Gjendja aktuale dhe praktikat e mira peumlr implementimin e skemave obligative peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml dhe masat

alternative

Hulumtim Politikash

Institituti peumlr Politika Zhvillimore ndash INDEP Botim i Institutit peumlr Politika Zhvillimore (INDEP) mbeumlshtetur nga GIZ Teuml gjitha

teuml drejtat janeuml teuml rezervuara Asnjeuml pjeseuml e keumltij botimi nuk guxon teuml riprodhohet teuml

ruhet neuml ndonjeuml sistem teuml teuml dheumlnave apo teuml transmetohet neuml asnjeuml formeuml apo

meumlnyreuml pa peumllqim paraprak nga botuesi Botimi mund teuml shpeumlrndahet neuml formeuml

elektronike por veteumlm neuml teumlreumlsi dhe veteumlm peumlr qeumlllime jokomerciale

Mbeumlshtetur nga

Peumlrmbajtja e keumltij dokumenti duke peumlrfshireuml opinionet e shprehura jo

domosdoshmeumlrisht reflektojneuml ato teuml donatoreumlve teuml INDEP stafit teuml tyre

bashkeumlpuneumltoreumlve apo Bordit

Autor Instituti peumlr Politika Zhvillimore (INDEP)

Programi Zhvillimi i Qeumlndruesheumlm

Publikimi Tetor 2020

Gjendja aktuale dhe praktikat e mira peumlr implementimin e skemave

obligative peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml dhe masat alternative

Peumlrmbajtja LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE 3

1 Hyrje 4

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml 4

b) Peumlrkufizimi i problemit 7

2 Inkuadrimi i OEE 8

a) Pjeseumlt kryesore teuml skemave OEE 10

3 Synimi i kursimit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml dhe vendi i OEE-seuml neuml miksin e masave teuml politikave 13

a) Kontributi i skemave peumlr OEE kundrejt obligimit teuml Nenit 7 peumlr vitin 2020 13

b) Peumlrzgjedhja e miksit efektiv dhe koherent teuml politikave peumlr Nenin 7 14

4 Skenareumlt metodat dhe modelet e biznesit peumlr teuml arritur synimet e Kosoveumls 22

a) Rishikim i praktikave meuml teuml mira dhe statusi i skemave teuml OEE dhe masat alternative 22

b) Modele biznesi skenareuml peumlr OEE-teuml 24

5 PD-teuml dhe synimet 26

a) Energjia Furnizuesi kundrejt shpeumlrndareumlsve 26

b) Diapazoni i mbulimit me leumlndeuml djegeumlse 27

c) Sektoreumlt e peumlrdorimit fundor 27

6 Masat e politikave dhe obligimet e kursimit teuml energjiseuml sipas sektoreumlve (disa nga masat e mundshme) 28

7 Sistemi i monitorimit raportimit dhe verifikimit teuml kursimeve teuml energjiseuml 29

8 Peumlrfundim 30

9 Rekomandim 31

10 Referimet 33

2

Lista e figurave

Figura 1 Aktoreumlt kryesoreuml dhe struktura e politikave peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Kosoveuml 5 Figura 2 Konsumi peumlrfundimtar dhe primar i energjiseuml peumlr sektor neuml vitet 2015-2017 8 Figura 3 Konsumi historik (GWh) dhe 8 Figura 4 Zbeumlrthimi i kursimeve teuml energjiseuml bazuar neuml kursimet e shpallura sipas llojit teuml politikave 14 Figura 4 Peumlrmbledhje e ndeumlrveprimeve sipas llojit teuml politikeumls 22 Figura 7 Paraqitja grafike e Modelit 1 Direkt nga PD qeuml instalon veteuml maseumln EE (mundeumlsisht peumlrmes njeuml njeumlsie subsidiare) 25 Figura 8 Paraqitja grafike e Modelit 1 Ofrimi i grantit njeuml pale teuml treteuml teuml kontraktuar nga PD peumlr teuml instaluar njeuml maseuml teuml EE 26 Figura 9 Konsumi peumlrfundimtar i energjiseuml 29

3

LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE

AKEE Agjencia e Kosoveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml

BE Bashkimi Evropian

BERZH Banka Evropiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim

OEE Direktiva peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

OEE Skemat e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

KPE Kontraktimi peumlr performanceuml teuml energjiseuml

KSHE Kompania e sheumlrbimeve energjetike

Ministria Ministria peumlrgjegjeumlse peumlr sektorin e energjiseuml

MV Marreumlveshjet vullnetare

PZSE 2018-2020 Programi i Zbatimit teuml Strategjiseuml seuml Energjiseuml 2018-2020

SHA Shtetet Aneumltare

VEO BERZH Vendet e Operimit teuml BERZH

4

1 Hyrje

Ky dokument sheumlrben si kornizeuml peumlr drejtimin e diskutimit se si duhet teuml prezantohet dhe

dizajnohet njeuml skemeuml efektive obligative peumlr eficcedilienceuml teuml energjiseuml (OEE) dhe masat tjera

alternative Ai peumlrfshin peumlrshkrimin e kontekstit teuml Kosoveumls neuml lidhje me OEE-neuml shtjellimin e

veccedilorive kryesore teuml OEE-ve duke dheumlneuml peumlrkufizime shpjegime teuml fusheumlveprimit dhe

reumlndeumlsiseuml si dhe opsione peumlr trsquou marreuml neuml konsiderateuml Shpjegimet neuml keumlteuml dokument

diskutimi mbeumlshteten me evidenca nga OEE-teuml dhe masat tjera alternative teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml neuml Evropeuml dhe gjetkeuml Peumlr meuml tepeumlr ky dokument mund teuml peumlrdoret peumlr teuml rritur

peumlrafrimin me Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED

201227EU) me teuml cileumln vendet e BE-seuml dhe Paleumlt Kontraktuese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml

Energjiseuml (ku beumln pjeseuml Kosova) duhet teuml realizojneuml dhe teuml vendosin synim kumulativ teuml

kursimit teuml energjiseuml peumlr peumlrdorimin fundor qeuml eumlshteuml i zbatuesheumlm deri meuml 31 dhjetor 2020

qofteuml peumlrmes njeuml skeme OEE dheose lsquomasave alternative teuml politikeumlsrsquo ploteumlsuese Megjitheumlse

dokumenti nuk pretendon se peumlrmbajtja e keumltij punimi do teuml sigurojeuml pajtueshmeumlri teuml ploteuml

me Nenin 7 peumlrmbajtja e keumltij dokumenti diskutimi bazohet neuml peumlrvojat dhe hulumtimin e

praktikave teuml mira peumlr implementimin e skemave obliguese teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

masat tjera alternative

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml Kosova ka angazhim teuml forteuml drejt integrimit neuml BE dhe peumlr keumlteuml arsye eumlshteuml ndeumlr vendet qeuml

kaneuml peumlrqafuar implementimin e keumlrkesave teuml lartpeumlrmendura qeuml rrjedhin nga Neni 7 i

Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED 201227EU) Kosova u

beuml neumlnshkruese e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml neuml 20051 dhe qeuml ateumlhereuml e nxitur nga

ky zotim dhe vizioni i peumlrbashkeumlt i Komunitetit teuml Energjiseuml Kosova ka zhvilluar kornizeumln e saj

ligjore peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml brenda sektorit teuml energjiseuml me qeumlllim teuml rregullimit teuml

brendsheumlm dhe peumlr teuml siguruar peumlrmbushjen dhe respektimin e obligimeve qeuml dalin nga

traktati dhe direktivat e BE-seuml

Legjislacioni primar qeuml rregullon eficcedilienceumln e energjiseuml neuml Kosoveuml eumlshteuml Ligji nr 04L-016 dhe

pararendeumlsi i tij Ligji nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml me teuml cilin peumlrcaktohet korniza e

gjereuml e politikave peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Ky u pasua me krijimin e Agjenciseuml seuml Kosoveumls peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml si organ kryesor peumlr zhvillimin dhe zbatimin e politikave teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe Fondin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml qeuml ka peumlr qeumlllim teuml beumljeuml teuml mundur rrjedheumln e

qeumlndrueshme financiare neuml zbatimin e projektit teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

Neuml peumlrmbushje teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml janeuml miratuar njeuml seumlreuml aktesh neumlnligjore

siccedil eumlshteuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Auditimin e energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr

Promovimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Etiketimin e pajisjeve

elektrike shteumlpiake - duke specifikuar masat dhe obligimet qeuml duhet teuml ndeumlrmerren brenda

sektorit teuml energjiseuml Peumlr meuml tepeumlr neuml legjislacionin tjeteumlr primar qeuml eumlshteuml peumlrpunuar dhe qeuml

ndikon indirekt neuml masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlrfshihen Ligji nr 03L-185 peumlr Zyreumln e

Rregullatorit teuml Energjiseuml Ligji nr 03L-184 peumlr Energjineuml Ligji peumlr Energjineuml Elektrike Ligji peumlr

1 httpswwwmzhe-ksnetsqtraktati-per-themelimin-e-komunitetit-te-energjise-X29QI2gzZPY (qasur meuml 03062020)

Institituti peumlr Politika Zhvillimore ndash INDEP Botim i Institutit peumlr Politika Zhvillimore (INDEP) mbeumlshtetur nga GIZ Teuml gjitha

teuml drejtat janeuml teuml rezervuara Asnjeuml pjeseuml e keumltij botimi nuk guxon teuml riprodhohet teuml

ruhet neuml ndonjeuml sistem teuml teuml dheumlnave apo teuml transmetohet neuml asnjeuml formeuml apo

meumlnyreuml pa peumllqim paraprak nga botuesi Botimi mund teuml shpeumlrndahet neuml formeuml

elektronike por veteumlm neuml teumlreumlsi dhe veteumlm peumlr qeumlllime jokomerciale

Mbeumlshtetur nga

Peumlrmbajtja e keumltij dokumenti duke peumlrfshireuml opinionet e shprehura jo

domosdoshmeumlrisht reflektojneuml ato teuml donatoreumlve teuml INDEP stafit teuml tyre

bashkeumlpuneumltoreumlve apo Bordit

Autor Instituti peumlr Politika Zhvillimore (INDEP)

Programi Zhvillimi i Qeumlndruesheumlm

Publikimi Tetor 2020

Gjendja aktuale dhe praktikat e mira peumlr implementimin e skemave

obligative peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml dhe masat alternative

Peumlrmbajtja LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE 3

1 Hyrje 4

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml 4

b) Peumlrkufizimi i problemit 7

2 Inkuadrimi i OEE 8

a) Pjeseumlt kryesore teuml skemave OEE 10

3 Synimi i kursimit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml dhe vendi i OEE-seuml neuml miksin e masave teuml politikave 13

a) Kontributi i skemave peumlr OEE kundrejt obligimit teuml Nenit 7 peumlr vitin 2020 13

b) Peumlrzgjedhja e miksit efektiv dhe koherent teuml politikave peumlr Nenin 7 14

4 Skenareumlt metodat dhe modelet e biznesit peumlr teuml arritur synimet e Kosoveumls 22

a) Rishikim i praktikave meuml teuml mira dhe statusi i skemave teuml OEE dhe masat alternative 22

b) Modele biznesi skenareuml peumlr OEE-teuml 24

5 PD-teuml dhe synimet 26

a) Energjia Furnizuesi kundrejt shpeumlrndareumlsve 26

b) Diapazoni i mbulimit me leumlndeuml djegeumlse 27

c) Sektoreumlt e peumlrdorimit fundor 27

6 Masat e politikave dhe obligimet e kursimit teuml energjiseuml sipas sektoreumlve (disa nga masat e mundshme) 28

7 Sistemi i monitorimit raportimit dhe verifikimit teuml kursimeve teuml energjiseuml 29

8 Peumlrfundim 30

9 Rekomandim 31

10 Referimet 33

2

Lista e figurave

Figura 1 Aktoreumlt kryesoreuml dhe struktura e politikave peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Kosoveuml 5 Figura 2 Konsumi peumlrfundimtar dhe primar i energjiseuml peumlr sektor neuml vitet 2015-2017 8 Figura 3 Konsumi historik (GWh) dhe 8 Figura 4 Zbeumlrthimi i kursimeve teuml energjiseuml bazuar neuml kursimet e shpallura sipas llojit teuml politikave 14 Figura 4 Peumlrmbledhje e ndeumlrveprimeve sipas llojit teuml politikeumls 22 Figura 7 Paraqitja grafike e Modelit 1 Direkt nga PD qeuml instalon veteuml maseumln EE (mundeumlsisht peumlrmes njeuml njeumlsie subsidiare) 25 Figura 8 Paraqitja grafike e Modelit 1 Ofrimi i grantit njeuml pale teuml treteuml teuml kontraktuar nga PD peumlr teuml instaluar njeuml maseuml teuml EE 26 Figura 9 Konsumi peumlrfundimtar i energjiseuml 29

3

LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE

AKEE Agjencia e Kosoveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml

BE Bashkimi Evropian

BERZH Banka Evropiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim

OEE Direktiva peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

OEE Skemat e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

KPE Kontraktimi peumlr performanceuml teuml energjiseuml

KSHE Kompania e sheumlrbimeve energjetike

Ministria Ministria peumlrgjegjeumlse peumlr sektorin e energjiseuml

MV Marreumlveshjet vullnetare

PZSE 2018-2020 Programi i Zbatimit teuml Strategjiseuml seuml Energjiseuml 2018-2020

SHA Shtetet Aneumltare

VEO BERZH Vendet e Operimit teuml BERZH

4

1 Hyrje

Ky dokument sheumlrben si kornizeuml peumlr drejtimin e diskutimit se si duhet teuml prezantohet dhe

dizajnohet njeuml skemeuml efektive obligative peumlr eficcedilienceuml teuml energjiseuml (OEE) dhe masat tjera

alternative Ai peumlrfshin peumlrshkrimin e kontekstit teuml Kosoveumls neuml lidhje me OEE-neuml shtjellimin e

veccedilorive kryesore teuml OEE-ve duke dheumlneuml peumlrkufizime shpjegime teuml fusheumlveprimit dhe

reumlndeumlsiseuml si dhe opsione peumlr trsquou marreuml neuml konsiderateuml Shpjegimet neuml keumlteuml dokument

diskutimi mbeumlshteten me evidenca nga OEE-teuml dhe masat tjera alternative teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml neuml Evropeuml dhe gjetkeuml Peumlr meuml tepeumlr ky dokument mund teuml peumlrdoret peumlr teuml rritur

peumlrafrimin me Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED

201227EU) me teuml cileumln vendet e BE-seuml dhe Paleumlt Kontraktuese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml

Energjiseuml (ku beumln pjeseuml Kosova) duhet teuml realizojneuml dhe teuml vendosin synim kumulativ teuml

kursimit teuml energjiseuml peumlr peumlrdorimin fundor qeuml eumlshteuml i zbatuesheumlm deri meuml 31 dhjetor 2020

qofteuml peumlrmes njeuml skeme OEE dheose lsquomasave alternative teuml politikeumlsrsquo ploteumlsuese Megjitheumlse

dokumenti nuk pretendon se peumlrmbajtja e keumltij punimi do teuml sigurojeuml pajtueshmeumlri teuml ploteuml

me Nenin 7 peumlrmbajtja e keumltij dokumenti diskutimi bazohet neuml peumlrvojat dhe hulumtimin e

praktikave teuml mira peumlr implementimin e skemave obliguese teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

masat tjera alternative

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml Kosova ka angazhim teuml forteuml drejt integrimit neuml BE dhe peumlr keumlteuml arsye eumlshteuml ndeumlr vendet qeuml

kaneuml peumlrqafuar implementimin e keumlrkesave teuml lartpeumlrmendura qeuml rrjedhin nga Neni 7 i

Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED 201227EU) Kosova u

beuml neumlnshkruese e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml neuml 20051 dhe qeuml ateumlhereuml e nxitur nga

ky zotim dhe vizioni i peumlrbashkeumlt i Komunitetit teuml Energjiseuml Kosova ka zhvilluar kornizeumln e saj

ligjore peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml brenda sektorit teuml energjiseuml me qeumlllim teuml rregullimit teuml

brendsheumlm dhe peumlr teuml siguruar peumlrmbushjen dhe respektimin e obligimeve qeuml dalin nga

traktati dhe direktivat e BE-seuml

Legjislacioni primar qeuml rregullon eficcedilienceumln e energjiseuml neuml Kosoveuml eumlshteuml Ligji nr 04L-016 dhe

pararendeumlsi i tij Ligji nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml me teuml cilin peumlrcaktohet korniza e

gjereuml e politikave peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Ky u pasua me krijimin e Agjenciseuml seuml Kosoveumls peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml si organ kryesor peumlr zhvillimin dhe zbatimin e politikave teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe Fondin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml qeuml ka peumlr qeumlllim teuml beumljeuml teuml mundur rrjedheumln e

qeumlndrueshme financiare neuml zbatimin e projektit teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

Neuml peumlrmbushje teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml janeuml miratuar njeuml seumlreuml aktesh neumlnligjore

siccedil eumlshteuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Auditimin e energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr

Promovimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Etiketimin e pajisjeve

elektrike shteumlpiake - duke specifikuar masat dhe obligimet qeuml duhet teuml ndeumlrmerren brenda

sektorit teuml energjiseuml Peumlr meuml tepeumlr neuml legjislacionin tjeteumlr primar qeuml eumlshteuml peumlrpunuar dhe qeuml

ndikon indirekt neuml masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlrfshihen Ligji nr 03L-185 peumlr Zyreumln e

Rregullatorit teuml Energjiseuml Ligji nr 03L-184 peumlr Energjineuml Ligji peumlr Energjineuml Elektrike Ligji peumlr

1 httpswwwmzhe-ksnetsqtraktati-per-themelimin-e-komunitetit-te-energjise-X29QI2gzZPY (qasur meuml 03062020)

Peumlrmbajtja LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE 3

1 Hyrje 4

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml 4

b) Peumlrkufizimi i problemit 7

2 Inkuadrimi i OEE 8

a) Pjeseumlt kryesore teuml skemave OEE 10

3 Synimi i kursimit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml dhe vendi i OEE-seuml neuml miksin e masave teuml politikave 13

a) Kontributi i skemave peumlr OEE kundrejt obligimit teuml Nenit 7 peumlr vitin 2020 13

b) Peumlrzgjedhja e miksit efektiv dhe koherent teuml politikave peumlr Nenin 7 14

4 Skenareumlt metodat dhe modelet e biznesit peumlr teuml arritur synimet e Kosoveumls 22

a) Rishikim i praktikave meuml teuml mira dhe statusi i skemave teuml OEE dhe masat alternative 22

b) Modele biznesi skenareuml peumlr OEE-teuml 24

5 PD-teuml dhe synimet 26

a) Energjia Furnizuesi kundrejt shpeumlrndareumlsve 26

b) Diapazoni i mbulimit me leumlndeuml djegeumlse 27

c) Sektoreumlt e peumlrdorimit fundor 27

6 Masat e politikave dhe obligimet e kursimit teuml energjiseuml sipas sektoreumlve (disa nga masat e mundshme) 28

7 Sistemi i monitorimit raportimit dhe verifikimit teuml kursimeve teuml energjiseuml 29

8 Peumlrfundim 30

9 Rekomandim 31

10 Referimet 33

2

Lista e figurave

Figura 1 Aktoreumlt kryesoreuml dhe struktura e politikave peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Kosoveuml 5 Figura 2 Konsumi peumlrfundimtar dhe primar i energjiseuml peumlr sektor neuml vitet 2015-2017 8 Figura 3 Konsumi historik (GWh) dhe 8 Figura 4 Zbeumlrthimi i kursimeve teuml energjiseuml bazuar neuml kursimet e shpallura sipas llojit teuml politikave 14 Figura 4 Peumlrmbledhje e ndeumlrveprimeve sipas llojit teuml politikeumls 22 Figura 7 Paraqitja grafike e Modelit 1 Direkt nga PD qeuml instalon veteuml maseumln EE (mundeumlsisht peumlrmes njeuml njeumlsie subsidiare) 25 Figura 8 Paraqitja grafike e Modelit 1 Ofrimi i grantit njeuml pale teuml treteuml teuml kontraktuar nga PD peumlr teuml instaluar njeuml maseuml teuml EE 26 Figura 9 Konsumi peumlrfundimtar i energjiseuml 29

3

LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE

AKEE Agjencia e Kosoveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml

BE Bashkimi Evropian

BERZH Banka Evropiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim

OEE Direktiva peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

OEE Skemat e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

KPE Kontraktimi peumlr performanceuml teuml energjiseuml

KSHE Kompania e sheumlrbimeve energjetike

Ministria Ministria peumlrgjegjeumlse peumlr sektorin e energjiseuml

MV Marreumlveshjet vullnetare

PZSE 2018-2020 Programi i Zbatimit teuml Strategjiseuml seuml Energjiseuml 2018-2020

SHA Shtetet Aneumltare

VEO BERZH Vendet e Operimit teuml BERZH

4

1 Hyrje

Ky dokument sheumlrben si kornizeuml peumlr drejtimin e diskutimit se si duhet teuml prezantohet dhe

dizajnohet njeuml skemeuml efektive obligative peumlr eficcedilienceuml teuml energjiseuml (OEE) dhe masat tjera

alternative Ai peumlrfshin peumlrshkrimin e kontekstit teuml Kosoveumls neuml lidhje me OEE-neuml shtjellimin e

veccedilorive kryesore teuml OEE-ve duke dheumlneuml peumlrkufizime shpjegime teuml fusheumlveprimit dhe

reumlndeumlsiseuml si dhe opsione peumlr trsquou marreuml neuml konsiderateuml Shpjegimet neuml keumlteuml dokument

diskutimi mbeumlshteten me evidenca nga OEE-teuml dhe masat tjera alternative teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml neuml Evropeuml dhe gjetkeuml Peumlr meuml tepeumlr ky dokument mund teuml peumlrdoret peumlr teuml rritur

peumlrafrimin me Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED

201227EU) me teuml cileumln vendet e BE-seuml dhe Paleumlt Kontraktuese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml

Energjiseuml (ku beumln pjeseuml Kosova) duhet teuml realizojneuml dhe teuml vendosin synim kumulativ teuml

kursimit teuml energjiseuml peumlr peumlrdorimin fundor qeuml eumlshteuml i zbatuesheumlm deri meuml 31 dhjetor 2020

qofteuml peumlrmes njeuml skeme OEE dheose lsquomasave alternative teuml politikeumlsrsquo ploteumlsuese Megjitheumlse

dokumenti nuk pretendon se peumlrmbajtja e keumltij punimi do teuml sigurojeuml pajtueshmeumlri teuml ploteuml

me Nenin 7 peumlrmbajtja e keumltij dokumenti diskutimi bazohet neuml peumlrvojat dhe hulumtimin e

praktikave teuml mira peumlr implementimin e skemave obliguese teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

masat tjera alternative

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml Kosova ka angazhim teuml forteuml drejt integrimit neuml BE dhe peumlr keumlteuml arsye eumlshteuml ndeumlr vendet qeuml

kaneuml peumlrqafuar implementimin e keumlrkesave teuml lartpeumlrmendura qeuml rrjedhin nga Neni 7 i

Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED 201227EU) Kosova u

beuml neumlnshkruese e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml neuml 20051 dhe qeuml ateumlhereuml e nxitur nga

ky zotim dhe vizioni i peumlrbashkeumlt i Komunitetit teuml Energjiseuml Kosova ka zhvilluar kornizeumln e saj

ligjore peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml brenda sektorit teuml energjiseuml me qeumlllim teuml rregullimit teuml

brendsheumlm dhe peumlr teuml siguruar peumlrmbushjen dhe respektimin e obligimeve qeuml dalin nga

traktati dhe direktivat e BE-seuml

Legjislacioni primar qeuml rregullon eficcedilienceumln e energjiseuml neuml Kosoveuml eumlshteuml Ligji nr 04L-016 dhe

pararendeumlsi i tij Ligji nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml me teuml cilin peumlrcaktohet korniza e

gjereuml e politikave peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Ky u pasua me krijimin e Agjenciseuml seuml Kosoveumls peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml si organ kryesor peumlr zhvillimin dhe zbatimin e politikave teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe Fondin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml qeuml ka peumlr qeumlllim teuml beumljeuml teuml mundur rrjedheumln e

qeumlndrueshme financiare neuml zbatimin e projektit teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

Neuml peumlrmbushje teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml janeuml miratuar njeuml seumlreuml aktesh neumlnligjore

siccedil eumlshteuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Auditimin e energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr

Promovimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Etiketimin e pajisjeve

elektrike shteumlpiake - duke specifikuar masat dhe obligimet qeuml duhet teuml ndeumlrmerren brenda

sektorit teuml energjiseuml Peumlr meuml tepeumlr neuml legjislacionin tjeteumlr primar qeuml eumlshteuml peumlrpunuar dhe qeuml

ndikon indirekt neuml masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlrfshihen Ligji nr 03L-185 peumlr Zyreumln e

Rregullatorit teuml Energjiseuml Ligji nr 03L-184 peumlr Energjineuml Ligji peumlr Energjineuml Elektrike Ligji peumlr

1 httpswwwmzhe-ksnetsqtraktati-per-themelimin-e-komunitetit-te-energjise-X29QI2gzZPY (qasur meuml 03062020)

2

Lista e figurave

Figura 1 Aktoreumlt kryesoreuml dhe struktura e politikave peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Kosoveuml 5 Figura 2 Konsumi peumlrfundimtar dhe primar i energjiseuml peumlr sektor neuml vitet 2015-2017 8 Figura 3 Konsumi historik (GWh) dhe 8 Figura 4 Zbeumlrthimi i kursimeve teuml energjiseuml bazuar neuml kursimet e shpallura sipas llojit teuml politikave 14 Figura 4 Peumlrmbledhje e ndeumlrveprimeve sipas llojit teuml politikeumls 22 Figura 7 Paraqitja grafike e Modelit 1 Direkt nga PD qeuml instalon veteuml maseumln EE (mundeumlsisht peumlrmes njeuml njeumlsie subsidiare) 25 Figura 8 Paraqitja grafike e Modelit 1 Ofrimi i grantit njeuml pale teuml treteuml teuml kontraktuar nga PD peumlr teuml instaluar njeuml maseuml teuml EE 26 Figura 9 Konsumi peumlrfundimtar i energjiseuml 29

3

LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE

AKEE Agjencia e Kosoveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml

BE Bashkimi Evropian

BERZH Banka Evropiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim

OEE Direktiva peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

OEE Skemat e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

KPE Kontraktimi peumlr performanceuml teuml energjiseuml

KSHE Kompania e sheumlrbimeve energjetike

Ministria Ministria peumlrgjegjeumlse peumlr sektorin e energjiseuml

MV Marreumlveshjet vullnetare

PZSE 2018-2020 Programi i Zbatimit teuml Strategjiseuml seuml Energjiseuml 2018-2020

SHA Shtetet Aneumltare

VEO BERZH Vendet e Operimit teuml BERZH

4

1 Hyrje

Ky dokument sheumlrben si kornizeuml peumlr drejtimin e diskutimit se si duhet teuml prezantohet dhe

dizajnohet njeuml skemeuml efektive obligative peumlr eficcedilienceuml teuml energjiseuml (OEE) dhe masat tjera

alternative Ai peumlrfshin peumlrshkrimin e kontekstit teuml Kosoveumls neuml lidhje me OEE-neuml shtjellimin e

veccedilorive kryesore teuml OEE-ve duke dheumlneuml peumlrkufizime shpjegime teuml fusheumlveprimit dhe

reumlndeumlsiseuml si dhe opsione peumlr trsquou marreuml neuml konsiderateuml Shpjegimet neuml keumlteuml dokument

diskutimi mbeumlshteten me evidenca nga OEE-teuml dhe masat tjera alternative teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml neuml Evropeuml dhe gjetkeuml Peumlr meuml tepeumlr ky dokument mund teuml peumlrdoret peumlr teuml rritur

peumlrafrimin me Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED

201227EU) me teuml cileumln vendet e BE-seuml dhe Paleumlt Kontraktuese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml

Energjiseuml (ku beumln pjeseuml Kosova) duhet teuml realizojneuml dhe teuml vendosin synim kumulativ teuml

kursimit teuml energjiseuml peumlr peumlrdorimin fundor qeuml eumlshteuml i zbatuesheumlm deri meuml 31 dhjetor 2020

qofteuml peumlrmes njeuml skeme OEE dheose lsquomasave alternative teuml politikeumlsrsquo ploteumlsuese Megjitheumlse

dokumenti nuk pretendon se peumlrmbajtja e keumltij punimi do teuml sigurojeuml pajtueshmeumlri teuml ploteuml

me Nenin 7 peumlrmbajtja e keumltij dokumenti diskutimi bazohet neuml peumlrvojat dhe hulumtimin e

praktikave teuml mira peumlr implementimin e skemave obliguese teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

masat tjera alternative

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml Kosova ka angazhim teuml forteuml drejt integrimit neuml BE dhe peumlr keumlteuml arsye eumlshteuml ndeumlr vendet qeuml

kaneuml peumlrqafuar implementimin e keumlrkesave teuml lartpeumlrmendura qeuml rrjedhin nga Neni 7 i

Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED 201227EU) Kosova u

beuml neumlnshkruese e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml neuml 20051 dhe qeuml ateumlhereuml e nxitur nga

ky zotim dhe vizioni i peumlrbashkeumlt i Komunitetit teuml Energjiseuml Kosova ka zhvilluar kornizeumln e saj

ligjore peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml brenda sektorit teuml energjiseuml me qeumlllim teuml rregullimit teuml

brendsheumlm dhe peumlr teuml siguruar peumlrmbushjen dhe respektimin e obligimeve qeuml dalin nga

traktati dhe direktivat e BE-seuml

Legjislacioni primar qeuml rregullon eficcedilienceumln e energjiseuml neuml Kosoveuml eumlshteuml Ligji nr 04L-016 dhe

pararendeumlsi i tij Ligji nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml me teuml cilin peumlrcaktohet korniza e

gjereuml e politikave peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Ky u pasua me krijimin e Agjenciseuml seuml Kosoveumls peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml si organ kryesor peumlr zhvillimin dhe zbatimin e politikave teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe Fondin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml qeuml ka peumlr qeumlllim teuml beumljeuml teuml mundur rrjedheumln e

qeumlndrueshme financiare neuml zbatimin e projektit teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

Neuml peumlrmbushje teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml janeuml miratuar njeuml seumlreuml aktesh neumlnligjore

siccedil eumlshteuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Auditimin e energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr

Promovimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Etiketimin e pajisjeve

elektrike shteumlpiake - duke specifikuar masat dhe obligimet qeuml duhet teuml ndeumlrmerren brenda

sektorit teuml energjiseuml Peumlr meuml tepeumlr neuml legjislacionin tjeteumlr primar qeuml eumlshteuml peumlrpunuar dhe qeuml

ndikon indirekt neuml masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlrfshihen Ligji nr 03L-185 peumlr Zyreumln e

Rregullatorit teuml Energjiseuml Ligji nr 03L-184 peumlr Energjineuml Ligji peumlr Energjineuml Elektrike Ligji peumlr

1 httpswwwmzhe-ksnetsqtraktati-per-themelimin-e-komunitetit-te-energjise-X29QI2gzZPY (qasur meuml 03062020)

3

LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE

AKEE Agjencia e Kosoveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml

BE Bashkimi Evropian

BERZH Banka Evropiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim

OEE Direktiva peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

OEE Skemat e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

KPE Kontraktimi peumlr performanceuml teuml energjiseuml

KSHE Kompania e sheumlrbimeve energjetike

Ministria Ministria peumlrgjegjeumlse peumlr sektorin e energjiseuml

MV Marreumlveshjet vullnetare

PZSE 2018-2020 Programi i Zbatimit teuml Strategjiseuml seuml Energjiseuml 2018-2020

SHA Shtetet Aneumltare

VEO BERZH Vendet e Operimit teuml BERZH

4

1 Hyrje

Ky dokument sheumlrben si kornizeuml peumlr drejtimin e diskutimit se si duhet teuml prezantohet dhe

dizajnohet njeuml skemeuml efektive obligative peumlr eficcedilienceuml teuml energjiseuml (OEE) dhe masat tjera

alternative Ai peumlrfshin peumlrshkrimin e kontekstit teuml Kosoveumls neuml lidhje me OEE-neuml shtjellimin e

veccedilorive kryesore teuml OEE-ve duke dheumlneuml peumlrkufizime shpjegime teuml fusheumlveprimit dhe

reumlndeumlsiseuml si dhe opsione peumlr trsquou marreuml neuml konsiderateuml Shpjegimet neuml keumlteuml dokument

diskutimi mbeumlshteten me evidenca nga OEE-teuml dhe masat tjera alternative teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml neuml Evropeuml dhe gjetkeuml Peumlr meuml tepeumlr ky dokument mund teuml peumlrdoret peumlr teuml rritur

peumlrafrimin me Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED

201227EU) me teuml cileumln vendet e BE-seuml dhe Paleumlt Kontraktuese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml

Energjiseuml (ku beumln pjeseuml Kosova) duhet teuml realizojneuml dhe teuml vendosin synim kumulativ teuml

kursimit teuml energjiseuml peumlr peumlrdorimin fundor qeuml eumlshteuml i zbatuesheumlm deri meuml 31 dhjetor 2020

qofteuml peumlrmes njeuml skeme OEE dheose lsquomasave alternative teuml politikeumlsrsquo ploteumlsuese Megjitheumlse

dokumenti nuk pretendon se peumlrmbajtja e keumltij punimi do teuml sigurojeuml pajtueshmeumlri teuml ploteuml

me Nenin 7 peumlrmbajtja e keumltij dokumenti diskutimi bazohet neuml peumlrvojat dhe hulumtimin e

praktikave teuml mira peumlr implementimin e skemave obliguese teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

masat tjera alternative

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml Kosova ka angazhim teuml forteuml drejt integrimit neuml BE dhe peumlr keumlteuml arsye eumlshteuml ndeumlr vendet qeuml

kaneuml peumlrqafuar implementimin e keumlrkesave teuml lartpeumlrmendura qeuml rrjedhin nga Neni 7 i

Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED 201227EU) Kosova u

beuml neumlnshkruese e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml neuml 20051 dhe qeuml ateumlhereuml e nxitur nga

ky zotim dhe vizioni i peumlrbashkeumlt i Komunitetit teuml Energjiseuml Kosova ka zhvilluar kornizeumln e saj

ligjore peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml brenda sektorit teuml energjiseuml me qeumlllim teuml rregullimit teuml

brendsheumlm dhe peumlr teuml siguruar peumlrmbushjen dhe respektimin e obligimeve qeuml dalin nga

traktati dhe direktivat e BE-seuml

Legjislacioni primar qeuml rregullon eficcedilienceumln e energjiseuml neuml Kosoveuml eumlshteuml Ligji nr 04L-016 dhe

pararendeumlsi i tij Ligji nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml me teuml cilin peumlrcaktohet korniza e

gjereuml e politikave peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Ky u pasua me krijimin e Agjenciseuml seuml Kosoveumls peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml si organ kryesor peumlr zhvillimin dhe zbatimin e politikave teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe Fondin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml qeuml ka peumlr qeumlllim teuml beumljeuml teuml mundur rrjedheumln e

qeumlndrueshme financiare neuml zbatimin e projektit teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

Neuml peumlrmbushje teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml janeuml miratuar njeuml seumlreuml aktesh neumlnligjore

siccedil eumlshteuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Auditimin e energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr

Promovimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Etiketimin e pajisjeve

elektrike shteumlpiake - duke specifikuar masat dhe obligimet qeuml duhet teuml ndeumlrmerren brenda

sektorit teuml energjiseuml Peumlr meuml tepeumlr neuml legjislacionin tjeteumlr primar qeuml eumlshteuml peumlrpunuar dhe qeuml

ndikon indirekt neuml masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlrfshihen Ligji nr 03L-185 peumlr Zyreumln e

Rregullatorit teuml Energjiseuml Ligji nr 03L-184 peumlr Energjineuml Ligji peumlr Energjineuml Elektrike Ligji peumlr

1 httpswwwmzhe-ksnetsqtraktati-per-themelimin-e-komunitetit-te-energjise-X29QI2gzZPY (qasur meuml 03062020)

4

1 Hyrje

Ky dokument sheumlrben si kornizeuml peumlr drejtimin e diskutimit se si duhet teuml prezantohet dhe

dizajnohet njeuml skemeuml efektive obligative peumlr eficcedilienceuml teuml energjiseuml (OEE) dhe masat tjera

alternative Ai peumlrfshin peumlrshkrimin e kontekstit teuml Kosoveumls neuml lidhje me OEE-neuml shtjellimin e

veccedilorive kryesore teuml OEE-ve duke dheumlneuml peumlrkufizime shpjegime teuml fusheumlveprimit dhe

reumlndeumlsiseuml si dhe opsione peumlr trsquou marreuml neuml konsiderateuml Shpjegimet neuml keumlteuml dokument

diskutimi mbeumlshteten me evidenca nga OEE-teuml dhe masat tjera alternative teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml neuml Evropeuml dhe gjetkeuml Peumlr meuml tepeumlr ky dokument mund teuml peumlrdoret peumlr teuml rritur

peumlrafrimin me Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED

201227EU) me teuml cileumln vendet e BE-seuml dhe Paleumlt Kontraktuese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml

Energjiseuml (ku beumln pjeseuml Kosova) duhet teuml realizojneuml dhe teuml vendosin synim kumulativ teuml

kursimit teuml energjiseuml peumlr peumlrdorimin fundor qeuml eumlshteuml i zbatuesheumlm deri meuml 31 dhjetor 2020

qofteuml peumlrmes njeuml skeme OEE dheose lsquomasave alternative teuml politikeumlsrsquo ploteumlsuese Megjitheumlse

dokumenti nuk pretendon se peumlrmbajtja e keumltij punimi do teuml sigurojeuml pajtueshmeumlri teuml ploteuml

me Nenin 7 peumlrmbajtja e keumltij dokumenti diskutimi bazohet neuml peumlrvojat dhe hulumtimin e

praktikave teuml mira peumlr implementimin e skemave obliguese teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

masat tjera alternative

a) Korniza aktuale ligjore neuml Kosoveuml Kosova ka angazhim teuml forteuml drejt integrimit neuml BE dhe peumlr keumlteuml arsye eumlshteuml ndeumlr vendet qeuml

kaneuml peumlrqafuar implementimin e keumlrkesave teuml lartpeumlrmendura qeuml rrjedhin nga Neni 7 i

Direktiveumls seuml Bashkimit Evropian (BE) peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (EED 201227EU) Kosova u

beuml neumlnshkruese e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml neuml 20051 dhe qeuml ateumlhereuml e nxitur nga

ky zotim dhe vizioni i peumlrbashkeumlt i Komunitetit teuml Energjiseuml Kosova ka zhvilluar kornizeumln e saj

ligjore peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml brenda sektorit teuml energjiseuml me qeumlllim teuml rregullimit teuml

brendsheumlm dhe peumlr teuml siguruar peumlrmbushjen dhe respektimin e obligimeve qeuml dalin nga

traktati dhe direktivat e BE-seuml

Legjislacioni primar qeuml rregullon eficcedilienceumln e energjiseuml neuml Kosoveuml eumlshteuml Ligji nr 04L-016 dhe

pararendeumlsi i tij Ligji nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml me teuml cilin peumlrcaktohet korniza e

gjereuml e politikave peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Ky u pasua me krijimin e Agjenciseuml seuml Kosoveumls peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml si organ kryesor peumlr zhvillimin dhe zbatimin e politikave teuml eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe Fondin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml qeuml ka peumlr qeumlllim teuml beumljeuml teuml mundur rrjedheumln e

qeumlndrueshme financiare neuml zbatimin e projektit teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

Neuml peumlrmbushje teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml janeuml miratuar njeuml seumlreuml aktesh neumlnligjore

siccedil eumlshteuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Auditimin e energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr

Promovimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml Udheumlzimi Administrativ peumlr Etiketimin e pajisjeve

elektrike shteumlpiake - duke specifikuar masat dhe obligimet qeuml duhet teuml ndeumlrmerren brenda

sektorit teuml energjiseuml Peumlr meuml tepeumlr neuml legjislacionin tjeteumlr primar qeuml eumlshteuml peumlrpunuar dhe qeuml

ndikon indirekt neuml masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlrfshihen Ligji nr 03L-185 peumlr Zyreumln e

Rregullatorit teuml Energjiseuml Ligji nr 03L-184 peumlr Energjineuml Ligji peumlr Energjineuml Elektrike Ligji peumlr

1 httpswwwmzhe-ksnetsqtraktati-per-themelimin-e-komunitetit-te-energjise-X29QI2gzZPY (qasur meuml 03062020)

5

Rregullatorin e Energjiseuml Ligji peumlr Planifikimin Hapeumlsinor dhe Ligji peumlr Ndeumlrtimin

Figura 1 Aktoreumlt kryesoreuml dhe struktura e politikave peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Kosoveuml

Tutje vlen teuml peumlrmendet se Neni 7 i Direktiveumls peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml 201227BE ka rol

kryesor neuml realizimin e masave teuml BE-seuml qeuml kaneuml peumlr synim teuml arrijneuml njeuml peumlrmireumlsim teuml eficcedilienceumls

seuml energjiseuml prej 20 deri neuml vitin 2020 Reumlndeumlsia e Nenit 7 eumlshteuml ritheksuar meuml tej neuml direktiveumln

e rishikuar teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml (Direktiva EED 20182002) si njeuml instrument kryesor neuml

realizimin e synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml drejt vitit 2030 dhe meuml tutje Keumlshtu si

neumlnshkruese e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml si dhe si neuml rrugeumln e saj drejt integrimit neuml

BE Kosova eumlshteuml e obliguar teuml eceuml peumlrpara neuml praktikimin e skemave teuml OEE-seuml

Neuml njeuml qasje teuml ngjashme neni 10 i Ligjit nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (neuml Kosoveuml)

artikulon se kush janeuml Paleumlt e Obliguara dhe peumlrcakton kursimet kumulative vjetore teuml energjiseuml

neuml 07 (neuml raport me shitjen totale teuml energjiseuml) ndeumlrsa leumlndeumlt djegeumlse qeuml peumlrdoren neuml

transport peumlrjashtohen nga ky ekuacion Efekti i peumlrjashtimit teuml transportit mund teuml inkurajojeuml

rritjen e vazhdueshme teuml mobilitetit teuml motorizuar individual neuml deumlm teuml zhvillimit teuml transportit

publik duke rezultuar neuml veumlllim meuml teuml madh teuml leumlndeumls djegeumlse teuml konsumuar neuml teuml gjitheuml vendin

Peumlrveccedil imponimit teuml skemave teuml OEE peumlr paleumlt e obliguara sipas ligjit teuml sipeumlrpeumlrmendur

qeveria qendrore rezervon teuml drejteumln peumlr teuml marreuml masa teuml tjera teuml politikave peumlr teuml arritur

pjeseumlrisht kursimet e energjiseuml neuml radheumlt e konsumatoreumlve fundoreuml

Korniza ligjore primare i obligon autoritetet lokale teuml ndeumlrmarrin njeuml varg veprimesh neuml

mbeumlshtetje teuml cakut kombeumltar teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml siccedil eumlshteuml zhvillimi i Planeve Komunale

peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml (PKEE) neuml peumlrputhje me udheumlzimet e Agjenciseuml seuml Kosoveumls peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml (AKEE) Planet e tilla duhet teuml miratohen nga Kuvendi Komunal dhe trsquoi

paraqiten AKEE-seuml Komunat gjithashtu janeuml teuml obliguara teuml hartojneuml Raportin e Progresit peumlr

zbatimin e PKEE neuml peumlrputhje me udheumlzimet e AKEE Keumlto raporte duhet teuml miratohen nga

6

Kuvendi Komunal dhe teuml doreumlzohen neuml AKEE PKEE teuml tilla tani kaneuml kompletuar 15 (nga 37)

komuna2

Peumlr meuml tepeumlr institucionet e Kosoveumls kaneuml peumlrgatitur dhe azhurnuar njeuml seumlreuml strategjish dhe

planesh peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml ku veccedilohen versioni i 1-reuml 2-teuml dhe 3-teuml i Planit Kombeumltar teuml

Veprimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (PKVEE) Strategjia e Energjiseuml (2009-2018) dhe Plani i

Veprimit (2010-2018) dhe Strategjia e Energjiseuml e Republikeumls seuml Kosoveumls (2017-2026) dhe Plani

i Zbatimit teuml saj (2018-2020)

Plani i Zbatimit teuml Strategjiseuml seuml Energjiseuml 2018-2020 i cili u peumlrgatit bazuar neuml Ligjin nr 06L-

079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Vizionin e tij thekson se ka peumlr synim lsquokrijimin e njeuml sektori

teuml zhvilluar teuml energjiseuml i cili eumlshteuml i padeumlmsheumlm peumlr mjedisin dhe sheumlndetin qeuml mbeumlshteteuml

zhvillimin e qeumlndruesheumlm ekonomik dhe mireumlqenien sociale neuml Kosoveuml neuml kuadeumlr teuml njeuml tregu

teuml lireuml dhe konkurrues teuml energjiseumlrsquo Ndeumlrsa peumlr zbatimin e objektivit peseuml (5) teuml PZSE 2018-

2020 janeuml caktuar trembeumldhjeteuml (13) masamasa specifike dhe dyzet e njeuml (41) aktivitete neuml

peumlrmbushjen e synimeve dhe obligimeve peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml burimet e ripeumlrteumlritshme

teuml energjiseuml dhe mbrojtjen e mjedisit

Peumlr ta peumlrmbledhur reduktimin e energjiseuml primare neuml Kosoveuml e adresojneuml strategjiteuml e

meumlposhtme

bull Strategjia e Energjiseuml e Kosoveumls 2009-2018

bull Strategjia Kombeumltare peumlr Zhvillim 2016-2021

bull Plani peumlr Zhvillim teuml Qeumlndruesheumlm Shtyllat IV Trajtimi i Energjiseuml Analiza e

PolitikaveZyra e Planifikimit Strategjik e Zyreumls seuml Kryeministrit

bull Programi i Reformeumls Ekonomike (PRE) 2016

bull Rishikimi i financave publike teuml Kosoveumls Politikat fiskale peumlr njeuml shtet teuml ri (2014) Raporti

nr ACS9351

bull Strategjia e Ngrohjes 2011-2018

bull Plani Zhvillimor i Transmisionit 2012-2021

bull Plani Zhvillimor i Shpeumlrndarjes 2010-2014 dhe 2016-2022

bull Plani Zhvillimor i Ngrohjes Qendrore - Termokos

bull Plani i Veprimit i Vizionit Ekonomik teuml Kosoveumls 2011-2014

bull Bilanci Afatgjateuml i Energjiseuml 2015-20243

Por ccediluditeumlrisht pavareumlsisht faktit se korniza ligjore e zhvilluar ka premtuar njeuml mori zhvillimesh pozitive projektet e eficcedilienceumls seuml energjiseuml kaneuml pasur implementim aty-keumltu neuml skenarin meuml teuml mireuml ndeumlrsa neuml shumeuml raste janeuml drejtuar nga donatoreumlt e jashteumlm dhe ndihma peumlr zhvillim Njeuml raport i Bankeumls Boteumlrore (2016)4 thekson se ccedilmimet e rregulluara teuml energjiseuml neuml Kosoveuml kaneuml deumlmtuar natyreumln reflektuese teuml kostove teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe keumlshtu konsiderohen si pengesa kryesore e zhvillimit teuml saj Dhe raporti i BE-seuml peumlr IPA5 thoteuml se Kosova

2 Raporti Peumlrfundimtar i Eptisa Studimi Kombeumltar i Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml neuml Ndeumlrtesa peumlr Kosoveumln 2013 3 Plani i Treteuml Kombeumltar i Veprimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (PKVEE) neuml Kosoveuml 4 Banka Boteumlrore 2016 Opsionet peumlr Financimin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml neuml Ndeumlrtesat Publike neuml Kosoveuml 5 httpseceuropaeuneighbourhood-

enlargementsitesnearfilesipa_2017_04050607_ks_eu_support_to_the_energy_efficiency_fundpdf (qasur meuml 03062020)

6

Kuvendi Komunal dhe teuml doreumlzohen neuml AKEE PKEE teuml tilla tani kaneuml kompletuar 15 (nga 37)

komuna2

Peumlr meuml tepeumlr institucionet e Kosoveumls kaneuml peumlrgatitur dhe azhurnuar njeuml seumlreuml strategjish dhe

planesh peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml ku veccedilohen versioni i 1-reuml 2-teuml dhe 3-teuml i Planit Kombeumltar teuml

Veprimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (PKVEE) Strategjia e Energjiseuml (2009-2018) dhe Plani i

Veprimit (2010-2018) dhe Strategjia e Energjiseuml e Republikeumls seuml Kosoveumls (2017-2026) dhe Plani

i Zbatimit teuml saj (2018-2020)

Plani i Zbatimit teuml Strategjiseuml seuml Energjiseuml 2018-2020 i cili u peumlrgatit bazuar neuml Ligjin nr 06L-

079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Vizionin e tij thekson se ka peumlr synim lsquokrijimin e njeuml sektori

teuml zhvilluar teuml energjiseuml i cili eumlshteuml i padeumlmsheumlm peumlr mjedisin dhe sheumlndetin qeuml mbeumlshteteuml

zhvillimin e qeumlndruesheumlm ekonomik dhe mireumlqenien sociale neuml Kosoveuml neuml kuadeumlr teuml njeuml tregu

teuml lireuml dhe konkurrues teuml energjiseumlrsquo Ndeumlrsa peumlr zbatimin e objektivit peseuml (5) teuml PZSE 2018-

2020 janeuml caktuar trembeumldhjeteuml (13) masamasa specifike dhe dyzet e njeuml (41) aktivitete neuml

peumlrmbushjen e synimeve dhe obligimeve peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml burimet e ripeumlrteumlritshme

teuml energjiseuml dhe mbrojtjen e mjedisit

Peumlr ta peumlrmbledhur reduktimin e energjiseuml primare neuml Kosoveuml e adresojneuml strategjiteuml e

meumlposhtme

bull Strategjia e Energjiseuml e Kosoveumls 2009-2018

bull Strategjia Kombeumltare peumlr Zhvillim 2016-2021

bull Plani peumlr Zhvillim teuml Qeumlndruesheumlm Shtyllat IV Trajtimi i Energjiseuml Analiza e

PolitikaveZyra e Planifikimit Strategjik e Zyreumls seuml Kryeministrit

bull Programi i Reformeumls Ekonomike (PRE) 2016

bull Rishikimi i financave publike teuml Kosoveumls Politikat fiskale peumlr njeuml shtet teuml ri (2014) Raporti

nr ACS9351

bull Strategjia e Ngrohjes 2011-2018

bull Plani Zhvillimor i Transmisionit 2012-2021

bull Plani Zhvillimor i Shpeumlrndarjes 2010-2014 dhe 2016-2022

bull Plani Zhvillimor i Ngrohjes Qendrore - Termokos

bull Plani i Veprimit i Vizionit Ekonomik teuml Kosoveumls 2011-2014

bull Bilanci Afatgjateuml i Energjiseuml 2015-20243

Por ccediluditeumlrisht pavareumlsisht faktit se korniza ligjore e zhvilluar ka premtuar njeuml mori zhvillimesh pozitive projektet e eficcedilienceumls seuml energjiseuml kaneuml pasur implementim aty-keumltu neuml skenarin meuml teuml mireuml ndeumlrsa neuml shumeuml raste janeuml drejtuar nga donatoreumlt e jashteumlm dhe ndihma peumlr zhvillim Njeuml raport i Bankeumls Boteumlrore (2016)4 thekson se ccedilmimet e rregulluara teuml energjiseuml neuml Kosoveuml kaneuml deumlmtuar natyreumln reflektuese teuml kostove teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe keumlshtu konsiderohen si pengesa kryesore e zhvillimit teuml saj Dhe raporti i BE-seuml peumlr IPA5 thoteuml se Kosova

2 Raporti Peumlrfundimtar i Eptisa Studimi Kombeumltar i Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml neuml Ndeumlrtesa peumlr Kosoveumln 2013 3 Plani i Treteuml Kombeumltar i Veprimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (PKVEE) neuml Kosoveuml 4 Banka Boteumlrore 2016 Opsionet peumlr Financimin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml neuml Ndeumlrtesat Publike neuml Kosoveuml 5 httpseceuropaeuneighbourhood-

enlargementsitesnearfilesipa_2017_04050607_ks_eu_support_to_the_energy_efficiency_fundpdf (qasur meuml 03062020)

7

po mbetet prapa neuml implementimin e cakut teuml peumlrgjithsheumlm teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr shkak teuml mungeseumls seuml resurseve financiare peumlr teuml investuar neuml masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml Kursimi i energjiseuml i planifikuar neuml Planin e Dyteuml Kombeumltar Afatmeseumlm (2013-15) u zbatua me veteumlm rreth gjysmeumln e parapareuml (kursimi i energjiseuml i arritur neuml 2015 eumlshteuml rreth 44 krahasuar me 6 qeuml keumlrkohej)

b) Peumlrkufizimi i problemit Kosova ka geumlzuar rritje teuml qeumlndrueshme ekonomike neuml periudheumln pas vitit 1999 ndeumlr teuml tjera

duke rezultuar neuml rritje teuml vazhdueshme teuml keumlrkeseumls peumlr furnizim me energji elektrike Furnizimi

aktual i energjiseuml elektrike mbeumlshtetet neuml dy termocentrale teuml vjetruara me djegje linjiti dhe

planet peumlr njeuml impiant teuml ri modern me linjit janeuml ndalur rishtazi6 Si pasojeuml ky zhvillim i fundit

ka forcuar besimin e paleumlve teuml interesuara neuml ndjekjen e mundeumlsive nga burimet e

ripeumlrteumlritshme dhe peumlrfitimet e tyre ploteumlsuese sociale mjedisore dhe ekonomike

Ndeumlrsa keumlrkesa ka tejkaluar furnizimin Kosova neuml vazhdimeumlsi eumlshteuml varur nga importet e

paparashikueshme teuml energjiseuml elektrike dhe veccedilaneumlrisht pasi u ndal projekti peumlr ndeumlrtimin e

termocentralit teuml ri gjeuml qeuml ccedilmohet se do teuml intensifikojeuml meuml tej varshmeumlrineuml nga importet e

energjiseuml Nga ana tjeteumlr gjateuml muajve teuml vereumls me gjitheuml ndikimet e pafavorshme mjedisore

teuml operimit ekziston njeuml tepriceuml e dukshme e energjiseuml elektrike e prodhuar nga keumlto

termocentrale me bazeuml linjiti e cila eksportohet meuml pas neuml rrjetin rajonal

Neuml Kosoveuml dimrat janeuml teuml ashpeumlr dhe verat janeuml teuml nxehta keumlshtu qeuml ngrohja dhe ftohja e

shteumlpive kryesisht mbeumlshtetet neuml njeuml kombinim teuml burimeve teuml biomaseumls dhe energjiseuml elektrike

peumlr stineumln e dimrit dhe veteumlm neuml energji elektrike peumlr stineumln e vereumls Rritja e vazhdueshme e

konsumit teuml energjiseuml si peumlr ngrohje ashtu edhe peumlr ftohje ka pasur ndikime teuml pafavorshme

mjedisore ekonomike dhe sheumlndeteumlsore peumlr shkak teuml varshmeumlriseuml seuml Kosoveumls nga dy

termocentrale teuml vjetruara dhe teuml pasigurta qeuml djegin linjit teuml cilat kaneuml shkaktuar peumlrhapjen e

sasive teuml meumldha teuml hirit qeuml ndot ajrin e teuml gjitheuml vendit ndeumlrsa lsquokodrarsquo e hirit eumlshteuml e dukshme

nga meuml shumeuml se 10 km largeumlsi7 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme peumlrdorimi i madh i energjiseuml elektrike

peumlr ngrohje gjateuml stineumls seuml dimrit rrit presionin neuml zinxhirin e vjetruar teuml furnizimit duke

shkaktuar ndeumlrprerje teuml furnizimit me energji elektrike Si rezultat mungesa neuml furnizimin me

energji elektrike eumlshteuml cituar si pengeseuml kryesore peumlr zhvillimin e biznesit neuml Kosoveuml8

6 httpswwwreuterscomarticlebrief-contourglobal-says-halted-plans-tobrief-contourglobal-says-halted-plans-to-build-a-500-megawatt-

coal-fired-power-plant-in-kosovo-idUSFWN2B91XB (qasur meuml 03062020) 7 httpswwwworldbankorgencountrykosovobriefal-energy-in-kosovo (qasur meuml 150620) 8 Banka Boteumlrore 2016 Opsionet peumlr Financimin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml neuml Ndeumlrtesat Publike neuml Kosoveuml

8

Figura 2 Konsumi peumlrfundimtar dhe primar i energjiseuml peumlr sektor

neuml vitet 2015-20179

Figura 3 Konsumi historik (GWh) dhe

keumlrkesa neuml oreumlt e pikut (MW) neuml Kosoveuml 2000-201010

Ndeumlrsa si peumlrgjigje disa studime teuml beumlra nga Banka Boteumlrore BE dhe institucionet e Kosoveumls

kaneuml arritur neuml peumlrfundimin qeuml ndeumlr teuml tjera boshlleumlku i furnizimit me energji do teuml duhej teuml

mbulohet nga energjia e ripeumlrteumlritshme dhe masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml Neuml tetor 2018

Banka Boteumlrore ka deklaruar se nuk do teuml keteuml mbeumlshtetje peumlr termocentralin me linjit neuml

Kosoveuml meqeuml lsquoopsioni me kosto meuml teuml uleumltrsquo peumlr prodhimin e energjiseuml eumlshteuml tani energjia e

prodhuar nga burimet e ripeumlrteumlritshme Ky efekt ka ardhur peumlr shkak teuml zgjerimit global teuml

peumlrdorimit teuml burimeve teuml ripeumlrteumlritshme ndeumlrsa zbatimi i bazuar neuml energjineuml solare dhe teuml

ereumls mbeumlshtetet fuqimisht Kjo neuml fakt premton njeuml skenar teuml energjiseuml me karbon teuml uleumlt peumlr

nevojat e tanishme dhe teuml ardhshme teuml Kosoveumls peumlr energji

2 Inkuadrimi i OEE

Skema e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (OEE) eumlshteuml njeuml mekanizeumlm legjislativ i

obliguesheumlm ose vullnetar qeuml keumlrkon qeuml paleumlt e obliguara (PD) trsquoi peumlrmbushin caqet e matshme

teuml kursimit teuml energjiseuml peumlrmes stimulimit teuml investimeve fitimprureumlse neuml eficcedilienceumln e energjiseuml

neuml peumlrdorimin fundor11 Rentabiliteti i njeuml mase investimi bazohet neuml shqyrtimin e kostove dhe

peumlrfitimeve teuml kursimeve teuml energjiseuml nga perspektiva e peumlrgjithshme sociale Keumlshtu

efektiviteti i kostos nuk neumlnkupton se sa ekonomike eumlshteuml teuml nxjerreumlsh kursime me koston meuml

teuml uleumlt por neuml vend teuml keumlsaj neumlnkupton se shtrirja e peumlrfitimeve teuml ndryshme qeuml rrjedhin nga

investimet eumlshteuml meuml e madhe sesa kostoja e ploteuml e atyre politikave dhe masave (qeveria

kompaniteuml e energjiseuml dheose peumlrdoruesit fundoreuml)

