giza eboluzioa

EVOLUCION DEL HOMBRE

GIZAKIAREN JATORRIA ETA EBOLUZIOA

¡YO SOY RARO, PUES ANDA QUE TÚ!

1. Organismoen eboluzioa1.1. Fixismoa

1.2. Eboluzionismoa

2. Eboluzioaren frogak

3. Giza espeziaren jatorria

4. Hominizazioa

EBOLUZIONISMOA:Unibertsoa eta bizitzaren agerpen guztiak garapen baten emaitzak direla esaten duen

teoria da.

Espezien aniztasuna aldaketa eta egokitzapenaren emaitza da.

Eboluzioaren teoriak

Lamarckismoa

Darwinismoa

Neodarwinismoa

Beste teoria batzuk

1. Gizakiaren jatorria

1.2. Eboluzioaren teoriak

Lamarckismoa

Darwinismoa

Neodarwinismoa

Beste teoria batzuk

s. XIX

Eboluzioaren lehenengo teoria proposatzen da.

LAMARCKLAMARCK Ingurunearekin egokitzapenaLamarckismoaDarwinismoaNeodarwinismoaBeste teoria batzuk

Lamarckismoa


Organismo sinpleetatik konplexuenetara progresio gradual bat dago.

Aldaketa gradual horiek ingurunera egokitzearen ondorio dira, organo jakin batzuen erabilerak edo ez-erabilerak eragiten du.

Organoen erabilerak, hauen perfekzioa eragiten du. Funtzioak organoa sortzen du.

Jasotako ezaugarriak generazioz generazio heredatzen dira, ingurunera hobeto moldatuz.

LamarckismoaDarwinismoaNeodarwinismoaBeste teoria batzuk

s. XIX

Eboluzioaren teoria modernoaren sortzailea izan zen. Britaniar biologoa eta naturalistak, Charles Darwinek, "El Origen de las Especies" 1859 urtean argitaratu zuen, egun bakar batean agortuz.

DARWINDARWIN

Beagle itsasontzian, Patagoniako itsasertzeen eriebea hobetzera joan zen itsasontzian, 1831an hasi zuen bere jarduera.

Bidaia, 1836 arte munduari buelta ematen egon zena, erraztu zion hainbat behaketa, bai biologian bai geologian egitea, aniztasun biologikoa ezagutzeko.

Hautezpen naturalaDarwinismoa



s. XIX

WALLACEWALLACE Hautezpen naturala

Darwinismoa


Alfred Russel Wallace, naturalista, esploratzaile eta biologo britaniarra izan zen.

Brasilen eta Malayar penintsulan egon zen, esploratzen eta espezieak ikasten.

Ingalaterrara bueltatu eta Malayar penintsulara bueltatzean, eta 200.000 espezie analizatu ondoren, eboluzioari buruz zuen ideia aldatu zitzaion hautazpen naturala bereganatuz.

Berak proposatu zuen eboluzioaren teoria bat, hautezpen naturala proposatzen zuen teoria, geroago, Darwinek, honetan oinarrituta bere teoria argitaratu zuen.


Hautezpen naturala

Darwinismoa


Hautazpen naturalaren formulazio klasikoak dio:Biziraupenerako borroka bat sortzen da populazioetan banako gehiago daude janaria baino. Horrek hautezpen naturala ekartzen du: inguruneko baldintzek , janari eskasiak edo gehiegi egoteak,espezie bateko kide jakin batzuen biziraupena bultzatuko duela, eta beste kasu batzuetan, ezaugarri jakin batzuk oztopo izango direla ingurunean bizirauteko.

*3 printzipio:-Aldakortasun printzipioa (espezie beran mota askotako banakoak egotea)

-Egokitzapen printzipioa (mota horiek hobeto ala txarrago moldatuta daude ingurunera)

-Ondoretasun printzipioa (hobeto moldatzen zirenak iraun, besteak desagertu)

Lamarckismoa baztertzen du.

