giíi thiÖu nh÷ng ph¬ng thøc trong qu¶n lý tµi nguyªn …...b. tiÕn tr×nh lµm viÖc ë...

B¸o c¸o chuyªn gia ng¾n h¹n cña

Thomas Schwedersky

Th¸ng 5-1997

Thay mÆt cho: C¬ quan Hîp t¸c Kü thuËt §øc GTZ vµ

Uû ban s«ng Mªk«ng

Môc lôc

giíi thiÖu nh÷ng ph¬ng thøc

tù hç trî vµ gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc

trong qu¶n lý tµi nguyªn

cã sù tham gia cña ngêi d©n

------------

tØnh ®¨k l¨k, viÖt nam

A Giíi thiÖu 1

A.1 C¬ së vµ môc tiªu 1

A.2 Ph¬ng ph¸p lµm viÖc 1

B TiÕn tr×nh lµm viÖc ë tØnh §¨k l¨k 2

B.1 X¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò u tiªn cña tæ dù ¸n 4

B.1.1 TÝnh bÒn v÷ng 4

B.1.2 C¸c nhãm ph¸t triÓn céng ®ång? 5

B.1.3 Tù hç trî 5

of 25

a. Giíi thiÖu

A.1 C¬ së vµ môc tiªu

Sù hîp t¸c gi÷a MRC/GTZ vµ dù ¸n NARMS ®· ®îc nèi l¹i vµo th¸ng 2/1996 khi «ng Michael Gluck liªn hÖ víi dù ¸n ë Eschborn. Th¸ng 6/1996 «ng TrÇn Ngäc Thanh ®· tham gia kho¸ ®µo t¹o 1 tuÇn vÒ çc ph¬ng thøc tham gia vµ tù hç trî trong qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn do dù ¸n NARMS tæ chøc. Th¸ng 1/1997, «ng Christoph Feyen liªn l¹c víi Thomas Schwedersky ë Bonn. TiÕp ®ã, lÞch tr×nh cña ®ît lµm viÖc ®· ®îc lËp víi nh÷ng môc tiªu chÝnh sau:

� Hç trî tæ dù ¸n ë tØnh §¨k L¨k trong c«ng viÖc cña hä vÒ ph¸t triÓn vïng ®Çu nguån cã sù tham gia cña ngêi d©n � Thùc hiÖn ®ît c«ng t¸c cè vÊn vÒ ph¬ng ph¸p ®Þnh híng tiÕn tr×nh ho¹t ®éng � Hç trî dù ¸n MRC/GTZ trong viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng thùc tiÔn tèt nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn vïng ®Çu nguån cã sù tham gia cña ngêi d©n ë vïng h¹ lu séng Mekong.

A.2 Ph¬ng ph¸p lµm viÖc

Trong ®ît c«ng t¸c nµy, t«i (1) tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c "cè vÊn vÒ tiÕn tr×nh ho¹t ®éng" (IPC). Do ®ã mèi quan t©m chÝnh cña t«i lµ thóc ®Èy ph¸t huy n¨ng lùc cña tæ dù ¸n trong viÖc hîp t¸c víi çc céng ®ång ®Þa ph¬ng ë huyÖn L¨k. §iÒu nµy cã nghÜa lµ:

� Dùa vµo kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc cña tæ dù ¸n � ¦u tiªn nh÷ng néi dung vÒ ph¬ng ph¸p luËn vµ nh÷ng c©u hái thÝch hîp thay cho nh÷ng "gi¶i ph¸p" cã s½n � Hç trî viÖc ph¸t huy n¨ng lùc cña tæ dù ¸n b»ng çch häc hái hµnh ®éng th«ng qua viÖc gi¸m s¸t tiÕn ®é; � Chia xÎ kinh nghiÖm cña nh÷ng níc kh¸c.

Víi t çch lµ cè vÊn lµm viÖc theo tiÕn ®é, t«i lµm viÖc cïng víi tæ dù ¸n chø kh«ng ph¶i cho tæ dù ¸n. Sù thö th¸ch ®èi víi t«i trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn kh¶ n¨ng cña tæ dù ¸n ®i ®«i víi sù thö th¸ch ®èi víi tæ dù ¸n trong viÖc hç trî ph¸t triÓn kh¶ n¨ng cña ngêi d©n vµ çc céng ®ång ë huyÖn L¨k (xem phÇn B.1).

B.1.4 Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh dù ¸n 5

B.1.5 LËp kÕ ho¹ch 5

B.2 T×m kiÕm sù ®ång nhÊt vÒ nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n: tÝnh bÒn v÷ng vµ tù hç trî/xóc tiÕn tù hç trî 6

B.3 Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh ho¹t ®éng: biÖn ph¸p thö nghiÖm "giíi thiÖu bÕp cñi c¶i tiÕn" 8

B.4 Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc: Giao ®Êt , bæ sung ®Êt n«ng nghiÖp vµ giao rõng 13

B.5 Quan s¸t vµ tiÕp xóc t¹i hiÖn trêng: tËp huÊn viÖc x©y bÕp lß c¶i tiÕn 15

B.6 TËp huÊn bÕp c¶i tiÕn: quan s¸t vµ suy nghÜ 17

B.7 KÕ ho¹ch cho viÖc häc tËp thùc hµnh: M« h×nh thö nghiÖm BÕp c¶i tiÕn. 19

B.8 Tæng kÕt 27

C Sù ph¸t triÓn Kh¸i niÖm cña dù ¸n: mét sè ý tëng vµ ®Ò xuÊt 29

C.1 Bµi häc tõ çc biÖn ph¸p thö nghiÖm 29

C.2 Gi÷ vai trß hç trî 30

C.3 Thay ®æi çc hÖ thèng sö dông ®Êt 30

D Nguyªn t¾c vµ tiªu chÝ x¸c ®Þnh nh÷ng thùc tiÔn tèt nhÊt 31

Phô lôc 1 34

of 25

B. TiÕn tr×nh lµm viÖc ë tØnh §¨k l¨k

Ch¬ng tr×nh lµm viÖc ®îc dùa trªn çc ®iÒu kho¶n tham chiÕu (xem phô lôc 1) mµ «ng Michael Gluck ®· lËp ra tríc ®ît c«ng t¸c. Nhng ngay tõ ®Çu ®Ó tËn dông nh÷ng c¬ héi trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, ch¬ng tr×nh ®· cã sù thay ®æi. Trªn thùc tÕ, c«ng viÖc cña t«i tËp trung chñ yÕu vµo çc ph¬ng ph¸p thö nghiÖm nhanh, ®Æc biÖt vµo ch¬ng tr×nh bÕp cñi c¶i tiÕn nh lµ vÝ dô cho viÖc tæ chøc häc qua thùc hµnh, vµo viÖc giao ®Êt vµ vµo quy ho¹ch sö dông ®Êt. BÊt chÊp nh÷ng ®iÒu kho¶n trong ToR, viÖc ®¸nh gi¸ c«ng viÖc cña PRA còng nh nh÷ng ph©n tÝch tæng hîp h¬n vÒ bøc tranh thÓ chÕ vµ mét ®¸nh gi¸ tæng qu¸t h¬n vÒ n¨ng lùc tù hç trî ®îc ®Æt sang mét bªn. Thay ®æi ch¬ng tr×nh lµm viÖc theo mét d¹ng tiÕn tr×nh ®Þnh híng còng cã nghÜa lµ ®a nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau liªn quan tíi viÖc gi¸m s¸t tiÕn ®é nh»m gióp tæ dù ¸n ®Þnh h×nh râ rµng h¬n gi¸m s¸t tiÕn ®é lµ thÕ nµo, vÝ dô nh viÖc giíi thiÖu bÕp cñi c¶i tiÕn. Qu¸ tr×nh lµm viÖc víi tæ dù ¸n ë tØnh §¨k L¨k ®îc lËp thµnh b¶ng tãm t¾t (xem b¶ng 1). Qu¸ tr×nh lµm viÖc ®îc ghi l¹i trong nh÷ng phÇn tiÕp theo (B.1 -8) (2).

B¶ng 1: Tãm t¾t qu¸ tr×nh lµm viÖc

B.1 X¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò u tiªn cña tæ dù ¸n

Chóng t«i (3) b¾t ®Çu lµm viÖc cïng nhau vµo chiÒu ngµy 25/4 víi buæi thuyÕt tr×nh cña t«i víi t çch lµ cè vÊn, bao gåm gi¶i tr×nh vÒ nh÷ng g× t«i cã thÓ ®Ò xuÊt vµ nh÷ng g× t«i chê ®îi tõ phÝa tæ dù ¸n (xem b¶ng 2).

B¶ng 2: Ph¬ng ph¸p lµm viÖc cña t«i

of 25

TiÕp theo bµi thuyÕt tr×nh cña t«i, tæ dù ¸n ®· x¸c ®Þnh ra 5 lÜnh vùc u tiªn lµm viÖc trong ®ît c«ng t¸c nµy:

B.1.1 TÝnh bÒn v÷ng

� Lµm thÕ nµo ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng cña mét hÖ thèng sö dông ®Êt hiÖn t¹i nh thÕ nµo? � Nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ nguån níc, ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn rõng? � Lµm thÕ nµo ®Ó b¶o vÖ phÇn thîng nguån nh»m ®¹t ®îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi vïng h¹ lu? � Lµm thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng?

B.1.2 Çc nhãm ph¸t triÓn céng ®ång?

� Lµm thÕ nµo ®Ó hç trî çc nhãm ph¸t triÓn céng ®ång nh»m t¨ng cêng n¨ng lùc cña hä trong çc vÊn ®Ò � x¸c ®Þnh çc nhu cÇu ph¸t triÓn vµ � lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn.

B.1.3 Tù hç trî

� Nh÷ng ho¹t ®éng nµo cÇn tiÕn hµnh trong mét chiÕn lîc tù hç trî trong t¬ng quan víi vÊn ®Ò giíi? � KiÓu tù tæ chøc nµo ®ang hiÖn h÷u ë cÊp céng ®ång? � CÇn hç trî lo¹i nµo tõ bªn ngoµi?

B.1.4 Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh dù ¸n

Theo dâi vµ ®¸nh gi¸ thêng xuyªn tiÕn tr×nh c«ng viÖc cña chóng ta nh thÕ nµo?

� nhËn thøc: cña chóng ta vµ cña nh÷ng ngêi thùc hiÖn kh¸c

Nh÷ng g× t«i cã thÓ ®Ò xuÊt:

� kinh nghiÖm cña t«i � quan ®iÓm ®éc lËp tõ bªn ngoµi � thêi gian cña t«i � cam kÕt cña t«i

* çc ph¬ng ph¸p tham gia vµ tù hç trî trong qu¶n lý tµi nguyªn: lµm thÕ nµo ®Ó ngêi sö dông tµi nguyªn cã thÓ ph¸t triÓn vµ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý tµi nguyªn cña hä?

ViÖc ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn n¨ng lùc cña çc b¹n chØ cã thÓ thùc hiÖn khi:

� t«i dùa vµo kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cña çc b¹n � t«i hç trî çc b¹n tù x©y dùng çc gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cña b¹n

� t«i hç trî çc b¹n häc tõ kinh nghiÖm cña chÝnh b¹n

� b¹n ®Æt ra çc vÊn ®Ò u tiªn: b¹n muèn lµm viÖc víi t«i vÒ nh÷ng vÊn ®Ò g×?