Peumlrveccedil peumlrcaktimit teuml peumlrgjegjeumlsiseuml peumlr teuml siguruar ndeumlrmarrjen e veprimeve teuml eficcedilienceumls OEE-

teuml ofrojneuml peumlrfitime teuml tilla si

bull parimi lsquondoteumlsi paguanrsquo meqeuml peumlrdoruesit neuml fund paguajneuml kostot e OEE-ve peumlrmes

fatureumls mujore qeuml marrin nga furnizuesi i energjiseuml

bull reduktimi i barreumls neuml shpenzimet publike meqeuml neuml fund teuml fundit financimi vjen nga

peumlrdoruesit fundoreuml

9 Raporti i Treteuml Vjetor neumln Direktiveumln e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Agjencia e Kosoveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml 2019 10 Raporti Peumlrfundimtar i Eptisa Studimi Kombeumltar i Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml neuml Ndeumlrtesa peumlr Kosoveumln 2013 11 Skemat e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml Udheumlzime peumlr politika Peumlrgatitur bashkeumlrisht nga Banka Evropiane peumlr Rindeumlrtim

dhe Zhvillim dhe Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml (redaktuar 2019)

9

bull trasimi i rrugeumls drejt njeuml perspektive teuml qeumlndrueshme qeuml nuk eumlshteuml e ndjeshme ndaj

luhatjeve teuml buxhetit publik dhe ndryshimit teuml vendimeve buxhetore teuml qeveriseuml

bull historiku i deumlshmuar i teuml qeneumlt zgjidhje meuml e leverdishme kur krahasohet me politikat

e tjera teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml12

Sa peumlr ilustrim nga njeuml Pasqyreuml e Raportit teuml vitit 201713 Austria kishte marreumlveshje vullnetare

nga 2009 neuml 2014 Danimarka kishte obligimin peumlr teuml ofruar sheumlrbime teuml keumlshillimit teuml energjiseuml

nga vitet 1990 peumlr shpeumlrndareumlsit e energjiseuml elektrike dhe nga fillimi i viteve 2000 peumlr

shpeumlrndareumlsit e gazit deri neuml 2005 Irlanda kishte marreumlveshje vullnetare nga 2011 neuml 2013

Lituania votoi njeuml ligj teuml ri peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml neuml neumlntor 2016 duke peumlrforcuar

marreumlveshjen vullnetare me kompaniteuml e energjiseuml teuml filluar neuml 2010 Sllovenia kishte

marreumlveshje vullnetare nga 2010 neuml 2014 dhe MB kishte obligimin e mjeteve (EESoP

Standardi i Performanceumls seuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml) nga 1994 neuml 2002 Neuml peumlrgjitheumlsi OEE-teuml

kaneuml funksionuar me sukses neuml teuml dy skenareumlt e segmenteve monopolistike dhe neuml tregjet e

liberalizuara teuml energjiseuml Ato kaneuml historik teuml deumlshmuar brenda Evropeumls dhe globalisht peumlr

fleksibilitetin e tyre peumlr trsquou peumlrshtatur me rrethanat lokale gjeuml qeuml gjithashtu veumlrehet si

peumlrpareumlsia e tyre kryesore OEE-teuml mund teuml peumlrshtaten me tregun aktual teuml energjiseuml qofteuml ai

i rregulluar apo i liberalizuar sjelljen e paleumlve teuml obliguara qasjet e kursimit teuml energjiseuml teuml

peumlrdoruesve teuml ndrysheumlm fundoreuml dhe gjithashtu kultureumln lokale Neuml keumlteuml kuptim mu ky

potencial i fleksibilitetit qeuml geumlzojneuml OEE-teuml eumlshteuml gjithashtu veumlshtireumlsia kryesore teuml cileumln ky

hulumtim e ka hasur neuml ofrimin e rekomandimeve specifike rrjedhimisht dokumenti

peumlrcaktohet neuml ofrimin e rekomandimeve qeuml peumlrshtaten enkas me kushtet lokale Megjitheumlse

teuml kesh njeuml ofrues teuml energjiseuml me monopol neuml vend siccedil eumlshteuml rasti neuml Kosoveuml mund teuml kundeumlr-

balancojeuml rezultatet dhe peumlrfitimet e tregut qeuml do teuml nxirren nga natyra konkurruese e skemave

peumlr OEE qeuml zakonisht lindin neuml mjedise teuml liberalizuara

OEE-teuml gjeteumln zbatim neuml nivel global me furnizuesit e energjiseuml elektrike dhe gazit megjitheumlse

koheumlt e fundit ato po vendosen gjithashtu peumlr ofruesit e formave teuml tjera teuml energjiseuml peumlr

shembull leumlndeumlt djegeumlse peumlr transportin rrugor mazuti peumlr ngrohje ngrohja qendrore etj

Peumlrvoja globale ka qeneuml se rralleuml ndodh qeuml teuml mos peumlrmbushet caku i kursimit teuml energjiseuml14

Kjo eumlshteuml si rezultat i peumlrdorimit teuml stimujve financiareuml neumlse tejkalohet synimi i kursimit teuml

energjiseuml (qasje e zakonshme neuml Shtetet e Bashkuara) ose i peumlrdorimit teuml keumlrceumlnimit apo

ndeumlshkimeve financiare neumlse synimi i kursimit teuml energjiseuml nuk ploteumlsohet (qasje e zakonshme

neuml Evropeuml) Qasja e zakonshme e identifikuar me OEE-teuml peumlrqendrohet neuml vendosjen e

synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml peumlr disa vjet meuml shpesh njeuml periudheuml tre-vjeccedilare deri neuml

fund teuml seuml cileumls paleumlt e obliguara duhet teuml arrijneuml ulje teuml caktuara teuml peumlrdorimit teuml energjiseuml nga

peumlrdoruesit fundoreuml

Si njeuml mekanizeumlm i bazuar neuml treg OEE-teuml zakonisht nuk peumlrcaktojneuml masat qeuml duhet teuml

instalohen Ndeumlrsa PD-ve u jepet liria operacionale peumlr teuml peumlrkufizuar masat specifike dhe

12 Projekti i Asistenceumls Rregullatore Praktikat meuml teuml mira neuml hartimin dhe zbatimin e Skemave peumlr Obligimin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml

062012 13 Lees E dhe Bayer E (2016 shkurt) Paketa e mjeteve peumlr Obligimet e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Bruksel Belgjikeuml Projekti i Asistenceumls

Rregullatore Marreuml nga httpwwwraponlineorgdocumentdownloadid8029

9

bull trasimi i rrugeumls drejt njeuml perspektive teuml qeumlndrueshme qeuml nuk eumlshteuml e ndjeshme ndaj

luhatjeve teuml buxhetit publik dhe ndryshimit teuml vendimeve buxhetore teuml qeveriseuml

bull historiku i deumlshmuar i teuml qeneumlt zgjidhje meuml e leverdishme kur krahasohet me politikat

e tjera teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml12

Sa peumlr ilustrim nga njeuml Pasqyreuml e Raportit teuml vitit 201713 Austria kishte marreumlveshje vullnetare

nga 2009 neuml 2014 Danimarka kishte obligimin peumlr teuml ofruar sheumlrbime teuml keumlshillimit teuml energjiseuml

nga vitet 1990 peumlr shpeumlrndareumlsit e energjiseuml elektrike dhe nga fillimi i viteve 2000 peumlr

shpeumlrndareumlsit e gazit deri neuml 2005 Irlanda kishte marreumlveshje vullnetare nga 2011 neuml 2013

Lituania votoi njeuml ligj teuml ri peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml neuml neumlntor 2016 duke peumlrforcuar

marreumlveshjen vullnetare me kompaniteuml e energjiseuml teuml filluar neuml 2010 Sllovenia kishte

marreumlveshje vullnetare nga 2010 neuml 2014 dhe MB kishte obligimin e mjeteve (EESoP

Standardi i Performanceumls seuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml) nga 1994 neuml 2002 Neuml peumlrgjitheumlsi OEE-teuml

kaneuml funksionuar me sukses neuml teuml dy skenareumlt e segmenteve monopolistike dhe neuml tregjet e

liberalizuara teuml energjiseuml Ato kaneuml historik teuml deumlshmuar brenda Evropeumls dhe globalisht peumlr

fleksibilitetin e tyre peumlr trsquou peumlrshtatur me rrethanat lokale gjeuml qeuml gjithashtu veumlrehet si

peumlrpareumlsia e tyre kryesore OEE-teuml mund teuml peumlrshtaten me tregun aktual teuml energjiseuml qofteuml ai

i rregulluar apo i liberalizuar sjelljen e paleumlve teuml obliguara qasjet e kursimit teuml energjiseuml teuml

peumlrdoruesve teuml ndrysheumlm fundoreuml dhe gjithashtu kultureumln lokale Neuml keumlteuml kuptim mu ky

potencial i fleksibilitetit qeuml geumlzojneuml OEE-teuml eumlshteuml gjithashtu veumlshtireumlsia kryesore teuml cileumln ky

hulumtim e ka hasur neuml ofrimin e rekomandimeve specifike rrjedhimisht dokumenti

peumlrcaktohet neuml ofrimin e rekomandimeve qeuml peumlrshtaten enkas me kushtet lokale Megjitheumlse

teuml kesh njeuml ofrues teuml energjiseuml me monopol neuml vend siccedil eumlshteuml rasti neuml Kosoveuml mund teuml kundeumlr-

balancojeuml rezultatet dhe peumlrfitimet e tregut qeuml do teuml nxirren nga natyra konkurruese e skemave

peumlr OEE qeuml zakonisht lindin neuml mjedise teuml liberalizuara

OEE-teuml gjeteumln zbatim neuml nivel global me furnizuesit e energjiseuml elektrike dhe gazit megjitheumlse

koheumlt e fundit ato po vendosen gjithashtu peumlr ofruesit e formave teuml tjera teuml energjiseuml peumlr

shembull leumlndeumlt djegeumlse peumlr transportin rrugor mazuti peumlr ngrohje ngrohja qendrore etj

Peumlrvoja globale ka qeneuml se rralleuml ndodh qeuml teuml mos peumlrmbushet caku i kursimit teuml energjiseuml14

Kjo eumlshteuml si rezultat i peumlrdorimit teuml stimujve financiareuml neumlse tejkalohet synimi i kursimit teuml

energjiseuml (qasje e zakonshme neuml Shtetet e Bashkuara) ose i peumlrdorimit teuml keumlrceumlnimit apo

ndeumlshkimeve financiare neumlse synimi i kursimit teuml energjiseuml nuk ploteumlsohet (qasje e zakonshme

neuml Evropeuml) Qasja e zakonshme e identifikuar me OEE-teuml peumlrqendrohet neuml vendosjen e

synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml peumlr disa vjet meuml shpesh njeuml periudheuml tre-vjeccedilare deri neuml

fund teuml seuml cileumls paleumlt e obliguara duhet teuml arrijneuml ulje teuml caktuara teuml peumlrdorimit teuml energjiseuml nga

peumlrdoruesit fundoreuml

Si njeuml mekanizeumlm i bazuar neuml treg OEE-teuml zakonisht nuk peumlrcaktojneuml masat qeuml duhet teuml

instalohen Ndeumlrsa PD-ve u jepet liria operacionale peumlr teuml peumlrkufizuar masat specifike dhe

12 Projekti i Asistenceumls Rregullatore Praktikat meuml teuml mira neuml hartimin dhe zbatimin e Skemave peumlr Obligimin e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml

062012 13 Lees E dhe Bayer E (2016 shkurt) Paketa e mjeteve peumlr Obligimet e Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Bruksel Belgjikeuml Projekti i Asistenceumls

Rregullatore Marreuml nga httpwwwraponlineorgdocumentdownloadid8029

10

metodeumln e tyre teuml zbatimit megjitheumlse duke marreuml parasysh udheumlzimet e peumlrkufizuara nga

shteti Si pasojeuml krijohen kushte peumlr teuml lejuar forcat e tregut teuml lireuml teuml identifikojneuml qasjen meuml

fitimprureumlse peumlr arritjen e kursimeve teuml energjiseuml neuml vareumlsi nga konteksti lokal Peumlr teuml rritur

efektivitetin neuml realizimin e kursimeve teuml peumlrgjithshme teuml energjiseuml OEE-teuml duhet teuml

ploteumlsohen me politika teuml kodeve teuml ndeumlrtimit standarde teuml pajisjeve shteumlpiake stimuj teuml

peumlrshtatsheumlm rregullatoreuml dhe me obligime peumlr kompaniteuml e energjiseuml dhe peumlrdoruesit

fundoreuml Ndeumlrsa ia vlen teuml kihet parasysh se OEE-teuml nuk janeuml njeuml mjet universal peumlr arritjen e

teuml gjitha caqeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe arritjen e kapacitetit gjitheumlpeumlrfshireumls me kosto-

efektive Peumlrkundrazi ato janeuml njeuml instrument me njeuml historik teuml deumlshmuar teuml realizimit efektiv

teuml masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml pakteumln kur krahasohen me trendin ose skenarin e

zakonsheumlm teuml biznesit

Grupi i zakonsheumlm i aktoreumlve teuml peumlrfshireuml neuml zbatimin e skemave OEE janeuml qeveria qendrore

administratoreumlt e skemeumls OEE paleumlt e obliguara dhe sektori privat Tabela meuml poshteuml

peumlrmbledh rolet e secilit prej aktoreumlve teuml peumlrmendur meuml lart

QEVERIA ADMINISTRATOREumlT PALEumlT E E

OBLIGUARA15 SEKTORI PRIVAT16

ROLET

Vendosja e caqeve peumlr EE

Identifikimi i llojit teuml subjektit

si PD

Peumlrcaktimi i burimeve teuml

financimit

Peumlrkufizimi i rregullave dhe

rregulloreve

Negociimi i obligimeve me PD-

teuml

Vendosja e ndeumlshkimeve peumlr

proceset e deumlshtuara

Monitorimi dhe verifikimi i

rezultateve teuml EE

Menaxhimi i

implementimit

Komunikimi me

peumlrdoruesin fundor

Garantimi i sigurimit teuml

cileumlsiseuml

Evidentimi dhe raportimi i

rregullt

Levimi peumlr shitjen e eficcedilienceumls

Ofrimi i fondeve

Instalimi i masave peumlr EE

E adaptuar nga Wasserman N amp Neme C (2012)17

a) Pjeseumlt kryesore teuml skemave OEE Neuml vijim jepen neuml meumlnyreuml teuml peumlrmbledhur komponenteumlt kryesoreuml teuml njeuml skeme peumlr OEE dhe

praktikat meuml teuml mira qeuml kaneuml daleuml nga hulumtimi peumlr trsquou marreuml parasysh gjateuml implementimit

neuml kontekstin e Kosoveumls Peumlrgjitheumlsisht peumlr teuml siguruar zbatimin e skemave peumlr OEE ofrohen

udheumlzime kryesore peumlr rregullimin e tre komponenteumlve teuml meumlposhteumlm njeuml kornizeuml e

peumlrshtatshme ligjore njeuml njeumlsi peumlr administrimin e skemeumls dhe mekanizmat realizues peumlr

zbatimin nga paleumlt e obliguara Seuml keumlndejmi keumlta komponenteuml shtjellohen neuml meuml shumeuml detaje

meuml poshteuml

Pjesa 1 Legjislacioni

Njeuml parakusht themelor i peumlrcaktuar eumlshteuml zhvillimi i kornizeumls ligjore qeuml trajton skemat peumlr OEE

Neuml keumlteuml drejtim njeuml qasje e pranuar gjereumlsisht eumlshteuml qeuml legjislacioni primar duhet teuml mbulojeuml

peumlrshkrimin e caqeve teuml skemeumls peumlrgjegjeumlsiteuml e agjencive teuml ndryshme dhe skemat e

15 Operatoreumlt e Sistemit teuml Energjiseuml Elektrike dheapo energjiseuml termike ose kompaniteuml e shitjes me pakiceuml teuml energjiseuml dheose shpeumlrndareumlsit e leumlndeumls djegeumlse teuml leumlngshme teuml energjiseuml peumlr shiteumlsit me pakiceuml dhe ose qeuml furnizojneuml drejtpeumlrdrejti leumlndeuml djegeumlse peumlr konsumatoreumlt fundoreuml qeuml veprojneuml neuml territorin e Republikeumls seuml Kosoveumls sipas legjislacionit peumlrkateumls konsiderohen Paleuml teuml Obliguara teuml skemeumls seuml obligimeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Burimi Ligji nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml neni 102 16 Neuml peumlrgjitheumlsi keumlta janeuml ofruesit e sheumlrbimeve institucionet financiare organizatat e komunitetit dheose teuml tjera 17 Wasserman N amp Neme C (2012) Politikat peumlr arritjen e eficcedilienceumls meuml teuml madhe teuml energjiseuml Projekti i Asistenceumls Rregullatore me

Energy Futures Group dhe Sleeping Lion Consulting Marreuml nga httpswwwraponlineorgwp-contentuploads201605sleepinglion-nemewasserman-globalproj1-final-2012-oct-16pdf

11

mundshme teuml shpeumlrblimitndeumlshkimit peumlr pajtueshmeumlrimospajtueshmeumlri Ndeumlrkaq

legjislacioni sekondar mund teuml peumlrdoret meuml pas peumlr teuml ilustruar metodologjiteuml specifike sipas

synimit llogaritjen e kursimeve teuml energjiseuml shkalleumln e normave ndeumlshkimore si dhe proceset

e monitorimit dhe verifikimit

Njeuml veumlmendje e veccedilanteuml do teuml duhej trsquoi kushtohet ccedileumlshtjes seuml bazeumls ligjore peumlr shqiptimin e

ndeumlshkimeve neuml rast teuml mospajtueshmeumlriseuml qeuml do teuml stimulojeuml PD-teuml peumlr teuml punuar neuml realizim

(shih Monitorimi dhe Verifikimi meuml poshteuml) Kjo eumlshteuml me reumlndeumlsi peumlr Kosoveumln dhe historikun e

saj teuml implementimit aty-keumltu neuml teuml gjitheuml politikat qeveritare duke theksuar keumlshtu qeuml

mospajtueshmeumlria do teuml deumlmtojeuml shpejt besueshmeumlrineuml e skemeumls Po keumlshtu sigurimi i kornizeumls

ligjore dhe rregullatore qeuml akomodon njeuml sistem efektiv monitorimi dhe verifikimi ka reumlndeumlsi

thelbeumlsore peumlr ruajtjen e besueshmeumlriseuml seuml skemeumls peumlr OEE Prandaj njeuml udheumlzim i qarteuml rreth

keumlrkeseumls peumlr teuml ndeumlrmarreuml kontrolle teuml domosdoshme me marrje teuml mostrave (si nga PD-teuml

ashtu edhe nga administratori) peumlr kursimet e pretenduara janeuml thelbeumlsore peumlr teuml fituar besimin

neuml efektivitetin e skemave dhe peumlr teuml siguruar operacione gjateuml gjitheuml ciklit jeteumlsor

Pjesa 2 Administrata

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohet qeuml skema peumlr OEE mbulon akreditimin si dhe auditimin dhe

monitorimin keumlrkohet teuml zhvillohen strukturat dhe kapacitetet institucionale metodologjiteuml

operacionale proceset dhe sistemet e monitorimit dhe vlereumlsimit Me keumlteuml neumlnkuptohet edhe

vendosja e kapaciteteve administrative teuml tilla si stafi i kualifikuar i peumlrshtatur enkas peumlr nevojat

si dhe dokumentacioni rezerveuml dhe mjetet qeuml sigurojneuml rrjedheumln efektive teuml proceseve Neuml

peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsia peumlr funksionimin efektiv teuml skemeumls peumlr OEE zakonisht i caktohet

lsquoAdministratorit teuml Skemeumlsrsquo e cila peumlrfshin detyrat kryesore teuml mbledhjes miratimit dhe

akreditimit teuml kursimeve teuml pretenduara si dhe ndeumlrmarrjendrejtimin e keumlrkesave teuml lidhura

me auditimin

Ndeumlr obligimet e lsquoAdministratorit teuml Skemeumlsrsquo eumlshteuml raportimi i cili beumlhet teuml pakteumln njeuml hereuml neuml

vit te qeveria si dhe shpeumlrndarja e informacionit mbi progresin dhe ccedildo sfideuml qeuml haset

Njeuml obligim tjeteumlr kryesore eumlshteuml hartimi dhe mireumlmbajtja e vazhdueshme e dokumentacionit

jo-legjislativ siccedil janeuml udheumlzimet rreth procesit dhe udheumlzimet teknike peumlr evidentimin dhe

paraqitjen e pretendimeve dhe ajo qeuml eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme mireumlmbajtja e njeuml databaze

teuml centralizuar Obligimi keumltu mund teuml zgjerohet peumlr teuml mbeumlshtetur PD-teuml me ofrimin e

udheumlzimeve dhe mjeteve peumlr llogaritjen e kursimeve teuml energjiseuml Peumlr meuml tepeumlr Administratori

i Skemeumlsrsquo eumlshteuml gjithashtu peumlrgjegjeumls peumlr miratimin e veprimeve teuml planifikuara nga PD

verifikimin e performanceumls neuml secileumln fazeuml teuml skemeumls dhe ndeumlrmarrjen e veprimeve teuml duhura

teuml zbatimit obligues peumlr teuml siguruar pajtueshmeumlrineuml

Sapo qeveria teuml peumlrcaktojeuml synimet e peumlrgjithshme peumlr OEE administratori i skemeumls vazhdon

me delegimin e meumltejsheumlm teuml synimeve te PD-teuml Ndeumlrsa eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml theksohet se

vendosja e synimeve duhet teuml ndjekeuml logjikeumln sipas teuml cileumls PD-teuml janeuml teuml obliguara

proporcionalisht me hisen e tyre teuml tregut peumlr sa i peumlrket veumlllimit teuml energjiseuml qeuml ata furnizojneuml

dheose shpeumlrndajneuml

lsquoAdministratori i Skemeumlsrsquo duhet teuml sigurojeuml qeuml obligimet e paraqitura do teuml trajtojneuml me kujdes

12

ccedileumlshtjen e familjeve me teuml ardhura teuml uleumlta si neuml meumlnyreumln e kalimit teuml kostove ashtu edhe neuml

mos-shpeumlrfilljen e tyre neuml masat e eficcedilenceumls seuml energjiseuml teuml instaluara neuml realitet Mbi teuml gjitha

lsquoAdministratori i Skemeumlsrsquo duhet teuml sigurojeuml qeuml kostot e OEE-ve peumlr konsumatoreumlt fundoreuml dhe

aktoreumlt potencialeuml teuml tregut janeuml ploteumlsisht transparente Neuml keumlteuml meumlnyreuml do teuml forcohet njeuml

qasje e ngjashme me ateuml teuml tregut peumlr zbatimin e masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe do teuml

sheumlrbejeuml si njeuml pikeuml referimi peumlr vlereumlsimin e efektivitetit teuml kostos seuml OEE-ve

Peumlr sa i peumlrket kostove do teuml duhej teuml merren masa peumlr teuml siguruar qeuml komponenti i

lsquoadministratorit teuml skemeumlsrsquo nuk do teuml krijojeuml barreuml peumlr buxhetin publik Njeuml format standard i

personelit do teuml duhej teuml peumlrfshijeuml neuml meumlnyreuml teuml barasvlershme njeuml ekspert teknik me orar teuml

ploteuml dhe njeuml punonjeumls administrativ me orar teuml ploteuml Ndeumlrsa midis obligimeve teuml peumlrmendura

meuml sipeumlr verifikimi i performanceumls seuml PD-ve sipas teuml gjitha gjasave do trsquoi eksternalizohet njeuml

paneli teuml profesionisteumlve teuml pavarur Neuml fazat e hershme dhe peumlr njeuml koheuml teuml kufizuar do teuml

nevojitet mbeumlshtetje teknike ploteumlsuese neuml hartimin e rregulloreve teuml obliguara dhe

dokumenteve udheumlzuese si dhe peumlr logjistikeumln e operacioneve dhe komunikimeve Meuml pas do

teuml duhej teuml merren parasysh edhe kostot rrjedheumlse operacionale

Nga ana tjeteumlr peumlrvoja si brenda Evropeumls ashtu edhe globalisht tregon se me kalimin e koheumls

OEE do teuml krijojeuml peumlrfitime financiare peumlr peumlrdoruesit fundoreuml duke ulur keumlrkeseumln e pikut dhe

kostot neuml rrjet

Pjesa 3 Strukturat e realizimit peumlr PD-teuml

Pasi teuml jeteuml vendosur korniza ligjore dhe lsquoadministrimi i skemeumlsrsquo beumlhet funksional hapi i fundit

eumlshteuml teuml mekanizmat realizues implikimet financiare qasja dhe metodologjiteuml dhe proceset e

monitorimit dhe verifikimit

Futja graduale e skemave peumlr OEE me planifikim teuml kujdessheumlm teuml fazave dhe koheuml teuml

mjaftueshme teuml caktuar peumlr koordinimin midis administratorit teuml skemeumls dhe PD-ve teuml

zgjedhura eumlshteuml element kyccedil peumlr teuml siguruar funksionimin efektiv teuml skemave Neuml keumlteuml aspekt

do teuml ishin neuml dispozicion koha dhe resurset e nevojshme peumlr zgjerimin e njohurive profesionale

peumlr fazat e skemave peumlr OEE si dhe qeuml kjo ide teuml pranohet dhe teuml zeuml rreumlnjeuml neuml komunitetin e

PD-ve Sigurisht do teuml duhet teuml vendoset njeuml mekanizeumlm peumlr teuml beumlreuml presion peumlr performanceuml

me koheuml neuml radheumlt e teuml gjitheuml aktoreumlve

Eumlshteuml pamje e zakonshme qeuml skemat peumlr OEE teuml hasin neuml rezistenceuml nga PD-teuml gjeuml qeuml eumlshteuml

veccedilaneumlrisht e dukshme gjateuml fazeumls fillestare teuml themelimit Kjo rezistenceuml eumlshteuml e kuptueshme

duke marreuml parasysh qeuml zakonisht PD-teuml kaneuml avokuar me ngulm peumlr rritjen e peumlrdorimit teuml

mallrave dheose sheumlrbimeve teuml tyre qeuml rezulton neuml teuml hyra meuml teuml larta ndeumlrsa tani vazhdimisht

u keumlrkohet teuml zvogeumllojneuml dheose teuml kufizojneuml sasineuml e mallrave dheose sheumlrbimeve qeuml ato

ofrojneuml Meqeneumlse funksionimi i skemeumls peumlr OEE do teuml keteuml implikime teuml meumldha financiare peumlr

PD-teuml dhe peumlrdoruesit fundoreuml nuk eumlshteuml befasuese rezistenca nga PD-teuml teuml cilat do teuml keneuml

shqeteumlsime teuml mireumlfillta mbi kostot qeuml shoqeumlrojneuml skemat peumlr OEE dhe rrezikun potencial nga

veumlnia neuml poziteuml teuml pafavorshme brenda tregut ku ato operojneuml (kjo vlen peumlr tregjet e

liberalizuara)

Nga aspekti pozitiv implikimet peumlr PD-teuml neuml fund teuml fundit do teuml sjellin njeuml platformeuml me burim

13

teuml qeumlndruesheumlm teuml teuml hyrave dhe minimizim teuml riskut Ndeumlrkoheuml qeuml ofron gjithashtu besim peumlr

sektorin privat qeuml merret me instaliminservisimin e masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr teuml

zhvilluar biznese teuml qeumlndrueshme

Neuml peumlrgjitheumlsi kostot e lidhura me skemat peumlr OEE ploteumlsohen nga PD-teuml neuml formeumln e

subvencioneve nga qeveria seuml bashku me kontributet nga peumlrdoruesit fundoreuml siccedil janeuml

konsumatoreumlt pronareumlt autoritetet lokale bizneset institucionet fetare dhe aktoreumlt e tjereuml

Megjitheumlse do teuml duhej teuml keteuml presion qeuml kostoja e OEE-seuml teuml jeteuml pjeseuml e kostos seuml biznesit

ashtu si keumlrkesat e tjera mjedisore dhe do trsquoi bartet konsumatorit fundor me pritjen qeuml neuml teuml

ardhmen hisja e tregut teuml energjiseuml do teuml zgjerohet meuml shumeuml dhe ateumlhereuml konkurrenca do teuml

sigurojeuml qeuml kompaniteuml e energjiseuml kryejneuml obligimet e tyre me koston meuml teuml uleumlt teuml mundshme