Hautespen naturalak populazio baten aleloak aldatzen ditu. Banakoei fenotipo onuragarriak ematen dizkien eleloak gero eta banako gehiagotan agertuko dira.

Hautespen naturalak eragina du aldarkortasun genetikoan. Populazio bateko banako bakoitzak hainbat alelo horien eraginez, fenotipo bat du. Hautespen naturalak eragina du aldakortasunetan.

Populazioak eboluzionatzen du, ez banakoek. Elkarren artean gurutzatu eta ondorengo emankorrak sortzen dituzte.

Pixkanaka gertatzen da eboluzioa. Populazioa bateko hainbat aleloren kopuruetan aldaketa txikia sortzen gertatzen da eboluzioa. Espezie berri bat azaltzeko prozesu luzea da.

El resultado es un gradualismo filéticogradualismo filético.

HALDANEHALDANE

FICHERFICHER

WRIGHTWRIGHT

Neodarwinismoa edo Eboluzioaren Teoria Sintetikoa edo bakarrik Teoria Sintetikoa, XX.mendearen lehen erdian, biologiaren eremu guztietan egin ziren aurrerapenei esker, beste interpretazio batzuk eman ahal izan zitzaizkion Darwinek eta Wallacek proposatutako eboluzioaren teoriari


LamarckismoaDarwinismoaNeodarwinismoaBeste teoria batzukNeodarwinismoa


Lorpen handiagoak dituzten espezieek gene aniztasun handiago izaten dutela erakutsi zuen. Aniztasun horrek espezieari ematen dio inguruneko aldaketeei erraz eta segurtasun handiz egokitzeko aukera handiagoa.

“Genetica y El Origen de las especies” liburuan argitaratu zuen neodarwinistekin bat zetorren esperimentuetako froga.

Biztanlearekiko ikerketa genetikoak egin zituen. Ikerketa hauek ozpin-euliekin egin zuen (Drosophila melanogaster). Ikerketa hau egin eta gero esaldi famatu hau egin zuen: "Nada tiene sentido en biología si no es a la luz de la evolución"

Teoria SintetikoaDOBZHANSKYDOBZHANSKY

HUXLEYHUXLEY

MAYRMAYR

Neodarwinismoa



Darwinismoak, hautezpen naturalaren teoriarekin, ezin du azaldu izaki bizidunen espeziazioa eta beste prozesu batzuk.

Eboluzioak, modu honetan ulertzen badugu, espezien tarteko formak behar ditu eta paleontologiak ez ditu fosil horiek azaleratzen.

Tarte hau estaltzeko beste teoria batzuk sortu dira:

El equilibrio puntuado

Teoría del anticaos

Teoría Gaia

Beste teoria batzuk



Eboluzioa gertatzen da.

•Ezin izan zuen gertatu denboran zehar emandako aldaketa txikiek edo mikromutazioek ( t. sintetikoa) …

•… baizik eta zuhaitz filogenetikoan gertutako aldaketa azkarrek edo makromutazioek eraginda. Hauek eta gero egonkortasun tarte zabalak zeuden.

Froga: Fosilen artean ez agertzea tarteko espezie hauek.

Oreka taiduna

GOULDGOULDBeste teoria batzuk



ADN-aren izaera bikoizgarria baino garrantzitsuagoa sistema kimikoek, konplexutasun maila jakinbat lortzean daukaten gaitasun autoantolatzilea eta autokatalitikoa

Hau dela eta, eboluzioa ez zen bapateko eta ausazko mutazioen eraginpean egongo, neodarwinismoak esaten duen bezala, baizik eta izaki bizidunak patroi batzuen inguruan batuarazten dituen antolakuntza printzipio batek eraginda.