� b¹n s¾p xÕp thêi gian cña b¹n � b¹n ®a ra cam kÕt cña b¹n

of 25

� kiÓm tra chiÕn lîc � nh÷ng qu¸ tr×nh tham gia � nh÷ng bµi häc thu ®îc � vai trß vµ vÞ trÝ cña chóng ta � ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch vµ tiÕn tr×nh c«ng viÖc cña chóng ta

B.1.5 LËp kÕ ho¹ch

B¾t ®Çu díi gãc ®é: "c¸c céng ®ång tù hµnh ®éng vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù ph¸t triÓn cña chÝnh hä".

� Tæ chøc qu¸ tr×nh nµo tõ lóc b¾t ®Çu? � ViÖc g× cÇn lµm vµ lµm khi nµo?

Chóng t«i quyÕt ®Þnh b¾t ®Çu tõ lÜnh vùc u tiªn ®Çu tiªn.

B.2 T×m kiÕm sù ®ång nhÊt vÒ nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n: tÝnh bÒn v÷ng vµ tù hç trî / ph¸t huy tù hç trî

Tæ dù ¸n ph¸t biÓu sù cÇn thiÕt nªn hiÓu nh thÕ nµo vÒ kh¸i niÖm bÒn v÷ng. Chóng t«i ph©n biÖt ba ph¹m trï cña tÝnh bÒn v÷ng nh sau:

� sinh th¸i � kinh tÕ � x· héi

Do ®ã chóng t«i ®a ra nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc biÖt chÝnh ®èi víi 3 ph¹m trï nµy (xem b¶ng 3).

B¶ng 3: Nh÷ng ®iÓm thèng nhÊt cña chóng t«i vÒ tÝnh bÒn v÷ng

Thö th¸ch: xóc tiÕn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng nh»m c©n ®èi 3 ph¹m trï cña tÝnh bÒn v÷ng

"C©n b»ng nh÷ng g× chóng ta lÊy ®i vµ nh÷ng g× chóng ta ®a vµo hÖ thèng".

of 25

Lµm thÕ nµo ®Ó ®iÒu chØnh çc biÖn ph¸p cho phï hîp kh¶ n¨ng cña ngêi sö dông tµi nguyªn?

¤ng Michael Glueck ®Ò xuÊt mét ®Þnh nghÜa ph¸t triÓn bÒn v÷ng cã thÓ sö dông lµm chiÕc « cho nh÷ng quan ®iÓm ®ång nhÊt cña chóng t«i vÒ tÝnh bÒn v÷ng:

"Ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®¸p ÷ng çc nhu cÇu cña thÕ hÖ hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p ÷ng çc nhu cÇu cña nh÷ng thÕ hÖ sau" (Héi ®ång ThÕ giíi: T¬ng lai chung cña chóng ta).

Tríc khi ®a ra nh÷ng c©u hái cô thÓ h¬n vÒ viÖc ®¸nh gi¸ vµ b¶o ®¶m tÝnh bÒn v÷ng nh thÕ nµo, tæ dù ¸n biÓu hiÖn nhu cÇu t×m kiÕm quan ®iÓm chung vÒ hai kh¸i niÖm chñ yÕu kh¸c: tù hç trî vµ xóc tiÕn tù hç trî (xem b¶ng 4) [kÕt hîp quan ®iÓm chung nµy trong c«ng t¸c cña tæ dù ¸n: sù thèng nhÊt trong quan ®iÓm ®· ®îc thùc hµnh ®Õn møc ®é nµo? Çi g× cã thÓ lµ mét dÞp ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng quan ®iÓm chung nµy ë mét ph¹m vi réng h¬n: chóng cã cßn tån t¹i hay kh«ng, hay chung ®· thay ®æi theo thêi gian vµ do ¶nh hëng cña çc kinh nghiÖm míi?].

Chóng t«i quyÕt ®Þnh tiÕp tôc cuéc trao ®æi cña chóng t«i vµo ngµy thø hai, 28/4 do ngµy h«m sau cã kÕ ho¹ch ®i thùc ®Þa ë x· §¨k Ph¬i.

B¶ng 4: Nh÷ng quan ®iÓm chung cña chóng t«i vÒ tù hç trî vµ ph¸t huy tù hç trî

Chóng ta cã thÓ thÊy g× khi tù hç trî vµ ph¸t huy tù hç trî x¶y ra?

* xem nh÷ng n¨ng lùc liªn quan ®Õn tù hç trî

B.3 Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh ho¹t ®éng: biÖn ph¸p thö nghiÖm (4) "giíi thiÖu bÕp cñi c¶i tiÕn"

Chóng t«i tiÕp tôc lµm viÖc chung vµo thø hai 28/4. TiÕp theo nh÷ng lÜnh vùc ®îc u tiªn mµ tæ dù ¸n ®· x¸c ®Þnh tõ ®Çu, çc "nhãm ph¸t triÓn céng ®ång" cã thÓ lµ chñ ®Ò ®Ó bµn luËn. Tuy nhiªn, ®Ó tr¸nh th¶o luËn mét çch chung chung, chóng t«i quyÕt ®Þnh liªn kÕt vÊn ®Ò nµy víi mét lÜnh vùc c«ng viÖc cô thÓ cña dù ¸n: biÖn ph¸p thö nghiÖm bÕp cñi c¶i tiÕn. Chóng t«i còng tËp trung vµo biÖn ph¸p nµy nh»m lµm râ ý tëng vµ tiÒm n¨ng cña viÖc gi¸m s¸t tiÕn tr×nh ho¹t ®éng.

of 25

§Ó b¾t ®Çu, t«i ®Ò xuÊt sö dông mét c«ng cô ®¬n gi¶n ®Ó lµm râ toµn c¶nh nh÷ng ngêi tham gia còng nh nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña tõng ngêi (xem b¶ng 5).

B¶ng 5: BiÖn ph¸p thö nghiÖm: BÕp cñi c¶i tiÕn: Nh÷ng ngêi tham gia vµ nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm

Trong khi lËp b¶ng 5, chóng t«i chó träng ®Õn nh÷ng c©u hái sau:

Ai thËt sù liªn quan ®Õn viÖc lùa chän ngêi ®îc tËp huÊn vµ liªn quan ®Õn møc ®é nµo?

Ai thËt sù liªn quan ®Õn viÖc lùa chän nh÷ng hé t×nh nguyÖn vµ liªn quan ®Õn møc ®é nµo?

Tiªu chÝ chÝnh ®Ó lùa chän lµ: ®¹i diÖn cho 3 lo¹i hé gia ®×nh: kh¸ gi¶, trung b×nh vµ nghÌo. [Ngêi d©n ¸p dông nh÷ng tiªu chÝ nµo ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é giµu nghÌo cña hé gia ®×nh?].

of 25

Dùa trªn tiªu chÝ nµy, 21 hé gia ®×nh ®· ®îc lùa chän: mçi lo¹i 7 hé. §Ó u tiªn cho tÇng líp nghÌo ë x· §¨k Ph¬i, dù ¸n yªu cÇu x¸c ®Þnh thªm 21 hé nghÌo lµm ngêi thô hëng cña viÖc x©y dùng bÕp c¶i tiÕn. Nh vËy, sè lîng çc hé tham gia vµo viÖc x©y dùng bÕp c¶i tiÕn t¨ng lªn ®Õn 42 [Nh÷ng hé kh¸ gi¶ vµ trung b×nh tiÕp nhËn biÖn ph¸p nµy cña dù ¸n nh thÕ nµo? Hä lùa chän 21 hé bæ sung ra sao? ViÖc lùa chän nµy ®îc thùc hiÖn tíi møc ®é nµo ®Ó "lµm vui lßng" dù ¸n?]

Hai chuyªn gia vÒ bÕp c¶i tiÕn mµ Dù ¸n ®· mêi tõ ViÖn L©m nghiÖp Hµ néi vµo ®· tiÕn hµnh ®ît ®iªï tra ®Çu tiªn tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò sau:

� viÖc thu lîm vµ tiªu thô cñi ®un � nh÷ng thùc tiÔn nÊu níng cæ truyÒn � kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu cña ®Þa ph¬ng cho viÖc x©y dùng bÕp c¶i tiÕn � sù t×nh nguyÖn tham gia vµo biÖn ph¸p thö nghiÖm nµy cña çc hé gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ phô n÷.

[KÕt qu¶ cña ®ît ®iÒu tra nµy ®· ®îc chia xÎ vµ th¶o luËn víi ngêi d©n ë møc ®é nµo?]

Trong qu¸ tr×nh th¶o luËn, chóng t«i nhËn thÊy s¬ ®å cña chóng t«i kh«ng chØ thÓ hiÖn nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm nh ®· ph©n c«ng mµ cßn thÓ hiÖn hy väng cña chóng t«i vÒ nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ngêi kh¸c, vÝ dô nh nh÷ng hé kh«ng t×nh nguyÖn chÊp nhËn bÕp c¶i tiÕn. §iÒu quan träng ph¶i lu ý lµ s¬ ®å nµy chØ thÓ hiÖn viÔn c¶nh cña chóng t«i. TÊt nhiªn còng rÊt thó vÞ nÕu t×m hiÓu kü h¬n t¬ng lai cña nh÷ng ®èi tîng kh¸c, vÝ dô nh nh÷ng kú väng cña çc hé t×nh nguyÖn thùc hiÖn vai trß cña chóng t«i víi t çch nh lµ dù ¸n.

[S¬ ®å cña chóng t«i cã thÓ sö dông lµm híng dÉn cho çc ho¹t ®éng gi¸m s¸t trong t¬ng lai, vÝ dô gi¶i quyÕt nh÷ng c©u hái sau:

� Ai thùc chÊt ®¶m nhiÖm c«ng viÖc nµo vµ chÞu nh÷ng tr¸ch nhiÖm nµo? � Sù s¾p xÕp c«ng viÖc nh vËy thÓ hiÖn hy väng cña chóng t«i ë møc ®é nµo, lu ý r»ng s¬ ®å cña chóng t«i chØ ®¹i

diÖn cho nh÷ng viÔn c¶nh cña chóng t«i mµ kh«ng thÓ hiÖn viÔn c¶nh cña nh÷ng ®èi tîng kh¸c? � ViÖc ph©n chia nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm thùc tÕ ¶nh hëng ®Õn viÖc thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy nh thÕ nµo, vµ chóng ta

cã thÓ häc tËp ®îc g× tõ ®©y? � Nh÷ng ®èi tîng kh¸c nhau ®¸nh gi¸ nh thÕ nµo vÒ sù ph©n chia nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm, vµ hä muèn thay ®æi nh÷ng

g× trong t¬ng lai?]

V× kh¸i niÖm "gi¸m s¸t tiÕn tr×nh ho¹t ®éng" lµ míi ®èi víi dù ¸n, t«i ®· giíi thiÖu ng¾n gän vÒ kh¸i niÖm gi¸m s¸t tiÕn tr×nh (ProM). Nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña ProM trë nªn dÔ hiÓu h¬n b»ng viÖc lµm râ sù kh¸c biÖt cña nã so víi viÖc gi¸m s¸t thµnh qu¶ cã ®Þnh híng (xem b¶ng 6).