3 Synimi i kursimit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml dhe vendi i OEE-seuml neuml

miksin e masave teuml politikave

a) Kontributi i skemave peumlr OEE kundrejt obligimit teuml Nenit 7 peumlr vitin 2020 Bazuar neuml gjetjet e fundit nga raportimi i 3-teuml peumlr PKVEE-seuml Kosova si neumlnshkruese e Traktatit

teuml Komunitetit teuml Energjiseuml ka ndeumlrmarreuml hapa qeuml janeuml pranuar mireuml drejt reduktimit teuml

energjiseuml neuml sektorin primar energjetik qeuml eumlshteuml sektori i prodhimit me linjit neuml gjenerimin e

energjiseuml elektrike neuml transmisionin dhe shpeumlrndarjen e energjiseuml elektrike neuml ngrohje tarifat

dhe rregullimet e rrjetit dizajnin dhe operacionet e rrjetit

Neni 10 i Ligjit nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (neuml Kosoveuml) peumlrcakton rolin e Paleumlve teuml

Obliguara dhe kursimet kumulative vjetore teuml energjiseuml neuml 07 (neuml raport me shitjen totale teuml

energjiseuml) ndeumlrsa leumlndeumlt djegeumlse qeuml peumlrdoren neuml transport peumlrjashtohen nga ky ekuacion

Mireumlpo nuk ka asnjeuml proveuml peumlr teuml demonstruar ndonjeuml peumlrparim neuml krijimin e OEE-ve me qeumlllim

kursimet e energjiseuml teuml theksuara neuml legjislacionin primar Prandaj eumlshteuml mjaft sfiduese teuml

diskutohet vendi i OEE-ve neuml miksin e masave teuml politikave neuml kontekstin e Kosoveumls

Nga ana tjeteumlr ka peumlrvojeuml teuml madhe nga Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml qeuml kaneuml aplikuar OEE-teuml dhe

masat e tjera teuml politikave nga teuml cilat Kosova mund teuml meumlsojeuml Sipas projektit teuml financuar nga

Komisioni Evropian Politikat e Kursimit teuml Energjiseuml dhe Skemat peumlr Obligimin e Eficcedilienceumls seuml

Energjiseuml (ENSPOL) qeuml nga viti 2015 Shtetet Aneumltare teuml meumlposhtme kaneuml peumlrdorur OEE-teuml dhe

masat alternative teuml politikave peumlr teuml arritur obligimet e Nenit 7 peumlr vitin 2020

bull Shtateumlmbeumldhjeteuml (17) Shtete Aneumltare peumlrdorin OEE-teuml (kateumlr (4) Shtete Aneumltare

peumlrdorin OEE-teuml si maseumln e vetme Bullgaria Danimarka Polonia dhe Luksemburgu)

bull Njeumlmbeumldhjeteuml (11) Shtete Aneumltare peumlrdorin masa alternative teuml politikeumls (Belgjika

Qipro Ccedilekia Gjermania Greqia Finlanda Vendet e Uleumlta Portugalia Rumania

Sllovakia dhe Suedia)

bull Teuml gjitha Shtetet Aneumltare (pos Suedia) e kaneuml peumlrjashtuar transportin nga skenari bazeuml

peumlr llogaritjen e synimit

14

Figura 4 Zbeumlrthimi i kursimeve teuml energjiseuml bazuar neuml kursimet e shpallura sipas llojit teuml politikave18

Sipas teuml dheumlnave teuml raportuara nga Shtetet Aneumltare skema peumlr OEE eumlshteuml instrumenti i veteumlm

i politikave qeuml sjell hisen meuml teuml madhe teuml kursimeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml keumlrkuara me

Nenin 7 me 40 Masat e tjera teuml politikave pasojneuml si vijon

bull skemat e financimit dhe taksat e energjiseuml ose C02 me 16

bull standardet dhe normat me 14

bull rregullimet ose marreumlveshjet vullnetare me 7

bull masat tjera 4

bull Fondi Kombeumltar peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (2) dhe

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml (04)

Siccedil u theksua OEE-teuml mund teuml realizojneuml njeuml hise teuml konsiderueshme teuml kursimeve teuml eficcedilienceumls

seuml energjiseuml teuml njeuml vendi sipas Nenit 7 Mireumlpo qeuml OEE-teuml teuml realizojneuml me sukses kursimet e

synuara ato duhet teuml dizajnohen dhe teuml implementohen neuml meumlnyreuml teuml sakteuml

b) Peumlrzgjedhja e miksit efektiv dhe koherent teuml politikave peumlr Nenin 7 Siccedil u tha meuml hereumlt OEE-teuml janeuml deumlshmuar peumlr realizimin e njeuml pjese teuml konsiderueshme teuml

kursimeve teuml njeuml vendi lidhur me Nenin 7 Mireumlpo mbeumlshtetja veteumlm neuml njeuml instrument teuml

politikave peumlr teuml realizuar kursime teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml konsiderohet teuml jeteuml me risk ndash edhe

pse disa Shtete Aneumltare peumlrdorin OEE-neuml si maseuml teuml vetme Duke marreuml parasysh shqeteumlsimet

neuml rritje teuml konsumatoreumlve qeuml ata do trsquoi bartin teuml gjitha shpenzimet financiare teuml politikeumls dhe

neumlse presioni i tilleuml publik dhe politik do teuml ccedilonte neuml heqjen e politikave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

teuml financuara nga taksat kjo mund teuml keteuml njeuml ndikim teuml ndjesheumlm neuml qeumlndrueshmeumlrineuml e tregut

teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Peumlrdorimi i veteumlm njeuml instrumenti teuml politikave nuk lejon mundeumlsineuml

e shfryteumlzimit teuml sinergjive qeuml lindin nga instrumentet e tjera teuml politikave Masat peumlr reduktimin

e karbonit qeuml keumlrkohen nga Marreumlveshja e Parisit ka meuml shumeuml gjaseuml teuml arrihen me aplikimin e

18 Kiela Vilumsone L (2015 shkurt) Neni 7 i Direktiveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml Gjendja aktuale Puneumltori e ENSPOL peumlr Nenin 7 teuml DEE Bruksel Belgjikeuml

15

njeuml miksi koherent teuml politikave

Peumlrveccedil imponimit teuml skemave teuml OEE peumlr paleumlt e obliguara sipas ligjit teuml ri Ligji nr 04L-016 peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml qeveria e Kosoveumls rezervon teuml drejteumln peumlr teuml ndeumlrmarreuml instrumente

tjera teuml politikave peumlr teuml arritur pjeseumlrisht kursimet e energjiseuml neuml radheumlt e konsumatoreumlve

fundoreuml Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml (megjitheumlse nuk kufizohen neuml) politikat e meumlposhtme

bull taksat e energjiseuml ose teuml CO2 qeuml kaneuml efekt teuml reduktimit teuml konsumit teuml energjiseuml nga

peumlrdorimi fundor

bull skemat dhe instrumentet e financimit ose stimulimet fiskale qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e

teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml

konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

bull rregulloret ose marreumlveshjet vullnetare qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e teknologjiseuml ose

teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml konsumit teuml energjiseuml neuml

peumlrdorimin fundor

bull standardet dhe normat qeuml kaneuml peumlr qeumlllim peumlrmireumlsimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml

produkteve dhe sheumlrbimeve duke peumlrfshireuml ndeumlrtesat dhe automjetet peumlrveccedil neuml rastet

kur ato janeuml teuml obligueshme dhe teuml zbatueshme neuml Kosoveuml

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml me peumlrjashtim teuml atyre qeuml janeuml teuml obligueshme dhe teuml

zbatueshme neuml Kosoveuml

bull trajnim dhe edukim duke peumlfshireuml programuesit keumlshillues peumlr energji qeuml ccedilojneuml neuml

aplikimin e teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit

teuml konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

Ligji i ri peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml peumlrcakton qeuml Ministria adopton aktet neumlnligjore peumlr

peumlrkufizimin e peumlrqindjes seuml synimit kumulativ qeuml arrihet peumlrmes masave alternative dhe

peumlrqindjen qeuml i caktohet paleumlve teuml obliguara Deri meuml sot Ministria nuk i ka adoptuar teuml gjitha

aktet e nevojshme neumlnligjore qeuml do teuml peumlrkufizonin se si funksionojneuml masat tjera alternative

dhe keumlshtu teuml kontribuojneuml neuml synimet e kursimit teuml energjiseuml Duke marreuml parasysh mungeseumln

e kornizeumls ligjore sekondare peumlr masat alternative raporti mbeumlshtetet neuml peumlrvojat e vendeve

teuml tjera dhe sjell peumlrpareumlsiteuml dhe mangeumlsiteuml e secileumls politikeuml

Taksa e energjiseuml ose taksa e CO₂

Taksa e CO₂ peumlrkufizohet si njeuml instrument qeuml peumlrdoret peumlr teuml internalizuar kostot mjedisore19

Ajo funksionon sipas parimit ndoteumlsi paguan duke obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml

paguajneuml taksa peumlr ccedildo ton teuml emisioneve teuml CO₂ Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i

thjeshteuml dhe me kosto efektive peumlr teuml frenuar ndikimet negative klimatike - emisionet e gazrave

serreuml megjithateuml shumeuml shtete kaneuml veumlshtireumlsi neuml trajtimin e aspektit politik teuml vendosjes seuml

njeuml takse teuml tilleuml

19 OECD Fjalor i termave statistikoreuml 2001

16

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Qasja ofron stimul efektiv peumlr teuml peumlrmireumlsuar masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

teknologjiteuml e energjiseuml seuml pasteumlr qeuml zeumlvendeumlsojneuml teknologjiteuml ekzistuese teuml

bazuara neuml karburantet fosile

bull Ajo inkurajon alternativat peumlr lehteumlsimin e kalimit nga ekonomia e bazuar neuml fosile

neuml energji teuml pasteumlr

bull Teuml hyrat e gjeneruara nga taksa mund teuml peumlrdoren peumlr teuml subvencionuar burimet

dhe nismat alternative teuml energjiseuml

bull Taksa rrit veteumldijen e publikut peumlr ndikimet e pafavorshme teuml emisioneve teuml gazrave

serreuml duke i obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml paguajneuml kostot sociale dhe

teuml kapeumlrcejneuml konsumin e tepeumlrt teuml energjiseuml ndash teuml reduktojneuml keumlrkeseumln peumlr energji

bull Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i suksessheumlm meqeuml shumeuml vende kaneuml

raportuar ulje teuml konsiderueshme teuml emisioneve teuml CO2 pas prezantimit teuml politikeumls

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Standardi aktual i nivelit teuml uleumlt teuml karbonit prej 30 EUR peumlr ton CO₂ nuk eumlshteuml i

mjaftuesheumlm peumlr teuml frenuar deumlmtimet klimatike dhe nuk mund teuml peumlrmbusheuml

objektivat e vendosura nga Marreumlveshja e Parisit

bull Struktura aktuale e taksave teuml shumeuml vendeve teuml BE-seuml nuk eumlshteuml e harmonizuar siccedil

duhet me teuml gjitha profilet e ndotjes seuml burimeve teuml energjiseuml

o Neuml teuml gjitha 44 vendet e OECD-seuml theumlngjilli ka njeuml normeuml mesatare efektive teuml

takseumls seuml karbonit afeumlr zeros edhe pse eumlshteuml njeuml nga leumlndeumlt djegeumlse fosile meuml

ndoteumlse

o Teteumldhjeteuml e peseuml peumlr qind e emisioneve teuml CO2 teuml lidhura me energjineuml

ndodhin jashteuml sektorit teuml transportit Taksat mbulojneuml veteumlm 18 teuml keumltyre

emisioneve duke leumlneuml njeuml takseuml zero peumlr 82 teuml emisioneve qeuml mbeten dhe

nuk lidhen me transportin Veteumlm Danimarka Vendet e Uleumlta Norvegjia dhe

Zvicra tatojneuml emisionet qeuml nuk lidhen me transportin me meuml shumeuml 30 EUR

peumlr ton mesatarisht20

bull Politika mund teuml stimulojeuml evazionin fiskal - kompaniteuml ndotin ilegalisht peumlr teuml

shmangur tatimet

Rregullimet e marreumlveshjeve vullnetare

Sipas raportit teuml peumlrgatitur nga The Policy Partners dhe SQ Consult Marreumlveshjet Vullnetare

ldquokonsiderohen si njeuml kontrateuml midis qeveriseuml dhe industriseuml ose synime teuml negociuara me

zotime dhe programe kohore peumlr teuml gjitha paleumlt pjeseumlmarreumlserdquo MV-teuml shihen si veprime teuml

ndeumlrmarra nga aktoreuml teuml ndrysheumlm qeuml kolektivisht shkojneuml peumlrtej keumlrkesave rregullatore teuml

eficcedilienceumls seuml energjiseuml Neuml shumiceumln e vendeve MV-teuml konsiderohen teuml veprojneuml si njeuml mjet i

meumlveteumlsisheumlm i politikave me pak mbi-vendosje me instrumentet rregullatore21 Raporti

mbeumlshtetet neuml peumlrkufizimin e vendosur nga Agjencia Ndeumlrkombeumltare e Eficcedilienceumls (1997) peumlr

20 OECD Taksat peumlr peumlrdorimin e energjiseuml 2019 21 Efektiviteti i Marreumlveshjeve Vullnetare teuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Raporti Peumlrfundimtar Frank Klinckenberg (The Policy Partners) Mirjam Harmelink (SQ Consult) 2017

17

MV-teuml dhe pasqyron praktikat aktuale dhe efikasitetin e politikeumls neuml arritjen e kursimit teuml

energjiseuml peumlrmes pajisjeve shteumlpiake dhe pajisjeve tjera P

EumlRP

AR

EumlSIT

Euml

bull MV-teuml konsiderohen teuml jeneuml mjet efikas i politikave kur ka nevojeuml peumlr veprime teuml

politikave dhe rregullimet aktuale nuk janeuml mjaft praktike peumlr ta arritur keumlteuml

bull MV-teuml me elementeumlt e duhur thelbeumlsoreuml mund teuml mbeumlshtesin politikeumlbeumlreumlsit neuml

arritjen e objektivave kombeumltare peumlr kursimin e energjiseuml

bull MV-teuml mund teuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml qeuml kompaniteuml industriale teuml peumlrfitojneuml sepse

atyre u jepen stimuj financiareuml psh ulja e takseumls seuml energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Sfida eumlshteuml teuml mbahet njeuml ekuilibeumlr i mireuml i peumlrfitimeve midis kompanive

pjeseumlmarreumlse kostove teuml pjeseumlmarrjes dhe uljes seuml peumlrfitimeve peumlr kompaniteuml

bull Sfideuml peumlr teuml mbajtur njeuml ekuilibeumlr teuml mireuml i peumlrfitimeve midis qeveriseuml dhe kompanive

pjeseumlmarreumlse

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml

Etiketat e energjiseuml u prezantuan peumlr hereuml teuml pareuml neuml teuml gjitheuml Evropeumln peumlr njeuml numeumlr teuml

pajisjeve shteumlpiake neuml vitet lsquo90 Politika ccedilmohet se gjeneron kursime teuml konsiderueshme me

kosto efektive Aktualisht skema ka njeuml shkalleuml krahasuese vlereumlsimi peumlr performanceumln e

energjiseuml seuml pajisjeve shteumlpiake nga A duke qeneuml meuml eficcedilinete neuml G duke qeneuml meuml pak

eficcediliente qeuml eumlshteuml e zbatueshme peumlr 25 kategori teuml pajisjeve shteumlpiake Politika ndihmon

konsumatoreumlt teuml zgjedhin midis produkteve duke marreuml parasysh performanceumln e eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe inkurajon prodhuesit teuml jeneuml meuml novatoreuml neuml fabrikim22

Qeuml nga viti 2019 janeuml ri-etiketuar 6 grupe produktesh teuml pajisjeve shteumlpiake 1) eneumllareumlset 2)

rrobalareumlset dhe rrobalareumlset-rrobathareumlset 3) frigorifereumlt peumlrfshireuml frigorifereumlt e magazinimit

teuml vereumls 4) llambat 5) ekranet elektronike peumlrfshireuml monitoreumlt e televizoreumlve dhe ekranet e

sinjalistikeumls digjitale dhe 6) frigorifereuml komercialeuml

Peumlr meuml tepeumlr BE-ja prezantoi njeuml rregullore ploteumlsuese peumlr eko-dizajn me qeumlllim ploteumlsimin e

politikeumls peumlr etiketimin e energjiseuml Mjeti i prezantuar rishtas keumlrkon qeuml prodhuesit teuml zbatojneuml

standardet minimale peumlrdorimi i energjiseuml nga pajisjet kur ato nuk janeuml neuml funksion (modaliteti

i gatishmeumlriseuml) volia e mireumlmbajtjes si dhe qasja mjaft e lehteuml e konsumatoreumlve neuml pjeseuml

keumlmbimi Peumlrveccedil mbeumlshtetjes seuml synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml keumlrkesat e eko-dizajnit

gjithashtu kontribuojneuml neuml realizimin e riciklimit teuml mbeturinave dhe konceptit teuml ekonomiseuml

qarkore23 Teuml dy mjetet bazohen neuml Direktiveumln e Eko-Dizajnit dhe Etiketimit teuml Energjiseuml siccedil

peumlrcaktohet nga Komisioni Evropian

22 httpseceuropaeuinfoenergy-climate-change-environmentstandards-tools-and-labelsproducts-labelling-rules-and-

requirementsenergy-label-and-ecodesignabout_en Qasur meuml 05062020 23 httpseceuropaeucommissionpresscornerdetaile2BnMEMO_19_1596 Qasur meuml 05062020

12

ccedileumlshtjen e familjeve me teuml ardhura teuml uleumlta si neuml meumlnyreumln e kalimit teuml kostove ashtu edhe neuml

mos-shpeumlrfilljen e tyre neuml masat e eficcedilenceumls seuml energjiseuml teuml instaluara neuml realitet Mbi teuml gjitha

lsquoAdministratori i Skemeumlsrsquo duhet teuml sigurojeuml qeuml kostot e OEE-ve peumlr konsumatoreumlt fundoreuml dhe

aktoreumlt potencialeuml teuml tregut janeuml ploteumlsisht transparente Neuml keumlteuml meumlnyreuml do teuml forcohet njeuml

qasje e ngjashme me ateuml teuml tregut peumlr zbatimin e masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe do teuml

sheumlrbejeuml si njeuml pikeuml referimi peumlr vlereumlsimin e efektivitetit teuml kostos seuml OEE-ve

Peumlr sa i peumlrket kostove do teuml duhej teuml merren masa peumlr teuml siguruar qeuml komponenti i

lsquoadministratorit teuml skemeumlsrsquo nuk do teuml krijojeuml barreuml peumlr buxhetin publik Njeuml format standard i

personelit do teuml duhej teuml peumlrfshijeuml neuml meumlnyreuml teuml barasvlershme njeuml ekspert teknik me orar teuml

ploteuml dhe njeuml punonjeumls administrativ me orar teuml ploteuml Ndeumlrsa midis obligimeve teuml peumlrmendura

meuml sipeumlr verifikimi i performanceumls seuml PD-ve sipas teuml gjitha gjasave do trsquoi eksternalizohet njeuml

paneli teuml profesionisteumlve teuml pavarur Neuml fazat e hershme dhe peumlr njeuml koheuml teuml kufizuar do teuml

nevojitet mbeumlshtetje teknike ploteumlsuese neuml hartimin e rregulloreve teuml obliguara dhe

dokumenteve udheumlzuese si dhe peumlr logjistikeumln e operacioneve dhe komunikimeve Meuml pas do

teuml duhej teuml merren parasysh edhe kostot rrjedheumlse operacionale

Nga ana tjeteumlr peumlrvoja si brenda Evropeumls ashtu edhe globalisht tregon se me kalimin e koheumls

OEE do teuml krijojeuml peumlrfitime financiare peumlr peumlrdoruesit fundoreuml duke ulur keumlrkeseumln e pikut dhe

kostot neuml rrjet

Pjesa 3 Strukturat e realizimit peumlr PD-teuml

Pasi teuml jeteuml vendosur korniza ligjore dhe lsquoadministrimi i skemeumlsrsquo beumlhet funksional hapi i fundit

eumlshteuml teuml mekanizmat realizues implikimet financiare qasja dhe metodologjiteuml dhe proceset e

monitorimit dhe verifikimit

Futja graduale e skemave peumlr OEE me planifikim teuml kujdessheumlm teuml fazave dhe koheuml teuml

mjaftueshme teuml caktuar peumlr koordinimin midis administratorit teuml skemeumls dhe PD-ve teuml

zgjedhura eumlshteuml element kyccedil peumlr teuml siguruar funksionimin efektiv teuml skemave Neuml keumlteuml aspekt

do teuml ishin neuml dispozicion koha dhe resurset e nevojshme peumlr zgjerimin e njohurive profesionale

peumlr fazat e skemave peumlr OEE si dhe qeuml kjo ide teuml pranohet dhe teuml zeuml rreumlnjeuml neuml komunitetin e

PD-ve Sigurisht do teuml duhet teuml vendoset njeuml mekanizeumlm peumlr teuml beumlreuml presion peumlr performanceuml

me koheuml neuml radheumlt e teuml gjitheuml aktoreumlve

Eumlshteuml pamje e zakonshme qeuml skemat peumlr OEE teuml hasin neuml rezistenceuml nga PD-teuml gjeuml qeuml eumlshteuml

veccedilaneumlrisht e dukshme gjateuml fazeumls fillestare teuml themelimit Kjo rezistenceuml eumlshteuml e kuptueshme

duke marreuml parasysh qeuml zakonisht PD-teuml kaneuml avokuar me ngulm peumlr rritjen e peumlrdorimit teuml

mallrave dheose sheumlrbimeve teuml tyre qeuml rezulton neuml teuml hyra meuml teuml larta ndeumlrsa tani vazhdimisht

u keumlrkohet teuml zvogeumllojneuml dheose teuml kufizojneuml sasineuml e mallrave dheose sheumlrbimeve qeuml ato

ofrojneuml Meqeneumlse funksionimi i skemeumls peumlr OEE do teuml keteuml implikime teuml meumldha financiare peumlr

PD-teuml dhe peumlrdoruesit fundoreuml nuk eumlshteuml befasuese rezistenca nga PD-teuml teuml cilat do teuml keneuml

shqeteumlsime teuml mireumlfillta mbi kostot qeuml shoqeumlrojneuml skemat peumlr OEE dhe rrezikun potencial nga

veumlnia neuml poziteuml teuml pafavorshme brenda tregut ku ato operojneuml (kjo vlen peumlr tregjet e

liberalizuara)

Nga aspekti pozitiv implikimet peumlr PD-teuml neuml fund teuml fundit do teuml sjellin njeuml platformeuml me burim

13

teuml qeumlndruesheumlm teuml teuml hyrave dhe minimizim teuml riskut Ndeumlrkoheuml qeuml ofron gjithashtu besim peumlr

sektorin privat qeuml merret me instaliminservisimin e masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr teuml

zhvilluar biznese teuml qeumlndrueshme

Neuml peumlrgjitheumlsi kostot e lidhura me skemat peumlr OEE ploteumlsohen nga PD-teuml neuml formeumln e

subvencioneve nga qeveria seuml bashku me kontributet nga peumlrdoruesit fundoreuml siccedil janeuml

konsumatoreumlt pronareumlt autoritetet lokale bizneset institucionet fetare dhe aktoreumlt e tjereuml

Megjitheumlse do teuml duhej teuml keteuml presion qeuml kostoja e OEE-seuml teuml jeteuml pjeseuml e kostos seuml biznesit

ashtu si keumlrkesat e tjera mjedisore dhe do trsquoi bartet konsumatorit fundor me pritjen qeuml neuml teuml

ardhmen hisja e tregut teuml energjiseuml do teuml zgjerohet meuml shumeuml dhe ateumlhereuml konkurrenca do teuml

sigurojeuml qeuml kompaniteuml e energjiseuml kryejneuml obligimet e tyre me koston meuml teuml uleumlt teuml mundshme

3 Synimi i kursimit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml dhe vendi i OEE-seuml neuml

miksin e masave teuml politikave

a) Kontributi i skemave peumlr OEE kundrejt obligimit teuml Nenit 7 peumlr vitin 2020 Bazuar neuml gjetjet e fundit nga raportimi i 3-teuml peumlr PKVEE-seuml Kosova si neumlnshkruese e Traktatit

teuml Komunitetit teuml Energjiseuml ka ndeumlrmarreuml hapa qeuml janeuml pranuar mireuml drejt reduktimit teuml

energjiseuml neuml sektorin primar energjetik qeuml eumlshteuml sektori i prodhimit me linjit neuml gjenerimin e

energjiseuml elektrike neuml transmisionin dhe shpeumlrndarjen e energjiseuml elektrike neuml ngrohje tarifat

dhe rregullimet e rrjetit dizajnin dhe operacionet e rrjetit

Neni 10 i Ligjit nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (neuml Kosoveuml) peumlrcakton rolin e Paleumlve teuml

Obliguara dhe kursimet kumulative vjetore teuml energjiseuml neuml 07 (neuml raport me shitjen totale teuml

energjiseuml) ndeumlrsa leumlndeumlt djegeumlse qeuml peumlrdoren neuml transport peumlrjashtohen nga ky ekuacion

Mireumlpo nuk ka asnjeuml proveuml peumlr teuml demonstruar ndonjeuml peumlrparim neuml krijimin e OEE-ve me qeumlllim

kursimet e energjiseuml teuml theksuara neuml legjislacionin primar Prandaj eumlshteuml mjaft sfiduese teuml

diskutohet vendi i OEE-ve neuml miksin e masave teuml politikave neuml kontekstin e Kosoveumls

Nga ana tjeteumlr ka peumlrvojeuml teuml madhe nga Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml qeuml kaneuml aplikuar OEE-teuml dhe

masat e tjera teuml politikave nga teuml cilat Kosova mund teuml meumlsojeuml Sipas projektit teuml financuar nga

Komisioni Evropian Politikat e Kursimit teuml Energjiseuml dhe Skemat peumlr Obligimin e Eficcedilienceumls seuml

Energjiseuml (ENSPOL) qeuml nga viti 2015 Shtetet Aneumltare teuml meumlposhtme kaneuml peumlrdorur OEE-teuml dhe

masat alternative teuml politikave peumlr teuml arritur obligimet e Nenit 7 peumlr vitin 2020

bull Shtateumlmbeumldhjeteuml (17) Shtete Aneumltare peumlrdorin OEE-teuml (kateumlr (4) Shtete Aneumltare

peumlrdorin OEE-teuml si maseumln e vetme Bullgaria Danimarka Polonia dhe Luksemburgu)

bull Njeumlmbeumldhjeteuml (11) Shtete Aneumltare peumlrdorin masa alternative teuml politikeumls (Belgjika

Qipro Ccedilekia Gjermania Greqia Finlanda Vendet e Uleumlta Portugalia Rumania

Sllovakia dhe Suedia)

bull Teuml gjitha Shtetet Aneumltare (pos Suedia) e kaneuml peumlrjashtuar transportin nga skenari bazeuml

peumlr llogaritjen e synimit

14

Figura 4 Zbeumlrthimi i kursimeve teuml energjiseuml bazuar neuml kursimet e shpallura sipas llojit teuml politikave18

Sipas teuml dheumlnave teuml raportuara nga Shtetet Aneumltare skema peumlr OEE eumlshteuml instrumenti i veteumlm

i politikave qeuml sjell hisen meuml teuml madhe teuml kursimeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml keumlrkuara me

Nenin 7 me 40 Masat e tjera teuml politikave pasojneuml si vijon

bull skemat e financimit dhe taksat e energjiseuml ose C02 me 16

bull standardet dhe normat me 14

bull rregullimet ose marreumlveshjet vullnetare me 7

bull masat tjera 4

bull Fondi Kombeumltar peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (2) dhe

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml (04)

Siccedil u theksua OEE-teuml mund teuml realizojneuml njeuml hise teuml konsiderueshme teuml kursimeve teuml eficcedilienceumls

seuml energjiseuml teuml njeuml vendi sipas Nenit 7 Mireumlpo qeuml OEE-teuml teuml realizojneuml me sukses kursimet e

synuara ato duhet teuml dizajnohen dhe teuml implementohen neuml meumlnyreuml teuml sakteuml

b) Peumlrzgjedhja e miksit efektiv dhe koherent teuml politikave peumlr Nenin 7 Siccedil u tha meuml hereumlt OEE-teuml janeuml deumlshmuar peumlr realizimin e njeuml pjese teuml konsiderueshme teuml

kursimeve teuml njeuml vendi lidhur me Nenin 7 Mireumlpo mbeumlshtetja veteumlm neuml njeuml instrument teuml

politikave peumlr teuml realizuar kursime teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml konsiderohet teuml jeteuml me risk ndash edhe

pse disa Shtete Aneumltare peumlrdorin OEE-neuml si maseuml teuml vetme Duke marreuml parasysh shqeteumlsimet

neuml rritje teuml konsumatoreumlve qeuml ata do trsquoi bartin teuml gjitha shpenzimet financiare teuml politikeumls dhe

neumlse presioni i tilleuml publik dhe politik do teuml ccedilonte neuml heqjen e politikave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

teuml financuara nga taksat kjo mund teuml keteuml njeuml ndikim teuml ndjesheumlm neuml qeumlndrueshmeumlrineuml e tregut

teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Peumlrdorimi i veteumlm njeuml instrumenti teuml politikave nuk lejon mundeumlsineuml

e shfryteumlzimit teuml sinergjive qeuml lindin nga instrumentet e tjera teuml politikave Masat peumlr reduktimin

e karbonit qeuml keumlrkohen nga Marreumlveshja e Parisit ka meuml shumeuml gjaseuml teuml arrihen me aplikimin e