Anticaos-aren teoria

KAUFFMANKAUFFMANBeste teoria batzuk



Gea – Gaia teoria

LOVELOCKLOVELOCK

Beste teoria batzuk


Gaia hipotesia hipotesi ekologiko bat da, non biosfera eta Lurraren osagai fisikoek (atmosfera, hidrosfera eta litosfera) bateratuak agertzen diren, sistema elkarreragile konplexua eratuz. Horrela, Lurra egoera klimatiko eta biogeokimikoa homeostasian mantenduz.1969an James Lovelock kimikariak garatu zuen eta Lynn Margulis biologoak babestu. Teoria hau honakoan oinarritzen da: biomasak planetaren baldintzak autorregulatzen ditu bere inguru fisikoa eramangarriagoa egiteko bizia osatzen duten espezieekin.Gaiaren hipotesia proposatzen duena honakoa da: Lurreko bizitzari hasiera eman zizkioten baldintzak, eta hortaz geroztik, bizitza bera izan da bizi baldintza horiek aldatzen joan izan den bakarra. Hortaz, esan dezakegu baldintzen emaitza, planeta habitatzen duen bizitzaren erantzukizuna eta ondorioa direla.Hasierako hipotesi honen ondoren, kimikariak tenperatura, konposizio atmosferiko eta gazitasun atmosferikoaren kontrol globala baieztatzen zuen; eta defendatu zituen argudioak honakoak ziren:• Lurreko gainazaleko tenperatura globala konstantea da, nahiz eta eguzkiak hornitzen gaituen energiaren igoera jasan izan den.• Konposizio atmosferikoa iraunkor jarraitzen du, ezegonkorra izan beharko zukeen arren.Ozeanoaren gazitasuna konstante izaten jarraitzen du.


Bizi forma batzuetako gaitasun sinbiotikoa aurkitu zuen. Sinbiosia proposatu zuen eboluzioaren faktore determinante moduan selekzio naturalaren ordez.

Bita, bizi formen gehiketa erlazio sinbiotikoan mantenduko zen bere ingurunearekin, kimikoki erregulatuz eta bere biziraupena sustatuz eta espezieen garapena.

Gea – Gaia teoria

MARGULISMARGULISBeste teoria batzuk


Enbriologikoak

Paleontologikoak

Biogeografikoak

Biokimikoak

Anatomikoak


EmbriologikoakPaleontologikoakBiogeografikoakBiokimikoakAnatomikoak

Enbriologikoak Haeckel-en biogenetikaren legea “Ontogenesia filogenesiaren

laburbilketa da”.


EnbriologikoakPaleontologikoakBiogeografikoakBiokimikoakAnatomikoak

Paleontologikoak


Fosil askok oraingo espezieen antza dute.

Batzuetan, tarteko formak ere izan ditzakete.

Forma horien bidez, ohartzen gara lotura dagoela oraingo espezieen eta aintzinako espezie fosilen artean, eta beraz, ondorioztatzen dugu desagertutako organismo asko oraingoetatik oso ezberdinak izan zirela, eta denboraren poderioz, espezie batzuk beste batzuen tokia hartu dutela.


Fosil batzuetan denboran zehar

aldatzen diren karaktere ak agertzen dira

Paleontologikoak

Zaldien fosil aztarnen eboluzioa



Biogeografikoak

Eboluzioaren teoriak adierazten du eremu jakin batean elkarrekin bizi diren organismoek antzeko eboluzioa izan dutela, eta populazioak bakartuta geratzen direnean, ez dutela eboluzio bera izaten.

Mundu zaharreko tximinoa Mundu berriko tximinoa

Dordoken kroskorra

Galápagos irlak

Pinzones

Galápagos irlak



Biokimikoak

Osaera kimikoaren eta prosezu metabolikoen berdintasunak, adierazten dizkigu lehen arbaso komunak.

Hainbat organismoren molekulak konparatuta ateratzen dira.Zenbat eta antz handiagoa izan bi espezie, orduan eta ahaidetasun-harreman handiagoa izango dute


Espezie ezberdineko, ADN nukleotido sekuentziak

konparatzea, antzekotasunen informazioa eman dezake.