[Mét vÝ dô minh ho¹ kh¸c nh sau: ®èi víi gi¸m s¸t thµnh qu¶ ®iÒu quan träng lµ ph¶i biÕt ®îc cã bao nhiªu c©y ®· ®îc trång vµ cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc vµo mét thêi ®iÓm nµo ®ã t¹i hiÖn trêng. ProM muèn theo dâi qu¸ tr×nh trång c©y: vÒ vÊn ®Ò nµy, mét c©u hái trùc diÖn cã thÓ nªu ra: Ai trång c©y g× v× lý do g× vµ nh thÕ nµo? N¨ng lùc vµ sù ph¸t triÓn quyÒn së h÷u cã liªn quan g× ®Õn viÖc trång c©y nµy?]

C©u hái sau ®îc tæ dù ¸n ®Æt ra: "T¹i sao chóng ta l¹i ph¶i gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc? " Sau mét håi tranh luËn ng¾n ®·

B¶ng 6: BiÖn ph¸p thö nghiÖm: bÕp c¶i tiÕn

Gi¸m s¸t thµnh qu¶ ®· dù ®Þnh Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc

sè lîng bÕp ®· ®îc x©y dùng thùc hiÖn tõ ®Çu ®Õn cuèi

sè lîng bÕp ®· ho¹t ®éng nh÷ng bÊt lîi khi sö dông bÕp c¶i tiÕn

sè lîng ngêi tham gia vµo tËp huÊn vµ nÊu thö héi phô n÷ ®a ra s¸ng kiÕn tæ chøc nÊu thö

phô n÷ trong 2 bu«n ®· tù ®¸nh gi¸ viÖc sö dông bÕp c¶i tiÕn

of 25

®a ra nh÷ng vÊn ®Ò sau:

Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc nh»m:

� ®Ó ®¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng vµ hoµn thiÖn � cÇn thiÕt ®Ó kiÓm tra nh÷ng thùc tiÔn tèt nhÊt ë hiÖn trêng � ®Ó ph¸t triÓn kh¶ n¨ng hµnh ®éng cña tæ dù ¸n � lµm c¬ së cho sù ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c

Tõ ®ã chóng t«i ®i ®Õn mét ý tëng mÊu chèt "häc tËp kinh nghiÖm ®Ó ph¸t triÓn kh¶ n¨ng hµnh ®éng sau nµy". Víi t tëng nµy, ProM vît xa viÖc gi¸m s¸t thµnh qu¶ ®· ®Þnh híng v× nã më réng tõ "häc tËp tõ kinh nghiÖm" ra ®éng lùc cña tiÕn tr×nh c«ng viÖc, vÝ dô c©u hái: "Trong sè nh÷ng ngêi sö dông bÕp c¶i tiÕn ai ph¶i më réng së h÷u cña bÕp lß? ""Së h÷u bÕp" cã nghÜa lµ hä ®· tin tëng vµo sù sö dông cña hä vµ hä cã thÓ hµnh ®éng nh»m gi¶i quyÕt bÊt cø mét víng m¾c kü thuËt nµo cã thÓ x¶y ra.

Häc tËp tõ c«ng viÖc th«ng qua çc biÖn ph¸p ProM ®Ó thêng xuyªn rót ra bµi häc ®îc tr×nh bµy vµ gi¶i thÝch trong b¶ng 7.

B¶ng 7: §êng häc tËp kinh nghiÖm trong gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc

vÝ dô "hµnh ®éng"

� ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch � Chóng ta ph¶i thay ®æi nh thÕ nµo?

Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc cã thÓ ®îc thùc hiÖn bëi:

� ç nh©n � tæ dù ¸n � cïng víi çc ®èi tîng kh¸c

Chóng ta muèn ®i theo tr×nh tù nµy bao l©u mét lÇn?

� vÝ dô nh 1 th¸ng 1 lÇn hay mçi tuÇn 1 lÇn?

Vßng quay cña gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc còng cã thÓ ®îc liªn kÕt víi çc giai ®o¹n ho¹t ®éng (xem b¶ng 1)

ViÖc ®µo t¹o cho 7 ngêi híng dÉn do hai chuyªn gia tõ Hµ néi thùc hiÖn ®· cho chóng t«i mét vÝ dô cô thÓ vÒ ®iÓm xuÊt ph¸t cña gi¸m s¸t tiÕn tr×nh: quan s¸t nh÷ng g× x¶y ra trong thêi gian tËp huÊn, nghiªn cøu sau tËp huÊn vµ th¶o luËn viÖc ¸p dông cho çc hµnh ®éng trªn 2 quan ®iÓm:

1. tiÕp tôc giíi thiÖu bÕp c¶i tiÕn

of 25

2. nh÷ng bíc tiÕp theo trong gi¸m s¸t tiÕn tr×nh ®i ®«i víi biÖn ph¸p thö nghiÖm nµy.

§Ó híng dÉn cho ngêi xem trong thêi gian tËp huÊn, chóng t«i ®· thÓ hiÖn hy väng cña chóng t«i theo hai c©u hái çi g× nªn vµ çi g× kh«ng nªn. (xem b¶ng 8)

Do chóng t«i ®· bá qua ngµy ®Çu tiªn cña ®ît tËp huÊn, chóng t«i quyÕt ®Þnh ®i x· §¨k Ph¬i ngµy h«m sau vµ tham dù ngµy thø hai cña ®ît tËp huÊn. [Do thiÕu thêi gian, chóng t«i kh«ng chuÈn bÞ chi tiÕt chóng t«i muèn quan s¸t tiÕn tr×nh tËp huÊn nh thÕ nµo vµ tiÕp xóc víi ngêi d©n tham gia tËp huÊn, bao gåm c¶ nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn ra sao.]

B.4 Gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc: Giao ®Êt vµ x¸c ®Þnh ®Êt n«ng nghiÖp bæ sung vµ ®Êt rõng

Tæ dù ¸n ®Æt vµo lÞch tr×nh giao ®Êt vµ viÖc x¸c ®Þnh thªm ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng lµ hai ho¹t ®éng g¾n bã chÆt chÏ víi nhau mµ dù ¸n muèn tham gia theo ph¬ng thøc hç trî. Do ®ã chóng t«i chó träng vµo viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch vÒ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña dù ¸n mét mÆt trong viÖc hoµn tÊt qu¸ tr×nh giao ®Êt, mÆt kh¸c trong viÖc x¸c ®Þnh thªm ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng cho viÖc giao ®Êt.

Chóng t«i b¾t ®Çu víi viÖc ph©n tÝch çc ®èi tîng tham gia vµ nh÷ng bíc tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh giao ®Êt hiÖn t¹i (xem b¶ng 9).

Nh÷ng hç trî nµo dù ¸n cã thÓ ®Ò xuÊt ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh giao ®Êt?

� Ph¬ng tiÖn ®i l¹i � nh©n lùc � sè ho¸ b¶n ®å vµ in Ên , bao gåm c¶ çc b¶n ®å ç nh©n

B¶ng 8: TËp huÊn bÕp c¶i tiÕn ngµy 28-29/4

§Ó ho¹t ®éng nµy ®îc thµnh c«ng:

Çi g× nªn mong ®îi sÏ x¶y ra? Çi g× kh«ng mong ®îi x¶y ra?

tÊt c¶ nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn tham dù buæi tËp huÊn

cã nguyªn liÖu ®Ó tËp huÊn

bÕp c¶i tiÕn ®îc x©y dùng

nam giíi tham gia tÝch cùc

nh÷ng ngêi dù tËp huÊn gi÷ im lÆng

sù cã mÆt côc bé cña nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn

kh«ng cã phô n÷ tham gia tËp huÊn

tËp huÊn ®îc tiÕn hµnh theo çch lµm cho nh÷ng ngêi tham dù kh«ng hiÓu ®Çy ®ñ

nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn ®a ra nhiÒu c©u hái

tËp huÊn thay ®æi híng ®i theo çc ®Ò xuÊt cña nh÷ng ng-êi dù tËp huÊn

ngêi híng dÉn ph¶i cëi më ®Ó l¾ng nghe ý kiÕn vµ ®Ò xuÊt cña ngêi dù tËp huÊn

ngêi híng dÉn ph¶i võa nãi vµ l¾ng nghe

tËp huÊn ph¶i ®îc tiÕn hµnh theo çch thøc ®Ó tÊt c¶ mäi ngêi ®Òu hiÓu ®Çy ®ñ

Çi g× ®· x¶y ra mµ chóng ta kh«ng hÒ mong ®îi?

of 25

� thu nhá b¶n ®å 1:2.000 xuèng tû lÖ 1:10.000

B¶ng 9: Hoµn tÊt qu¸ tr×nh giao ®Êt hiÖn t¹i

Chóng t«i thèng nhÊt r»ng sÏ tiÕp tôc quyÕt ®Þnh vÒ sù hç trî cña dù ¸n sau khi ®¸nh gi¸ c¸c yªu cÇu hç trî cña Së §Þa chÝnh (LMD). Bíc ®Çu tiªn vÒ vÊn ®Ò nµy lµ buæi häp gi÷a «ng Thanh vµ «ng Michael Gluck víi gi¸m ®èc vµ phã gi¸m ®èc LMD ®· ®îc Ên ®Þnh vµo thø ba, 29/4. NÕu cã thÓ, buæi häp nµy sÏ lµ vÝ dô cho ®iÓm xuÊt ph¸t trong gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc.

TiÕp theo, chóng t«i ®· x©y dùng mét kÕ ho¹ch vÒ vai trß cña dù ¸n trong viÖc x¸c ®Þnh bæ sung ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng cho viÖc giao ®Êt b»ng viÖc tËp trung vµo c©u hái: Ai ph¶i lµm g×? (xem b¶ng 10).

Trong cuéc trao ®æi cña chóng t«i, nh÷ng c©u hái sau cÇn lu l¹i:

Ai së h÷u lo¹i ®Êt rõng nµo?

� UBND lµ ngêi së h÷u hîp ph¸p cña tÊt c¶ ®Êt rõng, nhng tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ®îc ph©n chia nh sau: � L©m trêng L¨k chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ rõng trång vµ rõng cÊm � Së KiÓm l©m chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn.

Ranh giíi cña mét bu«n ®îc x¸c ®Þnh râ rµng ®Õn møc ®é nµo?

Tranh chÊp vÒ ®Êt ®ai ®îc gi¶i quyÕt nh thÕ nµo, ai chÞu tr¸ch nhiÖm g× trong vÊn ®Ò nµy?

of 25

Ai sÏ tµi trî viÖc tiÕn hµnh ®iÒu tra?

Do ®· qu¸ muén, chóng t«i kÕt thóc buæi lµm viÖc t¹i ®©y.

