thyesave.Ora I-rë: ushtrimet 1, 2, 3, 4.Konceptet: 1. Paraqitja e fi gurës me thyesë. 2. Ngjyrosja e fi gurës kur është dhënë thyesa. 3. Marrja e thyesave të barabarta. (plotësim të katrës së përpjesshme)

Ora II-të: Ushtrimet 5, 6, 7, 8, 9, 10.Konceptet: 1. Krahasimi i thyesave 2. Gjetja e pjesës së një numri. 3. Marrja e thyesave të barabarta nëpërmjet fi gurës. 4. Problema.Pasi përfundon dhe bashkëpunimi në dyshe, mësuesi kërkon të diskutohen në klasë

përgjigjet e ushtrimeve duke i argumentuar në bazë të njohurive të marra. - Kujdes me pjesët e padukshme të kubit (ushtrimi 1). - Kujdes me plotësimin e gjymtyrës së panjohur në barazimin e thyesave.(Shiko cili veprim është përdorur për gjymtyrën e njohur. Mos ndrysho operatorin.)- Kujdes në krahasimin e thyesave. (atje ku nuk zbatohet asnjë rregull përdor rregullën e

marrjes së thyesave të barabarta) P.sh.: 3 9 ___ ___ 11 33

9 9 ___ ___ 33 33 - Pse vendoset shenja “=” në thyesat e ushtrimit 10? - Pse fi gurat nuk paraqesin thyesa (ushtrimi 9)? - Te problema (ndiq hapat e zgjidhjes së saj). - Cilat janë dy mënyrat e gjetjes së një numri? (ushtrimi 7)Në fund të orës mësuesi vlerëson disa nxënës duke i motivuar ata.Detyrë shtëpie: Ora I → Ushtrimet 1, 3, 4, faqe 20, fl etë pune. Ora II → Ushtrimet 2, 5, faqe 20, fl etë pune.

Problema shtesë për nxënësit cilësorë:1. Agimi kishte 500 lekë. Në librari ai shpenzoi 3/5 e lekëve. Pjesën tjetër e shpenzoi në

ëmbëltore. Sa lekë shpenzoi ai në ëmbëltore? Ç’pjesë e lekëve janë ato?2. Duke ditur se 3/5 e shishes përbëjnë 3L, sa litra nxë shishja?3. Një tren ka 6 vagonë. Në një vagon mund të udhëtojnë 80 pasagjerë. Nëse janë zënë

7/8 e të gjitha vendeve të trenit, sa vende janë të lira?

.3

.3

Ushtrime1. Thyesat e mëposhtme vendosini në vendin e duhur. 1 7 9 18 13 1 105 24 55 7 5 2 363 5 9 15 12 34 105 36 55 7 6 7 16

, , , , , , , , , , , , ,

3 2 1 7 1 3 5 2 8 2 8 8 4 4 8 4

, , , , , , , ,2. Jepen thyesat: Radhiti nga më e

vogla te më e madhja.

thyesat e = 1 thyesat > 1

thyesat < 1

219


atematika 4”

Tema: Numrat me shenjëMësimi 19

Objektivi i përgjithshëm: Të njohë numrat e plotë.Objektivi minimal: 1. Të përcaktojë në bosht numrat e plotë.Objektivi mesatar: 2. Të përdorë numrat e plotë në jetën e përditshme.Objektivi i lartë: 3. Të argumentojë ekzistencën e numrave negativë.Konceptet: numra pozitivë; numra negativë; numra të plotë.Mjetet: termometër ambienti; libër; fl etë pune.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Cilat janë dy bashkësitë e numrave që jeni marrë deri tani në matematikë?- Plotëso.


Stuhi mendimesh Imagjinata e drejtuar Puno dyshe - Diskuto në klasë

- Si mendoni, në cilën bashkësi është zgjidhja e këtij veprimi? 3 – 5 =- A i njihni numrat e plotë?

Realizimi: Imagjinata e drejtuarImagjinoni veten tuaj në ditët e dimrit pranë televizorit. Spikerja jep temperaturat e ulëta dhe

të larta në rrethet e vendit tonë. - Cilat janë shifrat që përdor ajo për temperaturat e ulëta në Kukës, Dibër?- Me çfarë janë të shoqëruar këta numra?- Ku ndryshon 2 nga – 2?Pra përveç numrave natyrorë, në jetë përdoren edhe numra të shoqëruar me “-“ përpara

që quhen numra negativë.- Jepni shembuj të tjerë.- Më pas pasqyrohet bashkësia e numrave të plotë.

Numrat natyrorë

Thyesat

Numrat e plotë

numra negativë numra 0 numra pozitivë

numra të plotë

220

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” - Si pasqyrohen ata në bosht?

- Plotëso pikat e tjera në bosht.

- Si mendoni, si mund të paraqitet thellësia nën nivelin e detit dhe lartësia mbi nivelin e detit?

- Vëzhgohet termometri i ambientit.

- Ku janë vendosur numrat negativë? Po numrat pozitivë?

Refl ektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë

Pasi bëhet një përmbledhje se kur përdoren numrat e plotë, nxënësve u kërkohet të punojnë

në dyshe ushtrimet 1, 2, në libër, faqe 28, ushtrimin 5, në fl etë pune, faqe 21.

- Më pas diskutohen përgjigjet e ushtrimeve.

- Cilat fjalë pasqyrohen me “_”, “thellësia” apo “lartësia”?

- Argumentohen përgjigjet “po” ose “jo” tek ushtrimi 5, fl eta e punës, faqe 21.

Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1, 2, 3, 4, 6, faqe 20-21, te fl eta e punës.

-2 -1 0 1 2

221


atematika 4”

4. Vendos shifrat e numrit te numëratorja. 3 8 7 6 9 5 (1 pikë)

5. Zbërthe numrin. (2 pikë) 375 436 = 300000 + ____ + ____ + ................. = 3 QM + ____+ ____ +..............

6. Vendos shenjën “<”, “>”. (2 pikë)

35 234 134 305

752 358 752 158

7. Plotëso vargun me 3 kufi za. (1 pikë) 95; 97; 99; ___; ___; ___.

8. Rrumbullako numrin 9269 në 10, 100, 1000 më të afërt. (3 pikë)

QM DHM NJM Q DH NJ

Kreu I - Kuptimi mbi numrinTEST

Objektivat për këtë kapitull: 1. Shkrimi i numrit egjiptian. 2. Shkrimi i numrit romak. 3. Shkrimi i numrit në tabelë ose numërator (me 6 shifra). 4. Zbërthimi i numrit (me 6 shifra). 5. Krahasimi i numrit (numrat e mëdhenj). 6. Plotësimi i vargut numerik. 7. Rrumbullakimi i numrit në 10, 100, 1000 më të afërt. 8. Kuptimi i thyesës sipas fi gurës. 9. Ngjyroja e fi gurës kur është dhënë thyesa. 10. Formimi i thyesave të barabarta. 11. Gjetja e pjesës së një numri. 12. Krahasimi i thyesave. 13. Paraqitja e numrave me shenjë në boshtin numerik. 14. Problema.

1. Paraqit si egjiptianët numrin 345. (1 pikë)2. Paraqit si romakët numrin 290. (1 pikë)3. Plotëso tabelën. (4 pikë)

Klasa e mijësheve Klasa e thjeshtë Numërori i rregullt

QM DHM NM Q DH NJ

2 5 6 0 4

3 2 6 0 7 9

607541

92054

222

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

15. Problemë. (4 pikë)Babai vendosi që 1000 lekë t’i shpenzonte për Mirën. Ajo i kërkoi babait të shpenzonte 7/10 e tyre për blerje

librash, kurse 2/10 e tyre për ëmbëlsira. Sa lekë i mbetën Mirës pa shpenzuar?

14. Plotëso boshtin, pastaj fjalitë. (4 pikë)

2 është ....................... se 5 0 është ....................... se – 1 3 është ..................... se – 1

-1 0 1

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Shuma

Pikët 1 1 4 1 2 2 1 3 2 1 2 2 6 4 4 34

Nota 4 5 6 7 8 9 10

Pikët 0 - 7 8 – 13 14 – 18 19 – 23 24 – 28 29 – 31 32 - 34Vlerësimi

9. Vendos thyesat. Plotëso. ( 2 pikë)

_____ = _____

10. Ngjyros fi gurën sipas thyesës. (1 pikë)

3 8

11. Plotëso vendet bosh. (2 pikë)

a. 2 10 b. 12 .... 3 .... 15 5

12. Gjej. (2 pikë) 2 5

13. Vendos shenjën “<”; “>”; “=”. (6 pikë) 5 2 5 2 5 2 2 2 4 5 7 3 7 7 7 3 11 22

= =

.

e 35 =

1 ; 1 ; 1 ; ; ; ;

223


atematika 4”

Kapitulli II

VEPRIME ME NUMRAT

Tema: Mbledhja e numrave. Vetia e ndërrimitMësimi 1

Objektivi i përgjithshëm: Të kryejë veprimet e mbledhjes me më shumë se dy mbledhorë, duke zbatuar vetinë e ndërrimit.Objektivi minimal: 1.Të përdorë vetinë e ndërrimit në shumën e 3 numrave.Objektivi mesatar: 2. Të përdorë vetinë e ndërrimit në më shumë se dy mënyra, te mbledhja e 3, 4 numrave.Objektivi i lartë: 3. Të zbërthejë numrin në disa mbledhorë.Konceptet: vetia e ndërrimit te veprimi i mbledhjes; emërtimi si shumë të disa mbledhorëve të një numri.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:




Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimeshMësuesi kërkon nga nxënësit: Sa nxënës ka rreshti I?Më pas u kërkon nxënësve të rreshtit I të ndryshojnë vendin dhe pyet:- Sa nxënës ka tani rreshti i parë?- Çfarë u ndryshua tek nxënësit?- Çfarë nuk u ndryshua te nxënësit?- Çfarë shpreh kjo lojë në veprimin e mbledhjes?- A mund ta shprehë me fjalë ndokush?

Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë.- Nxënësit fi llojnë të lexojnë problemën e Almës në libër dhe përgjigjen e Agimit.- Didi habitet: o Sa shpejt! o Si e bëre?- Si mendoni ju fëmijë, pse autori i ka dhënë përgjigjen (shih në libër).- Çfarë supozon autori që ju dini në këtë rast?- Pse i është ndërruar vendi numrit 1000?Fillojmë rubrikën “Punojnë së bashku”.- Si veprojmë për të mbledhur disa numra?- Ç’ndodh në kolonën II?- Ç’tregojnë shigjetat e kuqe në libër?- Ç’tregon përfundimi 285 te të dyja kolonat?- Sa është shuma në këtë rast? Pse?Më pas kalon në praktikë.Sa nxënës jemi?- Ngre një nxënës e numëron nga rreshti i 1-2-3.

224

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivi i përgjithshëm: Të njehsojë shumën duke përdorur vetinë e shoqërimit dhe shpërndarjes.Objektivi minimal: 1. Të njohë vetitë e shoqërimit dhe shpërndarjes.Objektivi mesatar: 2. Të përdorë këto dy veti për të gjetur në mënyrë më të shpejtë shumën e disa numrave.Objektivi i lartë: 3.Të përdorë vetitë e mësipërme për zgjidhjen e problemave të ndryshme.Koncepte: numra “miq”; vetia e shoqërimit te mbledhja, vetia e shpërndarjes te mbledhja.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

- Ngre një tjetër që numëron nga 2 – 1 – 3.- Ngre një tjetër që numëron 3 – 2 – 1.- Si është përgjigjja e tre nxënësve? Pse?

Refl ektim: Puno dyshe – Diskuto në klasëU jepet nxënësve puna në dyshe e ushtrimit 1, 2, 3, faqe 30, në libër.Më pas diskutohen me nxënësit këto çështje.- Përgjigjet e nxënësve janë të njëjta, pavarësisht mënyrës së rreshtimit të mbledhorëve.- Në ushtrimin 3 jepen mbledhorë të ndryshëm. Por çfarë nuk kemi ndryshuar? Vlerësimi: Në fund të orës mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2, 3, fl etë pune, faqe 22.

Tema: Mbledhja e numrave. Vetia e shoqërimitMësimi 2

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- A e njihni vetinë e shoqërimit te mbledhja?Mësuesi ngre tri grupe nxënësish dhe pyet: Grupi I (5 nxënës) Grupi II (3 nxënës) Grupi III ( 8 nxënës)- Sa nxënës kam ngritur gjithsej?Më pas grupi I dhe grupi II formojnë një grup më vete dhe pyet përsëri:- A do të ndryshojë shuma e nxënësve? Çfarë ndryshova?Më pas grupi II dhe grupi III formojnë një grup më vete dhe përsëri pyet:- Po në këtë rast çfarë ndryshova dhe çfarë nuk ndryshon?- Çfarë shpreh kjo lojë që kryem?- Paraqiti me shprehje.

5 + 3 + 8 = 16

(5 + 3) + 8 = 16

5 + (3 + 8) = 16


Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar Puno dyshe - Diskuto në klasë

225


atematika 4”

Realizimi: Lexim i drejtuarLexojmë në libër se ç’janë numrat “miq”.Më pas kërkohet nga nxënësit (kujdes me 100, 1000):- Më jepni të gjithë numrat miq 1-shifror.- Jepen disa 2-shifrorë, 3-shifrorë dhe gjeni “mikun” e tyre. 24; 37; 99 → miqtë (...............................) 121; 234; 99 → miqtë (..............................)- Çfarë shikoni te shifra e njësheve në numrat e mësipërm?- Si mendoni, ka “mik” numri 0?- Si mendoni, se në rastin e shumës 23 + 56 + 7 + 4 autori ka kaluar në këtë mënyrë (23 + 7) + (56 + 4) =? Pse këta numra të shoqëruar?Më pas lexohen ushtrimet 1, 2 rubrika “Punojmë së bashku” dhe nga nxënësit kërkohet:- Pse është përdorur 2-ngjyrëshi tek ushtrimet 1, 2?- Çfarë shpreh mënyra me jeshile në shumën e tre numrave?- Çfarë shpreh mënyra me portokalli në shumën e dy numrave?- Argumentoni përgjigjet e shembujve në faqen 32 të librit.

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëJepet ushtrimi 2. Kërkohet nga nxënësi t’i kryejë veprimet në shtyllë, më pas veprohet me

të tri veprimet në mënyrë të shpejtë.- Kërkohet të plotësojë kllasterin.

Vlerësimi: Në fund, mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 4, fl etë pune, faqe 22.

Vetitë e mbledhjes

vetia e shpërndarjes vetia e shoqërimit vetia e ndërrimit

Tema: Algoritmi i mbledhjes në rresht dhe në shtyllëMësimi 3-4


Stuhi mendimesh Shpjegim i përparuar Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivi i përgjithshëm: Të njehsojë shumën e dy numrave të mëdhenj duke zbatuar algoritmin e mbledhjes në rresht dhe mbledhjes në shtyllë.

Objektivi minimal: 1. Të zbërthejë numrin sipas vendvlerave dhe t’i mbledhë ato.Objektivi mesatar: 2. Të ndjekë hapat e gjetjes së shumës me algoritmin në rresht dhe në shtyllë.Objektivi i lartë: 3.Të zbatojë mënyrat e algoritmit të mbledhjes në problemat matematikore.Konceptet: algoritmi, algoritmi i mbledhjes në rresht, algoritmi i mbledhjes në shtyllë.Mjetet: libri, fl eta e punës.Struktura:

226

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimeshJepet numri 234 735:- Përcakto vendvlerat e çdo shifre.- Zbërthe me dy mënyra: 234 735 → 200 000 + 30 000 + 4 000 + 700 + 30 + 5 234 735 → 2QM + 3DHM + 4M + 7Q + 3DH + 5NJ Mblidh në shtyllë: 425 + 535 =

Realizimi: Shpjegim i përparuar- Në fi llim sqaron fëmijët se çdo të thotë fjala “algoritëm”.- Më pas shpjegon se cilat janë 2 mënyrat e algoritmit të mbledhjes.Paraqit me skicë: o algoritmi në rreshtAlgoritmi i mbledhjes: o algoritmi në shtyllë- Cilat janë hapat që ndiqen në çdo mënyrë?- Ndiqni të dyja mënyrat dhe përcaktoni se cila është mënyra më e shkurtër që përdoret.

Shpjegimi merret me shembullin e librit dhe të strukturuar në dërrasën e zezë.Në dërrasë përcaktohen dy mënyrat dhe shkurt mënyra e dytë ku nxënësi të nxërë në

mënyrë vizuale.

Mënyra I. Algoritmi i mbledhjes në rresht (ora I-rë mësimore).

Shuma = 3254 + 4539 3254 → 3M + 2Q + 5DH + 4NJ + 4539 → 4M +5Q + 3DH + 9NJ---------------------------------------------3254 + 4539 = 7 000 + 700 + 80 + 13 = 7 000 + 700 + (80 + 10) + 3 7793 = 7 000 + 700 + 90 + 3Pra: 3254 + 4539 = 7793

Rrugët:1. Zbërthe numrat me shkurtime duke i vënë njëri pas tjetrit.2. Mblidh rendet përkatëse dhe pasqyro gjatë shumën e tyre.3. Mos lejo grupime në një rend.4. Zbato shpërndarjen dhe shoqërimin e mbledhjes.5. Formo numrin e shumës së rendeve.6. Jep përgjigje.

Mënyra 2: Algoritmi i mbledhjes në shtyllë (ora II-të mësimore).

3254 + 4539 =

3254 + 4539 13 80 700 7000 7793

Kjo mënyrë paraqitet shkurt: 3254 + 4539 7793

Rrugët:1. Vendosi në shtyllë sipas rendeve.2. Mblidh rendet duke fi lluar nga njëshet dhe vendosi në shtyllë të radhitura njëra nën tjetrën.3. Mblidh shumat e rendeve në shtyllë dhe jep përgjigje.

227


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të përcaktojë njohuritë mbi zbërthimin e numrit, mbi zbatimin e algoritmeve të mbledhjes në rresht dhe shtyllë.Objektivi minimal: 1. a. Të zbërthejë numrat sipas vendvlerave. b. Të gjejë shumën sipas algoritmit të mbledhjes në shtyllë.Objektivi mesatar: 2. a. Të gjejë shumën sipas algoritmit të mbledhjes në dy mënyra. b. Të kryejë mbledhjen me anën e vetive të ndërrimit, shoqërimit.Objektivi i lartë: 3. a. Të kryejë shumën e disa numrave në mënyrë të shpejtë, duke shoqëruar numrat “miq”. b. Të zgjidhë problemat në mënyrë logjike.Konceptet: zbërthim, algoritmi i mbledhjes në rresht, shtyllë; vetia e ndërrimit,

shoqërimit, mbledhja; numrat “miq”.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëU jepen nxënësve të punojnë ushtrimet 1, 2, 3 dhe më pas diskutohen përgjigjet në klasë

duke argumentuar secili nxënës që ngrihet.- Kujdes në mënyrën I për shpërndarjen e grupit kur kalon rendin e tij.- Në problemë kërkohen hapat e zgjidhjes së një probleme dhe kërkesat të formuluara mirë.Vlerësimi: Në fund, mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ora I → 1, 2, fl etë pune, faqe 23. Ora II → 3, 4, 5 fl etë pune, faqe 23.

Tema: Veprime zbavitëseMësimi 5-6




Shënim: Strukturat Realizim + Refl ektim shkrihen në një këto orë sepse janë koncepte të njohura nga nxënësit.

Zhvillimi i mësimit Evokim: Stuhi mendimeshOrët Konceptet:Ora I 1. Zbërthimi i numrit. 2. Algoritmi i mbledhjes në rresht. 3. Algoritmi i mbledhjes në shtyllë. 4. Njehsimi i shumës duke përdorur vetinë e ndërrimit.

Ora II 1. Njehsimi i shumës duke përdorur vetinë e ndërrimit dhe shoqërimit, duke shoqëruar numrat “miq”. 2. Krahasimi i shumës së dy numrave. 3. Paraqitja e një numri në copëtim në rresht dhe në shtyllë. 4. Zgjidhje problemash.

228

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Pyetjet për strukturën I mësimore për çdo koncept.- Jepet numri 425475: o Trego vendvlerat e shifrave. o Zbërthe me mbledhorë sipas grupvlerave. o Pasqyro me shkurtime këtë shumë.- Çfarë koncepti përdor mënyra e algoritmit të mbledhjes në rresht?- Si veprohet në algoritmin e mbledhjes në shtyllë?- Çfarë thotë vetia e ndërrimit në mbledhje?- Çfarë thotë vetia e shoqërimit të veprimit të mbledhjes?- Cilat janë dy mënyrat e krahasimit të dy numrave natyrorë?- Ç’do të thotë “numrin copëtoje në rresht dhe në shtyllë”?- Cilat janë hapat që ndiqen për zgjidhjen e një problemi?

Realizimi + Refl ektimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasëPas një rifreskimi të koncepteve të marra në temat e kaluara, nxënësi fi llon punën duke i

ndarë ushtrimet sipas orëve. Ora I → ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 35. Ora II → ushtrimi 5; problemat 1, 2, 3; ushtrimet 4, 5, faqe 35.Nxënësi pasi punon vetë, lihet më pas disa minuta të bashkëpunojë në dyshe, dhe më pas

kërkohet që diskutimi të shtrihet në gjithë klasën.Nxënësit korrigjojnë punimet e tyre.- Mësuesi ndërhyn herë pas here duke kërkuar nga nxënësit argumentimin e tyre.Vlerësimi: Në këto orë mësimi vlerësohen shumë nxënës për punën e tyre të kryer.Detyrë shtëpie: Ora I → 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 23 – 24. Ora II → 4, 5, fl etë pune, faqe 24.

Tema: Mbledhja me mendMësimi 7

Objektivi i përgjithshëm: Të kryejë veprimet e mbledhjes me mend në trekëndëshin, katrorin magjik, duke përdorur vetitë e mbledhjes

dhe numrave “miq”.Objektivi minimal: 1. Të kryejë mbledhjen me mend, duke kombinuar numrat “miq”.Objektivi mesatar: 2. Të plotësojë trekëndëshin magjik nëpërmjet mbledhjes.Objektivi i lartë: 3. Të plotësojë katrorin magjik dhe të bëjë provën te zbritja e dy numrave natyrorë.Konceptet: trekëndëshi magjik, katrori magjik.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:


Stuhi mendimesh Mendo - Puno në grup - Diskuto në klasë

Mendo - Puno në grup - Diskuto në klasë

Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh- Shpreh dhe jep shembuj mbi vetitë e mbledhjes.- Cilët janë numrat “miq”? Thuaj disa.

229


atematika 4”

- Si do të vepronit shpejt dhe saktë për të gjetur shumën: 57 + 45 + 13 + 55 =

Realizimi + Refl ektimi (shkrihen në një strukturë): Mendo – Puno në grup – Diskuto në klasëKlasa ndahet në 4 grupe dhe secilit grup i jepen për zgjidhje:Grupi I – 3 ushtrimet e para ( + Rretho përgjigjen e saktë) – Trekëndëshi i parë magjikGrupi II – 3 ushtrimet e dyta ( + Rretho përgjigjen e saktë) – Trekëndëshi i dytë magjikGrupi III – 3 ushtrimet e treta ( + Rretho përgjigjen e saktë) – Trekëndëshi i tretë magjikGrupi IV – 3 ushtrimet e katërta ( + Rretho përgjigjen e saktë) – Trekëndëshi i katërt magjik

Para se nxënësit të fi llojnë punën, mësuesi sqaron nxënësit se ç’është trekëndëshi magjik (e cila është shkruar në tekst).

E njëjta mënyrë ndarjeje bëhet edhe për ushtrimin 2.- Në fund diskutohen përgjigjet e çdo ushtrimi, duke ngritur një nga një nxënësit e secilit grup.- Më pas sqarohet se ç’është katrori magjik dhe kërkohet se cili nxënës do ta formojë saktë

dhe shpejt katrorin e ushtrimit 3.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës për përgjigjet e tyre dhe në mënyrë simbolike

vlerëson nxënësin më të mirë në katrorin magjik.Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 25.

Tema: Zbritja si veprim i kundërt i mbledhjesMësimi 8




Objektivi i përgjithshëm: Të njohë veprimin e zbritjes, si veprim i kundërt i mbledhjes.Objektivi minimal: 1. Të formojë zbritjen kur është dhënë shuma e dy nxënësve.Objektivi mesatar: 2. Të gjejë njërin mbledhor kur jepet shuma dhe mbledhori tjetër.Objektivi i lartë: 3. Të zgjidhë problema me të dyja veprimet.Koncepti: mbledhorë, shuma, zbritësi, i zbritshmi, diferenca.Mjetet: libri, fl eta e punës, fi gura të ndryshme.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Mësuesja ngre 6 djem përpara klasës.- Më pas kërkon të ngrihen dhe 4 vajza.- Sa nxënës janë ngritur përpara klasës?- Kërkon nga nxënësit të formojnë shumën: 6 + 4 = 10- Emërto kufi zat në këtë shumë.- Më pas kërkon të ulen vajzat.- Sa djem ngelën? Shkruaj barazimin. 10 – 4 = 6- Po nëse do të uleshin djemtë, sa vajza do të ngelen? 10 – 6 = 4- Si quhen kufi zat në dy barazimet e fundit?- A themi se mbledhja ka lidhje me zbritjen?- Pse themi se zbritja është veprim i kundërt i mbledhjes?

230

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Realizimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë- A mund të plotësohen elementet e bashkësive tek ushtrimi 1, 2 në rubrikën 1, 2?- Lihen nxënësit të punojnë 10’, më pas diskutojnë në dyshe dhe në fund kërkohen nga

nxënësit të diskutohen përgjigjet dhe të korrigjohen gabimet e tyre.

Refl ektimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasëKërkohet të plotësohet tabela për 3’ dhe më pas kërkohet shpjegimi sipas këtyre

pyetjeve.- Cilat kufi za janë dhënë?- Cila kufi zë mungon?- Cili veprim kryhet për ta gjetur?Po e njëjta gjë kërkohet për ushtrimin 3, fl etë pune, faqe 26.Vlerësimi: Në fund të orës vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, në fl etë pune. Problemat 2, 3, faqe 39, libër.

Tema: Mbledhja dhe zbritja me dhjetëshe dhe qindëshe të plotaMësimi 9-10

Objektivi i përgjithshëm: Të mbledhë (të zbresë) në mënyrë të shpejtë numrat me dhjetëshe të plotë dhe qindëshe të plotë.

Objektivi minimal: 1. Të mbledhë (zbresë) dhjetëshet dhe qindëshet e plota.Objektivi mesatar: 2. Të kryejë të dyja veprimet me dhjetëshe dhe qindëshe të plota në të njëjtën shprehje.Objektivi i lartë: 3. Të formulojë një problemë dhe ta zgjidhë atë, duke ditur skemën e zgjidhjes.Mjetet: libri, fl eta e punës.Koncepte: dhjetëshe e plotë, qindëshe e plotë.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Përmend disa 10 të plota.- Përmend disa qindëshe të plota.- Gjej shumat e ushtrimit 1 (rubrika “Kujto”).- Zbërthe shumat e ushtrimit 2 (rubrika “Kujto”).

Realizimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasëPër 5’ nxënësve u jepet për të plotësuar ushtrimi 1, 2, faqe 40, më pas kërkohet nga nxënësit:- Cili është veprimi që është kryer përkatësisht në ushtrimet e mësipërme?- Çfarë numrash janë paraqitur në këto ushtrime?- Si mendon për të kryer veprimet më shpejt me këta numra, si duhet të veprojmë?- Vepro tani më shpejt për ushtrimin 3.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, fl etë pune, faqe 27.




231


atematika 4”

Ora II: Ushtrime dhe problemaObjektivi i përgjithshëm: Të zgjidhë ekuacione, inekuacione me numra dhjetëshe, qindëshe të plota në mënyrë intuitive dhe problema të ndryshme.

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Kërkohet me gojë ushtrimi 4, faqe 41, në libër.Jepet: + 2 = 7 – 3 > 2 + 5 < 7 - Cili numër e vërteton barazimin apo mosbarazimin?

Jepet: 7

- Plotëso shumën dhe operatorin e kundërt.- Cilat janë hapat e zgjidhjes së një problemi?- Cilat veprime lidhen me fjalët “më pak”, “më shumë”?

Realizim + Refl ektim: Mendo – Puno – Diskuto në klasë- Më pas nxënësit lihen të punojnë me ushtrimet: ushtrimi 3, fl etë pune, faqe 27 dhe problemat

5, 6, faqe 41, në libër.Vlerësimi: Mësuesi, pasi përfundon puna e nxënësve dhe diskutohen ushtrimet dhe

problemat e mësipërme, vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimi 4, faqe 28, fl etë pune.

+5

Objektivi i përgjithshëm: Të zgjidhë problema që përmbajnë shprehjet “më shumë”, “më pak”.Objektivi minimal: 1. Të plotësojë shumat ose diferencat me operatorë të kundërt.Objektivi mesatar: 3. Të zgjidhë problema të ndryshme.Konceptet: “operator”; “më shumë”; “më pak”.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Tema: Problema - Sa më shumë ... sa më pakMësimi 11




Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh- Tek ushtrimi 1, faqe 42:- Çfarë mund të themi për numrat 8, 14 ndërmjet tyre?- E njëjta gjë ndodh edhe tek ushtrimi 2, faqe 42.- Çfarë mund të themi për numrat 38, 12 te tabela?- Më pas plotësohen me gojë ushtrimet 2, 3.

232

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Koncepti i ri Koncepti i njohur


- Përdoren të njëjtat mënyra.- Në të dyja veprimet kërkohet zbërthimi i numrave.- Në të dyja veprimet kemi mënyrën e shkurtër.

- Në rastin I kemi mbledhje, në rastin II kemi zbritje.- Zbritja fi llohet nga njëshet.- Nëse nuk kryhet veprimi i zbritjes në një grup, merret 1 nga grupi tjetër.

zbritja shuma

Realizimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë- Jepen të punohen problemat 1, 2, faqe 42.Pasi fëmijët të kenë përfunduar zgjidhjet, mësuesi kërkon diskutime.- Cila është e dhënë në problemat?- Ç’do të thotë “30 palë më shumë” apo “10 palë më pak”?- Cilat janë të panjohurat e problemës?- Formulo kërkesën dhe veprimin për çdo të panjohur.Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson 2 nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 28.

Objektivi i përgjithshëm: Të zbresë numrat 3, 4-shifrorë në shtyllë ose duke zbatuar algoritmin.Objektivi minimal: 1. Të zbresë numrat 2-shifrorë me mënyrat e mësipërme.Objektivi mesatar: 2. Të zbresë numrat 3, 4-shifrorë në mënyrat e numrave 3, 4-shifrorë.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: “zbritje në shtyllë”, “algoritmi i zbritjes”.

Struktura:

Tema: Zbritja e numrave të mëdhenjMësimi 12

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Cilat janë 2 mënyrat që përdoren për njehsimin e shumës së dy numrave natyrorë?- Vepro me: 354 + 235 =(kërkohet nga nxënësit në dërrasën e zezë)


Stuhi mendimesh Organizuesi grafi k i analogjisë Puno dyshe - Diskuto në klasë

Realizimi: Organizuesi grafi k i analogjisë

Më pas kërkohet të ndiqet rruga e zgjidhjes në libër me ushtrimin 1, 2, rubrika “Punojmë së bashku”, ku herë pas here mësuesi kërkon shpjegime nga nxënësit.

233


atematika 4”

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëNxënësit fi llojnë të punojnë me ushtrimin 1 – 7, faqe 43, në libër.Në këtë orë mësimi kërkohet të përdoret vetëm mënyra në shtyllë.Kujtohet dhe prodhimi i numrave 1-shifror.Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimet në fl etë pune, faqe 29.

Tema: Zbritja e numrave shumë të mëdhenjMësimi 13-14


Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar në klasë Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivi i përgjithshëm: Të zbresë numrat 3, 4-shifrorë me 2 mënyra në rastin kur shifra e dhjetësheve ose qindësheve e numrit të parë është më e vogël se e numrit të dytë.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: zbërthim, zbritje në shtyllë, zbritja shkurt.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Cilat janë mënyrat që përdoren në zbritjen e dy numrave?- Në cilin rast nuk është e mundshme zbritja? 9 – 4; 2 – 5; 7 – 3.- Lexo numrin dhe përcakto vendvlerat sipas çdo shifre. 568215 =

Realizimi: Lexim i drejtuarNxënësve u bëhet e qartë që në fi llim se cilën mënyrë do të përdorin këto dy orë në zbritjen

e numrave (algoritmi i zbritjes).Më pas fi llohet dhe lexohet kërkesa dhe zgjidhja e ushtrimit 1, faqe 44.- Ndalesa I është në kolonën III.- Si mendon, pse nuk ka përfunduar zbritja në kolonën II?- Cilat janë hapat që janë ndjekur nga fi llimi deri në paraqitjen shkurt?- Lexohet kërkesa dhe zgjidhja e ushtrimit 2, faqe 44 dhe më pas kërkohet nga nxënësit.- Cila vendvlerë riemërtohet në numrin I dhe pse?- Po në kolonën IV cila vendvlerë është riemërtuar dhe pse?- Lexohet paraqitja shkurt e ushtrimit 2.- Çfarë pasqyron numri 16 sipër shifrës së njësheve, po numri 14 sipër shifrës së

dhjetësheve?- Cilat shifra te numri I janë riemërtuar dhe pse?- Cila është mënyra më e shpejtë nga këto të dyja më sipër?

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë- Jepet për punë në dyshe ushtrimi 1, 3, faqe 45, në libër.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, 3, fl eta e punës, faqe 30.

234

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Ora II:Mjetet: libër, fl etë pune, fl eta të përgatitura për secilin grup.Konceptet: Janë po ato të orës I.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Cilat janë hapat që ndiqen në algoritmin e zbritjes së dy numrave?- Në zbritjen e mëposhtme: 2 3 4 - 1 8 5

o Cilat shifra kërkojnë riemërtim? Pse?o Përcakto riemërtimet e çdo shifre te numri I.o Kryeje atë shkurt.- Puno me gojë ushtrimin 6, faqe 45, në libër.

Realizim + Refl ektim: Puno në grup – Diskuto në klasë- Klasa ndahet në 4 grupe.- Secilit grup i jepet nga një fl etë formati me detyrat përkatëse.

1. Kryej zbritjen gjatë dhe shkurt.

Grupi 1 → 754 Grupi 2 → 864 - 297 - 597

Grupi 3 → 684 Grupi 4 → 534 - 397 - 387

2. Kryej zbritjen shkurt.Ushtrimi 2, faqe 45, në libër, secilin ushtrim për secilin grup.

3. Kryej zbritjen dhe bëj provën.Grupi 1 → 935 Grupi 2 → 874 - 878 - 788

Grupi 3 → 874 Grupi 4 → 734 - 699 - 699

4. Plotëso numrin që mungon.

Grupi 1 → . . . Grupi 2 → 794 - 467 - . . . 320 325


Stuhi mendimesh Puno në grup - Diskuto në klasë

Puno në grup - Diskuto në klasë

235


atematika 4”

Grupi 3 → . . . Grupi 4 → 873 - 374 - . . . 285 584

- Pas përfundimit të punës kryetarët e grupeve sqarojnë çdo ushtrim të kryer nga grupi.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës që ka planifi kuar.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 4, 5, faqe 30.

Tema: Veti të mbledhjesMësimi 15


Stuhi mendimesh Metoda me modele Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivi i përgjithshëm: Të njehsojë mbledhjen, duke përdorur vetinë e pandryshueshmërisë së shumës.Objektivi minimal: 1. Të njehsojë shumën e numrave 2-shifrorë sipas kësaj vetie.Objektivi mesatar: 2. Të njehsojë shumën e numrave 3-shifrorë, sipas kësaj vetie.Objektivi i lartë: 3. Të formulojë problema dhe t’i zgjidhi ato duke dhënë shumën e dy numrave me vetinë e mësipërme.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: vetia e pandryshueshmërisë.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh- Përmendni tri vetitë e mbledhjes të njohura nga ju.- Zbatoni ato në ushtrimet e mëposhtme.1) 214 + 315 = 2) 25 + 14 + 15 = 3) 87 + 21 =

Realizimi: Metoda me modele- Mësuesi ngre një nxënës dhe i kërkon atij të gjejë sa nxënës kanë dy rreshtat e parë të klasës.- Kërkon të largohen 2 nxënës në rreshtin I dhe të shtohen 2 nxënës në rreshtin II.- A do të ndryshojë numri i nxënësve në të dy rreshtat? Vërteto atë.- Sipas këtij modeli kërkohet leximi i problemit dhe sqarimi i tij në faqen 46, në libër.- Më pas kërkohet nga nxënësi se a është e vërtetë kjo veti për veprimin e zbritjes.Konkretizoje në ushtrim. 35 – 12 = 23 (35 + 2) – (12 – 2) = Krahaso 23 < 27 37 – 10 = 27

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë- Nxënësit i kërkohet të punojë në dyshe me ushtrimet 2 – 5, faqe 46, në libër.- Më pas i kërkohen çdo nxënësi përgjigjet e tyre, operator i përdorur në dy mbledhorët.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, faqe 31, fl etë pune.

236

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Tema: Veti të zbritjesMësimi 16-17


Stuhi mendimesh Metoda me modele Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivi i përgjithshëm: Të zbatojë vetinë e pandryshueshmërisë së diferencës për të njehsuar diferencën e dy numrave.Mjetet: libri, fl etë pune.Konceptet: vetia e pandryshueshmërisë së diferencës.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimesh - Cilat janë vetitë e mbledhjes? - A janë ato edhe për zbritjen? - A ka veti veprimi i zbritjes?

Realizimi: Metoda me modele konkrete - Ngre një nxënës dhe e pyet: - Sa vjeç e ke mamin? Sa vjeç je ti? - Sa vjeç është më shumë mami nga ti? - Si mendon, do të ndryshojë kjo diferencë pas 5 vjetësh? Po para 3 vjetësh a do të

kishim këtë diferencë të moshës? - Me numra shoqërohet në dërrasë. - Lexo problemën në libër, faqe 47. - A i ngjan modelit që morëm më parë? - Si mendon kur diferenca e numrave nuk ndryshon?

Refl ektimi: Puno në dyshe – Diskuto në klasëPara se nxënësit të fi llojnë punën në dyshe me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 47 – 48, mësuesi

bën një përmbledhje të vetisë së pandryshueshmërisë së diferencës.Pas punës në dyshe diskutohen në klasë përgjigjet e ushtrimeve.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: 6, 7, 8, fl etë pune, faqe 32.

Ora IIObjektivat: Të kryejë zbritjen në shtyllë dhe provën. Të gjejë kufi zat në zbritjen e dy numrave. Të plotësojë kufi zat e vargut zbritës sipas rregullit të dhënë.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: zbritje në shtyllë, vargu zbritës, i zbritshmi, zbritësi, diferenca.

Struktura:


Stuhi mendimesh Puno dyshe - Diskuto në klasë


237


atematika 4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi: Stuhi mendimeshJepet: 234 - 148 86

Nga veprimi i mësipërm plotëso: 234 = ____ + ____ 148 = ____ + ____

Realizim + Refl ektim: Puno dyshe – Diskuto në klasëNxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 4, 5, 6, 7, faqe 48, në libër, ushtrimet 5,

faqe 32, fl etë pune.Në fund diskutohen përgjigjet e çdo nxënësi që përgjigjet.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 31 – 32, fl etë pune.

- Cilat shifra riemërtohen? Pse? Riemërtoi ato.- Kryej veprimin.- Cila është mënyra e provës?

Tema: Detyrë kontrolli (Veprimet e mbledhje, zbritjes)Përsëritje

Objektivat e detyrës:• Vetia e ndërrimit të mbledhjes.• Vetia e shoqërimit të mbledhjes.• Vetia e shpërndarjes.• Përdorimi i algoritmit në rresht.• Përdorimi i algoritmit në shtyllë.• Mbledhje me mend (trekëndëshi, katrori magjik).• Gjetje e njërit mbledhor (me veprimin e zbritjes).• Mbledhja dhe zbritja me 10; 100 të plota.• Zbritja e numrave të mëdhenj.• Zbritja e numrave të mëdhenj me riemërtim vendvlerash.• Vetia e pandryshueshmërisë së shumës.• Vetia e pandryshueshmërisë së diferencës.• Problema: “më shumë”; “më pak”.

1. Kryej veprimet duke zbatuar vetinë e ndërrimit dhe shoqërimit. (3 pikë) 68 + 58 + 14 + 22 =2. Plotëso barazimin. (1 pikë) 234 + 158 = 158 + ......3. Plotëso barazimin. (3 pikë) 65 + 32 = (.... + 5) + (30 + ....) = (.... + 30) + (.... + 5) = ..... + ..... = ......4. Gjej shumën duke përdorur algoritmin në rresht. (3 pikë) 8173 + 3704 =5. Plotëso shifrat e numrave që mungojnë. (3 pikë) ........ + ........ 12 30

238

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” 400 6000 .........

6. Mblidh shkurt. (2 pikë) 4678 + 3587

7. Plotëso trekëndëshin magjik. (3 pikë)

8. Nga shuma e dhënë shkruaj dy zbritje. (2 pikë) 35 + 73 = 108 → →9. Plotëso tabelën. (2 pikë)

12

10. Nëse 3 + 4 = 7 dhe 7 – 3 = 4. Plotëso. (2 pikë) 30 + 40 = 70 – 30 = 300 + 400 = 700 + 300 =

11. Zbrit në shtyllë. (3 pikë) 1879 64345 - 236 - 13349

12. Gjej shumën sipas vetisë. (2 pikë) 156 + 134 (+ 6 ) =13. Gjej sipas vetisë së pandryshueshmërisë në diferencë. (2 pikë) 636 632 - 394 → - . . .

14. Agimi kishte në arkën e kursimit 530 lekë. Drita kishte 132 lekë më shumë se Agimi. Motra e vogël e tyre kishte 235 lekë më pak se të dy së bashku. Sa lekë kishte motra e vogël? (3 pikë)

Shuma 58 42Mbledhori I-rë 19 Mbledhori II-të 25

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 ShumaPikët 3 1 3 3 3 2 3 2 2 2 3 2 2 3 34

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0 – 8 9 – 13 14 – 18 19 – 23 24 – 28 29 – 31 32 - 34

239


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të përdorë vetitë e shumëzimit për të gjetur më shpejt prodhimin e numrave.

Objektivi minimal: 1. Të emërtojë kufi zat te prodhimi.Objektivi mesatar: 2.Të kryejë veprimet e shumëzimit, duke zbatuar vetitë e shumëzimit.Objektivi i lartë: 3. Të kryejë veprimet e shumëzimit dhe mbledhjen e prodhimeve.Konceptet: faktorë; prodhimi; vetia e ndërrimit, shoqërimit të shumëzimit. Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Tema: Shumëzimi i numrave. Vetitë e shumëzimit.Mësimi 20-21

Zhvillimi i mësimitEvokim: Kllaster + Stuhi mendimesh- Plotëso kllasterin.


KllasterStuhi mendimesh

Grafi ku i analogjisë Puno dyshe - Diskuto në klasë

- Emërto kufi zat te prodhimi.

3 · 5 = 15 ↓ ↓ ↓ ? ? ?

Realizimi: Grafi ku i analogjisë

Veprimet matematike

ZbritjaMbledhja

- Jepet fi gura.

- Gjej me mbledhje sipas rreshtimit në shtyllë apo në rresht.- Cilat janë përmasat e rreshtimit?- Plotëso ...... · ...... = 15

Koncepti i ri Vetitë e shumëzimit

Koncepti i njohur

Vetitë e mbledhjes

Të përbashkëtat:

- vetia e ndërrimit- vetia e shoqërimit

Të ndryshmet:

- shumëzimi me 0- shuma e një numri me 0- shumëzimi me 1- shumëzimi me 10, 100......

240

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” - Plotësimi i ushtrimeve të rubrikës “Punojmë së bashku”.- Sqarohet dhe një herë shumëzimi me 10, 100.

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëOra I → Ushtrimet 1, 2, 3, faqe 51, në libër.Ora II → Ushtrimi 4, faqe 51, në libër; ushtrimi 2, faqe 33, fl etë pune.

- Më pas diskutohen përgjigjet në klasë.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ora I → Ushtrimi 1, fl etë pune, faqe 33. Ora II → Ushtrimi 4, fl etë pune, faqe 33 – 34.

Objektivi: Të zgjidhë problema me ndihmën e veprimit të shumëzimit.Mjeti: libri, fl eta e punës.Konceptet: hapat e zgjidhjes së problemit.

Struktura:


Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh- Cilat janë hapat ku kalon zgjidhja e problemës?- Ç’do të thotë “ishin 3 shokë, morën 5 portokalle secili”?- Shiko skemat e problemave në faqen 52 dhe thuaj sa veprime kryhen në secilën problemë.- Ç’tregojnë rrethorët jeshilë?

Realizimi: Metoda me model- Merret problema 2 dhe zgjidhet së bashku me nxënësit duke kaluar hapat.1 → Cilat janë të dhënat: - Sa kapituj ka libri? → 7 - Sa faqe ka çdo kapitull? → 9 faqe - Sa faqe ka lexuar? → 26 faqe2 → Cilat janë të panjohurat e problemës? - Sa faqe ka libri? - Sa faqe kanë mbetur pa lexuar?3 → Cilat janë veprimet përkatëse për secilën kërkesë?4 → Cila është përgjigjja e problemës?

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëU jepet nxënësve të punojnë problemat 1, 3, 4, faqe 52, në libër.- Në fund diskutohen hapat për çdo problemë.Detyrë shtëpie: 1, 2, 3, faqe 34, fl etë pune.


Stuhi mendimesh Metoda me model Puno dyshe - Diskuto në klasë

241


atematika 4”

Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimeshJepet fi gura.

3 · 6 = 18

Realizimi: Situata problemoreLexohet problema në libër dhe kërkohet zgjidhja nga nxënësit.- Më pas kërkohet të ballafaqohen me zgjidhjen e librit.- Më pas plotësohen ushtrimet 2, 3 (rubrika “Punojmë së bashku”).

Refl ektim: Puno dyshe – Diskuto në klasëNxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 54, në libër (rubrika “Provo

veten”).- Pas punës në dyshe diskutohen përgjigjet në klasë dhe korrigjohen gabimet e kryera nga

nxënësit.Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 35.

Tema: Vetia e përdasimit të shumëzimit nga e majta, në lidhje me mbledhjenMësimi 23


Stuhi mendimesh Situata problemore Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivi i përgjithshëm: Të kryejë shpejt shumëzimin, duke zbatuar vetinë e përdasimit.Objektivi minimal: 1. Të përcaktojë faktorët në vetinë e përdasimit.Objektivi mesatar 2. Të kryejë shumëzimin, duke copëtuar njërin prej faktorëve.Objektivi i lartë: 3. Të japin zgjidhje të ndryshme për problemin që shtrohet në orën e mësimit.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: vetia e përdasimit nga e majta, copëtimi në shtyllë.

Struktura:

- Cilat janë përmasat e rreshtimit?- Sa rrethorë janë gjithsej?- Paraqit me shumëzim.- Copëto në shtyllë sipas fi gurës.- Paraqit me shprehje. 3 · 2 + 3 · 4 = ose 3 (2 + 4)- Çfarë shpreh barazimi? 3 · (2 + 4) = 3 · 2 + 3 · 4 Pse?

Tema: Vetia e përdasimit nga e djathta, në lidhje me mbledhjenMësimi 24

Objektivi i përgjithshëm: Të zbatojë vetinë e përdasimit nga e djathta, në lidhje me mbledhjen, duke kryer veprimet në mënyrë të shpejtë.

Objektivi minimal: 1. Të kryejë shumëzimin e numrave, duke copëtuar në rresht faktorin e parë.Objektivi mesatar: 2. Të zbatojë vetinë e përdasimit për të kryer veprimet më shpejt.Objektivi i lartë: 3. Të zbatojë vetinë e përdasimit nga e kundërta e saj.Konceptet: faktori i parë, copëtimi në rresht, vetia e përdasimit nga e djathta.Mjeti: libri, fl eta e punës.

242

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh- Vrojto fi gurën.

Realizimi: Grafi ku i analogjisëNxënësve u paraqitet ky grafi k me dy konceptet.


Stuhi mendimesh Grafi ku i analogjisë Puno dyshe - Diskuto në klasë

- Përcakto përmasat në dy rreshtimet.- Pasqyro me veprimin e shumëzimit.- Shkruaj barazimet në të dyja fi gurat.- Si quhet barazimi I?- Si mendon se do të quhet barazimi II?- Çfarë ndryshimi kanë dy fi gurat?

Tabelat plotësohen pasi punohen praktikisht dy shembujt e mësipërm.

1) 3 · 5 = 3 (2 + 3) = 3 · 2 + 3 · 3 = 6 + 9 = 15

2) 3 · 5 = (1 + 2) · 5 = 1 · 5 + 2 · 5 = 5 + 10 = 15

Vrojto dhe plotëso tabelat e mësipërme.

Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëNxënësve u jepen për të punuar në dyshe ushtrimet 1, 2, 3, faqe 56, në libër.- Më pas diskutohen përgjigjet e ushtrimeve dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 36.

Koncepti i ri:

Vetia e përdasimit nga e djathta

Koncepti i vjetër:

Vetia e përdasimit nga e majta


243


atematika 4”

Objektivi i përgjithshëm: Të kryejë sa më shpejt shumëzimin duke zbatuar vetinë e përdasimit.Konceptet: vetia e përdasimit nga e majta; vetia e përdasimit nga e djathta, në lidhje me zbritjen.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:

Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh- Punohet bashkërisht me problemën e librit.- Shqyrtohen të dyja mënyrat e zgjidhjes për çdo raft librash.- Në fund shkruhen shprehjet e të dy rafteve.

Rafti I Rafti II (6 – 2) · 8 = 4 · 8 6 · (9 – 4) = 6 · 5 = 6 · 8 – 2 · 8 = 6 · 9 – 6 · 4 = 48 – 16 = 54 - 24 = 32 libra = 30 libra

- Çfarë ndryshimi ka shprehja e raftit I nga II?- Si mund t’i quajmë të dyja barazimet?

Realizimi: Grafi ku i analogjisë- Shikohen dy barazimet e zgjidhjes në problemat në libër, faqe 57.- Shikohen (ose imagjinohen) edhe në lidhje me mbledhjen dhe plotësohet grafi ku i analogjisë.

Tema: Vetia e përdasimit të shumëzimit në lidhje me zbritjenMësimi 25


Stuhi mendimesh Grafi ku i analogjisë Puno dyshe - Diskuto në klasë

- Plotësohen të dy tabelat së bashku me nxënësit.Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëNxënësve u jepet ushtrimi 1, 2, faqe 58, te libri dhe më pas u kërkohen diskutime në klasë

për përgjigjet, duke i korrigjuar ato.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 37.

Koncepti i ri:

vetia e përdasimit në lidhje me zbritjen

Koncepti i vjetër:

vetia e përdasimit në lidhje me mbledhjen


244

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivat: - Të zbatojë vetinë e përdasimit, në lidhje me mbledhjen dhe zbritjen.- Të kryejë veprimet me shprehjet “dyfi sho”, “më pak”, “më shumë”.- Të plotësojë shifrat në mungesë të çdo kufi ze në shumë ose diferencë.- Të shumëzojë numrin 2-shifror me një numër 1-shifror në shtyllë.- Të zgjidhë problema.- Të gjejë shumën e mbledhorëve me të gjitha mënyrat e njohura.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: “trefi shi”, “dyfi shi”, “2 më pak”, shuma, diferenca, rreshtimi, copëtimi në rresht,

copëtimi në shtyllë.

Struktura:

Tema: Ushtrime dhe problemaMësimi 26-27

Zhvillimi i mësimit: Ora IEvokim: Stuhi mendimesh- Cilat janë përmasat e një rreshtimi?- Ç’do të thotë “2-fi sho”? Po “3-fi sho”?- Ç’do të thotë “2 më pak”?- Pse themi se “zbritja është veprimi i kundërt me mbledhjen”?- Si gjendet mbledhori i panjohur në një shumë?- Si gjendet “zbritësi”, “i zbritshmi”?

Realizim + Refl ektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë- Klasës i jepet ushtrimi 1, 2, 3, 4, faqe 58 – 59, në libër, të punojë në dyshe dhe më pas

diskutohen përgjigjet në klasë duke korrigjuar gabimet e nxënësve.- Te problemi bëhet e qartë mënyra e zgjidhjes.Vlerësimi: Mësuesi motivon disa nxënës për punën e tyre.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, faqe 38, fl etë pune.

Ushtrime shtesë.Plotëso tabelën.

Udhëzimet 2 4 6 8 1 3 55-fi sho3 më shumë2 më pak

Ora IIEvokim: Stuhi mendimesh- Si gjendet mbledhori i panjohur në një shumë?- Si gjendet “i zbritshmi”, “zbritësi”?- Cili veprim fshihet te fjalët “shuma”, “ndryshesa”?- Ç’do të thotë fjala “u shkulën” në problemat e matematikës (cili veprim fshihet)?


Ora I+II: Stuhi mendimesh

Ora I + II: Puno dyshe - Diskuto në klasë

Ora I + II: Puno dyshe - Diskuto në klasë

245


atematika 4”

Realizimi + Refl ektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasëNxënësve u jepen ushtrimet 5, 6, 7, faqe 59, në libër, të punohen në dyshe dhe më pas

diskutohen në klasë dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: Problemat 3, 4, 5, fl etë pune, faqe 38.

Objektivi i përgjithshëm: Të shumëzojë në mënyrë të shpejtë një numër me dhjetëshe dhe me qindëshe.

Objektivi minimal: 1. Të shumëzojë numërorin me 10, 100.Objektivi mesatar: 2. Të gjejë prodhimin duke i zbërthyer faktorët kur është dhënë

zbërthimi i tyre me 10, 100.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: shumëzimi i numrit me 10, 100; shumëzimi i dhjetësheve ose qindësheve të

plota, vetitë e shumëzimit.

Tema: Shumëzimi me dhjetëshe dhe qindësheMësimi 28-29




Struktura:Zhvillimi i mësimitEvokim: Stuhi mendimesh Ora I + II:- Çfarë ndodh kur shumëzojmë një numër me 10, 100?- Cila është mënyra më e shpejtë e shumëzimit të dy numrave me dhjetëshe ose qindëshe të plota?- Si duhet të veprojmë shpejt me një numër 2-shifror duke zbatuar vetinë e përdasimit?- Cilat janë veprimet që fshihen pas fjalëve “shuma”, “prodhimi”, “ndryshesa”?

Realizim + Refl ektim: Puno dyshe – Diskuto në klasëOra I:- Në fi llim sqarohen duke lexuar ushtrimet 1, 2, faqe 60, në libër.- Më pas kërkohet të punohen në dyshe ushtrimi 1, 2 (rubrika “Provo veten”), faqe 61, në libër.- Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.- Në ushtrimin 2 kërkohen përgjigjet nga nxënësit cilësorë ku kërkohet “pse vepruam në

atë mënyrë?”.Detyrë shtëpie: Fletë pune 1, 2, faqe 39.

Ora II:Në fi llim punohen së bashku ushtrimet, faqe 61, rubrika “Punojmë së bashku”, duke i drejtuar

pyetjen se pse autori ka vepruar në atë mënyrë? A di ai se çfarë ne kemi mësuar më parë për këtë koncept?

Çfarë vetish ka zbatuar ai te veprimi i shumëzimit?Më pas nxënësit lihen të punojnë me ushtrimet 3 – 7, faqe 61 – 62 (në libër), në dyshe dhe

në fund diskutohen në klasë, duke korrigjuar gabimet e tyre.Problemi 6 të paraqitet me dy mënyra. 8 (6 + 5) ose 8 · 6 + 8 · 5Vlerësimi: Mësuesi duhet të vlerësojë në të dyja orët mësimore disa nxënës.Detyrë shtëpie: Fletë pune, ushtrimi 3, faqe 39.

246

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivi i orës së parë: Të njehsojë prodhimin e dy numrave dyshifrorë në shtyllë.Objektivi i orës së dytë: Të njehsojë prodhimin e dy numrave dyshifrorë në shtyllë dhe

duke përdorur vetinë e përdasimit.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: shumëzimi në shtyllë, vetia e përdasimit.

Struktura:

Tema: Shumëzimi i një numri dyshifror me një numër dyshifrorMësimi 30-31

Ora I.Evokim: Stuhi mendimeshLuli shkoi në dyqan dhe bleu 15 lapsa me 4 lekë secilin dhe 24 gjilpëra me 34 lekë secila. - A mund të gjesh sa lekë pagoi për secilat sende? 15 24 ⋅ 4 dhe ⋅ 34

- Cilin veprim njeh deri tani për të kryer dhe cilin nuk njeh?- Çfarë ndryshimi ka prodhimi i parë nga prodhimi i dytë?Plotëso ushtrimin 1, faqe 63, në libër.

Realizimi: ShpjegimMerret prodhimi i mësipërm.

24 → Fillojmë me prodhimin e njëshes së faktorit të dyte me faktorin e parë⋅ 34 96 → Ky prodhim vendoset poshtë vijës ndarëse të prodhimit të dy faktorëve.72 → Më pas shumëzojmë dhjetëshen e faktorit të dytë me faktorin e parë.816 Dhe prodhimi vendoset poshtë prodhimit të parë në mënyrën e paraqitur. → Mbledhim prodhimet.- Pse poshtë shifrës së njësheve (6) te prodhimi i dytë mungon shifër?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësve u jepet për të punuar sipas modelit të mësipërm ushtrimi 1, faqe 63 (rubrika

Provo veten).Pas korrigjimit të gabimeve, në diskutim klase, nxënësve u jepen për të punuar në dyshe

dhe ushtrimet 2, 3, 4, faqe 63-64.Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 2, fl etë pune, faqe 40.


Ora I: Stuhi mendimesh Shpjegim Puno dyshe - Diskuto në klasë

Ora II: Stuhi mendimesh Puno dyshe - Diskuto në klasë

Lexim i drejtuar

Ora II.Evokim: Stuhi mendimesh.Jepet numri 24, ktheje në shumë të dy mbledhorëve ku njëri të jetë 10 e plotë.Jepet shprehja: 7 ⋅ (5+2) zbato vetinë e përdasimit. - Cilat rrugë përdorim për gjetjen e prodhimit të dy numrave dyshifrorë?

247


atematika 4”

Vepro. 36 ⋅ 24

Realizimi: Lexim i drejtuar.Lexohet ushtrimi i zgjidhur në faqen 64 (rubrika punojmë së bashku) dhe sqarohet çdo

rrugë që ndiqet.Më pas, kërkohet nga nxënësit:- A ndryshon prodhimi i këtyre numrave nëse e kalojmë? 36 ⋅ 24 = 36 (20+4). Pse?Lexohet ushtrimi i dytë dhe kërkohet nga nxënësit se cilat rrugë pasqyrohen në ushtrim dhe

cilat nuk janë të plotësuara?- Si mendoni cilat mënyra përdoren për gjetjen e prodhimit të dy numrave dyshifrorë?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Pasi jepet përgjigjja e pyetjes së mësipërme nxënësve u kërkohet të punojnë në dyshe me

ushtrimin 1, faqe 65 (rubrika Provo veten) dhe më pas diskutohen në klasë përgjigjet duke korrigjuar gabimet.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimi 3, faqe 40, fl etë pune.

Tema: UshtrimeMësimi 32

Objektivat: 1) Të gjejë shifrat e mbledhorëve kur janë dhënë shifrat e shumës dhe mbledhorit tjetër.2) Të gjejë prodhimin e dy numrave, ku njëri faktor është njëshifror, dyshifror.3) Të shkruajë numrin nga fjali me simbole.4) Të njehsojë herësin e dy numrave duke i bërë provën me shumëzim.5) Të korrigjojë prodhimin e dy shifrave të mësipërme.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: prodhimi, herësi, shuma, ndryshesa.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh- Si gjendet mbledhori kur dimë shumën dhe mbledhorin tjetër?- Si gjendet zbritësi kur janë dhënë i zbritshmi dhe ndryshesa?- Pse themi 24 : 4 = 6?- A mund të jetë e vërtetë? Pse? 254 ⋅ 5 1235 + 234

Realizimi + Refl ektimi: Mendo-puno dyshe-diskutoNxënësve u jepen ushtrimet 1-5 faqe 66 (libër) duke i bërë në fi llim vetë – i diskuton me shokun

e bankës dhe më pas kërkohet diskutim në klasë duke korrigjuar gabimet e bëra nga nxënësit.Vlerësimi: Në fund disa nxënës mësuesi i vlerëson.Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 2, 3, faqe 41, fl etë pune.




248

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivi: Të zgjidhë problemat duke kaluar hapat e zgjidhjes së tyre.Mjeti: libri, fl eta e punës.Konceptet: çmimi, sasia, kosto.

Struktura:


Evokim: Stuhi mendimesh.- Cilat janë hapat që ndjekim për zgjidhjen e një problemi?- 1 kg domate kushton 150 lekë. Sa do të kushtojnë 2 kg? Pse?- Në 1 ditë lexova 60 faqe libri. Sa faqe do të lexoj për dy ditë po të lexoj me të njëjtin ritëm?

Realizimi: Metoda me model.Modeli. (Problema 6, faqe 66)

Të dhënat: 36 arka domate. 1 arkë përmban 124 g. 25 arka me mollë. 1 arkë përmban 25 kg.




Të panjohurat: Sasia e domateve.Sasia e mollëve.Sasia e përgjithshme.- Cila është skema e zgjidhjes?

Kryej shumëzimet dhe mbledhjen. Plotëso skemën.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësve u jepen problemat 7, 8, 9 të ndjekin rrugën e mësipërme për zgjidhjen e tyre.Në fund diskutohen në klasë përgjigjet e problemave duke korrigjuar gabimet e bëra nga

nxënësit.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit që aktivizohen në zgjidhjen e problemës.Detyrë shtëpie: problema 4+5, faqe 41-42, fl etë pune.