EnbriologikoakPaleontologikoakBiogeografikoakBiokimikoakAnatomikoakAnatomikoak

Espezie ezberdinen estruktura

organikoak ikertzen analogia eta

homologia asko ikus daitezke:


Organo homologoak: Barne-egitura bera duten organoak, baina kanpoko itxura eta funtzioa ez dira berdinak.

Organo analogoak: Funtzio bera duten organoak dira, baina ez dute jatorri bera.

Aztarna-organoak: Eboluzioan zehar funtzioa galduz joan diren organoak.

EnbriologikoakPaleontologikoakBiogeografikoakBiokimikoakAnatomikoakAnatomikoak

Organo edo hezur hauek

barruko estruktura bera

dute, baina kanpotik guztiz

ezberdinak dira. Bakoitzak bere

beharrei moldatzen da.



H. habilis

H. rudolfensis

H. ergaster

H. erectus

H. antecessor

H. heidelbergensis

H. neanderthalensis

H. sapiens

• Homo sapiens agerpenarekin amaitu zen prozesua. • Prozesu hau hominizazioa deitzen da. Ebluzio honetan

gertakari garrantzitsuenak bipedismoa, hortzen eta aurpegiaren tamainaren txikitze graduatua, burmuinaren handitzea eta hizkuntz artikulatu baten garapena.

• Gizakia primate bat da, gizakiok eta giza itxurako tximinoek , duela 10 eta 5 m.u. tarean bizi izan zen arbaso amankomun bat daukagu.



Giza espeziaren zuhaitz filogenetikoa


José Ramón

Giza espeziaren zuhaitz filogenetikoa

H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. Sapiens

Tximinotik gizakira


• Sahelanthropus tchadensis o Toumaï: Chad-en topatu zen primate antropomorfo baten fosila da. 6-7 m.u.-tan datatu da

• Fosilak, aintzineko itxura eta aurretuagoa den itxura bateko aztarnak agertzen ditu. Buruhezurraren ganga tximinoen gangarekin antz handia du, halaber, aurpegiko hezurtxikiek eta hortzek, batez ere kaninoek, gizakien atalekin antza dute.

•Buruhezurran, bekokiaren tokian, gizakien ezagarrietatik kanpo topatzen ez den tontor bat daukate.

Australopithecus• Hitzak hegoaldeko tximinoa esan nahi du, Hegoafrikara begira

dagoena. Inguru horretan agertu ziren lehenengo fosilak. (inguru horretan bizi dira gaur egun bosquimanoak, aldatu ez den gizaki bakarra, eta guztien jatorria dena, batzuen

• Hortz kaninoak, bipedismoa eta sexu-dimorfismoa. Hominido primitiboenak direla esaten da.

Australopithecus

Australopithecus

“Lucy”

Australopithecus robustus

• 2 –

H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. Sapiens

H. Habilis


+ 2-1,5 milioi urte artean bizi izan ziren.+ Bere buru-hezurraren tamaina, lehen hominidoena baino askoz handiagoa eta garatuagoa da (590 eta 690 cm3 artean). + Masail-hezur txikiagoak eta finagoak dituzte, baina antropologoek esaten dute hortzak beste hominidoen antzeko-bezalakoak zirela.+ Simioen bezalako gorputz proportzioak zituen.+ Honi harrizko lehenengo tresnen asmakuntza egokitzen zaie.

H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. Sapiens

H. Rudolfensis


+ Duela 1,9 milioi urte bizi zen.+ Homo habilis-ekin konparaturik aurpegi eta gorputz handiagoa zeukan.+ 750 cm3 buruhezurreko bolumena zeukan. + Hortzak nahiko handiak zeuzkan, Australopithecus robustus-ekin konparaturik oso antzekoak.+ Ehiza egiteko nahiko, gorputz gogor eta tresnak zituen; normalean taldetan joaten ziren ehiza egitera presa handiagoak bilatzeko.