18 Kiela Vilumsone L (2015 shkurt) Neni 7 i Direktiveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml Gjendja aktuale Puneumltori e ENSPOL peumlr Nenin 7 teuml DEE Bruksel Belgjikeuml

15

njeuml miksi koherent teuml politikave

Peumlrveccedil imponimit teuml skemave teuml OEE peumlr paleumlt e obliguara sipas ligjit teuml ri Ligji nr 04L-016 peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml qeveria e Kosoveumls rezervon teuml drejteumln peumlr teuml ndeumlrmarreuml instrumente

tjera teuml politikave peumlr teuml arritur pjeseumlrisht kursimet e energjiseuml neuml radheumlt e konsumatoreumlve

fundoreuml Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml (megjitheumlse nuk kufizohen neuml) politikat e meumlposhtme

bull taksat e energjiseuml ose teuml CO2 qeuml kaneuml efekt teuml reduktimit teuml konsumit teuml energjiseuml nga

peumlrdorimi fundor

bull skemat dhe instrumentet e financimit ose stimulimet fiskale qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e

teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml

konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

bull rregulloret ose marreumlveshjet vullnetare qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e teknologjiseuml ose

teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml konsumit teuml energjiseuml neuml

peumlrdorimin fundor

bull standardet dhe normat qeuml kaneuml peumlr qeumlllim peumlrmireumlsimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml

produkteve dhe sheumlrbimeve duke peumlrfshireuml ndeumlrtesat dhe automjetet peumlrveccedil neuml rastet

kur ato janeuml teuml obligueshme dhe teuml zbatueshme neuml Kosoveuml

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml me peumlrjashtim teuml atyre qeuml janeuml teuml obligueshme dhe teuml

zbatueshme neuml Kosoveuml

bull trajnim dhe edukim duke peumlfshireuml programuesit keumlshillues peumlr energji qeuml ccedilojneuml neuml

aplikimin e teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit

teuml konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

Ligji i ri peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml peumlrcakton qeuml Ministria adopton aktet neumlnligjore peumlr

peumlrkufizimin e peumlrqindjes seuml synimit kumulativ qeuml arrihet peumlrmes masave alternative dhe

peumlrqindjen qeuml i caktohet paleumlve teuml obliguara Deri meuml sot Ministria nuk i ka adoptuar teuml gjitha

aktet e nevojshme neumlnligjore qeuml do teuml peumlrkufizonin se si funksionojneuml masat tjera alternative

dhe keumlshtu teuml kontribuojneuml neuml synimet e kursimit teuml energjiseuml Duke marreuml parasysh mungeseumln

e kornizeumls ligjore sekondare peumlr masat alternative raporti mbeumlshtetet neuml peumlrvojat e vendeve

teuml tjera dhe sjell peumlrpareumlsiteuml dhe mangeumlsiteuml e secileumls politikeuml

Taksa e energjiseuml ose taksa e CO₂

Taksa e CO₂ peumlrkufizohet si njeuml instrument qeuml peumlrdoret peumlr teuml internalizuar kostot mjedisore19

Ajo funksionon sipas parimit ndoteumlsi paguan duke obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml

paguajneuml taksa peumlr ccedildo ton teuml emisioneve teuml CO₂ Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i

thjeshteuml dhe me kosto efektive peumlr teuml frenuar ndikimet negative klimatike - emisionet e gazrave

serreuml megjithateuml shumeuml shtete kaneuml veumlshtireumlsi neuml trajtimin e aspektit politik teuml vendosjes seuml

njeuml takse teuml tilleuml

19 OECD Fjalor i termave statistikoreuml 2001

16

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Qasja ofron stimul efektiv peumlr teuml peumlrmireumlsuar masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

teknologjiteuml e energjiseuml seuml pasteumlr qeuml zeumlvendeumlsojneuml teknologjiteuml ekzistuese teuml

bazuara neuml karburantet fosile

bull Ajo inkurajon alternativat peumlr lehteumlsimin e kalimit nga ekonomia e bazuar neuml fosile

neuml energji teuml pasteumlr

bull Teuml hyrat e gjeneruara nga taksa mund teuml peumlrdoren peumlr teuml subvencionuar burimet

dhe nismat alternative teuml energjiseuml

bull Taksa rrit veteumldijen e publikut peumlr ndikimet e pafavorshme teuml emisioneve teuml gazrave

serreuml duke i obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml paguajneuml kostot sociale dhe

teuml kapeumlrcejneuml konsumin e tepeumlrt teuml energjiseuml ndash teuml reduktojneuml keumlrkeseumln peumlr energji

bull Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i suksessheumlm meqeuml shumeuml vende kaneuml

raportuar ulje teuml konsiderueshme teuml emisioneve teuml CO2 pas prezantimit teuml politikeumls

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Standardi aktual i nivelit teuml uleumlt teuml karbonit prej 30 EUR peumlr ton CO₂ nuk eumlshteuml i

mjaftuesheumlm peumlr teuml frenuar deumlmtimet klimatike dhe nuk mund teuml peumlrmbusheuml

objektivat e vendosura nga Marreumlveshja e Parisit

bull Struktura aktuale e taksave teuml shumeuml vendeve teuml BE-seuml nuk eumlshteuml e harmonizuar siccedil

duhet me teuml gjitha profilet e ndotjes seuml burimeve teuml energjiseuml

o Neuml teuml gjitha 44 vendet e OECD-seuml theumlngjilli ka njeuml normeuml mesatare efektive teuml

takseumls seuml karbonit afeumlr zeros edhe pse eumlshteuml njeuml nga leumlndeumlt djegeumlse fosile meuml

ndoteumlse

o Teteumldhjeteuml e peseuml peumlr qind e emisioneve teuml CO2 teuml lidhura me energjineuml

ndodhin jashteuml sektorit teuml transportit Taksat mbulojneuml veteumlm 18 teuml keumltyre

emisioneve duke leumlneuml njeuml takseuml zero peumlr 82 teuml emisioneve qeuml mbeten dhe

nuk lidhen me transportin Veteumlm Danimarka Vendet e Uleumlta Norvegjia dhe

Zvicra tatojneuml emisionet qeuml nuk lidhen me transportin me meuml shumeuml 30 EUR

peumlr ton mesatarisht20

bull Politika mund teuml stimulojeuml evazionin fiskal - kompaniteuml ndotin ilegalisht peumlr teuml

shmangur tatimet

Rregullimet e marreumlveshjeve vullnetare

Sipas raportit teuml peumlrgatitur nga The Policy Partners dhe SQ Consult Marreumlveshjet Vullnetare

ldquokonsiderohen si njeuml kontrateuml midis qeveriseuml dhe industriseuml ose synime teuml negociuara me

zotime dhe programe kohore peumlr teuml gjitha paleumlt pjeseumlmarreumlserdquo MV-teuml shihen si veprime teuml

ndeumlrmarra nga aktoreuml teuml ndrysheumlm qeuml kolektivisht shkojneuml peumlrtej keumlrkesave rregullatore teuml

eficcedilienceumls seuml energjiseuml Neuml shumiceumln e vendeve MV-teuml konsiderohen teuml veprojneuml si njeuml mjet i

meumlveteumlsisheumlm i politikave me pak mbi-vendosje me instrumentet rregullatore21 Raporti

mbeumlshtetet neuml peumlrkufizimin e vendosur nga Agjencia Ndeumlrkombeumltare e Eficcedilienceumls (1997) peumlr

20 OECD Taksat peumlr peumlrdorimin e energjiseuml 2019 21 Efektiviteti i Marreumlveshjeve Vullnetare teuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Raporti Peumlrfundimtar Frank Klinckenberg (The Policy Partners) Mirjam Harmelink (SQ Consult) 2017

17

MV-teuml dhe pasqyron praktikat aktuale dhe efikasitetin e politikeumls neuml arritjen e kursimit teuml

energjiseuml peumlrmes pajisjeve shteumlpiake dhe pajisjeve tjera P

EumlRP

AR

EumlSIT

Euml

bull MV-teuml konsiderohen teuml jeneuml mjet efikas i politikave kur ka nevojeuml peumlr veprime teuml

politikave dhe rregullimet aktuale nuk janeuml mjaft praktike peumlr ta arritur keumlteuml

bull MV-teuml me elementeumlt e duhur thelbeumlsoreuml mund teuml mbeumlshtesin politikeumlbeumlreumlsit neuml

arritjen e objektivave kombeumltare peumlr kursimin e energjiseuml

bull MV-teuml mund teuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml qeuml kompaniteuml industriale teuml peumlrfitojneuml sepse

atyre u jepen stimuj financiareuml psh ulja e takseumls seuml energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Sfida eumlshteuml teuml mbahet njeuml ekuilibeumlr i mireuml i peumlrfitimeve midis kompanive

pjeseumlmarreumlse kostove teuml pjeseumlmarrjes dhe uljes seuml peumlrfitimeve peumlr kompaniteuml

bull Sfideuml peumlr teuml mbajtur njeuml ekuilibeumlr teuml mireuml i peumlrfitimeve midis qeveriseuml dhe kompanive

pjeseumlmarreumlse

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml

Etiketat e energjiseuml u prezantuan peumlr hereuml teuml pareuml neuml teuml gjitheuml Evropeumln peumlr njeuml numeumlr teuml

pajisjeve shteumlpiake neuml vitet lsquo90 Politika ccedilmohet se gjeneron kursime teuml konsiderueshme me

kosto efektive Aktualisht skema ka njeuml shkalleuml krahasuese vlereumlsimi peumlr performanceumln e

energjiseuml seuml pajisjeve shteumlpiake nga A duke qeneuml meuml eficcedilinete neuml G duke qeneuml meuml pak

eficcediliente qeuml eumlshteuml e zbatueshme peumlr 25 kategori teuml pajisjeve shteumlpiake Politika ndihmon

konsumatoreumlt teuml zgjedhin midis produkteve duke marreuml parasysh performanceumln e eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe inkurajon prodhuesit teuml jeneuml meuml novatoreuml neuml fabrikim22

Qeuml nga viti 2019 janeuml ri-etiketuar 6 grupe produktesh teuml pajisjeve shteumlpiake 1) eneumllareumlset 2)

rrobalareumlset dhe rrobalareumlset-rrobathareumlset 3) frigorifereumlt peumlrfshireuml frigorifereumlt e magazinimit

teuml vereumls 4) llambat 5) ekranet elektronike peumlrfshireuml monitoreumlt e televizoreumlve dhe ekranet e

sinjalistikeumls digjitale dhe 6) frigorifereuml komercialeuml

Peumlr meuml tepeumlr BE-ja prezantoi njeuml rregullore ploteumlsuese peumlr eko-dizajn me qeumlllim ploteumlsimin e

politikeumls peumlr etiketimin e energjiseuml Mjeti i prezantuar rishtas keumlrkon qeuml prodhuesit teuml zbatojneuml

standardet minimale peumlrdorimi i energjiseuml nga pajisjet kur ato nuk janeuml neuml funksion (modaliteti

i gatishmeumlriseuml) volia e mireumlmbajtjes si dhe qasja mjaft e lehteuml e konsumatoreumlve neuml pjeseuml

keumlmbimi Peumlrveccedil mbeumlshtetjes seuml synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml keumlrkesat e eko-dizajnit

gjithashtu kontribuojneuml neuml realizimin e riciklimit teuml mbeturinave dhe konceptit teuml ekonomiseuml

qarkore23 Teuml dy mjetet bazohen neuml Direktiveumln e Eko-Dizajnit dhe Etiketimit teuml Energjiseuml siccedil

peumlrcaktohet nga Komisioni Evropian

22 httpseceuropaeuinfoenergy-climate-change-environmentstandards-tools-and-labelsproducts-labelling-rules-and-

requirementsenergy-label-and-ecodesignabout_en Qasur meuml 05062020 23 httpseceuropaeucommissionpresscornerdetaile2BnMEMO_19_1596 Qasur meuml 05062020

13

teuml qeumlndruesheumlm teuml teuml hyrave dhe minimizim teuml riskut Ndeumlrkoheuml qeuml ofron gjithashtu besim peumlr

sektorin privat qeuml merret me instaliminservisimin e masave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr teuml

zhvilluar biznese teuml qeumlndrueshme

Neuml peumlrgjitheumlsi kostot e lidhura me skemat peumlr OEE ploteumlsohen nga PD-teuml neuml formeumln e

subvencioneve nga qeveria seuml bashku me kontributet nga peumlrdoruesit fundoreuml siccedil janeuml

konsumatoreumlt pronareumlt autoritetet lokale bizneset institucionet fetare dhe aktoreumlt e tjereuml

Megjitheumlse do teuml duhej teuml keteuml presion qeuml kostoja e OEE-seuml teuml jeteuml pjeseuml e kostos seuml biznesit

ashtu si keumlrkesat e tjera mjedisore dhe do trsquoi bartet konsumatorit fundor me pritjen qeuml neuml teuml

ardhmen hisja e tregut teuml energjiseuml do teuml zgjerohet meuml shumeuml dhe ateumlhereuml konkurrenca do teuml

sigurojeuml qeuml kompaniteuml e energjiseuml kryejneuml obligimet e tyre me koston meuml teuml uleumlt teuml mundshme

3 Synimi i kursimit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml dhe vendi i OEE-seuml neuml

miksin e masave teuml politikave

a) Kontributi i skemave peumlr OEE kundrejt obligimit teuml Nenit 7 peumlr vitin 2020 Bazuar neuml gjetjet e fundit nga raportimi i 3-teuml peumlr PKVEE-seuml Kosova si neumlnshkruese e Traktatit

teuml Komunitetit teuml Energjiseuml ka ndeumlrmarreuml hapa qeuml janeuml pranuar mireuml drejt reduktimit teuml

energjiseuml neuml sektorin primar energjetik qeuml eumlshteuml sektori i prodhimit me linjit neuml gjenerimin e

energjiseuml elektrike neuml transmisionin dhe shpeumlrndarjen e energjiseuml elektrike neuml ngrohje tarifat

dhe rregullimet e rrjetit dizajnin dhe operacionet e rrjetit

Neni 10 i Ligjit nr 06L-079 peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (neuml Kosoveuml) peumlrcakton rolin e Paleumlve teuml

Obliguara dhe kursimet kumulative vjetore teuml energjiseuml neuml 07 (neuml raport me shitjen totale teuml

energjiseuml) ndeumlrsa leumlndeumlt djegeumlse qeuml peumlrdoren neuml transport peumlrjashtohen nga ky ekuacion

Mireumlpo nuk ka asnjeuml proveuml peumlr teuml demonstruar ndonjeuml peumlrparim neuml krijimin e OEE-ve me qeumlllim

kursimet e energjiseuml teuml theksuara neuml legjislacionin primar Prandaj eumlshteuml mjaft sfiduese teuml

diskutohet vendi i OEE-ve neuml miksin e masave teuml politikave neuml kontekstin e Kosoveumls

Nga ana tjeteumlr ka peumlrvojeuml teuml madhe nga Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml qeuml kaneuml aplikuar OEE-teuml dhe

masat e tjera teuml politikave nga teuml cilat Kosova mund teuml meumlsojeuml Sipas projektit teuml financuar nga

Komisioni Evropian Politikat e Kursimit teuml Energjiseuml dhe Skemat peumlr Obligimin e Eficcedilienceumls seuml

Energjiseuml (ENSPOL) qeuml nga viti 2015 Shtetet Aneumltare teuml meumlposhtme kaneuml peumlrdorur OEE-teuml dhe

masat alternative teuml politikave peumlr teuml arritur obligimet e Nenit 7 peumlr vitin 2020

bull Shtateumlmbeumldhjeteuml (17) Shtete Aneumltare peumlrdorin OEE-teuml (kateumlr (4) Shtete Aneumltare

peumlrdorin OEE-teuml si maseumln e vetme Bullgaria Danimarka Polonia dhe Luksemburgu)

bull Njeumlmbeumldhjeteuml (11) Shtete Aneumltare peumlrdorin masa alternative teuml politikeumls (Belgjika

Qipro Ccedilekia Gjermania Greqia Finlanda Vendet e Uleumlta Portugalia Rumania

Sllovakia dhe Suedia)

bull Teuml gjitha Shtetet Aneumltare (pos Suedia) e kaneuml peumlrjashtuar transportin nga skenari bazeuml

peumlr llogaritjen e synimit

14

Figura 4 Zbeumlrthimi i kursimeve teuml energjiseuml bazuar neuml kursimet e shpallura sipas llojit teuml politikave18

Sipas teuml dheumlnave teuml raportuara nga Shtetet Aneumltare skema peumlr OEE eumlshteuml instrumenti i veteumlm

i politikave qeuml sjell hisen meuml teuml madhe teuml kursimeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml keumlrkuara me

Nenin 7 me 40 Masat e tjera teuml politikave pasojneuml si vijon

bull skemat e financimit dhe taksat e energjiseuml ose C02 me 16

bull standardet dhe normat me 14

bull rregullimet ose marreumlveshjet vullnetare me 7

bull masat tjera 4

bull Fondi Kombeumltar peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (2) dhe

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml (04)

Siccedil u theksua OEE-teuml mund teuml realizojneuml njeuml hise teuml konsiderueshme teuml kursimeve teuml eficcedilienceumls

seuml energjiseuml teuml njeuml vendi sipas Nenit 7 Mireumlpo qeuml OEE-teuml teuml realizojneuml me sukses kursimet e

synuara ato duhet teuml dizajnohen dhe teuml implementohen neuml meumlnyreuml teuml sakteuml

b) Peumlrzgjedhja e miksit efektiv dhe koherent teuml politikave peumlr Nenin 7 Siccedil u tha meuml hereumlt OEE-teuml janeuml deumlshmuar peumlr realizimin e njeuml pjese teuml konsiderueshme teuml

kursimeve teuml njeuml vendi lidhur me Nenin 7 Mireumlpo mbeumlshtetja veteumlm neuml njeuml instrument teuml

politikave peumlr teuml realizuar kursime teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml konsiderohet teuml jeteuml me risk ndash edhe

pse disa Shtete Aneumltare peumlrdorin OEE-neuml si maseuml teuml vetme Duke marreuml parasysh shqeteumlsimet

neuml rritje teuml konsumatoreumlve qeuml ata do trsquoi bartin teuml gjitha shpenzimet financiare teuml politikeumls dhe

neumlse presioni i tilleuml publik dhe politik do teuml ccedilonte neuml heqjen e politikave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

teuml financuara nga taksat kjo mund teuml keteuml njeuml ndikim teuml ndjesheumlm neuml qeumlndrueshmeumlrineuml e tregut

teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Peumlrdorimi i veteumlm njeuml instrumenti teuml politikave nuk lejon mundeumlsineuml

e shfryteumlzimit teuml sinergjive qeuml lindin nga instrumentet e tjera teuml politikave Masat peumlr reduktimin

e karbonit qeuml keumlrkohen nga Marreumlveshja e Parisit ka meuml shumeuml gjaseuml teuml arrihen me aplikimin e

18 Kiela Vilumsone L (2015 shkurt) Neni 7 i Direktiveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml Gjendja aktuale Puneumltori e ENSPOL peumlr Nenin 7 teuml DEE Bruksel Belgjikeuml

15

njeuml miksi koherent teuml politikave

Peumlrveccedil imponimit teuml skemave teuml OEE peumlr paleumlt e obliguara sipas ligjit teuml ri Ligji nr 04L-016 peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml qeveria e Kosoveumls rezervon teuml drejteumln peumlr teuml ndeumlrmarreuml instrumente

tjera teuml politikave peumlr teuml arritur pjeseumlrisht kursimet e energjiseuml neuml radheumlt e konsumatoreumlve

fundoreuml Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml (megjitheumlse nuk kufizohen neuml) politikat e meumlposhtme

bull taksat e energjiseuml ose teuml CO2 qeuml kaneuml efekt teuml reduktimit teuml konsumit teuml energjiseuml nga

peumlrdorimi fundor

bull skemat dhe instrumentet e financimit ose stimulimet fiskale qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e

teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml

konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

bull rregulloret ose marreumlveshjet vullnetare qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e teknologjiseuml ose

teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml konsumit teuml energjiseuml neuml

peumlrdorimin fundor

bull standardet dhe normat qeuml kaneuml peumlr qeumlllim peumlrmireumlsimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml

produkteve dhe sheumlrbimeve duke peumlrfshireuml ndeumlrtesat dhe automjetet peumlrveccedil neuml rastet

kur ato janeuml teuml obligueshme dhe teuml zbatueshme neuml Kosoveuml

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml me peumlrjashtim teuml atyre qeuml janeuml teuml obligueshme dhe teuml

zbatueshme neuml Kosoveuml

bull trajnim dhe edukim duke peumlfshireuml programuesit keumlshillues peumlr energji qeuml ccedilojneuml neuml

aplikimin e teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit

teuml konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

Ligji i ri peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml peumlrcakton qeuml Ministria adopton aktet neumlnligjore peumlr

peumlrkufizimin e peumlrqindjes seuml synimit kumulativ qeuml arrihet peumlrmes masave alternative dhe

peumlrqindjen qeuml i caktohet paleumlve teuml obliguara Deri meuml sot Ministria nuk i ka adoptuar teuml gjitha

aktet e nevojshme neumlnligjore qeuml do teuml peumlrkufizonin se si funksionojneuml masat tjera alternative

dhe keumlshtu teuml kontribuojneuml neuml synimet e kursimit teuml energjiseuml Duke marreuml parasysh mungeseumln

e kornizeumls ligjore sekondare peumlr masat alternative raporti mbeumlshtetet neuml peumlrvojat e vendeve

teuml tjera dhe sjell peumlrpareumlsiteuml dhe mangeumlsiteuml e secileumls politikeuml

Taksa e energjiseuml ose taksa e CO₂

Taksa e CO₂ peumlrkufizohet si njeuml instrument qeuml peumlrdoret peumlr teuml internalizuar kostot mjedisore19

Ajo funksionon sipas parimit ndoteumlsi paguan duke obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml

paguajneuml taksa peumlr ccedildo ton teuml emisioneve teuml CO₂ Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i

thjeshteuml dhe me kosto efektive peumlr teuml frenuar ndikimet negative klimatike - emisionet e gazrave

serreuml megjithateuml shumeuml shtete kaneuml veumlshtireumlsi neuml trajtimin e aspektit politik teuml vendosjes seuml

njeuml takse teuml tilleuml

19 OECD Fjalor i termave statistikoreuml 2001

16

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Qasja ofron stimul efektiv peumlr teuml peumlrmireumlsuar masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

teknologjiteuml e energjiseuml seuml pasteumlr qeuml zeumlvendeumlsojneuml teknologjiteuml ekzistuese teuml

bazuara neuml karburantet fosile

bull Ajo inkurajon alternativat peumlr lehteumlsimin e kalimit nga ekonomia e bazuar neuml fosile

neuml energji teuml pasteumlr

bull Teuml hyrat e gjeneruara nga taksa mund teuml peumlrdoren peumlr teuml subvencionuar burimet

dhe nismat alternative teuml energjiseuml

bull Taksa rrit veteumldijen e publikut peumlr ndikimet e pafavorshme teuml emisioneve teuml gazrave

serreuml duke i obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml paguajneuml kostot sociale dhe

teuml kapeumlrcejneuml konsumin e tepeumlrt teuml energjiseuml ndash teuml reduktojneuml keumlrkeseumln peumlr energji

bull Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i suksessheumlm meqeuml shumeuml vende kaneuml

raportuar ulje teuml konsiderueshme teuml emisioneve teuml CO2 pas prezantimit teuml politikeumls

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Standardi aktual i nivelit teuml uleumlt teuml karbonit prej 30 EUR peumlr ton CO₂ nuk eumlshteuml i

mjaftuesheumlm peumlr teuml frenuar deumlmtimet klimatike dhe nuk mund teuml peumlrmbusheuml

objektivat e vendosura nga Marreumlveshja e Parisit

bull Struktura aktuale e taksave teuml shumeuml vendeve teuml BE-seuml nuk eumlshteuml e harmonizuar siccedil

duhet me teuml gjitha profilet e ndotjes seuml burimeve teuml energjiseuml

o Neuml teuml gjitha 44 vendet e OECD-seuml theumlngjilli ka njeuml normeuml mesatare efektive teuml

takseumls seuml karbonit afeumlr zeros edhe pse eumlshteuml njeuml nga leumlndeumlt djegeumlse fosile meuml

ndoteumlse

o Teteumldhjeteuml e peseuml peumlr qind e emisioneve teuml CO2 teuml lidhura me energjineuml

ndodhin jashteuml sektorit teuml transportit Taksat mbulojneuml veteumlm 18 teuml keumltyre

emisioneve duke leumlneuml njeuml takseuml zero peumlr 82 teuml emisioneve qeuml mbeten dhe

nuk lidhen me transportin Veteumlm Danimarka Vendet e Uleumlta Norvegjia dhe

Zvicra tatojneuml emisionet qeuml nuk lidhen me transportin me meuml shumeuml 30 EUR

peumlr ton mesatarisht20

bull Politika mund teuml stimulojeuml evazionin fiskal - kompaniteuml ndotin ilegalisht peumlr teuml

shmangur tatimet

Rregullimet e marreumlveshjeve vullnetare

Sipas raportit teuml peumlrgatitur nga The Policy Partners dhe SQ Consult Marreumlveshjet Vullnetare

ldquokonsiderohen si njeuml kontrateuml midis qeveriseuml dhe industriseuml ose synime teuml negociuara me

zotime dhe programe kohore peumlr teuml gjitha paleumlt pjeseumlmarreumlserdquo MV-teuml shihen si veprime teuml

ndeumlrmarra nga aktoreuml teuml ndrysheumlm qeuml kolektivisht shkojneuml peumlrtej keumlrkesave rregullatore teuml

eficcedilienceumls seuml energjiseuml Neuml shumiceumln e vendeve MV-teuml konsiderohen teuml veprojneuml si njeuml mjet i

meumlveteumlsisheumlm i politikave me pak mbi-vendosje me instrumentet rregullatore21 Raporti

mbeumlshtetet neuml peumlrkufizimin e vendosur nga Agjencia Ndeumlrkombeumltare e Eficcedilienceumls (1997) peumlr

20 OECD Taksat peumlr peumlrdorimin e energjiseuml 2019 21 Efektiviteti i Marreumlveshjeve Vullnetare teuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Raporti Peumlrfundimtar Frank Klinckenberg (The Policy Partners) Mirjam Harmelink (SQ Consult) 2017

17

MV-teuml dhe pasqyron praktikat aktuale dhe efikasitetin e politikeumls neuml arritjen e kursimit teuml

energjiseuml peumlrmes pajisjeve shteumlpiake dhe pajisjeve tjera P

EumlRP

AR

EumlSIT

Euml

bull MV-teuml konsiderohen teuml jeneuml mjet efikas i politikave kur ka nevojeuml peumlr veprime teuml

politikave dhe rregullimet aktuale nuk janeuml mjaft praktike peumlr ta arritur keumlteuml

bull MV-teuml me elementeumlt e duhur thelbeumlsoreuml mund teuml mbeumlshtesin politikeumlbeumlreumlsit neuml

arritjen e objektivave kombeumltare peumlr kursimin e energjiseuml

bull MV-teuml mund teuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml qeuml kompaniteuml industriale teuml peumlrfitojneuml sepse

atyre u jepen stimuj financiareuml psh ulja e takseumls seuml energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Sfida eumlshteuml teuml mbahet njeuml ekuilibeumlr i mireuml i peumlrfitimeve midis kompanive

pjeseumlmarreumlse kostove teuml pjeseumlmarrjes dhe uljes seuml peumlrfitimeve peumlr kompaniteuml

bull Sfideuml peumlr teuml mbajtur njeuml ekuilibeumlr teuml mireuml i peumlrfitimeve midis qeveriseuml dhe kompanive

pjeseumlmarreumlse

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml

Etiketat e energjiseuml u prezantuan peumlr hereuml teuml pareuml neuml teuml gjitheuml Evropeumln peumlr njeuml numeumlr teuml

pajisjeve shteumlpiake neuml vitet lsquo90 Politika ccedilmohet se gjeneron kursime teuml konsiderueshme me

kosto efektive Aktualisht skema ka njeuml shkalleuml krahasuese vlereumlsimi peumlr performanceumln e

energjiseuml seuml pajisjeve shteumlpiake nga A duke qeneuml meuml eficcedilinete neuml G duke qeneuml meuml pak

eficcediliente qeuml eumlshteuml e zbatueshme peumlr 25 kategori teuml pajisjeve shteumlpiake Politika ndihmon

konsumatoreumlt teuml zgjedhin midis produkteve duke marreuml parasysh performanceumln e eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe inkurajon prodhuesit teuml jeneuml meuml novatoreuml neuml fabrikim22