12 36

.

25 25

.Cili veprim është? Pse?

249


atematika 4”

Objektivi: Të gjejë prodhimin e dy numrave që mbarojnë me zero.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: prodhimi, herësi.

Struktura:

Tema: Raste të veçanta shumëzimiMësimi 34


Stuhi mendimesh Marrëdhënie pyetje-përgjigje Puno dyshe - Diskuto në klasë

Evokim: Stuhi mendimesh.Jepen numrat 230 me 20. - Çfarë kanë të përbashkët këta numra?Zbërthe numrin më sipër. - A mund të gjesh shpejt prodhimin e tyre?Përmend disa veti të shumëzimit.

Realizimi: Marrëdhënie pyetje-përgjigje.Tek ushtrimet e zgjidhura në libër, faqe 68: - Çfarë ka pasur parasysh autori që unë di në ushtrimin e parë? - Cilat veti të shumëzimit janë përdorur në këtë ushtrim? - A mund të veprojmë dhe ne tek ushtrimi 2? - Cilat janë dy mënyrat që janë paraqitur për gjetjen e prodhimit?Shiko shumëzimin në shtyllë. - Pse nuk është bërë shumëzimi me 0? - Sa është numri i 0 që kanë në fund të dy faktorët? - Po prodhimi i tyre me sa zero është në fund? - A mund të themi se si mund të kryejmë shumëzimin e këtyre numrave në mënyrë të shpejtë?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit punojnë në dyshe ushtrimet 1, 2, 3.Te rubrika (Provo veten) dhe më pas diskutohen përgjigjet duke korrigjuar gabimet e bëra.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimet 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 42.

Tema: Shumëzimi si shumë e mbledhorëve të barabartëMësimi 35


Stuhi mendimesh Bashkëpunim në të nxënë Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivi: Të shprehë shumën e disa numrave të barabartë në prodhim dhe anasjellas.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: shuma e numrave të barabartë, prodhimi, faktorët.

Struktura:

250

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Evokim: Stuhi mendimesh.Lindita mori pjesë në konkursin “recituesi më i mirë”. Juria e konkursit përbëhet prej 6 vetash.

Pas recitimit ajo pa se të gjithë anëtarët e Jurisë kishin ngritur kartonin me 5 pikë secili.Ajo menjëherë veproi: 6 ⋅ 5 = 30 pikë.Por Didi që është i avashtë veproi: 5+5+5+5+5+5 = 30 pikë.- Cili ka të drejtë?- Cili veproi më shpejt?- Çfarë mund të themi për shprehjet? 6 ⋅ 5 dhe 5+5+5+5+5+5.

Realizimi: bashkëpunim në të nxënë.Pas plotësimit të ushtrimit të parë në rubrikën Punojmë së bashku, pa e kthyer faqen,

kërkohet nga nxënësit:- Ç’tregojnë faktorët te prodhimi në anën e djathtë në të gjitha barazimet?- A mund të shprehësh rregullin se si një shumë mbledhorësh të barabartë mund ta kthejmë

në prodhim?Më pas, kthehet faqja e librit në faqen 70 dhe lexohet konkluzioni.- A është i njëjti konkluzion me tëndin?Më pas plotësohen barazimet e ushtrimit 2. (prodhimi në shumë)- A mund të shprehësh një rregull për këto barazime?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Jepet për të punuar ushtrimi 1, faqe 70, në libër.Më pas, diskutohen përgjigjet për të korrigjuar gabimet e bëra nga nxënësit.

Ushtrime shtesë.Njohuritë.1. Herësi i një numri dyshifror me njëshifror.2. Prodhimi i një numri treshifror me dyshifror.Ushtrimi 2, 3, faqe 70, në libër.Diskutohen dhe përgjigjet e ushtrimeve shtesë.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 43.

Tema: Ushtrime dhe problemaMësimi 36-37


Stuhi mendimesh Mendo - puno dyshe Diskuto në klasë

Ora I. Ushtrimet 1-5, faqe 71.Objektivat: 1) Të zbërthejë numërorin e rregullt. 2) Të formojë numërorin e rregullt kur është dhënë zbërthimi i tij. 3) Të kryejë veprimet (+, -, ⋅) në shtyllë.

Mjete: libri, fl eta e punës.Koncepte: zbërthe, mbledhje në shtyllë, zbritje në shtyllë, prodhimi në shtyllë.

Struktura:

251


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh.Jepet numri 37 805. Përcakto vendvlerat e shifrave.Zbërthe atë.Formo numërorin e rregullt. 2000+500+20+7 = - Cila është mënyra më e shpejtë në kryerjen e veprimeve, në shtyllë apo duke ndjekur

algoritmin?

Realizimi + Refl ektimi: Mendo-puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësve u jepen për të punuar ushtrimet 1-5, faqe 71.Duke punuar në dyshe, më pas kërkohen të diskutohen në klasë përgjigjet për të korrigjuar

gabimet e secilit nxënës.Ky diskutim bëhet duke ngritur në dërrasë një nga nxënësit e dysheve të caktuara më parë.Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimet 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 44.

Ora II. Ushtrimet 6-10.Objektivat: 1) Të gjejë herësin e një numri dyshifror me një numër njëshifror. 2) Të gjejë në shtyllë shumën e tre numrave. 3) Të kryejë veprimet në mënyrë të njëpasnjëshme me operatorë. 4) Të zgjidhë problema të ndryshme.

Mjete: libri, fl eta e punës.Koncepte: herësi, shuma, operatorë +, -, ⋅, :

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Jepet veprimi 54 : 3 = 8 Plotëso. - 3 2 - - Si quhet ky veprim?- Cilat janë hapat e zgjidhjes së një problemi?

Realizim + Refl ektim: Mendo-puno në dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet dhe problemat 6-10, faqe 71, në libër.Më pas kërkohen të diskutohen përgjigjet e ushtrimeve. 6, 9, 10, në klasë dhe korrigjohen

gabimet.Problemat analizohen sipas hapave të zgjidhjes. Kërkohet dhe skema e tyre.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimi 4, 5, faqe 44, fl etë pune.


Stuhi mendimesh Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe - Diskuto në klasë

252

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivat: 1) Të njohë ndarjen në mënyrë të barabartë, në veprim pjesëtimi. 2) Të emërtojë kufi zat te pjesëtimi. 3) Të lidhë shumëzimin me pjesëtimin. 4) Të lidhë pjesëtimin me +, -, ⋅.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: ndarje në pjesë të barabarta, i pjesëtueshmi, pjesëtuesi, herësi.

Struktura:

Tema: Kuptimi mbi pjesëtiminMësimi 39




Evokim: Stuhi mendimesh.- Plotëso kllasterin.

- Plotëso 32 : 4 = ( __ + __ ) : 4 32 : 4 = 8 = __ : 4 + __ : 4 Sepse __ : __ = 32. = 5 + 3 = 8.

Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë.Tek ushtrimi 1 (rubrika Punojmë së bashku) faqe 72, pasi plotësohet kërkesa nga nxënësit

kërkohet:- Sa grupe janë krijuar në çdo rast?- Çfarë përfaqëson numri i grupeve të krijuara nga mënyrat e ndarjes së 12.- A mund të themi se fjala “ndarje” në matematikë supozohet ( : ), veprimi i matematikës?Në ushtrimin 1, pjesa e dytë (operatorët), mësuesi kërkoi nga nxënësit.- Me cilin veprim janë operatorët me këtë drejtim, ( → )?- Si mendon, cili veprim do të jetë në operatorin e kundërt të operatorit të mësipërm? - A mund të themi se pjesëtimi është veprim i kundërt i shumëzimit?- Cilat emërtime kanë kufi zat te veprimi i pjesëtimit?Plotëso.

Mbledhje

Shumëzimi

?

?

Veprimet matematikore me

numrat

Duke parë dhe plotësuar ushtrimin 2 mësuesi kërkon nga nxënësit se cilat janë 4 mënyrat për gjetjen e numrit të katrorëve?

: =

???

253


atematika 4”

Objektivat: 1) Të njehsojë njërin faktor kur është dhënë prodhimi dhe faktori tjetër.2) Të zgjidhë problema me ndihmën e pjesëtimit.

Mjete: libri, fl eta e punës.Konceptet: Hapat e zgjidhjes së problemit, faktori, prodhimi.

Struktura:

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Mësuesi u jep nxënësve për të punuar në dyshe ushtrimet 1, 2, 3 (rubrika Provo veten),

faqe 73, në libër dhe më pas kërkon diskutime në klasë për përgjigjen e tyre duke korrigjuar gabimet e secilit.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimet 1-4, faqe 45, fl etë pune.

Tema: Problema (me ndihmën e pjesëtimit)Mësimi 40




Evokim: Stuhi mendimesh.Plotëso tabelën.

- Emërto kufi zat. 32 : 4 = 8 plotëso 32 = __ ⋅ __ . 4 = __ : __ .

- Pra si gjendet i pjesëtueshmi, po pjesëtuesi?

Realizim + Refl ektim: Mendo-puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësve u jepet për të punuar ushtrimi 5, problemat 1, 3, 4, 6 faqe 73 në libër.Më pas diskutohen në klasë përgjigjet duke bërë korrigjimin e gabimeve.Kujdes! Skema e problemës.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: problemat 2, 7, faqe 73.

Pjesëtim Mbledhje Zbritje Shumëzim20 : 4 = 4 + 4 = 20 – 4 = 1 ⋅ 4 = 2 ⋅ 4 =

Tema: Vetitë e pjesëtimitMësimi 41

Objektivi: Të kryejë veprimin e pjesëtimit duke përdorur vetitë e tij.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: Vetia e përdorimit të pjesëtimit nga e djathta, pjesëtimi i numrit me 1, pjesëtimi

i dy numrave të barabartë.

254

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Kolona e dytë plotësohet nga nxënësit.- Po cilat janë vetitë e veprimit të pjesëtimit?- Pse themi se pjesëtimi është veprimi i kundërt i shumëzimit?

Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.Shikojmë, lexojmë, plotësojmë çështjen e parë të vetisë së përdorimit te shumëzimi dhe

në mënyrë analoge te pjesëtimi.Më pas kërkojmë nga nxënësit:- A është e njëjta mënyrë strategjie në të dyja vetitë e veprimeve?- Çfarë ndryshon te të dyja veprimet kjo veti? Plotësohet 15 : 1 = 15 sepse 15 ⋅ 1 = 15Kërkohen shembuj të tjerë nga nxënësit dhe arrihet në një konkluzion:“Pjesëtimi i një numri me 1 është vetë numri”.Lexohet 5 mollë : 5 shoqe = 1 mollë për shoqe.Kërkohen shembuj të tjerë të ngjashëm dhe arrihet në një konkluzion.“Pjesëtimi i dy numrave të barabartë, herësi është 1”.- A mund të gjejmë herësin? Pse? 23 : 0 = 7 : 0 = 8 : 0 = - A mund të themi se pjesëtimi ngjan me shumëzimin dhe ai gëzon vetinë e ndërrimit dhe

shoqërimit?Për të korrigjuar përgjigjet e nxënësve punohet me ushtrimet në faqen 75, në libër (rubrika

Punojmë së bashku).Në fund bëhet një përmbledhje e të gjitha vetive të pjesëtimit.

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë- Duke përdorur operatorët me shumëzim dhe pjesëtim, plotëso ushtrimin 1, faqe 75, në libër.- Duke përdorur vetinë e përdasimit, gjej herësin, ushtrimi 2, faqe 75, në libër.Në fund diskutohen përgjigjet në klasë, duke korrigjuar gabimet e nxënësve.Vlerësimi: vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etore pune, faqe 45-46.


Tabela e koncepteve Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe - Diskuto në klasë

Struktura:

Evokimi: Tabela e koncepteve. Plotëso tabelën.

Veprimet Vetitë

1. Mbledhja

2. Zbritja

3. Shumëzimi

4. Pjesëtimi

255


atematika 4”

Objektivi: Të gjejë herësin e një numri dyshifror me një numër njëshifror duke bërë zbritje të njëpasnjëshme.

Mjetet: 25 kokrra fasule, libri, fl eta e punës.Koncepte: herësi, mbetja, prova e pjesëtimit.

Struktura:

Tema: Pjesëtimi si zbritje e njëpasnjëshmeMësimi 42


Lojë Rrugëzgjidhje për të lexuaritnë matematikë


Evokim: LojaMësuesi ngre 6 nxënës në dërrasë dhe një nxënës tjetër u jep 25 kokrra karamele. Mësuesi

i kërkon t’i ndajë në mënyrë të barabartë ato në 6 nxënësit në mënyrë të njëpasnjëshme.Më pas u kërkon nxënësve se sa karamele mori secili dhe sa i mbeti nxënësit që i ndau?- A është e njëjta gjë me mënyrën që ka vepruar autori i librit me karamelet në faqen 76?

Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë- Duke vëzhguar shembullin e parë te pjesëtimi25 : 6, i kërkohet nxënësit të plotësojë shembujt 2, 3, 4 po te ky pjesëtim.Më pas kërkohet:- Në të 4 rastet, si është herësi i dy numrave të dhënë?- Po mbetja?- Çfarë ndryshon te 4 shembujt?- Cila është mënyra më e shkurtër? Po më e gjata?Vëzhgoni pjesëtimin tjetër. 79 : 6. - A mund të paraqesim një mënyrë më të gjatë se shembulli 1 i faqes 77?- Cila është mënyra më e shkurtër?- Duke lexuar paragrafi n e fundit te faqja 77, kërkohet nga nxënësit se, si e kuptoni ju këtë

shprehje?Mësuesi merr shembuj. 234 234 34 + 95 - 132 ⋅ 12

79 : 6 = 13 - Po këtu nga cila shifër veprohet?- 6 - Si është shifra e dhjetësheve të numrave të parë? 19 - Si bëhet prova e pjesëtimit në mbetje? 18 1

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.- Duke përdorur vetëm mënyrën e shkurtuar, nxënësve u kërkohet të veprojnë në ushtrimin

1, faqe 77 (libër).Më pas diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 47.

- Nga cila shifër fi llojnë veprimet.

256

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Evokim: Stuhi mendimeshZbërthe numrin 325 = __ + __ + __ .Zbato vetinë e përdasimit te pjesëtimi. (24 + 12 ) : 4 = __ ⋅ __ + __ ⋅ __ . Gjej herësin shkurt dhe bëj provën. 47 : 3 =

Realizim: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë.- Çfarë ka bërë në hapin e parë autori te mënyra e gjatë në ushtrimin 1, faqe 78, në libër?Po në hapin e dytë? Vazhdo deri në fund:- A ka mbetje ky pjesëtim? Si bëhet prova?- Cila mënyrë është më e shpejtë?- Çfarë ndryshimi ka ushtrimi 2 me ushtrimin 1 në mënyrën e gjatë?- Cila është mënyra më e shpejtë tek ushtrimi 2?- A mjafton shifra qindëshe te pjesëtimi në shtyllë në të dy ushtrimet për pjesëtuesin? Pse?Tani do të veprojmë në shtyllë shpejt dhe shkurt në gjetjen e herësit.

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 1, 2, faqe 79, në libër.Më pas diskutohen përgjigjet duke bërë provën për çdo rast dhe duke bërë korrigjimet për

çdo nxënës.Në ushtrimin 2 kërkohet pse është herësi i saktë përsëri, sipas provës.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 48.

Tema: Pjesëtimi i një numri treshifror me një numër njëshifrorMësimi 43


Stuhi mendimesh Rrugëzgjidhje për të lexuaritnë matematikë


Objektivat: 1) Të njehsojë herësin e këtyre numrave duke përdorur zbërthimin dhe vetinë e përdasimit

të pjesëtimit.2) Të njehsojë herësin e këtyre numrave në shtyllë shkurt.3) Të përdorë provën e veprimit të pjesëtimit me mbetje.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: Zbërthimi, vetia e përdasimit, pjesëtimit, pjesëtimi shkurt, prova e pjesëtimit.

Struktura:

Tema: Problema me ndihmën e pjesëtimitMësimi 44




Objektivi: Të zgjidhë problemën duke kaluar në hapat e zgjidhjes së saj.Mjetet: libër, fl eta e punës.Konceptet: Skema e zgjidhjes, të dhënat, të panjohurat.

Struktura:

257


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh.- Cilat janë rrugët që ndiqen në zgjidhjen e një probleme?- Çfarë paraqet skema e një probleme?- Cilat veprime fshihen pas këtyre thënieve? a) “15 lulet e mbledhura i ndava në mënyrë të barabartë midis 3 mësueseve të mia”. b) 1 shishe coca-cola kushton 150 lekë. Unë bleva 2 shishe.Përcakto kërkesën e çdo të dhëne të mësipërme.

Realizim + Refl ektim: Mendo-puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit lihen të mendojnë vetë, të punojnë në dyshe me problemat 1-5, faqe 80, në libër.Më pas diskutohen përgjigjet e tyre, duke pasqyruar dhe skemën e problemës, duke korrigjuar

gabimet e bëra.Vlerësimi: vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: problemat në fl etën e punës, faqe 49.

Tema: Raste të veçanta pjesëtimiMësimi 45



Objektivi: 1) Të njehsojë herësin e dy numrave në shtyllë kur pjesëtuesi hyn 0 deri te shifrat e mesit

të të pjesëtueshmit.2) Të përcaktojë numrin e shifrave të herësit, pa kryer pjesëtimin.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: Pjesëtimi shkurt në shtyllë.

Evokim: Stuhi mendimesh.Gjej, bëj provën. 49 : 3 = 237 : 6 = 8454 : 8 = Më pas kërko përgjigjen dhe bëj provën nëse janë kryer në rregull.- Në cilin rast prej këtyre pjesëtimeve ndjetë vështirësi dhe pse?

Realizim: Metoda me modelMerret pjesëtimi i fundit. 8454 : 8 = 1056- 8 4 - 0 45 - 40 54 48 6

8454 : 8 = 1056- 8 45 - 40 54 48 6

Struktura:

Pyetjet.- Nga cila shifër fi llohet pjesëtimi?- Sa është herësi me këtë shifër? Pse?- Sa është herësi te shifra e qindësheve me pjesëtuesin? Pse?- Po me numrin 45?- Si është 6 me 8?- A është kryer saktë pjesëtimi?

- Çfarë ndryshimi ka shtylla e parë nga shtylla e dytë?

258

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Punohet në fi llim me gojë ushtrimi 2, më pas lihen të punojnë në dysheushtrimet 1, 3, 4 dhe diskutohen përgjigjet e tyre në klasë, duke korrigjuar gabimet e disa

nxënësve.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimi 1-2, faqe 49-50, fl etë pune.

Tema: ProblemaMësimi 46-47




Ora I. (Mbledhja, zbritja, problema)Objektivat: 1) Të kryejë mbledhjen në shtyllë shkurt. 2) Të kryejë zbritjen në shtyllë shkurt. 3) Të zgjidhë problemat në mënyrë skematike.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: shuma, ndryshesa, herë më shumë, herë më pak.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Në mbledhjen, zbritjen e numrave në shtyllë, nga cila shifër fi llohen veprimet?Duke lexuar problemën 2, faqe 82:- Ç’kupton me fjalën “4-fi shi”? Cili veprim fshihet?- Po me fjalën 115 herë më pak?Duke lexuar problemën plotëso skemën.

Realizim + Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Në fi llim kërkohet të punojnë me ushtrimin 1, faqe 83, mbi mbledhjen dhe zbritjen, dhe më

pas me problemat 1, 3, faqe 82, në libër.Më pas diskutohen përgjigjet e nxënësve në klasë dhe korrigjohen gabimet e tyre.Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 2 (vetëm +, - ), faqe 50, fl etë pune.

Ora II. (Shumëzimi, pjesëtimi, prova e pjesëtimit, problema)Objektivat: 1) Të kryejë shumëzimin me një numër dyshifror në shtyllë. 2) Të kryejë pjesëtimin me një numër njëshifror në shtyllë. 3) Të kryejë provën e pjesëtimit me mbetje. 4) Të zgjidhë problema të ndryshme.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: prodhimi, herësi, prova e pjesëtimit me mbetje.Struktura:


Stuhi mendimesh Mendo - Puno Diskuto në klasë

259


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimeshPër nxehjen e atmosferës së klasës në fi llim mësuesi punon ushtrimin 3, faqe 83, në libër.Më pas kërkohet nga nxënësit:- Nga cila shifër fi llohet shumëzimi në shtyllë? Po në veprimin e pjesëtimit në shtyllë?- Si kryhet prova e veprimit të pjesëtimit me mbetje? - (shembull 55 : 6 = 9 (1).)

Realizim + Refl ektim: Mendo-puno në dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 4, faqe 82, në libër, ushtrimet 2, 4, faqe

83, në libër.Shënim: ushtrimi 4 duhet 467 ⋅ 38 dhe 425 ⋅ 67 = Problemën 6, faqe 83.Në fund diskutohen në klasë përgjigjet e çdo ushtrimi, duke korrigjuar gabimet e

nxënësve.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimi 2 (shumëzim, pjesëtim), faqe 50, në fl etë pune, problema 5, faqe

83, në libër.

Tema: Mesatarja aritmetike Mësimi 48-49




Ora I.Objektivi: Të njehsojë mesataren aritmetike të disa numrave.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: mesatarja aritmetike

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.- A është dëgjuar nga ju fjala “mesatarisht nota mesatare është 8”, “mesatarja e fëmijëve në shkollë për çdo familje është 2”, “mosha mesatare në klasë është 10”.- Ç’kuptojmë me këto fjalë?

Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë.Lexohet në paragrafi n e rubrikës “Punojmë së bashku” dhe kërkohet nga nxënësit.- Çfarë përfaqëson kllapa në shprehjet e gjetjes mesatare?- Ç’tregojnë numrat 2, 3, 4, te shprehjet e gjetjes mesatare të numrave?- Si është natyra e pjesëtimeve të këtyre ushtrimeve (e saktë apo me mbetje)?

Refl ektim: Puno në dyshe-diskuto në klasëUshtrimet 1, 2, 3, në fl etën e punës, faqe 51.Ushtrimi 1, në libër, faqe 84. Në ushtrimin 1, në libër, nxënësve u kërkohet të sqarojnë tabelën.

- Ç’do të thotë shtyllë? 104

260

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” - Cilët janë mbledhorët e shprehjes poshtë tabelës për gjetjen e mesatares?Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 4, faqe 51, në fl etën e punës.Ushtrimi 4, faqe 84, në libër.

Ora II.Ushtrime mbi mesataren aritmetike.Objektivat: 1) Të interpretojë mesataren aritmetike të të dhënave të ndryshme.2) Të pjesëtojë, të mbledhë, të zbresë numrat natyrorë.Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: mesatarja aritmetike.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh - Cilat janë hapat për të njehsuar mesataren aritmetike të disa numrave?- Nga cilat shifra fi llohet pjesëtimi i numrave?- Po te “+” dhe te “-“ nga cila shifër fi llohet?

Realizim + Refl ektim: Të nxënit në bashkëpunim.Punohet së bashku ushtrimi 3. Mësuesi ndërton një tabelë:


Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Të nxënit në bashkëpunim

Kolonat plotësohen duke pyetur nxënësit për moshën e tyre.U lihet nxënësve detyra për gjetjen e mesatares.Lihen të punojnë në dyshe ushtrimet 2, 5, 7, më pas diskutohen përgjigjet e tyre në klasë

duke korrigjuar gabimet.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: 1. Ushtrimet 5, 6, fl etë pune, faqe 51.2. Gjeni numrin mesatar të fëmijëve në familje, në hyrjen tuaj të pallatit.

Mosha 9 10 11Numri i personave

Ora I.Objektivat: 1. Të mbledhë thyesat me emërues të barabartë.2. Të zbresë thyesat me emërues të barabartë.

Mjetet: mjetet didaktike thyesore, libri, fl eta e punës.Konceptet: thyesa, numëruesi, emëruesi. Mbledhja e thyesave me emërues të barabartë.

Zbritja e thyesave me emërues të barabartë.

Struktura:

Tema: Mbledhja, zbritja e thyesave me emërues të njëjtëMësimi 50-51


Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe - Diskuto në klasë

261


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh Jepet fi gura. - Emërto me thyesë pjesën e ravijëzuar dhe të vijëzuar. - Krahaso ato thyesa. - A mund të gjejmë se “sa më shumë” ose “sa më pak” është njëra nga tjetra?

Realizim: ProblemoreLexohet problema e librit, faqe 85.- Si mendon, çfarë duhet të gjejnë përpara kërkesës së problemës?- Pse autori ka vepruar në mënyrën e mëposhtme (faqe 85)?- Ç’do të thotë racion?- Çfarë shikon në sekuencat e mëposhtme? 5 6 5 + 6 11 12 12 12 12

Te shuma e thyesave 11 12- Cila gjymtyrë nuk ndryshon me gjymtyrët e secilit mbledhor? - A mund të nxirrni konkluzionin se si duhet të mbledhim dy thyesa me emërues të njëjtë?

Pse ?

- A mund të shkruhet apo ?

Lexohet paragrafi dhe kërkohet:

- Cila gjymtyrë nuk ndryshon te ndryshesa?- Cili është numëruesi i ndryshesës?- Si veprohet për të zbritur dy thyesa me emërues të njëjtë?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 86, në libër. Në fund diskutohen në

klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës të nr. 1.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, fl etë pune, faqe 51.

+ = =

5 12

8 12

5 12

8 12

- 8 12

5 12

-

8 12

5 12

- 8 - 5 12

3 12

= =

Ora II. Ushtrime dhe problema me mbledhjen e zbritjen e thyesave me emërues të njëjtë.Objektivat: 1) Të njehsojë shumën e diferencën e thyesave me emërues të barabartë. 2) Të njehsojë pjesën e një numri. 3) Të zgjidhë problema me thyesa.

Mjetet: libri, fl etë pune.Konceptet: Mbledhja dhe zbritja e thyesave, pjesa e një numri.

Struktura:


Stuhi mendimesh Puno dyshe - Diskuto në klasë Puno dyshe - Diskuto në klasë

262

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Realizim + Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasëNxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 4 + 5, faqe 86, në libër.

Problemë shtesë.Mamaja porositi për drekë një picë familjare. Ajo ishte prerë në 16 racione të barabarta.

Unë me mamanë hëngrëm 7 racione. Më pas, vëllai erdhi dhe hëngri 3 racione. - Ç’pjesë të picës i ngeli për të ngrënë babait?Në fund diskutohen në klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e bëra nga nxënësit.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.

Detyrë shtëpie: problema 3, faqe 51, në fl etën e punës.

Ushtrime.Vendos shenjën <, >, = dhe më pas gjej shumën dhe ndryshesën e tyre.(Aty ku mundesh.)

Evokim: Stuhi mendimesh.- Krahaso.

5 12

11 12

3 7

2 7

;

- Gjej shumën dhe ndryshesën e tyre.- Plotëso.

2 3

e 15 = (15 : ___ ) ⋅ ___

= ___ ⋅ ___ = ___

5 7

3 7

; 4 6

2 4

;

9 17

12 17

; 1 2

2 4

;

263


atematika 4”

Objektivat: 1. Zbërthimi i numërorit. 2. Shkrimi i numërorit të rregullt. 3. Krahasimi i numrave të mëdhenj. 4. Rrumbullakimi i numrave me 10, 100, 1000 më të afërt. 5. Paraqitja e fi gurës në thyesë. 6. Paraqitja e thyesës në fi gurë. 7. Formimi i thyesave të barabarta. 8. Krahasimi i thyesave. 9. Zbatim i vetive të mbledhjes. 10. Mbledhja dhe zbritja e numrave në shtyllë. 11. Përdorimi i vetive të shumëzimit. 12. Shumëzimi në shtyllë. 13. Shumëzimi i dhjetësheve, qindësheve të plota. 14. Shumëzimi i numrave me 0 në fund. 15. Paraqitja e shumës me mbledhorë të barabartë në prodhim dhe anasjellas. 16. Zbërthimi i vetisë së përdasimit në lidhje me pjesëtimin. 17. Pjesëtimi i numrit treshifror me njëshifror. 18. Mesatarja aritmetike. 19. Mbledhja dhe zbritja e thyesave me emërues të njëjtë. 20. Gjetja e pjesës së një numri. 21. Problema të ndryshme.

Kreu I + Kreu II (hyn në test të sistemit të parë).TEST

1. Zbërthe numërorin e rregullt. (2 pikë)

25435 = ____ + ____ + ____ + ____ + ____ .

2. Formo numrin e rregullt. (1 pikë) 20000 + 70000 + 4000 + 500 + 40 + 3 = ________ .

3. Vendos shenjën “<” ose “>”. (2 pikë) 2354 25345; 45745 45834

4. Rrumbullakos numrin në 10, 100, 1000 më të afërt. (3 pikë) 4 7 3 8 5

5. Emërto me thyesë pjesën e vijëzuar. (1 pikë)

6. Paraqit me fi gurë thyesën. (1 pikë) 2 3

264

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” 7. Plotëso. (4 pikë)

8. Vendos shenjën <, >, =. (6 pikë)

1; 1; ; ; ; 1;

9. Gjej shumën, duke shoqëruar numrin “mik”. (2 pikë) 24 + 38 + 76 + 62 = .

10. Kryej veprimet në shtyllë. (2 pikë)

25354 28834 + 7999 - 19875

11. Plotëso. (4 pikë)

a. 134 ⋅ 75 = 75 ___ .

b. (13 ⋅ 5) ⋅ 2 = 13 ⋅ ( __ ⋅ __ )

c. 24 ⋅ 36 = 24 ⋅ ( __ + __ ) = = =

12. Shumëzo në shtyllë. (2 pikë) 2 3 3 4

⋅ 2 5


20 ⋅ 30 = ___ 300 ⋅ 900 = ___

14. Shkruaj ndryshe. (2 pikë)

a) 5 + 5 + 5 + 5 = b) 3 ⋅ 7 =

15. Plotëso. (2 pikë) 36 : 3 = ( __ + __ ) : 3 = = =

2 3

15

16

8 12

4 3

= =

= =

3 7

5 3

2 7

3 5

3 7

5 7

1 3

2 6

5 5

265


atematika 4”

16. Kryej pjesëtimin, bëj provën. (2 pikë) 937 : 4 =

17. Notat në matematikë janë 10, 9, 8, 10, 7. Gjej mesataren aritmetike të notave. (2 pikë)

18. Gjej. (2 pikë)

19. Gjej. (2 pikë)

20. Problemë. (3 pikë)Agimi kishte në bankë 25500 lekë. Pas një jave ai tërhoqi nga banka 5590 lekë. Javën e dytë ai shtoi në

bankë 35500 lekë.- Sa lekë i janë bërë Agimit tani në bankë?

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20....Pikët 2 1 2 3 1 1 4 6 2 2 4 2 3 2 2 2 2 2 3 46

Vlerësimi

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikë 0-12 13-19 20-26 27-33 34-40 41-43 44-46

2 7

3 7

+ =13 15

7 15

- =

13 15

e 144 =

266

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Tema: DrejtëzatMësimi 1

Kapitulli IIIGJEOMETRIA

3. Shndërrimet gjeometrike.1. Gjeometria në plan. 2. Gjeometria në hapësirë.

Evokim: Stuhi mendimeshMëuesi paraqet në tabelë fi gurat.


Stuhi mendimesh Tabela e koncepteve.Të nxënit në bashkëpunim.


Objektivat: 1. Të njohë pozicionin e drejtëzave në plan. 2. Të njohë drejtëzën, segmentin, gjysmëdrejtëzën. 3. Të dallojë nga ana vizuale kur dy drejtëza janë pingule.Konceptet: drejtëz, segment, gjysmëdrejtëz, drejtëza paralele, drejtëza prerëse, drejtëza

pingule.Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.

Struktura:

- Cila nga këto vija është e drejtë?- Cila nga vijat e drejta ka pozicion horizontal, vertikal?- Si mund t’i quajmë dy të tjerat?- Si e quajmë vijën e drejtë?

Realizim: Të nxënit në bashkëpunim. Tabela e koncepteve.Mësuesi vizaton në dërrasë një drejtëz dhe nxënësit në fl etore me laps dhe vizore.- A mund të pasqyrohet e gjithë drejtëza në fl etoren tuaj apo në dërrasë të zezë?- A mund të zgjatet drejtëza nga të dyja anët?Më pas kërkohet të shënohet një pikë në drejtëz (pika A).

a.

b.

c.

d.

e.

a. AB

267


atematika 4”

Pra kjo drejtëz ndahet në dy pjesë (që quhen gjysmëdrejtëza).Më pas shënohet dhe një pikë në këtë drejtëz (pika B).Tani në drejtëz formohet [AB] që quhet segment. Vështro fi gurën dhe plotëso tabelën me shenjën “X”.

Mund të përcaktoni se çfarë të përbashkëta kanë dhe çfarë dallimi?- Si mund të ndodhen në plan dy drejtëza?Vëzhgo ushtrimin 3, faqe 88 në libër.- Çfarë mund të themi për prerëset dhe pingulet? Çfarë kanë të përbashkët? Nga dallohen?Zgjati drejtëzat paralele. – A kanë ndonjë pikë të përbashkët ato?- A mund të formulojë dikush se çfarë mund të quajmë drejtëza prerëse, paralele, pingule?

Refl ektim: Puno në dyshe-diskuto në klasë.Nxënësve u jepen ushtrimet 1, 2, faqe 88 (në libër) për të punuar në dyshe dhe më pas

kërkohen për diskutim përgjigjet e tyre duke ndrequr gabimet e nxënësve.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 52.

Vijë e drejtë E kufi zuar në dy anët S’ka as fi llim, as fund Ka vetëm fi llimDrejtëza x x Gjysmëdrejtëza x xSegmenti x x

Tema: KëndiMësimi 2

Objektivat: 1) Të njohë këndin si një fi gurë të thjeshtë gjeometrike.2) Të përcaktojë llojin e këndit nëpërmjet skuadrës (ose duke e krahasuar me një kënd të drejtë).3) Të përcaktojë drejtëzat pingule sipas këndeve të drejta që formohen midis tyre.Konceptet: kënd, kënd i drejtë, i ngushtë, i gjerë, i shtrirë.Mjetet: vizore, trekëndësh kënddrejtë, libri, fl etë pune.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.- Ç’është gjysmëdrejtëza? - Ç’është segmenti? - A ka fi llim dhe mbarim drejtëza? - Kur drejtëzat janë pingule, paralele dhe priten?

Realizimi: Grafi ku i përvijimit.Në fi llim pasqyrojmë diagramin e këndit.


Stuhi mendimesh Grafi ku i përvijimit Puno dyshe - Diskuto në klasë

Çfarë quhet kënd?

këndi

i drejtëi ngushtëi gjerëi shtrirëi plotë

•••••

kulmbrinjë

••

268

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Mësuesi dhe nxënësi merr një pikë në dërrasë (fl etore).Nga kjo pikë hiq dy gjysmëdrejtëza jo në një vijë të drejtë.

- Në sa pjesë ndahet plani?Këto quhen kënde.Pika O → kulmi. Gjysmëdrejtëzat, OA, OB, quhen brinjë.Vështro skuadrën. – Si janë brinjët e këndit? (pingule)Vizato tri kënde.

1

A

B

2A

O

Vendos skuadrën mbi këto kënde.- Çfarë vë re për njërën nga gjysmëdrejtëzat e këndeve?1)→ është brenda skuadrës (< këndi i drejtë)→ i ngushtë2)→ është jashtë skuadrës ( > këndi i drejtë)→ i gjerë3)→ në një vijë me gjysmëdrejtëzën tjetër→ i shtrirë.

Refl ektim: Puno dyshe – diskuto në klasë.Pasi bëhet një përmbledhje kërkohet nga nxënësit të punojnë në dyshe ushtrimet 1, 2, faqe

90 (libër) dhe më pas diskutohen në klasë përgjigjet e tyre, duke korrigjuar gabimet.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 53.

1 2 3

Tema: Figurat gjeometrikeMësimi 3


Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivat: 1) Të njohë shumëkëndëshin.2) Të përcaktojë numrin e brinjëve dhe të këndeve të një shumëkëndëshi.3) Të vizatojë një rreth duke ditur rrezen e tij.Konceptet: shumëkëndësh, rreth, rreze, diametër, kënde, brinjë.Mjetet: kompas, vizore, shkopinj të barabartë dhe të ndryshëm.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.- Më përmend disa fi gura gjeometrike që njeh?- Cila nga fi gurat është shumëkëndësh? Pse?

269


atematika 4”

- Çfarë elementesh kanë shumëkëndëshat?- A mund të jetë rrethi shumëkëndësh?- Cilat janë elementet e rrethit?

Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.Nga nxënësit, duke formuar dyshen, kërkohet që me shkopinj të formohen shumëkëndësha

të ndryshëm.- Përcakto sa është numri i brinjëve, numri i këndeve, numri i kulmeve të shumëkëndëshave

të formuar?- Si është numri i brinjëve me numrin e këndeve të çdo shumëkëndëshi?- Cili është shumëkëndëshi me numër brinjësh më të vogël?- Emërtimi i shumëkëndëshit a është i njëjtë me numrin e brinjëve?Plotëso fi g. 3, ushtrimi 1, faqe 91. (rubrika Punojmë së bashku)Vëzhgo ushtrimin 2.- Cila fi gurë është vizatuar?- A mund të themi se kjo fi gurë ka brinjë?- Cilat janë elementet e tij?- Çfarë mund të themi mbi lidhjen e diametrit me rrezen e tij?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Klasës i jepet të punojë në dyshe ushtrimet 1-4, faqe 91, në libër (rubrika Provo veten).Më pas kërkohen të diskutohen përgjigjet e 1-4 dhe kontrollohet nga mësuesi vizatimi i

rrethit duke ditur rrezen e tij.

Vlerësimi: mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 54.

a. b.

Tema: Trekëndëshat dhe katërkëndëshatMësimi 4


Stuhi mendimesh Tabela e koncepteve Diagrami i Venit.Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivat: 1) Të njohë llojin e trekëndëshave sipas brinjëve dhe këndeve. 2) Të njohë llojin e katërkëndëshave. 3) Të bëjë dallimin midis trapezit dhe paralelogramit.

Konceptet: trekëndësh i çfarëdoshëm, trekëndësh dybrinjënjëshëm, trekëndësh barabrinjës, trekëndësh kënddrejtë, trekëndësh këndngushtë, trekëndësh këndgjerë, trapez, paralelogram, romb, drejtkëndësh, katror.

Mjetet: fi gura të mësipërme të ndërtuara me karton, libri, fl etë pune.

Struktura:

270

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

të g

jitha

.....

......

.e

çfar

ëdos

hëm

2 br

injë

të =

të g

jitha

br

injë

t e =

një

kënd

të

dre

jtë

dy k

ënde

të

dre

jtë

të g

jitha

kën

det

e dr

ejtë

një

kënd

të

gje

rë

të g

jitha

kën

det

e ng

usht

a

2 br

injë

pa

rale

le

brin

jët 2

e n

ga 2

pa

rale

le d

he të

=

Evokim: Stuhi mendimesh.- Ç’është shumëkëndëshi?- Cili është shumëkëndëshi më i vogël në numrin e brinjëve?Jepet.

Realizim: tabela e koncepteve.Lihen nxënësit të lexojnë dhe të diskutojnë fi gurat që jepen në faqen 92-93 në libër, më pas

plotësohet tabela e koncepteve sipas fi gurave të marra në këtë orë mësimi.

Emërto fi gurën.Përcakto elementet e fi gurës.- Cilat janë llojet e trekëndëshave sipas brinjëve?- Cilat janë llojet e trekëndëshave sipas këndeve?

A

B

X

Tabela plotësohet duke vendosur shenjën “X” dhe duke pyetur nxënësit. Më pas nxirren disa konkluzione.

Refl ektimi: Diagrami i Venit.Duke u plotësuar tabela e mësipërme plotëso diagramet.

X

X

XX

X

X

X

XX

X

X

XX X

X

X

X

trekëndëshi

Figurat

i çfarëdoshëm

dybrinjënjëshëm

barabrinjës

këndngushtë

kënddrejtë

këndgjerë

i çfarëdoshëm

dybrinjënjëshëm

kënddrejtë

paralelogrami

rombi

drejtkëndëshi

katrori

271


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimeshNga të gjitha fi gurat e pasqyruara në faqen 94. Ushtrimi 1. Në libër kërkohet nga nxënësit të përmendin me gojë:- Emërtimin. - Si janë brinjët. - Si janë këndet.Për rrethin përmend elementet që përbëjnë atë.

Realizim: Tabela e koncepteve.Në bazë të përgjigjeve që kërkohen, në strukturën e parë mësimore plotësohet me nxënësit

tabela e koncepteve, sipas ushtrimit 2, faqe 94, në libër.

Refl ektim: Ndërto vetë-korrigjo dyshe.Sipas koncepteve që kanë nxënësit për çdo fi gurë gjeometrike, kërkohet nga nxënësit të

ndërtohen fi gurat, ushtrimi 3, faqe 94.

Në fund kërkohet nga nxënësit se nga cili element nis ndërtimin dhe ku është bazuar për ndërtimin e fi gurës.

Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 58.

Më pas kërkohet nga nxënësit të punohet në dyshe me rubrikën “Provo veten”, faqe 93.Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e bëra nga nxënësit.Vlerësimi: të vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 55.

Tema: Vetitë e figurave (Ushtrime)Mësimi 5


Stuhi mendimesh Tabela e koncepteve Ndërto vetë - Korrigjo dyshe

Objektivat: 1) Të përcaktojë vetitë e secilës fi gurë.2) Të dallojë njërën fi gurë nga tjetra.3) Të vizatojë me vizore fi gurat e njohura. Konceptet: Veti mbi brinjët, veti mbi këndet.Mjetet: Vizore, libri, fl eta e punës.

Struktura:

Tema: Trupat gjeometrikëMësimi 6-7


Stuhi mendimesh Grafi ku i përvijimit.Emërto - grupo

Tabela e koncepteve

Ora 1. (Trupat gjeometrikë-shumëfaqëshat) Prizmat, piramidat.Objektivat: 1) Të dallojë fi gurat nga trupat gjeometrikë. 2) Të njohë prizma të ndryshëm sipas bazave. 3) Të njohë piramida të ndryshme sipas bazave.

Konceptet: shumëfaqëshat, prizmi, piramida.Mjetet: Prizma të ndryshëm, piramida të ndryshme, fi gura, cilindër, kon, sferë, libri, fl eta e punës.Struktura:

272

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Evokim: Stuhi mendimesh.Mësuesi vendos disa trupa në tavolinë dhe disa fi gura gjeometrike.Nxënësit vijnë dhe i vëzhgojnë ato më pas. Mësuesi i pyet nxënësit.- Çfarë shikon mbi tavolinë? fi gura- Grupoji ato në dy grupe trupa- Cili është ndryshimi midis tyre?- A njeh disa nga trupat e paraqitur? Emërtoi ato.

Realizimi: Emërto-grupo. Grafi ku i përvijimit.Hiq fi gurat dhe kërko nga nxënësit të emërtojnë trupat dhe grupoji ato në dy grupe.

me faqe shumëkëndësh me faqe rreth

Më pas mësuesi ndërton grafi kun e përvijimit.

Kërko nga nxënësit të përmendin disa lloje prizmash sipas faqes 96 dhe llojet e piramidave.

Më pas kërkohet nga nxënësit të vëzhgojnë trupat në faqen 96 dhe të përcaktojnë ku është ngjashmëria e të dyja llojeve të trupave (prizmit, piramidës).

- Ku është dallimi midis tyre?

Refl ektimi: Tabela e koncepteve.

shumëfaqëshat trupa të rrumbullakët

Trupat gjeometrikë

prizma piramida cilindri koni sfera

Më pas kërkohet nga nxënësit të mundohen të vizatojnë me dorë të lirë disa prizma dhe piramida.

Vlerësimi: vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: 1, 2, 4, faqe 56-57, fl etë pune.

Trupat Numri i bazave Lloji i bazave të tyre Lloji i faqeve anësore

Prizmi

Piramida

Ora 2. Trupat e rrumbullakët. (Cilindri, koni, sfera)Objektivat: 1) Të dallojë trupat e rrumbullakët nga shumëfaqëshat.2) Të njohë trupat e rrumbullakët.3) Të dallojë trupat gjeometrikë në sendet e përditshme.

Mjetet: cilindri, koni sfera, drejtkëndësh, trekëndësh kënddrejtë dhe gjysmërrethi.Konceptet: trupa të rrumbullakët, cilindër, kon, rrotullim sipas një brinje.

273


atematika 4”


Stuhi mendimesh Imagjinatë e drejtuar Puno dyshe -Diskuto në klasë

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Vendosen trupat gjeometrikë dhe kërkohet nga nxënësit të plotësojnë grafi kun në dërrasë,

duke i grupuar trupat në dy grupe.Realizimi: Imagjinata e drejtuar.Mësuesi vendos një drejtkëndësh kartoni pingul mbi tavolinë dhe e rrotullon sipas një brinje

dhe kërkon nga nxënësit:- E imagjinoni se cili trup përftohet?Më pas merret një trekëndësh kënddrejtë, vendoset pingul mbi tryezë dhe rrotullohet sipas

njërës brinjë që formon këndin e drejtë.- E imagjinoni se cili trup përftohet?E njëjta gjë veprohet edhe me gjysmërrethin.Në fund kërkohet nga nxënësit të vizatojnë brenda trupave te faqja 97 në libër fi gurat që

merren për përfi timin e tyre.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Kërkojmë nga nxënësit të emërtojnë pjesët e çdo objekti sipas llojit të trupave.Në fund diskutohen në klasë dhe korrigjohen gabimet.

Detyrë shtëpie: të sjellin në klasë objekte të fotografuara sipas çdo lloj trupi gjeometrik.

- Emërto shumëfaqëshat.- Emërto trupat e rrumbullakët nëse di?- A e di pse quhen trupa të rrumbullakët?

Trupat gjeometrikë

Shumëfaqësha Trupa të rrumbullakët

Tema: Kubi dhe kuboidiMësimi 8


Stuhi mendimesh Tabela e koncepteve Puno dyshe -Diskuto në klasë

Objektivat: 1) Të dallojë kubin nga kuboidi.2) Të përcaktojë duke vëzhguar numrin e faqeve, brinjëve, kulmeve të secilit trup.3) Të njehsojë sipërfaqen e katrorit, drejtkëndëshit. Mjeti: kub, kuboid, libri, fl eta e punës.Konceptet: kub, kuboid, përmasa.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Vëzhgohen të dy trupat dhe kërkohet emërtimi i tyre.- Çfarë ndryshimi ekziston midis kubit dhe kuboidit?- A janë të vërteta pohimet? a→ Kubi është nënbashkësi e prizmave. b→ Prizmi bën pjesë te kuboidi.

274

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Realizimi: Tabela e koncepteve.Duke vëzhguar trupat mbi tavolinë, dhe duke parë hapjet e të dy trupave, kërkohet të

plotësohet tabela.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Para se të fi llojnë të punojnë me ushtrimet 1, 2, faqe 98 në libër, nxënësve u kërkohet se

si gjendet:1) Sipërfaqja e katrorit2) Sipërfaqja e drejtkëndëshit.Pas përfundimit në dyshe, diskutohen në klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e bëra

nga disa nxënës.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimet 3, 5, 6, faqe 57, fl etë pune.

Trupat Lloji i faqeve Numri i faqeve Numri i brinjëve Numri i kulmeveKubi Kuboidi

Tema: Prizma të tjerë dhe piramidaMësimi 9


Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -Diskuto në klasë

Objektivat: 1) Të përcaktojë faqet, brinjët, kulmet e trupave të mësipërm duke i vëzhguar.2) Të njehsojë faqet, brinjët, kulmet e trupave të mësipërm sipas një rregulli.Mjetet: tabela e trupa (prizma, piramida) të hapura, libër, fl etë pune, prizma dhe piramida

të ndryshme.Konceptet: Numri i faqeve, i brinjëve, i kulmeve.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Paraqiten përpara nxënësve, kub, kuboid, prizëm trekëndor, prizëm gjashtëkëndor dhe

kërkohet të përcaktohet:1. Numri i kulmeve 2. Numri i brinjëve3. Numri i faqeve 4. Numri i bazave.Po e njëjta gjë kërkohet dhe me piramidat.

Realizimi: Problemore.Vendoset tabela e prizmave të hapur dhe piramidave të hapura.Kërkohet nga nxënësit:- Si është numri i bazave te prizmat?- Si është numri i faqeve anësore me numrin e brinjëve të bazës te prizmat?- A është e vërtetë te prizmat se

numri i faqeve = 2 + numrin e brinjëve të bazës Krahaso me përfundimet e pjesës (evokim).Vërteto dhe dy paragrafët e fi llimit të faqes 100 në libër.

275


atematika 4”

Po e njëjta gjë kërkohet dhe me piramidat dhe zbatohen këto rregulla.

Numri i faqeve = 1 + Numrin e brinjëve të bazës.

Numri i kulmeve = 1 + Numrin e këndeve të bazës.

Numri i brinjëve = 2 x Numrin e brinjëve të bazës.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë. Më parë nxënësi përmbledh formulat e gjetjes së numrit të faqeve, kulmeve, brinjëve të dy

trupave të mësipërm dhe kërkohet nga nxënësi të punojë me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 100 në libër. Diskutohen përgjigjet e nxënësve duke korrigjuar gabimet.

Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimet në fl etën e punës, faqe 57-58.

Tema: Cilindri, koni dhe sferaMësimi 10


Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -Diskuto në klasë

Objektivat: 1) Të njohë hapjen e cilindrit dhe konit.2) Të njohë fi gurat që përftohen nga trupat e rrumbullakët gjatë rrotullimit të tyre rreth një

brinje të tyre. Mjetet: kon, cilindër, sferë, tabelë e trupave të mësipërm të hapur, libër, fl etë pune.Konceptet: cilindër, kon, sferë.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.- Nga dallohen fi gurat nga trupat gjeometrikë?- Cilat janë dy grupet e trupave gjeometrikë?- Përmend disa shumëfaqësha.- Përmend trupat e rrumbullakët.- Pse quhen ashtu?

Realizim: Problemore.Vendoset tabela e trupave të rrumbullakët të hapur dhe kërkohet nga nxënësit:- Cilët nga trupat nuk shfaqen në tabelë?- Sa faqe ka cilindri, koni?- Çfarë fi gure paraqesin bazat e tyre?- A ka kulme cilindri, koni dhe sa ka?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Punohen ushtrimi 1, 2, faqe 102 në libër dhe më pas diskutohen në klasë përgjigjet dhe

korrigjohen gabimet.Nxënësve u kërkohen dy ngjyra për të formuar dy bashkësi tek ushtrimi 1.Të emërtojnë dhe trupin nga hapja e tij.Detyrë shtëpie: fl etore pune, faqe 58.

276

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Tema: modelimi i trupave (Ushtrime)Mësimi 11

Objektivat: 1) Të njohë trupat sipas hapjes.2) Të modelojë trupat me karton dhe plastelinë.3) Të përcaktojë numrin e brinjëve, faqeve, kulmeve të trupave gjeometrikë.Konceptet: Modelim.Mjetet: karton, gërshërë, ngjitëse, plastelinë, libër, fl etë pune.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.- Cilat janë grupet e trupave gjeometrikë?- Përcakto hapjen e trupave (ushtrimi 1, faqe 102).- Përcakto llojin e fi gurës për faqet e trupave.

Realizimi. Konkursi: trupi më i bukur dhe i saktë.Klasa ndahet në 5 grupe ku secili pjesëtar grupi duhet të modelojë një trup (me plastelinë

ose karton).

Refl ektim: Turi i galerisë.Pas punës që kanë kryer grupet e nxënësve, trupat vendosen në një vend të dukshëm

në klasë dhe duke i vizatuar nxënësit japin vlerësimet për “trupin më të saktë” me karton dhe plastelinë.

Mësuesi përgatit një certifi katë me motivin “duarshkathëti në modelimin e saktë të trupave gjeometrikë”.

Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 59.


Stuhi mendimesh Punë praktike Turi i galerisë

Tema: Shndërrimet gjeometrike. Drejtëza e simetrisëMësimi 12


Stuhi mendimesh Problemore Tabela e koncepteve - Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivat: 1) Të njohë simetrinë në lidhje me një drejtëz.2) Të përcaktojë drejtëzën e simetrisë në fi gurat e thjeshta gjeometrike.3) Të ndërtojë drejtëzat e simetrisë në fi gurat gjeometrike.Mjetet: vizore, libër, fl etë pune, pasqyrë.Konceptet: simetria, drejtëz simetrie.

Struktura:

277


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh.Mësuesi merr pasqyrën, e vendos përpara nxënësve dhe pyet:- Cili është më i bukur?Në mënyrë analoge përdoret dhe fi gura e drejtkëndëshit.- Vizato një drejtkëndësh.- Hiq një drejtëz pingule në mesin e dy brinjëve përballë tij.- A luan rolin e pasqyrës drejtëza?

Realizim: ProblemorePas etapës së parë nxënësve u bëhet e qartë se kjo drejtëz është drejtëz simetrie. - Pse?Konkretisht, palose drejtkëndëshin sipas drejtëzës. – Çfarë vë re?Vëzhgohen fi gurat e ushtrimit 2, faqe 104, në libër dhe kërkohet nga nxënësit t’i emërtojnë

ato. Më pas kërkohet të zbulojnë se sa drejtëza simetrie ka secila fi gurë duke vepruar si në fi gurë.

E njëjta gjë kërkohet tek ushtrimi 3, faqe 105, më pas kërkohet: - Pse nuk vizatohet drejtëza e simetrisë në ato fi gura?Në fund nxënësve u kërkohet se çfarë kushtesh duhet të plotësojë drejtëza që të jetë drejtëz

simetrie e fi gurës.

Refl ektim: Tabela e koncepteve. Puno dyshe.Në bazë të punës konkrete të strukturës së 2, prej nxënësve kërkohet të plotësohet tabela

e faqes 105.Më pas kërkohet të punohen në dyshe ushtrimet 2, 3, faqe 105 dhe duke u përgjigjur në

klasë korrigjohen gabimet e nxënësve.Ushtrimi→ 2 Pse është drejtëz simetrie e fi gurës?Ushtrimi→ 3 Sa drejtëza simetrie ka secila fi gurë?

Vlerësimi: Për punën që kryhet gjatë orës së mësimit mësuesi vlerëson disa nxënës. Detyrë shtëpie: fl etore pune, faqe 59.

Tema: Simetrikja e një figure në rrjetin koordinativMësimi 13



Objektivi:- Të ndërtojë simetriken e fi gurave të thjeshta gjeometrike në rrjetin koordinativ kur është

dhënë drejtëza e simetrisë dhe fi gura gjeometrike.Mjetet: fl etë, gjilpërë, libër, fl etë pune.Konceptet: fi gurë reale, fi gurë e pasqyruar, simetrikja e fi gurës.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Jeni krehur para pasqyrës, fi gura juaj është reale, fi gura në pasqyrë quhet e pasqyruar.- Si mendoni, si janë këto fi gura?1. nga forma.2. nga përmasat.

278

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Realizimi: Të nxënit në bashkëpunimI kërkohet nxënësit të palosi fl etën sipas një drejtëze.Të shpojë me gjilpërë, më pas të hapë fl etën dhe të dy vrimat t’i shënojë A e B.- A ndodhen të dy pikat në një vijë të drejtë?- Si është drejtëza e palosjes me drejtëzën që kalon nga A e B?- Si janë largësitë e këtyre pikave me drejtëzën e palosjes?- Si veprohet për të ndërtuar simetriken e një fi gure në lidhje me një drejtëz?Fillohet me segmentin, trekëndëshin, duke përmendur hapat që ndiqen për ndërtim.Lind pyetja, po nëse nuk është në rrjetin koordinativ?- Si duhet të veprojmë?Duhet të veprojmë duke marrë largësitë e njëjta, me vizore ose kompas.

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Kërkohet të punojmë në dyshe, me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 109, në libër. Më pas, diskutohet

në klasë.- Si janë fi gurat reale me fi gurat e pasqyruara nga përmasat?Ushtrimi 2. Cakto kulmet e fi gurës reale. Më pas, ndërto simetriket e tyre.Kujdes! Ushtrimi 3 kërkohet për nxënësit. Nxënësi 3, nxënësi 4.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 60.

Jepet fi gura. (d)A

D

B

C

O

E

Drejtëza (d) është drejtëz simetrie e drejtkëndëshit ABCD. - Çfarë mund të themi për pikat A me B dhe D me C, nëse paloset fi gura sipas drejtëzës (d)?- Si janë largësitë OA me OB dhe DE me EC?

Tema: Rrjeti koordinativMësimi 14



Objektivat: 1) Të përcaktojë vendndodhjen e pikës në rrjetin koordinativ me anë të koordinatave.2) Të ndërtojë pikat në rrjetin koordinativ kur janë dhënë koordinatat e saj.Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.Konceptet: koordinata, vendndodhje, rrjet koordinativ, çifti koordinativ.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.- A mund të më thoni se ku ndodhet:- Shkolla juaj?- Po klasa juaj?- Po shtëpia juaj?- Po vendndodhja juaj në klasë?Pra, çfarë shprehim ne për çdo vendndodhje?

279


atematika 4”

Realizimi: ProblemoreKërkohet nga nxënësit të vizatojë nga e majta si modeli i dhënë.Nëse fëmijës së bankës së fundit i mungon libri si do të komunikosh që ai të vizatojë saktë

këtë model?Mësuesi pasqyron dy drejtëza pingule.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Përpara se të fi llojnë me ushtrimin 1, ushtrimin 2, faqe 107, nxënësve u kërkohet.Jepet çifti (2,3) sa është X? Po Y?Më pas, kur përfundohet puna në dyshe, kërkohet diskutimi në klasë për përgjigjet e

ushtrimeve duke korrigjuar gabimet e bëra.

Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etore pune, faqe 61.

x

y

1 2 3

- Si janë drejtëzat?- Cili është drejtimi i drejtëzës X? Po i drejtëzës Y?- Ndani me të njëjtën njësi drejtëzën X. Po me atë njësi drejtëzën Y.Formohet një rrjet që quhet rrjet koordinativ.Përcakto sipas koordinatave (x,y) vendndodhjen e fi gurës në ushtrimin 2, faqe 106.- A mund të përcaktojmë koordinatat e çdo pike, në ushtrimin 3?- Cila koordinatë është e para, po e dyta në çiftin koordinativ?

Tema: Zhvendosja paraleleMësimi 15


Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno vetëm - Korrigjo me shkrim

Objektivat: 1) Të njohë drejtimet dhe kahet e zhvendosjes.2) Të ndërtojë fi gurën duke përdorur zhvendosjen paralele.

Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.Konceptet: vertikalisht lart, vertikalisht poshtë.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Përcakto llojin e pozicionit të drejtëzës.

a.b. c.

Përcakto pozicionin dhe drejtimin.

280

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Përcakto koordinatat e kulmeve të trekëndëshit PQR.

Realizimi: të nxënit në bashkëpunim.Plotëso koordinatat e trekëndëshit A1B1C1 te tabela. Ushtrimi 1, faqe 110.Krahaso koordinatat e trekëndëshit ABC me trekëndëshin A1B1C1.- Cili është drejtimi dhe kahu i zhvendosjes së trekëndëshit ABC në pozicion me trekëndëshin

A1B1C1?- Sa është ndryshesa e koordinatës së parë të kulmeve të trekëndëshit A1B1C1 me koordinatat

e para të kulmeve të trekëndëshit ABC?Pra, 7 – 1 = 6 Plotëso përgjigjet e pyetjeve të ushtrimit 1, faqe 110, 10 – 4 = 6 dhe krahaso me ndryshesat e mësipërme. 9 – 3 = 6 Shiko përkufi zimin në faqen 110.Klasa ndahet në dy grupe.Grupi A→ ushtrimi 2, faqe 110.Grupi B→ ushtrimi 3, faqe 110.Më pas, diskutohen:- Përcaktimi i koordinatave të disa kulmeve të fi gurës së dhënë.- Të përcaktojë natyrën e zhvendosjes, kahun dhe madhësinë sipas vektorit të dhënë.- Në fund përcakto koordinatat e kulmeve të ndërtuara pas zhvendosjes.Në fund si mendon, a zhvendoset fi gura sipas drejtimeve të tjera?

Refl ektimi: Puno vetëm-korrigjo me shokun e bankës.Nxënësve u jepet për të kryer punë secili më vete, dhe më pas korrigjojnë njëri-tjetrin

në dyshe sipas bankave. Mësuesi kalon nga banka në bankë dhe jep vërejtjet për punën e nxënësve.

Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 62.

Objektivi: Të zmadhojnë (të zvogëlojnë) fi gurën në rrjetin koordinativ duke shumëzuar (pjesëtuar) me

të njëjtin numër koordinatat e kulmeve.

Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.Konceptet: zmadhimi i fi gurës, zvogëlimi i fi gurës.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Plotëso koordinatat e kulmeve të fi gurave tek ushtrimi 1, 2, faqe 112.- Ç’do të thotë “zmadhohet 2 herë”, cili është veprimi?- Ç’do të thotë “zvogëlohet 2 herë”, cili është veprimi?

Tema: Zmadhimi dhe zvogëlimi i figuraveMësimi 16


Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Stuhi mendimesh

281


atematika 4”

Realizim: të nxënit në bashkëpunim.Nxënësit i ndan me nga 4 nxënës në 2 grupe. Grupi A→ ushtrimi 1. Grupi B→ ushtrimi 2.Në secilin grup të plotësohen koordinatat e fi gurës së zmadhuar (zvogëluar).Të shikohet raporti i koordinatave të fi gurës së zmadhuar (zvogëluar) me koordinatat e

fi gurës së dhënë.- Ç’lidhje ka midis koordinatave të dy fi gurave?Të gjitha këto diskutohen pas një bashkëpunimi midis pjesëtarëve të secilit grup.