B¶ng10: X¸c ®Þnh bæ sung ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng cho viÖc giao ®Êt

B.5 Quan s¸t vµ tiÕp xóc t¹i hiÖn trêng: líp tËp huÊn viÖc x©y bÕp c¶i tiÕn

Ngµy thø ba, 29/4, chóng t«i (bao gåm «ng NghÞ, «ng Y Wel vµ t«i) ®Õn x· §¨k Ph¬i. Chóng t«i thÊy mét nhãm 3 ngêi d-íi sù hìng dÉn cña mét trong sè nh÷ng ngêi ®µo t¹o ®ang x©y bÕp c¶i tiÕn trong nhµ cña trëng bu«n, ngêi còng ®ang cã mÆt. ¤ng NghÞ hái trëng bu«n t¹i sao vî «ng ta kh«ng cã mÆt. ¤ng ta cho biÕt vî «ng ta ph¶i lªn rÉy nhng bµ ®· xem x©y bÕp tõ s¸ng vµ ®· b×nh luËn "T«i thÝch nã! " [Ph¶n øng ®Çu tiªn cña bµ lµ g× khi nh×n thÊy mét nhãm nam giíi b¾t ®Çu thay ®æi toµn bé bÕp cña bµ? Bµ cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh ®Æt bÕp míi ë ®©u ë møc ®é nµo? Kinh nghiÖm thùc tiÔn cña bµ víi bÕp míi sÏ nh thÕ nµo? Lóc ®ã bµ sÏ thÝch g×, hoÆc kh«ng thÝch g× hoÆc kÐm thÝch ®i?]

Chóng t«i nhËn thÊy sau khi nghe ngêi híng dÉn gi¶i thÝch vµo s¸ng h«m tríc, nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn ®· b¾t ®Çu thùc hµnh,do ®ã häc t¹i chç díi sù quan s¸t vµ híng dÉn tØ mØ cña hai ngêi híng dÉn. Mét trong nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn quan t©m ®Õn viÖc x©y èng khãi cho bÕp c¶i tiÕn ë nhµ anh ta. Ngêi híng dÉn gi¶i thÝch r»ng chØ cã thÓ b¾t ®Çu nÊu b»ng bÕp c¶i tiÕn sau 5 ngµy n÷a. ¤ng NghÞ gi¶i thÝch cho t«i r»ng trong ®ît 1, 4 bÕp c¶i tiÕn sÏ ®îc x©y dùng trong cïng 1 bu«n. Sau khi thö nÊu b»ng çc bÕp nµy, kÕ ho¹ch tiÕp tôc x©y dùng sÏ ®îc lËp, lu ý ®Õn nh÷ng thay ®æi cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh x©y dùng bÕp.

Chóng t«i ®i xem mét nhãm tËp huÊn kh¸c. Mét trong nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn v¾ng mÆt v× cã mét ®¸m ma ë bu«n cña «ng ta. Chñ nhµ gi¶i thÝch r»ng «ng ta muèn x©y dùng l¹i bÕp cña m×nh vµ gi¶i thÝch vÒ vÞ trÝ cña bÕp. Vî «ng ta kh«ng cã mÆt [Nh÷ng hy väng tÝch cùc vµ cã thÓ lµ tiªu cùc vÒ bÕp c¶i tiÕn lµ g×?]. Chóng t«i nhËn thÊy h×nh thøc cña 2 chiÕc bÕp ®ang x©y kh¸c nhau. Mét phô n÷ ch¹y vµo cïng víi vµi ®øa con ®Ó xem chuyÖn g× x¶y ra. Bµ ta nãi víi «ng NghÞ bµ ta sÏ ®Ò nghÞ chång m×nh còng x©y mét çi bÕp ë nhµ cña hä. [§iÒu g× lµm bµ ta tß mß vÒ bÕp ®Õn nh vËy mÆc dï bµ ta cha bao giê sö dông nã? Do gia ®×nh bµ ta ®· tham gia vµo biÖn ph¸p thö nghiÖm ng« lai, bµ ta cã cho viÖc x©y bÕp lµ mét c¬ héi ®îc dù ¸n hç trî kh«ng?]

Ba ngêi ®îc tËp huÊn quan t©m ®Õn kho¶n ®Òn bï thêi gian hä x©y bÕp c¶i tiÕn vµ do ®ã ph¶i bá dë c«ng viÖc cña hä trªn rÉy. V× c«ng viÖc trªn rÉy vÉn ph¶i hoµn thµnh trong mäi trêng hîp, hä ph¶i tr¶ tiÒn thuª lao ®éng lµm thay hä. ¤ng NghÞ nãi dù ¸n sÏ c©n nh¾c cÈn thËn vÊn ®Ò nµy, nhng «ng ta kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh ngay lËp tøc viÖc nµy ®îc. [SÏ cã nh÷ng ph¶n øng g× nÕu ngêi ®îc tËp huÊn nhËn ®îc tiÒn ®Òn bï cña dù ¸n? Nh÷ng ngêi d©n kh¸c trong bu«n sÏ tiÕp nhËn sù viÖc nµy nh thÕ nµo? Nh÷ng ph¬ng ¸n ®Òn bï nµo kh¸c cã thÓ ®îc nghÜ tíi? Çc nhãm ph¸t triÓn céng ®ång cã thÓ ®ãng gãp ®Òn bï cho nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn ë møc ®é nµo?]

of 25

Cuèi buæi s¸ng chóng t«i trë l¹i nhµ cña trëng bu«n. Ngêi híng dÉn võa lµm viÖc cïng víi nh÷ng ngêi d©n tham dù tËp huÊn kh¾c lªn têng v÷a võa tr¸t ch÷ MRC/MARD/GTZ. [§iÒu nµy quan träng nh thÕ nµo ®èi víi sù së h÷u çi bÕp? Ngêi trëng bu«n tiÕp nhËn viÖc nµy nh thÕ nµo?]

Mét trong sè ngêi híng dÉn cho biÕt hä ph¶i mang g¹ch tõ L¨k vÒ. Hä còng ®Þnh x©y Ýt nhÊt lµ 7 bÕp c¶i tiÕn b»ng g¹ch cha nung mang tõ L¨k vÒ v× lµm b»ng g¹ch ®ã çc bÕp míi x©y sÏ kh« nhanh h¬n vµ viÖc b¾t ®Çu nÊu cã thÓ nhanh chãng h¬n. Mét vµi ngêi ch¹y vµo xem vµ nãi r»ng hä quan t©m tíi bÕp c¶i tiÕn, nhng v× thêng xuyªn thiÕu l¬ng thùc nªn chØ ®¬n gi¶n lµ kh¶ n¨ng hä kh«ng thÓ cho phÐp x©y dùng bÕp c¶i tiÕn ®îc. [Çc hé, ®Æc biÖt lµ nh÷ng hé nghÌo, cã thÓ më réng viÖc ®ãng gãp vµo viÖc x©y bÕp c¶i tiÕn tíi møc ®é nµo b»ng çch cung cÊp g¹ch? Kh¶ n¨ng çc hé kh¸ gi¶ vµ çc hé trung b×nh gióp ®ì çc hé nghÌo vÒ vÊn ®Ò nµy nh thÕ nµo?]

Chóng t«i ®· hái ngêi híng dÉn nh÷ng çi bÕp míi nµy dïng ®îc bao l©u. Theo kinh nghiÖm cña anh ta th× cã thÓ dïng trong 3 n¨m víi ®iÒu kiÖn chóng ®îc b¶o qu¶n cÈn thËn. Anh ta ®· chøng kiÕn cã nh÷ng bÕp ®· bÞ háng ngay sau 6 th¸ng do sö dông kh«ng ®óng çch. [Phô n÷ cÇn th«ng tin vµ ®µo t¹o g× ®Ó sö dông bÕp míi ®óng çch, tõ ®ã gi¶m kh¶ n¨ng háng hãc vµ ch¸n n¶n qu¸ sím?]

Sau khi x©y xong 2 bÕp ®Çu tiªn, chóng t«i ®i ¨n tra. Chóng t«i ngåi víi nh÷ng ngêi d©n ®îc tËp huÊn díi mét çi c©y vµ hái th¨m hä vÒ nh÷ng Ên tîng ®Çu tiªn vÒ tËp huÊn vµ vÒ bÕp c¶i tiÕn. Nh÷ng ý kiÕn cña hä cã thÓ tãm t¾t nh sau:

� NÕu hä cã thªm thêi gian häc tËp th× hä nghÜ cã thÓ cã kh¶ n¨ng x©y dùng bÕp c¶i tiÕn. � Khi nghe ngêi hìng dÉn vµ çn bé dù ¸n gi¶i thÝch vµi tuÇn tríc th× hä nghÜ bÕp c¶i tiÕn cã èng khãi. §iÒu nµy lµm hä lo l¾ng v× hä cÇn khãi cña bÕp cæ truyÒn cña hä ®Ó b¶o vÖ g¹o lu tr÷ trong nhµ. Hä c¶m thÊy ®ì lo ng¹i h¬n khi nhËn thÊy sau khi x©y çc bÕp c¶i tiÕn kh«ng cã èng khãi. Tuy nhiªn, mét trong sè ngêi ®îc tËp huÊn nhÊn m¹nh r»ng anh ta muèn x©y bÕp cã èng khãi v× m¸i nhµ anh ta lµm b»ng t«n.

� Hä mong ®îi phô n÷ sö dông bÕp c¶i tiÕn, nhng phô n÷ chØ muèn nÊu b»ng bÕp nµy sau khi tù ®¸nh gi¸. � Hä cho r»ng viÖc cïng mét lóc cã thÓ ®un 3 nåi lµ mét lîi thÕ lín cña bÕp c¶i tiÕn, trong khi nÕu sö dông bÕp cò th× chØ cã thÓ ®un tõng nåi mét.

� Khi x©y bÕp hä muèn lµm theo tËp tôc cña hä chñ yÕu lµ "trao ®æi lao ®éng" chø kh«ng ®ßi tiÒn. � Hä thÊy r»ng çc gia ®×nh kh¸ gi¶ vµ trung b×nh cã thÓ tr¶ tiÒn xi m¨ng vµ s¾t thÐp, cßn gia ®×nh nghÌo th× kh«ng, kÓ c¶ nÕu chi phÝ x©y dùng cã thÓ gi¶m b»ng çch sö dông g¹ch lµm ë ®Þa ph¬ng. [Çc gia ®×nh kh¸ gi¶ vµ trung b×nh cã thÓ trî cÊp viÖc x©y dùng bÕp cho çc gia ®×nh nghÌo tíi møc ®é nµo? Çc nhãm ph¸t triÓn céng ®ång cã thÓ gi÷ vai trß g× trong viÖc nµy?]

Sau ®ã chóng t«i ®Õn mét nhµ kh¸c n¬i ®· b¾t ®Çu x©y mét bÕp míi. Ngêi phô n÷ lín tuæi cã mÆt trong bÕp cña bµ ta khi quyÕt ®Þnh vÞ trÝ cña çi bÕp. Nã cã thÓ ®îc ®Æt vµo gi÷a nhµ bÕp, do ®ã çi bÕp cò tríc kia ë ®óng vÞ trÝ ®ã nay ph¶i bá ®i [T¹i sao bµ ta l¹i chÊp nhËn viÖc nµy dÔ dµng nh vËy?]

Chóng t«i hái bµ kiÕm cñi ®un ë ®©u. Bµ cho biÕt bµ ph¶i ®i kiÕm cñi mét tuÇn 3 hoÆc 4 lÇn, vµ sau khi cã quy ®Þnh cña kiÓm l©m míi ®îc thùc hiÖn th× bµ ph¶i ®i xa h¬n tríc nhiÒu. Sau khi xem xÐt mét çi bÕp kh¸c võa b¾t ®Çu ®îc mét nhãm kh¸c x©y, chóng t«i lªn ®êng vÒ Bu«n Ma Thuét.