Qeuml nga viti 2019 janeuml ri-etiketuar 6 grupe produktesh teuml pajisjeve shteumlpiake 1) eneumllareumlset 2)

rrobalareumlset dhe rrobalareumlset-rrobathareumlset 3) frigorifereumlt peumlrfshireuml frigorifereumlt e magazinimit

teuml vereumls 4) llambat 5) ekranet elektronike peumlrfshireuml monitoreumlt e televizoreumlve dhe ekranet e

sinjalistikeumls digjitale dhe 6) frigorifereuml komercialeuml

Peumlr meuml tepeumlr BE-ja prezantoi njeuml rregullore ploteumlsuese peumlr eko-dizajn me qeumlllim ploteumlsimin e

politikeumls peumlr etiketimin e energjiseuml Mjeti i prezantuar rishtas keumlrkon qeuml prodhuesit teuml zbatojneuml

standardet minimale peumlrdorimi i energjiseuml nga pajisjet kur ato nuk janeuml neuml funksion (modaliteti

i gatishmeumlriseuml) volia e mireumlmbajtjes si dhe qasja mjaft e lehteuml e konsumatoreumlve neuml pjeseuml

keumlmbimi Peumlrveccedil mbeumlshtetjes seuml synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml keumlrkesat e eko-dizajnit

gjithashtu kontribuojneuml neuml realizimin e riciklimit teuml mbeturinave dhe konceptit teuml ekonomiseuml

qarkore23 Teuml dy mjetet bazohen neuml Direktiveumln e Eko-Dizajnit dhe Etiketimit teuml Energjiseuml siccedil

peumlrcaktohet nga Komisioni Evropian

22 httpseceuropaeuinfoenergy-climate-change-environmentstandards-tools-and-labelsproducts-labelling-rules-and-

requirementsenergy-label-and-ecodesignabout_en Qasur meuml 05062020 23 httpseceuropaeucommissionpresscornerdetaile2BnMEMO_19_1596 Qasur meuml 05062020

14

Figura 4 Zbeumlrthimi i kursimeve teuml energjiseuml bazuar neuml kursimet e shpallura sipas llojit teuml politikave18

Sipas teuml dheumlnave teuml raportuara nga Shtetet Aneumltare skema peumlr OEE eumlshteuml instrumenti i veteumlm

i politikave qeuml sjell hisen meuml teuml madhe teuml kursimeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml keumlrkuara me

Nenin 7 me 40 Masat e tjera teuml politikave pasojneuml si vijon

bull skemat e financimit dhe taksat e energjiseuml ose C02 me 16

bull standardet dhe normat me 14

bull rregullimet ose marreumlveshjet vullnetare me 7

bull masat tjera 4

bull Fondi Kombeumltar peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml (2) dhe

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml (04)

Siccedil u theksua OEE-teuml mund teuml realizojneuml njeuml hise teuml konsiderueshme teuml kursimeve teuml eficcedilienceumls

seuml energjiseuml teuml njeuml vendi sipas Nenit 7 Mireumlpo qeuml OEE-teuml teuml realizojneuml me sukses kursimet e

synuara ato duhet teuml dizajnohen dhe teuml implementohen neuml meumlnyreuml teuml sakteuml

b) Peumlrzgjedhja e miksit efektiv dhe koherent teuml politikave peumlr Nenin 7 Siccedil u tha meuml hereumlt OEE-teuml janeuml deumlshmuar peumlr realizimin e njeuml pjese teuml konsiderueshme teuml

kursimeve teuml njeuml vendi lidhur me Nenin 7 Mireumlpo mbeumlshtetja veteumlm neuml njeuml instrument teuml

politikave peumlr teuml realizuar kursime teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml konsiderohet teuml jeteuml me risk ndash edhe

pse disa Shtete Aneumltare peumlrdorin OEE-neuml si maseuml teuml vetme Duke marreuml parasysh shqeteumlsimet

neuml rritje teuml konsumatoreumlve qeuml ata do trsquoi bartin teuml gjitha shpenzimet financiare teuml politikeumls dhe

neumlse presioni i tilleuml publik dhe politik do teuml ccedilonte neuml heqjen e politikave teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml

teuml financuara nga taksat kjo mund teuml keteuml njeuml ndikim teuml ndjesheumlm neuml qeumlndrueshmeumlrineuml e tregut

teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Peumlrdorimi i veteumlm njeuml instrumenti teuml politikave nuk lejon mundeumlsineuml

e shfryteumlzimit teuml sinergjive qeuml lindin nga instrumentet e tjera teuml politikave Masat peumlr reduktimin

e karbonit qeuml keumlrkohen nga Marreumlveshja e Parisit ka meuml shumeuml gjaseuml teuml arrihen me aplikimin e

18 Kiela Vilumsone L (2015 shkurt) Neni 7 i Direktiveumls peumlr Eficcedilienceuml teuml Energjiseuml Gjendja aktuale Puneumltori e ENSPOL peumlr Nenin 7 teuml DEE Bruksel Belgjikeuml

15

njeuml miksi koherent teuml politikave

Peumlrveccedil imponimit teuml skemave teuml OEE peumlr paleumlt e obliguara sipas ligjit teuml ri Ligji nr 04L-016 peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml qeveria e Kosoveumls rezervon teuml drejteumln peumlr teuml ndeumlrmarreuml instrumente

tjera teuml politikave peumlr teuml arritur pjeseumlrisht kursimet e energjiseuml neuml radheumlt e konsumatoreumlve

fundoreuml Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml (megjitheumlse nuk kufizohen neuml) politikat e meumlposhtme

bull taksat e energjiseuml ose teuml CO2 qeuml kaneuml efekt teuml reduktimit teuml konsumit teuml energjiseuml nga

peumlrdorimi fundor

bull skemat dhe instrumentet e financimit ose stimulimet fiskale qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e

teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml

konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

bull rregulloret ose marreumlveshjet vullnetare qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e teknologjiseuml ose

teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml konsumit teuml energjiseuml neuml

peumlrdorimin fundor

bull standardet dhe normat qeuml kaneuml peumlr qeumlllim peumlrmireumlsimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml

produkteve dhe sheumlrbimeve duke peumlrfshireuml ndeumlrtesat dhe automjetet peumlrveccedil neuml rastet

kur ato janeuml teuml obligueshme dhe teuml zbatueshme neuml Kosoveuml

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml me peumlrjashtim teuml atyre qeuml janeuml teuml obligueshme dhe teuml

zbatueshme neuml Kosoveuml

bull trajnim dhe edukim duke peumlfshireuml programuesit keumlshillues peumlr energji qeuml ccedilojneuml neuml

aplikimin e teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit

teuml konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

Ligji i ri peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml peumlrcakton qeuml Ministria adopton aktet neumlnligjore peumlr

peumlrkufizimin e peumlrqindjes seuml synimit kumulativ qeuml arrihet peumlrmes masave alternative dhe

peumlrqindjen qeuml i caktohet paleumlve teuml obliguara Deri meuml sot Ministria nuk i ka adoptuar teuml gjitha

aktet e nevojshme neumlnligjore qeuml do teuml peumlrkufizonin se si funksionojneuml masat tjera alternative

dhe keumlshtu teuml kontribuojneuml neuml synimet e kursimit teuml energjiseuml Duke marreuml parasysh mungeseumln

e kornizeumls ligjore sekondare peumlr masat alternative raporti mbeumlshtetet neuml peumlrvojat e vendeve

teuml tjera dhe sjell peumlrpareumlsiteuml dhe mangeumlsiteuml e secileumls politikeuml

Taksa e energjiseuml ose taksa e CO₂

Taksa e CO₂ peumlrkufizohet si njeuml instrument qeuml peumlrdoret peumlr teuml internalizuar kostot mjedisore19

Ajo funksionon sipas parimit ndoteumlsi paguan duke obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml

paguajneuml taksa peumlr ccedildo ton teuml emisioneve teuml CO₂ Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i

thjeshteuml dhe me kosto efektive peumlr teuml frenuar ndikimet negative klimatike - emisionet e gazrave

serreuml megjithateuml shumeuml shtete kaneuml veumlshtireumlsi neuml trajtimin e aspektit politik teuml vendosjes seuml

njeuml takse teuml tilleuml

19 OECD Fjalor i termave statistikoreuml 2001

16

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Qasja ofron stimul efektiv peumlr teuml peumlrmireumlsuar masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

teknologjiteuml e energjiseuml seuml pasteumlr qeuml zeumlvendeumlsojneuml teknologjiteuml ekzistuese teuml

bazuara neuml karburantet fosile

bull Ajo inkurajon alternativat peumlr lehteumlsimin e kalimit nga ekonomia e bazuar neuml fosile

neuml energji teuml pasteumlr

bull Teuml hyrat e gjeneruara nga taksa mund teuml peumlrdoren peumlr teuml subvencionuar burimet

dhe nismat alternative teuml energjiseuml

bull Taksa rrit veteumldijen e publikut peumlr ndikimet e pafavorshme teuml emisioneve teuml gazrave

serreuml duke i obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml paguajneuml kostot sociale dhe

teuml kapeumlrcejneuml konsumin e tepeumlrt teuml energjiseuml ndash teuml reduktojneuml keumlrkeseumln peumlr energji

bull Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i suksessheumlm meqeuml shumeuml vende kaneuml

raportuar ulje teuml konsiderueshme teuml emisioneve teuml CO2 pas prezantimit teuml politikeumls

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Standardi aktual i nivelit teuml uleumlt teuml karbonit prej 30 EUR peumlr ton CO₂ nuk eumlshteuml i

mjaftuesheumlm peumlr teuml frenuar deumlmtimet klimatike dhe nuk mund teuml peumlrmbusheuml

objektivat e vendosura nga Marreumlveshja e Parisit

bull Struktura aktuale e taksave teuml shumeuml vendeve teuml BE-seuml nuk eumlshteuml e harmonizuar siccedil

duhet me teuml gjitha profilet e ndotjes seuml burimeve teuml energjiseuml

o Neuml teuml gjitha 44 vendet e OECD-seuml theumlngjilli ka njeuml normeuml mesatare efektive teuml

takseumls seuml karbonit afeumlr zeros edhe pse eumlshteuml njeuml nga leumlndeumlt djegeumlse fosile meuml

ndoteumlse

o Teteumldhjeteuml e peseuml peumlr qind e emisioneve teuml CO2 teuml lidhura me energjineuml

ndodhin jashteuml sektorit teuml transportit Taksat mbulojneuml veteumlm 18 teuml keumltyre

emisioneve duke leumlneuml njeuml takseuml zero peumlr 82 teuml emisioneve qeuml mbeten dhe

nuk lidhen me transportin Veteumlm Danimarka Vendet e Uleumlta Norvegjia dhe

Zvicra tatojneuml emisionet qeuml nuk lidhen me transportin me meuml shumeuml 30 EUR

peumlr ton mesatarisht20

bull Politika mund teuml stimulojeuml evazionin fiskal - kompaniteuml ndotin ilegalisht peumlr teuml

shmangur tatimet

Rregullimet e marreumlveshjeve vullnetare

Sipas raportit teuml peumlrgatitur nga The Policy Partners dhe SQ Consult Marreumlveshjet Vullnetare

ldquokonsiderohen si njeuml kontrateuml midis qeveriseuml dhe industriseuml ose synime teuml negociuara me

zotime dhe programe kohore peumlr teuml gjitha paleumlt pjeseumlmarreumlserdquo MV-teuml shihen si veprime teuml

ndeumlrmarra nga aktoreuml teuml ndrysheumlm qeuml kolektivisht shkojneuml peumlrtej keumlrkesave rregullatore teuml

eficcedilienceumls seuml energjiseuml Neuml shumiceumln e vendeve MV-teuml konsiderohen teuml veprojneuml si njeuml mjet i

meumlveteumlsisheumlm i politikave me pak mbi-vendosje me instrumentet rregullatore21 Raporti

mbeumlshtetet neuml peumlrkufizimin e vendosur nga Agjencia Ndeumlrkombeumltare e Eficcedilienceumls (1997) peumlr

20 OECD Taksat peumlr peumlrdorimin e energjiseuml 2019 21 Efektiviteti i Marreumlveshjeve Vullnetare teuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Raporti Peumlrfundimtar Frank Klinckenberg (The Policy Partners) Mirjam Harmelink (SQ Consult) 2017

17

MV-teuml dhe pasqyron praktikat aktuale dhe efikasitetin e politikeumls neuml arritjen e kursimit teuml

energjiseuml peumlrmes pajisjeve shteumlpiake dhe pajisjeve tjera P

EumlRP

AR

EumlSIT

Euml

bull MV-teuml konsiderohen teuml jeneuml mjet efikas i politikave kur ka nevojeuml peumlr veprime teuml

politikave dhe rregullimet aktuale nuk janeuml mjaft praktike peumlr ta arritur keumlteuml

bull MV-teuml me elementeumlt e duhur thelbeumlsoreuml mund teuml mbeumlshtesin politikeumlbeumlreumlsit neuml

arritjen e objektivave kombeumltare peumlr kursimin e energjiseuml

bull MV-teuml mund teuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml qeuml kompaniteuml industriale teuml peumlrfitojneuml sepse

atyre u jepen stimuj financiareuml psh ulja e takseumls seuml energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Sfida eumlshteuml teuml mbahet njeuml ekuilibeumlr i mireuml i peumlrfitimeve midis kompanive

pjeseumlmarreumlse kostove teuml pjeseumlmarrjes dhe uljes seuml peumlrfitimeve peumlr kompaniteuml

bull Sfideuml peumlr teuml mbajtur njeuml ekuilibeumlr teuml mireuml i peumlrfitimeve midis qeveriseuml dhe kompanive

pjeseumlmarreumlse

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml

Etiketat e energjiseuml u prezantuan peumlr hereuml teuml pareuml neuml teuml gjitheuml Evropeumln peumlr njeuml numeumlr teuml

pajisjeve shteumlpiake neuml vitet lsquo90 Politika ccedilmohet se gjeneron kursime teuml konsiderueshme me

kosto efektive Aktualisht skema ka njeuml shkalleuml krahasuese vlereumlsimi peumlr performanceumln e

energjiseuml seuml pajisjeve shteumlpiake nga A duke qeneuml meuml eficcedilinete neuml G duke qeneuml meuml pak

eficcediliente qeuml eumlshteuml e zbatueshme peumlr 25 kategori teuml pajisjeve shteumlpiake Politika ndihmon

konsumatoreumlt teuml zgjedhin midis produkteve duke marreuml parasysh performanceumln e eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe inkurajon prodhuesit teuml jeneuml meuml novatoreuml neuml fabrikim22

Qeuml nga viti 2019 janeuml ri-etiketuar 6 grupe produktesh teuml pajisjeve shteumlpiake 1) eneumllareumlset 2)

rrobalareumlset dhe rrobalareumlset-rrobathareumlset 3) frigorifereumlt peumlrfshireuml frigorifereumlt e magazinimit

teuml vereumls 4) llambat 5) ekranet elektronike peumlrfshireuml monitoreumlt e televizoreumlve dhe ekranet e

sinjalistikeumls digjitale dhe 6) frigorifereuml komercialeuml

Peumlr meuml tepeumlr BE-ja prezantoi njeuml rregullore ploteumlsuese peumlr eko-dizajn me qeumlllim ploteumlsimin e

politikeumls peumlr etiketimin e energjiseuml Mjeti i prezantuar rishtas keumlrkon qeuml prodhuesit teuml zbatojneuml

standardet minimale peumlrdorimi i energjiseuml nga pajisjet kur ato nuk janeuml neuml funksion (modaliteti

i gatishmeumlriseuml) volia e mireumlmbajtjes si dhe qasja mjaft e lehteuml e konsumatoreumlve neuml pjeseuml

keumlmbimi Peumlrveccedil mbeumlshtetjes seuml synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml keumlrkesat e eko-dizajnit

gjithashtu kontribuojneuml neuml realizimin e riciklimit teuml mbeturinave dhe konceptit teuml ekonomiseuml

qarkore23 Teuml dy mjetet bazohen neuml Direktiveumln e Eko-Dizajnit dhe Etiketimit teuml Energjiseuml siccedil

peumlrcaktohet nga Komisioni Evropian

22 httpseceuropaeuinfoenergy-climate-change-environmentstandards-tools-and-labelsproducts-labelling-rules-and-

requirementsenergy-label-and-ecodesignabout_en Qasur meuml 05062020 23 httpseceuropaeucommissionpresscornerdetaile2BnMEMO_19_1596 Qasur meuml 05062020

15

njeuml miksi koherent teuml politikave

Peumlrveccedil imponimit teuml skemave teuml OEE peumlr paleumlt e obliguara sipas ligjit teuml ri Ligji nr 04L-016 peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml qeveria e Kosoveumls rezervon teuml drejteumln peumlr teuml ndeumlrmarreuml instrumente

tjera teuml politikave peumlr teuml arritur pjeseumlrisht kursimet e energjiseuml neuml radheumlt e konsumatoreumlve

fundoreuml Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml (megjitheumlse nuk kufizohen neuml) politikat e meumlposhtme

bull taksat e energjiseuml ose teuml CO2 qeuml kaneuml efekt teuml reduktimit teuml konsumit teuml energjiseuml nga

peumlrdorimi fundor

bull skemat dhe instrumentet e financimit ose stimulimet fiskale qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e

teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml

konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

bull rregulloret ose marreumlveshjet vullnetare qeuml ccedilojneuml neuml aplikimin e teknologjiseuml ose

teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit teuml konsumit teuml energjiseuml neuml

peumlrdorimin fundor

bull standardet dhe normat qeuml kaneuml peumlr qeumlllim peumlrmireumlsimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml teuml

produkteve dhe sheumlrbimeve duke peumlrfshireuml ndeumlrtesat dhe automjetet peumlrveccedil neuml rastet

kur ato janeuml teuml obligueshme dhe teuml zbatueshme neuml Kosoveuml

bull skemat e etiketimit teuml energjiseuml me peumlrjashtim teuml atyre qeuml janeuml teuml obligueshme dhe teuml

zbatueshme neuml Kosoveuml

bull trajnim dhe edukim duke peumlfshireuml programuesit keumlshillues peumlr energji qeuml ccedilojneuml neuml

aplikimin e teknologjiseuml ose teknikave eficcediliente teuml energjiseuml dhe kaneuml efekt teuml zvogeumllimit

teuml konsumit teuml energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

Ligji i ri peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml peumlrcakton qeuml Ministria adopton aktet neumlnligjore peumlr

peumlrkufizimin e peumlrqindjes seuml synimit kumulativ qeuml arrihet peumlrmes masave alternative dhe

peumlrqindjen qeuml i caktohet paleumlve teuml obliguara Deri meuml sot Ministria nuk i ka adoptuar teuml gjitha

aktet e nevojshme neumlnligjore qeuml do teuml peumlrkufizonin se si funksionojneuml masat tjera alternative

dhe keumlshtu teuml kontribuojneuml neuml synimet e kursimit teuml energjiseuml Duke marreuml parasysh mungeseumln

e kornizeumls ligjore sekondare peumlr masat alternative raporti mbeumlshtetet neuml peumlrvojat e vendeve

teuml tjera dhe sjell peumlrpareumlsiteuml dhe mangeumlsiteuml e secileumls politikeuml

Taksa e energjiseuml ose taksa e CO₂

Taksa e CO₂ peumlrkufizohet si njeuml instrument qeuml peumlrdoret peumlr teuml internalizuar kostot mjedisore19

Ajo funksionon sipas parimit ndoteumlsi paguan duke obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml

paguajneuml taksa peumlr ccedildo ton teuml emisioneve teuml CO₂ Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i

thjeshteuml dhe me kosto efektive peumlr teuml frenuar ndikimet negative klimatike - emisionet e gazrave

serreuml megjithateuml shumeuml shtete kaneuml veumlshtireumlsi neuml trajtimin e aspektit politik teuml vendosjes seuml

njeuml takse teuml tilleuml

19 OECD Fjalor i termave statistikoreuml 2001

16

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Qasja ofron stimul efektiv peumlr teuml peumlrmireumlsuar masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

teknologjiteuml e energjiseuml seuml pasteumlr qeuml zeumlvendeumlsojneuml teknologjiteuml ekzistuese teuml

bazuara neuml karburantet fosile

bull Ajo inkurajon alternativat peumlr lehteumlsimin e kalimit nga ekonomia e bazuar neuml fosile

neuml energji teuml pasteumlr

bull Teuml hyrat e gjeneruara nga taksa mund teuml peumlrdoren peumlr teuml subvencionuar burimet

dhe nismat alternative teuml energjiseuml

bull Taksa rrit veteumldijen e publikut peumlr ndikimet e pafavorshme teuml emisioneve teuml gazrave

serreuml duke i obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml paguajneuml kostot sociale dhe

teuml kapeumlrcejneuml konsumin e tepeumlrt teuml energjiseuml ndash teuml reduktojneuml keumlrkeseumln peumlr energji

bull Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i suksessheumlm meqeuml shumeuml vende kaneuml

raportuar ulje teuml konsiderueshme teuml emisioneve teuml CO2 pas prezantimit teuml politikeumls

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Standardi aktual i nivelit teuml uleumlt teuml karbonit prej 30 EUR peumlr ton CO₂ nuk eumlshteuml i

mjaftuesheumlm peumlr teuml frenuar deumlmtimet klimatike dhe nuk mund teuml peumlrmbusheuml

objektivat e vendosura nga Marreumlveshja e Parisit

bull Struktura aktuale e taksave teuml shumeuml vendeve teuml BE-seuml nuk eumlshteuml e harmonizuar siccedil

duhet me teuml gjitha profilet e ndotjes seuml burimeve teuml energjiseuml

o Neuml teuml gjitha 44 vendet e OECD-seuml theumlngjilli ka njeuml normeuml mesatare efektive teuml

takseumls seuml karbonit afeumlr zeros edhe pse eumlshteuml njeuml nga leumlndeumlt djegeumlse fosile meuml

ndoteumlse

o Teteumldhjeteuml e peseuml peumlr qind e emisioneve teuml CO2 teuml lidhura me energjineuml

ndodhin jashteuml sektorit teuml transportit Taksat mbulojneuml veteumlm 18 teuml keumltyre

emisioneve duke leumlneuml njeuml takseuml zero peumlr 82 teuml emisioneve qeuml mbeten dhe

nuk lidhen me transportin Veteumlm Danimarka Vendet e Uleumlta Norvegjia dhe

Zvicra tatojneuml emisionet qeuml nuk lidhen me transportin me meuml shumeuml 30 EUR

peumlr ton mesatarisht20

bull Politika mund teuml stimulojeuml evazionin fiskal - kompaniteuml ndotin ilegalisht peumlr teuml

shmangur tatimet

Rregullimet e marreumlveshjeve vullnetare

Sipas raportit teuml peumlrgatitur nga The Policy Partners dhe SQ Consult Marreumlveshjet Vullnetare

ldquokonsiderohen si njeuml kontrateuml midis qeveriseuml dhe industriseuml ose synime teuml negociuara me

zotime dhe programe kohore peumlr teuml gjitha paleumlt pjeseumlmarreumlserdquo MV-teuml shihen si veprime teuml

ndeumlrmarra nga aktoreuml teuml ndrysheumlm qeuml kolektivisht shkojneuml peumlrtej keumlrkesave rregullatore teuml

eficcedilienceumls seuml energjiseuml Neuml shumiceumln e vendeve MV-teuml konsiderohen teuml veprojneuml si njeuml mjet i

meumlveteumlsisheumlm i politikave me pak mbi-vendosje me instrumentet rregullatore21 Raporti

mbeumlshtetet neuml peumlrkufizimin e vendosur nga Agjencia Ndeumlrkombeumltare e Eficcedilienceumls (1997) peumlr

20 OECD Taksat peumlr peumlrdorimin e energjiseuml 2019 21 Efektiviteti i Marreumlveshjeve Vullnetare teuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Raporti Peumlrfundimtar Frank Klinckenberg (The Policy Partners) Mirjam Harmelink (SQ Consult) 2017

17

MV-teuml dhe pasqyron praktikat aktuale dhe efikasitetin e politikeumls neuml arritjen e kursimit teuml

energjiseuml peumlrmes pajisjeve shteumlpiake dhe pajisjeve tjera P

EumlRP

AR

EumlSIT

Euml

bull MV-teuml konsiderohen teuml jeneuml mjet efikas i politikave kur ka nevojeuml peumlr veprime teuml

politikave dhe rregullimet aktuale nuk janeuml mjaft praktike peumlr ta arritur keumlteuml

bull MV-teuml me elementeumlt e duhur thelbeumlsoreuml mund teuml mbeumlshtesin politikeumlbeumlreumlsit neuml

arritjen e objektivave kombeumltare peumlr kursimin e energjiseuml

bull MV-teuml mund teuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml qeuml kompaniteuml industriale teuml peumlrfitojneuml sepse

atyre u jepen stimuj financiareuml psh ulja e takseumls seuml energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Sfida eumlshteuml teuml mbahet njeuml ekuilibeumlr i mireuml i peumlrfitimeve midis kompanive

pjeseumlmarreumlse kostove teuml pjeseumlmarrjes dhe uljes seuml peumlrfitimeve peumlr kompaniteuml

bull Sfideuml peumlr teuml mbajtur njeuml ekuilibeumlr teuml mireuml i peumlrfitimeve midis qeveriseuml dhe kompanive

pjeseumlmarreumlse

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml

Etiketat e energjiseuml u prezantuan peumlr hereuml teuml pareuml neuml teuml gjitheuml Evropeumln peumlr njeuml numeumlr teuml

pajisjeve shteumlpiake neuml vitet lsquo90 Politika ccedilmohet se gjeneron kursime teuml konsiderueshme me

kosto efektive Aktualisht skema ka njeuml shkalleuml krahasuese vlereumlsimi peumlr performanceumln e

energjiseuml seuml pajisjeve shteumlpiake nga A duke qeneuml meuml eficcedilinete neuml G duke qeneuml meuml pak

eficcediliente qeuml eumlshteuml e zbatueshme peumlr 25 kategori teuml pajisjeve shteumlpiake Politika ndihmon

konsumatoreumlt teuml zgjedhin midis produkteve duke marreuml parasysh performanceumln e eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe inkurajon prodhuesit teuml jeneuml meuml novatoreuml neuml fabrikim22

Qeuml nga viti 2019 janeuml ri-etiketuar 6 grupe produktesh teuml pajisjeve shteumlpiake 1) eneumllareumlset 2)

rrobalareumlset dhe rrobalareumlset-rrobathareumlset 3) frigorifereumlt peumlrfshireuml frigorifereumlt e magazinimit

teuml vereumls 4) llambat 5) ekranet elektronike peumlrfshireuml monitoreumlt e televizoreumlve dhe ekranet e

sinjalistikeumls digjitale dhe 6) frigorifereuml komercialeuml

Peumlr meuml tepeumlr BE-ja prezantoi njeuml rregullore ploteumlsuese peumlr eko-dizajn me qeumlllim ploteumlsimin e

politikeumls peumlr etiketimin e energjiseuml Mjeti i prezantuar rishtas keumlrkon qeuml prodhuesit teuml zbatojneuml

standardet minimale peumlrdorimi i energjiseuml nga pajisjet kur ato nuk janeuml neuml funksion (modaliteti

i gatishmeumlriseuml) volia e mireumlmbajtjes si dhe qasja mjaft e lehteuml e konsumatoreumlve neuml pjeseuml

keumlmbimi Peumlrveccedil mbeumlshtetjes seuml synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml keumlrkesat e eko-dizajnit

gjithashtu kontribuojneuml neuml realizimin e riciklimit teuml mbeturinave dhe konceptit teuml ekonomiseuml

qarkore23 Teuml dy mjetet bazohen neuml Direktiveumln e Eko-Dizajnit dhe Etiketimit teuml Energjiseuml siccedil

peumlrcaktohet nga Komisioni Evropian

22 httpseceuropaeuinfoenergy-climate-change-environmentstandards-tools-and-labelsproducts-labelling-rules-and-

requirementsenergy-label-and-ecodesignabout_en Qasur meuml 05062020 23 httpseceuropaeucommissionpresscornerdetaile2BnMEMO_19_1596 Qasur meuml 05062020

16

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Qasja ofron stimul efektiv peumlr teuml peumlrmireumlsuar masat e eficcedilienceumls seuml energjiseuml dhe

teknologjiteuml e energjiseuml seuml pasteumlr qeuml zeumlvendeumlsojneuml teknologjiteuml ekzistuese teuml

bazuara neuml karburantet fosile

bull Ajo inkurajon alternativat peumlr lehteumlsimin e kalimit nga ekonomia e bazuar neuml fosile

neuml energji teuml pasteumlr

bull Teuml hyrat e gjeneruara nga taksa mund teuml peumlrdoren peumlr teuml subvencionuar burimet

dhe nismat alternative teuml energjiseuml

bull Taksa rrit veteumldijen e publikut peumlr ndikimet e pafavorshme teuml emisioneve teuml gazrave

serreuml duke i obliguar prodhuesit dhe konsumatoreumlt teuml paguajneuml kostot sociale dhe

teuml kapeumlrcejneuml konsumin e tepeumlrt teuml energjiseuml ndash teuml reduktojneuml keumlrkeseumln peumlr energji

bull Taksa eumlshteuml deumlshmuar teuml jeteuml njeuml mjet i suksessheumlm meqeuml shumeuml vende kaneuml

raportuar ulje teuml konsiderueshme teuml emisioneve teuml CO2 pas prezantimit teuml politikeumls