Refl ektim: Stuhi mendimesh.- Ç’do të thotë fi gurën zmadhoje 3 herë?- Ç’do të thotë fi gurën zvogëloje 2 herë?Shiko pozicionin e brinjëve të dy fi gurave dhe thuaj në çfarë pozicioni janë. (në të dyja shndërrimet)Kujto me disa ushtrime “+”, “-”, “x” e dy numrave.Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 63.

Gjeometria në plan, hapësirë. Shndërrimet gjeometrikeTest

Objektivat. 1. Pozicioni i drejtëzave.

2. Lloji i këndeve.

3. Lloji i fi gurës.

4. Llojet e trekëndëshit.

5. Llojet e trapezit.

6. Llojet e paralelogrameve.

7. Vetitë e paralelogrameve.

8. Emërtimi i trupave.

9. Përcaktimi i faqeve, kulmeve, brinjëve të shumëfaqëshave.

10. Emërtimi i trupave sipas hapjes së tyre.

11. Përcaktimi i numrit të drejtëzave të simetrisë së fi gurës.

12. Ndërtimi i fi gurës simetrike sipas një drejtëze në rrjetin koordinativ.

13. Të përcaktojë koordinatat e pikave në planin koordinativ.

14. Të ndërtojë pikën kur janë dhënë koordinatat.

15. Të zhvendosë fi gurën sipas drejtimit të dhënë në rrjetin koordinativ.

16. Të zmadhojë (zvogëlojë) fi gurën në rrjetin koordinativ.

282

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” 1. Rretho drejtëzat paralele. (1 pikë)

2. Rretho këndin e shtrirë. (1 pikë)

3. Rretho fi gurën e katërkëndëshit. (1 pikë)

4. Rretho trekëndëshin kënddrejtë. (1 pikë)

5. Rretho trapezin e çfarëdoshëm. (1 pikë)

6. Rretho rombin. (1 pikë)

7. Jepet fi gura (3 pikë)

Emërtoje atë. Shkruaj vetitë e brinjëve dhe këndeve të tij.

a. b. c.

a. b. c. d.

a. b. c. d.

a. b. c.

a. b. c.

a. b. c. d.

283


atematika 4”

8. Lidh me shigjetë. (2 pikë)

Kon

Sferë

Prizmi

Cilindri

Piramidë

9. Jepet trupi (4 pikë) Emërto atë. Numri i faqeve është... Numri i kulmeve është... Numri i brinjëve është...

10. Jepen hapjet e trupave, emërto. (3 pikë)

11. Vizato drejtëzat e simetrisë dhe plotëso. (2 pikë)

Numri i drejtëzave të simetrisë është...

12. Ndërto simetriken e fi gurës sipas drejtëzës së dhënë. (2 pikë)

284

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” 13. Përcakto koordinatat e kulmeve të fi gurës. (3 pikë)

14. Ndërto pikat në rrjetin koordinativ, bashkoji ato. (3 pikë) A (1,2) B (7,2) C (7,6) D (1,6)

A

B

C

D

Pikat A B C D

Çifti koordinativ

15. Zhvendos në fi gurë sipas drejtimit të dhënë. (2pikë)

A

B

C

285


atematika 4”

16. Zvogëlo fi gurën 2 herë. Plotëso tabelën. (4 pikë)

A B

CD Pikat A B C DKoordinatatPikat A1 B1 C1 D1

Koordinatat

Ushtrimet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 ShumaPikët 1 1 1 1 1 1 3 2 4 3 2 2 3 3 2 4 34

Vlerësimi

Nota 4 5 6 7 8 9 10

Pikët 0-8 9-13 14-18 19-22 23-26 27-30 31-34

286

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Tema: Metri, kilometriMësimi 1

Kapitulli IVMATJA

Objektivat: 1) Të njohë njësitë standarde të gjatësisë dhe jo standarde. 2) Të njohë nënfi shat dhe shumëfi shat e metrit. 3) Të kthejë numrin dyemëror në një emëror dhe anasjellas. 4) Të kryejë veprimet me njësitë e gjatësisë.

Mjetet: metër, libër, fl etë pune.Konceptet: nënfi sha të metrit, shumëfi sha të metrit.

Struktura:



Evokim: Stuhi mendimesh.Më përmendni disa njësi të gjatësisë që njihni.- Cili është mjeti me të cilin matet gjatësia e objekteve? Plotëso (rubrika kujto, faqe 113).

Realizim: të nxënit në bashkëpunim.Nxënësit ndahen në tri grupe dhe secilit grup i jepet nga 1 metër shirit. Kërkohet:Grupi 1. Të masë gjatësinë e klasës me 2 mënyra: a) me hapa (disa nxënës) b) me metërGrupi 2. Të masë gjerësinë e klasës me 2 mënyra: a) ma hapa (disa nxënës) b) me metërGrupi 3. Të masë gjatësinë e korridorit të shkollës me 2 mënyra: a) me hapa (disa nxënës) b) me metërMë pas mblidhen në klasë dhe fi llon bashkëpunimi i tyre. Më pas po ato gjatësi kërkohen: 1) me pëllëmbë dore (disa) 2) me metër.Nga nxënësit kërkohet të pasqyrojnë të dhënat e secilit grup dhe kërkohet:- A është numri i hapave i njëjtë, i përcaktuar për secilën gjatësi?- Po nga secili grup a është përcaktuar e njëjta gjatësi mbi: 1) gjatësinë e klasës 2) gjerësinë e klasës 3) gjatësinë e korridorit, me mënyrën e metrit shirit? Pse?Këtu ndërhyn mësuesi se ka njësi standarde dhe jo standarde dhe i përcakton ato.Kërkohet nga nxënësit të plotësohen me fjalë simbolet.

mm → ................................... m → ......................................

cm → ................................... km → ......................................

hm → ................................... dm → ......................................

287


atematika 4”

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Mësuesi pasqyron në dërrasë lidhjet: 1m = 10 dm. 1m = 1000 mm. 1m = 100 cm. 1 km = 1000 m.Më pas kërkon nga nxënësit të punojnë në dyshe, ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 114, në libër.Në fund diskutohen së bashku përgjigjet, duke korrigjuar dhe gabimet.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës. Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 64, ushtrimet 1, 2.

Evokim: Stuhi mendimeshVështro shkallën e njësive të gjatësisë.Lexo njësitë.- Cila është njësia bazë?- Cilët janë nënfi shat? Po shumëfi shat?- Sa m ka: 1 km, 1 hm, 1 dm, 1 cm, 1 mm?

Realizim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Mësuesi pyet: Në fund të një harte të Shqipërisë është shkruar 1 : 20000.- A e di kuptimin e këtij shkrimi?- A mund të përcaktosh gjatësinë reale Tiranë-Durrës?- A e di se sa është kjo gjatësi duke parë tabelat e rrugëve?Matet gjatësia me vizore.Shumëzohet me 20000 dhe kjo madhësi kthehet në shumëfi shat e metrit (km).Më pas nxënësit lihen të punojnë në dyshe ushtrimet e faqes 116 në libër.Ushtrimi 1 / kolona 1, 2. Ushtrimi 2. Ushtrimi 4 / shumën e dy numrave, emër të barabartë.Shumën e parë në shtyllë.Diferenca e parë në shtyllë.Më pas diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 / kolona e tretë. Ushtrimi 3. Ushtrimi 4 / dy kolonat e fundit në libër, faqe 116.

Tema: Metri, kilometri (Ushtrime)Mësimi 2




Objektivat: 1) Të njohë nënfi shat dhe shumëfi shat e metrit. 2) Të kryejë shndërrimin e numrit dyemëror në njëemëror dhe anasjellas. 3) Të kryejë veprime me njësitë e gjatësisë. 4) Të kthejë nga m (metri) në km (kilometër). 5) Të krahasojë njësitë e gjatësisë. 6) Të kryejë veprime me harta.

Mjetet: libër, fl eta e punës.Konceptet: nënfi shat e metrit, shumëfi shat e metrit.

Struktura:

288

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Evokim: Stuhi mendimesh.- Si mendoni, cila njësi përdoret për:1) gjatësinë e rrugës Tiranë-Durrës,2) rrugën shkollë-shtëpi, 3) gjatësinë e tavolinës suaj,4) gjatësinë e librit,5) gjatësinë e gishtit,6) majën e stilolapsit?Plotëso. 1 cm = ... mm dhe 1 mm = ... cm.

Realizim: Të nxënit në bashkëpunim.Nxënësve u kërkohet të masin gjatësinë e librit të matematikës.Më pas kërkohet të përdoret libri për matjen e gjatësisë së tavolinës.- Sa herë hyn libri te tavolina?- Sa cm duhet të jetë tavolina?- Cilat janë njësitë që përdoren për përcaktimin e gjatësisë së tavolinës?Më pas, kërkohet që së bashku dyshe-dyshe të bëjnë matjet e pjesëve të trupit që kërkohet

në ushtrimin 2, faqe 117.Tani që ju dini gjatësinë e pjesëve të trupit, a mund të bëni ekuivalentë të njësisë së m me

to. Po 50 m?Vështroni vizoren midis dy numrave, numëroni vijat.- Sa të tilla janë midis numrave që kërkon ushtrimi 4, faqe 118?Në fund kërkohet që për matjen e pjesëve të trupit mjafton njësia e cm apo kërkohet dhe mm?

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit punojnë me ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 118 (libër), që kanë të bëjnë me kthimin e

njësisë nga m → cm, cm → mm dhe anasjellas, veprime “+”, “-” të numrave dyemëror.Më pas diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e bëra.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 64-65.

Tema: Centimetri, milimetriMësimi 3

Objektivat: 1) Të njohë lidhjen midis cm dhe mm. 2) Të përdorë vizoren me njësitë cm, mm. 3) Të kthejë njësitë nga cm në mm dhe anasjellas. 4) Të kryejë veprimet “+”, “-” me këto njësi.

Mjetet: vizore, libri, fl eta e punës.Konceptet: matja me vizore, nënfi shat e metrit.

Struktura:



289


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh- Ç’është perimetri i një trekëndëshi, drejtkëndëshi, katrori?Jepen fi gurat.

Përcakto perimetrat e tri fi gurave të mësipërme.- Si janë brinjët e drejtkëndëshit, katrorit, trekëndëshit barabrinjës, gjashtëkëndëshit të rregullt?- A mund të gjeni perimetrin e një fi gure tjetër?

Realizim: problemore.Lexohet problema e faqes 119 dhe kërkohet nga nxënësit: - Pse gjatësia e vijës kufi tare të

lulishtes Didit i doli 14 m?Lexohet paragrafi i dytë (rubrika Punojmë së bashku) dhe kërkohet nga nxënësit:- Pse kalohet nga P = 3 + 3 + 3 në P = 3 ⋅ 3.- Çfarë trekëndëshi është sipas brinjëve? - Nëse gjatësia e brinjës së trekëndëshit barabrinjës është a, si paraqitet perimetri i tij?Lexohet dhe vëzhgohet paragrafi , faqe 120 (rubrika Punojmë së bashku) dhe kërkohet nga

nxënësit.- Si mund të njehsojmë Perimetrin me dy veprimet “x” dhe “+”, te drejtkëndëshi dhe

gjashtëkëndëshi i rregullt?- Si janë vlerat e perimetrave të tyre?- A mund të themi se dy fi gurat kanë formë të njëjtë?

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit punojnë me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 120, në libër dhe më pas kërkohet diskutim në

klasë me përgjigjet e nxënësve dhe korrigjohen gabimet e bëra prej tyre.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 65-66, ushtrimet 1, 2, 3.

Tema: Perimetri i figuraveMësimi 4

Objektivat: 1) Të njohë perimetrin e fi gurave.2) Të njehsojë perimetrin e fi gurave gjeometrike.3) Të njehsojë njërën brinjë të drejtkëndëshit kur është dhënë perimetri dhe brinja tjetër.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: vija kufi tare, perimetri i fi gurës.

Struktura:



a. c.b.

290

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivat: 1) Të kryejë veprimet e “+”, “-” me njësitë e gjatësisë në problema të ndryshme.2) Të zgjidhë problemat në rrugën logjike.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: km, m, cm, mm.

Struktura:


Evokim: Stuhi mendimeshPlotëso. 1 km = ... m. 1 hm = ... m. 1 dm = ... m. 1 cm = ... m. 1 mm = ... m.Punim me gojë, ushtrimi 3, faqe 121.- A mund t’i jepet përgjigje problemës 1, faqe 121.

Realizim + Refl ektim: Punë me grupe.Mësuesi ndan klasën në tri grupe dhe secilit grup i jepet një problemë në faqen 121 dhe

ushtrime shtesë.

Ushtrime:


Stuhi mendimesh Puno në grup Diskuto në klasë

Grupi I.1. Plotëso:300 = ... m8 cm = ... mm1600 = ... km ... m3 km 700 m = ... m.2) Kryej mbledhje dhe zbritje në shtyllë.5 km 200 m ± 3 km 900 m.3) problema 2, faqe 121.

Grupi II.1. Plotëso200 cm = ... m.8 dm = ... cm.1200 m = ... km ... m.3 km 200 m = ... m.2) Kryej mbledhje dhe zbritje në shtyllë.8 km 500 m ± 5 km 700 m.3) problema, 4 faqe 121.

Grupi III.1) Plotëso:800 cm = ... m3 m = ... cm.1300 = ... km... m.2 km 300 m = ... m2) Kryej mbledhje dhe zbritje në shtyllë.7 cm 8 mm ± 2 cm 9 mm = 3) problema 5, faqe 121.

Pas përfundimit të punës së grupeve secili grup reklamon punën e tij me një nga nxënësit.Në fund vlerësohet se cili grup i ka kryer saktë ushtrimet dhe zgjidhjen e problemës.

Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimet 4, 5, 6, faqe 68, fl etë pune.

291


atematika 4”

Objektivat: 1) Të njohë sipërfaqen e fi gurave.2) Të përcaktojë sipërfaqen e fi gurave me metodën e rreshtimit duke përdorur katrorë të ndryshëm.

Konceptet: Shtrirja e fi gurës, masa e sipërfaqes, njësi matëse.Mjetet: fl etore katrore, libri, fl eta e punës.

Struktura:

Tema: Gjetja e masës së sipërfaqesMësimi 6

Evokim: Stuhi mendimesh.- Ç’është sipërfaqja?- Gjej numrin e katrorëve sipas fi gurës. Si veprove?

- Jepet fi gura. Gjej se me sa katrorë mbulohet fi gura?

Realizimi: Problemore.1. - A mund të gjejmë masën e sipërfaqes së drejtkëndëshit sipas njësisë së një katrori të vogël?- Cilat janë përmasat e drejtkëndëshit dhe sa janë ato?- Si mund të gjendet më shpejt masa e sipërfaqes së drejtkëndëshit?2. - A mund të themi se dy fi gura të ndryshme kanë masa të njëjta sipërfaqeje?Vëzhgo katrorin, drejtkëndëshin në faqen 123.- Sa është masa e sipërfaqes së katrorit?- Sa është masa e sipërfaqes së drejtkëndëshit?- Si janë masat e tyre? Po fi gurat, a mund të jenë të barabarta?3. - Cila do të jetë masa e sipërfaqes së katrorit nëse ndryshojmë njësinë matëse, pra si njësi?Vëzhgo katrorin në faqen 123.

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Jepet për të punuar ushtrimi 1, 2, faqe 123, dhe më pas diskutohet me nxënësit për ushtrimin 2.- Sa katrorë të vegjël mbulon njësia matëse: e para? apo e dyta?Më pas korrigjohen gabimet e bëra nga nxënësit.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 66-67.



a. b.

292

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Evokim: Stuhi mendimesh.Agimi vendosi në shtresën e parë të kutisë 10 copë kuti çokollata.- Si mendon sa copë çokollata do të jenë me 2 shtresa të tilla? Po tri shtresa?Jepet kuboidi me përmasat e mëposhtme.

Gjej vëllimin e këtij kuboidi.- Nga niset veprimi “+”, “-”, “x”. “:” i dy numrave natyrorë?

Realizimi: Problemore.Vështro fi gurën në faqen 124 dhe gjej:- Sa kube janë shkruar në shtresën e parë të kubit të madh?- Si mendon, sa kube të vegjël do të futen në kubin e madh me 10 shtresa të tilla?- A mund të gjejmë më shpejt numrin e kubeve të vegjël në hapësirën e kubit të madh?- Si mendon, mund të ndryshojë kjo masë nëse ndryshojmë njësinë matëse?

Refl ektim: Puno dyshe dhe diskuto në klasë.Nxënësve u jepet ushtrimi 1, faqe 124, për t’i dhënë përgjigje pyetjes së mësipërme.Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.

Përsëritje. (Mbledhja, zbritja, shumëzimi, pjesëtimi i numrave natyrorë).Fletë pune: ushtrimi 4/1; 5/1,2; 6/1,2 Edhe për këto ushtrime diskutohen përgjigjet në klasë.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit e planifi kuar.Detyrë shtëpie: fl etë pune, ushtrimet 1, 2, 3, 4/2,3 5/3,4 6/3,4.

Tema: VëllimiMësimi 7

Objektivat: 1) Të njohë vëllimin e trupave të thjeshtë gjeometrikë.2) Të njehsojë vëllimin e kubit, kuboidit, nëpërmjet përmasave.

Konceptet: zë vend në hapësirë, vëllimi i kubit, i kuboidit.Mjetet: kube të vegjël që formojnë kubin e madh, libri, fl etë pune.

Struktura:



5

2

3

293


atematika 4”

Objektivat: 1) Të njehsojë masën e sipërfaqes së katrorit, drejtkëndëshit, me anën e formulës.2) Të njehsojë njësitë përkatëse kur është dhënë masa e sipërfaqes dhe brinja tjetër.

Konceptet: baza, lartësia e drejtkëndëshit, masa e sipërfaqes.Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.

Struktura:

Tema: Llogaritja e masës së sipërfaqes (drejtkëndëshit, katrorit)Mësimi 8-9

Evokim: Stuhi mendimesh.Jepet drejtkëndëshi. Gjej masën e sipërfaqes së tij.

Jepet katrori. Gjej sipërfaqen e tij. - A mund të zbulojmë një formulë të përgjithshme për njehsimin e masës së sipërfaqes së mësipërme?

Realizim: problemore.Ndërto në fl etore drejtkëndëshin e dhënë në faqen 125.Emërtohen përmasat e drejtkëndëshit.Përmasa horizontale bazë (b) dhe përmasa vertikale lartësi (h) dhe masa e sipërfaqes (S).Pra kemi: S = b ⋅ h (njehso në fi gurë)- A mund të formohen dy herësit nga ky prodhim? 1) b = S:h dhe 2) h = S:bPërkthe me fjali.E njëjta gjë bëhet edhe me katrorin në faqen 126. S = h ⋅ b. pse?

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Përpara se nxënësit të fi llojnë zgjidhjen e ushtrimit 1, faqe 126, mësuesi kërkon nga nxënësit

të plotësojnë tabelën.



3 cm

4 cm4 cm

4 cm

Pasi nxënësit të bashkëpunojnë në dyshe mbi zgjidhjen e ushtrimeve të mësipërme, kërkohet diskutimi i përgjigjeve dhe korrigjimi i gabimeve.

Kujdes me njësitë sepse nxënësi nuk ka mësuar shumëzimin e numrave me presje.Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 68.Në drejtkëndëshin dhe katrorin e ushtrimeve 1, 4, të njehsojë masën e sipërfaqes.

Figurat Masa e sipërfaqesKatror S =Drejtkëndësh S =

294

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Ora II. UshtrimeObjektivat: 1) Të njehsojë perimetrin e drejtkëndëshit, katrorit.2) Të njehsojë masën e sipërfaqes së katrorit, drejtkëndëshit.3) Të njehsojë masën e sipërfaqes së tyre kur dihet perimetri dhe njëra përmasë.4) Të njehsojë masën e sipërfaqes së fi gurave të ndryshme.

Konceptet: perimetri i katrorit, drejtkëndëshit, masa e sipërfaqes së katrorit, drejtkëndëshit.Mjetet: vizore, libri, fl eta e punës.

Struktura:

Nëse perimetri i katrorit P = 4 ⋅ a, si gjendet a = ?Nëse perimetri i drejtkëndëshit P = 2a + 2b, si mund të gjeni njërën përmasë?

Realizim+Refl ektim: Puno-bashkëvepro në dyshe-diskuto në klasë.Nxënësve u jepen për të punuar ushtrimet 5, 6, 7, te fl eta e punës, faqe 68 dhe ushtrimi 2/1

te libri, faqe 126.Mësuesi herë pas here u jep udhëzime nxënësve duke ndërhyrë me pyetjet:- Nga niset vizatimi i dy fi gurave?- Ku ndryshon katrori nga drejtkëndëshi?- Si gjendet perimetri i tyre dhe masa e sipërfaqes së tyre?- Çfarë lloj fi gure janë pjesët e pavijëzuara të ushtrimit 2 te libri?- Çfarë duhet të gjejnë më parë te ky ushtrim?- Si mund të gjejmë masën e sipërfaqes së fi gurës të ushtrimit 2?

Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës. Detyrë shtëpie: ushtrimi 8, faqe 68, fl etë pune, ushtrimi 2/2, faqe 126, në libër.


Stuhi mendimesh Puno - Bashkëpuno me shokun Puno - Bashkëpuno me shokun

Evokim: Stuhi mendimesh.Jep formulat e mëposhtme.

Figurat Përmasat Perimetri Sipërfaqja Katrori a a Drejtkëndëshi a b

Tema: Masa e trupit. Njësitë matëse të saj.Mësimi 10

Objektivat: 1) Të njohë njësitë e masës.2) Të njohë ekuivalencën e njësive të masës.3) Të operojë me njësitë e masës në situata të ndryshme.

Konceptet: kg, g, kv, t, shumëfi shat e kg, nënfi shat e kg.Mjetet: libri, fl eta e punës, sende të ndryshme që kanë në etiketë masën e tyre.

295


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh.Merren disa sende dhe kërkohet nga nxënësit të lexojnë masën e shkruar në etiketë.Përmend disa njësi të masës që njeh.Plotëso. 1 kg = ... g. 3000 g = ... kg. 10 kg = ... g.

Realizimi: ProblemoreLexohet problema në faqen 127 dhe kërkohet nga nxënësit:- Çfarë ka bërë autori për të dhënë përgjigjen e problemës? Shiko shtyllën e mbledhjes. A

është e saktë?- Pse autori ka vendosur 61kg 400 g?- Vëzhgo sendet dhe vlerat mesore të tyre.- Cila njësi përdoret në secilin send?- Cila është njësia bazë e masës?- Si mendoni, cila është njësia e 1/1000 kg?- A keni dëgjuar për njësitë e tjera kv, t?Jepni shembuj, çfarë lidhje kanë me njësinë bazë?- Cila është mënyra tjetër për përgjigjen e problemit të mësipërm?- Pse autori ka kaluar 12 kg 500 g = 12000 g + 500 g. = 12500 g.

- Cila është rruga që ka vepruar autori për zgjidhjen e problemës?Plotëso përfundimin dhe krahasoje me përgjigjen e autorit.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Në fi llim nxënësve u kërkohet lidhja e njësive të masës. 1 kg = 1000 g 1 kv = ...kg 1 t = ...kv = ...kg- Çfarë veprimi kryhet kur kalojmë nga njësia e madhe në të voglën dhe anasjellas?Më pas nxënësit punojnë me ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 128, në libër, dyshe sipas

bankave.Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen veprimet e nxënësve.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 2, faqe 69, fl etë pune.



Struktura:

296

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Evokim: Stuhi mendimesh.Mësuesi paraqet një orë lëvizëse përpara nxënësve dhe kërkon të lexohet nga nxënësit.Lexo. 2 h. 30 min 15 sekPlotëso. 1 h = ... min = ... sek 1 min = ... sek.

Realizimi: problemoreVëzhgo faqen 128, te rubrika “Punojmë së bashku” dhe thuaj:- A është e saktë përgjigjja e Didit?Vëzhgo shtyllën e njësive të kohës dhe thuaj njësinë bazë të kohës? Pse?- Cilat janë njësitë e tjera të kohës (lexo rreshtimin në libër).- Ora sa akrepa ka? Dhe përcakto rolin që luan secili akrep.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Përpara se nxënësit të punojnë në dyshe ushtrimet 1-8, faqe 129-130, në libër diskutohet

për ditët e muajit.Më pas nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet e mësipërme dhe diskutohen në klasë

përgjigjet duke korrigjuar gabimet e bëra.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 69-70.

Tema: Njësitë matëse të kohësMësimi 11

Objektivat: 1) Të njohë njësitë matëse të kohës.2) Të njohë ekuivalencën e njësive të kohës.3) Të operojë me këto njësi matëse në situata të ndryshme.4) Të shkruajë saktë orën, duke përcaktuar kohën e ditës.

Konceptet: paradite, pasdite, mbrëmje, orë, minutë, sekondë.Mjetet: ora, libri, fl eta e punës.

Struktura:



Tema: Monedhat dhe kartëmonedhatMësimi 12

Objektivat: 1) Të njohë disa kartëmonedha dhe monedha të përditshme në vendin tonë.2) Të përdorë shkëmbimin midis kartëmonedhave dhe monedhave.

Mjetet: kartëmonedha, monedha të ndryshme, libri, fl eta e punësKonceptet: monedha, kartëmonedha.

Struktura:



297


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh.- Çfarë ndryshimi ka monedha nga kartëmonedha? - Cilat janë disa nga monedhat që njeh?- Cilat janë disa nga kartëmonedhat që njeh?- Sa lekë janë: 5 kartëmonedha 1000 lekëshe = 2 kartëmonedha 500 lekëshe = - A janë të barabarta: 2 monedha 50 lekëshe me 1 kartëmonedhë 500 lekëshe? 3 kartëmonedha 500 lekëshe me 1 kartëmonedhë? 1000 lekëshe +1 kartëmonedhë 500 lekëshe?

Realizim: ProblemoreVëzhgo monedhat dhe kartëmonedhat tona.- Çfarë vetie e përbashkët i karakterizon të dyja ato?- A mund të këmbehen midis tyre pa ndryshuar vlerën?Këmbe me kartëmonedha të tjera kartëmonedhën 500 lekëshe, 1000 lekëshe, 5000

lekëshe.- Cilat monedha përdoren për autobus urban?- Cila monedhë mungon në libër?- Cilën nga ato do të donit për shpenzim ditor?

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 1-5, faqe 131, në libër.Më pas diskutohen përgjigjet e ushtrimeve në klasë dhe korrigjohen gabimet.Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës të nivelit 1.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 70-71.

Tema: Këmbime në njësitë e matjesMësimi 13




Objektivat: 1) Të kthejë nga një numër 1-emëror në numër 2-emëror dhe anasjellas.2) Të krahasojë njësitë e gjatësisë, masës, kohës.3) Të operojë me njësitë e matjes në situata të ndryshme.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: njësitë e gjatësisë, masës, kohës.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.- Cilat janë njësitë bazë të gjatësisë, masës, kohës?Plotëso.1 km = ... m 1 kg = ... g 1 h = ... min1 m = ... cm 1 kv = ... kg 1 h = ... sek

298

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” 1 cm = ... mm 1 t = ... kg 1 min = ... sek1 t = ... h 1 ditë = ... h

Realizim+Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Në fi llim u kërkohet nxënësve se çfarë veprimi kryhet kur kalohet nga njësia e madhe në

të voglën dhe e kundërta?Më pas nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 1-6 dhe në fund diskutohen në klasë

përgjigjet e tyre.Vlerësimi: Në këtë orë mësimi vlerësohen disa nxënës sepse ka masë ushtrimesh.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 71-72.

Tema: ProblemaMësimi 14-15




Objektivat: 1) Të zgjidhë problema me ndikimin e skemave ku bëhet lidhja midis madhësive.2) Të njohë madhësitë e shitblerjes.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: 1) kosto për njeri, kosto totale, njësia 2) distanca, shpejtësia, koha.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Ora I. (problemat 1-5 - problema në shitblerje)Nëse 1 kg sheqer kushton 80 lekë: - Sa do të kushtojë 2 kg? Po 5 kg?Nëse 1 palë çorape kushton 200 lekë: - Sa do të kushtojnë 3 palë, 5 palë të tilla?

Realizimi: Problemë me model.Tek ushtrimi 3 nxënësit lexojnë lidhjen midis 3 madhësive.

Në ushtrimin 1 nxënësi të gjejë dhe të mbishënojë se: - Sa është numri i objekteve për secilin artikull? - Sa është kosto për njësi për çdo artikull?Plotëso skemën dhe kërko nga nxënësit se çfarë tregojnë numrat 120 lekë dhe 240 lekë te kartëmonedhat që plotësuat. - Çfarë tregon shifra 360 lekë dhe çfarë veprimi është kryer? - Pse ndërpritet përvijimi i skemës në këtë radhë? - Sa lekë i kanë mbetur?

Refl ektim: Puno-diskuto në klasë.Nxënësit lihen për të zgjidhur problemat 2, 3, 4, 5 me skema dhe më pas diskutohen

përgjigjet e tyre duke korrigjuar gabimet.Vlerësimi: mësuesi vlerëson disa nxënës që veprojnë saktë dhe shpejt në zgjidhjen e problemave.Detyrë shtëpie: problema 1, 2, 3, faqe 72, fl etë pune.

Kosto totale Numri i objekteve Koston për njësi⋅

299


atematika 4”

Ora II. (problema 6-8, faqe 135)

Evokim: Stuhi mendimesh Është ora 6:00 e mëngjesit, do të kryej disa veprime të mëposhtme: 10 min për rregullimin e krevatit. 15 min për të larë fytyrën+dhëmbët+duart. 30 min për të ngrënë mëngjesin. 10 min për të bërë çantën gati.Në ç’orë jam unë gati për t’u nisur në shkollë?Në shkollë arrita në 7:35.- Sa minuta më ka bërë rruga nga shtëpia në shkollë?

Realizimi: Problemë me model.Merret problema 8 dhe punohet së bashku me nxënësit.- Cilat janë madhësitë që përdoren në problemat e transportit?- Cilat janë lidhjet midis këtyre madhësive?- Cila skemë përdoret për këtë problemë?- Cila është koha?- Sa do të jetë distanca?

Refl ektim: Puno-diskuto në klasë.Sipas dy shembujve që kryhen në dy strukturat e mësimit nxënësi punon me problemën 7,

faqe 135, në libër dhe problemën 4, faqe 72, në fl etë pune.Më pas diskutohen në klasë dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: problema 6, faqe 135, në libër; problema 5, faqe 72, fl etë pune.

300

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivat:

1. Kthimi i numrit 2-emëror në 1-emëror (gjatësi, masë, kohë).

2. Kthimi i numrit 1-emëror në 2-emëror (gjatësi, masë, kohë).

3. Mbledhja, zbritja e numrave 2-emërorë (gjatësi, masë, kohë).

4. Krahasimi i njësive (gjatësi, masë, kohë).

5. Të gjejë perimetrin e fi gurave (drejtkëndëshit, katrorit).

6. Të gjejë masën e sipërfaqes së drejtkëndëshit, katrorit.

7. Të njehsojë vëllimin e kubit dhe kuboidit.

8. Këmbimi i monedhave dhe kartëmonedhave.

9. Problema.

1. Plotëso. (3 pikë) 1 m 20 cm = ... cm.

3 km 700 m = ... m.

3 kg 700 g = ... g.

2. Plotëso. (3 pikë) 4600 g = ...kg ...g.

2500 m = ...km ...m.

20 cm = ...m ...cm.

3. Gjej shumën dhe diferencën. (6 pikë)

2 m 40 cm 4 m 60 cm + 1 m 30 cm + 2 m 90 cm

8 m 5 cm 8 m 5 cm + 6 m 7 cm + 6 m 7 cm

6 h 30’ 40’’ 6 h 30’ 40’’ + 2 h 50’ 50’’ + 2 h 50’ 50’’

4. Vendos shenjën >, <, =. (4 pikë)

1 kg 200 g 1200 g. 2100 m 1 km 900

1 kg 200 g 1 kg 190 g. 25 mm 2 cm 5 mm

Kapitulli: MatjetTest

301


atematika 4”

9. Babai shkoi në supermarket me 5000 lekë. (5 pikë)Ai mori 2 kg sheqer me nga 80 lekë/kg; 3 kg miell me nga 100 lekë/kg;3 kg vaj me nga 240 lekë/kg; 1 kg qumësht me nga 150 lekë/kg dhe në fund u kujtua për 3 çokollata me

nga 100 lekë/për copë për fëmijët.- Sa lekë i mbetën babait?

5. Vizato drejtkëndëshin me përmasa 3 cm dhe 5 cm. (3 pikë) Njehso perimetrin e tij.

6. Vizato një katror me brinjë 5 cm. (3 pikë) Njehso masën e sipërfaqen e tij.

7. Përmasat e një kuboidi janë 2 cm, 3 cm, 5 cm. (2 pikë) Njehso vëllimin e tij.


1000 lekë = ... 200 lekëshe.

500 lekë = ... 200 lekëshe + ... 100 lekëshe.

5000 lekë = ... 1000 lekëshe.

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ShumaPikët 3 3 6 4 3 3 2 3 5 32

Vlerësimi.

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikë 0-7 8-12 13-17 18-21 22-25 26-29 30-32

302

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Evokim: Stuhi mendimesh.- Si gjendet perimetri i katrorit?- Cili barazim është i vërtetë për perimetrin e katrorit?1) P = 4 ⋅ a 2) P = 2 ⋅ a + 2 ⋅ b 3) P = 3 ⋅ a- A mund të gjeni perimetrin e katrorit kur është dhënë brinja 2 cm, 3 cm, 2 m, 2 mm?- Cilat janë paraqitjet e lidhjes midis vlerës së shkronjës dhe vlerës së shprehjes?

Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.Në ushtrimin e parë te faqja 136 kërkohet nga nxënësit të plotësohet dhe më pas të përgjigjet:- Çfarë roli luajnë në të dy ushtrimet katrori dhe shkronja a?- Si paraqitet lidhja midis vlerave të a dhe vlerave të a + b?Më pas kalohet në plotësimin e ushtrimit 2 dhe nxënësit duhet të përgjigjen:- Si paraqitet me shkronja lidhja midis dy bashkësive? 2/1.- Cilat janë dy paraqitjet e lidhjeve të bashkësive.Kalohet në plotësimin e ushtrimit 3 dhe nxënësit përgjigjen:- Cilat janë tri mënyrat e paraqitjes së lidhjes midis vlerave të x dhe vlerave të x+8?- Shprehjet a+6, a-4, 7+ , x+8, do të kenë në përbërjen e tyre përveç numrave dhe shprehje

që në vetvete supozojnë numërorë.- Lidhja midis vlerës së shkronjës dhe vlerës së shprehjes paraqitet me: 1) tabelë 2) lidhje bashkësie.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Përpara se nxënësit të punojnë ushtrimet, kërkohet të përgjigjen:- Çfarë shprehin: a ⋅ 2 = 72 a ⋅ 2 < 72 a ⋅ 2 > 72 Jepni për çdo rast disa numra që i vërtetojnë ato. - Sa numra mund të vendosim te 1, 2, 3?Më pas nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 4, 5, faqe 136.Në fund diskutohen përgjigjet në klasë, duke korrigjuar gabimet.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 73.

Kapitulli VFUNKSIONI

Tema: Shkronja si vendmbajtëse numrashMësimi 1



Objektivat: 1) Të njohë rolin e shkronjës në shprehjet matematike.2) Të njehsojë vlerën e shprehjes shkronjore kur është dhënë vlera e shkronjës.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: barazim shkronjor, mosbarazim shkronjor, shprehje shkronjore.

Struktura:

303


atematika 4”

Ora I (vetitë e mbledhjes), ushtrimet 1-4, faqe 137-138.

Evokim: Stuhi mendimesh.Përmend vetitë e mbledhjes.Plotëso: 12 + 25 = ... + 12 (34+15) + 25 = 34 + (...+...) 4 + 0 = ... 0 + 5 = ...- Cilat veti shprehin përkohësisht barazimet?

Realizim: Të nxënit në bashkëpunim.Klasa ndahet në dy grupe. Secili nxënës numëron 1, 2 dhe 1 futen në grupin I dhe 2 futen

në grupin II.Secili grup punon përkatësisht me ushtrimin 1, 2, 3/1 3/2.Grupi 1 (vetinë e ndërrimit).Grupi 2 (vetinë e shoqërimit).Të dyja grupet plotësojnë ushtrimet e librit, marrin një shembull secili anëtar i grupit dhe

në fund të përgjigjeve kërkohet të formulohet me fjali dhe me shkronja të ndryshme vetia e shumës të një numri me 0.

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit duke punuar në dyshe shkëmbejnë shembujt e tyre dhe i pasqyrojnë nëpërmjet

barazimeve shkronjore 3 vetitë e mbledhjes.Detyrë shtëpie: ushtrimet 1, 2, 3, faqe 74, fl etë pune.

Ora II (vetitë e shumëzimit), ushtrimet 5-8, faqe 138.Evokim: Stuhi mendimesh.Përmend vetitë e shumëzimit.Plotëso.

2 ⋅ 5 = ... ⋅ 2 7 ⋅ 1 = ...

(12 ⋅ 4) ⋅ 5 = 12 ⋅ (... ⋅ 5) 8 ⋅ 0 = ...

7 (4+8) = ... ⋅ 4 + 7 ⋅ ...- Cilat janë vetitë që shpreh secili barazim?

Tema: Vetitë e paraqitura me shkronjaMësimi 2-3



Objektivat: 1) Të shprehë vetitë e mbledhjes nëpërmjet barazimeve shkronjore.2) Të shprehë vetitë e shumëzimit nëpërmjet barazimeve shkronjore.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: vetitë e shumëzimit, mbledhjes, barazim shkronjor.

Struktura:

304

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Evokim: Stuhi mendimesh.Lexo:1) x+3 = 12 x+3 > 12 x+3 < 122) x-10 = 13 x-10 > 13 x-10 < 133) x ⋅ 4 = 20 x ⋅ 4 > 20 x ⋅ 4 < 204) x:5 = 25 x:5 > 25 x:5 < 25- Çfarë kanë të përbashkët në çdo rresht?- Çfarë kanë të ndryshme në çdo rresht?- A mund të gjeni një numër që vërteton barazimet dhe mosbarazimet?

Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.Mësuesi bashkëpunon me nxënësit për formimin e nënbashkësive të zgjidhjes së

ekuacioneve dhe inekuacioneve të ushtrimeve 1, 2, faqe 139. Në fund, pas përcaktimit të zgjidhjeve kërkohet nga nxënësit:- Sa elemente ka nënbashkësia e ekuacioneve?- Po nënbashkësia e inekuacioneve?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Në fi llim nxënësit japin përgjigje me gojë për plotësimin e operatorëve të kundërt tek ushtrimi

3, faqe 139. Më pas nxënësit punojnë në dyshe dhe diskutohen në klasë përgjigjet e tabelave të ushtrimit 4, faqe 139.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 75.

Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.Klasa ndahet në 4 grupe. Secili grup do të emërtohet sipas 4 vetive të shumëzimit. Grupi I (vetia e ndërrimit) Grupi II (vetia e shoqërimit) Grupi III (vetia e shumëzimit me 1) Grupi IV (vetia e përdorimit)Secili grup do të marrë sa më shumë shembuj. Në fund ta paraqesi si barazim shkronjor

(shkronja të ndryshme) dhe ta formulojë me fjali.Në fund mësuesi i përmbledh të 4 vetitë në dërrasë nëpërmjet barazimeve me shkronja.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit në dyshe punojnë me ushtrimet 5-8, faqe 138 dhe në fund diskutohen përgjigjet

në klasë duke korrigjuar gabimet.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: ushtrimet 4, 5, fl etë pune, faqe 74.

Tema: Algjebra, ekuacioni dhe inekuacioniMësimi 4



Objektivat: 1) Të zgjidhë ekuacionet dhe inekuacionet me tentativë.2) Të përcaktojë operatorët e kundërt në operatorët e dhënë.3) Të plotësojë dhe të kontrollojë tabelat me operatorët e dhënë.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: ekuacioni, inekuacioni.

Struktura:

305


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh.Jepet shuma 32 + 25 = 57.Krijo 2 ndryshesa.- Si quhen kufi zat te kjo shumë?- A mund të themi se zbritja është veprim i kundërt i mbledhjes?Jepet ndryshesa: 113-73 = 40 Emërto kufi zat.- A mund të thoni si mund të gjendet 113? Po 73?

Realizim: Shpjegim.1. Jepet ekuacioni. X + 457 = 949 X = 949 – 457 X = 492

- Cila kufi zë është e panjohur?- Si gjendet mbledhori kur dihet shuma dhe mbledhori tjetër?- A është e saktë zgjidhja?

E njëjta rrugë ndiqet edhe për ekuacionet e llojit 654 + = 838.

2. Jepet ekuacionia) x – 254 = 763 x = 763 +254 x = 1017

- Cila kufi zë është e panjohur?- Si mendon, si është ajo në krahasim me 254 dhe 763?- Si mund ta gjejmë atë?

b) 634 – x = 136 x = 634 – 136 x = 498

- Cila kufi zë është e panjohur?- Si është ajo në krahasim me 634 dhe 136?- Si mund të gjendet ajo?

Tema: Zgjidhja e ekuacioneve “+”, “-”Mësimi 5


Stuhi mendimesh Shpjegim Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivat: 1) Të zgjidhë ekuacionet që përmbajnë veprimin e “+” duke zbritur nga shuma, mbledhorin

e njohur.2) Të zgjidhë ekuacionin që përmban veprimin e “-” duke përdorur ndryshesën dhe njërën

nga kufi zat.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: zgjidhje ekuacioni. Prova e ekuacionit.

Struktura:

Prova. X + 457 = 949 492 + 457 = 949 949 = 949.

prova sepse 1017 – 254 = 763 763 = 763.

prova sepse 634 – x = 136 634 – 498 = 136 136 = 136.

306

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit punojnë në dyshe dhe në fund diskutohen përgjigjet e nxënësve duke kryer dhe

provën për secilën zgjidhje. X + 367 = 537 267 + = 594 X – 136 = 944 432 – x = 121dhe ushtrimin 4, faqe 140.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: faqe 76, fl eta e punës.

Evokim: Stuhi mendimesh.Jepet 8 ⋅ 7 = 56Formo 2 herësa.Emërto kufi zat te prodhimi.- Si mund të gjenden 8, 7 te ky barazim?- A mund të themi që “pjesëtimi është veprim i kundërt i shumëzimit”?Jepet. 36 : 4 = 9Emërto kufi zat.- Si mund të gjejmë 36 te ky barazim? Po 4?

Realizim: Metoda me model.- Cili është veprimi i kundërt i mbledhjes?- Cili është veprimi i kundërt i shumëzimit?Vepro si ke vepruar tek ekuacioni me “+” por ki kujdes se këtu ka “shumëzim”,p.sh.: x ⋅ 9 = 117 punohen së bashku me nxënësit duke u treguar rrugën 8 ⋅ x = 192 e zgjidhjes dhe duke kryer provën.- Cili është veprimi i kundërt i zbritjes?- Cili është veprimi i kundërt i pjesëtimit?Vepro si ke vepruar tek ekuacionet e “-”, por kujdes se këtu ka veprim pjesëtimi.

Shembuj: 369:x = 123

X:7 = 234.

Tema: Zgjidhja e ekuacionitMësimi 6

Objektivat: 1) Të njehsojë njërin prej faktorëve kur është dhënë prodhimi dhe faktori tjetër.2) Të njehsojë njërën prej kufi zave te veprimi i pjesëtimit.

Konceptet: pjesëtimi - veprim i kundërt i shumëzimit. Prova e ekuacionit.Mjetet: libri, fl eta e punës.

Struktura:



307


atematika 4”

Evokim: Stuhi mendimesh.Lexo operatorin. – Si e kupton ti këtë shënim?

Plotëso vlerën e kutisë së parë dhe gjej vlerën e kutisë së dytë.- A mund të plotësohet vlera e kutisë së parë tek operatori i dytë me 1, 2? Pse?

Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.Së bashku me nxënësit duke i pyetur plotësohen ushtrimet 2, 3, 4.Pasi plotësohen këto ushtrime, nxënësve u kërkohet se duke vëzhguar duhet të përcaktojnë

mënyrat e paraqitjes së funksionit.- Pse në ushtrimin 3 autori i ka diagramet pa plotësuar?- Ç’do të thotë x ε { 4,3,7,8,5 } ?- Cila është mënyra e paraqitjes së funksioneve të dhëna në ushtrimet 3, 4?Duke kaluar në faqen 143 u kërkohet nxënësve se cilat janë funksionet e paraqitura. {(x → x+3 , x → x-3)}- Çfarë kanë të përbashkët këto dy funksione?- A janë vlerat e njëjta të funksioneve?- Cilat janë koordinatat e dyta të pikave që do të ndërtohen në rrjetin koordinativ?

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Jepet funksioni : x → x+6 x → x-1 ku x ε { 5,4,3,2,1 }.Paraqit vlerat e x me ato të funksioneve në të gjitha mënyrat.Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 77.

Refl ektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.Në fi llim nxënësve u përmblidhet materiali i marrë në strukturën e realizimit dhe më pas

kërkohet të punohet në dyshe me ushtrimin 3, faqe 141.Në fund diskutohen në klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.Detyrë shtëpie: faqe 76, fl etë pune.

Tema: Funksioni me operatorin “+”, “-”Mësimi 7



Objektivat: 1) Të paraqesë funksionin me operatorë “+”, “-” në mënyra të ndryshme.a) diagram, b) tabelë, c) rresht, d) shtyllë, e) me shkronja, f) rrjet koordinativ.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: funksioni, vlerat e lejueshme të funksionit, vlerat e funksionit.

Struktura:

+ 5 - 3

308

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Evokim: Stuhi mendimesh.

Jepet:

- Ç’do të thotë operatori: ( ⋅ 3); (:3).Plotëso kutinë e parë dhe gjej kutinë e dytë nëpër operatorët.- A mund t’i paraqisni me shkronja këto funksione?- Cilat janë mënyrat e paraqitjes së funksionit?- Ç’do të thotë x ε { 3, 4, 5, 6 }.

Realizim: Metoda me model.Nxënësve u kujtohet modeli i paraqitjes së funksionit me operatorë “+”, “-”, siç janë, me

diagram, me tabelë, shtyllë, bashkësi, me bosht numerik.Në këtë mënyrë, por me operatorë ose u kërkohet nxënësve të plotësojnë

ushtrimet 1, 2, 3, faqe 143-144.Më pas me ushtrimet e përsëritjes kërkohet në mënyrë të pavarur plotësimi i ushtrimeve 4, 5.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësve u jepen për tu paraqitur në disa mënyra funksionet.

x → x ⋅ 3 për x { 1,2,3,4 }

x → x : 3 për x { 3,6,9,12 }.Në fund diskutohen në klasë dhe korrigjohen gabimet e bëra.

Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 78.

Tema: Funksioni me operatorin “ ⋅”, “:”Mësimi 8

Objektivat: 1) Të paraqesë funksionin me operatorë “ ⋅ ”, “ : ” në disa mënyra.2) Të zgjidhë problemat në funksion.3) Të zbulojë operatorët kur janë dhënë vlerat e funksionit.4) Të zbulojë rregullën e vargut numerik.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: funksioni, vlerat e ndryshesës, vlerat e funksionit.

Struktura.



⋅ 3 : 3

⋅ 2 : 2

309


atematika 4”

Objektivat: 1) Të paraqesë funksionin në diagram.2) Të paraqesë funksionin kur janë dhënë pikat në rrjetin koordinativ. 3) Të zbatojë konceptin e funksionit në vargun numerik.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: diagram, rrjet koordinativ, koordinatat e pikave, vargu numerik.

Struktura:

Tema: Zbatime të funksionitMësimi 9

Evokim: Stuhi mendimesh.- Cilat janë mënyrat e paraqitjes së funksionit?- Cilat janë kushtet e paraqitjes së një funksioni?- Cilat janë koordinatat e një pike në rrjetin koordinativ?Përcakto koordinatat.


Stuhi mendimesh Punë në grupe Punë në grupe

Realizim+Refl ektim: Punë me grupe.Mësuesi ndan klasën në 4 grupe. Secili grup punon me ushtrimet: Grupi 1 ushtrimi 1/1, faqe 145 3/1, faqe 145 5/a, faqe 146.Grupi 2 ushtrimi ½, faqe 145 3/2, faqe 145 5/b, faqe 146.Grupi 3 ushtrimi 2, faqe 145 4/1, faqe 145 5/c, faqe 146.Grupi 4 ushtrimi 4/2, faqe 145 5/d, faqe 146 6, faqe 146.

Pasi nxënësit përfundojnë zgjidhjen e ushtrimeve reklamojnë punën e tyre duke sqaruar çdo gjë.

Vlerësimi: Në fund mësuesi i vlerëson nxënësit që kanë dhënë kontributin e tyre në grup.Detyrë shtëpie: faqe 79, fl etë pune.

A

B

C

A B CK. I K. II

310

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Objektivat: 1. Gjetja e vlerës së sipërfaqes shkronjore. 2. Paraqitja e vetive me shkronja.3. Zgjidhja e ekuacioneve me tentativë.4. Zgjidhja e inekuacioneve me tentativë.5. Zgjidhja e inekuacioneve me “+”, “-”6. Zgjidhja e inekuacioneve me “ ⋅ ”, “ : ” 7. Paraqitja e funksioneve me operatorë “+”, “-”, “ ⋅ ”, “ : ”.8. Problemë.

1. Plotëso tabelën. (4 pikë)

a 8 9 12 15

a + 5

2. Shkruaj me anë të shkronjave 2 veti të mbledhjes dhe 3 veti të shumëzimit. (5 pikë)

3. Trego nënbashkësinë ku ekuacioni dhe inekuacionet janë të vërteta. (3 pikë)

A = { 36,25,20,50 }.

x + 12 = 37 x : 2 > 18 x – 2 < 13.

{ ...............................} { .................................} {...............................}

4. Zgjidh ekuacionet dhe bëj provën. (8 pikë)

a) x + 347 = 537. b) 634 – x = 136. c) x ⋅ 9 = 117. d) x : 3 = 123.

5. Plotëso . (2 pikë)

6. Paraqit pikat në rrjetin koordinativ. (2 pikë) X ε { 3, 4, 5, 6, 7 } X+3

Kapitulli V: FunksioniTest

2468

+ 7

311


atematika 4”

7. Vrojto rrjetin koordinativ. Gjej koordinatat e pikave. Përcakto funksionin. (6 pikë)

A (...... , ......)

B (...... , ......)

C (...... , ......)

D (...... , ......)

X → ......................

X ε { ............................ }

8. Problemë. (4 pikë)Dy shokë mblodhën 87 pulla. Njëri mblodhi 27 pulla më shumë se shoku.- Sa pulla mblodhi secili?

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1

23

456789

A

BC

D

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 Shuma

Pikë 4 5 3 8 1 2 6 4 34

Vlerësimi.

Nota 4 5 6 7 8 9 10

Pikë 0-8 9-13 14-18 19-22 23-26 27-31 32-34

312

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4”

Evokim: Stuhi mendimesh.- Ç’është bashkësia? Jep shembuj.- Në ç’mënyrë paraqitet një bashkësi?- Cilat janë llojet e shkronjave që përdoren për të paraqitur bashkësinë.Jepet bashkësia:

ACila është e vërtetë? 8 ε A. a ε A.

Realizim: Di- Dua të di-Mësova shumë.Në fi llim mësuesi vizaton tabelën me 3 shtylla. Më pas kërkohet nëpërmjet pyetjeve që të

plotësohet kjo tabelë.

Kapitulli VPROBABILITETI - STATISTIKA

Tema: Bashkësia, nënbashkësiaMësimi 1


Stuhi mendimesh Di - Dua të di - Mësova Puno dyshe - Diskuto në klasë

Objektivat: 1) Të njohë kur një grumbull sendesh është bashkësi.2) Të formojë nënbashkësinë nga bashkësia.3) Të dallojë bashkësinë nga nënbashkësia.

Mjetet: sende të ndryshme, libri, fl etë pune.Konceptet: Bashkësia, nënbashkësia.

Struktura:

1 2 7 3 8 5

Kolona e tretë e kësaj tabele plotësohet nga nxënësit pasi të kenë përfunduar me mësuesin bashkëpunimin me tekstin.

Nxënësve u kërkohet të vëzhgojnë fi gurat e librit dhe më pas u kërkohet:- Cilat nga grupet formojnë bashkësi? Pse?- Cila është karakteristika e përbashkët e elementeve të bashkësisë?Nxënësit lexojnë paragrafi n “Bashkësia paraqitet me... ” lihen 3 minuta në heshtje dhe më

pas u kërkohet:

Di

- Përkufi zimin e bashkësisë.

- Paraqitjen e bashkësisë nga ana

vizuale dhe me shkronja.

- Simboli “bën pjesën”.

Dua të di

- Paraqitjen e bashkësisë me

kllapa gjarpërushe

- Përkufi zimin e nënbashkësisë.

- Simbolin e nënbashkësisë.

Mësova

313


atematika 4”

- Cilat janë dy mënyrat e paraqitjes së bashkësisë në libër?Lexo simbolet “ ε ” “ ∉ ”.Konkretizoni me elementet e bashkësisë së dhënë.Nxënësit lexojnë paragrafi n “Shihni bashkësinë A ...” 3 minuta dhe më pas u kërkohet:- Cili është emërtimi i bashkësisë A?- Pse veçohen kafshët me diagramin e verdhë?- Cili është pozicioni i dy diagrameve?- Çfarë kanë të përbashkët A, B? Nga se dallohen?- Si lexohet simboli “ C ”?Më pas nxënësit lihen në heshtje për të plotësuar kolonën e tretë të tabelës.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Në fi llim bëhet një përmbledhje e koncepteve paraprake, më pas lihen nxënësit në dyshe

të punojnë me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 148, në libër.Në fund diskutohen përgjigjet e nxënësve dhe korrigjohen gabimet.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 80-81.

Objektivat: 1) Të paraqesë të dhënat me tabelë dhe histogram.2) Të njehsojë modën e të dhënave.3) Të njehsojë mesataren aritmetike të të dhënave.

Mjetet: libri, fl eta e punës.Konceptet: tabela e të dhënave, histogram, mesatarja aritmetike, vija e frekuencës.

Struktura.

Tema: Mbledhja dhe organizimi i të dhënaveMësimi 2


Përvijim i të menduarit Lexim i drejtuar Puno dyshe - Diskuto në klasë

Evokim: Përvijim i të menduarit.Ky grafi k plotësohet duke pyetur nxënësit.

Mënyra e organizimit të të dhënave

me fi gura me diagrame me shtylla

horizontale

vertikale

tabelë

horizontale vertikale

314

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Realizimi: Të lexuarit e drejtuar.Nxënësit lihen të lexojnë dhe të vëzhgojnë tabelën e të dhënave, më pas nxënësit pyeten.- Cila është tema e studimit?- Cilat janë mënyrat e ardhjes në shkollë të nxënësve?- Çfarë mund të nxjerrim nga kjo tabelë?- Cila është mënyra më e rrallë e ardhjes në shkollë? Po më e dendur? Vazhdohet leximi i pjesës së dytë nga nxënësit dhe më pas mësuesi vazhdon pyetjet:- A ndryshon mënyra e paraqitjes së të dhënave nga mësuesja?- A është e vështirë të përcaktojmë numrin e nxënësve të ardhur me makinë, me prindërit etj.?- Çfarë duhet të shikojmë për të përcaktuar se cila është mënyra më e dendur e ardhjes

në shkollë?- Si quhet mënyra e paraqitjes së të dhënave nga mësuesja?- Ç’është moda e të dhënave dhe sa është ajo te ky studim?

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimin 1, faqe 149 dhe më pas diskutohen në klasë

përgjigjet, duke i korrigjuar ato.Më pas, mësuesi ngre një skuadër prej 4 vetash dhe bën studimin në klasë: “gjatësia e

nxënësve të klasës”.Secili anëtar i skuadrës merr detyrat dhe vazhdon studimin.Nxënësi i parë me një fl etë dhe një laps merr bankë më bankë gjatësinë e tyre.Nxënësi i dytë i përpunon këto të dhëna në tabelë.Nxënësi i tretë i përpunon në histogram.Nxënësi i katërt përcakton modën, mesataren aritmetike.Vlerësimi: Në fund, mësuesi i vlerëson këta nxënës për punën e tyre.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 81-82.

Tema: Interpretimi i të dhënaveMësimi 3


Stuhi mendimesh Përvijim i të menduarit Puno dyshe - Diskuto në klasë - Punë në grup

Objektivat: 1) Të njehsojë probabilitetin e një ngjarjeje.2) Të paraqesë të dhënat e saj në tabelë, histogram.3) Të përcaktojë modën e ngjarjeve.

Konceptet: probabilitet, histogram, moda.Mjetet: libër, fl etë pune.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimeshMësuesja merr në dorë një monedhë 20 lekëshe dhe pyet nxënësit:- Cila është mundësia që të bjerë “stema” në hedhje?Merr një zar në dorë dhe përpara se ta hedhë pyet nxënësit:- Cila është mundësia që të bjerë numri 2?- Po mundësia e numrave çift?Një nënë është shtatzënë.- Cila është mundësia të lindë djalë?- Cila është moda? Si njehsohet mesatarja aritmetike?

315


atematika 4”

Realizim: Përvijim i të menduarit.

Duke patur parasysh këtë grafi k, punohen së bashku me nxënësit ushtrimet 1, 2, faqe 150.Paralelisht, kërkesën e ushtrimit 2 e përshtatim dhe me nxënësit e klasës.

Refl ektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 3, 4 dhe më pas diskutojnë prapë në

klasë. Korrigjohen gabimet.Në 15’ e fundit nxënësit organizohen për të bërë dy studime sipas kërkesës së ushtrimit 3, 4.Kjo punë kryhet duke ngritur grupet e punës (2 persona për secilin grup):1) grupi i intervistës,2) grupi i përpilimit të të dhënave në tabelë,3) grupi i ndërtimit të histogramit,4) grupi që përcakton modën.

Secili studim punohet me të gjitha karakteristikat në një fl etore të bardhë të madhe. Më pas punimet varen në mur.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës për punën e tyre.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 82-83.

probabiliteti thyesë

numri

emëruesi

mënyra e paraqitjes

Tema: Mbledhja e të dhënaveMësimi 4


Përvijim i të menduarit Punë në grup Punë në grup

Objektivat: 1) Të kryejë mbledhjen e të dhënave në jetën e përditshme.2) T’i interpretojë të dhënat nga ana matematike.

Mjetet: libri, fl etë pune.Konceptet: mbledhja e të dhënave, moda, mesatarja aritmetike.

Struktura:

Evokim: Përvijim mendimi.Llojet e paraqitjes së të dhënave:

Mbledhja e të dhënave

Paraqitja në histogram

ModaMesatarja aritmetike

Paraqitja në tabelë

316

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” Realizim+Refl ektim: Puno në grup.Në fi llim në klasë punohet në dyshe ushtrimi 1, faqe 151 dhe më pas diskutohet në klasë.Duke ndjekur rrugën që ka ndjekur autori me ushtrimin 1, ne mbledhim të dhënat për

shkollën tonë.Grupi I. 2 nxënës shkojnë në drejtorinë e shkollës dhe marrin numrin e nxënësve nëpër klasa. 2 nxënës përpilojnë tabelën.

Numri i nxënësve Numri i klasave 25 1

2 nxënës përcaktojnë modën. 2 nxënës përcaktojnë mesataren.Grupi II. (Mbledhja e të dhënave për ushqimin e preferuar në klasë).Grupi III. (Ngjyra e preferuar).Grupi IV. (Llojin e makinës së preferuar).Në fund një nga nxënësit e grupit sqaron punën e kryer nga ata.Vlerësimi: Mësuesja vlerëson nxënësit në atë grup që ka përfunduar brenda afatit dhe saktë.Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 83.

Tema: Lojëra dhe eksperimente të ndryshmeMësimi 5-6

Ora I. (loja dhe eksperimentet me zare)Objektivi: të vërtetojë ato që parashikon nëpërmjet eksperimentit.

Mjetet: zar, monedhë.Konceptet: probabilitet.Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.Kemi një zar, në faqet e tij janë shënuar me pika numrat 1, 2, 3, 4, 5, 6.Gjej sa do të jetë: 1) probabiliteti i 4, 5, 6...? 2) probabiliteti i numrave çift? 3) probabiliteti i shumëfi shave të 3?

Realizim+Refl ektim: Loja + EksperimentiVëzhgoni faqet e zarit tek ushtrimi 1, faqe 152.- Çfarë numrash paraqesin ato?Jepini përgjigje pyetjeve te libri.Tek ushtrimi 2 kërkohet edhe parashikimi, edhe verifi kimi me 2 zare.Mësuesi plotëson tabelën.


Stuhi mendimesh Lojë + Eksperiment Lojë + Eksperiment

1 2 3 4 5 61 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,62 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,63 4 5 6

317


atematika 4”

Kutitë e tabelës plotësohen nga nxënësit. Më pas ngjyrosen me të kuqe rastet kur shuma e tyre është 4.Ngjyros me blu ato që shumën e kanë 7.- Sa kuti janë gjithsej?- Kërkohet sa raste janë me 4? Po me 7?- Sa është probabiliteti i atyre me 4? Po me 7?Për të verifi kuar kërkohet në çdo dyshe të hedhin të dy zaret dhe të verifi kohen rastet e

mësipërme.Përsëritje paralele.Kryej veprimet. 96761 4396 536 651 + 5678 - 1787 ⋅ 6 ⋅ 42

Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 84-85, ushtrimet 1, 2, 3, 4.


Stuhi mendimesh Punë në grupe Punë në grupe

Ora II. (Të përgjigjen dyshe mbi probabilitetin dhe statistikën).Objektiva: 1) Të përcaktojë modën dhe mesataren aritmetike të të dhënave.2) Të dallojë probabilitetin, histogramën, modën, mesataren.

Konceptet: moda, mesatare aritmetike, probabiliteti, histogram.Mjetet: libri, fl etë pune.