B.6 TËp huÊn bÕp c¶i tiÕn: quan s¸t vµ suy ngÉm

Chóng t«i l¹i häp vµo thø s¸u 2/5 gåm 4 ngêi cïng víi «ng Thanh, «ng NghÞ vµ «ng Y Wel. §¸nh gi¸ l¹i nh÷ng quan s¸t cña chóng t«i vµo thø ba, chóng t«i l¹i nh¾c ®Õn s¬ ®å chóng t«i vÏ h«m thø hai (xem b¶ng 8). Chóng t«i nghiªn cøu tõng môc mét ®Ó ph©n tÝch møc ®é cña nh÷ng g× ®· x¶y ra, nh÷ng g× chóng t«i tr«ng ®îi x¶y ra vµ kh«ng x¶y ra, còng nh nh÷ng g× chóng t«i kh«ng tr«ng ®îi nhng x¶y ra.

TÊt c¶ nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn cã mÆt ®Çy ®ñ kh«ng?

Cã hai ngêi v¾ng mÆt, mét ngêi do cã ®¸m ma ë bu«n cña «ng ta vµ ngêi kia th× chóng t«i kh«ng biÕt lý do v¾ng mÆt cu¶ anh ta. Cã lÏ lµ anh ta bËn viÖc kh¸c.

Hµnh ®éng: bíc tiÕp theo: anh NghÞ sÏ nãi chuyÖn víi anh ta ®Ó t×m hiÓu hoµn c¶nh; trong trêng hîp anh ta kh«ng quan

of 25

t©m n÷a - bÊt kÓ lý do nµo - mét ngêi tËp huÊn kh¸c sÏ ®îc lùa chän.

Nguyªn liÖu ®· ®îc cung cÊp theo ®óng hai bªn dù kiÕn.

Bèn bÕp c¶i tiÕn ®· ®îc x©y víi sù tham gia tÝch cùc cña nam giíi.

Nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn cã ®a ra nhiÒu c©u hái kh«ng?

Theo nh chóng t«i thÊy, chØ cã mét sè Ýt c©u hái, nhng chóng t«i còng thÊy hä ®· hái nhiÒu vµo ngµy ®Çu tiªn.

Nh÷ng thay ®æi do ngêi ®îc tËp huÊn muèn ®Ò nghÞ?

Chóng t«i kh«ng nhËn thÊy nhiÒu thay ®æi, nhng chóng t«i cha hái c¶ ngêi híng dÉn lÉn ngêi ®îc tËp huÊn vÒ vÊn ®Ò nµy.

Hµnh ®éng: ®¸nh gi¸ ngêi híng dÉn vµ ngêi ®îc tËp huÊn tríc ngµy 20/5.

Ngêi hìng dÉn cã cëi më l¾ng nghe ý kiÕn vµ ®Ò xuÊt cña ngêi ®îc tËp huÊn hay kh«ng?

RÊt thó vÞ lµ chóng t«i cã nh÷ng quan s¸t kh¸c nhau vÒ viÖc nµy. ¤ng Y Wel cã nhËn xÐt ngêi híng dÉn u tiªn viÖc hoµn thµnh çc tiªu chuÈn kü thuËt vµ dã ®ã ®Æt sù ph¸t triÓn kh¶ n¨ng cña ngêi dù tËp huÊn xuèng hµng thø yÕu, trong khi ®ã «ng NghÞ l¹i cã Ên tîng r»ng nh÷ng ngêi híng dÉn rÊt quan t©m ®Õn sù tham gia cu¶ ngêi d©n. NÕu nh÷ng ngêi híng dÉn u tiªn theo nh «ng Y Wel nhËn xÐt th× nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn sÏ kh«ng phµn nµn vÒ sù ph¸t triÓn kh¶ n¨ng cña hä v× c«ng nghÖ lµ míi ®èi víi hä.

Hµnh ®éng: ®¸nh gi¸: sù c©n ®èi gi÷a viÖc hoµn thµnh çc tiªu chuÈn kü thuËt vµ viÖc x©y dùng kh¶ n¨ng cña ngêi ®îc tËp huÊn?

Cã ®¶m b¶o tÊt c¶ mäi ngêi ®Òu ®· hiÓu râ rµng hay kh«ng?

Cßn qu¸ sím ®Ó cã thÓ nãi tÊt c¶ mäi ngêi ®Òu ®· hiÓu ®Çy ®ñ.

Hµnh ®éng: ®¸nh gi¸: Ai hiÓu g×? Ai ë ®©y bao gåm nh÷ng ngêi sö dông (phô n÷), nam giíi vµ nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn.

Çi g× kh«ng nªn ®· x¶y ra?

Nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn gi÷ im lÆng?

Chóng t«i nhËn thÊy r»ng ngêi ®îc tËp huÊn chó ý häc hái c«ng viÖc. Nh÷ng khi hä kh«ng ch¾c ch¾n hä ®Òu hái ngay ngêi híng dÉn cho lêi khuyªn. MÆt kh¸c, ngêi híng dÉn rÊt tÝch cùc trong viÖc chØ dÉn vµ söa cho ngêi ®îc tËp huÊn dùa theo nh÷ng quan s¸t cña hä.

Sù tham gia cña phô n÷?

Trªn thùc tÕ, tÊt c¶ nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn ®Òu lµ nam giíi, v× lo¹i viÖc x©y dùng nµy lµ nhiÖm vô cña nam giíi. Trong ngµy ®Çu tiªn còng nh ngµy thø hai, mét sè phô n÷ l¸ng giÒng tá ra quan t©m ®Õn tËp huÊn vµ c«ng viÖc x©y dùng ®ang tiÕn hµnh. Phô n÷ thuéc héi phô n÷ vµ çc nhãm ph¸t triÓn céng ®ång kh«ng tham dù buæi tËp huÊn. Cã lÏ lµ do hä bËn viÖc trªn rÉy. Hä gi¸n tiÕp th«ng b¸o: "Chóng t«i cã nhiÒu viÖc ph¶i u tiªn kh¸c! ". Kh«ng ®¸nh gi¸ qu¸ ph¶n øng nµy, sÏ rÊt thó vÞ ®a ra mét ®¸nh gi¸ tríc lµ mét c¬ héi ®Ó t×m hiÓu møc ®é quan t©m cña phô n÷ vµo bÕp c¶i tiÕn ®· t¨ng lªn ch-a hay lµ vÉn cha ®îc khuyÕn khÝch.

Nh÷ng g× ®· x¶y ra ngoµi mong ®îi?

� v¾ng mÆt hai ngêi tËp huÊn � ngêi ®îc tËp huÊn yªu cÇu ®Òn bï, ®a ra lËp luËn lµ do x©y bÕp hä kh«ng thÓ lµm c«ng viÖc trªn rÉy vµ do ®ã ph¶i

of 25

tr¶ tiÒn thuª lao ®éng lµm thay hä. � Nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn ®Õn sím h¬n hÑn rÊt nhiÒu � ngêi ®îc tËp huÊn nãi: gia ®×nh kh¸ gi¶ vµ gia ®×nh trung b×nh cã kh¶ n¨ng tr¶ tiÒn xi m¨ng vµ s¾t thÐp, trong khi çc gia ®×nh nghÌo kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ã.

Chóng t«i ®· th¶o luËn s«i næi vÒ vÊn ®Ò ®Òn bï. ¤ng Thanh ®a ra ý kiÕn lµ çc kho¶n tiÒn ®Òn bï tõ phÝa dù ¸n sÏ lµ mét viÖc lµm m¹o hiÓm ¶nh hëng xÊu ®Õn tÝnh bÒn v÷ng vµ ®Õn viÖc ph¸t huy kh¶ n¨ng tù hç trî. Cuéc th¶o luËn cña chóng t«i xoay quanh hai ph¬ng ¸n:

Ph¬ng ¸n 1:

Dù ¸n kh«ng dÔ dµng chÊp nhËn yªu cÇu vÒ ®Òn bï cña ngêi ®îc tËp huÊn. Thay vµo ®ã, dù ¸n sÏ t×m çc kh¶ n¨ng thay thÕ ®Òn bï, vÝ dô nh trao ®æi lao ®éng hay yªu cÇu çc nhãm ph¸t triÓn céng ®ång ®¶m nhiÖm viÖc nµy. Rñi ro cña ph¬ng ¸n nµy g¾n víi viÖc çc nhãm ph¸t triÓn céng ®ång míi ®ang ë trong giai ®o¹n h×nh thµnh vµ do ®ã kh¶ n¨ng hµnh ®éng rÊt Ýt. Ngoµi ra còng nghi ngê kh¶ n¨ng çc gia ®×nh sÏ trao ®æi lao ®éng ®Ó ®Òn bï cho nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn khi cha thö nghiÖm nh÷ng lîi thÕ cña bÕp c¶i tiÕn. §iÓm tèt cña ph¬ng ¸n nµy lµ nã ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng vµ cñng cè kh¶ n¨ng tù hç trî.

Ph¬ng ¸n 2:

Dù ¸n nhËn thÊy nhu cÇu cÇn ®Òn bï vµ ®¶m nhiÖm hoµn toµn viÖc nµy. Rñi ro cña ph¬ng ¸n nµy lµ ë giai ®o¹n tiÕp sau dù ¸n ph¶i gi¶m bít ®ãng gãp cña m×nh nh»m tr¸nh viÖc nh÷ng ngêi ®îc tËp huÊn trë thµnh mét lo¹i "nh©n viªn" cña dù ¸n. ¦u ®iÓm lµ ngêi d©n sÏ thu ®îc nhiÒu kinh nghiÖm víi bÕp c¶i tiÕn vµ lµm hä cã thªm ®éng c¬ chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc ®Òn bï.

T«i nghÜ r»ng çc nhãm ph¸t triÓn céng ®ång cã thÓ gi÷ vai trß trong viÖc trî cÊp cho çc gia ®×nh nghÌo b»ng çch yªu cÇu çc hé kh¸ gi¶ vµ trung b×nh ®ãng gãp tµi chÝnh cho bÕp c¶i tiÕn. [Çc gia ®×nh kh¸ gi¶ vµ trung b×nh cã lîi thÕ g× -kÓ c¶ trong biÖn ph¸p thö nghiÖm bÕp c¶i tiÕn - ®Ó cã thÓ lµm cho hä chÊp nhËn ý tëng trî cÊp cho çc gia ®×nh nghÌo?]

Sau cuéc th¶o luËn nµy chóng t«i t¹m dõng ®i ¨n.

B.7 KÕ ho¹ch cho viÖc häc tËp thùc hµnh: BiÖn ph¸p BÕp c¶i tiÕn

Khi tiÕp tôc cuéc th¶o luËn buæi s¸ng vµo ®Çu giê chiÒu, chóng t«i quyÕt ®Þnh tiÕn th¼ng ®Õn c©u hái: "Nh÷ng giai ®o¹n hµnh ®éng nµo chóng t«i muèn t¸ch biÖt khái qu¸ tr×nh tiÕn hµnh biÖn ph¸p thö nghiÖm nµy, vµ chóng t«i muèn gi¸m s¸t tiÕn tr×nh ho¹t ®éng hay gi¸m s¸t ®Þnh híng s¶n phÈm vµo cuèi mçi giai ®o¹n? " T«i ®Ò xuÊt mét c¬ cÊu h÷u h×nh nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mét çch cã hÖ thång. TiÕp sau cuéc trao ®æi chóng t«i ®· h×nh dung ra toµn bé s¬ ®å tõng bíc mét. B¶ng 11 trªn thùc tÕ cho thÊy nh÷ng kÕt qu¶ chóng t«i ®¹t ®îc vµo ®Çu giê chiÒu ngµy 3/5.

