giáo trình quản lý công nghệ -...

3 3 5

6 1 5 8 I T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C K I N H TẼ Q U Ố C D Â N

B Ộ M Ô N Q U Ả N LÝ C Ô N G N G H Ệ

C h ủ b i ê n : G V C . NGUYỄN Đ Ă N G DẬU - G V C . NGUYỄN XUÂN TÀI

Q T K D

m

N H Ả XUÃT B Ả N

T H Ố N G K Ẽ

T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C

K I N H TÊ Q U Ố C D Â N

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

TRUÔNG ĐẠI H Ọ C KINH TẾ Q U Ố C DÂN

B ộ MÔN QUẢN LÝ C Ô N G NGHỆ Chủ b i ê n : GVC. NGUYỄN ĐĂNG DẬU - GVC. NGUYỄN XUÂN TÀI

G I Á O T R Ì N H

Q U Ả N L Ý C Ô N G N G H Ệ

N H À XUẤT B Ả N T H Ố N G KẼ

HÀ N Ộ I - 2003


33-335 TK-2003

-303-205-2003


Lởi nối đầu

L Ò I N Ó I Đ Ầ U

Môn học Quản lý công nghệ đề cập đến "Các khái niệm mới về công nghệ và quản lý hiệu quả sự phát triển công nghệ trong quá trình công nghiệp hoa, hiện đại hoa".

về công nghệ, từ khỉ Việt Nam đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, từ kế hoạch hoa tập trung nang cơ chế thị trường theo định hướng Xã hội Chủ nghĩa, một loạt các thuật ngữ du nhập vào nước ta như: vi mô, vĩ mô, marketing, bảo hiếm,

kiểm toán, môi trường, thị trường chứng khoán..., trong số đó có thuật ngữ công nghệ.

Thực tế chứng tỏ, vận hành kinh tế theo cơ chế thị trường, không thể bỏ qua các vấn đề liên quan đến các thuật ngữ đã nêu trên.

Đối với công nghệ, vai trò của công nghệ trong bất cứ giai đoạn nào của xã hội loài người cũng đã được lích sử thừa nhận. Tuy nhiên, vào cuối thế kỷ XX, vai trò của công nghệ ngày càng rõ rệt, trồ thành yếu tố có tính quyết định cho sự

phát triển.

Ngày nay, các quốc gia đều thừa nhận: công nghệ là công cụ chiến lược để phát triển kinh tế - xã hội một cách nhanh chóng và bền vững trong môi trường quốc tế ngày càng cạnh tranh quyết liệt.

ơ Việt Nam, vai trò của công nghệ đã được khăng định. Hiên pháp nước Cộng hoa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam xác

•


GIÁO TRÌNH QUĂN LÝ CÔNG NGHỆ

định: "Khoa học - Công nghệ đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước". Đại hội Đảng VUI Đảng cộng sản Việt Nam củng nhấn mạnh:" Khoa học và công nghệ phải trở thành nền tảng và động lực cho công nghiệp hoa, hiện đại hoa đất nước". Tiếp theo, Đại hội IX tiếp tục khẳng định: "Tăng cường tiềm lực và đổi mới cơ chế

quản lý để khoa học và công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển đất nước".

Mặc dù có sự nhất trí về vai trò của công nghệ đối với phát triển kinh tế- xã hội, nhưng trong lý luận, củng như khi thực hành phát triển công nghệ để xây dựng đất nước của các quốc gia trên thế giới, đặc biệt ở các nước đang phát triển, nhiều vấn đề của công nghệ vẫn còn có sự không thống nhất, do sự đa dạng và phức tạp của công nghệ.

Vê quản lý công nghệ, bên cạnh các lợi ích mà công nghệ mang lại, cuối thế kỷ XX loài người cũng đã chứng kiến

những tác hại xấu do công nghệ mới gây ra. Điều này dẫn tới nhu cầu cần phải kiểm soát sự phát triển công nghệ.

Ji ỉ o các nước phát triển, các nhà khoa học đã phát hiện

nhiều sự thất bại trong cạnh tranh trên thị trường là do thua kém về năng lực quản lý công nghệ chứ không phải chỉ do trình độ công nghệ.

Nhiều nước đang phát triển đã không thành công trong việc phát triển công nghệ để xây dựng đất nước. Nguyên nhân của sự thất bại là do các nước này thiếu năng lực về quản lý công nghệ.

Những vấn đề vừa nêu dẫn tới sự quan tâm của các nhà khoa học tới lý thuyết củng như thực hành Quản lý công nghệ. Chính vì vậy, Quản lý công nghệ trở thành bộ môn

I Titíông Bai h ọ c Kỉnh t ế Q u ố c d â n


lồi nối đầu

khoa học được nghiên cứu tại nhiều quốc gùi từ cuối những năm 70. Hiện nay ở hầu hết các trường đại học lớn trên thê giới đều đưa môn học này vào chính khoa, nhiều trường đã đào tạo sinh viên cao học về Quản lý công nghệ.