Struktura:

Evokim: Stuhi mendimesh.

Realizim+Refl ektim: Punë me grupe.Në fi llim duke punuar në dyshe u jepen përgjigje ushtrimeve 3, 4, faqe 153, në libër. Më pas diskutohen në klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.Klasa ndahet në tri grupe dhe bëhen studime.1 – Cilin qytet do të preferoje për pushime? 2 – Cila është ëmbëlsira e preferuar?3 – Cila lloj muzike të pëlqen?Nxënësit duke ndarë detyrat përpilojnë tabelën e të dhënave, gjejnë modën.

Përsëritje paralele.1. Të njehsohen sipërfaqet e katrorit kur janë dhënë:a) a = 3 cm b) a = 3 cm b = 5 cm

Mbledhja e të dhënaveTabelë

Histogramë

Probabiliteti

Mesatarja aritmetike

Modaparaqiten elementet

318

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” 2. Të njehsohen vëllimet e kubit dhe kuboidit.a) a = 3 cm b) a = 3 cm b = 5 cm c = 4 cm.

Detyrë shtëpie: fl etë pune, ushtrimet 6, 7, faqe 85.

Test fundorTest

Objektivat: 1. Zbërthimi i numërorit me 6 shifra.

2. Krahasimi i numrave të mëdhenj.

3. Rrumbullakimi i numrit në 10, 100, 1000... më të afërt.

4. Paraqitja e thyesave me fi gurë.

5. Gjetja e pjesës së një numri.

6. Plotësimi i gjymtyrëve te thyesat e barabarta.

7. Krahasimi i thyesave.

8. Mbledhja e numrave në shtyllë.

9. Zbritja e numrave në shtyllë.

10. Shumëzimi i numrave në shtyllë.

11. Vetia e përdasimit.

12. Shumëzimi i dhjetësheve të plota.

13. Pjesëtimi i numrit 3-shifror me një numër 1-shifror.

14. Zbritja dhe mbledhja e numrave thyesorë me emërues të barabartë.

15. Pozicioni i drejtëzave.

16. Llojet e këndeve.

17. Llojet e trekëndëshave.

18. Llojet e katërkëndëshave.

19. Llojet e trupave.

20. Simetria në lidhje me një drejtëz.

21. Zhvendosja paralele në rrjetin koordinativ.

22. Kthimi i njësive nga e madhja tek e vogla.

23. Mbledhja dhe zbritja e njësive.

24. Njehsimi i sipërfaqes së katrorit, drejtkëndëshit.

25. Njehsimi i vëllimit të kubit, kuboidit.

26. Njehsimi i numrave të shprehjes shkronjore.

27. Zgjidhje e ekuacionit me tentativë.

28. Ndërtimi i hitogramit të të dhënave dhe gjetja e modës dhe mesatares aritmetike.

319


atematika 4”

1. Zbërthe. (2 pikë) 87364 = ... + ... + ...

2. Vendos shenjën < ose >. (2 pikë)

49947 49958 101101 99999

3. Të rrumbullakoset në 10, 100, 1000 më të afërt. (3 pikë) .......................... 36474 .......................... ..........................

4. Jepet fi gura. Vijëzo e fi gurës. (1 pikë)

5. Gjej e 63 = (2 pikë)


2 .......... 8 3 9 .........

7. Vendos shenjën <, >, =. (6 pikë)

1 1

1

8. Kryej mbledhjen në shtyllë. (1 pikë) 5084 + 7269

9. Kryej zbritjen në shtyllë. (1 pikë) 7000 + 1111

10. Kryej shumëzimin në shtyllë. (1 pikë) 426 ⋅ 32

11. Plotëso barazimin. (2 pikë) ___ ⋅ ___ = ( ___ - ___ ) ⋅ ___

= 9 ⋅ 8 – 2 ⋅ 8

=12. Plotëso. (2 pikë) 360 ⋅ 20 = 200 ⋅ 300 =

36

36

=+

33

43

27

23

23

15

23

23

46

320

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” 13. Kryej pjesëtimin. (1 pikë) 463 : 2 =

14. Kryej veprimet. (2 pikë)

15. Rretho drejtëzat paralele. (1 pikë)

16. Rretho këndin e shtrirë. (1 pikë)

17. Rretho trekëndëshin kënddrejtë. (1 pikë)

18. Rretho paralelogramin. (1 pikë)

19. Rretho piramidën dhe njehso për të. (4 pikë)

Numrin e faqeve = Numrin e kubeve = Numrin e brinjëve =

+25

35

= -67

27

=

a. b. c.

d.c.b.a.

a. b. c.

a. b. c.

a.c.b.

d. e.

321


atematika 4”

20. Plotëso fi gurën nëse drejtëza d është drejtëzë simetrie. (1 pikë)

21. Zhvendos paralelisht fi gurën sipas drejtimit të dhënë. (2 pikë)

22. Plotëso. (3 pikë) 6 km = ...... m 4 kg = ...... g 2 h = ...... sek 1 m 30 cm = ...... cm 5 kg 100 g = ...... g 20 min = ...... sek

23. Kryej veprimet. (3 pikë)

2 km 400 m 8 cm 5 mm 6 h 30’ 40’’+ 1 km 300 m + 6 cm 7 mm - 2 h 50’ 50’’

24. Njehso sipërfaqen dhe perimetrin e drejtkëndëshit. (2 pikë)

25. Njehso vëllimin e kuboidit, ku janë dhënë: (1 pikë) a = 3 cm b) 4 cm l = 2 cm

26. Jepet shprehja x+12. Gjej vlerën e saj kur: ( 3pikë) X = { 10,11,12 }

AB

C

D

d

A

B

C

5 cm

3 cm

322

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Mat

emat

ika

4” 27. Gjej X-in dhe bëj provën. (2 pikë) 634 – x = 136

28. Trego nënbashkësinë që inekuacioni është i vërtetë. (2 pikë) A = { 5, 9, 3, 7 } 6 ⋅ X < 56.

29. Sipas të dhënave gjej modën, mesataren aritmetike. (2 pikë)

Klasat

K. I

K. II

K. III

K. IV

K. V

Nr. i nxënësve

72

49

59

67

75

Ush.

P.

Ush.

P.

Ush.

P.

Ush.

P.

1

2

10

1

19

4

28

2

2

2

11

2

20

1

29

2

3

3

12

2

21

2

4

1

13

1

22

3

5

2

14

2

23

3

6

2

15

1

24

2

7

6

16

1

25

1

8

1

17

1

26

3

9

1

18

1

27

2

Shuma

57

VlerësimiNota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-14 15-21 22-28 29-36 37-43 44-50 51-57

Për tekstin“Dituri natyre 4”

Përgatitur nga:Anila Londo

324

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

325

Libër mësuesi për tekstin “D

ituri natyre 4”

326

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

327


ituri natyre 4”

328

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Kapitulli I

M J E D I S I N A T Y R O R

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë shtrirjen e Shqipërisë në planetin Tokë.2. Të dallojë elementet përbërëse të planetit Tokë duke u nisur nga pamja e jashtme.3. Të përshkruajë vendbanimin e tij. Fjalë kyç: planet, gadishull, oqean, kontinent, shtet, vendbanim.

Mjetet: teksti i nxënësit, globi, harta e botës, harta e Shqipërisë. Këshillohet që globi dhe harta të jenë përherë në klasë.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Bisedë me nxënësit, të cilët sapo janë kthyer nga pushimet.1. Cili prej jush i ka kaluar pushimet në një qytet tjetër?2. A është larg prej qytetit tonë?3. Çfarë kishte të veçantë ai?4. A ka qenë ndonjëri prej jush jashtë shtetit?5. Ju udhëtuat me avion? Etj.Zhvillohet pesë minuta një lojë. Një nxënës do të thotë alfabetin pa zë dhe ndalon kur i

thotë nxënësi tjetër. Me shkronjën në të cilën ndaloi, të gjithë do shkruajnë nga një emër qyteti dhe shteti. Kush i shkruan i pari thotë stop, të tjerët duhet të ndalojnë. Lexojnë ata nxënës që i kanë shkruar të dy: qytetin dhe shtetin. Kjo përsëritet disa herë. Loja mund të zhvillohet dhe në grup.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri. Nxënësit njihen me një nga objektivat e orës duke lexuar rubrikën hyrëse

“Problemi”.Vëzhgohen fi gurat dhe komentohen. U tregohet nxënësve globi. Lihen të lirë të bëjnë

komentet sipas dëshirës. Shkruhen në tabelë mendimet e tyre.Mësuesi shton dhe saktëson njohuritë e nxënësve. Pjesa më e madhe e planetit është ujë,

rreth ¾ e tij. Sipërfaqet e mëdha të tokës quhen kontinente, ndërsa sipërfaqet e mëdha me ujë janë oqeanet. Plotësohet harta e mendjes.

Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveEvokimi bisedë, lojë zhvillim fjaloriRealizimi i kuptimit vëzhgo- diskuto, harta e mendjes paraqitje grafi keRefl ektimi shkrim i lirë nxitja për të shkruar

Tema: Vendi im në planetin TokëMësimi 1.1

329


ituri natyre 4”

Evropë Azi Afrikë kontinente i rrumbullakët ka ngjyra të ndryshme planeti Tokë ujë tokë dete fusha liqene kodra lumenj oqeane vendi im male Përcaktohet në hartën e librit ose të klasës kontinenti i Evropës, Gadishulli i Ballkanit dhe

Shqipëria.Secili nxënës tregon në glob ku ndodhet Shqipëria. Mund të bëhen komente për madhësinë

e saj, për numrin e shteteve etj. Disa nxënës bëjnë prezantimin e tyre duke fi lluar nga emri, shkolla, qyteti, rrethi, shteti,

gadishulli dhe kontinenti.

Refl ektimi:Lexohet rubrika”Unë zbulova se”.U jepet përgjigje me gojë tri pyetjeve të para.Punë e pavarur (shkrim i lirë). Nxënësit përshkruajnë qytetin ose fshatin në të cilin banojnë.

Përshkrimi mund të jetë i kësaj forme:Unë jetoj në qytetin e ….Ai nuk është shumë i madh. Pranë qytetit kalon lumi…Qyteti im

shtrihet rrëzë malit (pranë një fushe të madhe). Këtu ka shumë pemë. Në qendër të tij ndodhet një shesh i madh dhe disa ndërtesa të larta. Stadiumi është në periferi. Unë mësoj në shkollën … e cila ndodhet në lagjen…. Aty pranë, unë kam shtëpinë. Përreth shtëpisë sime ka disa pemë të larta dhe dy-tri dyqane ushqimore. Ne luajmë përditë me shokët e pallatit.

Lexohen disa punë të nxënësve. Motivohen punët më të mira.Nxënësit vlerësohen me notë.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 i librit. Nxënësit këtë ushtrim mund ta bëjnë dhe me skeda , duke shënuar në secilën skedë nga një tregues. Për detyrë mund të jepet edhe Fletorja e punës.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të emërtojë format e ndryshme të sipërfaqes së tokës dhe të hapësirave ujore.2. Të përshkruajë secilën prej formave të mjedisit.3. Të krahasojë kodrën me malin, lumin me liqenin dhe liqenin me detin.

Fjalë kyç: kodër, mal, fushë, liqen, lumë, det, sipërfaqe e rrafshët.

Mjetet: teksti i nxënësit, harta reliev, foto të formave të ndryshme të mjedisit, fl etore e diturisë, fl etë A4 ose vizatim.

Tema: Toka dhe ujiMësimi 1.2

Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveEvokimi pyetje autorit nxitje diskutimRealizimi i kuptimit vëzhgo- diskuto, diagrami i Venit ndërtimi i shprehive studimoreRefl ektimi vizatim - turi i galerisë paraqitja grafi ke e informacionit

330

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Zhvillimi i mësimit

Evokimi:Shkruhet problemi në tabelë: Ne duhet ta kemi kujdes Tokën, është e vetmja që kemi!Nxiten nxënësit që t’i bëjnë pyetje autorit, pse e ka shkruar këtë thënie. Nëse nxënësit

hezitojnë në fi llim, mësuesja ngacmon nxënësit që të bëjnë sa më shumë pyetje. Këtyre pyetjeve u japin përgjigje nxënësit e tjerë, bashkë me mësuesen. Pyetjet mund të jenë të kësaj forme:

1. Pse duhet të kujdesemi ne për Tokën, kur në planet ka dhe gjallesa të tjera.2. Toka është shumë e madhe, si mund të kujdesemi për të?3. Çdo të thotë është e vetmja që kemi?4. Unë mendoj se jeta në Tokë varet nga Dielli. Nëse do të shuhej ai, Toka do të ngrinte.5. Ne duhet të kujdesemi edhe për ujin?

Realizimi i kuptimit:Planeti Tokë përbëhet nga toka dhe uji. Ky i fundit, zë 2/3 e gjithë sipërfaqes. Por, si quhen

pjesët e ndryshme me ujë dhe ato të tokës?Nxënësit vëzhgojnë hartën fi zike dhe dallojnë pjesët më të ngritura dhe ato më të ulëta.Diskutohet fi gura e madhe e librit dhe emërtohen format e ndryshme të mjedisit.Përshkruhet çdo formë e mjedisit duke parë fi gurat dhe duke lexuar materialin. Mësuesja

bashkë me nxënësin mund të shtojë njohuri të tjera, por jo të detajuara, sepse do mësohen në mësimet e ardhshme.

Pyetje enigmë drejtuar njeri-tjetrit: Nxënësi 1: - Është formë e mjedisit. Më thuaj për çfarë bëhet fjalë? Nxënësi 2: - Është pjesë toke? Nxënësi 1: - Po. Nxënësi 2: - Është sipërfaqe e rrafshët? Nxënësi 1: - Jo. Nxënësi 2: - Është shumë e ngritur ? Nxënësi 1: - Po. Nxënësi 2: - Është mali? Nxënësi 1: - Po.Zhvillohen dy-tri lojëra të tilla, në mënyrë që nxënësit të përvetësojnë më mirë format e

mjedisit.Punë në çift. Krahasohen me diagramin e Venit format e mjedisit dhe lexohen nga disa

grupe. Kjo mund të punohet në fl etore ose në fl etë A4.

malii lartë

shkëmbftohtë, borë

të përbashkëtattokë

pjesë e ngriturforma të mjedisit

kodrae ulët

e gjelbëruar

lumirrjedh

i ngushtëderdhet në det

të përbashkëtatujë i ëmbël

notohetpeshq

liqeninuk lëviz

gropë e madheujë i ndenjur

331


ituri natyre 4”

Refl ektimi:Nxënësit vizatojnë në fl etë ose fl etore vizatimi, format e relievit dhe i emërtojnë ato.Në fund vendosen punët në mur dhe nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin. Motivohen punët më

të sakta.Detyrë shtëpie: Ndërto me materiale të ndryshme dy forma të relievit.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë se ç’kupton me mjedis natyror dhe me mjedis artifi cial.2. Të dallojë elementet natyrore dhe artifi ciale në një mjedis.3. Të justifi kojë ndryshimet që i bën njeriu mjedisit.

Fjalë kyç: mjedis natyror, mjedis artifi cial, shndërrim, elemente natyrore dhe artifi ciale

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e nxënësit, foto nga mjedise të ndryshme.

Plotësohet tabela e librit: tokë ujë kodra lumi mali liqeni fusha deti, oqeani

Tema: Njeriu ndryshon mjedisinMësimi 1.3

Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveEvokimi stuhi mendimi në dyshe zhvillim fjaloriRealizimi i kuptimit lexim i koduar i tekstit të lexuarit ndërvepruesRefl ektimi rrjeti i diskutimit diskutim i ideve

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhet në tabelë: NJERIU MJEDISI

Nxënësit shkruajnë ide të ndryshme që u vijnë në mend rreth këtyre fjalëve. Kjo detyrë zhvillohet në çift dhe punohet në një fl etë A4. Disa ide të tilla mund të jenë:

1. Mjedisi dhe njeriu janë të lidhur ngushtë.2. Njeriu nuk jeton dot pa mjedisin që e rrethon.3. Njeriu e ndryshon mjedisin.4. Njeriu nuk kujdeset si duhet për mjedisin.5. Mjedisi është në forma të ndryshme etj.Lexohen mendimet nga disa çifte nxënësish dhe më të rëndësishmet (ato që kanë lidhje

me objektivat e orës) shkruhen në tabelë.

Realizimi i kuptimit:Njihen nxënësit me problemin e ditës. Le t’i japim përgjigje së bashku.Vëzhgohen fi gurat e para dhe krahasohen ato. Nxënësit gjejnë të përbashkëtat dhe

ndryshimet midis tyre.U shpjegohet nxënësve se ky është i njëjti peizazh, para dhe pas ndërhyrjes së njeriut.

Përcaktohet se ç’është një mjedis natyror dhe një mjedis artifi cial.

332

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” mjedisi

natyror artifi cial i pandryshuar e ka krijuar njeriusiç është krijuar nga natyra e ka ndryshuar

Nxënësit japin shembuj nga mjedisi që i rrethon për elemente natyrore dhe artifi ciale të mjedisit. Këtu u tregojnë njëri-tjetrit fotot që kanë marrë nga mjedise të ndryshme.

Punë e pavarur. Nxënësit punojnë me teknikën “Lexim me kodim teksti”. Lexohet teksti në heshtje, shënohet N, sipër fjalëve që tregojnë elemente natyrore; dhe A, sipër fjalëve që tregojnë elemente artifi ciale. Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për fi gurat.

Pas kësaj pune, grupohen te tabela e librit elementet përkatëse.

Plotësohet dhe lexohet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. Refl ektimi:Shkruhet në tabelë një pyetje, së cilës mund t’i jepet përgjigje pozitive ose negative. Nxënësit,

pasi e lexojnë me vëmendje pyetjen, zgjedhin një përgjigje dhe e argumentojnë atë me kolonën përkatëse. Detyra punohet në fl etore. Ja disa argumente:

elemente natyroredrurë, barishte, gurët, dheu, lumi,

kodra, mali, livadhi etj.

elemente artifi cialetoka të mbjella, liqene artifi ciale,

banesa, qytete, fshatrat, rrugët, urat etj.

Po Jo1. Njeriu duhet të ndërtojë banesa A duhet ta ndryshojë 1. Ai duhet t’i bëjë ndërtesat atjesepse i nevojiten ato. njeriu mjedisin? ku nuk e dëmton mjedisin.2. Njerëzit ndërtojnë qytete që të Pse? 2. Njerëzit prishin edhe kodrat për jetojnë të organizuar e të bëjnë nevojat e tyre. Atje rrëshqet dheu, jetë të rehatshme. dëmtohen shtëpitë, rrezikohet jeta e 3. Duhet të ndërtojë ura dhe rrugë tyre etj.për të komunikuar më shpejt me 3. Aty ku kanë ndërtuar vendbanime, njëri-tjetrin etj. njerëzit kanë prishur bimët, pemët. Tani sipërfaqja e gjelbër është zvogëluar, pra kemi më pak ajër të pastër.

Pasi t’i plotësojnë ato, lexohen argumentet. Një nxënës mbron përgjigjen Po, ndërsa tjetri argumenton të kundërtën, nëse ka të tillë.

Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Përshkruani ndryshimet që janë bërë në vendbanimin tuaj.

333


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përkufi zojë mjedisin jetësor të gjallesave.2. Të përcaktojë mjedisin jetësor të pesë gjallesave.3. Të krahasojë mjediset jetësore të njerëzve dhe të gjallesave.

Fjalë kyç: mjedis jetësor, përshtatje, cikli i jetës.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, foto të kafshëve, foto të mjediseve të ndryshme, fl etë vizatimi, gërshërë, ngjitës, lapsa me ngjyra.

Tema: Mjedisi jetësorMësimi 1.4

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhen në tabelë katër fjalë. Lihen nxënësit të lirë të shkruajnë një tekst të shkurtër duke

i përdorur si fjalë kyç ato të mësipërmet. Nuk ka shumë rëndësi formimi i një teksti të bukur letrar, sepse koha është e shkurtër.

peshk i gjallë rrjetë luaj rërë ngordhLexohen disa nga tekstet e krijuara. Shtrohen pyetjet: Pse ngordhi peshku? A jeton dot në rërë?Peshku, që të jetojë, kërkon mjedisin e tij jetësor. Çfarë është mjedisi jetësor? Kësaj pyetjeje

do t’i përgjigjemi së bashku në mësimin e sotëm. Realizimi i kuptimit:Lexohet problemi në libër. Ti shpesh thua: shkolla ime … A ke menduar pse?Të gjitha gjërat që na rrethojnë dhe na shërbejnë gjatë gjithë ciklit të jetës, përbëjnë mjedisin

jetësor. Mjedis jetësor kanë të gjitha gjallesat.Vëzhgohen me kujdes fi gurat dhe përcaktohen mjediset jetësore të gjallesave: zogu, lepuri,

urithi, peshqit, bimët dhe njeriu.Plotësohet tabela në fl etore nga nxënësit dhe gjatë leximit krahasohen mjediset jetësore

të gjallesave.

Theksohet se, edhe njerëzit që banojnë në vende të ndryshme kanë mjedise jetësore të ndryshme.

Krahasohet mjedisi jetësor i një banori të qytetit me atë të një malësori. Në fi llim punohet çift, pastaj në tabelë, duke marrë mendimet e nxënësve.

Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveEvokimi parashikim me terma paraprakë nxitja e diskutimitRealizimi i kuptimit vëzhgo-analizo, diagrami i Venit ndërtimi i shprehive studimoreRefl ektimi turi i galerisë paraqitje grafi ke e informacionit

gjallesat mjedisi jetësordhelpra pylli, shtëpitë e fshatarëve, koteci i pulave etjpinguini akulli, uji i oqeanit, tokableta kosherja, mjedisi ku fl uturojnë, lulet.bretkosa uji i pellgut, toka, bimët, insektet.ariu polar shpella, akulli, dëbora, uji i ftohtë i oqeanit

334

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të emërtojë pjesët përbërëse të qytetit.2. Të përshkruajë disa elemente artifi ciale që përbëjnë pjesët e qytetit.3. Të tregojë emrat e pesë qyteteve të Shqipërisë.4. Të përcaktojë tri anë pozitive e tri anë negative të qytetit.

Fjalë kyç: qytet, mjedis artifi cial, qendër, periferi, institucion.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, foto nga qytete të ndryshme, fakte për qytetin e tyre ose për qytetin më të afërt.

Refl ektimi:Nxënësit punojnë në çift për të treguar mjediset jetësore të gjallesave. Do të përdoren fotot

që kanë sjellë. Në qendër do të vendoset një gjallesë, ndërsa rreth saj fotot që tregojnë mjedisin jetësor. Nëse nuk kanë fotot e duhura, mund t’i vizatojnë ato. Këshillohet që të përcaktohen mjedise jetësore të gjallesave të ndryshme nga ato të librit.

Pasi mbarojnë nxënësit, punët e tyre vendosen në mur ose në tabelë.Vlerësohen nxënësit për përcaktimin e mjediseve jetësore dhe për kolazhet me foto.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 dhe 4 në libër.

Tema: Jeta në qytetMësimi 1.5

mjedisi jetësor

banor i qytetit të përbashkëtat banor i malësisëapartamenti ambulancë kullateatri, kinema shkollë mali, tokamarkat të afërmit bagëtiastadiumi dyqanet pylli

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhet në tabelë titulli i mësimit: JETA NË QYTETNxënësit lihen të lirë të mendojnë rreth qytetit dhe jetës në të. Shkruajnë ato çfarë dinë te

kolona e parë e tabelës: Di, Dua të di, Mësova .Lexohen dhe diskutohen njohuritë që kanë shkruar nxënësit.Njihen nxënësit me problemin. Qyteti i ofron njeriut kushte të mira jetësore. Si janë krijuar

këto kushte? Çfarë i mungon njeriut në qytet?Nxiten nxënësit të mendojnë se çfarë pyetje kanë, duke u nisur nga ky problem dhe nga titulli

i mësimit. Pyetjet e nxënësve mund të jenë të shumëllojshme. Mësuesi duhet të përzgjedhë (ose të shtojë pyetje të tjera) dhe të shkruajë në kolonën e dytë të tabelës, ato që kanë lidhje me objektivat e orës së mësimit. Edhe nxënësit plotësojnë kolonën e dytë të tabelës me pyetje.

Fazat e strukturës EvokimiRealizimi i kuptimitRefl ektimi

Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveDi, Dua të di, Mësova Di, Dua të di, Mësova; lexim individual organizues grafi kë

diskutimi i idevendërtimi i njohurive studimoreparaqitje grafi ke e informacionit

335


ituri natyre 4”

Gjatë përdorimit të kësaj teknike mund të dalin të papritura te pyetjet e nxënësve. Pyetjet, të cilave nuk u jepet dot përgjigje për arsye kohe ose mungesë informacioni, shkruhen në një kënd të veçantë në klasë dhe u lihen nxënësve për hulumtim në shtëpi. Përgjigjet e tyre mund të jepen pas disa orësh.

Realizimi i kuptimit:Pyetjeve të shkruara te kolona e dytë duhet t’i japim përgjigje duke lexuar tekstin. Në fi llim

komentohen fi gurat e librit, duke emërtuar elemente të ndryshme të qytetit.Nxënësit duhet të lexojnë tekstin në mënyrë individuale. Udhëzohen nxënësit që të kërkojnë

në tekst përgjigjet e pyetjeve.Pasi mbaron studimi i tekstit, diskutohen përgjigjet me të gjithë nxënësit. Mësuesi mund të

saktësojë ose të shtojë njohuritë e tyre. Nxënësit plotësojnë kolonën e tretë të tabelës.Tabela mund të plotësohet në këtë formë:

Punë e pavarur. Plotësohet tabela e tekstit duke shkruar vendin se ku zhvillohet veprimtaria përkatëse. Nxënësit vlerësohen me notë.

Detyrë shtëpie: Shkrim i lirë: Përshkruaj qytetin që të pëlqen më shumë; ose plotësimi i Fletores së punës.

Shënim. Duke fi lluar nga mësimi i sotëm e deri te “Jeta në bregdet”, nxënësit duhet të grumbullojnë foto të qyteteve, fshatrave, deteve, liqeneve etj. Në fund të këtyre mësimeve do krijojnë albumin me pamje nga Shqipëria. Ky album mund të krijohet me grupe nxënësish. Çdo foto duhet të shoqërohet me emërtimin përkatës dhe ndonjë të dhënë tjetër. Albumi do të shërbejë si mjet mësimor dhe për lëndë të tjera.

Refl ektimi:Bëhet një përmbledhje e mësimit duke u ndihmuar edhe nga organizuesi grafi k i rubrikës

“Unë zbulova se”.Nxënësit tregojnë dhe emërtojnë fotot e qyteteve të ndryshme, që kanë sjellë në klasë. Shkëmbejnë

njohuritë që kanë për qytetin e tyre ose për qytetin më të afërt (për ata që banojnë në fshat). Plotësohet nga mësuesja organizuesi grafi k në tabelë.

ndërtesa më e vjetër

kur është krijuar të veçanta qyteti popullsia lagjet rrugët shkollat

Di Dua të di Mësova 1. Cilat janë pjesët përbërëse të qytetit? 2. Çfarë ka në qendër të qytetit? 3. Po në periferi? 4. Çfarë kushtesh të mira ofron qyteti? 5. A ka anë të këqija qëndrimi në qytet?

1. Qyteti përbëhet nga qendra dhe periferia.Të dyja janë të ndërtuara nga njeriu.2. Në qendër ndodhen ndërtesat më të rëndësishme, si: muze, kisha, xhami, kinema, banka, monumente etj.3. Në periferi mund të ketë ndërtesa të reja, si: pallate, qendra tregtare, spitale, qendra sportive, parqe etj.4. Qyteti ofron shumë shërbime, si: punë, banesa, argëtim kulturor dhe sportiv, shkollim universitar etj.5. Në qytet ka shumë zhurmë. Ai është tepër i populluar. Ndotja në të është e madhe. Nuk ka shumë mjedise të gjelbëruara etj.

336

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë mjediset artifi ciale dhe natyrore në fshat.2. Të përshkruajë punët bujqësore dhe blegtorale që bëhen në fshat.3. Të thotë emrat e tre fshatrave në Shqipëri.4. Të krahasojë fshatin me qytetin.5. Të argumentojë anët e mira dhe të këqija të fshatit.

Fjalë kyç: fshat, punë bujqësore, punë blegtorale, makineri moderne, lëndë kimike, stallë.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, fl etë A4, foto të fshatrave të ndryshme, kasetë ose DVD-në e fi lmave “Beni ecën vet” ose “Shoqja nga fshati”.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhet me shkronja të mëdha: TË JETOSH NË FSHATMësuesi nuk lexon apo komenton, ai pret reagimin e nxënësve që mund të jetë habi, e

qeshur, kënaqësi apo kureshtje.Çfarë ju vjen në mendje kur dëgjoni fjalën fshat?Nxënësit tregojnë sa më shumë gjëra që dinë rreth saj. Nëse do të kishte mundësi, nxënësit mund të shihnin pak pjesë nga fi lmi “Beni ecën vet”

ose “Shoqja nga fshati”. Në të kundërt, mund të rikujtohen me gojë pjesë fi lmi dhe të shprehen mendime të ndryshme.

Nxënësit i tregojnë njëri-tjetrit fotot e fshatrave që kanë sjellë dhe emrat e tyre. Shtohen këto me emra të tjerë.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe njihen nxënësit me problemin. Komentohen fi gurat e librit. Gjatë kësaj

veprimtarie, mësuesi tregon kujdes që të përdoren fjalë të tilla, si: mjedis natyror dhe artifi cial, punë bujqësore dhe blegtorale.

Njohuritë e reja do të merren duke lexuar tekstin në çift dhe duke mbajtur shënime në mënyrë të strukturuar.

Mësuesi paraqet strukturën, pra pikat ku do të përqendrohen nxënësit. Pasi lexojnë tekstin dhe mbajnë shënimet në çift, ato diskutohen me të gjithë dhe plotësohet tabela nga mësuesja.

Tema: Të jetosh në fshatMësimi 1.6


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvebrainstorming, mbajtja e strukturuar e shënimeve, diagrami i Venitrrjeti i diskutimit

zhvillim fjalori, të lexuarit ndërveprues, paraqitje grafi ke e informacionit, të nxënit bashkëpunues

337


ituri natyre 4”

Punohet ushtrimi 3 i Fletores së punës, dallimi i fshatit dhe qytetit nëpërmjet diagramit të

elemente natyrore elemente artificiale kodra, fusha shtëpi të shpërndara kullota, pylli ndërtimi shkollë, dyqane, ambulancë liqeni, burimi kisha, xhami, rrugë, stalla lumi fshati fusha të mbjella kanale ujitës punët bujqësore blegtorale Punojnë tokën. Mbajnë lopë, dele, pula, dhi etj. Mbjellin bimë. I kullotin ose ushqejnë në stalla. Plehërojnë tokën. I vaksinojnë. Heqin barërat e këqija. Mjelin qumështin, therin bagëtitë Ujitin, hedhin lëndë kimike. për mish, marrin leshin për veshje. Punojnë me dorë ose makineri. Kujdesen për shtimin e tyre. Vjelin dhe shesin prodhimet. Pastrojnë stallat.

Venit.Refl ektimi:Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. Plotësohet ushtrimi në tekst.Shkruhet në tabelë një pyetje që pranon dy përgjigje. Nxënësit pozicionohen në një përgjigje

dhe e argumentojnë atë. Mësuesi verifi kon sa nxënës janë për secilën përgjigje. Më pas fi llon diskutimi. Një nxënës, që është për përgjigjen e parë, jep arsyetimet e veta, pas tij nxënësi, që ka zgjedhur përgjigjen e dytë, jep arsye të tjera. Ky debat mund të zhvillohet edhe në formë tjetër. Nxënësit grupohen në dy kënde të klasës sipas përgjigjeve që kanë zgjedhur. Gjatë dhënies

qyteti të përbashkëtat fshatipallate të larta shkolla shtëpi të ulëta të shpërndaramarkat dyqane punë bujqësoreqendër, periferi elemente artifi ciale elemente natyroreinstitucione kisha, xhami rrugë të ngushtarrugë të gjera lagje shumë gjelbërimpak gjelbërim qetësishumë makina pak makina

qytet fshat1. Qyteti ka më shumë argëtime se fshati. 1. Më pëlqen qetësia që ka fshati.2. Mund të shëtitësh me makinë. 2. Të kënaq shëtitja me këmbë në mjediset 3. Mund të blej gjithçka që dua në markat. natyrore të fshatit. 3. Në fshat mund t’i hash frutat dhe perimet sapo i këput nga bima. Ato janë të freskëta dhe të shijshme.

së arsyeve sipas grupeve, ata mund të ndryshojnë mendim dhe të kalojnë te grupi tjetër.Nxënësit vlerësohen me notë për mënyrën e strukturimit të mësimit, të plotësimit të diagramit

të Venit dhe të arsyetimit të përgjigjes te rrjeti i diskutimit.Detyrë shtëpie: Përshkruaj mjedisin e një fshati që ke parë ose të atij që banon.

Ku do të të pëlqente të jetoje, në

fshat apo në qytet? Pse?

338

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë kushtet e favorshme që u ofron kodra njerëzve.2. Të emërtojë të paktën tri kodra në territorin shqiptar.3. Të dallojë kodrën nga mali.4. Të përshkruajë shndërrimet që u ka bërë njeriu kodrave.

Fjalë kyç: kodër, mermer, rërë, zall, argjilë, tarraca, drithëra.

Mjetet: teksti i nxënësit, harta reliev, fl etore, foto nga zonat kodrinore.

Tema: KodraMësimi 1.7

Zhvillimi i mësimitEvokimi:- Ç`quajmë elemente natyrore? - Pse ndryshojnë nga elementet artifi ciale?- A është fshati një mjedis natyror? Pse? - Çfarë të kujton fjala kodër?- A është ajo mjedis artifi cial? Pse?- A ngjan kodra me fushën?- Nëse do t’u jepeshin tri lartësi dhe fjalët: kodër, mal, fushë, si do t’i renditnit ato?- Lihen nxënësit të vizatojnë një fushë, një kodër dhe një mal.

Realizimi i kuptimit:Hapen librat dhe njihen nxënësit me problemin e ditës.Një përgjigje e parë e pyetjes së problemit jepet vetëm duke parë fi gurat e librit.Njohuritë e reja nxënësit do t’i marrin duke lexuar materialin e ri në grupe dyshe, me teknikën

“Pyet sërish”. Një nxënës do të lexojë paragrafi n e parë, ndërsa nxënësi tjetër bën pyetje për pjesën e lexuar.

Ai që lexoi duhet t’i përgjigjet dhe të dy bien dakord për përgjigjen e saktë.Më pas materiali diskutohet me të gjithë klasën. Kjo bëhet pas çdo paragrafi ose kur mbaron i gjithë mësimi. Paragrafi I - klima dhe përbërja e tokës. Paragrafi II - shndërrimi në tarraca. Paragrafi III - livadhet. Paragrafi IV - përpunimi i prodhimeve. Paragrafi V - kodra për turizëm.Punohet me hartën fi zike. Nxënësve u tregohet ndryshimi midis fushave dhe maleve, duke

u nisur nga lartësia dhe nga ngjyrat. Emërtohen disa kodra dhe tregohen në hartë.Nxënësit i tregojnë njëri-tjetrit fotot e kodrave që kanë sjellë. Mësuesi mund t’ua tregojë se

ku shtrihen ato në hartë.

Refl ektimi:Lexohet rubrika “Unë zbulova se”.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepërvijimi i të menduarit pyet sërish harta e konceptit

zhvillim fjaloritë nxënit bashkëpunuesparaqitje grafi ke e informacionit

339


ituri natyre 4”

Punë e pavarur. Plotësohet harta në mënyrë individuale në fl etore.

bujqësia blegtoria turizmi kodra përbërja e tokës elementet artifi ciale

Nxënësit vlerësohen me notë.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të fushës.2. Të emërtojë 2-3 fusha në Shqipëri.3. Të shpjegojë rëndësinë e ndryshimeve që ka bërë njeriu në fusha.4. Të përcaktojë format kryesore të veprimtarisë njerëzore në zonat fushore.

Fjalë kyç: kënetë, malarie, moçal, kanal vaditës, industri, fabrikë, uzinë, ferma, kultura bujqësore.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, harta reliev, foto të mjediseve fushore.

Tema: FushaMësimi 1.8


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveStuhi mendimi në dysheLapsat në mes, organizues grafi kParashikim me termat paraprakë

Zhvillim fjaloriTë nxënit bashkëpunuesNxitja për të shkruarit

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhet fjala fushë, nxënësit shkruajnë në dyshe ide të ndryshme që u vijnë në mend

rreth kësaj fjale. Më pas i lexojnë ato dhe mësuesi i shkruan në tabelë.

e madhe

e gjelbër e sheshtë

ngjan si qilim fushë më e ulët se kodra

element natyror ka lule dhe bimë

ka në fshat dhe në qytet

Njihen nxënësit me problemin që është shkruar në libër. Realizimi i kuptimit:Mësuesi shkruan në tabelë një organizues grafi k dhe udhëzon nxënësit. Materiali i ri do

të merret duke lexuar në mënyrë individuale tekstin dhe duke diskutuar në grup me teknikën “Lapsat në mes”. Për secilën kolonë të tabelës çdo nxënës jep mendimin e tij në grup dhe

340

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” vendos lapsin në mes. Kështu vazhdojnë dhe nxënësit e tjerë të grupit. Nxënësit, që kanë

lapsat në mes, nuk mund të fl asin pa thënë mendimin çdo anëtar i grupit.Mësuesi mund të kontrollojë veprimtarinë duke marrë një laps nga grupi dhe duke kërkuar

mendimin e të zotit të lapsit.Pas kësaj veprimtarie mësuesi plotëson organizuesin grafi k në tabelë duke marrë mendimet

e nxënësve dhe duke shtuar ose saktësuar idetë e tyre.

Tema: MaliMësimi 1.9

Mësuesi u tregon nxënësve në hartë disa fusha (fusha e Myzeqesë, Shkodrës, Korçës etj), dhe përcakton ngjyrën e tyre. Nxënësit këmbejnë me njëri-tjetrin fotot e mjedisit fushor.

Refl ektimi:Punë e pavarur: Nxënësit plotësojnë etiketat e fi gurës në libër.Detyrë me shkrim: Jepen në tabelë pesë fjalë kyç dhe me to nxënësit duhet të formojnë një tekst. kënetë sëmundje tharje njeri prodhime të bollshme

Fillimin e tekstit e jep mësuesi: Na ishte dikur një kënetë….Pas përfundimit të punëve nxënësit lexojnë disa prej tyre. Motivohen punët më të mira.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

KarakteristikatE rrafshëtE gjerëE ulëtPjellore

Ndryshimet që ka bërë njeriuThau kënetat.Hapi kanale vaditëse.Punoi dhe mbolli tokën.Ndërtoi vendbanime, rrugë, autostrada, hekurudha, ura, aeroporte, fabrika, uzina etj.

Punët1.Bujqësi: punim i tokës, mbjellja me drithëra, fruta, perime, plehërimi, vaditja, vjelja e prodhimeve etj.2.Blegtori: ferma për rritjen e lopëve, derrave, pulave etj.Prodhimi dhe përpunimi i mishit, qumështit, lëkurës etj. 3.Industri: uzina dhe fabrika për prodhime ushqimore, industriale, për plehra kimike, për automjete etj.

Fusha

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të malit.2. Të emërtojë 2-3 male në Shqipëri.3. Të përcaktojë disa kushte të favorshme që u ofron mali njerëzve.4. Të argumentojë përshtatjen e njerëzve me jetën në mal.

Fjalë kyç: terren i thyer, shkëmbinj të thepisur, lumenj malorë, teleferik, blegtori, lugina, turizëm malor, foragjere.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, harta fi zike, foto nga zonat malore.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveanaliza e tipareve semantikeINSERTrrjeti i diskutimit

paraqitje grafi ke e informacionitndërtimi i shprehive studimorenxitje diskutimi

341


ituri natyre 4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Mësuesi duhet të ketë përgatitur tabelën me analizën e tipareve semantike për çdo nxënës

ose për çdo dyshe. Nëse nuk është e mundur, mësuesi duhet ta paraqitë atë në tabelë. Nxënësit punojnë të pavarur për ta plotësuar. Shënimet mund të bëhen me Po, Jo ose me +, -.

Realizimi i kuptimit:Me anë të tabelës ne krahasuam tiparet e disa formave të mjedisit. Cilat forma të mjedisit

njohim tjetër?Lexohet problemi në libër. Njohuritë e reja merren me anë të teknikës INSERT, e cila ndihmon

për një të lexuar me logjikë dhe pjesëmarrje të madhe të nxënësve.Teksti do lexohet në heshtje dhe për çdo informacion (paragraf, 1ose 2 fjali) do të vendosen

shenjat përkatëse në libër. Më pas materiali i shkurtuar do të hidhet te tabela nga çdo nxënës.

√ + - ?këtë e dija këtë nuk e dija këtë e dija ndryshe këtë nuk e kuptoj

Mësuesi kontrollon përvetësimin e njohurive të nxënësve duke pyetur rreth këtyre pikave:1. Përshkrimi i terrenit malor.2. Përshtatja e njerëzve me malin.3. Çfarë na ofron mali.Përcaktohen 2-3 male në hartë. Nxënësit tregojnë fotot me pamje nga malet e Shqipërisë.

Mësuesja duhet t’i rikujtojë nxënësit që t’i ruajnë fotot me pamje nga mjediset e ndryshme për të krijuar albumin.

Refl ektimi:Shkruhet në tabelë pyetja. Nxënësit do të pozicionohen Po ose Jo dhe do të sjellin

argumentet përkatëse.Diskutimi fi llon me një nxënës që mban qëndrimin Po dhe vazhdon me alternime. Këshillohet

të marrin pjesë sa më shumë nxënës në diskutim.

.

Format Mjedis Mjedis Bujqësi Blegtori Industri Autostradë Kanale Kae mjedisit natyror artifi cial e zhvilluar e zhvilluar e zhvilluar vaditëse kullotaFshati Po Po Po Po Jo Jo Po PoQyteti Jo Po Jo Jo Po Po Jo Jo Kodra Fusha


Po Jo1. Është freskët. A do t’ju pëlqente t’i kalonit 1. Mendoj se nuk ka shumë argëtime.2. Ka ajër të pastër. pushimet në mal? 2. Më pëlqen më shumë deti.3. Është shumë qetësi. Pse? 3. Kam frikë nga lartësitë.4. Mund të shohësh kafshë.

342

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Tema: Lumi dhe liqeniMësimi 1.10

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë kushtet e favorshme, që u ofron lumi dhe liqeni njerëzve.2. Të tregojë dy liqene dhe dy lumenj të vendit tonë.3. Të përshkruajë masat parandaluese, që merr njeriu nga vërshimi i lumenjve.4. Të shpjegojë, si ndikon liqeni në klimën e mjedisit përreth.

Fjalë kyç: shtrat lumi, zall, lumenj të lundrueshëm, vërshim, prita, liqen artifi cial, zbutje klime.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, foto të lumenjve dhe liqeneve, fotografi të nxënësve pranë lumenjve dhe liqeneve, kuriozitete ose të dhëna për lumenjtë dhe liqenet e vendit tonë.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:- Zhvillohet një bisedë me nxënësit.- Çfarë kemi mësuar për lumin?- Nga buron dhe ku derdhet ai?- A ka lumë në qytetin (fshatin) tonë?- Mund të thoni ndonjë qytet, në të cilin lumi kalon përmes tij? Po të tjerë ?- Çfarë ju kujton fjala liqen?- Është element natyror apo artifi cial?- Si e mendoni ju një liqen artifi cial? - Po lumë të tillë a mund të ketë?- Cili prej jush ka notuar në ujërat e lumit/liqenit?- Si ju duket në krahasim me detin?Nxënësit kanë mbi bankë fotot nga lumenjtë dhe liqenet ose fotografi të nxjerra pranë këtyre

mjediseve.Vëzhgojnë dhe këmbejnë fotot me njëri-tjetrin. Lexohen materiale interesante që kanë

sjellë nxënësit. Këtu mund të përfshihen: numri i lumenjve dhe i liqeneve në Shqipëri, lumi më i gjatë, lumi më i shkurtër, liqeni më i thellë, liqeni me sipërfaqen më të madhe, peshqit më karakteristikë të liqeneve tona etj.

Mësuesi tregon në hartë disa lumenj dhe liqene.

Realizimi i kuptimit:Mësuesi i njeh nxënësit me problemin. Materiali i mëposhtëm përfshin edhe lëndën e

historisë.Që nga kohërat më të hershme, njeriu i ka ngritur vendbanimet e tij pranë lumenjve dhe

liqeneve. Qytetërimi i parë në botë lindi midis lumenjve Tigër dhe Eufrat, ky vend u quajt Mesopotami, që do të thotë “tokë midis dy lumenjve”. Pas tij, kemi qytetërimin egjiptian, i cili shtrihej përgjatë lumit Nil. Edhe në Evropë, fshatrat e parë u ndërtuan në brigjet e lumit Danub.

Çfarë i bën kaq të pëlqyeshme zonat pranë lumenjve dhe liqeneve?


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvebisedë tryeza rrethore, diagrami i Venitditari dypjesësh

zhvillim fjalorindërtimi i njohurive studimorenxitja për të shkruar

343


ituri natyre 4”

Hapen librat dhe komentohen fi gurat.Mësuesi kërkon nga nxënësit që të përcaktojnë se çfarë na ofron lumi. Nxënësit janë të

ndarë në grupe, 4-5 vetë, dhe do t’i përgjigjen kërkesës së mësuesit me anë të teknikës “Tryeza rrethore”.

Lexohet pjesa e parë (lumi), secili nga anëtarët e grupit do të shkruajë një fjali për kushtet që ofron lumi. Preferohet, që secili nxënës të ketë lapsa me ngjyra të ndryshme. Nxënësit duhet të jenë të vëmendshëm tek ajo që shkruan shoku, në mënyrë që të mos përsërisin idetë. Lexohen punët e grupeve. Kështu veprohet edhe për liqenin.

Krahasohet lumi me liqenin me diagramin e Venit. (Vazhdon përsëri puna në grup)

Refl ektimi:Nxënësit punojnë të pavarur në fl etore për të komentuar fjalitë e mëposhtme. Te komenti

përfshihen: Përse ndodh kjo? Çfarë pasojash ka? Çfarë ju kujton? Përse mund të shërbejë? Si mund të parandalohet? Ku përdoret tjetër? Etj.

fragmenti komenti 1. Në vjeshtë, kur shirat janë të bollshëm,lumenjtë fryhen dhe dalin nga shtretërit e tyre. 2. Njerëzit kanë ndërtuar liqene artifi ciale.

Nxënësit vlerësohen me notë për mënyrën se si punuan në grup dhe komentin e pjesës.Detyrë shtëpie: Jepet përgatitja e skemës së lumit dhe liqenit. Në mes vizatohet lumi dhe

liqeni dhe rreth tyre kushtet e favorshme që ofrojnë ata.

lumi të përbashkëtat liqeni energji elektrike ujë i pijshëm zbut klimën materiale ndërtimi peshkim turizëm (rërë dhe zall) transport mallrash dhe sporte ujore për punë në industri njerëzish përmbytje tokash vaditje

Tema: Jeta në bregdetMësimi 1.11

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të listojë mundësitë që u ofron deti njerëzve. 2. Të tregojë plazhet kryesore të vendit tonë.3. Të gjykojë zhvillimin e turizmit bregdetar të vendit tonë.

Fjalë kyç: bregdet, peshkim, port, kantier detar, kripore, agrume, turizëm

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, foto nga bregdetet tona, fotografi të nxënësve në plazhe.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveshkrim i shpejtë harta e konceptitrrjeti i diskutimit

nxitja për të shkruarparaqitje grafi ke e informacionitdiskutimi i ideve

344

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre


Evokimi:Shkruhet në tabelë fjala e urtë “Afër detit, afër mbretit”. Priten komentet e nxënësve rreth saj.Nxënësit duhet të bëjnë një shkrim me temë: “Të jetosh në bregdet”. Ata duhet të shkruajnë

sa më shumë mendime rreth kësaj teme në fl etore.Lexohen disa nga punët e nxënësve.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri. Njihen nxënësit me problemin. Komentohen fi gurat e librit dhe shoqërohen ato me

fotot e nxënësve. Shoqërohen fotot me emërtimet e plazheve dhe përcaktimin e tyre në hartë.Mësuesi paraqet në tabelë një organizues grafi k dhe kërkon që ta plotësojë së bashku me

nxënësit.Për ta plotësuar nxënësit punojnë në çift duke shfrytëzuar materialin e tekstit apo njohuritë

e tyre nga jeta e përditshme. Në fund mësuesi plotëson organizuesin grafi k në tabelë duke vjelë mendimet e nxënësve dhe duke shtuar apo saktësuar njohuritë e tyre.

Refl ektimi:Zhvillohet një diskutim gjatë të cilit duhet të jepen gjykime apo vlerësime për turizmin shqiptar.

Mësuesi duhet të nxitë qëndrimet e nxënësve për të marrë këto vlerësime.

Po Jo1. Unë kënaqem në bregdetin A do t’u pëlqente më shumë 1. Në plazhet e huaja ka më e Vlorës dhe të Sarandës. t’i kalonit pushimet në plazhet shumë argëtim.2. Ka më shumë qetësi. shqiptare se sa të huaja? Pse? 2. Kushtet e pushuesve janë 3. Mund të komunikosh me shumë më të mira.shokë shqiptarë. 3. Jam kureshtare për të parë 4. Edhe te plazhet tona janë shtuar një plazh jashtë vendit. argëtimet. 4. Atje ka më shumë pastërti.

hotele dhoma plazhi shëtitje me varka argëtim kulturor restorante ushqim tradicional

turizmi naftë e butë gaz verë e nxehtë klima bregdeti industri peshkim dimër i butë kripë

aktivitet tregtar bujqësi

portet anijet agrume ullinj rezervate për drufrutorë vreshta kultivim peshku

345


ituri natyre 4”

Nxënësit vlerësohen me notë për plotësimin e hartës së koncepteve, shkrimin e shpejtë dhe pjesëmarrjen në diskutim.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Pas këtij mësimi, këshillohet të zhvillohet një orë e lirë për krijimin e albumeve me foto nga mjedise të ndryshme. Këtu do të përdoren fotot që kanë sjellë nxënësit. Albumet mund të jenë individuale ose në grupe.

Gjatë kësaj kohe mund të përdoren edhe orë nga vizatimi ose nga aftësimi teknologjik për të ndërtuar me plastelinë format e ndryshme të relievit.

Tema: Si dëmtohet mjedisi dhe jeta në tëMësimi 1.12

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të identifi kojë disa nga veprimet që dëmtojnë mjedisin.2. Të përcaktojë pasojat që shkakton dëmtimi i mjedisit.3. Të vlerësojë rolin e njeriut në dëmtimin dhe mbrojtjen e mjedisit.

Fjalë kyç: ndotje, zhurma, benzinë pa plumb, zonë industriale, ujëra të zeza, ndotje e ambientit.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, skeda.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Mësuesja u kërkon nxënësve të mendohen disa minuta:- Si e dëmton njeriu mjedisin?Më pas, nxënësit ngrihen në këmbë dhe ecin rrotull klasës (në mjediset e hapura të saj).

Kjo mund të zhvillohet edhe jashtë kur ambienti i klasës është i vogël. Kur mësuesi përplas duart, nxënësit ndalojnë dhe shkëmbejnë idetë me shokun, që kanë pranë. Mësuesi përplas duart dy herë, nxënësit rifi llojnë përsëri ecjen.

Kjo zhvillohet derisa nxënësit të komunikojnë tri herë me shokun pranë. Në fund, ulen nëpër vende.

Mësuesi kërkon nga nxënësit që të tregojnë idetë, që shkëmbyen, dhe i shkruan në tabelë ato.1. Njeriu hedh mbeturinat kudo.2. Ai pret pemët.3. Njeriu përdor shumë makinat etj.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe njihen nxënësit me problemin.Vëzhgohen dhe analizohen me kujdes fi gurat e tekstit. Për secilën fi gurë identifi kohet veprimi


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvedil rrotull, fol rrotull vëzhgo- analizo,shkak-pasojë ruaje fjalën e fundit për mua

nxitje diskutimitë nxënit bashkëpunuesdiskutim i ideve

346

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” i dëmshëm dhe pasojat, që vijnë prej tij. Paraqiten këto me organizuesin grafi k: shkak-pasojë.

Kjo veprimtari zhvillohet në grup. Shkruhet ideja në skeda dhe ato radhiten për çdo fi gurë.

Refl ektimi:

Nxënësit punojnë përsëri në grupet e tyre. Një anëtar i grupit zgjedh një pjesë nga teksti, që e ka tërhequr, habitur apo zemëruar më shumë. Këtë e shkruan në një skedë letre dhe fton shokët e grupit për ta komentuar atë. Secili prej tyre i shkruan mendimet në skedën e vet. Pasi i lexojnë të gjithë komentet, fjalën e fundit e ka nxënësi, që zgjodhi pjesën. Përpara se të fi llojnë punën, mësuesja e udhëzon nxënësin që gjatë komentit të kenë parasysh rolin që luan njeriu në dëmtimin dhe mbrojtjen e mjedisit.

Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Jepet plotësimi i tabelës te rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.

Shkaku Pasoja

Shkelja e luleve,prerja e pemëve

Fabrikat në qytet

Zhurmat e trafi kut,industrisë etj.

Përdorimi i shumtëi makinave

Pakësohet mjedisi i gjelbërt

Pakësohetoksigjeni

Vështirësi në frymëmarrje

Ndotin ajrin Dëmton organete frymëmarrjes

Pakësimi i dëgjimit,prishje e gjumit

Lodhje, depresion,vështirësi në punë

Bllokim trafi ku

Ndotje ajri

Vonesa në punë,shkollë etj.

Dëmtim i shëndetit

Derdhje e ujërave të zeza në breg

Ndotje uji Infektohet lëkura, sëmundje, ngordhin gjallesat

Tema: Si të jetojmë të shëndetshëmMësimi 1.13

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë rëndësinë që kanë për njeriun mjediset e gjelbra.2. Të tregojë pasojat negative të ndotjes së mjedisit nga mbeturinat ushqimore.3. Të sajojë tri rregulla për secilin rast të ndotjes.4. Të hartojë një plan për monitorimin e mjedisit.

Fjalë kyç: mjedis i ndotur, mbeturina, mbetje, shoqatë mjedisore, riciklim, shoqatë mjedisore.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë A4, fakte nga burime të ndryshme.

347


ituri natyre 4”

Zhvillimi i mësimitHapi i parëLexohet problemi në tekst. Zgjidhjen e këtij problemi do ta japim duke vëzhguar fi gurat,

diskutuar faktet, nxjerrë këshilla apo monitoruar mjediset e shkollës.Ndahet klasa në grupe me nga 4-5 nxënës. Gjysma e grupeve do të merren me fi gurën e

parë (gjelbërimin), pjesa tjetër me fi gurën e dytë (mbeturinat ushqimore). Për secilën fi gurë, nxënësit do të shkruajnë rëndësinë që kanë ato për shëndetin e njerëzve

dhe tri këshilla. Këto do të shoqërohen me fakte ose kuriozitete, që kanë gjetur nxënësit nga interneti apo burime të tjera.

Figura e parë: Rëndësia: Bimët pastrojnë ajrin duke thithur ndotësit, prodhojnë oksigjen për frymëmarrje,

zbutin klimën, nuk lejojnë shiun të gërryejë tokën. Ato shërbejnë si strehë për gjallesat e tjera. Bimët, gjithashtu, na japin kënaqësi dhe çlodhje. Pranë tyre ka qetësi dhe freski.

Rregullat: 1. Mos dëmto lulet apo pemët. 2. Kujdesu për rritjen e tyre. 3. Ndihmo në mbjelljen e bimëve të tjera.Fakte: Tirana, ka vetëm 7 m2 për banorë sipërfaqe të gjelbër, disa shtete të tjera kanë:

Anglia, 16 m2 për banorë; Holanda, 18 m2 për banorë; Zvicra, 45 m2 për banorë etj.Figura e dytë:Pasojat negative: Hedhja e mbeturinave ndot tokën dhe ajrin përreth. Ato shkaktojnë

sëmundje, përhapin erë të keqe, rrezikojmë të çahemi kur ecim pranë tyre. Mbeturinat e hedhura, vend e pa vend, ndotin ambientin përreth dhe janë burim sëmundjesh.

Rregullat: 1. Hidhi mbeturinat në vendin e caktuar. 2. Bëj ndarjen e mbeturinave në koshat përkatës (nëse ka të tillë). 3. Krijo sa më pak mbetje që të jetë e mundur.Fakte: Rreth 27 për qind e ushqimit në zonat e zhvilluara përfundon në koshat e mbetjeve. Nxjerrja e 1 kg hekur prodhon 14 kg mbeturina. Tirana prodhon çdo ditë rreth 800 t mbetje të ngurta.

Hapi i dytëNxënësve u shpjegohet se çfarë janë shoqatat mjedisore. Jepni ndihmën tuaj për mbajtjen

pastër të mjedisit.Nxënësit do të vëzhgojnë ambientet e shkollës për mbeturinat. Klasa ndahet në tri grupe.

Njëri prej tyre do të vëzhgojë ambientin brenda klasës; grupi i dytë ka korridoret e shkollës; i treti do të vëzhgojë mjedisin e oborrit rreth shkollës. Nxënësit mund të mbajnë shënime për gjendjen e mjedisit.

Hapi i tretëNxënësit futen në klasë, punojnë në grupe për të hartuar një plan që do të shërbejë për

monitorimin e pastërtisë në ambientet e shkollës. Ky mund të zgjatë disa ditë, deri disa javë. Nxënësit ndihmohen nga mësuesi/ja.

Plani përfshin orarin e vëzhgimeve të mjedisit, llojin e mbeturinave të hedhura, sasinë e tyre, vendin ku janë hedhur etj. Nxënësit do të bëjnë një grafi k dhe do veprojnë sipas ditëve të caktuara duke mbajtur shënim çdo ditë. Në përfundim të kësaj pune, e cila mund të marrë formën e një projekti, analizohen të dhënat dhe mendohet për zgjidhje të ndryshme. Këto të dhëna mund t’u jepen edhe drejtuesve të shkollës (senatit, bordit) dhe të gjenden zgjidhjet së bashku.

Nëse në shkollën tuaj nuk ka probleme me mbeturinat, atëherë do të vëzhgohen mjediset e gjelbra.Plani do të fi llojë që të nesërmen dhe do të kontrollohet nga mësuesi ecuria e tij.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2 dhe 4 te Fletorja e punës.

348

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë se ç’është vizatimi, skica dhe plani, si dhe t`i krahasojë ata me njëri-tjetrin.2. Të vizatojë një objekt duke përdorur shkallën e zvogëlimit.3. Të bëjë skicën e një objekti në klasë.4. Të lexojë një plan duke përdorur legjendën e tij.

Fjalë kyç: vizatim, skicë, plan, legjendë, shkallë zvogëlimi.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore me kuti katrore, metër, laps, letër A4.

Teknikat e përdorura: diagrami i Venit, vëzhgo-diskuto, nxirr përfundimin, veprimtari praktike (vizatim, skicim).

Zhvillimi i mësimitHapi i parëHapen librat dhe njihen nxënësit me problemin.Përgjigje: Objektet e mëdha, kur i paraqesim në letër i zvogëlojmë. Si i zvogëlojmë?U shpjegohet nxënësve fi gura e librit, pra vizatimi i dy pemëve, që janë 8 metër larg njëra-

tjetrës.Shkalla e zvogëlimit 1:10, do të thotë që objekti është zvogëluar 10 herë ( përmasat e vërteta

pjesëtohen me 10), pra, 1 cm në vizatim është 10 cm në natyrë.

Hapi i dytëVizatimi i tabelës së klasës në fl etore. Këtë veprimtari e drejton mësuesi. Dy nxënës matin

përmasat e tabelës dhe i shënojnë ato në të. Zgjidhet shkalla e zvogëlimit 1:10 (ose 1:100), nxënësit gjejnë përmasat e vizatimit duke pjesëtuar gjatësinë dhe gjerësinë e saj me 10.

Tema: Nga vizatimi deri te skicaMësimi 1.14

100 cm 10 cm shkalla e zvogëlimit 1:10

150 cm 15 cm përmasa reale përmasat në vizatim

Hapi i tretëShpjegohet skica e objekteve. Vëzhgohen fi gurat e librit dhe krahasohet skica e klasës me

vizatimin. Nxënësit tregojnë të njëjtin element në vizatim dhe në skicë.Ata paraqesin skicën e një objekti të thjeshtë, p.sh., të një gome apo stilolapsi, duke e parë

nga lart. Nxënësit e kanë të vështirë të dallojnë formën e objektit të parë nga sipër, prandaj skicimin mund ta bëjnë duke kaluar lapsin përgjatë perimetrit të tij.

Hapi i katërtShpjegohet ç’është plani. Ai krahasohet me vizatimin dhe skicën. Vëzhgohet plani i një

vendbanimi, që është dhënë në libër. Lexohet legjenda dhe nxënësit gjejnë elementet përkatëse në vizatim dhe plan.

Hapi i pestëParaqiten me diagramin e Venit të përbashkëtat dhe ndryshimet midis vizatimit, skicës dhe planit.

349


ituri natyre 4”

vizatimi të përbashkëtat skica Nuk ndryshon forma e objektit. Objekti i parë nga lart. Mund të vizatojmë vetëm një. Objekti në tërësi. Jepet me ngjyra. Vetëm perimetri. Për kënaqësi. Për punë, ndërtim etj.

plani Të para nga lart paraqiten në tërësi shenja, simbole, legjenda për ndërtim, orientim.

Objektet zvogëlohen me shkallë zvogëlimi të ndryshme dheparaqiten në letër.