Trong khi chóng t«i cè g¾ng t¸ch biÖt çc giai ®o¹n hµnh ®éng kh¸c nhau, «ng Thanh biÓu lé sù lo ng¹i ph¶i ®Þnh nghÜa râ rµng h¬n mét giai ®o¹n hµnh ®éng ph¶i bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng nµo. Do ®ã chóng t«i ®i ®Õn mét cuéc tranh luËn mµ kÕt qu¶ cña nã sau ®ã chóng t«i th¶o luËn víi 2 c©u hái:

� §· lµm ®îc nh÷ng g×? � CÇn ph¶i lµm nh÷ng g×? (xem b¶ng 12)

B¶ng11: LËp kÕ ho¹ch cho viÖc häc tËp qua thùc hµnh

of 25

Do buæi héi th¶o ngµy 12/5 ®îc coi lµ rÊt quan träng ®èi víi tæ dù ¸n ®Ó ph©n tÝch bµi häc cña ®ît hµnh ®éng ®Çu tiªn (thö nghiÖm trªn quy m« nhá), chóng t«i nhËn thÊy sÏ kh«ng nªn thóc giôc c«ng viÖc x©y dùng tríc ngµy 12/5 nh ®· dù kiÕn lóc ®Çu. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ 42 chiÕc bÕp sÏ kh«ng ®îc x©y xong tríc ngµy 20/5 khi nh÷ng ngêi híng dÉn dù ®Þnh rêi x· §¨k ph¬i. Sù gia h¹n ®ît lµm viÖc cña hä cÇn ®îc c©n nh¾c trong buæi héi th¶o, phô thuéc vµo sù ®¸nh gi¸ kü n¨ng x©y dùng cña nh÷ng ngêi ®îc híng dÉn trong tËp huÊn. Thêi ®iÓm thÝch hîp ngêi híng dÉn ®Ó cho häc viªn cña m×nh tù lµm lµ khi 2-3 häc viªn ®· ph¸t triÓn ®îc kü n¨ng tíi mét møc hä c¶m thÊy cã thÓ hç trî nh÷ng häc viªn kh¸c trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng víng m¾c kü thuËt.

TiÕp ®ã, chóng t«i bµn b¹c kü lìng vÒ buæi héi th¶o sÏ ®îc tæ chøc ngµy 12/5 (xem b¶ng 13). Chóng t«i ®· x¸c ®Þnh ®îc 5 néi dung chñ yÕu:

� kÕt qu¶ � nÊu thö � trao ®æi kinh nghiÖm

B¶ng 12: Giai ®o¹n thö nghiÖm trªn quy m« nhá Nh÷ng ho¹t ®éng nµo lµ quan träng?

Ho¹t ®éng Nh÷ng g× ®· lµm? Nh÷ng g× ph¶i lµm?

� Giíi thiÖu u khuyÕt ®iÓm cña bÕp c¶i tiÕn

� TËp huÊn bÕp c¶i tiÕn ®îc tæ chøc

®ît tËp huÊn 2 ngµy cho 7 häc viªn � tËp huÊn cho ngêi sö dông (6) b¾t ®Çu tõ 5/5 do ngêi híng dÉn thùc hiÖn víi sù tham gia cña häc viªn

� gi¸m s¸t kü thuËt cña häc viªn

� Nh÷ng häc viªn t×nh nguyÖn ®¨ng ký x©y bÕp c¶i tiÕn

cã thÓ ph¶i chän lùa l¹i 7 häc viªn

� Nh÷ng häc viªn t×nh nguyÖn x©y bÕp c¶i tiÕn

®· x©y 4 bÕp � cÇn x©y 38 bÕp n÷a � cho ®Õn 12/5 x©y thªm 4-5 bÕp n÷a

� X©y 4 bÕp vµ tæ chøc héi th¶o t×m hiÓu kÕt qu¶

®· x©y 4 bÕp tæ chøc héi th¶o vµo ngµy 12/5

of 25

� truyÒn b¸ kinh nghiÖm � ®Ò xuÊt c¸c hµnh ®éng tiÕp theo

B¶ng 13: Héi th¶o ngµy 12/5 ë x· §¨k Ph¬i

Chóng t«i ®· th¶o luËn tõng néi dung còng nh c©u hái: "Ai cÇn tham dù, vµ cÇn mêi ai?" (chi tiÕt h¬n xin xem b¶ng 13). T«i ®· ®Ò xuÊt hai c«ng cô cña PRA nh mét ph¬ng ¸n khuyÕn khÝch kÕt qu¶ vµ trao ®æi kinh nghiÖm gi÷a nh÷ng phô n÷ sö dông bÕp c¶i tiÕn (xem b¶ng 14). Chóng t«i ®Ó tæ dù ¸n lËp ra ch¬ng tr×nh cho buæi héi th¶o nµy vµo tuÇn tiÕp sau, bao gåm viÖc chuÈn bÞ cô thÓ ch¬ng tr×nh lµm viÖc theo c©u hái ("Chóng ta nªn hái ai c©u hái g× ®Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ý kiÕn vµ viÖc trao ®æi kinh nghiÖm? ") vµ theo c¸c c«ng cô sÏ ®îc sö dông trong buæi héi th¶o.

of 25

T«i nhÊn m¹nh r»ng ®iÒu quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh häc hái cña tæ dù ¸n lµ ph¶i dù tr÷ ®ñ thêi gian ®Ó häp sau buæi héi th¶o nh»m ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ cña héi th¶o còng nh quyÕt ®Þnh vÒ nh÷ng hµnh ®éng tiÕp theo.

Tríc khi kÕt thóc buæi lµm viÖc cña chóng t«i ngµy h«m ®ã, chóng t«i quyÕt ®Þnh r»ng thø b¶y (3/5) chóng t«i sÏ lµm viÖc vÒ nh÷ng giai ®o¹n hµnh ®éng kh¸c, vµ nÕu cã thÓ, bµn b¹c vÒ çc giai ®o¹n hµnh ®éng trong biÖn ph¸p thö nghiÖm "ng« lai".

B¶ng 14: Lµm thÕ nµo ®Ó hç trî ngêi sö dông bÕp c¶i tiÕn trong viÖc tù ®¸nh gi¸?

C«ng cô 1

Ghi chó: Trong qu¸ tr×nh th¶o luËn theo nhãm phô n÷ cÇn ®iÒn vµo b¶ng trªn. Ch÷ çi cã thÓ ®îc thay thÕ b»ng ký hiÖu.

C«ng cô 2

Ghi chó: Mét nhãm ngêi sö dông (phô n÷) cÇn x¸c ®Þnh çc tiªu chÝ, viÕt ký hiÖu vµ ®iÒn tõ 1 ®Õn 10 vßng khuyªn cho mçi tiªu chÝ ®èi víi c¶ hai lo¹i bÕp.

Chóng t«i tiÕp tôc lµm viÖc ngµy thø b¶y, 3/5. Giai ®o¹n tiÕp theo (13-30/5) ph¶i lµ giai ®o¹n x©y dùng tÝch cùc (xem b¶ng 11). Chóng t«i ®¸nh gi¸ ng¾n gän viÖc gi¸m s¸t hiÖn t¹i tríc khi ®i ®Õn mét c©u hái: "Chóng ta cÇn th«ng tin g× ®Ó ®¸nh gi¸ giai ®o¹n nµy? " C©u hái cña «ng Thanh "T¹i sao chóng ta l¹i cÇn th«ng tin nµy? " ®· t¹o ®iÒu kiÖn lµm râ mèi quan hÖ gi÷a ®¸nh gi¸ vµ lËp kÕ ho¹ch. §¸nh gi¸ trong trêng hîp nµy cã nghÜa lµ nh×n nhËn phª b×nh vÒ giai ®o¹n vÒ nh÷ng hµnh ®éng n»m l¹i phÝa sau. Trªn thùc tÕ, gi¸m s¸t tiÕn tr×nh ho¹t ®«ng vµ gi¸m s¸t thµnh qu¶ ®îc ®Þnh híng ®ång nghÜa trong trêng hîp nµy. ChØ lÊy mét vÝ dô, chóng t«i ®¸nh gi¸ çc qu¸ tr×nh häc hái qua hµnh ®éng cña ngêi sö dông (phô n÷) trong giai ®o¹n nµy. Trªn gãc ®é gi¸m s¸t thµnh qu¶ ®Þnh híng , chóng t«i ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®îc vÒ ®Çu ra ë cuèi giai ®o¹n. Mèi quan hÖ víi viÖc lËp kÕ ho¹ch xuÊt hiÖn khi chóng t«i trao ®æi vÒ giai ®o¹n tiÕp theo vµ tù hái: "T¸c ®éng cÇn thiÕt cña viÖc ®¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng trong giai ®o¹n tiÕp theo lµ g×?" §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ nÕu chóng t«i kh«ng thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ giai ®o¹n tríc cÈn thËn, chóng t«i kh«ng thÓ lËp kÕ ho¹ch thÝch hîp cho giai ®o¹n hµnh ®éng tríc m¾t. [Mèi quan hÖ gi÷a ®¸nh gi¸ vµ lËp kÕ ho¹ch cßn cã thÓ ®îc m« t¶ nh mét vßng häc tËp b¾t ®Çu tõ viÖc quan s¸t hµnh ®éng tríc ®ã sau ®ã ®¸nh gi¸ vµ ®a ra nh÷ng kÕt luËn cho nh÷ng hµnh ®éng tiÕp theo (xem b¶ng 7).]

Sau khi ®· x¸c ®Þnh nh÷ng th«ng tin chóng t«i cÇn nh mét çi mèc gi÷a giai ®o¹n x©y dùng tÝch cùc víi giai ®o¹n kiÓm nghiÖm (xem b¶ng 11), chóng t«i tiÕp tôc nghiªn cøu c©u hái: "Lµm thÕ nµo ®Ó thu thËp th«ng tin vÒ giai ®o¹n x©y dùng tÝch cùc? " Cã hai ®Ò xuÊt:

� ®iÒu tra çc hé chän läc � tæ chøc héi th¶o cÊp bu«n

Chóng t«i quyÕt ®Þnh ph¶i kÕt hîp c¶ hai ph¬ng ph¸p trªn. Kh«ng chän lùa ®îc mét ph¬ng thøc kÕt hîp c¶ hai ph¬ng ph¸p trªn, chóng t«i ®i ®Õn hai ph¬ng ¸n sau:

bÕp c¶i tiÕn bÕp cæ truyÒn

u ®iÓm khuyÕt ®iÓm u ®iÓm khuyÕt ®iÓm

Tiªu chÝ bÕp c¶i tiÕn bÕp cæ truyÒn

vÝ dô

� kh¶ n¨ng nÊu vÝ dô ooooooo oooo

� chi phÝ

� tiªu thô cñi

of 25

Ph¬ng ¸n 1.

®iÒu tra è ph©n tÝch th«ng tin è thuyÕt tr×nh vÒ çc kÕt qu¶ ®iÒu tra trong héi th¶o nh»m lÊy ý kiÕn cña ngêi sö dông vµ khuyÕn khÝch viÖc trao ®æi kinh nghiÖm.