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Standardi aktual i nivelit teuml uleumlt teuml karbonit prej 30 EUR peumlr ton CO₂ nuk eumlshteuml i

mjaftuesheumlm peumlr teuml frenuar deumlmtimet klimatike dhe nuk mund teuml peumlrmbusheuml

objektivat e vendosura nga Marreumlveshja e Parisit

bull Struktura aktuale e taksave teuml shumeuml vendeve teuml BE-seuml nuk eumlshteuml e harmonizuar siccedil

duhet me teuml gjitha profilet e ndotjes seuml burimeve teuml energjiseuml

o Neuml teuml gjitha 44 vendet e OECD-seuml theumlngjilli ka njeuml normeuml mesatare efektive teuml

takseumls seuml karbonit afeumlr zeros edhe pse eumlshteuml njeuml nga leumlndeumlt djegeumlse fosile meuml

ndoteumlse

o Teteumldhjeteuml e peseuml peumlr qind e emisioneve teuml CO2 teuml lidhura me energjineuml

ndodhin jashteuml sektorit teuml transportit Taksat mbulojneuml veteumlm 18 teuml keumltyre

emisioneve duke leumlneuml njeuml takseuml zero peumlr 82 teuml emisioneve qeuml mbeten dhe

nuk lidhen me transportin Veteumlm Danimarka Vendet e Uleumlta Norvegjia dhe

Zvicra tatojneuml emisionet qeuml nuk lidhen me transportin me meuml shumeuml 30 EUR

peumlr ton mesatarisht20

bull Politika mund teuml stimulojeuml evazionin fiskal - kompaniteuml ndotin ilegalisht peumlr teuml

shmangur tatimet

Rregullimet e marreumlveshjeve vullnetare

Sipas raportit teuml peumlrgatitur nga The Policy Partners dhe SQ Consult Marreumlveshjet Vullnetare

ldquokonsiderohen si njeuml kontrateuml midis qeveriseuml dhe industriseuml ose synime teuml negociuara me

zotime dhe programe kohore peumlr teuml gjitha paleumlt pjeseumlmarreumlserdquo MV-teuml shihen si veprime teuml

ndeumlrmarra nga aktoreuml teuml ndrysheumlm qeuml kolektivisht shkojneuml peumlrtej keumlrkesave rregullatore teuml

eficcedilienceumls seuml energjiseuml Neuml shumiceumln e vendeve MV-teuml konsiderohen teuml veprojneuml si njeuml mjet i

meumlveteumlsisheumlm i politikave me pak mbi-vendosje me instrumentet rregullatore21 Raporti

mbeumlshtetet neuml peumlrkufizimin e vendosur nga Agjencia Ndeumlrkombeumltare e Eficcedilienceumls (1997) peumlr

20 OECD Taksat peumlr peumlrdorimin e energjiseuml 2019 21 Efektiviteti i Marreumlveshjeve Vullnetare teuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml Raporti Peumlrfundimtar Frank Klinckenberg (The Policy Partners) Mirjam Harmelink (SQ Consult) 2017

17

MV-teuml dhe pasqyron praktikat aktuale dhe efikasitetin e politikeumls neuml arritjen e kursimit teuml

energjiseuml peumlrmes pajisjeve shteumlpiake dhe pajisjeve tjera P

EumlRP

AR

EumlSIT

Euml

bull MV-teuml konsiderohen teuml jeneuml mjet efikas i politikave kur ka nevojeuml peumlr veprime teuml

politikave dhe rregullimet aktuale nuk janeuml mjaft praktike peumlr ta arritur keumlteuml

bull MV-teuml me elementeumlt e duhur thelbeumlsoreuml mund teuml mbeumlshtesin politikeumlbeumlreumlsit neuml

arritjen e objektivave kombeumltare peumlr kursimin e energjiseuml

bull MV-teuml mund teuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml qeuml kompaniteuml industriale teuml peumlrfitojneuml sepse

atyre u jepen stimuj financiareuml psh ulja e takseumls seuml energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Sfida eumlshteuml teuml mbahet njeuml ekuilibeumlr i mireuml i peumlrfitimeve midis kompanive

pjeseumlmarreumlse kostove teuml pjeseumlmarrjes dhe uljes seuml peumlrfitimeve peumlr kompaniteuml

bull Sfideuml peumlr teuml mbajtur njeuml ekuilibeumlr teuml mireuml i peumlrfitimeve midis qeveriseuml dhe kompanive

pjeseumlmarreumlse

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml

Etiketat e energjiseuml u prezantuan peumlr hereuml teuml pareuml neuml teuml gjitheuml Evropeumln peumlr njeuml numeumlr teuml

pajisjeve shteumlpiake neuml vitet lsquo90 Politika ccedilmohet se gjeneron kursime teuml konsiderueshme me

kosto efektive Aktualisht skema ka njeuml shkalleuml krahasuese vlereumlsimi peumlr performanceumln e

energjiseuml seuml pajisjeve shteumlpiake nga A duke qeneuml meuml eficcedilinete neuml G duke qeneuml meuml pak

eficcediliente qeuml eumlshteuml e zbatueshme peumlr 25 kategori teuml pajisjeve shteumlpiake Politika ndihmon

konsumatoreumlt teuml zgjedhin midis produkteve duke marreuml parasysh performanceumln e eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe inkurajon prodhuesit teuml jeneuml meuml novatoreuml neuml fabrikim22

Qeuml nga viti 2019 janeuml ri-etiketuar 6 grupe produktesh teuml pajisjeve shteumlpiake 1) eneumllareumlset 2)

rrobalareumlset dhe rrobalareumlset-rrobathareumlset 3) frigorifereumlt peumlrfshireuml frigorifereumlt e magazinimit

teuml vereumls 4) llambat 5) ekranet elektronike peumlrfshireuml monitoreumlt e televizoreumlve dhe ekranet e

sinjalistikeumls digjitale dhe 6) frigorifereuml komercialeuml

Peumlr meuml tepeumlr BE-ja prezantoi njeuml rregullore ploteumlsuese peumlr eko-dizajn me qeumlllim ploteumlsimin e

politikeumls peumlr etiketimin e energjiseuml Mjeti i prezantuar rishtas keumlrkon qeuml prodhuesit teuml zbatojneuml

standardet minimale peumlrdorimi i energjiseuml nga pajisjet kur ato nuk janeuml neuml funksion (modaliteti

i gatishmeumlriseuml) volia e mireumlmbajtjes si dhe qasja mjaft e lehteuml e konsumatoreumlve neuml pjeseuml

keumlmbimi Peumlrveccedil mbeumlshtetjes seuml synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml keumlrkesat e eko-dizajnit

gjithashtu kontribuojneuml neuml realizimin e riciklimit teuml mbeturinave dhe konceptit teuml ekonomiseuml

qarkore23 Teuml dy mjetet bazohen neuml Direktiveumln e Eko-Dizajnit dhe Etiketimit teuml Energjiseuml siccedil

peumlrcaktohet nga Komisioni Evropian

22 httpseceuropaeuinfoenergy-climate-change-environmentstandards-tools-and-labelsproducts-labelling-rules-and-

requirementsenergy-label-and-ecodesignabout_en Qasur meuml 05062020 23 httpseceuropaeucommissionpresscornerdetaile2BnMEMO_19_1596 Qasur meuml 05062020

17

MV-teuml dhe pasqyron praktikat aktuale dhe efikasitetin e politikeumls neuml arritjen e kursimit teuml

energjiseuml peumlrmes pajisjeve shteumlpiake dhe pajisjeve tjera P

EumlRP

AR

EumlSIT

Euml

bull MV-teuml konsiderohen teuml jeneuml mjet efikas i politikave kur ka nevojeuml peumlr veprime teuml

politikave dhe rregullimet aktuale nuk janeuml mjaft praktike peumlr ta arritur keumlteuml

bull MV-teuml me elementeumlt e duhur thelbeumlsoreuml mund teuml mbeumlshtesin politikeumlbeumlreumlsit neuml

arritjen e objektivave kombeumltare peumlr kursimin e energjiseuml

bull MV-teuml mund teuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml qeuml kompaniteuml industriale teuml peumlrfitojneuml sepse

atyre u jepen stimuj financiareuml psh ulja e takseumls seuml energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Sfida eumlshteuml teuml mbahet njeuml ekuilibeumlr i mireuml i peumlrfitimeve midis kompanive

pjeseumlmarreumlse kostove teuml pjeseumlmarrjes dhe uljes seuml peumlrfitimeve peumlr kompaniteuml

bull Sfideuml peumlr teuml mbajtur njeuml ekuilibeumlr teuml mireuml i peumlrfitimeve midis qeveriseuml dhe kompanive

pjeseumlmarreumlse

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml

Etiketat e energjiseuml u prezantuan peumlr hereuml teuml pareuml neuml teuml gjitheuml Evropeumln peumlr njeuml numeumlr teuml

pajisjeve shteumlpiake neuml vitet lsquo90 Politika ccedilmohet se gjeneron kursime teuml konsiderueshme me

kosto efektive Aktualisht skema ka njeuml shkalleuml krahasuese vlereumlsimi peumlr performanceumln e

energjiseuml seuml pajisjeve shteumlpiake nga A duke qeneuml meuml eficcedilinete neuml G duke qeneuml meuml pak

eficcediliente qeuml eumlshteuml e zbatueshme peumlr 25 kategori teuml pajisjeve shteumlpiake Politika ndihmon

konsumatoreumlt teuml zgjedhin midis produkteve duke marreuml parasysh performanceumln e eficcedilienceumls seuml

energjiseuml dhe inkurajon prodhuesit teuml jeneuml meuml novatoreuml neuml fabrikim22

Qeuml nga viti 2019 janeuml ri-etiketuar 6 grupe produktesh teuml pajisjeve shteumlpiake 1) eneumllareumlset 2)

rrobalareumlset dhe rrobalareumlset-rrobathareumlset 3) frigorifereumlt peumlrfshireuml frigorifereumlt e magazinimit

teuml vereumls 4) llambat 5) ekranet elektronike peumlrfshireuml monitoreumlt e televizoreumlve dhe ekranet e

sinjalistikeumls digjitale dhe 6) frigorifereuml komercialeuml

Peumlr meuml tepeumlr BE-ja prezantoi njeuml rregullore ploteumlsuese peumlr eko-dizajn me qeumlllim ploteumlsimin e

politikeumls peumlr etiketimin e energjiseuml Mjeti i prezantuar rishtas keumlrkon qeuml prodhuesit teuml zbatojneuml

standardet minimale peumlrdorimi i energjiseuml nga pajisjet kur ato nuk janeuml neuml funksion (modaliteti

i gatishmeumlriseuml) volia e mireumlmbajtjes si dhe qasja mjaft e lehteuml e konsumatoreumlve neuml pjeseuml

keumlmbimi Peumlrveccedil mbeumlshtetjes seuml synimeve teuml kursimit teuml energjiseuml keumlrkesat e eko-dizajnit

gjithashtu kontribuojneuml neuml realizimin e riciklimit teuml mbeturinave dhe konceptit teuml ekonomiseuml

qarkore23 Teuml dy mjetet bazohen neuml Direktiveumln e Eko-Dizajnit dhe Etiketimit teuml Energjiseuml siccedil

peumlrcaktohet nga Komisioni Evropian

22 httpseceuropaeuinfoenergy-climate-change-environmentstandards-tools-and-labelsproducts-labelling-rules-and-

requirementsenergy-label-and-ecodesignabout_en Qasur meuml 05062020 23 httpseceuropaeucommissionpresscornerdetaile2BnMEMO_19_1596 Qasur meuml 05062020

18

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

Politika eumlshteuml deumlshmuar si mjet shumeuml i suksessheumlm i kursimit teuml energjiseuml

bull Sipas vlereumlsimeve teuml Komisionit teuml Brendsheumlm (Komisioni Evropian) kursimet

fundore totale vjetore teuml energjiseuml me sistemin e ri teuml etiketimit deri neuml vitin 2030

llogariten neuml 38TWhvit ekuivalente me konsumin vjetor teuml energjiseuml elektrike teuml

Hungariseuml

bull Rregullorja e re e dizajnit ekologjik pritet teuml rriteuml kursimet e energjiseuml deri neuml vitin

2030 neuml nivelin 94 TWhvit ekuivalente me konsumin vjetor teuml energjiseuml elektrike

teuml Belgjikeumls dhe Luksemburgut

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Dizajni aktual i faqosjes seuml etiketave nuk lejon krahasimin e lehteuml me modelet e tjera

teuml ngjashme teuml produkteve neuml treg dhe peumlr keumlteuml arsye kufizon efektivitetin e tyre

qeuml varet shumeuml nga ajo se ccedilka dhe si u paraqitet konsumatoreumlve

bull Direktiva e Eko-dizajnit peumlrqendrohet posaccedileumlrisht neuml konsumin e energjiseuml neuml fazeumln

e peumlrdorimit duke shpeumlrfillur keumlshtu ndikimin mjedisor teuml teuml gjitha fazave teuml tjera teuml

ciklit jeteumlsor teuml produkteve24

Standardet dhe normat

Keumlto janeuml masa teuml politikave teuml vendosura nga SHA-teuml me qeumlllim peumlrmireumlsimin e eficcedilienceumls seuml

energjiseuml seuml (peumlr shembull) produkteve sheumlrbimeve ndeumlrtesave dhe automjeteve Neuml kuadeumlr

teuml keumltyre skemave paleuml janeuml lsquoautoritetet publike zbatuesersquo Standardet dhe normat shihen si

njeuml mjet peumlr heqjen nga tregu teuml opsioneve jo-eficcediliente teuml energjiseuml Kjo politikeuml sheumlrben peumlr teuml

mundeumlsuar funksionimin e politikave teuml tjera teuml eficcedilienceumls Pa standarde dhe norma peumlr matjen

e eficcedilienceumls seuml produkteve shteumlpive materialeve izoluese etj shumica e instrumenteve teuml

politikave nuk do teuml mund teuml funksiononin Prandaj ato nuk janeuml edhe aq ploteumlsuese sa janeuml

themelore peumlr teuml gjitha instrumentet e politikave Standardet dhe normat ndihmojneuml teuml

sigurohet qeuml cileumlsia e teknologjive teuml adoptuara eumlshteuml e larteuml rritin transparenceumln dhe

besueshmeumlrineuml si dhe ulin asimetriteuml e informacionit qeuml nga ana tjeteumlr ulin koston e

transaksioneve25

Kosova ka adoptuar tri rregullore neuml fund teuml vitit 2018 qeuml kaneuml teuml beumljneuml me keumlrkesat minimale

peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml neuml ndeumlrtesa

bull Rregullore peumlr keumlrkesat minimale peumlr performanceumln energjetike teuml ndeumlrtesave

bull Rregullore peumlr procedureumln e certifikimit teuml performanceumls energjetike teuml ndeumlrtesave

bull Rregullore peumlr metodologjineuml kombeumltare peumlr kalkulimin e performanceumls seuml integruar

energjetike teuml ndeumlrtesave

24 Russo A C Rossi M Germani M amp Favi F (May 2018) Direktiva e Etiketimit teuml Energjiseuml kufizimet aktuale dhe udheumlzimet peumlr

peumlrmireumlsim Konferenca e 25-teuml e CIRP peumlr Inxhinierineuml e Ciklit Jeteumlsor maj 2018 Kopenhageuml Danimarkeuml 25 Politikat e kursimit teuml energjiseuml dhe skemat e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml D51 Kombinimi i Obligimeve peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml

dhe politikat alternative

19

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Standardet minimale teuml eficcedilienceumls mund teuml jeneuml njeuml mjet i peumlrshtatsheumlm peumlr

zvogeumllimin e keumlrkeseumls industriale peumlr energji meqeuml ato adresojneuml pengesat kryesore

peumlr adoptimin e masave me kosto efektive teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml neuml industri

shmangia e riskut dhe pasiguria26

bull Standardet dhe normat kaneuml ndikim peumlrforcues neuml teuml gjitha masat e tjera teuml

politikave

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Meqeneumlse proceset industriale mund teuml jeneuml shumeuml specifike sipas (neumln)sektoreumlve

peumlrcaktimi i standardeve mund teuml jeteuml sfidues

bull Kombinimet e instrumenteve teuml politikave qeuml ofrojneuml stimuj financiareuml janeuml meuml

problematike dhe efektet e pritshme po zbehen

Skemat dhe instrumentet e financimit ose stimujt fiskaleuml

Neuml Kosoveuml ekziston njeuml seumlreuml skemash dhe instrumentesh financiare qeuml ofrojneuml financim teuml

projekteve dhe huadheumlnie peumlr teuml zbatuar programe teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Njeuml numeumlr i madh

i keumltyre skemave financiare ofrohen me fonde nga agjenciteuml donatore qeuml veprojneuml neuml Kosoveuml

(Banka Boteumlrore BERZH GIZ USAID BE etj) Deri meuml tani shumica e skemave financiare teuml

zbatuara neuml vend kaneuml financuar programe teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml veteumlm peumlr ndeumlrtesat

publike

Kosova ka peumlrvojeuml teuml kufizuar neuml trajtimin e modeleve teuml ndryshme financiare prandaj ky punim

shqyrton disa nga peumlrvojat ndeumlrkombeumltare Raporti i Bankeumls Boteumlrore mbi opsionet e financimit

teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr ndeumlrtesat publike ka identifikuar tri modele teuml peumlrshtatshme

financiare27

1 Financimi buxhetor me rikuperim teuml kapitalit Modeli bazohet neuml metodeumln e kapjes seuml

kursimeve teuml energjiseuml Ministria ofron fonde peumlr investime neuml EE dhe rikuperon kostot duke

ulur shpenzimet aneumlsore buxhetore neuml teuml ardhmen ndash qeuml neumlnkupton buxhete teuml reduktuara

peumlr faturat e energjiseuml teuml agjencive buxhetore neuml vitet e ardhshme

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Modeli funksionon mireuml peumlr nivelin qendror dhe lokal sepse nuk ekziston risku i

mospagimit dhe eumlshteuml i lehteuml peumlr zbatim Komunat mund teuml angazhohen me njeuml

model teuml tilleuml edhe neumlse nuk kaneuml histori kreditore

bull Nuk keumlrkon ndonjeuml investim nga agjenciteuml publike

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Keumlrkon pjeseumlmarrje aktive teuml ministriseuml peumlrgjegjeumlse dhe krijimin e njeuml mekanizmi teuml

veccedilanteuml peumlr menaxhimin e modelit

bull Nuk ka asnjeuml garanci se modeli do teuml funksionojeuml neuml meumlnyreuml teuml qeumlndrueshme

27 Banka Boteumlrore (shtator 2016) Evropa dhe Azia Qendrore Dokumentet mbi Opsionet e Financimit teuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml peumlr

Kosoveumln

20

2 Fondi i Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml (FEE) eumlshteuml njeuml institucion i pavarur financiar qeuml peumlrdor fonde

publike peumlr teuml ofruar financim peumlr projektet publike teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Ligji peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Kosoveuml tashmeuml ka krijuar FEE-neuml si instrument dhe ka peumlrcaktuar

teuml gjitha hapat e nevojsheumlm se si teuml vihen neuml funksion mekanizmi Mireumlpo veumlnia neuml pah e

peumlrpareumlsive dhe mangeumlsive teuml politikeumls do teuml ndihmojeuml drejtimin e diskutimit neuml procesin e

zbatimit teuml keumlrkeseumls ligjore

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Do teuml adresojeuml nevojat e teuml gjitha agjencive publike

bull Njeuml platformeuml e mireuml peumlr teuml prezantuar Kontratat e Performanceumls seuml Kursimit teuml

Energjiseuml (KPKE) dhe industrineuml e KSHE-ve

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Modeli mund teuml keteuml nevojeuml peumlr vendosjen e njeuml mekanizmi teuml siguriseuml pagesave peumlr

teuml siguruar pagesat peumlr sheumlrbimet

bull Modeli aktual parashikon investime veteumlm neuml ndeumlrtesat publike ndeumlrsa sektori i

banimit ka hisen meuml teuml madhe teuml konsumit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml

3 KSHE-teuml janeuml kompani teuml specializuara teuml sheumlrbimeve energjetike duke filluar nga instaluesit

e pajisjeve ndeumlrmarrjet e ndeumlrtimit ndeumlrmarrjet e ngrohjes auditoreumlt deri te vlereumlsuesit e

ndeumlrtesave Ligji peumlr EE lejon qeuml KSHE-teuml teuml themelohen si subjekte teuml regjistruara neuml

ministrineuml peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr regjistrimin e bizneseve Ligji mori njeuml qasje pak meuml

ndryshe nga rekomandimi i raportit teuml Bankeumls Boteumlrore Raporti rekomandoi teuml shkohej me

krijimin e Super KSHE-seuml si institucion publik Megjitheumlse ligji parasheh njeuml seumlreuml kushtesh

qeuml drejtojneuml meumlnyreumln se si mund teuml themelohen dhe teuml funksionojneuml KSHE-teuml punimi veuml neuml

dukje disa nga peumlrpareumlsiteuml dhe mangeumlsiteuml e modelit

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Njeuml mjet i mireuml peumlr teuml zhbllokuar potencialin e kursimit teuml energjiseuml neuml treg

bull Tregu mesatar i KSHE-ve neuml BE eumlshteuml duke sheumlnuar rritje teuml qeumlndrueshme

bull Potenciali peumlr krijimin e vendeve teuml puneumls puneuml neuml sektorin e energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Politika qeuml rregullon zhvillimin e tregut teuml sheumlrbimeve energjetike eumlshteuml deumlshmuar

si mjaft komplekse neuml nivel global

bull Neuml shumeuml vende ofruesit lokaleuml teuml sheumlrbimeve energjetike mund teuml jeneuml aktoreumlt

kryesoreuml neuml procesin e zhvillimit teuml tregut teuml sheumlrbimeve energjetike dhe keumlshtu

eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme teuml kuptohet se si stimulohet procesi i zbatimit

Trajnimi dhe edukimi

Trajnimi dhe edukimi peumlrfshireuml programet keumlshilluese teuml energjiseuml konsiderohen si

domosdoshmeumlri neuml teuml gjitheuml skenareumlt e mundsheumlm teuml peumlrpilimit teuml politikave Duke llogaritur

neuml mbeumlshtetjen nga Neni 7 i Direktiveumls seuml BE-seuml si dhe neuml legjislacionin primar teuml Kosoveumls

politika e trajnimit dhe edukimit duhet teuml sigurojeuml rrjedheuml teuml vazhdueshme teuml njohurive teknike

21

dhe certifikimit teuml peumlrshtatsheumlm brenda sektorit qeuml kaneuml peumlr efekt zvogeumllimin e konsumit teuml

energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

Kosova ka peumlrvojeuml neuml keumlto praktika meqeuml Komisioni peumlr Certifikimin e Auditoreumlve dhe

Menaxhereumlve teuml Energjiseuml (KCAME) u themelua neuml 2012 duke u konsideruar si njeuml mjet

thelbeumlsor peumlr peumlrmbushjen e synimeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Duke vepruar neumln ministrineuml

peumlrkateumlse teuml linjeumls qeumlllimi i tij kryesor eumlshteuml teuml ofrojeuml eksperteuml teuml trajnuar mireuml dhe teuml

kualifikuar si dhe teuml beumljeuml certifikimin e tyre Neuml Kosoveuml kishte 52 auditoreuml teuml trajnuar dhe teuml

certifikuar teuml energjiseuml ndeumlrsa si pjeseuml e Projektit u beuml auditimi i energjiseuml me porosi

Neuml keumlteuml drejtim gjateuml 200910 u zhvilluan 65 auditime teuml energjiseuml teuml porositura nga Zyra

Ndeumlrlidheumlse e Komisionit Evropian Ky projekt u pasua nga masat e EE-seuml neuml 63 shkolla dhe neuml

spitale neuml nivelin lokal Masat e kursimit teuml energjiseuml neuml keumlto ndeumlrtesa peumlrfshinin izolimin e

mureve ndeumlrrimin e dritareve izolimin e kulmeve dhe bodrumeve dhe instalimin e ndriccedilimit

me EE Teuml gjitha auditimet e energjiseuml u kryen neuml ndeumlrtesat publike (si neuml nivelin qendror ashtu

edhe neuml ateuml lokal) Dhe seuml fundmi njeuml program lsquoTrajnimi i trajnereumlversquo peumlr auditoreuml teuml energjiseuml

eumlshteuml zbatuar neuml 201928

Ndeumlrveprimi midis politikave

Shqeteumlsimi kryesor i Shteteve Aneumltare eumlshteuml se cilat politika mund teuml ploteumlsojneuml njeumlra-tjetreumln

dhe keumlshtu teuml krijojneuml njeuml miks koherent teuml politikave Siccedil u tha meuml lart njeuml numeumlr i madh i

Shteteve Aneumltare tashmeuml po aplikojneuml njeuml seumlreuml masash peumlr teuml arritur synimet e kursimit

Gjateuml procesit teuml peumlrzgjedhjes seuml njeuml miksi koherent teuml politikave eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml madhe teuml

kuptohet ccedileumlshtja e ndeumlrveprimeve teuml politikave veccedilaneumlrisht kur planifikohet futja e njeuml skeme

peumlr OEE neuml politikat ekzistuese ose njeuml OEE dhe politika teuml reja njeumlkoheumlsisht siccedil eumlshteuml rasti neuml

Kosoveuml Arsyeja kryesore eumlshteuml se ndeumlrveprimet e politikave ndodhin midis dy e meuml shumeuml

politikave qeuml synojneuml sektoreuml teuml ngjasheumlm

Ekipi i ENSPOL ka beumlreuml njeuml analizeuml teuml ndeumlrveprimit teuml politikave brenda Shteteve Aneumltare teuml BE-

seuml Analiza eumlshteuml beumlreuml duke peumlrdorur hulumtime teuml literatureumls dhe duke marreuml parasysh

opinionet e eksperteumlve Tabela meuml poshteuml do teuml ndihmojeuml nisjen e njeuml diskutimi meuml teuml gjereuml

ndeumlrmjet politikeumlbeumlreumlsve dhe eksperteumlve peumlr peumlrzgjedhjen e miksit meuml teuml mireuml teuml politikave ndash

siccedil peumlrcaktohet nga ligji i ri peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Analiza ka peumlrcaktuar peumlrkufizime peumlr tri

ndeumlrveprime teuml mundshme midis politikave29

1) Kombinimet ploteumlsuese japin meuml shumeuml rezultate neuml kursime sesa politikat neuml meumlnyreuml

individuale

2) Kombinimet asnjaneumlse japin rezultat njeumllloj si politikat neuml meumlnyreuml individuale

3) Kombinimet me mbi-vendosje japin meuml pak rezultat sesa politikat neuml meumlnyreuml

individuale

Lloji i politikeumls Ndeumlrveprimi me politikat e tjera

Obligimet peumlr Eficcedilienceumln e

Energjiseuml

Mbi-vendosje me rabat tatimor grante hua dhe financim

faturor Neutrale ose komplementare me politikat e tjera

28 Raport i auditimit jo ligjor Zyra e Auditorit teuml Peumlrgjithsheumlm 2015 29 ENSPOL (shtator 2016) Politikat e kursimit teuml energjiseuml dhe Skema e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml Raport Peumlrfundimtar

22

Rregulloret Neutrale ose komplementare me teuml gjitha politikat peumlrveccedil

marreumlveshjeve vullnetare

Marreumlveshjet vullnetare Neutrale ose komplementare me teuml gjitha politikat peumlrveccedil

OEE dhe rregulloreve

Taksa e energjiseuml ose taksa e

CO₂ Gjithmoneuml komplementare

Standardet dhe normat Gjithmoneuml komplementare

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml Gjithmoneuml komplementare

Informacion keumlshilla

informacion kthyes peumlr

faturimin matja inteligjente

Gjithmoneuml komplementare

Figura 5 Peumlrmbledhje e ndeumlrveprimeve sipas llojit teuml politikeumls30

4 Skenareumlt metodat dhe modelet e biznesit peumlr teuml arritur synimet e Kosoveumls

a) Rishikim i praktikave meuml teuml mira dhe statusi i skemave teuml OEE dhe masat alternative

Peumlr shkak teuml zbatimit teuml peumlrhapur teuml skemave peumlr OEE neuml nivelin global identifikimi i peumlrvojave

eumlshteuml puneuml e lehteuml megjitheumlse modelet e identifikuara doleumln me shkalleuml teuml ndryshme teuml

suksesit Neuml meumlnyreuml shpjeguese kapitulli neuml vijim peumlrmbledh disa nga meumlsimet e marra nga

zbatimi i suksessheumlm neuml mbareuml rajonin dhe neuml nivelin global neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml lehteumlsuar

rrugeumln e Kosoveumls drejt vendosjes dhe zbatimit teuml skemave peumlr OEE

Ndeumlrsa vlen teuml peumlrmendet se skemat peumlr OEE kaneuml funksionuar neuml mjaft vende aneumltare teuml BE-

seuml edhe para prezantimit teuml Direktiveumls seuml BE-seuml peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml Meuml konkretisht dhe

neuml meumlnyreuml aktive deri neuml 2013 ndash neuml Danimarkeuml Franceuml Itali dhe MB31 Secila prej keumltyre

skemave shteteumlrore ka rritur synimet e kursimit teuml energjiseuml qeuml duhen arritur duke beumlreuml

ndeumlrkoheuml gjithashtu vlereumlsimin e progresit dhe duke ndryshuar rregullat e skemeumls peumlr teuml

peumlrmbushur ndryshimin e objektivave dhe rrethanave Ky veteumlm sa forcon argumentin qeuml me

Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml BE-seuml eumlshteuml adoptuar njeuml qasje e politikave qeuml tashmeuml eumlshteuml veumlneuml neuml

funksion dhe testuar

Skemat peumlr OEE me peumlrvojeumln meuml teuml gjateuml janeuml ato nga MB dhe Danimarka teuml dyja neuml funksionim

peumlr meuml shumeuml se 25 vjet Neuml MB aplikimi i skemave peumlr OEE e ka zanafilleumln neuml 1994 kur qeveria

kombeumltare vendosi obligime teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr furnizuesit e energjiseuml Furnizuesve

iu lejua teuml faturonin konsumatoreumlt shteumlpiakeuml dhe NVM-teuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrmbushnin

objektivat e kursimit teuml energjiseuml Nga viti 2002 e tutje NVM-teuml u hoqeumln nga skema gjeuml qeuml

paraqet qasje teumlreumlsisht unike brenda BE-seuml Ndeumlrsa ndeumlr vite skema i eumlshteuml neumlnshtruar ri-

strukturimit dhe objektivat masat kursimet kostot dhe mekanizmat e saj kaneuml ndryshuar me

kalimin e koheumls neuml afeumlrsisht ccedildo 3 vjet PD-teuml janeuml 15 furnizues teuml energjiseuml elektrike dhe gazit