Hapi i gjashtëU jepet përgjigje pyetjeve të librit.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 5 i librit.

Tema: Plani i klasësMësimi ......

Objektivat: Nxënësi në fund të orës duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë simbolet që do të përdorë në plan. 2. Të përdorë shkallën e zvogëlimit.3. Të hartojë planin e klasës.4. Të vlerësojë punën e tij dhe të shokut.

Fjalë kyç: plan, simbole, shkallë zvogëlimi, legjendë.

Mjetet: Metër shirit, letër milimetrike ose me kuti katrore të zakonshme, laps, gomë, vizore.

Zhvillimi i orësHapi i parëNë fi llim përcaktohen objektet e klasës. Nxënësit bien dakord për të paraqitur me të njëjtin

simbol një objekt. Shkruhen këto në tabelë dhe krijohet legjenda e planit.

Hapi i dytëBëhen matjet e klasës dhe shënohen në tabelë. Përcaktohet shkalla e zvogëlimit dhe

gjenden përmasat e klasës në plan.

350

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Hapi i tretë

Punë e pavarur. Nxënësit ndërtojnë planin e klasës. Puna mund të bëhet individuale ose në çift.

Hapi i katërtNxënësit vlerësojnë punët e njëri-tjetrit. Punët e nxënësve vendosen në mur. Nxënësit japin

këshilla apo sugjerime rreth punëve të tyre.

Tema: Relievi dhe harta gjeografikeMësimi 1.15

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përkufi zojë fjalën reliev dhe hartë fi zike. 2. Të përshkruajë elementet e një harte.3. Të përcaktojë në hartë kufi jtë e Shqipërisë.4. Të dallojë format e ndryshme të relievit.5. Të krahasojë hartën me planin.

Fjalë kyç: reliev, hartë gjeografi ke, shkallë zvogëlimi, shenja, simbole. Mjetet: teksti i nxënësit, hartë fi zike, fl etore.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Vendoset në tabelë harta fi zike e Shqipërisë, lihen nxënësit të lirë të mendojnë rreth saj.

Mendimet dhe idetë e tyre i shkruajnë në një fl etë. Më pas, plotësohet në tabelë nga mësuesja duke marrë mendimet e nxënësve.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvestuhi mendimi në dyshembajtja e strukturuar e shënimevepyetje-përgjigje, shkrim i lirë


Hapet libri dhe lexohet problemi.

shenja vija

me ngjyra madhësi të ndryshme

tregon vende hartë gjeografi ke i zvogëlon

tregon kufi jtë tregon detet, liqenet

si e ndërtojnë? përse përdoret?

kush merret me krijimin e hartave?

351


ituri natyre 4”

Realizimi i kuptimit:Mësuesja shpjegon shkurt se ç’quajmë reliev dhe hartë gjeografi ke, duke i ilustruar ato.Udhëzohen nxënësit që të lexojnë tekstin në grupe dyshe dhe të mbajnë shënime. Jepet

në tabelë skema e strukturimit të mësimit, secila dyshe duhet ta plotësojë pasi e ka lexuar dhe diskutuar materialin.

Kjo paraqitje e materialit jepet dhe në tabelë. Plotësohet nga mësuesi me ndihmën e nxënësve.Punohet me hartën, që është në tabelë, tregohen kufi jtë e Shqipërisë. Disa nxënës i tregojnë

me radhë në hartë. Më pas, disa nxënës të tjerë gjejnë në hartë pjesë të relievit, si: kodrat, malet, fushat etj. Këmbëngulet më shumë te pjesa e vendbanimit të tyre, në mënyrë që nxënësit të kenë mundësi ta përshkruajnë atë.

Refl ektimi:U jepen përgjigje pyetjeve të tekstit 1, 2 dhe 3.Shkrim i lirë. Nxënësit përshkruajnë karakteristikat e relievit ku banojnë. Duhet të tregojnë

qytetet me të cilat kufi zohet vendbanimi i tyre. Lexohen disa nga punët e nxënësve.Nxënësit vlerësohen me notë.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Elementet e hartës Çfarë paraqet? 1. shenjat Harta paraqet relievin në letër të 2. ngjyrat zvogëluar, me ngjyra dhe shenja. 3. shkalla e zvogëlimit Hartat janë shumë të sakta. 4. legjenda harta gjeografi ke Ajo paraqet shtetet, kontinentet etj.

Përse përdoren? Ku ndryshon nga plani? 1. Për t’u orientuar. 1. Përdor ngjyrat. 2. Për komunikim. 2. Ka shkallë të madhe zvogëlimi. 3. Për të njohur relievin. 3. Ka më shumë saktësi. 4. Për të treguar ekonominë, 4. Paraqet sipërfaqe të mëdha. ndarjen territoriale etj.

Tema: GlobiMësimi 1.16

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë elementet përbërëse të globit.2. Të dallojë ekuatorin, meridianët dhe paralelet.3. Të dallojë pesë shenja hartografi ke në hartë.4. Të tregojë ngjyrat përkatëse për malet, kodrat, fushat dhe detet.5. Të argumentojë rëndësinë e përdorimit të globit.

Fjalë kyç: glob, ekuator, meridian, paralele, rruzull, shenja hartografi ke, atlas.Gjatë kësaj ore mësimi, duhet t’i kushtohet rëndësi pajisjes së nxënësve me mjete.Mjetet: teksti i nxënësit, hartë fi zike për çdo nxënës (ose për çdo grup), atlas, glob për çdo

grup, skeda, lapsa me ngjyra, letër.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveanaliza e tipareve semantiketë nxënit bashkëpunueslojë, pyetje-përgjigje

paraqitje grafi ke e informacionitkumbimidiskutim i ideve

352

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Realizimi i kuptimit:Hapet libri. Përpara se të fi llojë diskutimi i njohurive të reja mund të këndohet kënga “Dhuratë

për ditëlindje”. Nxënësit janë të ndarë në grupe, secili prej tyre ka nga një glob. Tregohet nga mësuesi se ç’është globi dhe përcaktohen elementet e tij, si: ekuatori, meridianët dhe paralelet. Gjithashtu, nxënësit tregojnë hapësirat ujore, tokësore, pozicionin e Shqipërisë.

U tregohet nxënësve atlasi duke e shfl etuar në faqe të ndryshme dhe duke treguar funksionin e tij.Mund të lihet në një faqe dhe të lexohen shenjat hartografi ke, si dhe ngjyrat e relievit.Këto tregohen edhe në hartën e madhe të tabelës.Përdoret teknika e kumbimit për globin. Për arsye kohe, mund të punohet me grupe, nga

dy faqe për çdo grup.1. Përshkruaj globin Ai është i rrumbullakët në formë rruzulli, rrotullohet rreth një boshti, ka ngjyra etj.2. Krahasoje me hartën Globi është një hartë në formë të rrumbullakët. Ai tregon të gjithë rruzullin tokësor,

ndërsa harta mund të tregojë dhe një shtet të vetëm.3. Shoqëro, çfarë të kujton Më kujton planetin Tokë. Të dy rrotullohen, kanë të njëjtën formë. Globi është i vogël.4. Analizo Globi përbëhet nga harta e vendosur në një trup të rrumbullakët. Ai ka ekuatorin,

meridianët dhe paralelet.5. Përse përdoret Ai përdoret për të përcaktuar pozicionin e çdo shteti, hapësirat tokësore, ujore, ndarjen e kontinenteve, rrymat ujore etj.6. Argumento rëndësinë e tij Globi na paraqet më të saktë formën e Tokës. Me të mund të shpjegojmë formimin

e ditë-natës, stinëve, të kuptojmë më mirë drejtimin e rrezeve të diellit, ftohtësinë e Poleve, nxehtësinë e ekuatorit etj.

Refl ektimi:U jepet përgjigje pesë pyetjeve të tekstit.Nxënësit luajnë me njëri-tjetrin me shenjat hartografi ke dhe ngjyrat e relievit. Një grup vizaton disa shenja (nga ato më kryesoret), dhe ngjyra në skeda letre. Këto ia jep

grupit tjetër për t’i emërtuar me shpjegimet përkatëse. Në këtë mënyrë vepron çdo grup.Vlerësohen nxënësit me notë.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Paraqitet në dërrasë ose u jepet nxënësve nga një kopje për çdo grup e tabelës së tipareve

semantike. Nxënësit e plotësojnë me shënimet: Po ose Jo. Kontrollohen përfundimet pasi e plotësojnë.

Treg

on k

ufi jt

ë

She

nja

të n

jëjta

ku

do n

ë bo

të

Par

aqet

relie

vin

E p

arë

nga

lart

Treg

on n

jë

vend

bani

m

Për

dor n

gjyr

at

Para

qet n

jë o

bjek

t

Ka

legj

endë

Ësh

të s

hum

ë e

sakt

ë

Par

aqet

të

zvog

ëlua

ra

Vizatimi jo jo jo jo po po Jo Skica Plani harta

353


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë elementet përbërëse të atmosferës.2. Të tregojë shtresat e atmosferës.3. Të argumentojë rëndësinë e atmosferës për jetën në Tokë.

Fjalë kyç: atmosferë, oksigjen, azot, CO2 (dyoksid karboni), troposferë, stratosferë, mezosferë, jonosferë, ekzosferë.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja, materiale nga interneti, enciklopedia etj.

Tema: AtmosferaMësimi 1.17

Zhvillimi i mësimitEvokimi:- A keni udhëtuar ndonjëherë me aeroplan?- Çfarë mendoni se ka në atë lartësi që fl uturon ai?- Ju kujtohet ndonjë ditë me mjegull?- Mendoni se ajo është tym?- Pse kozmonautët kanë veshje të veçanta?- Çfarë do t’u ndodhte nëse nuk do të funksiononte bombola e oksigjenit? Pse?Ne përdorim shpesh fjalët: sot është kohë me diell, nesër do të bjerë shi, pasdite fi lloi erë

e fortë etj.- A e di me çfarë kanë lidhje dukuritë e mësipërme?

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet titulli. Mësuesi shpjegon: Atmosfera është shtresa e gaztë që

mbështjell Tokën. Të gjitha dukuritë atmosferike zhvillohen në këtë shtresë.Por, nga përbëhet ajo? A ka rëndësi për njerëzit? Këtyre pyetjeve do t’u japim përgjigje

duke studiuar tekstin.Nxënësit do të punojnë në grupe dyshe. Një nxënës do të lexojë paragrafi n e parë dhe do

të bëjë përmbledhjen e tij, që nënkupton idetë më të rëndësishme. Nxënësi tjetër i bën pyetje rreth pjesës. Kjo kryhet me të gjithë klasën. Mësuesi shton njohuritë e nxënësve ose lexohen materialet, që kanë sjellë nxënësit nga interneti. Vazhdon veprimtaria për pjesën e dytë, tani nxënësit ndërrojnë rolet.

Ndarja e pjesëve do jetë:1. Nga fi llimi …deri te …polen bimësh.2. Jeta në planetin … në një zonë të caktuar.3. Atmosfera përbëhet… Jonosfera dhe Ekzosfera.4. Troposfera.5. Stratosfera.Punohen pyetjet 1 dhe 2 të tekstit.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetje- përgjigjelexim-përmbledhje në dyshetabela e koncepteve

nxitje diskutimitë nxënit bashkëpunuesparaqitje grafi ke e informacionit

354

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Elementet përbërëse Shtresat Rëndësia për jetën

Atmosfera

Refl ektimi: Plotësohet tabela:

Tema: KlimaMësimi 1.18

Lexohen plotësimet e tabelës nga 2-3 nxënës.Nxënësit vlerësohen me notë.Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 3 dhe 4 në libër dhe Fletorja e punës.

Material për mësuesinTroposfera përmban 80 për qind të gjithë gazeve të atmosferës. Ajo e ka marrë emrin nga fjala

greke tropos, që do të thotë kthesë, pra aty ajri kthehet dhe qarkullon përsëri. Aeroplanët fl uturojnë në stratosferë, sepse ajri aty është i palëvizshëm. Në këtë shtresë ndodhet gazi i ozonit, i cili është shumë i rëndësishëm, sepse thith rrezet e dëmshme ultravjollcë. Kjo shtresë ozoni po dëmtohet nga zhvillimi i madh i industrisë. Në një pjesë të saj, është shfaqur një vrimë, e cila lejon rrezet e dëmshme të vijnë në tokë. Mezosfera ka temperaturat më të ftohta të atmosferës. Jonosfera ka temperatura shumë të larta, duke arritur deri 1500o C. Në këtë shtresë, lëvizin anijet kozmike.

Atmosfera është përzierje gazrash në raportin: azot ( 79 %), oksigjen ( 20%), dyoksid karboni ( 0,3%), dhe pjesa tjetër janë gazra të rralla, si: argon, helium, neon etj.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të identifi kojë tri tipat kryesore të klimave.2. Të ilustrojë tri tipat e klimave me zonat përkatëse në planetin Tokë.3. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të klimës së ftohtë, të butë dhe të nxehtë.4. Të përcaktojë faktorët, që ndikojnë në klimën e një vendi.5. Të përcaktojë ndryshimin e klimës së butë gjatë katër stinëve.6. Të përshkruajë klimën e vendbanimit të tij.

Fjalë kyç: klimë, ekuator, pole, stinë, gjerësi gjeografi ke.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, foto të një banori të shkretëtirës dhe të një banori të Arktikut, foto të fëmijëve në stinë të ndryshme, skeda letre.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhen në tabelë në dy kolona fjalët shkretëtirë dhe Arktik. Nxënësit shohin fotot e banorit

të shkretëtirës dhe atij të Arktikut. Shkruhen sa më shumë fjalë, që kanë lidhje me to në kolonat përkatëse.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvestuhi mendimilexim dhe pyetjeditari dypjesësh

zhvillim fjaloritë nxënit bashkëpunuesnxitja për të shkruar

355


ituri natyre 4”

Çfarë i bën këta njerëz të vishen në këtë mënyrë?Mësuesi shkruan në tabelë fjalën klimë. Hapet libri dhe lexohet problemi.

Realizimi i kuptimit:Vëzhgohen dhe diskutohen fi gurat e globit, të ndara në tri zona. Mësuesi duhet t’u tregojë

fëmijëve lidhjen midis klimës dhe tri zonave të Tokës. Në këtë orë mësimi duhet të tregohet kujdes, që të mos ngatërrohet fjala klimë me atë të motit.

Materiali i ri do punohet në grupe dyshe. Një nxënës lexon pjesën e parë me zë, të dy shënojnë fjalët më të rëndësishme anash tekstit. Nxënësi duhet të bëjë pyetje rreth pjesës, duke përdorur edhe fjalët kryesore dhe e shkruan atë në një skedë letre. Përgjigjen e saktë e përcaktojnë të dy dhe e shkruajnë në pjesën e pasme të skedës. Në këtë mënyrë vazhdohet dhe me pjesët e tjera të tekstit, por nxënësit ndërrojnë rolet. Pas mbarimit të çdo pjese, mësuesja ndërhyn duke parë ecurinë e punës dhe për të diskutuar së bashku me gjithë klasën.

Teksti do të ndahet në tri pjesë:Pjesa e parë: Faktorët që përcaktojnë klimën.Pjesa e dytë: Tipat e klimës.Pjesa e tretë: Karakteristikat e stinëve të klimës së butë.Mësuesi plotëson pas çdo diskutimi tabelën.

nga përcaktohet tipat e klimës ndryshimi sipas stinëveklima

Refl ektimi: Çdo nxënës do të përshkruajë karakteristikat e dy stinëve të vendit tonë, duke parë edhe

fotot që kanë dalë ata në stinë të ndryshme.stina përshkrimiklima në stinën e dimritklima në stinën e pranverësklima në stinën e verësklima në stinën e vjeshtës

Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e bashkëpunimit në dyshe, trajtimin e pyetjeve dhe përshkrimin e stinëve.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.Nxënësit porositen, që të matin për disa ditë temperaturën e ajrit në mëngjes, drekë dhe

darkë.Nëse nuk kanë termometër ambienti, atëherë matja mund të bëhet në klasë për mëngjesin

dhe drekën, ndërsa për darkën të komunikojnë me njëri-tjetrin. Të dhënat duhet t’i paraqesin në një tabelë. Ka shumë rëndësi ky hap, sepse këto matje do të vazhdojnë për një javë.

shkretëtirë Arktik (Poli i Veriut)shumë nxehtë, nuk ka ujë, deve, nuk bie shi, shumë ftohtë, akullnaja, shtëpi akulli, foka,kaktuse, veshje të bardha e të lehta të njerëzve. pinguinë, veshje me lëkurë kafshësh, doreza, kapele të trasha.

temperaturat në mëngjes në drekë në darkë temperatura mesataredita e parëdita e dytëdita e tretë

356

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përdorë termometrin për të matur temperaturën e ajrit.2. Të përcaktojë 2-3 faktorë prej të cilëve varet temperatura.3. Të bëjë lidhjen midis këndit të rënies së rrezeve të diellit dhe temperaturës.4. Të gjejë temperaturën mesatare ditore të ajrit.5. Të bëjë grafi kun e temperaturës mesatare ditore.

Fjalë kyç: termometër, temperaturë, kënd i rënies së rrezeve, temperaturë mesatare.

Mjetet: teksti i nxënësit, termometër për çdo grup (nxënës), elektrik dore për çdo grup, globi, tabela me temperaturat ditore, fl etore.

Tema: TemperaturaMësimi 1.19

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Hapet libri dhe lexohet problemi. Zhvillohet bisedë me nxënësit:Ku qëndroni në ditët e nxehta të verës?Çfarë vishni në atë stinë?Si është veshja juaj në dimër?Kur është më freskët, në mëngjes apo në drekë? Pse?Temperatura më e lartë është në mal apo në fushë?

Realizimi i kuptimit:U shpjegohet nxënësve ç’tregon temperatura, mjetin dhe njësinë matëse të saj.Nga varet ajo? Për t’ju përgjigjur kësaj pyetjeje nxënësit do të kryejnë një eksperiment në

grup dhe do të mbajnë shënimet përkatëse.

eksperimenti rezultatielektriku i dorës pingul me tavolinën njolla e ndriçuar shumë e fortëelektriku i dorës pak pjerrtas njolla më pak e ndritshmeelektriku i dorës shumë pjerrtas njolla e zbehtë

Nxënësit nxjerrin konkluzionin se fortësia e dritës varet nga këndi i rënies.Bëhet analogjia me Diellin dhe Tokën. Mësuesi vendos elektrikun në drejtim të globit

(ekuatorit), dhe tregohet se në cilën zonë ndriçon më shumë elektriku (dielli). Plotësohet nga mësuesi.

eksperimenti natyra1. Elektriku i dorës pingul, njolla e ndriçuar 1. Në mesditë, dielli pingul me tokën, ndriçon shumë, shumë e fortë. temperatura e lartë.2. Elektriku i dorës pjerrtas, njolla më pak 2. Në mëngjes dhe pasdite rrezet e e ndritshme. diellit pjerrtas, ndriçon më pak, temperatura e ulët.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvebisedë, pyetje-përgjigjeditari dypjesësh, organizues grafi k i analogjisëndërtim tabele dhe grafi ku

nxitje diskutimindërtimi i shprehive studimoreparaqitje grafi ke e informacionit

357


ituri natyre 4”

Përcaktohen nga libri dhe disa faktorë të tjerë, që ndikojnë te temperatura: Prania e deteve apo liqeneve, lartësia mbi nivelin e detit etj.

Lexohet rubrika “Unë zbulova se”, dhe u jepet përgjigje pyetjeve të tekstit.

Refl ektimi:Nxënësit lexojnë sipas grupeve treguesin e termometrit të ajrit. Nxjerrin tabelën me të dhënat e temperaturave ditore (të jenë të paktën 3-4 ditë). Secili prej

tyre duhet të llogaritë temperaturën mesatare ditore dhe të ndërtojë një grafi k të varësisë së temperaturës mesatare me ditët e javës.

temperaturat në mëngjes në drekë në darkë temperatura mesataredita e parë 14 ºC 23 ºC 17 ºC 18 ºCdita e dytëdita e tretë ....etj.

Tema: Shtypja atmosferikeMësimi 1.20

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë me fjalë të thjeshta trysninë atmosferike.2. Të bëjë lidhjen midis trysnisë atmosferike dhe temperaturës e lartësisë.3. Të provojë me eksperiment dukurinë e shtypjes atmosferike.

Fjalë kyç: shtypje atmosferike, masë, ajër, barometër.

Mjetet: teksti i nxënësit, tullumbace, vizore e gjatë, fi ll, gotë, kartolinë, ujë, shishe, hinkë.

Metodat mësimore: eksperiment, shpjegim, ditari i ndarë në tri pjesë.

Zhvillimi i mësimitHapi i parëMësimi fi llon me një eksperiment të thjeshtë. Nxënësit mbajnë pëllëmbën e njërës dorë

mbi bankë, sipër saj vendosin me radhë: një fl etore, një libër, një çantë. Çfarë ndiet ju mbi pëllëmbën tuaj? Cila ua shtypi (ngjeshi) më shumë dorën? Pse?

Çanta ka masë më të madhe, prandaj ushtron mbi ju më shumë forcë.

Hapi i dytëNxënësit marrin qëndrimin drejt në karrige. Pak më parë, mbi ju (dorën tuaj), u ushtrua një forcë. Po tani, a po ushtrohet ndonjë forcë

tjetër? Ngacmohen nxënësit me pyetje.Çfarë ka rreth jush që nuk e shihni?A mendoni se ajri ushtron forcë mbi ju?Ndonjë nxënës mund të thotë se ajri nuk është i rëndë si libri, prandaj nuk ka si të ushtrojë

forcë mbi ne.Provohet me eksperimentin e Fletores së punës, me tullumbace se ajri ka masë, tullumbacja

e fryrë rëndon më shumë se e shfryra.

358

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Hapi i tretë

U shpjegohet nxënësve: Ajri me masën e vet ushtron forcë mbi të gjithë trupat në natyrë. Kjo quhet trysni atmosferike. Si mendoni, ku është shtypja atmosferike më e madhe, kur ajri është i dendur apo i rrallë?

Ajri i dendur e ka masën më të madhe, prandaj dhe trysnia është më e madhe në këtë rast.

Shtypja atmosferike ndryshon në zona të ndryshme, në lartësi të ndryshme.

Hapi i katërt Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin dhe të zbulojnë varësinë e shtypjes atmosferike nga

lartësia dhe temperatura. Diskutohen përfundimet me klasën.

Hapi i pestëProvohet me eksperimente prania e shtypjes atmosferike. Kryhen dy eksperimentet e librit

në grupe nxënësish. Pasi e vëzhgojnë me kujdes dukurinë, ata mbajnë shënimet përkatëse në ditarin e ndarë në tri pjesë.

Hapi i pestëLexohet rubrika “Unë zbulova se”.U jepet përgjigje pyetjeve të tekstit.Vlerësohen nxënësit me notë.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Eksperimenti1. Vendosim kartolinën sipër një gote plot me ujë. Kthejmë gotën me kujdes duke e mbajtur të puthitur kartolinën. E heqim dorën. 2.a. Marrim një shishe dhe i vendosim hinkën te gryka. Hedhim ujë duke e mbajtur të puthitur mirë hinkën me shishen.

2.b. E largojmë pak hinkën nga gryka e shishes, vazhdojmë të hedhim ujë.

Vëzhgimi1. Kartolina qëndron e ngjitur me gotën, uji nuk derdhet.

2.a. Uji nuk do të bjerë në shishe.

2.b. Uji bie në shishe.

Përfundimi1. Shtypja atmosferike ushtron mbi kartolinën një forcë më të madhe se forca e masës së ujit në gotë.

2.a. Shtypja atmosferike që ushtron ajri brenda shishes është më e madhe se forca e masës së ajrit te hinka.

2.b. Pesha e masës së ajrit në hinkë është më e madhe se trysnia atmosferike e ajrit të shishes. Ajo e detyron ajrin të dalë.

Tema: Si formohet eraMësimi 1.20

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë mënyrën e formimit të erës.2. Të përcaktojë elementet e saj: drejtim, lloj, shpejtësi.3. Të demonstrojë lidhjen midis shtypjes atmosferike dhe veprimit të erës.4. Të tregojë rëndësinë e përdorimit të saj në interes të njeriut.

Fjalë kyç: erë, puhi, stuhi, uragane, trëndafi li i erërave.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, qiri, shkrepëse, materiale ose kuriozitete për erërat.

359


ituri natyre 4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Përsëritje e shtresave të atmosferës. Theksohet troposfera, si shtresa, në të cilën ndodhin

dukuritë atmosferike.Njihen nxënësit me problemin. Shkruhet në tabelë fjala ERË, nxënësit plotësojnë kolonën

e parë të tabelës me njohuritë që kanë për erën; te kolona e dytë, shkruajnë çfarë dëshirojnë të mësojnë më shumë për të. Pasi lexohen pyetjet e nxënësve, mësuesi shkruan në tabelë ato pyetje, që kanë lidhje me objektivat e orës së mësimit. Pyetjet e tjera mund të shkruhen te këndi i pyetjeve dhe të shërbejnë si një temë për orët e lira apo hulumtime të nxënësve në ditët më vonë.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveDi, Dua të di, Mësova harta e konceptit, ditari i ndarë në tri pjesëDi, Dua të di, Mësova

nxitje e diskutimitndërtimi i njohurive studimoreparaqitje grafi ke e informacionit

Realizimi i kuptimit:Hapet libri. Mësuesi shpjegon skemën e formimit të erës duke e ilustruar me puhitë detare

dhe tokësore. Këshillohet, që skema të bëhet në tabelë dhe të përsëritet shpjegimi nga disa nxënës.

Gjatë natës toka ftohet më shpejt. Ajri i ngrohtë i detit ngrihet lart, vendin e tij e zë ajri i ftohtë i tokës, pra, era fryn nga toka në det (puhi tokësore).

Mësuesi i këshillon nxënësit, që të gjejnë në tekst dhe të diskutojnë mendimet me shokun e bankës për elementet e erës, rëndësinë e saj për njeriun.

Plotësohet harta e konceptit në tabelë:

Di1. Era fryn më shumë në dimër.2. Era e dimrit është e ftohtë.3. Era e verës është e ngrohtë.4. Kur jemi në det fryn një erë e lehtë.5. Në botë, disa erëra shkatërrojnë ndërtesat etj.

Dua të di1. Si formohet era?2. Sa lloj erërash ka?3. A mund të matet ajo?4. Përse e përdor njeriu erën? 5. Me çfarë lidhet era?6. Cila është era më e fortë?7. Po më e lehtë?

Mësova

lëvizja e masave ajrore trëndafi li i erërave formimi i saj matja nga lindja për sport rëndësia era elementet drejtimi nga jugu për energji elektrike veri- jug për shumimin e luleve e vogël-puhi

lëviz anijet me vela, mullinjtë lloji shpejtësia e madhe-tufan shtrëngatë

e ngrohtë e ftohtë shumë e madhe -stuhi, uragan

360

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Mund të lexohen materiale shtesë për disa lloj erërash ose kuriozitete.

Eksperimenti me qiri të ndezur kryhet me grupe. Çdo nxënës duhet ta vëzhgojë me kujdes dhe të nxjerrë përfundimin vet, ndërsa shpjegimi kryhet me ndihmën e mësuesit.

Tema: ReshjetMësimi 1.22

Refl ektimi: Plotësohet kolona e tretë e tabelës: Di, Dua të di, Mësova, me njohuritë e mësuara në këtë orë.Mësuesi kontrollon punët e nxënësve.Nxënësit vlerësohen me notë.Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 4 në libër dhe Fletorja e punës.

EksperimentiVendosim qiririn e ndezur në pjesën e poshtme të derës dhe e hapim atë.

Vendosim qiririn e ndezur në pjesën e sipërme të derës dhe e hapim atë.

RezultatiFlaka e qiririt anohet nga brenda.

Flaka e qiririt anohet nga jashtë.

ShpjegimiAjri i ftohtë jashtë dhomës është i rëndë dhe ulet poshtë. Ai ka shtypje më të madhe dhe hyn në dhomë.Ajri i ngrohtë dhe i lehtë i dhomës ngrihet lart dhe del jashtë, shtypja është e ulët.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë me fjalë të thjeshta procesin e formimit të reshjeve.2. Të përcaktojë karakteristikat e tri llojeve të reshjeve.3. Të bëjë lidhjen midis reshjeve dhe stinëve apo vendeve të ndryshme.4. Të argumentojë rëndësinë dhe pasojat negative të tri llojeve të reshjeve.

Fjalë kyç: reshje, shi, borë, breshër, vetëtima, bubullima, përmbytje, avuj uji, re, ortek.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja, fotografi në ditë me borë, kuriozitete për reshjet.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Nxënësit do të bëjnë një shkrim të shpejtë, duke shkruar pa e shkëputur dorën nga fl eta dhe pa

i kushtuar rëndësi renditjes së fjalive. E rëndësishme është që të shkruhen sa më shumë ide.Grupi i parë: Një ditë me shi.Grupi i dytë: Një ditë me diell.Nxënësit lihen të shkruajnë për pesë minuta. Pastaj, lexohen nga 2-3 shkrime për çdo grup. Pse ndiheni të kënaqur kur dëgjoni fjalën borë?A bie shpesh ajo në vendbanimin tuaj? Pse ndodh kjo?

Realizimi i kuptimit:Hapen librat dhe njihen nxënësit me objektivat e orës së mësimit.U caktohet detyrë të gjejnë dhe lexojnë në tekst procesin e formimit të reshjeve. Më pas

diskutohet me të gjithë klasën.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveshkrim i lirëtabela e konceptevepyetje- përgjigje

zhvillim fjaloriparaqitje grafi ke e informacionitpërsosja e të shprehurit

361


ituri natyre 4”

E njëjta mënyrë përdoret edhe për çështjet e tjera:1. Llojet e reshjeve dhe përshkrimi i secilës.2. Pasojat e reshjeve.Për secilin rast, mësuesi shton ose saktëson njohuritë e nxënësve.Lexohen materialet shtesë ose kuriozitetet për reshjet.Plotësohet tabela e koncepteve nga çdo nxënës.

Refl ektimi:U jepet përgjigje pyetjeve të tekstit. Nëse ka kohë

të mjaftueshme, nxënësit përshkruajnë reshjet, që bien në vendbanimin e tyre. Në të kundërt, mund të lihet për detyrë shtëpie.

Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Nxënësit porositen, në këtë orë mësimi për të mbledhur të dhëna nga interneti, gazetat, revistat, mjekësia etj; për rezervat ujore, ndotjen e ujit të pijshëm, sëmundjet, që shkakton ai.

Llojet e reshjeveShiu

Breshri

Bora

Përbërja (lënda)Ujë

Ujë

Ujë

Gjendja e lëndësLëng

E ngurtë

E ngurtë

FormaPika

Kokrra

Flokë, kristale

RëndësiaUjit bimët, zbut klimën, pastron ajrin nga pluhurat, ndihmon hidrocentralet etj.Shkrin dhe i jep ujë tokës.Vret mikrobet, mbron bimët nga të ftohtët.

Pasojat negativeShkakton përmbytje.

Dëmton të mbjellat, njerëzit.Bllokon rrugët, ortekët vrasin njerëz, vështirëson qarkullimin.

Kuriozitete:1. Flokët më të mëdha të borës kanë

rënë në Montana të SHBA-së, në vitin 1887, kanë pasur diametër 38 cm.

2. Vendi më i lagësht në botë është në Indi. Atje bien rreth 12 metra shi në vit.

3. Në vitin 1986, në Bangladesh kanë rënë kokrrat më të mëdha të breshrit, me peshë deri në 1 kg.

Tema: Parashikimi i motitMësimi 1.23

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:1. Të shpjegojë me fjalë të thjeshta fjalën mot.2. Të përshkruajë motin e një dite në vendbanimin e tij.3. Të tregojë varësinë e motit nga temperatura, era, shtypja dhe retë.4. Të klasifi kojë retë sipas pamjes, lartësisë, ngjyrës.5. Të parashikojë motin duke parë shenjat përkatëse.6. Të përpilojë një kalendar të motit për një muaj.Shënim: Objektivi i fundit do të realizohet për një kohë më të gjatë sesa ora e mësimit.

Fjalë kyç: mot, parashikim, presion, re shtresore, mjegull, meteorologji, stacion meteorologjik.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja e diturisë, parashikime të motit të marra nga gazetat, ose burime të tjera, pamje të reve të ndryshme.

362

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Cili nga ju ka dëshirë të bëhet gazetar?Sot, do të ftosh në studio një punonjës të shërbimit meteorologjik, i cili do të bëjë parashikimin

e motit. Gazetari fton nxënësin tjetër. Ai bën parashikimin e motit, duke e lexuar në gazetë ose nga mendja. Nuk frenohen nxënësit në përdorimin e fjalorit. Loja mund të bëhet me disa grupe.

Kjo që bëtë ju ishte një lojë, por sot, ju do të parashikoni me të vërtetë motin. Si do ta bëni këtë?

Realizimi i kuptimit:Nxënësit hapin librat. Shpjegohet fjala mot dhe bëhet dallimi me klimën.Moti: Si është koha gjatë ditës, me diell, shi, ftohtë, me vranësira etj.Klima: Tërësia e kushteve meteorologjike (sjellja e motit), për një periudhë të gjatë kohe

dhe e përsëritur në një zonë të madhe.Nxënësit përshkruajnë në grup motin e ditës së djeshme. Një nga punët e tyre shkruhet

në tabelë. Nxiten nxënësit, që të nxjerrin nga ky përshkrim faktorët me të cilët lidhet moti. Një nxënës i shkruan ato në tabelë.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvelojë me roleshpjegim, organizues grafi k pyetje-përgjigje

zhvillim fjalorindërtimi i njohurive studimorenxitje për t`u shprehur saktë

Nxënësit shohin nga dritarja retë dhe duke u ndihmuar edhe nga teksti plotësohet tabela:

reshjet temperatura

moti

era retë

shtypja atmosferike

Përcaktohet fjala meteorologji dhe stacion meteorologjik. Mund të përdoren foto nga interneti që kanë nxënësit.

Refl ektimi:Nxënësit do parashikojnë motin duke parë hartën, në të cilën tregohet shtypja, duke parë

fi gurat dhe pyetjet e rubrikës “Aktivizohu dhe përgjigju”.Në fund, u tregohet nxënësve modeli i ndërtimit të kalendarit për motin e muajit, mënyra

e mbajtjes së shënimeve për çdo ditë. Këshillohet të përdorin shenjat e tabelës së librit, pra, diellin për mot të mirë, retë për mot të vrenjtur etj. Kalendari mund të punohet në fl etore ose në fl eta të trasha formati.

Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Fletorja e punës dhe mbajtja shënim e motit të çdo dite.

Përbërja Forma Sipas lartësisë E shiut E motit të mirëAvuj uji Shtresore, Të ulëta Të errëta grumbullore Të larta Të dendura (si pambuk). Mesatare Të ulëta

Të bardhaTë lartaTufa –tufa Të fryra

Retë

363


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë funksionin e instrumenteve meteorologjike.2. Të emërtojë gjashtë instrumente meteorologjike, sipas dukurisë që matin. 3. Të ndërtojë një instrument të thjeshtë për matjen e shpejtësisë së erës.

Fjalë kyç: instrument meteorologjik, barometër, heliografi , pulviometër, hidrometër, satelit.

Mjetet: teksti i nxënësit, instrumente meteorologjike, pamje nga stacionet meteorologjike, raportor, top pingpongu, fi ll i hollë, letër ngjitëse.

Metodat mësimore: organizues grafi k, vëzhgim, lojë, ndërtim.

Zhvillimi i mësimitHapi i parëPërsëriten njohuritë për motin duke plotësuar organizuesin grafi k.

Tema: Instrumentet meteorologjikeMësimi 1.24

Hapi i dytëHapet libri dhe lexohet problemi. Vëzhgohen dhe emërtohen instrumentet meteorologjike.

Tregohet përdorimi i secilit prej tyre. Shpjegohet dhe funksioni i satelitëve.

Hapi i tretëÇdo nxënës shkruan emrat e instrumenteve në skeda (nga një për secilin). Mësuesi ka

përgatitur gjashtë skeda me dukuritë përkatëse. Të dy palët komunikojnë me anë të skedave në këtë mënyrë:

Mësuesi ngre skedën me fjalën “shtypje atmosferike”, ndërsa nxënësit duhet të ngrenë atë që tregon instrumentin përkatës (barometër).

Hapi i katërtNdërtimi i një instrumenti të thjeshtë për të matur shpejtësinë e erës.Për ndërtimin e tij veprohet si te Fletorja e punës.Pasi e ndërtojnë, nxënësit dalin në oborr për ta përdorur.Nxënësit vlerësohen me notë.

temperatura

dielli moti reshjet uji ajri erërat lagështia retë shtypja atmosferike

364

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë me fjalë qarkullimin e ujit në natyrë.2. Të tregojë faktorët, që marrin pjesë në qarkullimin e ujit.3. Të paraqesë me skemë qarkullimin e ujit në natyrë.

Fjalë kyç: qarkullim, planeti blu, shndërrim, avuj uji.

Mjetet: Teksti i nxënësit, fl etore, fl etë formati, lapsa, ngjyra, tregimi “Historia e një pike uji”.

Tema: Uji në natyrëMësimi 1.25

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Mësuesi lexon tekstin me titull: “Historia e një pike uji”. Pas çdo ndalese, nxënësit

parashikojnë tregimin.Ishte një ditë e bukur vere. Dielli ngrohte tokën, malet, ujin e bashkë me to, dhe pikëzën e

ujit në det.-Oh, sa mirë qenka! -mendoi me vete ajo.Por, pasi u nxeh shumë, ajo u shkëput prej prindërve…Ndalesa e parë:Ku mendoni se shkoi ajo? Pse u largua? Vetëm iku pikëza e ujit?Tani ndihej e lehtë pupël. Ngjitej lart drejt qiellit duke fl uturuar. Me të u bashkuan edhe

shoqet e tjera. Për një çast pikëza fi lloi të qante…Ndalesa e dytë:Pse fi lloi të qante? Ku do të shkojë ajo? Pse mendoni kështu?- Po dridhem nga të ftohtët, nuk kam as mamin, as babin. Sa shumë shoqe paska!Pikëza u bashkua me të tjerat. Era fi lloi t’i shtynte tutje. Gjatë rrugës ndodhi çudia…Ndalesa e tretë:Cila është çudia? Ku po e shtynte era?Shoqet u ngjeshën aq shumë me të, saqë u rënduan dhe s’mund të qëndronin më në ajër.- Ej, kujdes se më shtypët, nuk po marr dot frymë !-bërtiste ajo.Ashtu siç ishin grumbull ranë së bashku nga lartësia mbi një lumë…Ndalesa e katërt:Si ndihet tani pika e ujit? Ku do të shkojë ajo? Në ç’mënyrë?Pikëza tani ndihej më mirë. Duke notuar mbi lumë, pa shumë shoqe të tjera të detit. Ato e

ndihmuan të gjente familjen e saj. Më në fund, pikëza u kthye në shtëpi.Ndalesa e fundit:Cila ishte shtëpia? Me kë u ngjan ky udhëtim?

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi. Vëzhgohen fi gurat për përqindjen e ujit te gjallesat dhe

në tokë.Përshkruhet me fjalë qarkullimi i ujit në natyrë, duke përdorur skemën e librit.Nxënësit do të lexojnë tekstin në mënyrë individuale, duke shënuar disa shenja në të.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveveprimtari me dëgjim - mendim të drejtuarlexim i koduar i tekstit skemë, turi i galerisë

nxitje diskutimitë lexuarit ndërvepruesparaqitja grafi ke e informacionit

365


ituri natyre 4”

Pasi lexohet dhe shënohet, plotësohet tabela me fjalët sipas shenjave përkatëse.

Refl ektimi:Nxënësit paraqesin me skemë në fl etore ose fl etë formati qarkullimin

e ujit në natyrë. Punët vendosen në mur, nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin.

Detyrë shtëpie: Jepet: “Unë zbulova se” dhe Fletorja e punës.

☺ Faktorët që ndihmojnë qarkullimin e ujit.- Nxehtësia e diellit- Temperaturat e ulëta- Erërat

☼ Foljet që tregojnë rrugën që bën uji. - Avullon, ngrihen, shndërrohen, lëvizin, ngjishen, rriten, bien, kthehet, thith.

▲Vendet në të cilat kalon uji.

- Lumenj, liqene, dete, oqeane, lartësi, vende të ndryshme, sipërfaqe e tokës, përrenj.

Fakte:Sasia e ujit, që ndodhet në

Tokë, është e njëjta sasi që ka

qenë miliona vjet më parë, që

kur Toka është formuar.

Uji që ju pini mund të

përmbajë molekulat, që janë

pirë nga dinozaurët.

Tema: Rëndësia e ujitMësimi 1.26

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të ilustrojë përdorimin e ujit të pijshëm nga njeriu.2. Të tregojë dy-tri burime, nga të cilat nxirret uji i pijshëm.3. Të vlerësojë rëndësinë e ujit të pijshëm për jetën e njeriut.4. Të hartojë pesë këshilla për mënyrën e të kursyerit të ujit.

Fjalë kyç: ujë i pijshëm, burime nëntokësore, stacion pastrimi, pus, pompa thithjeje.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja, materiale për: ujin e pijshëm, sasinë e përdorimit nga njeriu, pastrimin e tij etj.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhen në tabelë disa fjalë, si: shkollë, shtëpi, bukë, libra, prindër, ujë, lojëra.Zëvendësohen këto fjalë në fjalinë: Unë mund të duroj një ditë pa ___________Cila prej tyre është më e rëndësishme? Pse?Sa mund të qëndroni pa bukë? Po pa ujë?Sa për qind të peshës së njeriut zë uji?Po në planet? E dini kur është krijuar uji? (Mosha e ujit është e barabartë me moshën e

planetit Tokë).Kujtoni nga klasa e tretë, cilat janë cilësitë e ujit?


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetja sjell pyetjenme kombinim (grupe ekspertësh) ruaje fjalën e fundit për mua

diskutimi i idevetë nxënit bashkëpunuestë lexuarit ndërveprues

366

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Realizimi i kuptimit:

Hapet libri dhe njihen nxënësit me problemin e orës së mësimit. Për orën e sotme, duhet të kenë sjellë materiale shtesë për ujin, nxjerrjen e tij, pastrimin, përdorimin, rezervat ujore të Shqipërisë etj.

Njohuritë e reja të mësimit do të merren me grupe ekspertësh. Klasa ndahet në grupe, me nga katër nxënës, secili prej tyre numëron nga 1-4.

Numrat 1: Të tregojnë me shembuj përdorimin e ujit të pijshëm, ku përdoret më shumë, arsyet si përdoret në familje etj.

Numrat 2: Të tregojnë burimet nga të cilat nxirret uji, si nxirret, pastrimi, rrugën që bën deri në shtëpi.

Numrat 3: Të vlerësojnë rëndësinë e ujit të pijshëm, duke argumentuar disa raste dhe të tregojnë disa shkaqe të mungesës së ujit në shtëpi.

Numrat 4: Të tregojnë disa mënyra të kursimit të ujit në familje, të shkruajnë pesë këshilla për kursimin e tij.

Pasi marrin kërkesat, numrat 1 grupohen bashkë, numrat 2 grupohen bashkë, e kështu me radhë. Për t’i dhënë përgjigje pyetjes së tyre, ata do të përdorin materialin e shkruar, fotot e tekstit, si dhe materialet shtesë që kanë sjellë vetë. Pasi i mbarojnë këto në grup, ata janë të përgatitur për pjesën e tyre, dhe kthehen te grupi i parë për t`ua mësuar shokëve.

Më pas, diskutohet secila pikë me të gjithë klasën. Mësuesja shton ose saktëson njohuritë e nxënësve. Nxënësit duhet të dinë se sasia më e madhe e ujit të pijshëm, në botë, nxirret nga lumenjtë dhe liqenet, ndërsa në Shqipëri nga ujërat nëntokësorë. Shqipëria hyn te vendet me rezerva të mëdha ujore.

Refl ektimi:Lexohet rubrika “Unë zbulova se”.Përdoret teknika “Ruaje fjalën e fundit për mua”, për të komentuar pjesë të ndryshme të

tekstit. Një nxënës brenda grupit zgjedh një pjesë, që e ka tërhequr më shumë, dhe u kërkon shokëve të bëjnë komentin rreth saj. Pasi dëgjon mendimet e tyre, në fund bën edhe ai komentin e tij.

Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Paraqit me vizatim disa mënyra të kursimit të ujit.

Material shtesë për mësuesin (të dhëna, fakte etj)

Çdo person përdor afërsisht 160 l ujë në ditë.

Një rubinet, i cili pikon pikë-pikë, harxhon afërsisht 280 l në javë.

Në familjet tona harxhohet afërsisht 3500 l ujë në javë. Nga këto, 25 l ujë duam sa herë që lahemi në

dush, 60 l ujë për një larje të rrobave me makinë larëse, 5 l ujë për të larë pjatat, 10 l ujë, sa herë shtypim

butonin e shkarkimit të tualetit.

Një miliardë njerëz kanë vetëm 15 minuta ujë në ditë.

Një familje mesatare afrikane harxhon 23 l ujë në ditë, ndërsa një familje amerikane 160 l të tilla.

Rreth 2,4 miliard njerëz jetojnë pa ujë të pastër.

Parashikimet tregojnë se 2/3 e popullsisë së botës do të vuajnë për ujë pas vitit 2025.

Toka është e mbuluar me ujë në rreth 70 % të sipërfaqes së saj, por nga këto 97%, janë me ujë të kripur,

2% është i ngrirë në formë bore dhe akulli, vetëm 1% mbetet të përdoret nga njeriu për nevojat e tij.

367


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të identifi kojë disa nga ndotësit kryesorë të ujit të pijshëm.2. Të përshkruajë disa nga mënyrat e ndotjes së ujit.3. Të parashikojë dëmet, që vijnë nga përdorimi i ujit të ndotur.4. Të tregojë disa mënyra të parandalimit të ndotjes.

Fjalë kyç: Ujë i ndotur, ujëra të zeza, kanalizime, mbeturina industriale, pastrues specialë (fi ltra), epidemi, cisterna naftëmbajtëse, stacione pastrimi, kanalizime.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë formati A4, materiale nga interneti apo burime të tjera për ndotjen e ujit, fakte nga gazetat, revistat etj.

Tema: Ndotja e ujitMësimi 1.27

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Mësuesi u lexon nxënësve përrallën “Princesha dhe bretkosa” (në versionin modern), marrë

nga botimi “Mjedisi në qytetin tim”.

Na ishte njëherë një princeshë e bukur, e cila jetonte në një pallat të madh. Në oborrin e pallatit ndodhej një liqen i vogël. Princeshës i pëlqente shumë të shëtiste buzë liqenit. Aty kishte shumë bretkosa, të cilat luanin pa pasur frikë nga prania e vajzës. Një ditë, ajo vuri re se diçka kishte ndryshuar. Liqeni ishte mbushur me mbeturina. Disa peshq kishin ngordhur. Princesha nuk e dinte, por plehrat kimike, që kopshtari i kishte përdorur për lulet e kopshtit, kishin përfunduar në liqen. Bretkosat kishin ndryshuar ngjyrën e trupit. Princesha u përkul mbi sipërfaqen e liqenit për të parë pasqyrimin e saj në ujë, kur njëra prej bretkosave rozë i kërceu mbi prehër. Ajo fi lloi të këndojë me zërin e saj të çjerrë. Princesha e kënaqur mori bretkosën në dorë dhe i dha një të puthur.

Por, …nuk ndodhi asnjë çudi si në fabulën e vërtetë….Pas tri javësh, të gjitha bretkosat e liqenit kishin ngordhur nga një sëmundje e panjohur,

ndërsa princesha ishte shtruar në spital, ku po kurohej për një plasje të keqe të buzëve.Pas leximit të përrallës, nxiten nxënësit për diskutim.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri. Lihen nxënësit të vëzhgojnë fi gurat për disa minuta dhe të japin mendime rreth

tyre.Ndotja e ujit të pijshëm është një nga problemet më shqetësuese sot për njerëzit, sepse ai

ndikon drejtpërdrejt në shëndetin tonë. Kjo lidhet dhe me faktin që nga i njëjti ujësjellës, nëse do të ishte i ndotur, do të pinin ujë mijëra njerëz, gjë e cila mund të sjellë epidemi të mëdha.

Mësuesi udhëzon nxënësit që të lexojnë tekstin me vëmendje dhe të plotësojnë tabelën në grup. Ai u shpjegon qartë katër kërkesat e tabelës dhe ndihmon grupet, kur e sheh të nevojshme.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveimagjinatë e drejtuarorganizues grafi k përmbledhja pohim-mbështetje

nxitje diskutimitë lexuarit ndërvepruesparaqitje grafi ke e informacionit

368

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Refl ektimi:Nxënësit janë porositur përpara disa orësh mësimi, që të mbledhin fakte, të dhëna, kuriozitete,

që kanë lidhje me ujin dhe ndotjen e tij. Këto janë të nevojshme për këtë pjesë mësimi.Ata do të zgjedhin nga teksti një pohim, i cili ju duket interesant apo i shqetëson më shumë,

dhe do të mbështesin idenë me argumente, fakte të reja etj. Kjo punë do të bëhet përsëri në grup. Ja një shembull:

Tema: Ndotësit e mjedisitMësimi 1.28

NdotësitUjërat e zeza

Mbeturinat industriale

Nafta

Mënyrat e ndotjesDerdhje në lumenj, dete, liqene. Çarje e tubave dhe bashkimi me ujin e pijshëm.Kompanitë industriale derdhin në det mbetjet që dalin nga prodhimi.Aksidente me cisternat naftëmbajtëse në det, derdhja e tyre në ujë.

PasojatSëmundje infektive, të lëkurës te njerëzit.

Helmimi i gjallesave të ujit, deformimi i tyre, sëmundje te njerëzit etj.Dëmtohen kafshët dhe bimët ujore. Lë pasoja për shumë vite.

ZgjidhjaPërpunimi te stacionet pastruese. Kontrolli i kanalizimeve, ndalimi i dëmtimeve të tyre etj.Përdorimi i pastruesve specialë brenda fabrikës, përpara se t’i hedhin.Rritja e masave të sigurisë së transportit në det.

Nxënësit vlerësohen me notë për mënyrën e plotësimit të tabelës, marrjes pjesë në diskutim dhe për argumentimin e ideve.

Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 4 në libër dhe Fletorja e punës.

PohimiLumenjtë janë kthyer në vende ku hidhen mbeturinat, derdhen kanalet e ujërave të zeza, si dhe

mbeturina të ndryshme industriale.Mbështetja

Prej tij marrin ujin e pijshëm njerëzit. Ai shkakton sëmundje të rënda kur e pi, dhe sëmundje të lëkurës kur lahesh në të.

Rreth 50% e njerëzve në vendet e zhvilluara vuajnë nga një prej gjashtë sëmundjeve, që lidhen me cilësinë e ujit të pijshëm.

Në çdo 15 sekonda, në botë, vdes një fëmijë nga sëmundjet, që kanë lidhje me ujin e pijshëm.Janë zbuluar rreth 200 lloje sëmundjesh, që kanë lidhje me ujin e pijshëm.Edhe lumi i qytetit (fshatit) tonë …etj.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të identifi kojë ndotësit e tokës, ujit dhe ajrit.2. Të ilustrojë me shembuj nga jeta në vendbanimin e tij disa ndotje të mjedisit.3. Të mbështetë veprimet për pakësimin e ndotjeve të mjedisit.

Fjalë kyç: ndotje, mbetje radioaktive, shi acid, tym, plehërues, tym, shkarkesa industriale. Mjetet: teksti i nxënësit, foto, që tregojnë pjesë të ndotura të qytetit apo fshatit.

369


ituri natyre 4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Mësuesi shkruan në tabelë titullin e mësimit dhe u kërkon nxënësve, që të parashikojnë

se për çfarë fl itet në të. Nxënësit duhet të shprehin lirshëm mendimet edhe nëse dalin jashtë temës.

Plotësohet kllasteri me grupe nxënësish dhe më pas mësuesja shkruan në tabelë mendimet e nxënësve.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveparashikim nga titulli, kllaster vëzhgo, analizo, nxirr përfundimin rrjeti i diskutimit

zhvillim fjalorindërtimi i shprehive studimorediskutimi i ideve

Realizimi i kuptimit:Hapet libri.Një pjesë të orës së mësimit duhet ta zërë vëzhgimi në detaje i fotos së tekstit. Nxënësit

komentojnë shumë tregues të saj, diskutojnë mendimet me njëri-tjetrin dhe mësuesin. Në fund, plotësojnë tabelën e tekstit. Më parë, u shpjegohen fjalët shi acid, mbetje radioaktive dhe smog.

njerëz, kafshë, bimë kodra qytete, fshatra fusha ndërtesa male tokë makina mjedisi dete ujë ajër shpendë liqene trupa qiellorë lumenj aeroplanë oqeane oksigjen bimë kafshë anije azot avuj uji

Theksohet se këto ndotje janë pasojë e veprimtarisë së njeriut. Ndotjet mund të vijnë dhe si pasojë e vet natyrës: p.sh., vullkanet, zjarret, erërat, shpërbërja e bimëve etj.

Refl ektimi:Meqenëse në mësimin e kaluar u trajtuan disa mënyra të pakësimit të ndotjes së ujit, në

këtë rubrikë sugjerohet që të përdoret një rrjet diskutimi për të mbajtur qëndrimin e duhur ndaj ndotësve të tokës ose të ajrit.

Pyetjet mund të jenë :A duhet pakësuar prodhimi industrial? Pse?A duhet pakësuar prodhimi i makinave në botë? Pse?Do t’u pëlqente të udhëtonit me makinë apo biçikletë? Pse?

Ndotës të tokësMbetje radioaktive, shiu acid.Mbetjet ushqimore, vajrat e makinave, shkarkesa industriale etj.

Ndotës të ujitShkarkesa industriale, mbetje radioaktive, ujërat e zeza, mbetjet ushqimore, plehëruesit etj.

Ndotës të ajritAutomjete në tokë, mjetet fl uturuese, tymi industrial, tymi dhe gazrat shtëpiakë etj.

370

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Nxënësit vlerësohen me notë.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës ose të vizatojnë një pikturë për mbrojtjen e mjedisit.

Makinë Biçikletë1. Udhëton më shpejt. Do t’u pëlqente të udhëtonit 1. Vë në lëvizje trupin.2. Ndihesh më rehat. me makinë apo me biçikletë? 2. Merr ajër të pastër.3. Ka ngrohës dhe ftohës etj. Pse? 3. Nuk bllokohesh në trafi kun

e makinave etj.

Për mësuesin:

Smog - bashkimi i qëndrueshëm i tymit dhe mjegullës, që ndodh në qytete të mëdha ose

zona industriale. Ka ngjyrë hiri. Si fjalë është përdorur për herë të parë në Angli, smoke (tym)

+ fog (mjegull).

Radioaktive - elemente kimike, si: radiumi apo uraniumi, që kanë veti të lëshojnë rreze të

padukshme, por të dëmshme gjatë zbërthimit të bërthamave të tyre. Radioaktiviteti mund të

jetë natyror ose artifi cial.

Shi acid - nga bashkimi i oksidit të squfurit dhe të azotit, me lagështinë e ajrit, formohen

acidi sulfurik dhe nitrik. Ata bien në tokë me anë të shiut dhe borës.

Kapitulli II

LËNDËT DHE VETITË

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë burimet kryesore të lëndës në natyrë.2. Të tregojë pesë lëndë, që gjenden në koren e Tokës.3. Të klasifi kojë lëndët, sipas disa cilësive të ndryshme.4. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të mineraleve.

Fjalë kyç: lëndë, minerale, kore e Tokës, gurë të çmuar.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, lloje mineralesh nëse është e mundur.

Tema: Burimet e lëndësMësimi 2.1

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Përsëriten nga klasa e tretë: Ç’është lënda? Thoni disa lëndë nga e cila përbëhen trupat.Ndahet klasa në gjashtë grupe. Secili prej tyre do të shkruajë fjalë, që fi llojnë me shkronjat

e alfabetit të grupit të tij, që tregojnë një lëndë të caktuar. Këshillohet të shkruhet më shumë se një fjalë për çdo shkronjë.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvetreguesi alfabetik mbajtja e strukturuar e shënimeveshkrim i lirë

zhvillim fjalorindërtimi i shprehive studimorenxitja për të shkruar

371


ituri natyre 4”

Në koren e Tokës Burimet kryesore në natyrë minerale, gaz, naftë korja e Tokës, detet, oqeanet, qymyre, argjilë, kripëra. ajri, bimët etj.

lëndët

klasifi kimi minerale 1. Sipas fortësisë: të forta, të buta. 1. Si janë? Të forta, forma të ndryshme, 2. Sipas shijes: të ëmbla, të kripura. të përbëra nga disa lëndë. 3. Sipas ngjyrës: të zeza, të bardha etj. 2. Si duken? Forma dhe ngjyra të ndryshme, 4. Si përdoren: të përpunuara, si gurë. të papërpunuara. 3. Ku gjenden? Në koren ose sipërfaqen e Tokës. 4. Përse përdoren? Për prodhimin e metaleve, për zbukurim etj.

Grupi i parë: Nga A deri te Dh, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga metali.Grupi i dytë: Nga E deri te H, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga druri.Grupi i tretë: Nga I deri te M, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga qelqi.Grupi i katërt: Nga N deri te R, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga plastike.Grupi i pestë: Nga RR deri tek U, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga lëkura.Grupi i gjashtë: Nga V deri te ZH, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga pambuku.Lexohen fjalët nga çdo grup.

Realizimi i kuptimit:Ku gjenden lëndët për trupat që ju shkruat?Hapet libri, vëzhgohen fi gurat. Udhëzohen nxënësit, që materialin e ri do ta lexojnë dhe ta mbajnë

shënim në mënyrë të strukturuar. Mësuesi paraqit skemën e strukturuar në tabelë. Pasi plotësohet nga nxënësit, diskutohet me të gjithë klasën dhe mësuesi e paraqet të plotë në tabelë.

Refl ektimi: Nxënësit përshkruajnë në fl etore mineralin e kripës (forma, ngjyra, shija, përdorimi, ku

gjendet etj).Lexohen disa shkrime të fëmijëve.Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Jepet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.

Tema: MetaletMësimi 2.2

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë vetitë kryesore të metaleve.2. Të dallojë metalet nga mineralet.3. Të ilustrojë përdorime të metaleve bazuar te vetitë e tyre.4. Të tregojë vlera të përdorimit të aliazheve.

Fjalë kyç: metal, mineral, çelik, gizë, aliazh, minierë, metalurg, furrë shkrirjeje, alumin, bakër.

Mjetet: teksti i nxënësit, lloje metalesh, sende prej bakri, alumini, hekuri, gize etj. Magnet, çakmak, ngjitës, skeda letre, format letre A4.

372

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Ora fi llon me këngën “Unë dhe kominoshet”.Stuhi mendimi. Shkruhen në tabelë fjalët minatorë dhe metalurg. Nxënësit shkruajnë sa më

shumë fjalë në lidhje me to.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvestuhi mendimi lexim i koduar i tekstit, eksperimenteshënime mbi shënime

zhvillim fjaloritë lexuarit ndërvepruesparaqitje grafi ke e materialit

Realizimi i kuptimit:Hapet libri. Mësuesja u tregon nxënësve dallimin midis metalit dhe mineralit. Disa metale të

pastra janë: hekuri, bakri, alumini. Por, metalet mund të përpunohen përsëri për të fi tuar veti të tjera, duke përftuar lëndë tjetër: p.sh., hekuri bashkohet me karbonin dhe formon gizë ose çelik.

Punë në grup. Secili grup, duhet të ketë sjellë sende prej metalesh. Mësuesi u kërkon nxënësve, që të prekin sendet prej hekuri dhe të eksperimentojnë me to:

T`i hedhin në tokë, t’i përplasin me njëri-tjetrin, t’i gërvishtin, t’i nxehin me çakmak, t’i përthyejnë etj.

Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për aluminin dhe bakrin.Gjatë kryerjes së eksperimenteve tregohen vetitë e metaleve dhe përdorimi i tyre në jetë.Hapen librat. Lexohet teksti me kodim në mënyrë individuale nga çdo nxënës. Shënohen

në tekst me V, fjalët që tregojnë vetitë e metaleve; dhe me P, përdorimin e tyre. Pasi mbaron veprimtaria, nxënësit lexojnë vetitë dhe përdorimet e metaleve.

Refl ektimi:Tani do të punohet me teknikën “Shënime mbi shënime”. Të ndarë në grupe, nxënësit do

të shkruajnë në skedat e letrës emrat e metaleve, vetitë dhe përdorimet e tyre (çdo tregues në skeda të veçanta). Pastaj, çdo skedë do të vendoset (ngjitet) në një fl etë formati, në vendin e vet, sipas numrit përkatës:

Numrat 1: tregojnë emrat e metaleveNumrat 2: vetitë e tyre.Numrat 3: përdorimet sipas vetive.Paraqitja do të jetë e tillë:1. hekuri 2. i fortë 3. lokomotiva, shasia e makinave etj. 2. përcjell nxehtësinë 3. hekuri i hekurosjes 2. përcjell elektricitetin 3. rrufepritësit, tokëzimet elektrike 2. magnetizohet 3. elektromagnetetNe këtë formë do të punohet edhe për bakrin dhe aluminin. Nëse nuk ka kohë, puna mund

të ndahet me grupe.Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

punë e vështirë vagonë pistoletë kombinat furrë shkrirje

nëntokë minatori qymyr guri metal metalurgu nxehtësi galeri kapele e fortë përpunon veshje zjarrduruese

373


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë vetitë kryesore të qymyrgurit, naftës dhe gazit natyror.2. Të përcaktojë burimet kryesore të nxjerrjes së këtyre lëndëve.3. Të tregojë përdorimet e secilës prej tyre.4. Të vlerësojë rëndësinë e karburanteve në ditët që jetojmë.