Môn học Quản lý công nghệ được đưa vào giảng dạy tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân từ năm 1996, vói tên gọi "Công nghệ và quản lý công nghệ". Mục tiêu của môn học là: Cung cấp các kiến thức cơ bản và hiện đại về công nghệ và quản lý công nghệ, để người học có thể tự xây dưng cho mình một công cụ dưới dạng phương pháp luận, trên cơ sở đó kết

hợp với các kiến thức của các bộ môn khoa học khác đê đạt được hiệu quả cao khi tham gia hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ củng như các hoạt động khác trong thực tiễn công nghiệp hoa, hiện đại hoa của đất nước.

Sau một thời gian giảng dạy cho sinh viên các chuyên ngành thuộc các hệ đào tạo, Giáo trình "Công nghệ và quản lý công nghệ" đã được Hội đồng nhà trường thẩm định năm 2001. Trong lần biên soạn này, giáo trình có nhiều sửa chữa, bổ sung và đổi tên thành "Quản lý công nghệ". Nội dung cuốn "Giáo trình quản lý công nghê" được trình bày trong 8 chương:

Chương 1. Cơ sở quản lý công nghệ.

Chương 2. Môi trường công nghệ.

Chương 3. Đánh giá công nghệ.

Chương 4. Lựa chọn công nghệ.

Chương 5. Đổi mới công nghệ.

Chương 6. Năng lực công nghệ.

* w *uv* Kính l ê Q u ố c idôĩl ì


GIÁO TRÌNH QUĂN UY CÓNG N q n ậ

Chương 7. Chuyển giao công nghệ.

Chương 8. Quản lý Nhà nước về công nghệ.

Giáo trình được hoàn thành với sự đóng góp công sức của tập thể Bộ môn gồm: PGS. TS. Lê Văn Hoan, GVC. Nguyễn Đăng Dậu, GVC. Nguyễn Xuân Tài, GV. Lê Văn Thụ, ThS. Phạm Huy Hân, GVC. Hoàng Trọng Thanh, GVC. Vũ Xuân

Ngạn, GVC. Đỉnh Văn Dục, GV. Cao Cự Bốn, do GVC. Nguyễn Đăng Dậu và GVC. Nguyễn Xuân Tài chủ biên.

Bộ môn Quản lý công nghệ xin chân thành cám ơn sự giúp đỡ của các đồng nghiệp trong và ngoài Trường, đặc biệt của GS. Đặng Ngọc Dinh, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược và chính sách Khoa học và Công nghệ, thuộc Bộ KH và CN; GS. TS. Nguyễn Đình Phan, Pho Hiệu trưởng trường Đại học KTQD về những đóng góp cho giáo trình.

Giáo trình là tài liệu học tập, nghiên cứu của sinh viên trường Đại học Kinh tế Quốc dân và có thê làm tài liệu tham khảo cho cán bộ nghiên cứu, kinh tế, quản lý và quản trị kỉnh doanh.

Bộ môn mong được sự góp ý của đồng nghiệp, sinh viên và bạn đọc để giáo trình ngày càng được bổ sung hoàn chỉnh hơn.

Bộ MÔN QUẢN LÝ CÔNG NGHỆ

6 « Truồng Đ ạ i h ọ c Kinh l ể Q u ổ c đ ô n


Chương ỉ: Cơ sỏ quản lý cõng nghệ

Chương Ì

Cơ SỎ QUẢN LÝ CÔNG NGHỆ

ì. KHÁI NIỆM Cơ BẢN VỀ CÔNG NGHỆ

1. Công nghệ là gì?

T r o n g q u á t r ì n h đ ố i m ố i q u ả n lý k i n h t ế ở V i ệ t N am, c h u y ể n đ ổ i t ừ cơ c h ê k ê hoạch hoa t ậ p t r u n g sang cơ c h ê t h ị t r ư ờ n g theo đ ị n h h ư ớ n g x ã h ộ i chủ nghĩa, n h i ề u t h u ậ t n g ữ k i n h t ế - k ỹ t h u ậ t đ ã du n h ậ p v à o V i ệ t N a m , t rong số đó có t h u ậ t n g ữ công n g h ệ .

Có t h ể n ó i c ô n g n g h ệ x u ấ t h i ệ n đồng thò i v ố i sự h ì n h t h à n h x ã h ộ i loà i n g ư ờ i . T ừ "công nghệ" x u ấ t p h á t t ừ chữ H y L ạ p (xsjcr|vs - Tekhne) có nghĩa là m ộ t công n g h ệ hay mộ t k ỹ n ă n g , v à (Ả.OỴOƠ - logos) có nghĩa là m ộ t khoa học, hay sự n g h i ê n cứu . N h ư v ậ y t h u ậ t n g ữ technology (Tiêng Anh) hay technologie (T i ếng P h á p ) có ý nghĩa là khoa học v ề k ỹ t h u ậ t hay sự n g h i ê n c ứ u có h ệ thống v ề k ỹ t h u ậ t - t h ư ờ n g được gọ i l à C ô n g n g h ệ học.