30 ENSPOL Raporti Peumlrfundimtar 2016 31 Skemat peumlr obligimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml e ardhmja e tyre neuml BE Tina Fawcett amp Jan Rosenow amp Paolo Bertoldi 2018 Neuml dispozicion

keumltu httpslinkspringercomarticle101007s12053-018-9657-1 qasur neuml 18062020

19

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Standardet minimale teuml eficcedilienceumls mund teuml jeneuml njeuml mjet i peumlrshtatsheumlm peumlr

zvogeumllimin e keumlrkeseumls industriale peumlr energji meqeuml ato adresojneuml pengesat kryesore

peumlr adoptimin e masave me kosto efektive teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml neuml industri

shmangia e riskut dhe pasiguria26

bull Standardet dhe normat kaneuml ndikim peumlrforcues neuml teuml gjitha masat e tjera teuml

politikave

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Meqeneumlse proceset industriale mund teuml jeneuml shumeuml specifike sipas (neumln)sektoreumlve

peumlrcaktimi i standardeve mund teuml jeteuml sfidues

bull Kombinimet e instrumenteve teuml politikave qeuml ofrojneuml stimuj financiareuml janeuml meuml

problematike dhe efektet e pritshme po zbehen

Skemat dhe instrumentet e financimit ose stimujt fiskaleuml

Neuml Kosoveuml ekziston njeuml seumlreuml skemash dhe instrumentesh financiare qeuml ofrojneuml financim teuml

projekteve dhe huadheumlnie peumlr teuml zbatuar programe teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Njeuml numeumlr i madh

i keumltyre skemave financiare ofrohen me fonde nga agjenciteuml donatore qeuml veprojneuml neuml Kosoveuml

(Banka Boteumlrore BERZH GIZ USAID BE etj) Deri meuml tani shumica e skemave financiare teuml

zbatuara neuml vend kaneuml financuar programe teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml veteumlm peumlr ndeumlrtesat

publike

Kosova ka peumlrvojeuml teuml kufizuar neuml trajtimin e modeleve teuml ndryshme financiare prandaj ky punim

shqyrton disa nga peumlrvojat ndeumlrkombeumltare Raporti i Bankeumls Boteumlrore mbi opsionet e financimit

teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr ndeumlrtesat publike ka identifikuar tri modele teuml peumlrshtatshme

financiare27

1 Financimi buxhetor me rikuperim teuml kapitalit Modeli bazohet neuml metodeumln e kapjes seuml

kursimeve teuml energjiseuml Ministria ofron fonde peumlr investime neuml EE dhe rikuperon kostot duke

ulur shpenzimet aneumlsore buxhetore neuml teuml ardhmen ndash qeuml neumlnkupton buxhete teuml reduktuara

peumlr faturat e energjiseuml teuml agjencive buxhetore neuml vitet e ardhshme

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Modeli funksionon mireuml peumlr nivelin qendror dhe lokal sepse nuk ekziston risku i

mospagimit dhe eumlshteuml i lehteuml peumlr zbatim Komunat mund teuml angazhohen me njeuml

model teuml tilleuml edhe neumlse nuk kaneuml histori kreditore

bull Nuk keumlrkon ndonjeuml investim nga agjenciteuml publike

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Keumlrkon pjeseumlmarrje aktive teuml ministriseuml peumlrgjegjeumlse dhe krijimin e njeuml mekanizmi teuml

veccedilanteuml peumlr menaxhimin e modelit

bull Nuk ka asnjeuml garanci se modeli do teuml funksionojeuml neuml meumlnyreuml teuml qeumlndrueshme

27 Banka Boteumlrore (shtator 2016) Evropa dhe Azia Qendrore Dokumentet mbi Opsionet e Financimit teuml Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml peumlr

Kosoveumln

20

2 Fondi i Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml (FEE) eumlshteuml njeuml institucion i pavarur financiar qeuml peumlrdor fonde

publike peumlr teuml ofruar financim peumlr projektet publike teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Ligji peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Kosoveuml tashmeuml ka krijuar FEE-neuml si instrument dhe ka peumlrcaktuar

teuml gjitha hapat e nevojsheumlm se si teuml vihen neuml funksion mekanizmi Mireumlpo veumlnia neuml pah e

peumlrpareumlsive dhe mangeumlsive teuml politikeumls do teuml ndihmojeuml drejtimin e diskutimit neuml procesin e

zbatimit teuml keumlrkeseumls ligjore

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Do teuml adresojeuml nevojat e teuml gjitha agjencive publike

bull Njeuml platformeuml e mireuml peumlr teuml prezantuar Kontratat e Performanceumls seuml Kursimit teuml

Energjiseuml (KPKE) dhe industrineuml e KSHE-ve

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Modeli mund teuml keteuml nevojeuml peumlr vendosjen e njeuml mekanizmi teuml siguriseuml pagesave peumlr

teuml siguruar pagesat peumlr sheumlrbimet

bull Modeli aktual parashikon investime veteumlm neuml ndeumlrtesat publike ndeumlrsa sektori i

banimit ka hisen meuml teuml madhe teuml konsumit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml

3 KSHE-teuml janeuml kompani teuml specializuara teuml sheumlrbimeve energjetike duke filluar nga instaluesit

e pajisjeve ndeumlrmarrjet e ndeumlrtimit ndeumlrmarrjet e ngrohjes auditoreumlt deri te vlereumlsuesit e

ndeumlrtesave Ligji peumlr EE lejon qeuml KSHE-teuml teuml themelohen si subjekte teuml regjistruara neuml

ministrineuml peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr regjistrimin e bizneseve Ligji mori njeuml qasje pak meuml

ndryshe nga rekomandimi i raportit teuml Bankeumls Boteumlrore Raporti rekomandoi teuml shkohej me

krijimin e Super KSHE-seuml si institucion publik Megjitheumlse ligji parasheh njeuml seumlreuml kushtesh

qeuml drejtojneuml meumlnyreumln se si mund teuml themelohen dhe teuml funksionojneuml KSHE-teuml punimi veuml neuml

dukje disa nga peumlrpareumlsiteuml dhe mangeumlsiteuml e modelit

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Njeuml mjet i mireuml peumlr teuml zhbllokuar potencialin e kursimit teuml energjiseuml neuml treg

bull Tregu mesatar i KSHE-ve neuml BE eumlshteuml duke sheumlnuar rritje teuml qeumlndrueshme

bull Potenciali peumlr krijimin e vendeve teuml puneumls puneuml neuml sektorin e energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Politika qeuml rregullon zhvillimin e tregut teuml sheumlrbimeve energjetike eumlshteuml deumlshmuar

si mjaft komplekse neuml nivel global

bull Neuml shumeuml vende ofruesit lokaleuml teuml sheumlrbimeve energjetike mund teuml jeneuml aktoreumlt

kryesoreuml neuml procesin e zhvillimit teuml tregut teuml sheumlrbimeve energjetike dhe keumlshtu

eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme teuml kuptohet se si stimulohet procesi i zbatimit

Trajnimi dhe edukimi

Trajnimi dhe edukimi peumlrfshireuml programet keumlshilluese teuml energjiseuml konsiderohen si

domosdoshmeumlri neuml teuml gjitheuml skenareumlt e mundsheumlm teuml peumlrpilimit teuml politikave Duke llogaritur

neuml mbeumlshtetjen nga Neni 7 i Direktiveumls seuml BE-seuml si dhe neuml legjislacionin primar teuml Kosoveumls

politika e trajnimit dhe edukimit duhet teuml sigurojeuml rrjedheuml teuml vazhdueshme teuml njohurive teknike

21

dhe certifikimit teuml peumlrshtatsheumlm brenda sektorit qeuml kaneuml peumlr efekt zvogeumllimin e konsumit teuml

energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

Kosova ka peumlrvojeuml neuml keumlto praktika meqeuml Komisioni peumlr Certifikimin e Auditoreumlve dhe

Menaxhereumlve teuml Energjiseuml (KCAME) u themelua neuml 2012 duke u konsideruar si njeuml mjet

thelbeumlsor peumlr peumlrmbushjen e synimeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Duke vepruar neumln ministrineuml

peumlrkateumlse teuml linjeumls qeumlllimi i tij kryesor eumlshteuml teuml ofrojeuml eksperteuml teuml trajnuar mireuml dhe teuml

kualifikuar si dhe teuml beumljeuml certifikimin e tyre Neuml Kosoveuml kishte 52 auditoreuml teuml trajnuar dhe teuml

certifikuar teuml energjiseuml ndeumlrsa si pjeseuml e Projektit u beuml auditimi i energjiseuml me porosi

Neuml keumlteuml drejtim gjateuml 200910 u zhvilluan 65 auditime teuml energjiseuml teuml porositura nga Zyra

Ndeumlrlidheumlse e Komisionit Evropian Ky projekt u pasua nga masat e EE-seuml neuml 63 shkolla dhe neuml

spitale neuml nivelin lokal Masat e kursimit teuml energjiseuml neuml keumlto ndeumlrtesa peumlrfshinin izolimin e

mureve ndeumlrrimin e dritareve izolimin e kulmeve dhe bodrumeve dhe instalimin e ndriccedilimit

me EE Teuml gjitha auditimet e energjiseuml u kryen neuml ndeumlrtesat publike (si neuml nivelin qendror ashtu

edhe neuml ateuml lokal) Dhe seuml fundmi njeuml program lsquoTrajnimi i trajnereumlversquo peumlr auditoreuml teuml energjiseuml

eumlshteuml zbatuar neuml 201928

Ndeumlrveprimi midis politikave

Shqeteumlsimi kryesor i Shteteve Aneumltare eumlshteuml se cilat politika mund teuml ploteumlsojneuml njeumlra-tjetreumln

dhe keumlshtu teuml krijojneuml njeuml miks koherent teuml politikave Siccedil u tha meuml lart njeuml numeumlr i madh i

Shteteve Aneumltare tashmeuml po aplikojneuml njeuml seumlreuml masash peumlr teuml arritur synimet e kursimit

Gjateuml procesit teuml peumlrzgjedhjes seuml njeuml miksi koherent teuml politikave eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml madhe teuml

kuptohet ccedileumlshtja e ndeumlrveprimeve teuml politikave veccedilaneumlrisht kur planifikohet futja e njeuml skeme

peumlr OEE neuml politikat ekzistuese ose njeuml OEE dhe politika teuml reja njeumlkoheumlsisht siccedil eumlshteuml rasti neuml

Kosoveuml Arsyeja kryesore eumlshteuml se ndeumlrveprimet e politikave ndodhin midis dy e meuml shumeuml

politikave qeuml synojneuml sektoreuml teuml ngjasheumlm

Ekipi i ENSPOL ka beumlreuml njeuml analizeuml teuml ndeumlrveprimit teuml politikave brenda Shteteve Aneumltare teuml BE-

seuml Analiza eumlshteuml beumlreuml duke peumlrdorur hulumtime teuml literatureumls dhe duke marreuml parasysh

opinionet e eksperteumlve Tabela meuml poshteuml do teuml ndihmojeuml nisjen e njeuml diskutimi meuml teuml gjereuml

ndeumlrmjet politikeumlbeumlreumlsve dhe eksperteumlve peumlr peumlrzgjedhjen e miksit meuml teuml mireuml teuml politikave ndash

siccedil peumlrcaktohet nga ligji i ri peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Analiza ka peumlrcaktuar peumlrkufizime peumlr tri

ndeumlrveprime teuml mundshme midis politikave29

1) Kombinimet ploteumlsuese japin meuml shumeuml rezultate neuml kursime sesa politikat neuml meumlnyreuml

individuale

2) Kombinimet asnjaneumlse japin rezultat njeumllloj si politikat neuml meumlnyreuml individuale

3) Kombinimet me mbi-vendosje japin meuml pak rezultat sesa politikat neuml meumlnyreuml

individuale

Lloji i politikeumls Ndeumlrveprimi me politikat e tjera

Obligimet peumlr Eficcedilienceumln e

Energjiseuml

Mbi-vendosje me rabat tatimor grante hua dhe financim

faturor Neutrale ose komplementare me politikat e tjera

28 Raport i auditimit jo ligjor Zyra e Auditorit teuml Peumlrgjithsheumlm 2015 29 ENSPOL (shtator 2016) Politikat e kursimit teuml energjiseuml dhe Skema e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml Raport Peumlrfundimtar

22

Rregulloret Neutrale ose komplementare me teuml gjitha politikat peumlrveccedil

marreumlveshjeve vullnetare

Marreumlveshjet vullnetare Neutrale ose komplementare me teuml gjitha politikat peumlrveccedil

OEE dhe rregulloreve

Taksa e energjiseuml ose taksa e

CO₂ Gjithmoneuml komplementare

Standardet dhe normat Gjithmoneuml komplementare

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml Gjithmoneuml komplementare

Informacion keumlshilla

informacion kthyes peumlr

faturimin matja inteligjente

Gjithmoneuml komplementare

Figura 5 Peumlrmbledhje e ndeumlrveprimeve sipas llojit teuml politikeumls30

4 Skenareumlt metodat dhe modelet e biznesit peumlr teuml arritur synimet e Kosoveumls

a) Rishikim i praktikave meuml teuml mira dhe statusi i skemave teuml OEE dhe masat alternative

Peumlr shkak teuml zbatimit teuml peumlrhapur teuml skemave peumlr OEE neuml nivelin global identifikimi i peumlrvojave

eumlshteuml puneuml e lehteuml megjitheumlse modelet e identifikuara doleumln me shkalleuml teuml ndryshme teuml

suksesit Neuml meumlnyreuml shpjeguese kapitulli neuml vijim peumlrmbledh disa nga meumlsimet e marra nga

zbatimi i suksessheumlm neuml mbareuml rajonin dhe neuml nivelin global neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml lehteumlsuar

rrugeumln e Kosoveumls drejt vendosjes dhe zbatimit teuml skemave peumlr OEE

Ndeumlrsa vlen teuml peumlrmendet se skemat peumlr OEE kaneuml funksionuar neuml mjaft vende aneumltare teuml BE-

seuml edhe para prezantimit teuml Direktiveumls seuml BE-seuml peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml Meuml konkretisht dhe

neuml meumlnyreuml aktive deri neuml 2013 ndash neuml Danimarkeuml Franceuml Itali dhe MB31 Secila prej keumltyre

skemave shteteumlrore ka rritur synimet e kursimit teuml energjiseuml qeuml duhen arritur duke beumlreuml

ndeumlrkoheuml gjithashtu vlereumlsimin e progresit dhe duke ndryshuar rregullat e skemeumls peumlr teuml

peumlrmbushur ndryshimin e objektivave dhe rrethanave Ky veteumlm sa forcon argumentin qeuml me

Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml BE-seuml eumlshteuml adoptuar njeuml qasje e politikave qeuml tashmeuml eumlshteuml veumlneuml neuml

funksion dhe testuar

Skemat peumlr OEE me peumlrvojeumln meuml teuml gjateuml janeuml ato nga MB dhe Danimarka teuml dyja neuml funksionim

peumlr meuml shumeuml se 25 vjet Neuml MB aplikimi i skemave peumlr OEE e ka zanafilleumln neuml 1994 kur qeveria

kombeumltare vendosi obligime teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr furnizuesit e energjiseuml Furnizuesve

iu lejua teuml faturonin konsumatoreumlt shteumlpiakeuml dhe NVM-teuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrmbushnin

objektivat e kursimit teuml energjiseuml Nga viti 2002 e tutje NVM-teuml u hoqeumln nga skema gjeuml qeuml

paraqet qasje teumlreumlsisht unike brenda BE-seuml Ndeumlrsa ndeumlr vite skema i eumlshteuml neumlnshtruar ri-

strukturimit dhe objektivat masat kursimet kostot dhe mekanizmat e saj kaneuml ndryshuar me

kalimin e koheumls neuml afeumlrsisht ccedildo 3 vjet PD-teuml janeuml 15 furnizues teuml energjiseuml elektrike dhe gazit

30 ENSPOL Raporti Peumlrfundimtar 2016 31 Skemat peumlr obligimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml e ardhmja e tyre neuml BE Tina Fawcett amp Jan Rosenow amp Paolo Bertoldi 2018 Neuml dispozicion

keumltu httpslinkspringercomarticle101007s12053-018-9657-1 qasur neuml 18062020

20

2 Fondi i Eficcedilienceumls seuml Energjiseuml (FEE) eumlshteuml njeuml institucion i pavarur financiar qeuml peumlrdor fonde

publike peumlr teuml ofruar financim peumlr projektet publike teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Ligji peumlr

Eficcedilienceumln e Energjiseuml neuml Kosoveuml tashmeuml ka krijuar FEE-neuml si instrument dhe ka peumlrcaktuar

teuml gjitha hapat e nevojsheumlm se si teuml vihen neuml funksion mekanizmi Mireumlpo veumlnia neuml pah e

peumlrpareumlsive dhe mangeumlsive teuml politikeumls do teuml ndihmojeuml drejtimin e diskutimit neuml procesin e

zbatimit teuml keumlrkeseumls ligjore

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Do teuml adresojeuml nevojat e teuml gjitha agjencive publike

bull Njeuml platformeuml e mireuml peumlr teuml prezantuar Kontratat e Performanceumls seuml Kursimit teuml

Energjiseuml (KPKE) dhe industrineuml e KSHE-ve

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Modeli mund teuml keteuml nevojeuml peumlr vendosjen e njeuml mekanizmi teuml siguriseuml pagesave peumlr

teuml siguruar pagesat peumlr sheumlrbimet

bull Modeli aktual parashikon investime veteumlm neuml ndeumlrtesat publike ndeumlrsa sektori i

banimit ka hisen meuml teuml madhe teuml konsumit teuml energjiseuml neuml Kosoveuml

3 KSHE-teuml janeuml kompani teuml specializuara teuml sheumlrbimeve energjetike duke filluar nga instaluesit

e pajisjeve ndeumlrmarrjet e ndeumlrtimit ndeumlrmarrjet e ngrohjes auditoreumlt deri te vlereumlsuesit e

ndeumlrtesave Ligji peumlr EE lejon qeuml KSHE-teuml teuml themelohen si subjekte teuml regjistruara neuml

ministrineuml peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr regjistrimin e bizneseve Ligji mori njeuml qasje pak meuml

ndryshe nga rekomandimi i raportit teuml Bankeumls Boteumlrore Raporti rekomandoi teuml shkohej me

krijimin e Super KSHE-seuml si institucion publik Megjitheumlse ligji parasheh njeuml seumlreuml kushtesh

qeuml drejtojneuml meumlnyreumln se si mund teuml themelohen dhe teuml funksionojneuml KSHE-teuml punimi veuml neuml

dukje disa nga peumlrpareumlsiteuml dhe mangeumlsiteuml e modelit

PEumlR

PA

REumlS

ITEuml

bull Njeuml mjet i mireuml peumlr teuml zhbllokuar potencialin e kursimit teuml energjiseuml neuml treg

bull Tregu mesatar i KSHE-ve neuml BE eumlshteuml duke sheumlnuar rritje teuml qeumlndrueshme

bull Potenciali peumlr krijimin e vendeve teuml puneumls puneuml neuml sektorin e energjiseuml

MA

NG

EumlSIT

Euml

bull Politika qeuml rregullon zhvillimin e tregut teuml sheumlrbimeve energjetike eumlshteuml deumlshmuar

si mjaft komplekse neuml nivel global

bull Neuml shumeuml vende ofruesit lokaleuml teuml sheumlrbimeve energjetike mund teuml jeneuml aktoreumlt

kryesoreuml neuml procesin e zhvillimit teuml tregut teuml sheumlrbimeve energjetike dhe keumlshtu

eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme teuml kuptohet se si stimulohet procesi i zbatimit

Trajnimi dhe edukimi

Trajnimi dhe edukimi peumlrfshireuml programet keumlshilluese teuml energjiseuml konsiderohen si

domosdoshmeumlri neuml teuml gjitheuml skenareumlt e mundsheumlm teuml peumlrpilimit teuml politikave Duke llogaritur

neuml mbeumlshtetjen nga Neni 7 i Direktiveumls seuml BE-seuml si dhe neuml legjislacionin primar teuml Kosoveumls

politika e trajnimit dhe edukimit duhet teuml sigurojeuml rrjedheuml teuml vazhdueshme teuml njohurive teknike

21

dhe certifikimit teuml peumlrshtatsheumlm brenda sektorit qeuml kaneuml peumlr efekt zvogeumllimin e konsumit teuml

energjiseuml neuml peumlrdorimin fundor

Kosova ka peumlrvojeuml neuml keumlto praktika meqeuml Komisioni peumlr Certifikimin e Auditoreumlve dhe

Menaxhereumlve teuml Energjiseuml (KCAME) u themelua neuml 2012 duke u konsideruar si njeuml mjet

thelbeumlsor peumlr peumlrmbushjen e synimeve teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml Duke vepruar neumln ministrineuml

peumlrkateumlse teuml linjeumls qeumlllimi i tij kryesor eumlshteuml teuml ofrojeuml eksperteuml teuml trajnuar mireuml dhe teuml

kualifikuar si dhe teuml beumljeuml certifikimin e tyre Neuml Kosoveuml kishte 52 auditoreuml teuml trajnuar dhe teuml

certifikuar teuml energjiseuml ndeumlrsa si pjeseuml e Projektit u beuml auditimi i energjiseuml me porosi

Neuml keumlteuml drejtim gjateuml 200910 u zhvilluan 65 auditime teuml energjiseuml teuml porositura nga Zyra

Ndeumlrlidheumlse e Komisionit Evropian Ky projekt u pasua nga masat e EE-seuml neuml 63 shkolla dhe neuml

spitale neuml nivelin lokal Masat e kursimit teuml energjiseuml neuml keumlto ndeumlrtesa peumlrfshinin izolimin e

mureve ndeumlrrimin e dritareve izolimin e kulmeve dhe bodrumeve dhe instalimin e ndriccedilimit

me EE Teuml gjitha auditimet e energjiseuml u kryen neuml ndeumlrtesat publike (si neuml nivelin qendror ashtu

edhe neuml ateuml lokal) Dhe seuml fundmi njeuml program lsquoTrajnimi i trajnereumlversquo peumlr auditoreuml teuml energjiseuml

eumlshteuml zbatuar neuml 201928

Ndeumlrveprimi midis politikave

Shqeteumlsimi kryesor i Shteteve Aneumltare eumlshteuml se cilat politika mund teuml ploteumlsojneuml njeumlra-tjetreumln

dhe keumlshtu teuml krijojneuml njeuml miks koherent teuml politikave Siccedil u tha meuml lart njeuml numeumlr i madh i

Shteteve Aneumltare tashmeuml po aplikojneuml njeuml seumlreuml masash peumlr teuml arritur synimet e kursimit

Gjateuml procesit teuml peumlrzgjedhjes seuml njeuml miksi koherent teuml politikave eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml madhe teuml

kuptohet ccedileumlshtja e ndeumlrveprimeve teuml politikave veccedilaneumlrisht kur planifikohet futja e njeuml skeme

peumlr OEE neuml politikat ekzistuese ose njeuml OEE dhe politika teuml reja njeumlkoheumlsisht siccedil eumlshteuml rasti neuml

Kosoveuml Arsyeja kryesore eumlshteuml se ndeumlrveprimet e politikave ndodhin midis dy e meuml shumeuml

politikave qeuml synojneuml sektoreuml teuml ngjasheumlm

Ekipi i ENSPOL ka beumlreuml njeuml analizeuml teuml ndeumlrveprimit teuml politikave brenda Shteteve Aneumltare teuml BE-

seuml Analiza eumlshteuml beumlreuml duke peumlrdorur hulumtime teuml literatureumls dhe duke marreuml parasysh

opinionet e eksperteumlve Tabela meuml poshteuml do teuml ndihmojeuml nisjen e njeuml diskutimi meuml teuml gjereuml

ndeumlrmjet politikeumlbeumlreumlsve dhe eksperteumlve peumlr peumlrzgjedhjen e miksit meuml teuml mireuml teuml politikave ndash

siccedil peumlrcaktohet nga ligji i ri peumlr eficcedilienceumln e energjiseuml Analiza ka peumlrcaktuar peumlrkufizime peumlr tri

ndeumlrveprime teuml mundshme midis politikave29

1) Kombinimet ploteumlsuese japin meuml shumeuml rezultate neuml kursime sesa politikat neuml meumlnyreuml

individuale

2) Kombinimet asnjaneumlse japin rezultat njeumllloj si politikat neuml meumlnyreuml individuale

3) Kombinimet me mbi-vendosje japin meuml pak rezultat sesa politikat neuml meumlnyreuml

individuale

Lloji i politikeumls Ndeumlrveprimi me politikat e tjera

Obligimet peumlr Eficcedilienceumln e

Energjiseuml

Mbi-vendosje me rabat tatimor grante hua dhe financim

faturor Neutrale ose komplementare me politikat e tjera

28 Raport i auditimit jo ligjor Zyra e Auditorit teuml Peumlrgjithsheumlm 2015 29 ENSPOL (shtator 2016) Politikat e kursimit teuml energjiseuml dhe Skema e Obligimit peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml Raport Peumlrfundimtar

22

Rregulloret Neutrale ose komplementare me teuml gjitha politikat peumlrveccedil

marreumlveshjeve vullnetare

Marreumlveshjet vullnetare Neutrale ose komplementare me teuml gjitha politikat peumlrveccedil

OEE dhe rregulloreve

Taksa e energjiseuml ose taksa e

CO₂ Gjithmoneuml komplementare

Standardet dhe normat Gjithmoneuml komplementare

Skemat e etiketimit teuml energjiseuml Gjithmoneuml komplementare

Informacion keumlshilla

informacion kthyes peumlr

faturimin matja inteligjente

Gjithmoneuml komplementare

Figura 5 Peumlrmbledhje e ndeumlrveprimeve sipas llojit teuml politikeumls30

4 Skenareumlt metodat dhe modelet e biznesit peumlr teuml arritur synimet e Kosoveumls

a) Rishikim i praktikave meuml teuml mira dhe statusi i skemave teuml OEE dhe masat alternative

Peumlr shkak teuml zbatimit teuml peumlrhapur teuml skemave peumlr OEE neuml nivelin global identifikimi i peumlrvojave

eumlshteuml puneuml e lehteuml megjitheumlse modelet e identifikuara doleumln me shkalleuml teuml ndryshme teuml

suksesit Neuml meumlnyreuml shpjeguese kapitulli neuml vijim peumlrmbledh disa nga meumlsimet e marra nga

zbatimi i suksessheumlm neuml mbareuml rajonin dhe neuml nivelin global neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml lehteumlsuar

rrugeumln e Kosoveumls drejt vendosjes dhe zbatimit teuml skemave peumlr OEE

Ndeumlrsa vlen teuml peumlrmendet se skemat peumlr OEE kaneuml funksionuar neuml mjaft vende aneumltare teuml BE-

seuml edhe para prezantimit teuml Direktiveumls seuml BE-seuml peumlr Eficcedilienceumln e Energjiseuml Meuml konkretisht dhe

neuml meumlnyreuml aktive deri neuml 2013 ndash neuml Danimarkeuml Franceuml Itali dhe MB31 Secila prej keumltyre

skemave shteteumlrore ka rritur synimet e kursimit teuml energjiseuml qeuml duhen arritur duke beumlreuml

ndeumlrkoheuml gjithashtu vlereumlsimin e progresit dhe duke ndryshuar rregullat e skemeumls peumlr teuml

peumlrmbushur ndryshimin e objektivave dhe rrethanave Ky veteumlm sa forcon argumentin qeuml me

Nenin 7 teuml Direktiveumls seuml BE-seuml eumlshteuml adoptuar njeuml qasje e politikave qeuml tashmeuml eumlshteuml veumlneuml neuml

funksion dhe testuar

Skemat peumlr OEE me peumlrvojeumln meuml teuml gjateuml janeuml ato nga MB dhe Danimarka teuml dyja neuml funksionim

peumlr meuml shumeuml se 25 vjet Neuml MB aplikimi i skemave peumlr OEE e ka zanafilleumln neuml 1994 kur qeveria

kombeumltare vendosi obligime teuml eficcedilienceumls seuml energjiseuml peumlr furnizuesit e energjiseuml Furnizuesve

iu lejua teuml faturonin konsumatoreumlt shteumlpiakeuml dhe NVM-teuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrmbushnin

objektivat e kursimit teuml energjiseuml Nga viti 2002 e tutje NVM-teuml u hoqeumln nga skema gjeuml qeuml

paraqet qasje teumlreumlsisht unike brenda BE-seuml Ndeumlrsa ndeumlr vite skema i eumlshteuml neumlnshtruar ri-

strukturimit dhe objektivat masat kursimet kostot dhe mekanizmat e saj kaneuml ndryshuar me

kalimin e koheumls neuml afeumlrsisht ccedildo 3 vjet PD-teuml janeuml 15 furnizues teuml energjiseuml elektrike dhe gazit

30 ENSPOL Raporti Peumlrfundimtar 2016 31 Skemat peumlr obligimin e eficcedilienceumls seuml energjiseuml e ardhmja e tyre neuml BE Tina Fawcett amp Jan Rosenow amp Paolo Bertoldi 2018 Neuml dispozicion

keumltu httpslinkspringercomarticle101007s12053-018-9657-1 qasur neuml 18062020