Fjalë kyç: lëndë djegëse, rafi neri, karburant, nënprodukte, pus nafte, vendburim.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, qymyr guri, naftë, foto nga vendburimet e naftës dhe qymyrit, të dhëna për lëndë djegëse.

Tema: Qymyri, nafta dhe gazi nëntokësorMësimi 2.3

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Cilët janë ata trupa që ushqehen? (Gjallesat)Mund të shtoni ndonjë lloj tjetër?A e dini se edhe makinat ushqehen?Cili është ushqimi i tyre? (naftë, benzinë, vaj)Pse nafta quhet ari i zi?Çfarë dini për gazin natyror? Po për qymyrgurin?

Realizimi i kuptimit:Hapen librat. Qymyrguri, nafta dhe gazi natyror quhen lëndë djegëse. Ato gjenden në

shtresat e tokës. Nxënësit i vëzhgojnë këto lëndë në tavolinat e tyre. Qymyrgurin e kanë vendosur mbi një letër, ndërsa naftën e kanë vendosur në shishe të tejdukshme. Përshkruaj vetitë vetëm duke i parë.

Për të mësuar më shumë rreth tyre, do të lexoni tekstin të ndarë në tri pjesë, bashkë me shokun e bankës.

Pasi e lexojnë dhe bëjnë përmbledhjen, diskutohet me të gjithë klasën dhe plotësohet tabela e koncepteve.

Fazat e strukturës EvokimiRealizimi i kuptimit

Refl ektimi

Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvediskutim i njohurive paraprakelexim, përmbledhje në dyshe, tabela e koncepteve ditari dypjesësh

diskutim i idevetë lexuarit ndërveprues, paraqitje grafi ke e informacionitnxitja për të shkruar

Të tregohen nënproduktet e naftës dhe të gazit natyror, si dhe përdorimet e tyre, duke u ndihmuar nga fi gura e tekstit.

Lëndët djegëseQymyri

Nafta

Gazi natyror

VetitëI fortë, i zi, digjet, përpunohet

Lëng i trashë, i zi, digjet, më i lehtë se uji, nuk përzihet me ujin, përpunohet.I padukshëm, me erë, digjet, përpunohet

Burimet dhe vendburimetNëntoka, sipërfaqja e tokës, Memaliaj, Kërrabë etj.Nëntoka, Patos,Kuçovë, Ballsh etj.

Nëntoka, Divjaka, Saranda, Patosi etj.

PërdorimiLëndë djegëse në industri.

Lëndë djegëse ne industri, karburant për automjetet, gjeneratorët, tecet etj. Në industri dhe jetën e përditshme për ngrohje.

374

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Refl ektimi:

Nxënësit punojnë në fl etore me ditarin dypjesësh, për të komentuar fjalinë e mëposhtme:

Lexohen disa nga komentet e nxënësve. Nxënësit vlerësohen me notë.


Fragmenti KomentiPërdorimi i naftës, si karburant në industri, Njerëzit lëvizin shumë me automjete. dhe në jetën e përditshme, është shumë i rëndësishëm. Numri i makinave është shtuar shumë.

Nevojat e njerëzve janë shtuar, edhe industria ka rritur prodhimin etj.

Tema: Përzierjet dhe tretësiratMësimi 2.4

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë formimin e përzierjeve dhe tretësirave.2. Të demonstrojë se tretja e lëndës së ngurtë në ujë ka kufi .3. Të demonstrojë ndarjen e lëndës së ngurtë nga një përzierje me anë të fi ltrimit.4. Të ndajë substancat e ngurta nga tretësirat ujore me anë të avullimit të tretësirës.

Fjalë kyç: tretësirë, përzierje, lëndë e tretur, tretës, fi ltër, avullim, tretësirë e pangopur, e ngopur, e tejngopur.

Mjetet: teksti i nxënësit, ujë, gotë, kripë, çaj, lugë, fi ltër (letër kuzhine), burim nxehtësie, enë metali ose qelqi zjarrdurues me grykë të gjerë.

Metodat e përdorura: Eksperimentim dhe tabela e koncepteve


Hapi i parëKryhen eksperimente në çdo dyshe nxënësish. Marrim dy gota me ujë. Në të parën, hedhim

çaj; në të dytën, hedhim pak kripë. Nxënësit shpjegojnë me fjalë se çfarë ndodh në të dyja gotat. Emërtohet secila prej tyre.

Gota me çaj formon përzierje, sepse çaji nuk tretet në ujë.Gota e dytë formon tretësirë, sepse kripa tretet në ujë.Jepen shembuj të tjerë të lëndëve, që treten dhe nuk treten.

Hapi i dytëNxënësit demonstrojnë veçimin e çajit me anë të fi ltrimit. Nëse ka kohë, mund të kryhet dhe

përzierja dhe fi ltrimi i kafes me ujin.

Hapi i tretëMerret gota me tretësirën e kripës. Në fi llim i hodhëm pak kripë, ajo quhet tretësirë e pangopur.

Nxënësit vazhdojnë t’i hedhin disa lugë të tjera për aq kohë, sa ajo të tretet, kjo quhet tretësirë e ngopur. Vazhdojmë t’i hedhim kripë përsëri, derisa në fundin e gotës të ketë kripë të patretur, kjo quhet tretësirë e tejngopur.

Hapi i katërtA di ndonjëri prej jush sesi mund ta marrim përsëri kripën nga gota? Këtë gjë do ta bëjmë

tani së bashku.

375


ituri natyre 4”

Hidhet tretësira e kripës në enë metalike ose qelqi zjarrdurues dhe vendoset mbi burimin e nxehtësisë. Lihet të avullojë për aq kohë, derisa të mbetet vetëm kripa në enë.

Hapi i pestëHapet libri. Përcaktohen në libër fjalët: përzierje, tretësirë e ngopur dhe e pangopur, lëndë

e tretur dhe tretës.Plotësohet në mënyrë të pavarur tabela:


Lëndët Çfarë formojnë? Si ndahen?Kripë + ujë Tretësirë Me avullimSheqer + qumësht Tretësirë Me avullimShkumës + ujë Përzierje Me fi ltrimVerë + sheqer Tretësirë Me avullimRërë + ujë Përzierje Me fi ltrim

Tema: Ndarja e lëndësMësimi 2.5

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë me fjalë tri mënyrat e ndarjes së lëndës nga përzierjet.2. Të demonstrojë procesin e ndarjes së lëndës me anë të fundërrimit, thithjes dhe tërheqjes

me magnet.3. Të tregojë dy-tre përdorime të ndarjes së lëndës në praktikë.

Fjalë kyç: Fundërrim, fi ltrim, rëndesë, thithje, përzierje, magnet.

Mjetet: teksti i nxënësit, gotë qelqi, ujë, rërë, vaj, pikatore, magnet, pluhur hekuri. Metodat mësimore: Diagrami i Venit, ditari dypjesësh.


Hapi i parëNxënësit krahasojnë tretësirën dhe përzierjen me organizues grafi k.

tretësirë të përbashkëtat përzierje lënda tretet kanë disa lëndë, lënda nuk tretet ndahet me avullim kanë lëng ndahen me fi ltrim ajo mund të jetë: ndahen e ngopur, e pangopur e tejngopur

Hapi i dytëHapet libri dhe lexohet problemi. Nxënësit kryejnë në grupe eksperimentet e librit. Pasi

mbarojnë mbajnë shënime, si më poshtë:

376

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Hapi i tretëTregohen përdorime të ndarjes së lëndës në natyrë.Fundërrim + fi ltrim pastrohet uji.Me anë të rëndesës ndahet nafta nga uji (dekantim).Me magnet mblidhen metalet për t`u përpunuar përsëri (elektromagneti).

Hapi i katërtVëzhgohet dhe diskutohet rubrika “Unë zbulova se….”Nxënësit vlerësohen me notë për mënyrën e kryerjes së eksperimenteve dhe nxjerrjes së

përfundimeve në to.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Tema: Ndryshimet e lëndësMësimi 2.6

Eksperimenti1. Përziejmë rërën me ujin dhe e lëmë të qetësohet.

Derdhim ngadalë ujin në një gotë tjetër.2. Përziejmë vajin me ujin. Presim pak sa të

shtresohen. E thithim vajin me pikatore, ose e lëmë ujin të rrjedhë.

3. Përziejmë pluhur hekuri dhe rërë. Vendosim pranë tyre një magnet.

PërfundimiRëra mbetet në fund, sepse është më e rëndë. Ajo

u veçua nga uji me anë të fundërrimit.Vaji është më i lehtë se uji dhe nuk përzihet. Ai u

nda nga uji me anë të thithjes ose rëndesës.

Magneti do të tërheqë vetëm pluhurin e hekurit.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të dallojë tri gjendjet e lëndës.2. Të përshkruajë tri gjendjet e lëndës, duke u bazuar në forcën tërheqëse të grimcave të tyre.3. Të emërtojë kalimet e gjendjes së lëndës nga një formë në një tjetër.4. Të bëjë lidhjen midis temperaturës dhe ndryshimit të lëndës.

Fjalë kyç: forcë tërheqëse, grimca, ngurtësim, lëngëzim, avullim, kondesim, qiri, shkrepëse.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë A4, trupa në gjendje të ndryshme, qiri.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Rikujtohen njohuritë nga klasa e tretë duke plotësuar në grupe hartën e konceptit. Më pas

plotësohet në tabelë. e ngurtë

lënda

e lëngët e gaztë


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveharta e konceptitvëzhgo-analizo, organizues grafi kplotësim teksti


377


ituri natyre 4”

Realizimi i kuptimit:Nxënësit prekin sendet prej lënde të ndryshme: tavolinën, librin, lapsin, ujin, ajrin e dhomës,

tymin e qiririt. Përshkruajnë me fjalë ato që provojnë.Pse nuk e shtypim me dorë tavolinën?Pse mund të largojmë me lehtësi tymin?Po ujin, pse nuk e mbajmë dot në dorë?Shpjegohet ndërtimi i tri llojeve të lëndës dhe forcat tërheqëse te secila prej tyre. Mësuesi e

ilustron këtë me shembull nga klasa. Formohen grupe nxënësish me nga pesë vetë. Te grupi i parë, nxënësit kapen prej krahu dhe ngjishen duke formuar një rreth (trupi i ngurtë). Te grupi i dytë, kapen prej krahësh, por nuk ngjishen dhe te i treti rrinë larg njëri-tjetrit.

Lexohet pjesa e parë e mësimit.Kalojnë te pjesa tjetër. Nxënësit vëzhgojnë fi gurat që tregojnë për shndërrimet e lëndës.

Ajo paraqitet me skemë.

Ilustrohet çdo rast me shembuj nga jeta. Ngurtësimi: Ne e dimë: uji ngrin në rrugë.Avullim: Uji i deteve dhe oqeaneve kthehet në avull etj.

Refl ektimi:Punohet në mënyrë të pavarur rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.Nxënësit kontrollojnë punët e njëri-tjetrit. Vlerësohen nxënësit me notë. Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

rritet temperatura

lëngëzim avullim

trup i ngurtë trup i lëngët trup i gaztë

ngurtësim kondesim

ulet temperatura

Tema: Nxehtësi dhe temperaturëMësimi 2.7

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë shkakun e rritjes së temperaturës në një trup.2. Të përshkruajë ndryshimin e gjendjes së lëndës në varësi të nxehtësisë.3. Të demonstrojë përcjellshmërinë e nxehtësisë në trupa me përbërje të ndryshme.4. Të provojë ndryshimin e përmasave të një trupi të ngurtë për shkak të rritjes së temperaturës.

Fjalë kyç: nxehtësi, temperaturë, përcjellshmëri, bymim.

Mjetet: teksti i nxënësit, enë zjarrduruese me doreza plastike, ujë, termometër uji, lugë druri dhe metali, monedha, tel hekuri, burim nxehtësie.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveanaliza e tipareve semantikeeksperimento-vëzhgo, nxirr përfundimin ditari dypjesësh


378

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi.Kryhen eksperimentet nga nxënësit që janë ndarë në grupe. Mësuesi i porosit për kujdesin,

që duhet të tregojnë në përdorimin e mjeteve, dhe i vëzhgon ata me kujdes.Eksperimenti 1.Merret ena me ujë dhe matet temperatura e tij me termometër uji. E vendosim enën mbi

zjarr. Matim temperaturën e ujit disa herë, derisa uji fi llon të vlojë.Shpjegohet shkaku i rritjes së temperaturës dhe i ndryshimit të gjendjes së lëndës. Paraqitet

ajo me organizues grafi k shkak-pasojë.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Plotësohet tabela, të cilën mësuesi e ka përgatitur për disa grupe nxënësish.

TrupaTë ngurtëTë lëngëtTë gaztë

pojojo

Grim

cat l

arg

njër

a-tje

trës

Grim

cat

rrës

hqas

in

Avul

lojn

ë

Lëng

ëzoh

en

Ngu

rtëso

hen

Kon

dens

ohen

Rrje

dhin

Për

hape

n

Forc

a të

rheq

ëse

shum

ë e

fortë

po jo

Jepen shembuj të tjerë nga jeta ose libri të ndryshimit të gjendjes së lëndës për shkak të nxehtësisë.

Eksperimenti 2.Vendosim enën me ujë në zjarr. Në të futim dy lugë, njëra metali dhe tjetra druri. Nxënësit

provojnë me anë të prekjes se cila është me e nxehtë. Shpjegohet shkaku. Sillen shembuj të përdorimit të përcjellshmërisë.

Eksperimenti 3.Kryhet eksperimenti i librit me monedhën metalike. Nxirren konkluzionet. Tregohen përdorime

të kësaj vetie në jetë.Plotësohet tabela nga nxënësit në fl etore në fund të eksperimentit të tretë ose pas çdo

eksperimenti.

fl aka nxehtësi rrit temperaturën avullon uji

Refl ektimi:Nxënësit do të japin shembuj të përdorimit të disa vetive me ditarin dypjesësh.

Eksperimenti1. Vendosim enën me ujë.2. Vendosim enën me dy lugët.

3. Rrethohet monedha me tel.

VëzhgimiTemperatura e ujit u rrit. Uji avulloi.Luga prej metali është më e nxehtë se ajo prej druri.Monedha nuk kalon përmes telit.

PërfundimiNxehtësia rrit temperaturën e trupave.Metalet janë përcjellës të mirë të nxehtësisë.

Trupat e ngurtë rritin vëllimin kur rriten temperaturat.

379


ituri natyre 4”

Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e vëzhgimit dhe të nxjerrjes së përfundimeve.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Vetia1. Shkrirja e trupave nga rritja e temperaturës.2. Përcjellshmëria e nxehtësisë.3. Bymimi i trupave të ngurtë nga nxehtësia.

Përdorimi1. Përpunimi i metaleve, qelqit, plastikës etj.2. Enët e gatimit janë metalike, kaloriferët etj.3. Shinat e trenit, linjat elektrike ajrore.

Tema: Ndryshimi i gjendjes së lëndësMësimi 2.8

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë me fjalë të thjeshta ndryshimet e kthyeshme dhe të pakthyeshme të lëndës.2. Të ilustrojë me nga dy shembuj, ndryshimet e kthyeshme dhe ato të pakthyeshme të lëndës.3. Të bëjë dallimin midis dy ndryshimeve.4. Të demonstrojë një ndryshim të kthyeshëm dhe një të pakthyeshëm të lëndës.

Fjalë kyç: ndryshim i kthyeshëm, ndryshim i pakthyeshëm, gjendje agregate, ndryshk, hi.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë formati, ujë, akull, shkrepëse, qiri, tel i ndryshkur.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Nxënësit shkruajnë se çfarë ka ndryshuar dhe çfarë nuk ka ndryshuar tek ata, që nga klasa

e parë. I klasifi kojnë në dy kolona.mua më ka ndryshuar: mua nuk më ka ndryshuar:pesha, mosha, gjatësia, forma e trupit etj. ngjyra e syve apo e fl okëve, ngjyra e lëkurës,

emri etj.Le të diskutojmë për ndryshimet që kanë ndodhur te ju. Si mendoni ju, a mund të kthehen

përsëri si ishin?A mund të shkurtoheni ju? Po vitet e moshës a mund të ulen?Ndryshimet që kanë ndodhur te ju janë të pakthyeshme. Edhe në natyrë ndodhin të tilla ndryshime.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi. Ndizet një qiri i vogël dhe vendoset në një kënd të klasës.

Ai do të vëzhgohet në fund të orës.Kryhen dy eksperimente nga nxënësit në grupe.1. Merret copa e akullit dhe hidhet në ujë paksa të ngrohtë, që të shkrijë më shpejt.2. Ndizet një fi je shkrepëse dhe pritet sa të digjet e tëra.Nxënësit vëzhgojnë dhe përshkruajnë dukuritë që panë. Bëhet dallimi midis dy

eksperimenteve.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvediskutim i njohurive paraprakeeksperimento-vëzhgo, nxirr përfundimin, lexim i koduar i tekstit, shkrim i lirë

nxitje diskutimitë nxënit bashkëpunues, të lexuarit ndërvepruesnxitja për të shkruar

380

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Mbajnë shënim në fl etore, në ditarin dypjesësh eksperimentet.

Eksperimenti Rezultati1. Merret copa e akullit …. 1. Akulli ndryshon gjendjen e lëndës, pra

kthehet në ujë.2. Ndizet një fi je … 2. Shkrepësja do të digjet duke mbetur pak

hi dhe lëshuar gaz në mjedisin përreth.

Shpjegohen ndryshimet e kthyeshme dhe të pakthyeshme të lëndës dhe ndryshimi midis tyre.

Nxënësit lexojnë dhe shikojnë me vëmendje tekstin, fi gurat e tekstit, si dhe ushtrimin dy te fl eta e punës. Ata do të shënojnë me shkronjën K, ato fjalë dhe fi gura që tregojnë ndryshime të kthyeshme; dhe me P, ato që tregojnë ndryshimet e pakthyeshme. Klasifi kohen në tabelë (punë në grup).

ndryshime të kthyeshme: ndryshime të pakthyeshme:ujë, akull, gjalpë, akullore etj. qymyri, ndryshku, druri, lulet, gjethet etj.

Refl ektimi:Lexohet rubrika “Unë zbulova se” dhe u jepet përgjigje pyetjeve të tekstit te rubrika “Aktivizohu

dhe përgjigju”. Nxënësit përshkruajnë në fl etore ndryshimet e gjendjes së ujit në tri format e tij. Në fund,

lexohen disa nga punët e nxënësve.Vlerësohen nxënësit me notë .Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 1 dhe 3 i Fletores së punës.

Tema: Shiu acidMësimi 2.9

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë me fjalë të thjeshta formimin e shiut acid.2. Të ilustrojë me shembuj nga jeta ndikimin e shirave acidë në mjedis.3. Të identifi kojë shkaktarët e formimit të shiut acid.

Fjalë kyç: shi acid, oksid squfuri, gazra të dëmshëm, djegie, gërryerje.

Mjetet: teksti i nxënësit, letër A4, foto ose materiale të tjera për shiun acid.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Çfarë ju kujton fjala shi? (Përmenden disa fjalë )A e keni dëgjuar fjalën acid?Po nëse i bashkojmë të dyja këto fjalë çfarë formohet?Si e imagjinoni ju shiun acid?


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetja sjell pyetjenmbajtja e strukturuar e shënimevevizatim, turi i galerisë

diskutimi i ideveformimi i njohurive studimoreparaqitje grafi ke e informacionit

381


ituri natyre 4”

Realizimi i kuptimit: Hapet libri dhe lexohet problemi. Lihen nxënësit për pak minuta të vëzhgojnë fi gurat dhe t’i

diskutojnë ato. Shpjegohet formimi i shiut acid te skema.Nxënësit lexojnë tekstin dhe mbajnë shënime në mënyrë të strukturuar në fl etën A4.

Si formohet? PasojatGazrat e dëmshëm bashkohen me Djegin pemë, prodhime bujqësore,ujin e ajrit dhe bien në formë shiu. ngacmojnë organet e frymëmarrjes, ngordhin peshqit në liqen. shiu acid

Shkaktarët djegia e karburanteve në industri, familje, makina etj.

Lexohen materialet shtesë, që kanë sjellë nxënësit për shiun acid. Mund të shoqërohen me foto.

Refl ektimi:Lihen nxënësit të paraqesin me vizatim formimin e shiut acid dhe pasojat e tij. Mund të

përdorin elemente të tilla, si: fabrikën, tymin, retë e zeza, shiu gri, pemë të djegura. Në fund të punës, vizatimet vendosen në mur dhe nxënësit vlerësojnë punën e njëri-tjetrit.


Shënim për mësuesin:

Formimi i shiut acid është dhënë në mësimin 1.28.

Dukuria e shiut acid në vendin tonë është vënë re në Laç dhe Kukës. Një numër i madh

liqenesh në botë për shkak të shiut acid nuk kanë më peshq. Edhe zogjtë, që jetojnë afër liqeneve

të ndotura, kanë rritje të aluminit në kockat e tyre, e cila shkakton defekte te pasardhësit e tyre.

Shiu acid nuk krijohet në zonën ku ka ndotje të ajrit. Tymi i industrisë zhvendoset nga era në

vende të tjera.

382

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të tregojë format e lëndës në natyrë.2. Të përcaktojë pozicionin e grimcave të lëndës në të tri gjendjet.3. Të dallojë përzierjet nga tretësirat.4. Të përshkruajë ndryshimet e gjendjes së lëndës në varësi të nxehtësisë.5. Të demonstrojë shkëmbimin e nxehtësisë midis dy trupave.6. Të tregojë vetitë e metaleve .7. Të listojë përdorimet e metaleve dhe të lëndëve djegëse.

Fjalë kyç: forcë tërheqëse, grimca, tretësirë, nxehtësi, përcjellshmëri, bymim.

Mjetet: teksti i nxënësit, tabela e pyetjeve e përgatitur nga nxënësit, gota qelqi, termometër uji, ngrohës.

Metodat e përdorura: eksperiment, punë e pavarur, konkurs.

Hapi i parëKomentohen skemat e librit, duke dhënë shembuj për secilën prej tyre.

Hapi i dytëKryhet eksperimenti me shkëmbimin e nxehtësisë te gotat prej qelqi. Ato do të shkëmbejnë

nxehtësi derisa temperaturat e tyre të barazohen, pra temperatura në secilën gotë do të shënojë nga 40o C.

Hapi i tretëNxënësit do të plotësojnë ushtrimet e librit.Lëndët e tretura përzihen me tretësin duke formuar një tretësirë. poNjë tretësirë është e ngopur kur përmban pak lëndë të tretur. joUji është një tretës. poQumështi është një përzierje. joAjri është një përzierje. po

Tek ushtrimi tjetër klasifi kohen substancat në këtë mënyrë: e gaztë e lëngët e ngurtëTemperatura e substancës ulet sepse grimcat afrohen, pra trupi kthehet në gjendje të

ngurtë.

Zhvillohet në formën e konkursit, duke e ndarë klasën në tri grupe. Pyetjet mund t’i përgatitë mësuesi ose nxënësit. Forma e dytë është më rezultative, sepse kërkon vëmendje më të madhe nga nxënësit, madje e bën atë të mendojë në mënyrë krijuese.

Pyetje të lira1. Cilat janë burimet kryesore të lëndës?2. Çfarë lëndësh gjenden në koren e Tokës?

Tema: PërsëritjeMësimi 2.10

Pjesa e parë e mësimit

Pjesa e dytë e mësimit

383


ituri natyre 4”

3. Cilat janë vetitë e hekurit?

4. Cilat janë vetitë e bakrit?

5. Çfarë përftohet nga përpunimi i naftës?

6. Përse përdoret qymyri?

7. Si formohet një tretësirë e tejngopur?

8. Si mund të ndajmë rërën nga pluhuri i hekurit?

9. Çfarë quajmë kondensim?

10. Çfarë quajmë lëngëzim?

11. Si formohen shirat acidë?

12. Çfarë dëmesh shkaktojnë shirat acidë?

Pyetje rrufe (Përgjigje rrufe me po ose jo)

1. Mineralet fi tohen nga metalet.

2. Gurët e çmuar janë minerale.

3. Alumini është më i rëndë se bakri.

4. Giza përftohet nga metali i aluminit.

5. Çeliku është më i fortë se hekuri.

6. Plehrat kimike përftohen nga përpunimi i qymyrit.

7. Kafeja, që pimë, është përzierje?

8. Vaji ndahet nga uji me anë të fi ltrimit.

9. Trupat bymehen nga rritja e temperaturës.

10. Metalet janë përcjellës të nxehtësisë.

11. Djegia e letrës është ndryshim i pakthyeshëm.

12. Shkrirja e akullit është ndryshim i pakthyeshëm.

Mund të mos përdoren të gjitha pyetjet ose mund të shtohen forma të tjera, si: p.sh., pyetje enigmë.

384

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

1. Qarko alternativën e saktë: (1 pikë për çdo alternativë)

• Giza dhe çeliku përftohet nga a. alumini b. bakri c. hekuri

• Është më i lehtë se të tjerët a. alumini b. hekuri c. bakri

• Janë përcjellës të mirë të nxehtësisë dhe elektricitetit:

a. metalet b. gazi natyror c. qymyri

• Metalet përftohen nga: a. gurët e çmuar b. mineralet c. lëndët djegëse

• Vetia e bakrit, si përcjellës i elektricitetit, përdoret për të bërë:

a. enë kuzhine b. zbukurime c. tela

• Cili prej metaleve ndryshket: a. alumini b. bakri c. hekuri

• Është më i fortë se hekuri: a. çeliku b. giza c. guri

• Nga përpunimi i naftës marrim: a. qymyr b. plastmas c. benzinë

• Vetitë e përbashkëta të qymyrit, naftës dhe gazit natyror, janë:

a. janë të lëngshme b. janë lëndë djegëse c. përdoren për të përftuar produkte të tjera

• Kur dy lëndë nuk treten me njëra-tjetrën ato formojnë : a. përzierje b. tretësirë c. avullim

• Bashkimi i ujit me naftën formon: a. tretësirë b. ujë c. përzierje

• Lëndët nga një tretësirë mund t’i ndajmë me anë të: a. avullimit b. fi ltrimit c .fundërrimit

• Rërën nga uji mund ta ndajmë me anë të: a. thithjes b. rëndesës c. fundërrimit

• Forca tërheqëse midis grimcave është më e madhe te trupat e:

a. lëngët b. ngurtë c. gaztë

• Trupat ndryshojnë gjendjen e tyre kur ndryshon:

a. vendndodhja b. temperatura c. forma

• Kur rritet temperatura trupi: a. tkurret b. nuk ndryshon c. bymehet

• Djegia e qiririt është ndryshim: a. i pakthyeshëm b. i kthyeshëm

• Shkrirja e metaleve është ndryshim: a. i pakthyeshëm b. i kthyeshëm

• Shirat acidë shkaktohen nga ndotja e : a. atmosferës b. tokës c. ujit

• Kur një tretësirë ka lëndë të patretur ajo është e : a. pangopur b. tejngopur c. ngopur

2. Plotëso

(4 pikë)

• Kalimi i lëndës nga gjendja e gaztë në të lëngët quhet ________________________

• Kalimi i lëndës nga gjendja e ngurtë në të lëngët quhet________________________

• Kalimi i lëndës nga gjendja e lëngët në të ngurtë quhet _______________________

• Kalimi i lëndës nga gjendja e lëngët në të gaztë quhet ________________________

Test nr. 2

385


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë kuptimin e fjalës energji.2. Të përshkruajë 4-5 përdorime të energjisë në jetën e përditshme.3. Të ilustrojë me shembuj transformimin e energjisë në forma të tjera.

Fjalë kyç: energji, punë, transformim, lëvizje.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore pune, fl etore e diturisë.

Tema: EnergjiaMësimi 3.1

Kapitulli III

M J E D I S I F I Z I K

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Organizohen nxënësit me grupe për pesë minuta, që të kryejnë disa veprimtari në klasë: Rregullojnë bankat, rregullojnë karriget, sistemojnë sendet te dollapi, lulet, shkumësat,

mbledhin letrat në tokë etj.Pas veprimtarisë praktike zhvillohet bisedë me nxënësit.1. Çfarë kryet ju pak më parë?2. A keni ngrënë mëngjes?3. Përse ju luten prindërit të hani patjetër në mëngjes?4. Kur do të hani përsëri?5. Sa herë në ditë duhet të hani ushqim?6. Përse është e nevojshme të hani ushqim disa herë në ditë?

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi nga një nxënës. Mësuesja u shpjegon kuptimin e fjalës

energji. Veprimtaritë që ju kryet në grupe pak më parë, ne i quajmë punë, pra themi se ju kryet punë.

Gjatë kësaj kohe ju shpenzuat energji, të cilën e kishit në trup nga ushqimet që kishit ngrënë. Energjia është aftësia për të kryer punë.

Lexohet pjesa e parë e mësimit nga një nxënës, dhe komentohen paragrafët nga nxënësit e tjerë bashkë me mësuesin.

Vëzhgohet dhe komentohet fi gura që tregon shndërrimin e energjisë. Nxënësit e lexojnë pjesën e dytë në heshtje dhe shënojnë numrat 1, 2,… e me radhë për çdo transformim të energjisë. Theksohet fjalia: Energjia nuk zhduket, ajo ndryshon formë.

Paraqitet shndërrimi i energjisë së fi gurave me organizuesin grafi k shkak-pasojë.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveveprimtari, pyetja sjell pyetjenshpjegim, organizues grafi k tabela e koncepteve

nxitje diskutimindërtimi i njohurive studimoreparaqitje grafi ke e informacionit

dielli jep energji bima e shndërron në ushqim bimët hahen nga kafshët

mishi i kafshëve u jep energji njerëzve njeriu e përdor energjinë për punë

386

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Refl ektimi:

Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. U jepet përgjigje me gojë pyetjeve të tekstit.Plotësohet në mënyrë individuale tabela në fl etoren e diturisë:


Trupi Makina larëseBalerina Makina Kali Anije me velaAvioni Bima Soba me dru

Puna që kryenLan rrobatKërcen Lëviz, transportonTërheq karrocënLundron Fluturon Rritet, ushqim për frymorëtNgroh

Nga e merr energjinëNga rryma elektrikeNga ushqimet bimore, shtazoreNga karburantetNga bimëtNga eraNga karburantetDielliNga druri

Tema: Energjia dhe format e sajMësimi 3.2

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë dy format kryesore të energjisë.2. Të ilustrojë me 2-3 shembuj, trupat që kanë energji të ruajtur dhe të lëvizjes.3. Të provojë lidhjen midis energjisë së ruajtur dhe asaj të lëvizjes.

Fjalë kyç: energji e ruajtur, energji e lëvizjes, energji termike (e nxehtësisë), energji kimike.

Mjetet: teksti i nxënësit, rrotë ose ingranazhe plastike (imitime të rrotës së mullirit), ujë, gurë, fl etë letre.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Nxënësit në grupe japin mendime rreth fjalës energji. Çdo nxënës duhet të thotë nga një fjali

duke ia dhënë fjalën shokut, i cili nuk përsërit mendimet e të tjerëve. Kjo kërkon vëmendje nga i gjithë grupi. Idetë kryesore shkruhen nga mësuesi në tabelë. Kjo veprimtari do të shërbejë si përsëritje e mësimit të kaluar.

Realizimi i kuptimit:Kryhen dy eksperimente.1. Mësuesi ka në dorë një shishe me ujë dhe pyet nxënësit.- A ka energji uji në shishe?- A mund të kryejë punë ai?Derdhet uji i shishes ngadalë mbi një rrotë me dhëmbëza (e ngjashme me një rrotë mulliri),

të cilën mësuesi e ka përgatitur me karton ose me dru dhe në qendër ka vendosur një laps (mund të përdoren dhe ingranazhe plastike të lodrave për fëmijë).


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvegushëkuqi rrethoreksperiment, lexim me kodim tekstipunë e pavarur

zhvillim fjalorindërtim i shprehive studimorenxitja për të shkruar

387


ituri natyre 4”

Rrota do të rrotullohet. Nxirret përfundimi se: uji në shishe kishte energji të ruajtur. Kur derdhet nga shishja, ai ka energji të lëvizjes, pra kryen punë.

2. Marrim një gur në dorë.Pyeten nxënësit:- A ka energji guri?Ngrihet guri në lartësi dhe lëshohet mbi disa sende në tavolinë ose mbi dyshemenë e klasës.

Ai do t’i zhvendosë sendet, pra kryen punë. Guri në fi llim kishte energji të ruajtur, në momentin e lëshimit ai ka energji të lëvizjes.

U shpjegohet nxënësve se energjia në natyrë gjendet në dy forma: energji e ruajtur dhe e lëvizjes.

Jepen shembuj për të dyja rastet.Nxënësit lexojnë tekstin në heshtje, më pas, shënojnë me R, fi gurat për shembujt e energjisë

së ruajtur; dhe me L, shembujt e energjisë së lëvizjes. Pasi e përfundojnë këtë veprimtari, plotësohet tabela me këta shembuj.

Gjatë leximit të tabelës shpjegohet lidhja midis këtyre formave të energjisë.

Refl ektimi:Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. Punohet në punë të pavarur rubrika “Aktivizohu dhe

përgjigju”.Qeni që ndjek macen energji e lëvizjesBima që rritet energji e lëvizjes, e dritës së diellitRrota që rrotullohet energji e lëvizjes së ujitAtletët që bëjnë kërcim së larti energji e ruajtur (kimike, e ushqimit)

Vlerësohen nxënësit me notë. Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Energji e ruajturUji në një liqen artifi cial.Ushqimi që ka ngrënë njeriu.Drurët e prerë.Qymyri, nafta, benzina.

Energji e lëvizjesUji lëshohet në tuba, lëviz rrotën.Lëvizja e çekanit.Zjarri ngroh njerëzit.Djegia e tyre.

Tema: Nga vjen energjiaMësimi 3.3

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të identifi kojë pesë burime të energjisë në natyrë.2. Të bëjë dallimin midis burimeve të ripërtërishme dhe atyre të paripërtërishme. 3. Të vlerësojë epërsitë që ka përdorimi i burimeve të ripërtërishme.

Fjalë kyç: burime të ripërtërishme, burime të paripërtërishme, gajzer, panel diellor, qeli fotovoltaike, mulli ere, central bërthamor.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë formati, fl etore.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvestuhi mendimi në dyshembajtje e strukturuar e shënimeve, diagrami i Venitrrjeti i diskutimit

zhvillim fjaloriparaqitje grafi ke e informacionitdiskutimi i ideve

388

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre


Evokimi:Nxënësve u jepet fjala energji. Lihen të lirë të shkruajnë në dyshe sa më shumë fjalë, që

kanë lidhje me të. Më pas, mendimet e tyre shkruhen në tabelë dhe shpjegohen lidhjet me fjalën e dhënë.

Realizimi i kuptimit: Hapet teksti dhe lexohet problemi. Që t’i japim përgjigje pyetjes së fundit të problemit, ne duhet të

dimë cilat janë burimet e energjisë. Vëzhgohen fi gurat në libër dhe komentohet secila prej tyre nga nxënësit, duke u ndihmuar nga mësuesja. Bëhen shpjegimet për termat e panjohur për nxënësit.

Të gjitha burimet e energjisë në natyrë i ndajmë në dy grupe. Cilat janë ato? Po karakteristikat e tyre, cilat janë? Do t’i gjeni në tekst duke i lexuar, mbani shënime.

Pse quhen kështu? Cilat janë?Krijohen përsëri. Dielli, uji, era, Nuk shterin. gajzerat, pemët.

Burimet e ripërtërishme

Rëndësia: Nuk shkaktojnë probleme me ndotjen e ajrit. Janë burime që nuk mbarojnë.

Kështu veprohet edhe me burimet e paripërtërishme.Krahasoni me diagramin e Venit dy llojet e burimeve të energjisë.

shndërrohet shpenzohet punë

nuk zhduket lodhje

e ruajtur dy forma energji fi tohet

e lëvizjes uji ushqimet

kafshët dielli

gjendet kudo

Refl ektimi:Punohen dy ushtrimet e tekstit. Zgjidhja e ushtrimit nr. 2:Energjia e nxehtësisë është energji e diellit. Energjia hidrike është energjia e ujit.Për të vlerësuar rëndësinë e përdorimit të burimeve ripërtëritëse, zhvillohet diskutimi i ideve

me anë të Rrjetit të diskutimit. Nxënësit marrin qëndrim pro ose kundër dhe do ta mbrojnë atë. Diskutimi mund të shoqërohet duke i grupuar nxënësit sipas qëndrimit që marrin.

burime të paripërtërishmeshterin, duan miliona vjet që të krijohen

ndotin mjedisinpërdoren më shumë

të përbashkëtatjanë burime

energjie kanë kosto për t’u përdorur

burime të ripërtërishmenuk mbarojnë

mbrojnë mjedisinpërdoren më pak

Po Jo A mendon se e ardhmja i 1. Janë burime të sigurta. përket burimeve ripërtëritëse? 1. Janë të kushtueshme.2. Burime të tilla ka çdo vend. Pse? 2. Varen nga kushtet atmosferike.

389


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë kuptimin e fjalës hidrocentral.2. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë elektrike nga hidrocentrali.3. Të ilustrojë shndërrimin e formave të energjisë gjatë procesit të punës në hidrocentral.

Fjalë kyç: central, hidrocentral, turbinë, gjenerator, liqen artifi cial, digë.

Mjetet: teksti i nxënësit, foto të hidrocentraleve, fl etore pune.

Tema: Si prodhohet energjia elektrike?Mësimi 3.4

Nxënësit vlerësohen me notë.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.Shpjegim i disa fjalëve:Qeli fotovoltaike- janë në përbërje të një paneli diellor. Në to ndodh shndërrimi i energjisë

diellore në energji elektrike.Centrale bërthamore- Centrale ku përftohet energji nga ndarja e bërthamës së atomit të

disa elementeve kimike.Qymyri është formuar nga depozitimi i gjallesave të tokës miliona vjet më parë.Nafta dhe gazi natyror janë formuar nga depozitimi i gjallesave të detit miliona vjet më

parë.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:1. Cilat janë burimet e ripërtërishme?2. Pse mendoni se uji bën pjesë në këtë grup?3. Çfarë energjie ka uji në qetësi? Po kur bie nga lartësia?4. A ju kujtohet eksperimenti i rrotullimit të rrotës nga rënia e ujit në të?5. Ç’mund të themi për ujin në këtë rast?6. A dini raste të tjera kur uji kryen punë?

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe nxënësit shohin fi gurën. U shpjegohet kuptimi i fjalës hidrocentral. hidro- do të thotë ujë hidrocentral central- sistem pajisjesh që prodhon dhe shpërndan energji elektrikeShpjegohet mënyra e përftimit të energjisë elektrike, duke e shoqëruar me fi gurat përkatëse.

Nuk është e nevojshme të përmendim fjalët transformator, konvertor, ndarës i përdorimit. Kjo mënyrë përsëritet nga disa nxënës.

Përcaktohen disa shndërrime të energjisë, si më poshtë:1. Energjia e ruajtur e ujit shndërrohet në energji të lëvizjes.2. Energjia e lëvizjes së ujit shndërrohet në energji lëvizëse (rrotulluese) të turbinës.3. Energjia lëvizëse e gjeneratorit shndërrohet në energji elektrike. Nxënësit luajnë dyshe, duke u bazuar te fi gurat dhe konceptet e saj në formën e pyetjeve

enigmë, p.sh.,:


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetja sjell pyetjen vëzhgo-komento, lojëdiagram, pesëvargësh

diskutim i idevetë nxënit bashkëpunuesnxitja për të shkruar

390

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Nxënësi A, shërben për të përcjellë energjinë elektrike.

Nxënësi B, linjat ajrore.Nxënësi A, mban ujin në liqenin artifi cial.Nxënësi B, diga.Nxënësi A, ndodhet midis gjeneratorit dhe kanalizimeve të detyruara.Nxënësi B, turbina (çdo përgjigje e nxënësit B do të tregohet në fi gurë).

Refl ektimi:Plotësohet diagrami në tekst për prodhimin e energjisë.

Nëse ka kohë mund të bëhet një pesëvargësh për hidrocentralin.Nxënësit vlerësohen me notë.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.Kjo temë këshillohet të bëhet në dy orë. Orën e dytë, nxënësit mund të përgatitin një maket

të hidrocentralit, duke përdorur materiale të riciklueshme.

Fuqia e ujit që bie nga lartësia bën të rrotullohet turbina.Gjeneratori prodhon energji elektrike.Turbina vë në lëvizje gjeneratorin.Elektriciteti dërgohet te përdoruesi me linjat elektrike.

Tema: Energjia dielloreMësimi 3.5

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë elektrike nga energjia diellore, nëpërmjet

centralit diellor.2. Të krahasojë hidrocentralin me centralin diellor.3. Të vlerësojë përdorimin e energjisë diellore nga njeriu.

Fjalë kyç: energji diellore, panel fotovoltaik, kolektor diellor, central diellor, refl ektues, avull.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore pune, materiale nga interneti apo burime të tjera për energjinë diellore, skeda letre.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Jepet në tabelë fjala DIELL. Nxënësit do të shkruajnë sa më shumë fjalë që kanë lidhje me

të. Pasi kanë mbaruar, mësuesi shkruan fjalët të renditura në tabelë. Nxënësit duhet t’i grupojnë dhe t’i emërtojnë sipas karakteristikave të përbashkëta, duke i shkruar në skeda të veçanta.

Më poshtë jepet një shembull: gjigant, i rrumbullakët, i zjarrtë, shkëlqen, është burim drite, burim nxehtësie; prej tij varen: stinët, ditë-nata, gjallesat dukuritë atmosferike etj. Le t`i skematizojmë këto që thamë.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësverendit-grupo-emërto pyetje autoritdiagram i Venit

zhvillim fjaloritë lexuarit ndërvepruesparaqitja grafi ke e informacionit

391


ituri natyre 4”

Realizimi i kuptimit:Sot, energjia diellore po përdoret, gjithnjë e më tepër, për nevojat e njeriut. Paraqitet me

skemë nga mësuesi përdorimi i saj.

Si duket?gjigant, i zjarrtë, i shndritshëm, i rrumbullakët

Prej tij varen:gjallesat, stinët, ditë-nata, dukuritë atmosferike

Hapet teksti dhe lihen nxënësit të vëzhgojnë fi gurën për dy-tre minuta. Ata duhet të përcaktojnë se cilës skemë të mësipërme i përket ajo? (centralit diellor)

Shpjegohet mënyra e përftimit të energjisë elektrike në centralin diellor.1. Rrezet e diellit bien mbi refl ektuesin.2. Ai ka vetinë t’i mbledhë te kaldaja.3. Në kaldajë ngrohet uji.4. Uji i nxehtë krijon avull.5. Avulli vë në lëvizje turbinën.6. Turbina lëviz gjeneratorin.7. Gjeneratori prodhon energji elektrike.Lexohet materiali i tekstit nga nxënësit me teknikën “Pyetje autorit”. Udhëzohen nxënësit

si do të veprojnë. Ata duhet të lexojnë me kujdes çdo fjali dhe t’i drejtojnë pyetje autorit për paqartësitë, fjalët që nuk kuptojnë, informacionin e mangët ose të tepërt etj

Disa nga pyetjet mund të jenë:- Si mund të kapet energjia diellore?- Ç’do të thotë të instalohet?- Ku e ka shpjeguar autori fjalën “panel diellor”?Pasi nxënësit e kanë mbaruar tekstin, diskutohen pyetjet me klasën dhe mësuesin. Përdoren

edhe materialet që kanë sjellë nxënësit nga interneti.

Refl ektimi:Nxënësit paraqesin me diagramin e Venit ndryshimet dhe ngjashmëritë midis hidrocentralit

dhe centralit elektrik.

Energjia diellore

për ngrohjen e ujit për energji elektrike për energji elektrike dhe për ngrohjen e ujit

kolektor diellor panele fotovoltaikecentral diellor

hidrocentrali të përbashkëtat centrali elektrik liqen artifi cial turbinë kaldaja me ujë rënie uji nga lartësia gjenerator refl ektuesi i rrezeve punon me ujë linjë elektrike punon me rreze diellore rrymë elektrike burime ripërtëritëse

392

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Nxënësit shkruajnë në fl etore disa arsye se përse duhet përdorur energjia diellore. Disa

prej tyre mund të jenë:1. Energjia diellore është rezerva natyrore më e madhe dhe e përhapur në botë.2. Është e pastër, nuk ka shpenzime të larta, nuk ndot mjedisin etj.Vlerësohen nxënësit për mënyrën se si u përfshinë në punën me grupe dhe atë individuale.


Tema: Energjia e erësMësimi 3.6

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë elektrike nga era.2. Të krahasojë centralin e erës me centralin diellor.3. Të argumentojë përdorimin e erës për prodhimin e energjisë elektrike.

Fjalë kyç: energji e erës, central ere, helikë, turbinë, impiant.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore pune, foto të centraleve të erës, materiale të tjera për energjinë e erës.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Përsëriten njohuritë për erën me anë të kllasterit. Ai plotësohet në grupe nxënësish dhe

më pas në tabelë.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvekllaster zinxhiri i shkaqeveditari dypjesësh

zhvillim fjaloriparaqitje grafi ke e informacionitnxitja për të shkruar

Realizimi i kuptimit:Ashtu si energjia diellore, edhe era, sot po përdoret për përftimin e energjisë elektrike. Era

bën pjesë te burimet ripërtëritëse.Hapet libri dhe komentohet fi gura. Për të treguar procesin e përftimit të energjisë elektrike,

nxënësit mbështeten te Fletorja e punës. Këtë do ta kenë më të lehtë, sepse skema ngjan me centralin diellor dhe hidrocentralin. Paraqitet përftimi i energjisë me zinxhirin e shkaqeve, duke e shkruar në fl etore ose në skeda të vogla letre, dhe duke i radhitur ato.

e ngrohtënga lëvizja e e fortëmasave ajrore si formohet? llojet e ftohtë e lehtë ERA forca sport shpejtësia elementet përdorimi anije me vela drejtimi burim energjie energji elektrike mulli

era vë në lëvizje helikën helika rrotullon turbinën turbina lëviz gjeneratorin

393


ituri natyre 4”

Përcaktohet te fi gura pjesa që është e njëjtë me centralin diellor dhe ajo që ndryshon.Lexohet materiali i tekstit. Diskutohet me nxënësit për përdorimin e kësaj energjie në Shqipëri

dhe në botë. Përdoren materiale dhe foto nga interneti ose burime të tjera.Një nga objektivat e BE-së në botë është që energjia e përftuar nga era të zërë rreth 20%

të furnizimit me energji elektrike. Në Shqipëri, kjo shifër është e ulët, rreth 4%. Kjo për arsye se vendi ynë nuk ka erëra me shpejtësi të mëdha dhe të qëndrueshme (rreth 6 m/sek në lartësi 10 m).

Refl ektimi:Nxënësit punojnë në ditarin dypjesësh.

Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e prodhimit të energjisë elektrike nga era, si dhe për komentin e pjesës.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe paraqitja me vizatime e një centrali të erës.

fragmenti komentiCentralet e erës janë ende shumë të Zhvillimi i shkencës vitet e fundit ka bërë të mundur paktë në numër, edhe pse era është përdorimin e erës për energji elektrike. Era nuk frynburim ripërtëritës. përherë. Ajo është e shpërndarë në kohë dhe vende të ndryshme. Centralet e erës kanë kosto të lartë për t’i mirëmbajtur.

Tema: Energjia e ujërave nëntokësoreMësimi 3.7

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë se çfarë kupton me ujëra nëntokësore.2. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë elektrike nga burimet gjeotermike.3. Të krahasojë centralin gjeotermik me centralin diellor.

Fjalë kyç: ujëra nëntokësore, burime gjeotermike, gejzera.

Mjetet: teksti i nxënësit, të dhëna për ujërat gjeotermike, foto, fl etore pune, fl etë formati.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveanaliza e tipareve semantikevëzhgo-analizo-diskutodiagrami i Venit

paraqitja grafi ke e informacionitndërtimi i shprehive studimoreparaqitja grafi ke e informacionit

Realizimi i kuptimit:- Cili ka pirë ujë të ftohtë nga burimi?- Si mendoni ju, nga vjen ai ujë?- Nga sigurohet uji i pijshëm në Shqipëri?

Uji Po Jo Po Po Jo Po Po PoEra Po Jo Po Po Jo Jo Jo JoDielli Po Po Jo Po Po Jo Po Jo

Burimet e energjisë

Burim ripërtëritës

Ngroh ujin Rrotullon turbinën

Prodhon energjinë elektrike

Përdoret te paneli fotovoltaik

Përdoret te hidrocentrali

Përdoret te centrali diellor

Përdoret shumë

394

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Nga nëntoka, në vende të veçanta, dalin ujëra të ngrohtë. Këto ujëra shquhen për vetitë

kurative, kur dalin me presion mund të përdoren për prodhimin e energjisë.

burime me ujë të ftohtë uji i pijshëm (nxirret me pompë)ujërat nëntokësore llixha, uji i nxehtë me veti kuruese gejzerat, uji i nxehtë me presion ose avuj uji

Nxënësit vëzhgojnë fi gurën e librit për disa minuta. Përcaktohen elementet kyçe, që kanë ndeshur edhe te centralet e tjera.

turbinë gjenerator linjë elektrike përdorues

Pika e parë e përbashkët është turbinë, rrotullimi i së cilës, në këtë rast, bëhet nga avulli i ujit të ngrohtë, i cili del nga nëntoka. Përshkruhet përftimi i energjisë elektrike në centralin gjeotermik. Renditen fjalitë sipas radhës në fl etore. Shpjegohet termi gjeotermik, që vjen nga fjala gjeo, që do të thotë tokë + termik, që do të thotë nxehtësi.

Nxënësit diskutojnë për përdorimin e gejzerave, duke u mbështetur në materialet që kanë sjellë.

Refl ektimi:Krahasohet centrali diellor me atë gjeotermik.

Tema: TermocentraletMësimi 3.8


central diellor të përbashkëta central gjeotermik punon me rreze diellore turbinë, gjenerator, punon me ujëra të nxehtë nëntokësore refl ektuesin avuj uji, tuba për mbledhjen e ujit kaldajën prodhojnë energji elektrike

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të emërtojë centralet sipas llojit të burimit të energjisë.2. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë nga termocentrali.3. Të tregojë dy pasoja negative të përdorimit të termocentraleve.4. Të rendisë shndërrimet e energjisë në centralet elektrike.

Fjalë kyç: termocentral, qymyr, naftë, gaz, avull, kaldajë, ndotje.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja e diturisë, etiketa të vogla (nga disa copë për çdo grup), të dhëna për termocentralin në Shqipëri.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetja sjell pyetjenorganizues grafi k, pesëvargëshlojë: rendit–emërto

nxitje e diskutimitformimi i njohurive studimoretë nxënit bashkëpunues

395


ituri natyre 4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:U drejtohen nxënësve këto pyetje:1. Ç’është energjia?2. Ç’ndodh me energjinë në natyrë?3. Si i ndajmë burimet e energjisë në natyrë?4. Cilat janë burimet ripërtëritëse?5. Pse quhen të tilla?6. A bën pjesë nafta në këtë grup? 7. Mendoni se burimet e paripërtërishme duhet të përdoren më shumë? Pse?8. Deri tani ju keni mësuar se: energjia elektrike prodhohet nga ____________________Sot, do të mësojmë, se ajo mund të prodhohet edhe nga nafta, gazi natyror dhe qymyri. Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe shikohet fi gura e termocentralit. Shpjegohet fjala termocentral, nga termo,

që do të thotë nxehtësi, nga lënda djegëse; dhe central, që do të thotë energji elektrike. Nxënësit lexojnë në mënyrë individuale tekstin. Ata duhet të përshkruajnë mënyrën e

prodhimit të energjisë në termocentral. Megjithëse, materiali në tekst është i shkurtër, nxënësve u tregohet se kjo mënyrë është e ngjashme me centralet e tjera elektrike. Dallimi është në mënyrën e krijimit të avullit.

Nxënësit i mbajnë shënim fjalitë në formën shkak-pasojë.

Nxënësit përcaktojnë pasojat negative të përdorimit të termocentraleve: lëndët fosile, që përdor ai shterin, ndot mjedisin, e si pasojë sjell shiun acid dhe ngrohjen e planetit etj.

Nxënësit lexojnë kuriozitetet për termocentralet, si dhe përdorimin e tij në Shqipëri.Pesëvargësh për termocentralin. termocentrali i madh ndotës djeg ngroh prodhon energji elektrike central elektrik

Refl ektimi:Nxënësit punojnë në grupe, duke shkruar proceset e punës (shndërrimet e energjisë), që

kryhen në një central elektrik. Llojin e centralit ia cakton mësuesja, nga një për çdo grup, pa e marrë vesh grupi tjetër.

Fjalitë shkruhen në skeda letre. Pasi mbaron punën grupi, ia jep skedat e ngatërruara, dhe pa emërtimin e centralit, një grupi tjetër. Ai do t’i rendisë mbi bankë ose t’i ngjitë në fl etë formati, dhe do të emërtojë llojin e centralit. Centralet për të cilat do shkruajnë janë këto:

Hidrocentralet, centrali diellor, centrali i erës, centrali gjeotermik dhe termocentrali.Për saktësinë e punës vendosin grupet përkatëse, që shkruan në fi llim procesin e përftimit

të energjisë.Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e pjesëmarrjes në punën në grup, dhënien e

ideve të dobishme, përshkrimin e përftimit të energjisë etj.


qymyri, nafta dhe gazi digjen uji kur ngrohet krijon avull avulli vë në lëvizjeduke ngrohur ujin në kaldajë

396

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të emërtojë dy llojet e elektricitetit.2. Të provojë me anë të fërkimit dukurinë e elektricitetit statik.3. Të demonstrojë shtytjen dhe tërheqjen e ngarkesave elektrike me shenja të njëjta dhe

të kundërta.

Fjalë kyç: elektricitet statik, rrymë elektrike, ngarkesa pozitive dhe negative, shtytje-tërheqje.

Mjetet: teksti i nxënësit, krehër, tullumbace, shufër qelqi, shufër plastike, copë e leshtë, fi ll pambuku, copëza letre.

Tema: Elektriciteti dhe magnetizmiMësimi 3.9

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhet titulli i mësimit në tabelë. Mësuesi u jep nxënësve disa fjalë. Me fjalët kyç do të

shkruhet një tekst i shkurtër në formën e një eksperimenti, për rreth 4-5 minuta. krehër copë leshi fërkim grimca letreLexohet disa nga shkrimet e nxënësit.

Realizimi i kuptimit:Për të parë nëse parashikimi i nxënësit është i vërtetë, do të kryejmë eksperimente në

çift.Merret një krehër dhe fërkohet me një copë leshi. Më pas, afrohet pranë disa grimcave letre.

Ai do t’i tërheqë ato. Krehri ka fi tuar ngarkesë elektrike, dukuria quhet elektricitet statik. Lexohet pjesa e parë e mësimit, që fl et për llojet e elektricitetit. i palëvizshëm elektricitet statik. elektriciteti që rrjedh në përcjellës rrymë elektrikeJepen shembuj të përftimit dhe përdorimit të rrymës elektrike.Për nxënësit është abstrakte dukuria e elektricitetit, prandaj mësuesi mund t’ua shpjegojë

me lëvizjen e grimcave shumë të vogla të lëndës.Kryhen eksperimente për të provuar praninë e dy llojeve të ngarkesave elektrike dhe

bashkëveprimin e tyre. Nxënësit mbajnë shënime në ditarin trepjesësh. Shpjegimin e kolonës së tretë e bën mësuesi.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveparashikim me terma paraprakëeksperimento-vëzhgo-nxirr përfundiminplotësim teksti

nxitje e diskutimittë nxënit bashkëpunuesnxitja për të shkruar

Eksperimenti1.a Krehim fl okët me krehër. E përsëritim disa herë këtë veprim.1.b Largojmë krehrin nga fl okët.2. Fërkojmë dy shufra qelqi me një copë leshi, dhe i varim në një fi ll pambuku.3. Fërkojmë një shufër qelqi dhe një plastike me një copë leshi, dhe i varim në një fi ll.

Vëzhgimi1.a. Fijet e fl okut ngjiten te krehri.b. Fijet e fl okut largohen nga njëra-tjetra.2. Shufrat e qelqit do të shtyhen.3. Dy shufrat do të tërhiqen ndërmjet tyre.

Përfundimi1.a. Fijet e fl okut dhe krehri kanë ngarkesa me shenja të kundërta.1. b. Fijet e fl okut kanë ngarkesa me shenja të njëjta.2. Shufrat e qelqit kanë ngarkesa me shenja të njëjta.3. Shufra e qelqit dhe e plastikës kanë ngarkesa me shenja të kundërta.

397


ituri natyre 4”

Lexohet rubrika “Unë zbulova se”.Punë e pavarur: Nxënësit plotësojnë rubrikën “Aktivizohu dhe përgjigju”. Vlerësohen nxënësit për mënyrën e kryerjes së eksperimenteve dhe nxjerrjes së

përfundimeve.


Tema: Qarku elektrikMësimi 3.10

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë katër përbërësit e domosdoshëm të një qarku elektrik.2. Të demonstrojë lidhjen e një qarku të thjeshtë elektrik.3. Të shpjegojë simbolet e skemës së qarkut.4. Të bëjë dallimin qark i hapur dhe qark i mbyllur.

Fjalë kyç: qark elektrik, bateri, pilë, burim rryme, përcjellës, shpenzues, ndërprerës.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, bateri të llojeve të ndryshme, tela përcjellës, llambë, çelës elektrik.

Metodat mësimore: lexim, vëzhgim, ndërtim, eksperimentim.

Hapi i parëHapet libri dhe lexohet problemi. Diskutohet rreth fi gurave të tekstit. Nxënësve u shpjegohet

ndërtimi dhe përdorimi i baterive, që quhen ndryshe edhe pila. Mund të tregohet edhe për ndotjen, që i shkaktojnë ato mjedisit, kur mbarojnë energjinë, prandaj duhet të ripërpunohen.

Hapi i dytëDuhet të përcaktohen elementet e një qarku dhe si funksionon ai, por kjo nuk u shpjegohet

nxënësve. Ata i marrin njohuritë duke lexuar tekstin në mënyrë individuale. Më pas, mësuesi saktëson duke i shkruar në tabelë elementet e qarkut.

Hapi i tretëNxënësit ndërtojnë një qark të mbyllur elektrik me mjetet e tyre. Veprimtaria kryhet në çift

ose individualisht. Bëhet paraqitja me skemë nga mësuesi dhe lidhja midis simboleve të skemës dhe elementeve të vërtetë të qarkut.

shpenzuesi (llamba) burimi i rrymës (bateria) ndërprerësi (çelësi)simbolet

Hapi i katërtPunohet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. Për t’i dhënë përgjigje çdo pike të kësaj rubrike,

nxënësit do t’i provojnë konkretisht në qarkun e tyre elektrik. Përgjigjet e rubrikës janë: Llamba do të ndriçojë në rastin e katërt dhe të gjashtë (numërimi fi llon nga e majta

horizontalisht).Tregohet kur kemi qark të hapur dhe qark të mbyllur dhe bëhet ndryshimi midis tyre.

Hapi i pestëPunë e pavarur: Vizatohet skema e një qarku të thjeshtë elektrik dhe emërtohen pjesët e tij.Vlerësohen nxënësit me notë për ndërtimin dhe emërtimin e pjesëve të qarkut elektrik.


398

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë mënyrën e përcjelljes së rrymës elektrike nga centrali në shtëpi.2. Të emërtojë tri centrale të vendit tonë.3. Të identifi kojë pesë mënyra të përdorimit të elektricitetit në pajisjet elektro-shtëpiake.4. Të tregojë 3-4 mënyra të shndërrimit të elektricitetit në forma të ndryshme.

Fjalë kyç: elektricitet, central, linjë elektrike, pajisje elektro-shtëpiake, energji drite, zëri dhe nxehtësie etj.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja e diturisë, foto të hidrocentraleve të vendit tonë, harta e Shqipërisë, pajisje elektro-shtëpiake, si: tharëse, magnetofon, grirëse, thekëse, orë etj.

Tema: Rryma elektrikeMësimi 3.11

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhet në tabelë titulli i mësimit “Rryma elektrike”.Udhëzohen nxënësit të plotësojnë në fl etore kolonën e parë të tabelës “Di, Dua të di, Mësova”,

me njohuritë që kanë për temën. Në kolonën e dytë, nxënësve u kërkohet të shkruajnë pyetje, që kanë lidhje me rrymën elektrike.

Mësuesi plotëson dy kolonat e para në tabelë me mendimet e nxënësve. Mund të shkruhen edhe pyetje, të cilat mësuesi nuk i ka parashikuar t’i realizojë në këtë orë mësimi. Ato mund të jepen si detyrë në shtëpi ose të sqarohen nëse ka mundësi.

Realizimi i kuptimit:Hapet teksti. Njohuritë e reja do të merren me teknikën “Lexim, përmbledhje në dyshe”. Një

nxënës lexon paragrafi n e parë dhe bën përmbledhjen e tij. Nxënësi tjetër i bën dy pyetje rreth materialit që përmblodhi. Më pas, ky paragraf diskutohet me klasën.

Paragrafi i parë, përcjellja e rrymës nga centrali në shtëpi.Paragrafi i dytë, emërtimi i hidrocentraleve të vendit tonë.Paragrafi i tretë, përdorimi i elektricitetit në familje.Për të diskutuar njohuritë do të përdoret skema e librit, harta, të dhëna për centralet në

Shqipëri (numrin e tyre, sa për qind të nevojave plotësojnë etj).Plotësohet tabela e koncepteve në fl etore.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveDi , Dua të di, Mësovalexim, përmbledhje në dyshe, tabela e koncepteve Di , Dua të di, Mësova

diskutimi i idevetë nxënit bashkëpunuesparaqitje grafi ke e informacionit

Pajisjet Përdoret për.. Kthen rrymën elektrike në…Magnetofoni Tinguj Televizori Figurë dhe zëLlamba Dritë dhe nxehtësiThekësja e bukës NxehtësiGrirësja e frutave Lëvizje rrotulluese

399


ituri natyre 4”

Refl ektimi:Plotësimi i kolonës së tretë të tabelës “Di, Dua të di, Mësova”.