Ph¬ng ¸n 2.

héi th¶o è [giíi thiÖu vµ th¶o luËn ý kiÕn vÒ çc cuéc ®iÒu tra bæ sung] è ph©n tÝch çc th«ng tin thu ®îc qua héi th¶o è tiÕn hµnh ®iÒu tra bæ sung ë çc hé chän läc.

Chóng t«i híng tíi giai ®o¹n hµnh ®éng sau víi tªn "giai ®o¹n kiÓm nghiÖm". Khi chóng t«i trao ®æi vÒ viÖc gi¸m s¸t trong giai ®o¹n nµy, «ng Thanh ®a ra c©u hái quan träng CDG cÇn ph¶i/cã thÓ ®ãng vai trß g× trong viÖc nµy. C©u hái cña «ng Thanh ®· kÐo dµi thêi gian th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò nµy.

Tæ dù ¸n nhÊn m¹nh r»ng CDG míi ë giai ®o¹n ®Çu thµnh lËp. Trªn thùc tÕ, cha cã g× nhiÒu x¶y ra tiÕp sau viÖc thµnh lËp cña çc nhãm nµy trong giai ®o¹n PRA. T«i chia xÎ kinh nghiÖm víi tæ dù ¸n r»ng x¸c ®Þnh çc quan ®iÓm vÒ hîp t¸c gi÷a mét dù ¸n vµ m«t tæ chøc míi dùa trªn c¬ së céng ®ång (CBO) cã rÊt Ýt c¬ héi thµnh c«ng v× Ých lîi cña mét tæ chøc míi trong trêng hîp nµy sÏ lê mê ®èi víi ngêi d©n. SÏ cã Ých h¬n nÕu x¸c ®Þnh çc quan ®iÓm hîp t¸c trong çc ho¹t ®éng cô thÓ. Çc biÖn ph¸p thö nghiÖm do ®ã lµ mét c¬ héi tèt ®Ó ®¸nh gi¸ xem çc CDG cã t×m thÊy chç ®øng cña m×nh hay kh«ng.

Theo quan ®iÓm cña tæ dù ¸n, çc CDG cÇn gi÷ vai trß trung gian gi÷a ngêi d©n, ®Æc biÖt çc gia ®×nh d©n téc thiÓu sè, vµ dù ¸n. CDG còng cã thÓ gi÷ vai trß lµ tæ chøc dÞch vô ®èi víi ngêi d©n, vÝ dô trong viÖc qu¶n lý b¬m níc. Kinh nghiÖm cña t«i cho thÊy lµ ngay c¶ khi dù ¸n ®· cã ý tëng vÒ nh÷ng g× CDG ph¶i lµm, nhng vÊn ®Ò kh«ng ph¶i chØ lµ nãi víi hä, mµ lµ cïng x¸c ®Þnh víi hä ai gi÷ vai trß g×. Khi thµnh lËp mét CBO míi, c©u hái quan träng cßn lµ cã mét tæ chøc ®ang tån t¹i nµo cã thÓ trë thµnh ®èi t¸c cña dù ¸n.

Mét vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi dù ¸n lµ vµo th¸ng sau t×m ra mét hÖ thèng tæ chøc thÝch hîp. VÒ vÊn ®Ò nµy t«i ®Ò xuÊt 4 ph-¬ng ¸n lùa chän kh¸c nhau (xem b¶ng 15):

� çc tæ chøc hiÖn t¹i thµnh lËp mét uû ban � çc hé/gia ®×nh quan t©m thµnh lËp mét nhãm � tÊt c¶ çc hé ®îc xem nh thµnh viªn cña tæ chøc � hîp t¸c víi mét tæ chøc hiÖn cã

Chóng t«i chÊm døt th¶o luËn t¹i ®©y. ¤ng Thanh ®Ò xuÊt quay l¹i vÊn ®Ò nµy vµo thø hai (5/5) ®Ó trao ®æi víi toµn bé tæ dù ¸n. Chóng t«i quyÕt ®Þnh sÏ lµm viÖc tiÕp vµo buæi chiÒu.

Buæi chiÒu chóng t«i b¾t ®Çu b»ng c©u hái: "Chóng ta cÇn nh÷ng th«ng tin g× vµo cuèi giai ®o¹n kiÓm nghiÖm (xem b¶ng 1.1)? ", tiÕp theo ®ã lµ c©u hái: "Lµm thÕ nµo ®Ó thu thËp nh÷ng th«ng tin ®ã? ". Chóng t«i lùa chän ph¬ng ¸n tæ chøc héi th¶o ë x· §¨k Ph¬i, tiÕp theo lµ çc cuéc ®iÒu tra bæ sung. Trong khi th¶o luËn vÒ buæi héi th¶o nµy chóng t«i ®· nhËn thÊy c¬ chÕ "ngêi d©n cè g¾ng lµm võa lßng dù ¸n". Còng dÔ hiÓu lµ ngêi d©n khi ®a ra ý kiÕn sÏ kh«ng nãi hÕt çc th«ng tin hä cã nÕu hä cho nh÷ng th«ng tin ®ã lµ ¶nh hëng ®Õn quan hÖ víi dù ¸n. §©y lµ vÊn ®Ò lßng tin vµ cëi më ®Ó gi¶m bít sù khuyÕn khÝch ngêi d©n ®i níc bµi nµy. Chóng t«i vÉn cha biÕt ngêi d©n ë x· §¨k Ph¬i cã cè g¾ng lµm võa lßng dù ¸n hay kh«ng vµ ®Õn møc ®é nµo. Nhng nÕu cã th× ®iÒu quan träng ®èi víi dù ¸n lµ ph¶i hiÓu çc th«ng ®iÖp vµ t×m ra çc ph¬ng thøc vµ biÖn ph¸p ®Ó giao tiÕp tr¬n tru nh»m quan hÖ mét çch cëi më vµ th¼ng th¾n.

T«i kÕt luËn c«ng viÖc cña chóng t«i tõ s¸ng h«m tríc b»ng çch nhÊn m¹nh hiÖn nay tæ dù ¸n ®· cã mét khung lµm viÖc vµ çc c«ng cô ®Ó cã thÓ tù thùc hiÖn çc giai ®o¹n hµnh ®éng bao gåm gi¸m s¸t tiÕn tr×nh ho¹t ®éng vµ gi¸m s¸t ®Þnh h-íng s¶n phÈm trong çc lÜnh vùc ho¹t ®éng sau:

� biÖn ph¸p thö nghiÖm "ng« lai" � hoµn tÊt qu¸ tr×nh giao ®Êt � x¸c ®Þnh ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng bæ sung cho viÖc giao ®Êt

B¶ng 15: Bèn ph¬ng ¸n cho çc tæ chøc trªn c¬ së céng ®ång víi t çch ®èi t¸c cña dù ¸n

of 25

B.8 Buæi lµm viÖc tæng kÕt

Chóng t«i tæng kÕt c«ng viÖc vµo thø hai, 5/5. T«i giíi thiÖu mét s¬ ®å trong ®ã xem xÐt toµn bé qu¸ trÝnh ®ît lµm viÖc (xem b¶ng 1). Sau ®ã «ng Thanh tãm t¾t buæi häp cña chóng t«i ngµy thø s¸u vµ thø b¶y (2-3/5) cho çc thµnh viªn kh¸c cña tæ dù ¸n biÕt (xem b¶ng 11). Tæ dù ¸n quyÕt ®Þnh c«ng cô "lËp kÕ ho¹ch cho viÖc häc hái th«ng qua hµnh ®éng" ®· sö dông trong biÖn ph¸p thö nghiÖm "bÕp c¶i tiÕn" còng sÏ ®îc ¸p dông cho biÖn ph¸p thö nghiÖm "ng« lai" vµ trong sù tham gia cña dù ¸n vµo qu¸ tr×nh giao ®Êt còng nh viÖc x¸c ®Þnh bæ sung ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng cho viÖc giao ®Êt.

Nh ®· th¶o luËn vµo thø b¶y 3/5, chóng t«i tiÕp tôc ®a ra vÊn ®Ò vÒ vai trß cña CDG vµo néi dung häp. ¤ng Thanh nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt ph¶i th¶o luËn vÊn ®Ò nµy ngay trong h«m nay do chuyÕn ®i thùc ®Þa t¹i x· Krong No ®îc dù kiÕn vµo ngµy thø ba 6/5 mµ trong néi dung lµm viÖc cã vai trß kh¶ n¨ng cña CDG. ¤ng Thanh vµ t«i tãm t¾t th¶o luËn cña chóng t«i vµo thø b¶y bao gåm c¶ 4 ph¬ng ¸n tæ chøc chóng t«i ®· x¸c ®Þnh (xem b¶ng 15). T«i nhÊn m¹nh thªm r»ng theo kinh nghiÖm cña t«i th× CDG ph¶i t×m vai trß cña hä trong hai trêng hîp cña hai biÖn ph¸p thö nghiÖm. NÕu vai trß cña hä ®îc x¸c ®Þnh ë mét møc ®é chung chung kh«ng cã nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ trong qu¸ tr×nh hai biÖn ph¸p thö nghiÖm nµy, CDG sÏ cã Ýt c¬ héi tham gia nh mét CBO v÷ng ch¾c.

C©u hái ®îc ®a ra lµ tæ chøc më réng nh thÕ nµo sau khi çc biÖn ph¸p thö nghiÖm ®· thµnh c«ng ë quy m« nhá. LËp luËn lµ dù ¸n sÏ bÞ qu¸ t¶i trong viÖc ®¶m b¶o truyÒn ®¹t kinh nghiÖm, do ®ã CDG cÇn tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy. T«i nªu ra vÊn ®Ò lµ çc CDG ph¶i ®ãng vai trß trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nÕu dù ¸n lµm râ çi g× dù ¸n cã thÓ lµm vµ kh«ng lµm . NÕu lµm râ lµ kh«ng cã CDG gi÷ vai trß quan träng trong viÖc truyÒn ®¹t kinh nghiÖm - trong çc biÖn ph¸p thö nghiÖm bÕp c¶i tiÕn vµ ng« lai - mµ viÖc khuyÕn n«ng kh«ng cã, th× khi ®ã hä sÏ quyÕt ®Þnh tÇm quan träng cña CDG. Chóng t«i nhËn thÊy trong thêi ®iÓm ®ã vai trß cña CDG g¾n liÒn víi vai trß cña dù ¸n. Dù ¸n cµng gi¶i thÝch râ çc h¹n chÕ trong kh¶ n¨ng cña m×nh bao nhiªu th× çc CDG cµng cÇn thiÕt ph¶i hµnh ®éng bÊy nhiªu, víi ®iÒu kiÖn cam kÕt ®Çy ®ñ, vÝ

of 25

dô ®èi víi viÖc më réng cña ch¬ng tr×nh bÕp c¶i tiÕn. MÆt kh¸c, CDG sÏ kh«ng ®îc khuyÕn khÝch nÕu hä chê ®îi dù ¸n chÞu hoµn toµn tr¸ch nhiÖm thËm chÝ ngay trong giai ®o¹n më réng cña çc ch¬ng tr×nh thö nghiÖm.