Ớ V i ệ t N a m , cho đ ế n nay công n g h ệ t h ư ờ n g được h i ể u là q u á t r ì n h t i ê n h à n h m ộ t công đ o ạ n s ả n x u ấ t , là t h i ế t bị đế

thực h i ệ n m ộ t c ô n g việc (do đó công n g h ệ t h ư ờ n g là t í n h t ừ của c ụ m t h u ậ t n g ữ n h ư : q u i t r ì n h công nghệ , t h i ế t bị công n g h ệ , d â y c h u y ề n công nghệ) . C á c h h i ể u n à y có x u ấ t xứ t ừ đ ị n h nghĩa t r o n g t ừ đ i ê n k ỹ t h u ậ t của L i ên Xô t rưóc đây-

Trưồna Đa i h ọ c Kỉnh t ế Q u ố c d â n i


GIÁO TRÌNH QUÀN LÝ CÓNG NGHỆ

"Công n g h ệ l à t ậ p hợp các p h ư ơ n g p h á p gia công , c h ế t ạo , l à m thay đ ổ i t r ạ n g t h á i , t í n h c h ấ t , h ì n h d á n g n g u y ê n , v ậ t l i ệ u hay b á n t h à n h p h ẩ m sử dụng t r o n g q u á t r ì n h s ả n x u ấ t để t ạo ra s ả n p h ẩ m h o à n chỉnh". Theo n h ữ n g quan n i ệ m n à y , công n g h ệ chỉ l i ê n quan đ ế n s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t .

T ừ n h ữ n g n ă m 60 của t h ế k ỷ X X , k h ỏ i đ ầ u t ừ M ỹ r ồ i T â y A u đ ã sử d ụ n g t h u ậ t n g ữ "công n g h ệ " đ ể chỉ các h o ạ t động ỏ mọi lĩnh vực, các h o ạ t động n à y áp dụng những kiến thức là kết quả của nghiên cứu khoa học ứng dụng - m ộ t sự p h á t t r i ể n của khoa học t rong thực t i ễ n - n h ằ m mang l ạ i h i ệ u q u ả cao h ơ n t r o n g h o ạ t động của con n g ư ờ i .

K h á i n i ệ m công n g h ệ n à y d ầ n d ầ n được c h ấ p n h ậ n r ộ n g r ã i t r ê n t h ế giói, v í d ụ t h ể h i ệ n ở v iệc t hay đ ổ i t ê n g ọ i của các t ạ p ch í l ớ n t r ê n t h ế giói, n h ư " T ạ p c h í khoa học v à k ỹ t h u ậ t -Science et technique" đ ổ i t h à n h "Khoa học v à công n g h ệ -Science et technogie".

ở V i ệ t N a m , N g h ị q u y ế t 26 của B ộ C h í n h t r ị , B a n c h ấ p h à n h T r u n g ư ơ n g Đ ả n g Cộng s ả n V i ệ t N a m khoa V I (1991) mang t ê n "Ngh ị q u y ế t v ề khoa học - công nghệ" . N h ư v ậ y t h u ậ t n g ữ công n g h ệ đ ã được sử d ụ n g c h í n h thức ỏ n ư ố c ta . N ă m 1992, Ư ỷ b a n Khoa học - k ỹ t h u ậ t N h à n ư ó c đ ổ i t h à n h B ộ Khoa học - C ô n g n g h ệ v à M ô i t r u ồ n g (nay l à B ộ Khoa học - C ô n g nghệ) .

- M ặ c d ầ u đ ã được sử dụng k h á r ộ n g r ã i t r ê n t h ế giói, song

việc đ ư a ra m ộ t đ ị n h nghĩa công n g h ệ l ạ i c h ư a có được sự t h ố n g n h ấ t . Đ ó l à do số l ượng các công n g h ệ h i ệ n có n h i ề u

đ ế n mức k h ô n g t h ể t h ố n g k ê được, c ô n g n g h ệ l ạ i h ế t sức đ a dạng , k h i ế n n h ữ n g n g ư ờ i sử d ụ n g m ộ t công n g h ệ cụ t h ể t rong n h ữ n g đ i ể u k i ệ n v à h o à n c ả n h k h ô n g g iống n h a u sẽ

d ẫ n đ ế n sự k h á i q u á t của họ v ề c ô n g n g h ệ sẽ k h á c nhau . B ê n

ế Truông Đ ọ i h ọ c Kình ìể Quốc đ ô n


giáo trình quản lý công nghệ -...

Documents