Tema: Përçuesit dhe izoluesitMësimi 3.12

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë kuptimin e fjalës përçues dhe izolues.2. Të dallojë përcjellësit nga izoluesit, nëpërmjet eksperimenteve me qarkun elektrik.3. Të tregojë 2-3 përdorime të materialeve përçuese dhe izoluese.4. Të klasifi kojë lëndët sipas vetisë së përcjellshmërisë.

Fjalë kyç: përçues, izolues, përcjellës i mirë, përcjellës i dobët.

Mjetet: teksti i nxënësit, qark elektrik, mjete të elektricistit, tel bakri, alumini, hekuri, copë porcelani, copë xhami, karton, fi je kashte, vizore plastike, shkop druri.

Lexohet kolona e fundit e tabelës.Nxënësit vlerësohen me notë.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe pyetja e fundit e tabelës. Kjo pyetje mund të shërbejë për një hulumtim, duke përdorur burime të ndryshme informacioni, si: televizioni, gazetat, interneti, librat e tjerë shkollorë, prindërit, gjyshërit, specialistët etj. Detyra mund të shtrihet në kohë.

Di1. Rryma elektrike përftohet nga centralet elektrike.2. Gjeneratori prodhon rrymë elektrike.3. Rryma elektrike është shumë e rëndësishme në jetën tonë.4. Metalet janë përcjellës të rrymës elektrike.5. Rryma elektrike është energji.

Dua të di1. Si vjen rryma deri në shtëpitë tona?2. Ku vendosen telat elektrikë? Pse?3. A mund të punojë gjithçka me rrymë elektrike?4. Meqë rryma është energji çfarë pune kryen ajo?5. Pse pajisjet në shtëpi punojnë me të njëjtën rrymë elektrike dhe bëjnë punë të ndryshme?6. Pse disa herë ne nuk kemi drita në shtëpi?

Mësova1. Rryma shpërndahet me anë të kabllove elektrikë.2. Ato vendosen nën tokë ose në shtylla të larta, që të mos preken nga njerëzit.3. Nuk mund të punojë gjithçka me rrymë elektrike, por ajo përdoret shumë.4. Ajo përdoret për pajisjet elektrike.5. Pajisjet kanë ndërtime të ndryshme. Ato kthejnë rrymën elektrike në dritë, tinguj, fi gurë, nxehtësi dhe lëvizje rrotulluese.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhet titulli dhe disa fjalë kyç në tabelë. Nxënësit do të parashikojnë se për çfarë do të

fl asim në mësimin e ri. Veprimtaria kryhet me gojë. Mësuesi u jep mundësi shumë nxënësve që të shprehin mendimet dhe t’i argumentojnë ato.përçuesit dhe izoluesit materiale plastike metale përcjellës rrezik elektricitet


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveparashikim nga titulli dhe termathulumtim, eksperimento- vëzhgo-klasifi koruaje fjalën e fundit për mua

nxitje diskutimindërtimi i njohurive studimorediskutimi i ideve

400

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre


Mësuesi paraqet shkurt njohuritë që do të marrin nxënësit në këtë orë mësimi. Ato krahasohen me parashikimet që bënë nxënësit.

U drejtohen nxënësve dy pyetje: 1. Ç’do të thotë përcjellës dhe izolues? 2. Ku gjejnë përdorim ato?Për t’i dhënë përgjigje këtyre pyetjeve, nxënësit duhet të hulumtojnë në tekst, dhe më pas,

t’i diskutojnë mendimet në grup. Në fund, shkruhen në tabelë idetë kryesore. Mësuesi shton ose saktëson njohuritë e nxënësve. Paraqitet dhe skema.

të fortë (metalet, trupi i njeriut etj) përcjellëse (përcjellin rrymën elektrike)lëndët të dobët (lëngjet, gazet etj) izoluese (qelqi, plastika, goma etj.)

Eksperimente: Ndërtohet një qark i thjeshtë elektrik, si në fi gurë. Nxënësit vendosin me radhë, në dy skajet e përcjellësit, sendet e treguara te rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. Ato sende, që bëjnë llambën të ndriçojë, janë përcjellëse, të tjerat janë veçuese. Pasi kryejnë eksperimentet në çift, nxënësit i grupojnë sendet në përcjellës dhe veçues.

përcjellës veçuesshkop i lagur, tel bakri, alumini dhe hekuri lapsi, fi je letre, gomë, shkop druri, copë qelqi, copë porcelani, karton, vizore plastike, fi je kashte

Refl ektimi:Nxënësit punojnë në grupe. Një prej tyre, zgjedh nga teksti një pjesë, që i ka bërë përshtypje,

dhe kërkon nga anëtarët e grupit të japin mendime rreth saj. Këto mendime shkruhen në skeda letre. Nxënësi që e zgjodhi pjesën shkruan komentin e tij në skedë, por, ai e lexon i fundit atë.

Në fund, përzgjidhen një ose dy grupe, që ta lexojnë materialin me të gjithë klasën.Nxënësit vlerësohen me notë.


Tema: Përdorimi dhe rrezikuMësimi 3.13

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të identifi kojë pesë mënyra të përdorimit të elektricitetit.2. Të përshkruajë rrezikun nga përdorimi i pakujdesshëm i energjisë elektrike.3. Të përcaktojë katër rregulla për mbrojtjen nga energjia elektrike.4. Të tregojë katër këshilla për kursimin e energjisë.5. Të argumentojë rëndësinë e kursimit të energjisë elektrike.

Fjalë kyç: energji elektrike, rrezik, mbrojtje, pakujdesi, kursim, konsum energjie.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë formati, kuriozitet për pajisjet elektro-shtëpiake (nga interneti ose enciklopedia).


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveimagjinatë e drejtuarvëzhgo-diskuto, tabelëturi i galerisë

nxitje diskutimitë nxënit bashkëpunuesparaqitje grafi ke

401


ituri natyre 4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Udhëzohen nxënësit që të mbyllin sytë dhe të imagjinojnë një situatë në familje kur ikin

dritat. Imagjinata e tyre drejtohet nga mësuesi, i cili lexon ngadalë fjalitë e mëposhtme:Është mbrëmje. Jeni duke parë televizor. Vëllai po mëson, ndërsa mami gatuan darkën.

Në këtë moment ikin dritat. Ju mërziteni, se nuk patë dot fi lmin. Vëllai kërkon ndriçuesin, që të lexojë. Pas pak është koha për të ngrënë, por darka nuk është gati…

Nxënësit hapin sytë dhe shkëmbejnë me njëri-tjetrin emocionet që provuan.

Realizimi i kuptimit:Nxënësit punojnë në grupe për të komentuar fi gurat e pjesës së parë të tekstit. Qëllimi

është të tregojnë rëndësinë që ka përdorimi i energjisë elektrike në familje. Duhet të pranohet edhe ndonjë ide ndryshe, si p.sh.: shtëpia mund të pastrohet edhe me fshesë të zakonshme, kështu kursejmë energjinë.

Nxënësve u shpjegohet rreziku nga elektriciteti. Vëzhgohen me kujdes fi gurat dhe nxirret nga një rregull për secilin prej tyre.

Bëhet një bisedë për rëndësinë e kursimit të energjisë. Nxënësit sjellin shembuj të kursimit nga familjet e tyre. Bëhet dallimi midis përdorimit dhe kursimit të energjisë. Plotësohet tabela bashkë me nxënësit.

Lexohen kuriozitetet që kanë sjellë nxënësit për pajisjet elektro-shtëpiake.

Refl ektimi:Nxënësit paraqesin në një poster këshillat për mbrojtjen nga elektriciteti. Punët e tyre

vendosen në mur. Ata vlerësojnë njëri-tjetrin.Vlerësohen nxënësit me notë.


Përdorimi i energjisë elektrike1. Makina larëse lan rrobat.2. Llamba na ndihmon të shikojmë, lexojmë etj.

3. Frigoriferi ftoh ushqimet.

Kursimi i energjisë elektrike1. Mos e përdor makinën larëse me pak rroba.2. Llamba duhet fi kur kur nuk jemi në dhomë. Duhet të përdoren llamba që harxhojnë më pak.3. Nuk duhet lënë hapur dera e frigoriferit.

Material shtesë për mësuesin:

Makinat e para për larjen e rrobave janë përdorur në vitin 1900, por, ato nuk kishin motor. Larja

bëhej duke rrotulluar me dorë një cilindër.

Fshesa e parë elektrike u shpik në vitin 1904. Në fi llim ato u shitën në SHBA.

Më 1890, u shpik frigoriferi i parë për ta mbajtur ushqimin të ftohtë. Më vonë, rreth vitit 1910,

frigoriferi përdorej edhe për ngrirjen e ushqimit.

Ajri i kondicionuar është përdorur për herë të parë në SHBA, më 1911.

402

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë ndërtimin e një elektromagneti.2. Të ndërtojë një elektromagnet të thjeshtë.3. Të krahasojë elektromagnetin me magnetin e përhershëm.4. Të ilustrojë me tre shembuj përdorimin e elektromotorëve në pajisje të ndryshme.

Fjalë kyç: magnet, elektromagnet, elektromotor, mbështjellës spiral.

Mjetet: teksti i nxënësit, gozhdë e madhe, bateri, përcjellës i veshur, gjilpëra me kokë, motor i vogël elektrik (nga lodrat), materiale shtesë për motorët.

Tema: Magnetet dhe elektromagnetetMësimi 3.14

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Kujtohen nga klasa e tretë njohuritë për magnetet. Nxënësit shkruajnë në një fl etë sa më

shumë fjalë rreth tyre. Më pas, i grupojnë sipas karakteristikave të përbashkëta, duke i shkruar në skeda të veçanta. Vendoset nga një emërtim për secilën skedë.

Shembull: tërheq, shtyn, busull, dy pole, forma të ndryshme, shufër, rrethore, patkua, i fortë, metal etj.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësverendit-grupo-emërtoeksperimento-vëzhgo-nxirr përfundimindiagrami i Venit, pyetje-përgjigje

zhvillim fjalorindërtimi i shprehive studimoreparaqitje grafi ke e informacionit

Realizimi i kuptimit:Shkruhen në tabelë fjalët magnet dhe rrymë elektrike.A ka lidhje midis këtyre fjalëve? Le ta zbulojmë së bashku.Eksperiment: Nxënësit ndërtojnë në grupe një elektromagnet të thjeshtë, si fi gura në libër.

E provojnë disa herë, duke i lidhur skajet e përcjellësit te bateria dhe duke i larguar prej saj. Vëzhgohet dukuria dhe mbahet shënim në ditarin trepjesësh.

Pasi mbaron eksperimenti, nxënësve u tregohet se ndërtimi që bënë, quhet elektromagnet. Ai bazohet në përftimin e vetive magnetike nga rryma elektrike. Fjalët magnet dhe rrymë elektrike kanë lidhje me njëra-tjetrën.

forma:rrethore, shufër, patkua

vetitë:tërheq, shtyn, merr drejtimin veri-jug

Hapet teksti. Shihen përdorimet e elektromagnetit te zilja dhe te mbledhja e mbeturinave metalike. Lexohen shpjegimet në libër.

Kalohet tek elektromotorët. Nxënësve u shpjegohet, se ata bazohen mbi parimin e kthimit të energjisë elektrike në energji mekanike (lëvizje). Jepen shembuj të përdorimit të elektromotorëve në familje dhe industri.

Eksperimento 1. Dy skajet e përcjellësit i lidhim me polet e baterisë. Afrojmë gozhdën te gjilpërat me kokë. 2. Shkëputim skajet e përcjellësit nga polet e baterisë.

Nxirr përfundimin1. Nga rryma elektrike përftohen veti magnetike.

2. Kur ndërpritet rryma elektrike, nuk ka më veti magnetike.

Vëzhgo 1. Gozhda do të tërheqë gjilpërat.

2. Gozhda nuk i tërheq më gjilpërat.

403


ituri natyre 4”


Objektivat: Në fund të orëve së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të identifi kojë burime të energjisë në natyrë.2. Të bëjë dallimin midis burimeve ripërtëritëse dhe atyre të paripërtërishme.3. Të ilustrojë shndërrimin e energjisë nga një formë në një tjetër.4. Të përshkruajë përftimin e energjisë në një central elektrik.5. Të përcaktojë katër elementet e një qarku të thjeshtë elektrik.6. Të dallojë materialet përcjellëse nga ato veçuese.7. Të bëjë lidhjen midis rrymës elektrike dhe magnetizmit.8. Të tregojë pesë përdorime të elektromagneteve dhe elektromotorëve.9. Të formulojë pesë rregulla për mbrojtjen nga përdorimi i elektricitetit.10. Të mbështetë veprimet për kursimin e energjisë.11. Të argumentojë rëndësinë e energjisë elektrike në jetën tonë.

Mjetet: teksti i nxënësit.

Metodat e përdorura: punë e pavarur, konkurs.


Hapi i parëPërsëritet me nxënësit çdo mësim, duke fi lluar nga mësimi 3.1., mësuesi rikujton objektivat

përkatëse të çdo teme dhe përsërit konceptet, që kanë lidhje me to.

Hapi i dytëNxënësit plotësojnë në mënyrë të pavarur faqen e parë të përsëritjes. Kjo mund të shërbejë

si kontroll njohurish, pra mund të korrigjohet nga mësuesi.

Nxënësit lexojnë materialet shtesë, që kanë sjellë për llojet e ndryshme të motorëve.

Refl ektimi:Punohen pyetjet e tekstit.Bëhet dallimi midis magnetit të përhershëm dhe elektromagnetit me diagramin e Venit.


magneti të përbashkëtat elektromagneti ka përherë veti magnetike tërhiqen tërheq vetëm kur ka rrymë forma të ndryshme përdoren në pajisje elektrike ka fuqi të madhe metal metal dhe mbështjellës spiral

Material shtesë për mësuesin:

Në fillim është shpikur motori me avull, nga

anglezi Tomas Njukamen, në vitin 1712. Ai u përdor

në fabrika, trena etj. Më pas, në vitin 1821, Majkëll

Faradei shpiku motorin elektrik. Në vitin 1860, u shpik

motori me djegie të brendshme (naftë, benzinë).

404

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Hapi i tretë

Zhvillohet konkurs midis grupeve në klasë. Pyetjet e konkursit duhet t’i bëjnë vetë nxënësit, duke i përgatitur në shtëpi. Kjo i ndihmon ata për të kuptuar me logjikë njohuritë shkencore.

Nëse shihet e vështirë kjo mundësi (varet nga niveli i klasës), këshillohet të bëhen pyetjet e mëposhtme.

Pyetje me argumentim1. Si e kupton fjalën energji?2. Ç’janë burimet ripërtëritëse?3. Përshkruaj përftimin e energjisë elektrike nga hidrocentrali (termocentrali, centrali diellor).4. Trego pjesët e një qarku elektrik.5. Ç`janë përçuesit dhe veçuesit?6. Thuaj tri përdorime të elektricitetit, por jo në familje.7. Jepi shokut tri këshilla për t’u mbrojtur nga elektriciteti.8. Pse duhet ta kursejmë energjinë elektrike?9. Si mund të formohet një elektromagnet?

Përgjigje rrufe me po ose jo1. Ne e marrim energjinë nga ushqimi.2. Dielli është burimi kryesor i energjisë.3. Energjia nuk mund të transformohet.4. Dy format kryesore të energjisë janë: e ruajtur dhe e lëvizjes.5. Nafta është burim ripërtëritës.6. Fjala hidro ka lidhje me nxehtësinë.7. Gejzerat dalin nga brendësia e tokës.8. Gjeneratori prodhon energji elektrike.9. Turbina ndodhet te çdo central elektrik.10. Në shtëpitë tona a ka qark elektrik?11. Hidrocentralet ndotin mjedisin.12. Hekuri është përcjellës.13. Qelqi është veçues.14. Elektromagneti punon me rrymë elektrike.15. Të gjitha linjat elektrike janë në ajër.16. Pjesën më të madhe të energjisë e marrim nga hidrocentralet.17. Ngarkesat me elektricitet të njëjtë tërhiqen.18. Energjia e erës është burim ripërtëritës.Nxënësit mund t’i drejtojnë njëri-tjetrit pyetje enigmë.

Vlerësohen me notë nxënësit që u aktivizuan gjatë kësaj ore.

Detyrë shtëpie: Jepet të lexojnë faqen e dytë të përsëritjes dhe të hartojnë vetë disa rregulla për mbrojtjen nga energjia elektrike në formën e posterit.

405


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë dy kushtet e nevojshme për të realizuar të parit. 2. Të identifi kojë pesë burime të dritës.3. Të klasifi kojë burimet e dritës në natyrore dhe artifi ciale.4. Të bëjë lidhjen midis burimit të dritës dhe të nxehtësisë.

Fjalë kyç: drita, burim drite, burim artifi cial dhe natyror.

Mjetet: teksti i nxënësit, qiri, shkrepëse, elektrik dore, ndriçues me neon, foto të burimeve të dritës, kuriozitete rreth dritës.

Tema: DritaMësimi 3.16

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Cili është ndryshimi midis ditës dhe natës?Çfarë na ndihmon për të parë natën?Sa shqisa ka njeriu? Cila prej tyre është shqisa e të parit?A kanë kafshët një shqisë të tillë? Të imagjinojmë sikur jemi në një dhomë të errët. Drita nuk ka dhe grilat janë mbyllur.A mund të shihni objektet në dhomë? Pse?Mbyllni sytë për një çast. A shihni gjë?

Realizimi i kuptimit:Hapet libri. Komentohen fi gurat e mësimit.Mësuesi i njeh nxënësit me objektivat e orës së mësimit. Nxënësit do t’i marrin njohuritë e reja

duke lexuar tekstin me vëmendje dhe duke vendosur në çdo paragraf shenjat e mëposhtme:


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetje–përgjigjetabela INSERTpyetje përgjigje

diskutimi i idevetë lexuarit ndërvepruesdiskutim i ideve

Nëse mësuesi e sheh të vështirë realizimin e kësaj teknike, me katër shenja, mund të përdorë vetëm dy prej tyre: √ (e dija) dhe + ( nuk e dija). Pasi mbarojnë shënimet në tekst, hidhen njohuritë në tabelën që kanë bërë nxënësit në fl etore, sipas shenjave përkatëse.

Materiali diskutohet me nxënësit dhe sqarohen paqartësitë. Provohet lidhja dritë-nxehtësi. Ndizet një shkrepëse, një qiri, elektriku i dorës dhe ndriçuesi me neon.

Nxënësit afrojnë dorën pranë tyre dhe shohin se vetëm ndriçuesi me neon nuk është i ngrohtë. Lexohen kuriozitetet dhe të dhëna të tjera rreth dritës. Shpejtësia e dritës është shpejtësia

më e madhe në natyrë, 300000 km/s.

Refl ektimi:Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. Punohen pyetjet e tekstit.Nxënësit vlerësohen me notë.


√ + - ?këtë informacion e dija këtë nuk e dija këtë e dija ndryshe këtë nuk e kuptoj

406

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të dallojë trupat që ndriçojnë nga ata të ndriçuar.2. Të demonstrojë transmetimin e dritës nga objekte me përbërje të ndryshme. 3. Të klasifi kojë objektet në të tejdukshëm, të përshkueshëm dhe të papërshkueshëm.4. Të hetojë formimin e hijes dhe mënyrën e ndryshimit të saj.

Fjalë kyç: hije, trupa të ndriçuar, trupa që ndriçojnë, trupa të tejdukshëm, të përshkueshëm dhe të papërshkueshëm.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore diturie, burim drite (qiri, elektrik), sende prej materialesh të ndryshme, letër e dyllosur ose kalk, xham akulli.

Tema: Drita dhe trupatMësimi 3.17


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveLojëshpjegim, eksperimentetabela shpjeguese

nxitje diskutimitë nxënit bashkëpunuesnxitja për të shkruar

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Nxënësit luajnë duke krijuar hije në mur. Mund të bëhet një lojë e vogël teatrale (nëse janë

porositur më parë) ose të imitohen kafshë të ndryshme. A e dini fëmijë pse krijohen hijet?A është i nevojshëm burimi i dritës? Sot, do të mësojmë se cili është shkaku i vërtetë i

formimit të hijeve.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi. Mësuesi paraqet në mënyrë të strukturuar njohuritë e

reja:Në natyrë ka trupa të ndritshëm, ata që lëshojnë dritën, si: Dielli, yjet dhe trupat e ndriçuar.

Ata që ndriçojnë kur marrin dritë nga të tjerët, Hëna. Trupat që ndriçohen, sillen në mënyra të ndryshme, kur u bie drita. Në bazë të kësaj vetie, trupat do t’i klasifi kojmë në: të tejdukshëm, të përshkueshëm dhe të papërshkueshëm.

Lexohen paragrafët për tri ndarjet e trupave dhe plotësohet në tabelën e zezë.

Nxënësit kryejnë prova me dritën dhe objektet prej materialesh të ndryshme. Ata duhet të zbulojnë lidhjen midis tyre, të bëjnë klasifi kimin e objekteve sipas tabelës së mësipërme. Kjo veprimtari këshillohet të kryhet në grup, në mënyrë që nxënësit të diskutojnë mendimet me njëri-tjetrin.

Formimi i hijeve.Nxënësit duhet të hetojnë për formimin e hijes dhe ndryshimin e saj. Provohen trupat me radhë për të parë nëse formojnë hije. Ata trupa, që formojnë hije, afrohen

dhe largohen nga burimi i dritës për të parë ndryshimin e madhësisë së hijes. Pasi nxënësit mbarojnë, ata ndihmohen nga mësuesi që të nxjerrin konkluzionet.

Trupa të tejdukshëmLejojnë dritën plotësisht të kalojë. Shihet gjithçka pas tyre.

Trupa të përshkueshëmLejojnë dritën pjesërisht të kalojë.Nuk shihen qartë sendet pas tyre.

Trupa të papërshkueshëmPengojnë plotësisht kalimin e dritës.Nuk shihet asgjë pas tyre.

407


ituri natyre 4”

Refl ektimi:Plotësohet nga çdo nxënës tabela e mëposhtme:

Lexohen punët e disa nxënësve.Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën se si zbuluan lidhjet midis dukurive dhe arsyetimet

përkatëse.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, si dhe rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.

Shënim: Përhapja e dritës në vijë të drejtë do të studiohet orën e ardhshme, megjithatë, mësuesi duhet t’ua shpjegojë nxënësve se kjo veti është një nga shkaqet e formimit të hijes.

Hijet Kur formohen? Kur drita bie mbi trupa të papërshkueshëm.Cili është shkaku? Trupi nuk lejon dritën të kalojë, ajo përhapet në vijë të drejtë.Si ndryshojnë? Varet nga pozicioni i burimit të dritës dhe nga largësia midis burimit dhe trupit.Në natyrë Hija e njeriut në mëngjes dhe në mbrëmje është më e gjatë se në mesditë.

Tema: Si përhapet drita?Mësimi 3.18

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të tregojë 2-3 veti të dritës.2. Të provojë përhapjen e dritës në vijë të drejtë.

Fjalë kyç: veti valore, përhapje, lëvizje drejtvizore.

Mjetet: teksti i nxënësit, elektrik, kartonë të çarë në mes.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Stuhi mendimi për njohuritë që kanë marrë nxënësit rreth dritës. Shkruhen në tabelë.

vjen nga burimi shumë e shpejtë e ndritshme burim artifi cial burim natyror drita nxehtësi energji dielli përshkon disa trupa krijon hije ngjyra të ndryshme

Realizimi i kuptimit:Rruga që bën treni mbi shina është e lakuar. Rruga, që bëjmë për të ardhur në shkollë, ka

drejtime të ndryshme. Po rruga që përshkon drita si është? Sillen disa shembuj:a. I keni vënë re dritat e projektorëve në një spektakël? Si janë ato?b. Mbyllim perdet ose grilat e klasës, duke lënë vetëm një të çarë, në mënyrë që të hyjë një

tufë e vogël drite. Nxënësit shohin drejtimin e saj.Dy nxënës kryejnë një provë të thjeshtë: njëri prej tyre fshihet poshtë bankës ose diku tjetër,


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvestuhi mendimi eksperimento-vëzhgo-nxirr përfundiminpesëvargësh


408

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” në mënyrë që të mos duket. Shoku tjetër nuk e sheh, por kur i thërret, ai përgjigjet. Pra, zëri

arriti te veshi i tij, ndërsa drita nuk kaloi poshtë bankës. Këta shembuj provojnë se drita nuk përhapet në vijë të drejtë, por në drejtime të

ndryshme.Lexohet materiali në tekst duke përcaktuar disa veti të dritës.Eksperiment: Nxënësit provojnë përhapjen e dritës në vijë të drejtë, me anë të kartonëve

me vrimë dhe të burimit të rrymës (elektrikut). Prova kryhet për çdo dyshe nxënësish dhe më pas plotësohet tabela.

Refl ektimi:Pesëvargësh për dritën. drita e ndritshme, e shpejtë ndriçon, përhapet, refl ektohet përhapet në mënyrë drejtvizore energji


Eksperimenti 1. Vendosim dy kartonët në mënyrë që të çarat të jenë në një drejtim. I ndriçojmë ato me elektrik.2. I vendosim kartonët në drejtime të ndryshme.

Vëzhgimi 1. Në mur shohim dritën e elektrikut.

2. Nuk shihet pika e ndriçuar në mur.

PërfundimiDrita përhapet në vijë të drejtë.

Kartoni nuk e lejon dritën të kalojë.

Tema: PërthyerjaMësimi 3.19


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetja sjell pyetjeneksperiment, lexim-përmbledhje në dyshetabela e koncepteve

diskutim i idevetë nxënit bashkëpunuesparaqitje grafi ke e informacionit

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të provojë dukuritë e përthyerjes, refl ektimit dhe përhapjes së dritës.2. Të tregojë 2-3 përdorime të vetisë së pasqyrimit.3. Të përshkruajë parimin e ndërtimit të thjerrave.4. Të identifi kojë katër mënyra të përdorimit të thjerrave.

Fjalë kyç: përthyerje, pasqyrim, refl ektim, përhapje, difuzion, thjerrë, lupa.

Mjetet: teksti i nxënësit, gotë, ujë, laps, pasqyrë, elektrik, thjerra.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Cili e ka shtëpinë larg shkollës?Sa minuta të duhen për të ardhur në shkollë?E dini sa minuta i duhen dritës për të mbërritur nga Dielli në Tokë? (8 minuta)Si shpjegohet që ne dimë se Dielli është shumë larg nga Toka?A dini ndonjë shpejtësi tjetër të madhe në natyrë? (e zërit, e avionit etj.)Mendoni se drita përhapet me të njëjtën shpejtësi në trupa të ndryshëm? Pse mendoni

kështu?

409


ituri natyre 4”

Krahasojeni këtë me veten tuaj kur jeni duke vrapuar në asfalt, pastaj kaloni mbi bar dhe në fund, mbi rërë.

A do të ndryshojë shpejtësia juaj?

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi. Kryhen tri prova për të provuar dukuritë e përthyerjes,

refl ektimit dhe të përhapjes.1. Vendoset një laps në një gotë me pak ujë. Shihet me kujdes drejtimi i lapsit. Ai duket si

i thyer.2. Krijohet errësirë në klasë. Drejtohet elektriku nga pasqyra që ndodhet mbi tavolinë. Në

mur shihet njolla e ndriçuar, që është refl ektimi i elektrikut.3. Kryhet prova e dytë, por në vend të pasqyrës vendoset një libër. Ai i shpërndan rrezet e

dritës, pra në mur nuk ka njollë të ndriçuar.Lexohet mësimi me teknikën “Lexim, përmbledhje në dyshe”. Në çdo dyshe nxënësish, njëri

lexon paragrafi n e parë dhe bën përmbledhjen e tij. Nxënësi tjetër i bën pyetje atij që e lexoi. Pastaj kalon në diskutim me të gjithë klasën. Kështu veprohet dhe për pjesët e tjera.

Nxënësit përdorin thjerrën për të parë objekte të ndryshme. Shpjegohet vetia mbi të cilën është mbështetur thjerra dhe jepen shembuj të përdorimit të saj.

Refl ektimi:Nxënësit plotësojnë tabelat:

Kontrollohen plotësimet e tabelave.Nxënësit vlerësohen me notë.


Dukuria Përthyerja

Refl ektimi

Përhapja

Çfarë është?Ndryshimi i drejtimit të rrezeve të dritës.Kthimi i rrezeve të diellit në të njëjtin drejtim.Kthimi i rrezeve të dritës në drejtime të ndryshme.

Shkaku Drita përhapet me shpejtësi të ndryshme në mjedise të ndryshme.Trupi i papërshkueshëm dhe sipërfaqja shumë e lëmuar.Trupi i papërshkueshëm dhe sipërfaqe e ashpër.

Ku përdoret?Thjerrat

Pasqyra për makinat, dentistët, shtëpitë etj.

Përbërja Trup i tejdukshëm, xham i trashë.

Vetitë Përthyen rrezet në mënyrë të rregullt. Zmadhon objektet.

FunksioniPër lupa, mikroskopë, teleskopë, syze etj.

Thjerrat

410

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të provojë zbërthimin e dritës së bardhë me anë të një prizmi.2. Të shkruajë të renditura ngjyrat e spektrit të dritës së bardhë.3. Të shpjegojë arsyen pse trupat duken me ngjyra të ndryshme.4. Të hetojë përzierjen e ngjyrave duke u nisur nga tri ngjyrat bazë.

Fjalë kyç: spektër, shpërbërje, prizëm, ylber, përthithje, pasqyrim.

Mjetet: teksti i nxënësit, prizëm, fl etë letre, penela me ngjyra të ndryshme, elektrik dore, letra me ngjyrë të kuqe, të gjelbër dhe blu.

Tema: Ngjyrat e dritësMësimi 3.20


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveshkrim i lirë eksperiment, pyet sërishpunë e pavarur

nxitja e diskutimittë nxënit bashkëpunuesparaqitje me vizatim

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Udhëzohen nxënësit që të shkruajnë një tekst imagjinar me titull “Bota pa ngjyra”. Lihen

rreth 5-7 minuta dhe lexohen disa prej shkrimeve të tyre. Kjo do të shërbejë si nxitje diskutimi, për të gjetur arsyet se pse trupat i shohim me ngjyra të ndryshme.

Lexohet problemi në libër.

Realizimi i kuptimit:Nëpërmjet kujt i shohim objektet në natyrë? (dritës dhe syrit)Kur drita e diellit ose e llambave duket e bardhë, pse trupat i shohim me ngjyra të

ndryshme?Kryhet eksperimenti me prizmin për zbërthimin e ngjyrës së bardhë. Nxënësit vëzhgojnë rezultatin.

Mësuesi sqaron se kjo quhet shpërbërje e dritës. Pra, drita e bardhë përbëhet nga ngjyra të ndryshme, që quhen spektër i dritës. Këtë e ka zbuluar shkencëtari Isak Njuton, në vitin 1666.

A jeni në gjendje të shpjegoni pyetjen që bëmë në fi llim? Lihen nxënësit të shprehin ç`mendojnë, por për të saktësuar njohuritë, duhet të lexojnë

pjesën e dytë të tekstit. Në çdo dyshe nxënësish, njëri lexon një pjesë të shkurtër me zë, që ta dëgjojë shoku. Kur mbaron së lexuari pjesën, nxënësi që dëgjoi i bën pyetje shokut, i cili duhet t’i japë përgjigje. Nëse ai nuk është dakord me përgjigjen, e diskutojnë së bashku. Për vazhdimin e pjesës, nxënësit ndërrojnë rolet.

Për të kontrolluar përvetësimin e njohurive, mësuesi bën pyetjet:Pse bluza jote duket e verdhë?Çfarë ngjyrash thith fustani yt i gjelbër? (Të gjitha, përveç të gjelbrës.)Pse në verë vishemi me rroba me ngjyra të çelëta?Po fustani i zi, cilat ngjyra thith?A ju kujtohet paneli diellor? Mund të shpjegoni tani përse bëhet me ngjyrë të zezë?Pse shfaqet ylberi?

Refl ektimi:Nxënësit kryejnë eksperimentin 2 për të provuar të kundërtën. Nga bashkimi i shtatë ngjyrave

a formohet e bardha?Punojnë në mënyrë të pavarur si te fi gura e tekstit. Në fund ata shohin rezultatin. Komunikojnë me njëri-tjetrin për të diskutuar rezultatin. Nxënësit duhet të përdorin karton

411


ituri natyre 4”

të trashë, në mënyrë që të arrihet rrotullimi me shumë shpejtësi.Nxënësit vlerësohen me notë.Orën e dytë, nxënësit merren me përzierjen e ngjyrave për të krijuar ngjyra të tjera. Do të

punohet në dy mënyra.

1. Përzierja e ngjyrave të dritës.Do të realizohet me elektrik dore, të mbështjellë me copa letre me ngjyrat bazë: e kuqe, e

gjelbër dhe blu. Drejtohen elektrikët nga muri, duke bërë kombinimet e ngjyrave.e kuqe + e gjelbër = e verdhë e kuqe + e kaltër = e bardhëe gjelbër + blu = e kaltër blu + e verdhë = e bardhëe kuqe + blu = e purpurt (rozë) e gjelbër + e purpurt = e bardhë

2. Përzierja e ngjyrave me penela.Ngjyrat bazë janë: e purpurt, e verdhë dhe e kaltër. Këto mund të përzihen dhe të merren

ngjyra të tjera:e purpurt + e verdhë = e kuqe e kaltër + e purpurt = blue verdhë + e kaltër = e gjelbër e purpurt + e kaltër + e verdhë = e zezë

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, si dhe vizatimi i spektrit të dritës së bardhë.


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë përhapjen e dritës në natyrë.2. Të krahasojë burimet natyrore të dritës me ato artifi ciale.3. Të shpjegojë formimin e hijes.4. Të tregojë përbërjen e dritës së bardhë.5. Të paraqesë spektrin e dritës me vizatim.6. Të përcaktojë 4-5 përdorime të vetisë së refl ektimit dhe të përthyerjes së dritës.7. Të argumentojë rëndësinë e dritës në jetën tonë.

Mjetet: teksti i nxënësit, tabak letre, lapsa, ngjyra.

Metodat e përdorura: kumbimi, punë e pavarur.

Nxënësve u është dhënë detyrë në shtëpi për të përsëritur mësimet e kësaj linje.Punohet me teknikën e kumbimit për të kontrolluar njohuritë e nxënësve në lidhje me linjën “Drita”.Ndahet klasa në grupe me nga gjashtë nxënës. Çdo grup do t’i përgjigjet gjashtë kërkesave, që

ndodhen në faqet e kubit. Këto kërkesa përfshijnë të gjitha nivelet e të nxënit. Brenda grupit nxënësit ndajnë detyrat duke marrë nga një kërkesë secili. Në mes të tabakut shkruhet fjala DRITA, secili shkruan pyetjen e tij dhe përgjigjen në pjesën e vet. Për arsye kohe, nxënësit punojnë njëkohësisht.

Kërkesat e shkruara në kub:1. Përshkruaj përhapjen e dritës në natyrë.2. Krahaso burimet natyrore të dritës me ato artifi ciale.3. Shoqëro: Lidh formimin e hijes me vetitë e dritës.4. Analizo: Nga përbëhet drita e bardhë, si provohet dhe paraqite spektrin me vizatim.5. Zbato: Përse përdoret vetia e refl ektimit dhe e përthyerjes së dritës?6. Argumento: Pse është e domosdoshme drita?

Pasi mbarojnë punën, diskutohet çdo kërkesë me të gjitha grupet.Punë e pavarur. Nxënësit plotësojnë tekstin. Kontrollohen punët e nxënësve.

412

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

1. Qarko alternativën e saktë: (1 pikë për çdo alternativë) Është burim drite artifi ciale:

a. Hëna b. Dielli c. Fishekzjarrët

1. Është trup i ndriçuar:

a. Qiriri b. Hëna c. Xixëllonja

2. Trupat që lëshojnë dritë, japin dhe nxehtësi.

a. po b. jo c. varet

3. Trupat që e lejojnë dritën të kalojë, por nuk na lejojnë të shohim qartë objektet, quhen:

a. trupa të përshkueshëm b. trupa të tejdukshëm c. trupa të papërshkueshëm

4. Është trup i tejdukshëm:

a. pasqyra b. letra kalk c. ajri

5. Nuk e lejon dritën të kalojë:

a. trupi i njeriut b. xhami i smeriluar c. qesja plastike

6. Drita përhapet në mënyrë:

a. drejtvizore b. të lakuar c. të çrregullt

7. Hija formohet pas një trupi:

a. të papërshkueshëm b. të tejdukshëm c. të përshkueshëm

8. Kur drita kalon nga një mjedis i tejdukshëm në një mjedis tjetër të tejdukshëm ndodh dukuria e

a. përhapjes b. përthyerjes c. refl ektimit

9. Trupi që shohim në pasqyrë është:

a. trupi i vërtetë b. trupi i zmadhuar c. shëmbëllimi

10. Pasqyron më mirë dritën:

a. letra e aluminit e rrudhosur b. letra e aluminit c. pasqyra

11. Mikroskopi shërben për të parë objekte:

a. shumë të vegjël b. që ndodhen shumë larg c. shumë të mëdhenj

12. Ne mund të shohim zbërthimin e dritës me anë të:

a. pasqyrës b. dritares c. prizmit

13. Kur formohet ylberi, shpërbërja e dritës kryhet nga:

a. pikëzat e ujit b. dielli c. deti

14. Ngjyra e zezë:

a. i pasqyron të gjitha rrezet b. i thith të gjitha rrezet c. pasqyron vetëm ngjyrën e zezë

15. Në qoftë se rrezet e diellit bien mbi një top të kuq, atëherë ai:

a. do t’i thithë të gjitha ngjyrat b. do të thithë vetëm të kuqen c. do të pasqyrojë vetëm të kuqen

16. Trupi i tejdukshëm, me dy faqe të përkulura që përthyen rrezet e dritës në mënyrë të rregullt, quhet:

a. thjerrë b. teleskop c. mikroskop

17. Që të shohim një trup duhet patjetër që:

a. të kemi sytë hapur b. të ketë dritë c. të kemi sytë hapur dhe të ketë dritë

Test nr. 3

413


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë me dy shembuj fjalët përshtatje dhe mbijetesë.2. Të përshkruajë mënyrën e përshtatjes së kafshëve në shkretëtirë.3. Të përcaktojë tri ndryshime fi zike te disa gjitarë dhe shpendë gjatë stinës së dimrit.

Fjalë kyç: përshtatje, mbijetesë, ndryshim, kafshë me gjak të nxehtë.

Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve të shkretëtirës, të vendeve të ftohta, të dhëna për përshtatjen e kafshëve në shkretëtirë dhe të kafshëve në dimër.

Tema: Përshtatja për të jetuarMësimi 4.1

Kapitulli IV

GJALLESAT DHE PROCESET E JETËS

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Çfarë bëjnë njerëzit në dimër për t’u mbrojtur nga të ftohtët?Po kafshët, çfarë bëjnë në dimër?Ju duhet të shkruani një tekst ku të parashikoni se si përshtaten disa kafshë në dimër duke

u ndihmuar edhe nga fjalët: gjitarë shpendë gëzof shtresa dhjami puplaGjatë shkrimit të tekstit nuk ka rëndësi renditja dhe shkrimi bukur i fjalive, por dhënia e

ideve të qarta.Lexohen disa nga punët e nxënësve. Në fund të orës përcaktohen idetë e sakta.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri. Lexohet problemi dhe bëhet një rikujtim i njohurive nga klasa e tretë për grupet

e kafshëve.U shpjegohet fjala përshtatje duke sjellë shembuj nga jeta.Nxënësit punojnë me teknikën “Përmbledhja pohim- mbështetje”. Mësuesi shkruan dy

pohime në tabelë, nxënësit do t’i mbështetin duke sjellë shembuj, argumentime etj. Për këtë do të përdorin materialin e tekstit, si dhe enciklopeditë, libra të tjerë, televizionin.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveparashikim nga termatpërmbledhja pohim-mbështetjepyetje-përgjigje, pesëvargësh

nxitja e diskutimitndërtimi i njohurive studimorenxitja për të shkruar

PohimiDisa kafshë mbijetojnë në shkretëtirë, edhe pse mungon uji dhe temperaturat janë të larta.

MbështetjaDeveja ha dhe pi shumë, dhe i ruan ato në gungën që ka në kurriz.

Vetullat e devesë janë të trasha për të mbrojtur sytë nga rëra e shkretëtirës.Kafshët e tjera e marrin ujin nga bimët që hanë.

Disa kafshë, për t’u mbrojtur nga temperatura rrinë në nëntokë etj.Pohimi

Disa kafshë dhe shpendë jetojnë në vendin e tyre edhe në dimrin e vështirë.Mbështetja

Në dimër gëzofi i gjitarëve bëhet më i dendur, ndërsa shpendëve u shtohen puplat.Poshtë lëkurës ata kanë shtresa dhjami, që i mbrojnë nga të ftohtët.

Shpendët i shpupurisin puplat që të mbajnë sa më shumë ajër brenda tyre për t’i mbajtur ngrohtë etj.

414

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Refl ektimi:

Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. U jepet përgjigje pyetjeve të rubrikës “Aktivizohu dhe përgjigju”, si dhe shkruhet një pesëvargësh për devenë dhe ariun polar.

Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe nxënësit të paraqesin me vizatim përshtatjen

e shpendëve në dimër.

Shënim:Gjatë kësaj linje, nxënësit porositen që të sjellin foto të kafshëve, dhe në fund, duhet të

përgatitin një album duke u mbështetur në karakteristikat e veçanta të tyre.

Tema: Çfarë bëjnë kafshët në dimër?Mësimi 4.2


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvealfabeti i njëpasnjëshëmpyetja sjell pyetjenplotësim tabele

zhvillim fjaloritë nxënit ndërvepruesparaqitje grafi ke e informacionit

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë dy karakteristika të sjelljes së kafshëve për të mbijetuar në stinën e dimrit.2. Të përshkruajë gjendjen pasive të disa kafshëve gjatë gjumit dimëror.3. Të tregojë pesë kafshë që migrojnë gjatë stinës së dimrit.4. Të përshkruajë migrimin e shpendëve në vendet e ngrohta.5. Të shpjegojë 2-3 arsye të migrimit të shpendëve.

Fjalë kyç: gjumë letargjik, gjendje pasive, migrim, shpendë shtegtarë.

Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve që bëjnë gjumë dimëror dhe të shpendëve që migrojnë, kuriozitete ose të dhëna të tjera për to.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Nxënësit shkruajnë emra kafshësh për çdo shkronjë të alfabetit. Punohet në grupe me nga

4-5 vetë.Mësuesi duhet të ketë përgatitur formatin e gatshëm me shkronjat e alfabetit.Lexohen emrat e kafshëve nga grupet e ndryshme. Mësuesi përzgjedh nga ato emrat e

disa kafshëve, që bëjnë gjumë dimëror dhe që migrojnë. Pyeten nxënësit se çfarë bëjnë në dimër këto kafshë.

Realizimi i kuptimit:Mësuesi tregon dy karakteristika të sjelljes së kafshëve në dimër: gjumi letargjik dhe migrimi

dhe shpjegon me pak fjalë kuptimin e tyre.U drejtohen nxënësve dy pyetje me fjalën pse.1. Pse bëjnë gjumë letargjik disa kafshë?2. Pse migrojnë disa shpendë?Për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve, nxënësit duhet të lexojnë materialin në tekst dhe të

përdorin edhe njohuritë që kanë. Gjatë leximit, ata duhet të bëjnë pyetje rreth materialit, dhe t’i japin përgjigje njëri-tjetrit. Kjo i ndihmon për t’u thelluar në lexim dhe për t’i mbajtur mend më mirë njohuritë.

415


ituri natyre 4”

Pyetjet mund të jenë të tilla:Pse hanë shumë ushqim disa kafshë në pranverë, verë e vjeshtë?Çfarë ndodh në trupin e tyre gjatë gjumit letargjik?Si mbijetojnë ato pa ngrënë ushqim?Cilat kafshë bëjnë jetë pasive në dimër?Si e gjejnë rrugën shpendët shtegtarë?Pse nuk largohen të gjithë shpendët?Çfarë ndodh gjatë udhëtimit të gjatë? Kur diskutohen pyetjet me klasën, nxënësit lexojnë materiale nga enciklopeditë apo burime

të tjera, për kafshët që bëjnë gjumë dimëror dhe shpendët shtegtarë.

Refl ektimi:Plotësohet në mënyrë të pavarur tabela:

Vlerësohen nxënësit për mënyrën e pyetjeve dhe përgjigjeve, si dhe për plotësimin e tabelës.


lejlekët ngjalat qentë peshqit kuajt bretkosat kërmijtë balenat urithët dhelprat arinjtë macetGjumë letargjik Migrim Jetë aktive në dimër

Tema: Si mbijetojnë disa kafshë?Mësimi 4.3

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë mjediset, në të cilat jetojnë gjitarët.2. Të përshkruajë mënyrën se si është përshtatur lakuriqi i natës për të jetuar.3. Të ilustrojë me tre shembuj, përshtatjen e ngjyrës së kafshëve me mjedisin ku jetojnë.

Fjalë kyç: gjitar, përshtatje, radar, ndryshim ngjyre.

Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve që ndryshojnë ngjyrën, kuriozitete.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Plotësohet harta e konceptit.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveharta e konceptevelapsat në mesvizatim, turi i galerisë

zhvillim fjaloritë nxënit bashkëvepruesparaqitje grafi ke

gjak të nxehtë kanë qime shtyllë kurrizore prodhojnë qumësht ndërtimi trupor në tokë të egra në ujë ku jetojnë gjitarët sipas mënyrës së jetesës në ajër të buta sipas ushqimit mishngrënës barngrënës gjithçkangrënës

416

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Gjatë leximit të hartës së konceptit theksohet se gjitarët janë përshtatur për të jetuar në

vende të ndryshme dhe stinë të ndryshme.

Realizimi i kuptimit: Hapet teksti dhe komentohen fi gurat.Mësuesi u drejton nxënësve pyetjen: Si i përshtatet jetesës lakuriqi i natës dhe kameleoni?Për t’iu përgjigjur pyetjes, nxënësit lexojnë dhe diskutojnë njohuritë në grup me teknikën

“Lapsat në mes”. Çdo nxënës lexon në heshtje pjesën e parë. Secili nga anëtarët e grupit duhet të thotë një mendim dhe të vendosë lapsin në mes. Nuk mund të fl asë përsëri i njëjti nxënës, pa mbaruar të gjithë. Mësuesi shkon në çdo grup dhe duke marrë një laps në dorë, kërkon të dijë çfarë ka thënë i zoti i lapsit për pyetjen.

Zgjerohen njohuritë duke treguar nxënësit ose mësuesja, disa përshtatje të tjera të kafshëve.

Nxënësit mund të kalojnë dhe në diskutim të hapur.

Refl ektimi:Vizatohet përshtatja e një kafshe me mjedisin. P.sh., mund të vizatojnë dy lepuj me ngjyra

sipas mjedisit. Vendosen punët e nxënësve në mur dhe vlerësojnë njëri-tjetrin. Nxënësit vlerësohen me notë.


kafshët përshtatja fi zike kafshët përshtatja fi zikelepuri ndryshon ngjyrë gjirafa qafë të gjatënuselala ndryshon ngjyrë hardhuca ngjyra sipas mjedisitpelikani këmbët dhe sqepin e gjatë kanguri bishti i gjatë për drejtpeshim

Tema: Si jeton balena në ujë?Mësimi 4.4

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të trupit të balenës.2. Të përshkruajë mënyrën e ushqimit të balenës.3. Të shpjegojë arsyen e migrimit të saj.4. Të përcaktojë 3-4 përshtatje të balenës me mjedisin.5. Të krahasojë balenën me gjitarët e tjerë që jetojnë në tokë.

Fjalë kyç: kafshë gjigante, gypa fi ltrues, mikrogjallesa, migrim, përshtatje.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, fl etë formati, të dhëna ose kuriozitete për balenat.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Nxënësit duhet të krahasojnë dy mënyrat e përshtatjes për të jetuar: të njerëzve dhe të

kafshëve.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveanalogjia e faktevepërmbledhje e strukturuardiagrami i Venit

diskutimi i idevendërtimi i njohurive studimoreparaqitje grafi ke

417


ituri natyre 4”

Mësuesi i udhëzon nxënësit të gjejnë koncepte analoge për ngjashmëritë dhe ndryshimet midis tyre.

Mund të punohet në mënyrë individuale ose në grupe. Paraqiten disa shembuj, si më poshtë:

Realizimi i kuptimit:Cila është kafsha më e madhe në tokë? Po në det?Mësuesi shkruan përkrah njëra tjetrës fjalët: balenë gaforre e vogëlNxënësit komentojnë fjalët duke bërë lidhjen midis tyre.Udhëzohen nxënësit që të lexojnë pjesën në mënyrë individuale dhe të mbajnë shënime në

mënyrë të strukturuar. Mësuesi i jep skemën. Në fund do të diskutohen shënimet me mësuesin, duke bërë shtimin ose saktësimin e njohurive. Sqarimet për paqartësitë mund të bëhen edhe gjatë kohës që nxënësit lexojnë tekstin.

Përshtatja për të jetuar: Njerëzit Kafshët

Ngjashmëritë Njerëzit kanë temperaturë të qëndrueshme, ndërsa kafshët ndryshojnë temperaturë sipas llojit. Gjitarët dhe shpendët kanë gjak të nxehtë, gjithashtu edhe njerëzit. Njerëzit vishen më trashë, kafshët shtojnë gëzofi n dhe puplat.Disa kafshë ndryshojnë ngjyrën sipas mjedisit, njerëzit vishen sipas stinëve dhe veprimtarive që kryejnë.

NdryshimetDisa janë pasive, njerëzit janë aktivë gjithë vitin.

Temperaturën e trupit e kanë të ndryshme.

Disa migrojnë, njerëzit vazhdojnë veprimtarinë në vendin që janë.Kafshët shkrijnë shtresat e dhjamit, njerëzit shtojnë ushqimet me yndyrë.

Theksohen përshtatjet e balenës me jetën e ujit. Lexohen kuriozitetet për balenën.

Refl ektimi:Lexohet rubrika “Unë zbulova se”, dhe u jepet përgjigje pyetjeve të tekstit.Krahasohet me diagramin e Venit balena me gjitarët e Tokës.

balena trupi migrimi ushqimi

gjitarët e Tokës të përbashkëtat balenaecin, vrapojnë shtyllë kurrizore forma si peshk4 gjymtyrë ushqejnë të vegjlit me qumësht pendë notueseqime migrojnë gojë e madhedhëmbë marrin frymë me mushkëri gypa fi ltrues

Nxënësit vlerësohen me notë. Detyrë shtëpie: Jepet të vizatojnë ose të ndërtojnë trupin e balenës me materiale të

ndryshme.

418

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të thotë emrat e pesë kafshëve që lindin nga veza.2. Të përshkruajë ciklin e zhvillimit të një shpendi gjatë rritjes.3. Të shpjegojë emërtimin “zhvillim pa ndryshime”.4. Të dallojë ndryshimin gjatë zhvillimit të zogut të shqiponjës me atë të pulës.5. Të paraqitë me vizatim ose me materiale të ndryshme, zhvillimin e zogut të pulës.

Fjalë kyç: zhvillim, cikël jete, vezë, lëvore.

Mjetet: teksti i nxënësit, të dhëna për shumimin e shpendëve, fl etë vizatimi, lëvozhga vezësh, plastelinë, fi je pambuku, majë lapsi e verdhë.

Tema: Ndryshimet gjatë rritjesMësimi 4.5

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Përdoret një ushtrim i imagjinatës së drejtuar, përpara se nxënësit të njihen me zhvillimin

pa ndryshime të disa kafshëve. Udhëzohen nxënësit që të përdorin sa më shumë shqisa gjatë imagjinatës së tyre.

Mbyllni sytë. Mendoni se jeni në majën e një shkëmbi. Shikoni folenë me disa vezë. Shqiponja ka shkuar për ushqim, por kujdes se do kthehet shpejt. Tani mblidhuni, bëhuni të vegjël dhe futuni në vezë. Aty qenka një zog i vogël pa pupla. Largoni pak kokën, se po çukit lëvoren me sqep. Ja ku doli nga veza. Dilni dhe ju tani. Largohuni nga foleja, se po vjen shqiponja. Ajo po afron ushqimin te sqepi zogut. Ai e ndjen nga era, sepse ende nuk shikon dot. Fluturoni te një shkëmb tjetër. Ndaloni te zogjtë e një shqiponje tjetër. Ata janë me pupla. Njëri prej tyre sapo fl uturoi. Hipni dhe ju në krahët e tij. Mos u trembni, se zogjtë tani dinë të fl uturojnë shumë mirë. Tani hapini sytë.

Nxënësit i përcjellin njëri-tjetrit emocionet që përjetuan gjatë imagjinatës.Përpiqen të shkëputin nga fjalët e tekstit që dëgjuan, faktet që mendojnë se janë të vërteta.

Ndihmohen nga mësuesi për t’i përzgjedhur.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lihen nxënësit për disa minuta të vëzhgojnë fi gurat. Ata duhet të bëjnë pyetje

në bazë të tyre. Nxiten që të bëjnë pyetje, të cilat realizojnë objektivat e orës. Ato mund të kenë këtë formë:

- Cilat kafshë shumohen me vezë?- A varet madhësia e vezës nga madhësia e kafshës?- Sa ditë rri zogu në vezë?- Si del zogu nga veza?- A ngjajnë zogjtë e vegjël me zogjtë e rritur?- Kush kujdeset për ta?- Pse nuk dalin zogj nga vezët që blejmë në dyqan? - Ç’do të thotë “zhvillim pa ndryshime”?


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveimagjinatë e drejtuar pyetje-përgjigje, analogjia e konceptevevizatim, ndërtim

nxitje diskutimitë nxënit ndërvepruesparaqitje grafi ke (materiale)

419


ituri natyre 4”

Përgjigjet e tyre nxënësit i japin duke përdorur tekstin dhe materialet e tjera shtesë.Krahasohet zhvillimi i shqiponjës me të pulës, duke bërë analogjinë e koncepteve.

Refl ektimi:Paraqitet me vizatim ose materiale të ndryshme zhvillimi i zogut të pulës.Nxënësit vlerësojnë punën e njëri-tjetrit.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, si dhe rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.

Ngjashmëritë Të dyja shumohen me vezë.

Të vegjlit ngjajnë me të rriturit, pra kemi zhvillim pa ndryshime.

Ndryshimet Zogjtë e pulës lindin me pupla, ndërsa të shqiponjës pa to.Zogjtë e shqiponjës lindin të verbër, ndërsa të pulës jo.Shqiponja kujdeset për të vegjlit, ndërsa zogjtë e pulës ushqehen vetë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë ndryshimet fi zike dhe të sjelljes së bretkosës nga larvë në bretkosë të rritur.2. Të shpjegojë emërtimin “zhvillim me ndryshime”.3. Të krahasojë zhvillimin e bretkosës me atë të zogut të pulës.

Fjalë kyç: vezë, larvë, zhvillim me ndryshime, metamorfozë, bretkosë e rritur.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, fl etë vizatimi, ngjyra, kuriozitete rreth bretkosave, foto me bretkosa.

Tema: Zhvillim me ndryshimeMësimi 4.6


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvestuhi mendimizinxhiri i shkaqeve, diagrami i Venit vizatim, turi i galerisë

zhvillim fjalorindërtimi i njohurive studimoreparaqitje grafi ke

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Stuhi mendimi për bretkosën: ka shtyllë kurrizore amfi b jeton në ujë kërcen bretkosa noton ka katër këmbë jeton në tokë e gjelbër sy të dalë shumohet me vezë

Realizimi i kuptimit:Te njerëzit foshnja ngjan me të rriturit. Po te gjitarët e tjerë, a ndodh e njëjta gjë?Kujtoni kotelet, këlyshët, viçat, gicat etj. A ngjajnë të vegjlit me të rriturit?

420

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Po te shpendët, si janë zogjtë e vegjël që dalin nga veza?

Të shohim si zhvillohet një bretkosë e re. Hapet libri dhe shihen me vëmendje fi gurat. Lihen nxënësit që të hamendësojnë radhën e zhvillimit të bretkosës. Më pas, mësuesja u shpjegon ciklin e zhvillimit të bretkosës nga veza në bretkosë të rritur. Nxënësit shoqërojnë fjalët e mësueses me fi gurat përkatëse dhe vendosin numrat sipas fazave të rritjes. U theksohet se ky quhet “zhvillim me ndryshime” ose siç quhet ndryshe metamorfozë. Paraqitet në tabelë zinxhiri i shkaqeve:

Mund të lexohen kuriozitete ose të dhëna shtesë, si p.sh.: larva quhet ndryshe fulterëz ose arap. Ndryshimet ndodhin për afro tre muaj, në fi llim merr frymë me verza si peshqit etj.

Nxënësit krahasojnë me diagramin e Venit zhvillimin e bretkosës me atë të zogut të pulës.

bretkosa lëshon vezët në ujë

prej tyre dalin larvat

dalin këmbët e pasme

zhvillohen mushkëritë

dalin këmbët e përparme

i humbet bishti merr ngjyrë të gjelbër

brektosa e rritur del në tokë

Refl ektimi:Nxënësit paraqesin me vizatim ciklin e zhvillimit të bretkosës, duke u mbështetur në

ndryshimet fi zike: vezët, larva, bretkosa me këmbët e pasme, bretkosa me këmbët e përparme, bretkosa e rritur

Vendosen punët në mur dhe nxënësit shohin dhe vlerësojnë punët e njëri-tjetrit.Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

bretkosa të përbashkëtat zogu i pulësnga veza del larva shumohen me vezë nga veza del zogularva ngjan me peshkun të vegjlit ushqehen vetë zogu ngjan me pulënka metamorfozë nuk ka metamorfozë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë 4-5 gjallesa, që pësojnë metamorfozë në ciklin e zhvillimit të tyre.2. Të përshkruajë ciklin e zhvillimit të bletës dhe të fl uturës gjatë rritjes.3. Të krahasojë ciklin e zhvillimit të bletës me atë të fl uturës dhe të fl uturës me atë të zogut

të pulës.

Fjalë kyç: metamorfozë, vezë, larvë, pupë, nimfë.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, fl etë A4, foto bletësh dhe fl uturash, kuriozitete për jetën e bletëve dhe fl uturave.

Tema: Zhvillimi i insekteve (kandrrave)Mësimi 4.7

421


ituri natyre 4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Nxënësit punojnë në grupe, me nga pesë nxënës. Secili prej tyre shkruan nga një fjali për

insektet në të njëjtën fl etë, duke e qarkulluar në grup atë. Nxënësit duhet të jenë të vëmendshëm, që të mos përsëritin mendimet e njëri-tjetrit. Mund të përdoren lapsa me ngjyra të ndryshme.

Realizimi i kuptimit:Hapet teksti dhe lexohet problemi. Nxënësit marrin njohuritë e reja duke punuar në dyshe.

Një nxënës lexon me zë pjesën e parë, të dy së bashku vendosin cilat janë termat kryesore duke i shkruar ato anash tekstit. Nxënësi i dytë i bën pyetje duke përdorur këto terma, të dy së bashku paraqesin me skemë zhvillimin e fl uturës. Në këtë mënyrë veprohet edhe për zhvillimin e fl uturës, vetëm se nxënësit ndërrojnë rolet. Pasi përvetësojnë njohuritë në dyshe, diskutohen me klasën. Mësuesi shton të dhëna për to. Lexohen dhe kuriozitete për zhvillimin e fl uturës dhe të bletës.

Paraqitet me skemë në tabelë zhvillimi i dy insekteve. Gjatë shpjegimit shoqërohen fjalët me fi gurat përkatëse.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvegushëkuqi rrethorlexim dhe pyetje, zinxhiri i shkaqevediagrami i Venit

zhvillim fjaloritë nxënit bashkëpunuesparaqitje grafi ke

Në këtë mënyrë tregohet dhe ndryshimi i ciklit të jetës së fl uturës me zogun e pulës.Vlerësohen nxënësit me notë për punën në grup dhe paraqitjen saktë të ndryshimeve me

skemë.Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 1 dhe 2 te Fletorja e punës, dhe paraqitja me vizatim ose

me materiale të ndryshme e zhvillimit të fl uturës dhe bletës.

fl utura bleta larva ushqehet vetë të përbashkëtat larvat ushqehen nga bletët larva lëviz në natyrë kanë vezë, larvë, pupë larvat rrinë në dhomëza vezët lëshohen në pemë ndryshimet ndodhin në pupë vezët lëshohen në hoje vezët i bën mbretëresha metamorfozë e plotë vezët i bëjnë fl uturat femra cikli zgjat shumë (disa muaj) cikli zgjat pak (disa javë)

Refl ektimi:Krahasohen zhvillimi i ciklit të jetës së fl uturës me bletën. Nxënësit punojnë të pavarur në

fl etore.

vezë larvë pupë bletë

422

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të ekskursionit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë vendet e vendosjes së zgjojeve të bletës.2. Të dallojnë bletën punëtore nga mashkulli.3. Të përshkruajë ciklin e zhvillimit të bletës.4. Të dallojë vezët, larvat dhe pupat.5. Të tregojë disa rregulla të rritjes së bletëve.

Fjalë kyç: zgjua, hoje, bletar, thumb, pupë, larvë, vezë, bletë punëtore, bletë mashkull, mjaltë.

Forma e organizimit: ekskursion.

Vendi i zhvillimit: vendi më i afërt ku rriten bletët në zonën tuaj.