Homo ergaster 1,8 -1,4 mill años

H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. Sapiens

H. Ergaster


+ Duela 2 milioi urte bizi izan zen.+ Buruhezur zirkularra zeukan, eta 800 eta 850 cm3 bolumena zeukan .+ Hortz txikiak, eta gorputz oso indartsua zeukan; esaten dute antropologoek antzekotasun handia zeukala Homo erektus-ekin.+ Ehiza egitera ere taldeka joaten ziren, presa handiagoak ehiza.

H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. Sapiens

H. Erectus


+ 1.8 m.u. + Buruezur baxua eta biribila, bekoki irtena eta buruhezur bolumena 800 eta 1250 cm3 artean dago. + Hezurrak aurreko espezieenak baino lodiagoak dira. + Mugimendu eta tentzio oso gogorrak jasan al zuten. + Masailhezur handia eta gogorra hortz txikiekin.+ Bere buruhezurreko barrunbea baxua zen eta bere garaiera gaur egungo gizakien antzekoa.+ Sua kontrolatzen hasi zen

Aurkitu dira ezpezie honetako arrastoak Asian (Jaban eta Txinan), Afrikan (Tanzanian, Hegoafrikan eta Aljerian) eta Europan(Alemanian, Espainian, Frantzian, Grezian eta Hungarian) .

Bizi izan ziren zonaldeak

Bizimodua eta tresnak

Gai zen lantzak, aiztoak eta beste hainbat tresna zurez, harriz nahiz hezurrez egiteko. Sua janaria prestatzeko erabili izanaren aztarnak ere aurkitu dira. Sua etxekotzen dute.

H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. Sapiens

H. Antecessor

Homo generoaren espezie desagertua da, Europako hominidorik zaharrena.Duela 800.000urte bizi izan zen.Banako garaiak, indartsuak eta aurpegi ezaugarri arkaikoekin.Neardenthalen edo gure espeziearen arbasoa izan liteke.Bere fosilak Atapuercan (Burgos) topatu dira.


H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. Sapiens

H. Heidelbergensis


Duela 800.000 urte Europara emigratu ziren hominidoak.Eskeleto indartsuagoa eta buruhezur handiagoak.Banako altuak (1,75 m) eta oso indartsuak ziren (llegarían a 100 kg), kaskahezur handiekin (1.350 cm³) eta lauak gaurko gizakiarekin aldenduz, masailhezur irtenak eta sudurraren irekiera handiekin.

H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. Sapiens

H. Neanderthalensis


Orain dela 250.000-28.000 urte bitarteko epean bizi izan zen

Gure baino 1500-1600cm3 handiagoko burezurra zuen, sudur-hobi zabalak, masail nabariak eta gureak baino hezur sendoagoak.

Guztiz zutik ibiltzeko gai zen.

Gizartean bizi ziren, kobazueloeta, eta lehen ehorzketak egiten zituzten. Kanibalak zirela uste da.

Euskal Neanderthal-a???• 1. Euskaldunek gizakien burmuin handiena

daukate.

• 2. Euskaldunek RH- aukerako portzentairik handiena daukate munduan. Tximino handi guztiek (txinpanzea, gorila, bonoboak, orangutanak) RH- daukate.

• 3. Amaren RH desberdineko umea izan duen amak ezin du beste ume bat eduki (orain bai transfusioekin). Honek isolamendua handitzen du, euskaldunen isolamendua.

• 4. Euskaldunen hizkuntz zaharra ez dauka antzekorik. Europako beste hizkuntza guztiekin loturarik ez duen hizkuntz bakarra da. Eta munduan egoera honetan dagoen gutxienetako bat.

• 5. Azken neandertalak Iberiar penintsulan bizi izan ziren desagertu baino lehen. Iberiar penintsulan beti egon dira euskaldunak.

• Restos: cueva de Leizetxiki

Benetan existitu zen subespezie bezala?

Hizkera garatu egin zen guztiz. Horretarako burmuinaren gune berezi baten garapena gertatu zen.