Zhvillimi i ekskursionit:Përpara se të fi llojë ekskursioni njihen nxënësit me disa të dhëna paraprake rreth tyre.

Bletët jetojnë në shtëpiza të vogla të quajtura zgjua (koshere). Zgjoi ka brenda

pitet e dyllit me vrima të vogla ose hojet.

Bletët jetojnë në koloni, të përbëra nga dhjetëra mijë individë.

Një koloni ka vetëm një mbretëreshë për 30000 - 70000 bletë punëtore dhe disa

dhjetëra meshkuj.

Mbretëresha pjell rreth 1500 vezë në ditë. Ajo vret larvat që japin mbretëresha

të tjera.

Bletët punëtore kujdesen për pastrimin e hojëzave dhe për larvat. Jeta e tyre nuk

zgjat më shumë se 45 ditë.

Bletët punëtore grumbullojnë pjalmin dhe nektarin, duke prodhuar mjaltin.

Për të prodhuar një kg mjaltë, një blete i duhen 200 ditë, duke grumbulluar nektar

në 800 mijë lule.

Bletët meshkuj vriten nga bletët punëtore, sepse janë të paaftë të vetushqehen.

Ato nuk kanë thumb si bletët punëtore.

Zhvillohet ekskursioni sipas shpjegimeve të dhëna në tekst.

Pjesë e ekskursionit mund të jenë lojërat zbavitëse, pikniku etj.

Tema: Vizitë në një vend ku rriten bletëtMësimi 4.8

423


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë tre faktorë që ndikojnë në mënyrën e të ushqyerit të kafshëve.2. Të përshkruajë mënyrën e sigurimit të ushqimit të kafshëve mishngrënëse.3. Të tregojë mënyrën e të ushqyerit të pesë kafshëve.4. Të shpjegojë arsyen e grumbullimit të ushqimit nga disa kafshë.

Fjalë kyç: ushqim, strategji, grumbullim, preja, vrasja, kapja, mbijetesë.

Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve me ushqimet e tyre, ushqim që përdorin për kafshët shtëpiake, kafshë lodra, kuriozitete etj.

Tema: Të ushqyerit e kafshëveMësimi 4.9

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Mësuesja ka porositur që disa nxënës për të mësuar pjesën “Gjinkalla dhe milingona”.

Bëhet interpretimi me role i pjesës. Më tepër rëndësi duhet t’i kushtohet fjalëve, që kanë lidhje me ushqimin e këtyre insekteve, sesa moralit të fabulës. Për këtë arsye, mësuesi/ja mund të shtojë diçka më tepër.

Pas interpretimit nxitet diskutimi.Çfarë janë gjinkalla dhe milingona?Me çfarë ushqehen ato?Pse grumbullon ushqim milingona?A dini ndonjë kafshë tjetër që vepron kështu?

Realizimi i kuptimit:Nxënësit hapin librin dhe njihen me problemin. Nga varet mënyra e ushqimit të kafshëve: 1. nga tipi i ushqimit 2. nga mjedisi ku jetojnë 3. nga ndryshimet fi zike të kafshëvePër të provuar vërtetësinë e këtyre, nxënësit diskutojnë mendimet në grup. Përdorin mënyrën

e krahasimit të disa kafshëve. Ka shumë rëndësi që secili të thotë mendimin e tij. Mësuesi u sugjeron nxënësve ku duhet të mbështeten dhe i ndihmon për të argumentuar faktet.

Mendoni se mënyra e ushqimit varet nga tipi i ushqimit?Krahasoni disa kafshë që ushqehen me lloje të ndryshme ushqimi, p.sh. ujku, ketri dhe

lopa. Cili e ka më të vështirë? Pse? Çfarë duhet të bëjë ujku për të kapur një ketër? A e ka të vështirë lopa për të gjetur bar? A ka ushqim për ketrin gjatë gjithë vitit? Çfarë bën ai?

Mendoni se mënyra e ushqimit varet nga mjedisi ku jetojnë kafshët?Krahasoni katër kafshë, që jetojnë në mjedise të ndryshme, p.sh., si: qukapiku, ariu polar,

balena. Cila prej këtyre migron për shkak të ushqimit? Si është e përshtatur goja e balenës? Pse? Ku qëndron qukapiku? Ç’lidhje ka me pemët? Me çfarë ushqehet ariu polar? A ka ushqim gjithë vitin në pole?


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvedramatizim pjese krahaso-argumento-pranoshkrim i lirë

nxitje diskutimitë nxënit bashkëpunuesnxitja për të shkruar

424

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë llojin e ushqimit të kafshëve mishngrënëse, barngrënëse dhe gjithçkangrënëse.2. Të përshkruajë veçoritë e sqepit të shpendëve bimëngrënës.3. Të ilustrojë me 2-3 shembuj përshtatjen e sqepit të shpendëve me llojin e ushqimit.4. Të klasifi kojë të paktën dhjetë kafshë sipas llojit të ushqimit.

Fjalë kyç: kafshë mishngrënëse; barngrënëse; gjithçkangrënëse, sqep, shpendë farëngrënës dhe nektarngrënës.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë A4, foto shpendësh me sqep të ndryshëm, shpendë në kafaz, ushqime të shpendëve (fara).

Tema: Çfarë hanë kafshët?Mësimi 4.10

Mendoni se mënyra e ushqimit varet nga ndryshimet fi zike?Krahasoni mënyrën e ushqimit të milingonës, luanit dhe pelikanit. Cili ha më shumë ushqim?

A mund të ushqehet pelikani me thërrime? Çfarë e ndihmon atë të ushqehet me peshq? Për çfarë e ndihmon luanin forca fi zike?

Lexohet në libër se si ushqehet ketri dhe ujku. Renditen veprimet që bën një grabitqar për t’u ushqyer: e kërkon, e gjen, përdor strategji për ta kapur, e mbyt, e shqyen ose copëton, e gëlltit.

Si veprojnë kafshët në dimër për t’u ushqyer? 1. Bëjnë gjumë dimëror 2. Migrojnë 3. Grumbullojnë ushqimJepen arsyet e grumbullimit të ushqimit, si dhe dy –tri shembuj kafshësh të tilla.

Refl ektimi:Vendosen në tavolinë mjetet që kanë afruar kafshët afër ushqimit të tyre. Nxënësit

përshkruajnë në fl etore mënyrën e të ushqyerit të pesë kafshëve. Lexohen disa përshkrime nga nxënësit. Vlerësohen nxënësit me notë.



Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveharta e konceptitpërmbledhja, pohim-mbështetjepyetje-përgjigje, grupo-emërto

paraqitje grafi ke e informacionittë lexuarit ndërvepruesdiskutimi i ideve, paraqitje grafi ke

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Nxënësit kanë mësuar në klasë të tretë klasifi kimin e kafshëve, sipas llojit të ushqimit.

Përsëriten njohuritë e marra. Paraqiten me organizues grafi k në formën e rrathëve. Paraqitja është si më poshtë:

gjithçkangrënëse

mishngrënëse

barngrënëse

kafshët

lopa gjirafadeljakrokodili

luaniujkuariu

derri

dhelpra

425


ituri natyre 4”

Realizimi i kuptimit:Nxënësit vëzhgojnë me kujdes mënyrën si i ha farat shpendi që kanë sjellë në klasë. Më pas, diskutojnë rreth fotove të shpendëve bimëngrënës, duke u përqendruar në format

e sqepit të tyre.Mësuesi shkruan një pohim të saktë dhe nxënësit duhet ta argumentojnë atë duke përdorur

materialin në tekst, fotot, njohuri nga enciklopeditë apo burime të tjera.

Vizatohen tri forma të ndryshme të sqepit të shpendëve. Refl ektimi:Lexohet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. Punohen pyetjet e tekstit.Në tabelë jepen rreth 15 emra kafshësh. Nxënësit duhet t’i klasifi kojnë sipas ushqimit në

disa grupe.zebra, gjarpri, balena, breshka, karkaleci, miu, shqiponja, pula, leopardi, elefanti, deveja,

pelikani, qeni, bleta, kameleoni, dreri.Kontrollohen grupimet që kanë bërë nxënësit.Vlerësohen nxënësit me notë. Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe ndërtimi i mjetit të paraqitur te rubrika “Mësojmë

së bashku”.

PohimiSqepi i shpendëve bimëngrënës i është përshtatur llojit të ushqimit.

MbështetjaSqepi u shërben shpendëve për të kapur ushqimin. Shpendët nuk e kanë të njëjtë formën e sqepit.

Kanarinat, harabelat e kanë sqepin të shkurtër dhe të fortë. Ai u shërben për të çarë farat e forta të bimëve. Kolibri e ka sqepin të gjatë e të hollë për të marrë nektarin brenda lules. Papagalli ka sqep të fortë dhe të kthyer. Atij i shërben për të çarë lëvozhgën e frutave dhe për t’u mbajtur në degët e pemëve.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përcaktojë 3-4 aftësi të shpendëve grabitqarë për gjuajtjen e gjahut.2. Të përshkruajë karakteristikat e shpendëve insektengrënës, kufomëngrënës dhe të

shpendëve të ujit.3. Të emërtojë një shpend për çdo grupim.4. Të përshkruajë mënyrën si e kap një shpend grabitqar gjahun e vet.

Fjalë kyç: aftësi, kthetra, gjah, shpendë grabitqarë, insektengrënës, kufomëngrënës.

Mjetet: teksti i nxënësit, foto të shpendëve të ndryshëm, kuriozitete për to.

Tema: Shpendët grabitqarëMësimi 4.11


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvestuhi mendimi grupe ekspertëshshkrim i lirë

zhvillim fjaloritë nxënit bashkëpunuesnxitja për të shkruar

426

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre


Evokimi:Stuhi mendimi për shpendët. Shkruhet në tabelë fjala SHPEND, nxënësit shkruajnë sa më

shumë fjalë që kanë lidhje me të. hanë fara, insekte fl uturojnë krahë pupla shpendë bëjnë vezë kanë sqep migrojnë në tokë, në ajër rruazorë

Realizimi i kuptimit: Hapet libri dhe komentohen fi gurat. Lexohet problemi në tekst.Njohuritë e reja nxënësit do t’i marrin me të nxënit me këmbime (grupe ekspertësh). Ndahet

klasa në grupe me nga katër nxënës. Secili prej tyre numëron nga 1 në 4. Numrat 1, do studiojnë shpendët grabitqarë; numrat 2, shpendët insektengrënës; numrat 3, shpendët e ujit; numrat 4, shpendët kufomëngrënës. Grupohen numrat 1 së bashku, numrat 2 bashkë, e kështu me radhë. Nxënësit studiojnë pjesën në tekst, duke bashkëpunuar me grupin. Secili prej tyre duhet ta përvetësojë mirë materialin. Nxënësit rikthehen në vendet e para. Çdo nxënës thotë pjesën e tij, duke ia mësuar anëtarëve të tjerë të grupit. Mësuesi pyet për karakteristikat e çdo grupi shpendësh.

Gjatë këtij mësimi theksohen aftësitë që kanë shpendët grabitqarë për kapjen e gjahut: shikim të mprehtë, sqep të lakuar dhe të fortë, kthetra të fuqishme, fl uturim i shpejtë.Lexohen kuriozitete për disa lloje shpendësh.

Refl ektimi:Lexohet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. U jepen përgjigje pyetjeve të tekstit.Nxënësit përshkruajnë në fl etore mënyrën se si e kap gjahun (peshkun ose lepurin) shqiponja.Lexohen disa shkrime të tyre. Vlerësohen nxënësit me notë.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, ushtrimi 1dhe 2.

Tema: Gjitarët bimëngrënësMësimi 4.12

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të tregojë 8-10 emra gjitarësh barngrënës.2. Të përcaktojë veçoritë e përshtatjes së tyre për të mbijetuar.3. Të përshkruajë procesin e të ushqyerit te kafshët ripërtypëse.4. Të shpjegojë veçoritë e dhëmbëve te gjitarët barngrënës.

Fjalë kyç: gjitar barngrënës, sistem tretës, ripërtypje, dhëmbë prerës, dhëmballë, gëlltitje, bluarje, plëndës.

Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve barngrënëse, kuriozitete për to, fl etë A4, skeda të vogla letre.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetje–përgjigjepërmbledhje e strukturuarzinxhiri i shkaqeve

diskutim i idevetë lexuarit ndërvepruesparaqitje grafi ke

427


ituri natyre 4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Zhvillohet një bisedë me nxënësit.Çfarë ushqimi u pëlqen më shumë, bimor apo shtazor?Si quhen njerëzit që ushqehen vetëm me ushqime bimore?Si i hanë njerëzit ushqimet bimore, të freskëta apo të përpunuara?Po kafshët që ushqehen me bimë, si quhen?Cila është kafsha më e madhe në tokë? Me çfarë ushqehet ajo?A dini kafshë të tjera që ushqehen me bar?

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi në tekst. Komentohen fi gurat.Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin dhe të mbajnë shënime për disa pika kryesore. Pasi

nxënësit kanë mbaruar leximin dhe shënimet, diskutohen dhe saktësohen ato me mësuesin.

Paraqitet me skemë ripërtypja e ushqimit te disa kafshë. Shkruhen emrat e disa prej tyre, si: lopa, delja, dhia, gjirafa (kafshët dythundrake).

veçoritë fi zike përbërjakanë brirë, janë vrapuese të egra, të buta sistem tretës të madh madhësi të ndryshme dhëmbë përbërës ripërtypëse ose jo dhëmballë përtypëse gjitarët bimëngrënës lopa, kali, elefanti, dreri etj.

ushqimi hanë shumë ushqim në sasi dhe kohë hanë bar, fruta, gjethe, kërcell, rrënjë disa janë ripërtypëse

Refl ektimi:Plotësohet tabela me analizën e tipareve semantike. Mësuesi mund t’ua shkruajë në tabelë

dhe nxënësit ta kopjojnë në fl etore, ose të përgatitë nga një kopje për secilin.

lopa e kap barin me gjuhë

e pret me dhëmbë

ushqimi grumbullohet në plëndës

ushqimi përtypet me dhëmballët

rikthehet në gojë

e gëlltit pa e bluar

kthehet përsëri në plëndës

Kontrollohet saktësia e plotësimit të tabelës. Vlerësohen nxënësit me notë. Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Kafshët Hanë mish Hanë fara Hanë bar Hanë nektar Janë ripërtypëse Përdorin strategji Kanë brirë Kanë kthetra Janë grabitqare

Bimëngrënëse jo po

Mishngrënëse po

Gjithçkangrënëse jo

428

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë mënyrën e të ushqyerit të gjitarëve gjithçkangrënës.2. Të përcaktojë veçoritë dalluese të gjitarëve grabitqarë për t’u ushqyer3. Të renditë veprimet që kryen grabitqari për të kapur prenë e tij.4. Të tregojë nga pesë emra gjitarësh gjithçkangrënës dhe gjitarësh grabitqarë.

Fjalë kyç: gjitar gjithçkangrënës, grabitqar, gjahu, thonj, kthetra, dhëmbë qeni, aftësi.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, foto kafshësh gjithçkangrënëse dhe grabitqare, të dhëna të tjera për to nga revista, enciklopedi etj.

Tema: Gjitarët gjithçkangrënës dhe grabitqarëMësimi 4.13

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Mësuesi u bën nxënësve disa pyetje.A keni parë në televizor një luan që sulet për të kapur një gazelë? (ose shembull tjetër)Çfarë u tërheq më shumë në këtë rast?A përfundon gjithmonë në gojën e grabitqarit gjahu? Pse?A ju kujtohet nga mësimi i kaluar, çfarë aftësish kanë gjitarët bimëngrënës për t’u mbrojtur

nga grabitqari?Shkruhet në tabelë titulli i mësimit. Udhëzohen nxënësit që të plotësojnë kolonën e parë të

tabelës “Di, Dua të di, Mësova”, me njohuritë që kanë për gjitarët gjithçkangrënës dhe grabitqarë, ndërsa në kolonën e dytë të shkruajnë çfarë duan të dinë më tepër rreth tyre. Mësuesi shkruan në tabelë pyetjet e nxënësve. Ato mund të jenë të shumëllojshme, por mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me objektivat e orës së mësimit. Disa prej tyre mund të jepen detyrë në shtëpi.

Realizimi i kuptimit: Hapet teksti dhe shihen fi gurat. Nxënësit përgatiten për t’u dhënë përgjigje pyetjeve të kolonës

së dytë. Për këtë qëllim përdorin tekstin, fotot, materiale nga enciklopeditë e kafshëve etj. I diskutojnë përgjigjet në grup dhe më vonë me të gjithë klasën. Mësuesi ndihmon në dhënien e përgjigjeve të sakta. Një shembull i tabelës së plotësuar mund të jetë ky:


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveDi, Dua të di, Mësova (kolonat I-II) Di, Dua të di, Mësova (kolona III) organizuesi grafi k i analogjisë

diskutim i idevetë lexuarit ndërvepruesparaqitje grafi ke e informacionit

Di1. Gjitarët grabitqarë ushqehen me mish.2. Gjitarët gjithçkangrënës ushqehen me mish dhe bimë.3. Grabitqarët janë të rrezikshëm.4. Njeriu është një gjitar gjithçkangrënës. 5. Gjithçkangrënës janë: ariu, miu, derri, balena. Grabitqarë janë: ujku, çakalli, luani, tigri, leopardi etj.

Dua të di1. Ku jetojnë gjithçkangrënësit?2. Çfarë kanë të veçantë ata?3. Çdo të thotë grabitqar?4. Si e kap gjahun grabitqari?5. Çfarë e ndihmon një grabitqar për të kapur gjahun?6. A ka shumë gjitarë gjithçkangrënës? Po grabitqarë?7. Cilët janë disa prej tyre?

Mësova1. Ata jetojnë në vende të ndryshme.2. Ata kanë zhvilluar sjellje të ndërlikuara që lidhen me kërkimin e ushqimit.3. Grabitqare quhen kafshët që sulmojnë dhe vrasin kafshët të tjera për t’u ushqyer.4. Grabitqari e shikon (ose nuhat, dëgjon) gjahun, i sulet, e mbërthen me kthetra, e vret me dhëmbë, e shqyen, e bluan me dhëmballë dhe e gëlltit.5. Grabitqarin e ndihmojnë: shikimi dhe dëgjimi i mprehtë, nuhatja e fortë, vrapimi i shpejtë, kthetrat dhe dhëmbët e mprehtë.6. Gjithçkangrënësit janë më të zhvilluar se grabitqarët.

429


ituri natyre 4”

Refl ektimi: Krahasohen mënyrat e të ushqyerit të njerëzve me ato të kafshëve nëpërmjet tabelës së

analogjisë. Më poshtë po jepen disa shembuj. njerëzit kafshët

Vlerësohen nxënësit me notë Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe të paraqesin me vizatim një grabitqar.

Ngjashmëritë 1. Disa kafshë janë gjithçkangrënëse dhe njerëzit janë të tillë.2. Disa kafshë janë barngrënëse. Ka njerëz vegjetarianë, që ushqehen vetëm me prodhime bimore.3. Të dyja palët e sigurojnë vetë ushqimin.4. Hanë disa herë në ditë.

Dallimet 1. Njerëzit i gatuajnë një pjesë të ushqimeve, kafshët i hanë të gjalla.2. Disa kafshë migrojnë për të gjetur ushqim, disa të tjera grumbullojnë për në dimër. Njerëzit gjejnë ushqim në çdo stinë.3. Kafshët e kapin me gojë ushqimin, njerëzit me duar.4. Disa kafshë e gëlltitin pa përtypur, njerëzit e bluajnë me dhëmballë.

Tema: Të ushqyerit dhe zinxhirët ushqimorëMësimi 4.14

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë lidhjen që ekziston midis gjallesave në natyrë.2. Të shpjegojë kuptimin e fjalës “zinxhir ushqimor”.3. Të ndërtojë tre zinxhirë ushqimorë me fi gura ose fjalë.4. Të argumentojë rëndësinë e bimëve në zinxhirin ushqimor. Fjalë kyç: zinxhir ushqimor, hallka, lidhje, gjallesa, ushqim.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, foto kafshësh dhe bimësh të prera në katrorë të vegjël, format i madh letre, ngjitës.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Mësuesi jep disa fjalë në tabelë dhe kërkon nga nxënësit të shkruajnë një tekst në të cilin

të renditin fjalët e dhëna dhe argumentojnë renditjen e tyre. bimë, shqiponjë, mi, fara bimësh, gjarpër.Lexohen shkrimet e disa nxënësve. Shkruhen në tabelë variantet e renditjes së fjalëve.Mendoni se e keni parashikuar saktë renditjen? Këtë do ta zbulojmë te mësimi i sotëm.

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi.U shpjegohet nxënësve fjala “zinxhir ushqimor”. Vëzhgohet dhe komentohet fi gura në tekst.

Nxënësit tregojnë të gjithë zinxhirët ushqimorë që formohen nga fi gurat. Shkruhen në tabelë disa prej tyre.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveparashikim me terma paraprakëshpjegim, vëzhgo-komentopunë e pavarur, turi i galerisë

nxitja për të shkruarformimi i njohurive studimoreparaqitje grafi ke

430

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” 1. Bima hahet nga lepuri. Lepuri hahet nga dhelpra.

2. Nektari i lules thithet nga bleta. Bleta hahet nga zogu. Zogu hahet nga shqiponja.3. Bima hahet nga kërmilli Kërmilli hahet nga iriqi. Renditja e fjalëve që ju bëtë në fl etore, a përbën një zinxhir ushqimor? Pse?Çfarë vini re në këta zinxhirë ushqimorë?Cila është gjallesa e parë në të?U shpjegohen nxënësve se në bazë të çdo zinxhiri qëndron bima. Ajo e prodhon lëndën

ushqyese, ndërsa kafshët e marrin të gatshme nga bimët ose nëpërmjet kafshëve të tjera.Plotësohen zinxhirët ushqimorë te fi gurat e librit.

Refl ektimi:Punohen dy rubrikat e tekstit.Nxënësit paraqesin me vizatim ose me fjalë disa zinxhirë ushqimorë. Kjo mund të bëhet edhe

punë në grup, duke kombinuar me njëri-tjetrin fi gurat e gjallesave që kanë sjellë. Ngjiten në një format të madh dhe paraqitet në mur ose tabelë puna e secilit grup. Lexohen nga nxënësit zinxhirët ushqimorë.

Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e ndërtimit dhe argumentimit të zinxhirëve ushqimorë.


Tema: Qarkullimi i lëndëve në natyrëMësimi 4.15

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:1. Të përcaktojë prodhuesit dhe përbërësit në zinxhirin ushqimor.2. Të përshkruajë funksionin që kryejnë prodhuesit dhe përbërësit në qarkullimin e lëndëve në natyrë.3. Të emërtojë konsumatorët në një zinxhir ushqimor.4. Të argumentojë rëndësinë që kanë prodhuesit, konsumatorët dhe përbërësit në natyrë.

Fjalë kyç: prodhues, shpërbërës, baktere, mikroorganizma, qarkullimi i lëndëve, lëndë minerale, konsumator.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, fl etë A4, kapëse, bojëra uji.

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Punohet në grup për të përsëritur njohuritë që kanë nxënësit për zinxhirin ushqimor. Secili

prej anëtarëve të grupit duhet të thotë një ide, thënie apo pyetje rreth zinxhirit ushqimor. Pasi mbarojnë në grup idetë më të rëndësishme thuhen me zë në klasë. Ja disa mendime:

Zinxhiri ushqimor ngjan me zinxhirin e vërtetë, sepse te të dy, elementet përbërëse janë të lidhura me njëra-tjetrën.

Në fi llim të çdo zinxhiri qëndron një bimë. Një zinxhir ushqimor mund të ketë numër të ndryshëm gjallesash. Edhe njeriu bën pjesë në zinxhirin ushqimor.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvegushëkuqi rrethorvëzhgo-komento, rrjeti i diskutimitlojë

zhvillim fjaloritë nxënit bashkëpunuesparaqitje konkrete e informacionit

431


ituri natyre 4”

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lihen nxënësit të vëzhgojnë fi gurën e parë për disa minuta. Nxënësve u

bëhen pyetje për të përshkruar qarkullimin e lëndëve në natyrë.Çfarë ndodh me lepurin pasi ha bar?A mbetet ndonjë gjë nga lepuri?Çfarë ndodh me kockat e tij?A mund të ndihmojnë ato në rritjen e bimëve?U shpjegohet nxënësve se mikroorganizmat ose bakteret shpërbëjnë gjallesat në lëndë

minerale, të cilat shërbejnë si ushqim për bimët.A keni dëgjuar për bakteret? Si janë ato? Mendoni se në këtë rast janë të dëmshme? Pse?Emërtohen hallkat e zinxhirit ushqimor në fi gurë. prodhuese konsumator i parë konsumator i dytë bima lepuri dhelpraShpjegohet nga nxënësit qarkullimi i lëndëve në natyrë, nëpërmjet zinxhirëve ushqimorë

të fi gurës së dytë të tekstit.Zhvillohet një rrjet diskutimi për të argumentuar rëndësinë e secilit faktor në qarkullimin e

lëndëve në natyrë. Në këtë rast, rrjeti i diskutimit do të jetë më i hapur, nuk do të ketë përgjigje po ose jo. Nxënësi do të përzgjedhë faktorin më të rëndësishëm, sipas tij, dhe do të shkruajë arsyet e përzgjedhjes. Nëse ka hapësirë të madhe në klasë, nxënësit mund të grupohen sipas faktorit që kanë zgjedhur. Në fund, mësuesi u tregon nxënësve se çdo hallkë është e rëndësishme, vetëm kështu ruhet ekuilibri në natyrë. Ja një shembull, që mund ta zgjedhë një nxënës:

Refl ektimi:Nxënësit kanë shkruar në fl etë A4, emra të ndryshëm gjallesash, që formojnë zinxhirë

ushqimorë. Ndahen nxënësit me grupe dhe secili prej tyre merr nga një fl etë dhe e ngjit në kurriz. Kapen nxënësit pas njëri-tjetrit, duke formuar zinxhirë ushqimorë. Bëhen kombinime të hallkave të zinxhirit, p.sh., në vend të miut vendoset bretkosa etj. Kjo veprimtari merr formën e lojës.

Vlerësohen nxënësit me notë.

Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, si dhe rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.

Cili është më i rëndësishëm në qarkullimin Unë mendoj se janë bakteret. Nëse nuk do të ishin ato,e lëndëve në natyrë? Pse? do të ndërpritej cikli i qarkullimit, gjallesat e ngordhura do të përhapnin sëmundje, bimët nuk do të ushqeheshin nga toka.

Tema: Njeriu zbut kafshë dhe kultivon bimëMësimi 4.16

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë dy mënyra që përdor njeriu për sigurimin e ushqimeve bujqësore dhe blegtorale.2. Të përcaktojë pesë lloje të bimëve që kultivon njeriu për nevojat e tij.3. Të tregojë nga tre emra për çdo lloj bimësh.4. Të vlerësojë rëndësinë e kultivimit të bimëve dhe të zbutjes së kafshëve.

Fjalë kyç: bimë të kultivuara, dru frutorë, bimë industriale, bimë zbukuruese, zbutje kafshësh, produkte, nënprodukte.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl ete A4, skeda letre, fl etore e diturisë.

432

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Kujtohet piramida ushqimore nga klasa e tretë.Cilat janë ushqimet kryesore që qëndrojnë në bazë të piramidës ushqimore? (ushqime me

prejardhje bimore)Pse kanë këtë vend të rëndësishëm?Mendoni se njeriut i mjaftojnë bimët që rriten në natyrë për t’u ushqyer?Keni parë në pyll perime? Pse?Cilat ushqime zënë vend në piramidën ushqimore? (mish, qumësht, nënproduktet e tyre)Si i siguron njeriu këto?Keni parë ndonjë pulari ose stallë?Përse janë ndërtuar?

Realizimi i kuptimit:Hapet libri dhe lexohet problemi. Tregohen mënyrat që ka përdorur njeriu për të siguruar

ushqimet. njeriu kultivon bimë zbut kafshë

Shpjegohet secila mënyrë.Bisedohet me nxënësit për zbutjen e kafshëve. Për këtë njeriu ka ndërtuar ferma të mëdha,

nga ku merr mish, qumësht, lesh, vezë etj. Në ferma, prodhimi është më i madh, kafshët ushqehen rregullisht, vaksinohen, përmirësohet raca etj. Sillni shembuj konkretë të fermave nga zona juaj.

Për t’u njohur me kultivimin e bimëve, nxënësit duhet të lexojnë pjesën në tekst dhe të punojnë me teknikën “Diagrame piramidale”. U drejtohet nxënësve pyetja: Cilat bimë ka kultivuar njeriu?

Nxënësit lexojnë tekstin dhe shkruajnë në skeda të vogla emrat e shumë bimëve. Grupohen skedat me emërtimet përkatëse, p.sh.: domatet, specat, patatet janë perime. Paraqitja e skemës duhet të jetë e ngjashme me shembullin më poshtë:


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvepyetje-përgjigjebisedë, diagrame piramidaleditari dypjesësh

diskutim i idevetë nxënit bashkëpunuesparaqitje grafi ke e informacionit

Bimë të kultivuara

Njeriu mbjell bimë për nevojat e tij dhe kujdeset për to

drithëra perime dru frutorë bimë industriale bimë zbukuruese grurë, misër patate mollë pambuk karafi la, tulipanë elb, thekër domate pjeshkë luledielli zambakë, vjollca

433


ituri natyre 4”

Refl ektimi:Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. Punohet në ditarin dypjesësh për të treguar rëndësinë

që ka kultivimi i bimëve dhe zbutja e kafshëve për njeriun.

Lexohen ose kontrollohen nga mësuesi disa punë të nxënësve.Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e pjesëmarrjes në bisedë, të mbajtjes së

shënimeve dhe të argumentimit të rëndësisë së bimëve të kultivuara.Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 1 dhe 3 te Fletorja e punës dhe përshkruani një fermë

(lopësh, derrash...).

Bimë dhe kafshë Rëndësia e tyre për njeriunDrithërat Prodhohet bukë, ëmbëlsira etjPerimet Bimë industriale Lopa Dhia Prej saj marrim qumështin, mishin, leshin, lëkurën.Pulat

Tema: A e dëmton njeriu natyrën?Mësimi 4.17

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të identifi kojë 3-4 mënyra të dëmtimit të natyrës nga njeriu.2. Të përcaktojë 2-3 shkaqe të shkatërrimit të pyjeve.3. Të tregojë tri pasoja negative të shkaktuara nga djegia e pyjeve.4. Të vlerësojë rëndësinë e pyllit për veprimtarinë e gjallesave.

Fjalë kyç: dëmtim, pyll, zjarr, shkatërrim, hi.

Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, fl etë A4, foto nga pyjet e Shqipërisë, kuriozitete për pyjet.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveparashikim me terma paraprakemarrëdhëniet pyetje-përgjigje, MP-P organizuesi grafi k i analogjisë

nxitja për të shkruarndërtimi i njohurive studimoreparaqitje grafi ke e informacionit

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Shkruhen në tabelë disa fjalë dhe u kërkohet nxënësve të shkruajnë një tekst në të cilin të

parashikojnë se çfarë ndodh në pyll kur bie zjarr. pyll zjarr shkatërrim shpendë kafshëTeksti duhet të jetë i shkurtër dhe nuk duhet t’i kushtohet shumë rëndësi paraqitjes së tij.

Lexohen disa shkrime të nxënësve. Pyeten disa prej tyre.A keni dëgjuar se vitet e fundit, në periudhën e verës, ka pasur djegie të mëdha të pyjeve

në Evropë? Mund të përmendni disa shtete, edhe Shqipërinë?A mund të thoni disa zona në të cilat janë djegur pyje?Si është vepruar për t’i shuar ato?

434

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre


Hapet teksti dhe lexohet problemi. Diskutohen fi gurat në libër. Për të diskutuar njohuritë e reja, do të punohet me teknikën “Marrëdhëniet pyetje-përgjigje MP-P”, e cila i jep mundësi nxënësit të japë disa përgjigje për një pyetje. Është zgjedhur kjo teknikë, sepse nxënësit kanë njohuri në këtë temë.

Mësuesja shkruan në tabelë disa pyetje. Për t’i dhënë përgjigje, nxënësit duhet të përdorin materialin e tekstit dhe njohuritë që kanë. Mund të punohet vetëm ose dyshe. Në fund, diskutohen përgjigjet me të gjithë nxënësit. Pyetjet janë:

1. Si dëmtohet natyra?2. Cilat janë shkaqet e shkatërrimit të pyjeve?3. Cilat janë pasojat negative që shkaktohen nga djegia e pyjeve?4. Çfarë roli luan pylli në jetën e njeriut?Nxënësi do t’i paraqesë përgjigjet në këtë mënyrë:

Refl ektimi: Krahasohet pylli me organizmin e njeriut me anë të analogjisë së koncepteve.

pylli organizmi i njeriut

Përgjigjja e pyetjes 2 në libër në kokën timeShkaqet e shkatërrimit të pyjeve janë djegiet Shkaqet janë natyrore dhe njerëzore. Një zjarr munddhe prerjet pa kriter. të bjerë nga nxehtësia e madhe në verë apo vetëtimat Shkaqet njerëzore janë pa dashje dhe me dashje: nga pakujdesia e hedhjes së bishtave të cigares, nga ndezja e zjarrit për ngrohje.

Lexohen analogjitë nga disa nxënës.Vlerësohen nxënësit me notë.


Ngjashmëritë 1. Trupi i njeriut përbëhet nga organe, të cilat

funksionojnë në lidhje me njëra-tjetrën.2. Pylli përbëhet nga pemë dhe kafshë, që

jetojnë në harmoni me njëra-tjetrën.3. Trupi i njeriut rritet, edhe kafshët dhe pemët

gjithashtu.4. Njeriu dhe pylli i mbijetojnë të ftohtit, erës,

shirave.

Ndryshimet 1. Njeriu vdes nga pleqëria ose sëmundjet, pylli

shkatërrohet nga zjarret ose prerjet.2. Njeriu mjekohet nëse sëmuret.3. Njeriu ka ndjenja, fl et, mendon, ndërsa pylli jo.

435


ituri natyre 4”

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të shpjegojë kuptimin e fjalëve gjallesa endemike dhe gjallesa të rralla.2. Të tregojë nga tre emra kafshësh dhe bimësh të vendit tonë, që janë në rrezik zhdukjeje.3. Të përshkruajë rrugët që ndjek njeriu për të mbrojtur gjallesat e rralla.4. Të vlerësojë rëndësinë e mbrojtjes së kafshëve në rrezik.

Fjalë kyç: gjallesa endemike, rrezik zhdukjeje, mbrojtje, ligje.

Mjetet: teksti i nxënësit, foto të gjallesave të rralla nga vendi dhe bota, kuriozitete rreth tyre.

Tema: Të ruajmë gjallesat që janë në rrezik për t’u zhdukurMësimi 4.18

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Plotësohet tabela e tipareve semantike. Mund të plotësohet në tabelën e zezë ose në fl etore,

nëse është përgatitur nga një kopje për secilin nxënës.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësveanaliza e tipareve semantikembajtja e strukturuar e shënimeverrjeti i diskutimit

paraqitje grafi ke e informacionittë lexuarit ndërvepruesdiskutimi i ideve

Realizimi i kuptimit:Çdo nxënës thotë emrin e një bime ose kafshe që rritet në vendin tonë.Si mendoni, këto kafshë dhe bimë që përmendët ju, a rriten në vende të tjera?E dini se ka disa kafshë dhe bimë, që rriten vetëm në një vend?Hapet teksti dhe lexohet problemi. U shpjegohen nxënësve se ç’janë gjallesat endemike

dhe gjallesat e rralla.

Prodhojnë vetë Shpërbëhen Përshtaten me Janë Ndryshojnë Kultivohen Zbuten Nuk ndryshojnë lëndën ushqyese mjedisin konsumatorë gjatë stinëve mjedisinBimët po jo Kafshët jo

Nxënësit duhet të lexojnë tekstin dhe të mbajnë shënim në mënyrë të strukturuar sipas skemës së mëposhtme.

Gjallesat

endemike të rralla rriten vetëm në një vend rrezikojnë për t’u zhdukur, janë të pakta në numër

endemike të rrallaCilat quhen? Cilat quhen?Emërto disa. gjallesat Emërto disa.

mbrojtja e tyre Kush i mbron? Në ç’mënyrë?

436

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4” Diskutohen në klasë idetë që janë mbajtur shënim. Nxënësit lexojnë të dhëna apo kuriozitete,

rreth gjallesave që janë në rrezik zhdukjeje, jo vetëm në Shqipëri.

Refl ektimi: Zhvillohet një rrjet diskutimi për të vlerësuar mbrojtjen e gjallesave në rrezik zhdukjeje.Çdo nxënës duhet të marrë një qëndrim po ose jo, dhe ta argumentojë atë.

Tema: Parqet kombëtare të vendit tonëMësimi 4.19

Vlerësohen nxënësit me notë Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.

Po Jo1. Nëse njerëzit i zbatojnë ligjet A mjaftojnë vetëm ligjet 1. Njerëzit duhet të jenë vet të gjallesat janë më të mbrojtura. për të mbrojtur gjallesat ndërgjegjshëm për këto gjallesa.2. Në ligje janë përcaktuar saktë në rrezik? 2. Disa njerëz kujdesen për këto rreziqet e zhdukjes së kafshëve. Pse? kafshë duke i mbajtur në rezervate.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:1. Të përshkruajë karakteristikat e mjedisit të tri Parqeve Kombëtare të vendit tonë.2. Të përcaktojë nga 2-3 bimësi dhe kafshë të këtyre parqeve.3. Të justifi kojë shpalljen e disa pyjeve “Parqe kombëtare”.

Fjalë kyç: park kombëtar, mbrojtje, pyll, bimësi, gjallesa.

Mjetet: teksti i nxënësit, harta e Shqipërisë, foto nga bukuritë e vendit tone, të dhëna për parqet kombëtare.


Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësvebisedë grupe ekspertësh, pohim–mbështetje shkrim i lirë

diskutim i idevetë nxënit bashkëpunuesnxitja për të shkruar

Zhvillimi i mësimitEvokimi:Zhvillohet një bisedë me nxënësit për bukuritë e vendit tonë. Nxënësit shfrytëzojnë udhëtimet

që kanë bërë në zona të ndryshme, dokumentaret televizivë, të dhëna nga prindërit etj.Mund të tregoni për ndonjë zonë të bukur turistike që keni vizituar?Nxënësit përdorin fotot për ta ilustruar dhe përshkruajnë të veçantat e saj dhe kënaqësinë

që kanë ndjerë.Tregohen në hartë disa zona turistike të vendit tonë.

Realizimi i kuptimit: Hapet teksti dhe lexohet problemi.Në tekst janë dhënë fotot e tri Parqeve Kombëtare. Këto shpallen nga shteti si të tilla dhe

mbrohen me ligj.Për t’u njohur me karakteristikat e secilit, nxënësit do të punojnë me teknikën “Të nxënit me

këmbime”, pra grupet e ekspertëve. Ndahet klasa në grupe me nga tre nxënës, secili prej tyre

437


ituri natyre 4”

numëron nga 1 në 3. Rigrupohen nxënësit duke u bashkuar njëshat bashkë, dyshat bashkë dhe treshat bashkë. Nxënësit do të studiojnë në këtë mënyrë:

Numrat 1, Parku Kombëtar i Llogarasë.Numrat 2, Parku Kombëtar i Divjakës.Numrat 3, Parku Kombëtar i Lurës.Pasi studiojnë pjesën e tyre, e diskutojnë në grupin ku janë. Tani janë informuar dhe kthehen

në grupet e para. Çdo nxënës i mëson anëtarëve të tjerë të grupit njohuritë për pjesën e tij. Përshkruhen karakteristikat për çdo park kombëtar. Ato tregohen në hartë. Nxënësit duhet të justifi kojnë shpalljen e disa mjediseve, si parqe kombëtare. Për këtë përdorin njohuritë që kanë, si: fakte, të dhëna të tjera etj.

Refl ektimi:Nxënësit përshkruajnë një nga bukuritë e vendit tonë. Lexohen disa shkrime të

nxënësve.Vlerësohen nxënësit me notë.


PohimiShteti ka shpallur disa mjedise si parqe kombëtare dhe i mbron me ligj.

MbështetjaNë këto mjedise ka gjallesa të rralla, të cilat mund të mbrohen më mirë.

Këto vende shërbejnë edhe si zona turistike.Ndotjet dhe dëmtimet e mjedisit janë të shumta, parku kombëtar i ndalon këto etj.

438

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Ditu

ri na

tyre

4”

1. Qarko alternativën e saktë: 1. Gjitarët jetojnë vetëm në : a. ujë b. tokë c. në tokë, ujë dhe ajër 2. Lakuriqi i natës është: a. gjitar b. amfi b c. shpend3. Kanë zhvillim me ndryshime: a. insektet b. gjitarët c. shpendët4. Nuk ka zhvillim me ndryshime: a. bretkosa b. gjarpri c. bleta5. Zhvillimi i bletës dhe i fl uturës kanë të përbashkët: a. i ushqejnë vetë larvat b. janë zhvillime me ndryshime c. larvat lëvizin në natyrë 6. Ushqehet me nektar: a. dallëndyshja b. papagalli c. kolibri 7. Është kafshë ripërtypëse: a. majmuni b. gjirafa c. tigri8. Është kafshë gjithçkangrënëse a. ariu b. luani c. elefanti9. Balena ushqehet me: a. mikrogjallesa bimore b. mikrogjallesa shtazore c. të dyja10. Hanë sasi më të madhe ushqimi: a. gjithçkangrënësit b. barngrënësit c. mishngrënësit11. Është shpend grabitqar: a. bufi b. pelikani c. qukapiku12. Qëndron në bazë të çdo zinxhiri ushqimor: a. bima b. përbërësit c. konsumatori i parë

13. Bën pjesë te drithërat: a. fasulet b. luledielli c. misri

2. Vendos numrat sipas radhës te zhvillimi i fl uturës dhe ai i bretkosës. fl utura bretkosa larvë dalin këmbët e përparme fl utur e rritur vezë vezë zhduket bishti pupë dalin këmbët e pasme bretkosa e rritur larvë

3. Shkruaj nga tri arsye për çdo rast:a. Pse migrojnë shpendët? b. Çfarë aftësish kanë shpendët grabitqarë?1.________________________________ 1.____________________________________2.__________________________________ 2.____________________________________3.__________________________________ 3. ____________________________________

c. Si përshtaten kafshët në dimër? d. Çfarë marrim nga delja?1.________________________________ 1.____________________________________2.__________________________________ 2.____________________________________3.__________________________________ 3. ____________________________________

4. Shkruaj një zinxhir ushqimor me tre konsumatorë:___________________________________________________________________________________

5. Shpjego këto fjalë:a. metamorfozë ____________________________________________________________________b. gjumë letargjik __________________________________________________________________ c. bimë të kultivuara________________________________________________________________d. gjallesa endemike ________________________________________________________________

Test nr. 4

439

Libër mësuesi për tekstin “Edukim

Muzikor 4”

Për tekstin“Edukimi Muzikor 4”

Përgatitur nga:Emira Lako

440

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Eduk

im M

uzik

or 4

”

441


Muzikor 4”

442

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Eduk

im M

uzik

or 4

”

DISA KRITERE PËR HARTIMIN E TEKSTIT "EDUKIM MUZIKOR 4"

Teksti Edukimi muzikor 4 është hartuar sipas programit të miratuar nga MASH.

Synimi i këtij teksti, në përputhje me programin, është:- T’i mësojë nxënësit gjuhën e muzikës. - Të zbulojë dhe zhvillojë talentin e nxënësve.- Të aftësojë nxënësit për të përjetuar dhe për të shprehur nëpërmjet saj botën e tyre emocionale.- Të kultivojë aftësitë dhe shprehitë për të kënduar, për të dëgjuar dhe për të krijuar muzikë.

Përmbajtja e lëndës është realizuar përmes 35 mësimeve, ku të pesë linjat e programit: · Këndimi · Bazat e arsimimit muzikor· Dëgjimi muzikor · Luajtje me instrument · Shprehje dhe krijim muzikorjanë gërshetuar në mënyrë harmonike duke synuar të realizojnë objektivat e programit.

Struktura e tekstit është e ndërtuar nga tri pjesë:Pjesa e parë: TingujtNë këtë pjesë mësohen, këndohen dhe luhen 7 tingujt, gjithmonë njëri pas tjetrit, në ngjitje dhe zbritje.

Mësimi dhe loja e tingujve me kohëzgjatje të ndryshme, janë sa të veçanta, aq edhe zbavitëse për mësuesit dhe nxënësit. Nëpërmjet notave, fumeteve, mbishkrimeve, bukurshkrimit, lojërave të kënduara dhe të shkruara nxënësi merr dhe jep shkëndijat e para të komunikimit muzikor.

Pjesa e dytë: Tingujt në tastierë Në këtë pjesë nxënësi i shikon në tastierë tingujt që mësoi në pjesën e parë. Nxënësi mëson pozicionin

e tingullit në tastierë nëpërmjet një këngëve të thjeshtë.Çdo këngëz shoqërohet ritmikisht me përplasje dhe kërcitje të duarve.

Pjesa e tretë: Tingujt në pentagramNë këtë pjesë bazat e arsimit muzikor fi nalizohen me shkrimin e 7 tingujve në pentagram dhe këndimin

e këngëzave për kafshët. Nxënësi aftësohet të shkruajë dhe të këndojë melodi të thjeshta.

Në dy mësime “Unë jam fl amuri”, që i kushtohen tërësisht Himnit të fl amurit, nxënësi mëson të këndojë individualisht dhe në kor Himnin. Kjo orë të zhvillohet në prag të festës së fl amurit.

Për përvetësimin e materialit të tekstit është përgatitur edhe Fletorja e punës “Mësojmë dhe zbavitemi” për muzikën dhe vizatimin. Kjo fl etore shoqërohet edhe nga një CD ku është ilustruar i gjithë materiali melodik dhe ritmik i tekstit dhe fl etores.

443


Muzikor 4”

DISA UDHËZIME PËR PËRDORIMIN E TEKSTIT 'EDUKIM MUZIKOR 4"

Në pjesën e parë – Tingujt- nxënësi duhet:

1. Të përvetësojë plotësisht 7 tingujt në ngjitje e zbritje, si Emra dhe si Numra.

2. Shkalla e tingujve duhet të përvetësohet edhe si ngjyra. Çdo tingull ka ngjyrën e tij të pandryshueshme në të gjithë librin, p.sh., tingulli Do është blu në shkallë, kur shkruhet si notë pa pentagram, kur shfaqet si personazh dhe në lojërat “ Luaj me mua” dhe “Luajmë ndryshe”. Tingulli sol është i kuq etj.

3. Shoqërimi me përplasje e kërcitje, të ekzekutohet me kujdes, sipas fi gurave, pasi ai sjell jo vetëm kënaqësinë e lojës, por zhvillon aftësitë ritmike dhe i jep ngjyrë muzikore shoqërimit të tingujve.

4. Figura e Tingit – me fl okë vertikal, përfaqëson melodinë, ngjitjen dhe zbritjen e tingujve. Figura e Ringit – me fl okë horizontal, përfaqëson ritmin, kohëzgjatjen e tingujve. Në të gjitha mësimet këto dy personazhe do të drejtojnë detyrat, lojërat dhe gjëzat sipas veçorive përkatëse të tyre.

5. Në mësimet 3-7 përparësi duhet të marrë përvetësimi dhe ekzekutimi i tingujve si vlera ritmike (kohëzgjatje). Nota e plotë (katër kohë), nota gjysmë (dy kohë), nota çerekshe (një kohë).

Dallimi esencial i tyre si notë shumë e gjatë, notë e gjatë dhe notë e shkurtër fi nalizohet në mësimin 6, loja 1,2,3,4. Për të arritur këndimin sa më të saktë të tyre dëgjoni shembujt përkatës në CD-in e bashkëngjitur në fl etoren shoqëruese.

Përsëritja e herëpashershme e emrave, numrave e ngjyrave të 7 tingujve, si: lojëra, mbishkrime, vizatime, këndime e shoqërime do të krijojnë një pedanë shumë të mirë për mësimet në vazhdim.

Në pjesën e dytë – Tingujt në tastierë – duhet të realizohen dy synime: 1. Konkretizimi fi zik i tingujve në tastierën e pianos (nëpërmjet tekstit të këngëzës). 2. Këndimi i tyre melodik (shkruar grafi kisht sipas ngjyrës së tingujve). Për të mësuar pozicionin fi zik dhe lartësinë e çdo tingulli në tastierën e pianos shërbejnë këngëzat për tastet

tinguj. Ato përmbajnë 4 elemente: 1. Teksti (unë jam Do-ja, Re-ja e kështu me radhë). 2. Vlerat ritmike (notat: e plotë, gjysmë, çerekshe)3. Notat grafi ke (sipas ngjyrës së tingujve). 4. Shoqërimi ritmik.

Pasi të jetë mësuar teksti dhe shoqërimi ritmik, për të realizuar sa më mirë këndimin melodik, dëgjoni dhe riprodhoni shembujt përkatës në CD-i e bashkëngjitur në fl etoren shoqëruese.

Në këtë pjesë të gjitha detyrat melodike e ritmike kanë efektin e tyre në formimin muzikor. Do të veçoja gjëzat dhe vizatimet për mimikën e portretit të çdo tingulli. Ato përveç karakterit zbavitës e hokatar të gjëzës, parapërgatitin nxënësin për rolin parësor ose dytësor të çdo tingulli:

444

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Eduk

im M

uzik

or 4

” · Do - Mi- Sol, janë tingujt kryesore (të fortë, të qëndrueshëm) qeshin. · Re e Si janë të dobët (të pa qëndrueshëm) qajnë. · Fa e La janë ndihmës (mbështetës) mendojnë.

E veçanta e kësaj pjese të librit është shoqërimi ritmik i këngëzave me përplasje e kërcitje. Përcaktimi i këtyre efekteve ritmike në fort .Gjysmë fort ,..... dhe lehtë ,............. jo vetëm i paraprin terminologjisë muzikore të ngjyrave, por

bën që nxënësit të përdorin trupin e tyre si instrument shoqërues.

Në pjesën e tretë – Tinguj në pentagram – hapat e parë të hedhura në shkallën e tingujve dhe tastierën e pianos mbështeten fort në pentagram, me përvetësimin dhe ushtrimin e shkrimit muzikor. Nxënësi zhvillon vetëdijen muzikore duke shkruar melodiza (loja 1), i orientuar nga numri i lartësisë së tingullit dhe numri i kohëzgjatjes së tij.

Gërshetimi i orientimit melodik dhe ritmik me krijimin shoqërues të çdo nxënësi (shkruaj sipas dëshirës ritmin, bën që fëmijët të jenë objekt dhe subjekt i çdo detyre.

Edhe në këtë pjesë detyrat ritmike (loja 2) janë sa tipike, aq edhe të larmishme.Me shumë interes janë këngëzat për kafshët. Ato përputhen plotësisht me bagazhin muzikor të deriatyshëm

dhe pasurojnë repertorin koncertor të klasës.

Përgjithësisht mësimet duhet të realizohen bashkërisht brenda orës së mësimit. Por, me qenë se mësimet gjashtëmbëdhjetë deri tridhjetë e katër realizohen në dy orë, në orën e parë, është mirë, të zhvillohen temat dhe lojërat. Teksti i këngëzës të përgatitet në shtëpi dhe, në orën e dytë, nxënësit duhet të mësojnë, luajnë dhe këndojnë, sa më bukur këngëzat për kafshët.

Për t’u realizuar me sa efektivitet lënda e librit, duhet të përdoret bashkë me të edhe fl etorja shoqëruese, pasi në rubrikat “Eja në fl etore”, nuk ka përsëritje rutinë të librit. Aty nxënësi krijon lidhje më të ndjeshme me personazhet muzikore dhe bëhet drejtues ndryshe i tyre. Gjithashtu në fl etore, zhvillohen edhe orët e lira (Luajmë ndryshe), mësimi 7, 15, 22, 27, 32, 35.

Në këtë orë nxënësi zhvillon aftësitë artistike duke ndërthurur elementet muzikore me ato vizatimore. Mendoj se realizimi sa më i plotë i këtij libri varet nga mosnënvleftësimi i aftësisë suaj muzikore dhe në dëshirën për t’u njehsuar me muzikën dhe nxënësit tuaj.

445


Muzikor 4”

USHTRIME TË ZGJIDHURA

MËSIMI 3 F. 11

1. Plotëso me nota numrat e tingujve.

1

DO

3

MI

2

RE

5

SOL

4

FA

3

MI

6

LA

7

SI

5

SOL

4

FA

2

RE

6

LA

7

SI

8

DO

MËSIMI 4 F. 13

Loja 3. Plotëso me nota numrat e goditjeve. Kujdes bishtat.

4 4224 2 22

LASOLFAMI DOSIREDO

KRIJIM MUZIKOR

MËSIMI 5 F. 15

Loja 3. Plotëso me nota rrokjet e mëposhtme.

TAAAAM TAAM TAM TAAM TAAAAM TAM TAM TAM

do re mi fa sol lasi do

TAAM TAAM TAAAAM TAM TAM TAM TAM TAAAAM

do si la sol fa mi re do

446

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Eduk

im M

uzik

or 4

” MËSIMI 6 F. 17

Loja 1. Sa 4 4 8 jemi?

Loja 2. në cilët tinguj jam

Loja 3. Cilat numra kanë tingujt tanë?

Loja 4. Në cilat goditje jemi?

DO FA SI DO SOL RE1 8

13

26

48

51

7 8

1.4 2.3

MËSIMI 8 F. 20

Loja 1. Ndaj masat dhe....

Loja 2. GjëegjëzaTastet e bardha: Të gjitha njëlloj, njëri pas tjetritTastet e zeza: Dy e tre, dy e tre etj.

Loja 4. Vizato:

Eja në fletore f. 14Krijim muzikor

44 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 :

447


Muzikor 4”

MËSIMI 9 F. 21-22

Loja 1. Sa jemi?4 4 36

Loja 2. Ngjyros....

44 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Loja 3. Gjëegjëza: Cili qan? Tingulli Re

Loja 4. Vizato...

MËSIMI 10 F. 23-24

Loja 1. Në cilët tinguj jemi? MIREDO MI

REDO

Loja 2. Shkruaj llojet e masave: 44

Loja 3. Gjëegjëza: 3 - MI, 1 - DO, 2 - RE

Loja 5. Vizato:

MËSIMI 11 F. 25-26

Loja 1. Cilët numra... 4 46 123456

Loja 2. Qarko numrat:

44 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4: : : :

Loja 3. Gjëegjëza

1 notë

4 goditje

1 notë

2 përplasje

1 notë

1 kërcitje

Loja 5. Vizato

448

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Eduk

im M

uzik

or 4

” MËSIMI 12 F. 27-28

Loja 1. Në cilat goditje jemi? 1 2 3 4 3 4 1 2 3 4

Loja 2. Në lëvizjen 1 -----, lëvizjen 2 e 3 - 12 masa. Në lëvizjen 2 e 4 - 4 masa.

Loja 3. Gjëegjëza

2 nota

4 goditje

4 nota

4 përplasje

3 nota

4 kërcitje

Loja 5. Vizato

MËSIMI 13 F. 29-30

Loja 1. Cilët numra... 8 1 6 8 1 2 3 45 6 7 8

Loja 2. Sa përsëritje ka këngëza? ....2 Sa masa ka përsëritja 1? .....4 Sa masa ka përsëritja 2? .....8

Loja 3. Gjëegjëza: Cilët mendojnë? 4 (la) 6 (fa)

Loja 5. Vizato ....

MËSIMI 14 F. 32

Loja 1. Cilët numra... 8 7 8 1 2 3 45 6 7 8

Loja 3. Gjëegjëza. Tre qeshin DO, MI, SOL. Dy mendojnë FA, LA.Cilët qajnë? RE, SI.

Loja 5. Vizato ....

449


Muzikor 4”

MËSIMI 16 F. 34-35

Loja 2. Ne kemi shkruar:

numri i tingullit

44

4 4 41111111111112 2 2 2kohë

zgjatja

Loja 3. Në kohën44

44

Luaj me mua

Sa herë këndohem..... 7

Rrokjet që këndoj DERR PREJ JAM I NË DERR KU-UC

Cilën kohëzgjatje kam

Vizato fytyrën

MËSIMI 18-19 F. 36

Loja 1. numri i tingullit

44

4 4 2kohë

zgjatja 2 4 1 1 1 1 4 1 1 1 1 4

Loja 2. Shëno me X.

Luaj me mua

44

Sa herë këndohem..... 18

Rrokjet që këndoj NI HAM SA POR GJY SHI MË QE

TË E TË PO TË BË RI QE NI GJITH

Sa herë këndohem

Vizato fytyrën

..... ..... 18

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

EJA NË FLETORE

1 2 1 2 2 1 1 2 2 2 1 1 2 2 1

EJA NË FLETORE

DO

RE

450

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Eduk

im M

uzik

or 4

” MËSIMI 20-21 F. 40

Plotëso me shenja:

44

34+ + + +

efortë

ebutë

gjysëm e fortë

ebutë

efortë

+ +e

butëe

butë

Eja në fletore F.8Loja 1. Unë kam shkruar numrat:

numri i tingullit

34

3kohë

zgjatja 3 1 1 1 3 3 3 1 1 1 3

:

1 1 2 3 2 3 3 3 2 3 2 1

numri i tingullit

34

kohëzgjatja

:

1

11 1 11 1 1 11 3 1 11 1 11 1 1 1 3

2 3 1 2 3 2 23 3 3 2 1 3 2 1 2 3 2 1

numri i tingullit

34

kohëzgjatja

:

2 1 2 1 2 1 3 2 1 2 1 2 1 3

3 2 1 2 3 2 3 3 2 1 2 3 2 1

E e e Ja a a Të shkojm në de e et E e e

Ja a a de ti na pre e etKa a a me ne lod ro o on

34

. . . . . .

.

. .

. . . .

.

De e e Ti i i Po va lë zo o on Va a ar

451


Muzikor 4”

Hi dhe mi ka për cejmë

Në li tar hi dhe mi e ka për ce e ejm

34 Lu ajm të tre e e

Tok tok të tre e e

:

1 2 3 e dhe ti lu aj me ne e e

Dhe e nga gju u mi shpe ejt më zgjo o on

34

:

do o li die e lli nuk uk rri shtri i ir

Zi i lja tri ing tring Ti in gë llo o onGju um i ë ëm bël gju um i mi i ir

MËSIMI 23-24 F. 41- 42

Cila fjalë tregon vendin tonë në pentagram.

DO RE MI FA

poshtë fusha poshtë vija

Vizato sipas shigjetave.

DO RE MI FA

RE

DO RE MI

MI FA

Loja 1.

44

1

4

2

1111

11 2

4 3 2 1 2 3 4

2 1 1 2 1 1 1 1 1 2 1 2 1 1 3

4 4 4 4 34 2 1 2 3 4 4 4 4 4 3

.

.

.

.

452

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Eduk

im M

uzik

or 4

” Loja 2. Shëno me X.

44

Loja 3. Sa herë këndove?

DO RE FA

2 144

MI

4

Eja në fletore f. 11Luaj me ne

MI FA

Sa herë këndohemi?MI FA

910

Shkruaj rrokjet.

ZUMI

FA

ZU MBI ZU SI ZU M’E RA ZU LE

GRE RË ZA ZU M’E GRE RË ZA M’E

Vizato fytyrën:

MËSIMI 25-26 F. 44- 45

44 :

1 1 1 1 4 1 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1 1 1

1 1 11 2 2

1 2 3 4 3455 4 5 5 4 3 4 5 4 3 4

112345

Loja 2. Shëno me X.

44

..

. .

453


Muzikor 4”

Loja 3. Cila është aty.

s’jam jam s’jam s’jam

Luaj me mua.SOL

Eja në fletore f.12

Sa herë këndohem: 8

Cilat rrokje....: KI KI RË DON PO GË FU DO

Vizato fytyrën:

MËSIMI 28-29 F. 47- 48

44 :

1

1 2 3 4 5555 5 6 6 6 6 6 6 6 5 4

343223 2 2 1

1 1 1 1 1 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 11

211111121

Loja 2. Në sa masa është 5 8

Luaj me mua.

Eja në fletore

Sa herë këndohem: 7

Cilat rrokje këndoj: KU KU USH Ë ËSHT HA BRESH

Vizato fytyrën:

.

Loja 1

454

Libë

r m

ësue

si p

ër t

ekst

in “

Eduk

im M

uzik

or 4

” MËSIMI 30-31 F. 50 - 51

Cila fjalë tregon vendin tonë në pentagram?

DO RE MI FA SOL LA SI DO

vija poshtë fusha 1 poshtë fusha 2 vija 2 vija 3 fusha 3

Sipas shigjetave vizato notën.

SOL LA SI DO

FA SOL LA SI DO

MI FA SOL LA SI

44 :

5 7 8 8788 7 8 7 6 5 5 6 7 8

121

Loja 1.

8 7 6 6 5 6 7 8 7 6 5 4 3 3 2 1 1

6

5

1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 1

411111211111413

Loja 2.

TAM TAM TAM TAM

TAM TAMTAAM

TAM TAAAM

TAAM TAAM

TAAM TAM TAM

TAAAAAM

.

455


Muzikor 4”

Eja në fletore: f.14

Luaj me ne7 8

Sa herë këndohemi... 1 7

SI DO

Vizato fytyrën tonë

Cila nga ne është te këngëza Delja?

REDO FAMI LASOL SI DO

jam s’jam s’jamjam s’jamjam s’jamjam

35 Eja në fletore: Çfarë mësuat?

1. B

2. A

3. .

gjysmë e plotë çerekëshe gjysmë me pikë

4. .

2 14 3

TAAM TAM TAAAMTAAAAM

5. 44

34

24

4 3 2

.

6.

:

B

A

C

7.

8. DO SOL SI FA MI DO RE LA

1 8

gjuha klasa 4 bela

Documents