H. Habilis

H. Rudolfensis

H. Ergaster

H. Erectus

H. Antecessor

H. Heidelbergensis

H. Neanderthalis

H. SapiensH. Sapaiens sapiens


1100-2000 cm3-ko garezurra, 1,70-1,80 metroko altuera, 200 hezur baino gehiago, lasterka eta ibiltzeko moldatutakoago organoak (adibidez gluteoak).Zutik ibiltzeko gaitasuna, eskuak libre edukiz.Garezurraren zona baten handiketari esker hizkuntza garatu zen, artea praktikatu zuten eta erlijioak asmatu zituzten.

Duela 160.000 urte Afrikatik atera zen, Asiara eta Europara heldu zen hominidoa. Gaur egun arte iraundu du. Espezie honetan agertu zen gaur egungo pentsamendu modernoa. Margotzen zituzten haien haitzuloak. Lurraren historian zehar, natura moldatu du bere bizimodua hobetzeko.

Altueraren eboluzioa

Homo generoaren buruhezurraren eboluzioa

4. Hominizazioa

Bipedismoa

Eskuen askapena

BipedismoaEskuen askapena

4. Hominizazioa

BipedismoGorputza orekan mantentzeko, orbitobestibular planoa 90ºko angelua egin behar du grabitate unibertsalaren ardatzarekin.

Plano orbitovertibular

Eje de gravedad

Burua kulunkatu zen, hau magnum foramenaren aurrerapena eragin zuen buru-hezur oinarriaren barnera


4. Hominizazioa

Bipedismo

Bizkarreko eta lumbarretako eremuetan bizkarrezurra kurbatzen da.

Gizaki eta homo sapiens baten arteko bizkarrezurraren konparaketa

Bizkarrezurraren"S" Bihurgunea agertzen da.


4. Hominizazioa

BipedismoOineko hatzak mozten dira

Hatzen mozketa eta oinen oinazpiaren okerdura.


4. Hominizazioa

Bipedismo

Intsolazioak hobeto jasateko aukera eman zuen eta distantzia luzeak ibiltzeko gaitasuna elikatzeko.

Eguzki erradiazio gehiago

Eguzki erradiazio gutxiago

Haize gutxi

Haize asko


4. Hominizazioa

Eskuen askapena AntzineanHasieran, lehenengo hominidoak eskuekin ibiltzen ziren, eta hori dela eta, baraila oso indartsua zen, janaria zarrastatzeko.

txinpanzea

gorilagizakia

Gaur egunEz dugu oso baraila (mandibula) indartsua behar, eskuekin lan hori egin dezakegulako

4. Hominizazioa

Masailhezurraren muskuluak gogortu ziren eta aldaketa hasi zen:

Chimp Lucy H. sapiens


Eskuen askapena

4. Hominizazioa

Atzamar lodiaren askapenaren bidez, edonolako funtzioak egin ahal zituzten eskuarekin. Honekin objektu handiak hartu ahal zituzten eskuan oinarrituta eta txikiak beste atzamarrez laguntzen baziren.


Eskuen askapena

4. Hominizazioa


Eskuen askapena Eboluzioan zehar hainbat atal aldatu egiten dira, eskuak horien artean. Hauen transformazio nagusia atzamar lodiaren desplazamendua da, baina beste aldaketa batzuk ere badaude eskumuturrean esaterako.

Hasieran atzamar hori zuhaitzetara igotzeko erabiltzen zen baina hominidoak zutik ibiltzen zirenetik (sabanan beharrezkoa zen etsaiak ikusteko), funtzio hori baztertu egin da.

4. Hominizazioa

Horrez gain, homoen eboluzioan zehar garuna handitu egiten da eta beraz erremintak hobetu egiten dira.ESKUEN ASKAPENA + GARUNAREN TAMAINA= ERREMINTA AURRERATUAK


Eskuen askapena

giza eboluzioa

Documents