VÒ vÊn ®Ò nµy, t«i ®Ò xuÊt ph¬ng ¸n lùa chän thø n¨m cho viÖc tæ chøc: nh÷ng ngêi quan t©m ®Õn khuyÕn n«ng, vÝ dô nh ch¬ng tr×nh bÕp c¶i tiÕn, sÏ thµnh lËp mét nhãm khuyÕn n«ng ®Ó tæ chøc vµ hîp t¸c trong viÖc truyÒn ®¹t kinh nghiÖm. Nh÷ng ngêi kh¸c cã thÓ lµm t¬ng tù víi ch¬ng tr×nh ng« lai. Trong giai ®o¹n sau çc nhãm kh¸c nhau, vÝ dô cïng qu¶n lý viÖc trång cao su, cã thÓ thµnh lËp mét ban ph¸t triÓn bu«n. TÊt nhiªn ®èi víi dù ¸n sÏ dÔ dµng h¬n nÕu hîp t¸c víi mét CDG ngay tõ ®Çu, nhng ®ã chØ lµ "mét mÆt cña ®ång tiÒn". §«Ý víi t¬ng lai cña ngêi d©n, cã thÓ cã hiÖu qu¶ h¬n nÕu b¾t ®Çu tæ chøc l«i cuèn vµo çc ho¹t ®éng kh¸c biÖt vµ tõ ®ã tham gia vµo mét ph¹m vi ho¹t ®éng réng h¬n.

§Ó c©n nh¾c "c¶ hai mÆt cña mét ®ång tiÒn", chóng t«i ph¶i hái hai c©u hái phô sau ®©y:

� T¹i sao chóng ta cÇn nh÷ng nhãm nµy? � T¹i sao hä cÇn nh÷ng nhãm nµy?

Chóng ta cÇn nh÷ng nhãm nµy v× chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng sù hîp t¸c víi tõng hé gia ®×nh. Nhãm gi÷ vai trß trung gian. Chóng ta còng cÇn çc nhãm v× chóng t«i cho r»ng hä cã thÓ tæ chøc çc dÞch vô cho çc hé gia ®×nh ç thÓ, vÝ dô nh qu¶n lý m¸y b¬m níc. Theo nh chóng t«i ®îc biÕt hä cÇn nhãm ®Ó chia xÎ lao ®éng, vÝ dô nh lµm rÉy vµ x©y nhµ, vµ hä còng cÇn nhãm ®Ó cung cÊp ®Çu vµo vµ n©ng cao nghiªn cøu thÞ trêng.

¤ng Y Wel ®a ra vÝ dô vÒ çc nhãm qu¶n lý rõng do n«ng d©n thµnh lËp trong hÖ thèng qu¶n lý rõng nh mét phÇn cña ch¬ng tr×nh 327. Lîi Ých cña sù céng t¸c qu¸ râ rµng v× kiÓm tra 1 lÇn 1 tuÇn trªn mét diÖn tÝch réng th× dÔ dµng h¬n lµ kiÓm tra 1 diÖn tÝch nhá h¬n nhng ph¶i kiÓm tra hµng ngµy .

Chóng t«i quay trë l¹i t×nh h×nh thùc tÕ ë x· Krong No. Trong ®ît PRA, héi phô n÷ gi÷ vÞ trÝ trung t©m trong biÓu ®å Venn. §iÒu ®ã cho tæ dù ¸n thÊy r»ng tæ chøc nµy cã thÓ ®ãng vai trß ®èi t¸c cña dù ¸n. Tuy nhiªn, c©u hái ®Æt ra lµ héi phô n÷ ho¹t ®éng trªn c¬ së nµo. NÕu céng ®ång ®¸nh gi¸ cao vai trß cña héi phô n÷ trong vÊn ®Ò y tÕ cña bu«n th× ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ héi phô n÷ cã thÓ ®ãng vai trß quan träng trong qu¶n lý tµi nguyªn. Tuy nhiªn theo th«ng tin tæ dù ¸n thu ®îc th× cã vÎ héi phô n÷ còng thùc hiÖn çc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp.

MÆt kh¸c, tæ dù ¸n ®· yªu cÇu ngêi d©n lËp mét danh s¸ch nh÷ng ngêi quan t©m ®Õn viÖc thµnh lËp mét nhãm ph¸t triÓn céng ®ång (CDG). Theo dù kiÕn th× ngµy mai danh s¸ch ®ã sÏ ®îc ®a cho tæ dù ¸n. Do danh s¸ch ®îc lËp do yªu cÇu, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ dù ¸n ph¶i t×m ®Õn CDG, hay vÉn cßn nh÷ng ph¬ng ¸n lùa chän kh¸c, vÝ dô céng t¸c víi héi phô n÷ hoÆc khuyÕn khÝch viÖc thµnh lËp mét nhãm quan t©m xung quanh kh¶ n¨ng biÖn ph¸p thö nghiÖm "canh t¸c lóa c¶i tiÕn"? VÊn ®Ò quan träng lµ cam kÕt ®èi víi viÖc thµnh lËp cña CDG. NÕu nh danh s¸ch ®îc lËp chØ ®Ó "lµm võa lßng dù ¸n", thËm chÝ sÏ thÝch ®¸ng h¬n nÕu t×m mét ph¬ng ¸n kh¸c v× khi ®ã ngêi d©n sÏ nhËn thÊy dù ¸n kh«ng cã ý ®Þnh "thóc Ðp" qu¸ nhiÒu ®èi víi viÖc thµnh lËp çc CDG. (Danh s¸ch ®îc lËp nh thÕ nµo? Ai chÞu tr¸ch nhiÖm g× trong viÖc lËp danh s¸ch ®ã, vµ ai tham gia vµo kiÓu th¶o luËn nµo vµ cho ý kiÕn g×?).

VÒ viÔn c¶nh tiÕp tôc hîp t¸c víi t«i, ®ît c«ng t¸c chuyªn gia tiÕp theo ®îc dù kiÕn vµo th¸ng 8 n¨m 1997. §ît c«ng t¸c nµy sÏ tËp trung vµo:

� hç trî qu¸ tr×nh tù ®¸nh gi¸ cña tæ dù ¸n trong 3 lÜnh vùc � biÖn ph¸p thö nghiÖm ng« lai � biÖn ph¸p thö nghiÖm bÕp c¶i tiÕn � giao ®Êt vµ x¸c ®Þnh bæ sung ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng

� hç trî qu¸ tr×nh häc tËp qua hµnh ®éng cña tæ dù ¸n: tæ dù ¸n tæ chøc qu¸ tr×nh häc tËp qua hµnh ®éng nh thÕ nµo, vµ cã thÓ rót ra bµi häc g×?

§ît c«ng t¸qc tíi dù ¸n sÏ göi cho t«i mét b¶n ®Ò xuÊt ch¬ng tr×nh lµm viÖc ®Ó t«i cã thÓ chuÈn bÞ néi dung lµm viÖc chi tiÕt h¬n.

c. Sù ph¸t triÓn kh¸i niÖm cña dù ¸n: mét sè ý tëng vµ ®Ò xuÊt

of 25

C.1 Bµi häc tõ çc biÖn ph¸p thö nghiÖm

Dù ¸n ®· lùa chän 2 biÖn ph¸p thö nghiÖm ë x· §¨k Ph¬i:

� giíi thiÖu bÕp c¶i tiÕn � giíi thiÖu ng« lai

C¶ hai biÖn ph¸p thö nghiÖm ®Òu liªn quan ®Õn kÕt qu¶ cña ®ît PRA. MÆt kh¸c, chóng còng kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch phèi hîp cïng víi d©n trong bu«n. Dù ¸n chñ ®éng ®Ò xuÊt nh»m sím triÓn khai çc ho¹t ®éng kh«ng chê ®Õn khi hoµn tÊt qu¸ tr×nh phèi hîp lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt. Do hai biÖn ph¸p trªn ®îc thiÕt kÕ nh çc ho¹t ®éng thö nghiÖm, nã t¹o nhiÒu c¬ héi kh¸c nhau cho dù ¸n vµ ngêi d©n ë x· §¨k Ph¬i:

KhuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn n¨ng lùc cña ngêi d©n trong viÖc tæ chøc vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Khi thùc hiÖn çc biÖn ph¸p thö nghiÖm, cÇn ph¶i ®¶m ®¬ng çc nhiÖm vô vµ gi¶i quyÕt çc víng m¾c. ViÖc ngêi d©n xö lý nh÷ng vÊn ®Ò ®ã nhthÕ nµo sÏ cho hä vµ dù ¸n thÊy ®îc kh¶ n¨ng hµnh ®éng cña hä. Tõ ®ã c©u hái ®îc ®a ra lµ nh÷ng kh¶ n¨ng nµo cÇn ®îc tiÕp tôc ph¸t huy, ngêi d©n muèn lµm g× vÒ vÊn ®Ò nµy vµ dù ¸n cã thÓ hç trî nh÷ng g× (®µm tho¹i, cè vÊn, ®µo t¹o). MÆt kh¸c, tæ dù ¸n còng sÏ thÊy ®îc kh¶ n¨ng hç trî cña hä ®èi víi ngêi d©n trong viÖc (tù -) tæ chøc vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. VÊn ®Ò ph¸t triÓn tæ chøc ë cÊp x· sÏ ®îc ®a vµo néi dung lµm viÖc mét lÇn n÷a, nhng víi nhiÒu kinh nghiÖm thùc tiÔn thu ®îc vµ çc ph¬ng ¸n lùa chän cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh dÔ dµng h¬n nhiÒu (xem phÇn B.8).

X©y dùng çc quan hÖ hîp t¸c: x¸c ®Þnh râ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm. Hai biÖn ph¸p thö nghiÖm cßn lµ mét kiÓm nghiÖm kh¶ n¨ng vµ çc h×nh thøc céng t¸c gi÷a dù ¸n vµ ngêi d©n. Cã nhiÒu tr«ng ®îi tõ hai phÝa vÒ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm. VÝ dô nh dù ¸n tr«ng ®îi ngêi d©n sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc më réng biÖn ph¸p thö nghiÖm khi çc kÕt qu¶ kh¶ quan ®· ®¹t ®îc ë quy m« nhá. Chóng t«i cha biÕt ngêi d©n tr«ng ®îi nh÷ng g× ë dù ¸n trong vÊn ®Ò nµy. Do ®ã, viÖc x¸c ®Þnh râ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm (ai lµm g×, nh thÕ nµo vµ t¹i sao?) sÏ rÊt cÇn thiÕt ph¶i ®îc thùc hiÖn theo tõng thêi kú. Thö th¸ch ®èi víi dù ¸n lµ ph¶i x©y dùng ®îc çc mèi quan hÖ hîp t¸c hiÖu qu¶ víi ngêi d©n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc biÖn ph¸p thö nghiÖm, tõ ®ã t¹o c¬ së cho viÖc hîp t¸c trong nh÷ng lÜnh vùc phøc t¹p h¬n nh giao ®Êt vµ x¸c ®Þnh bæ sung ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng.

X©y dùng lßng tin. §èi víi ngêi d©n çc biÖn ph¸p thö nghiÖm lµ c¬ héi t×m hiÓu ®é tin cËy cña çc ho¹t ®éng cña dù ¸n trong viÖc ®¶m ®¬ng c«ng viÖc vµ tr¸ch nhiÖm. ThËm chÝ ngêi d©n cã thÓ hoµi nghi lóc ®Çu, nghÜ ®Õn nh÷ng kinh nghiÖm tiªu cùc tríc ®ã khi çc dÞch vô vµ hç trî tõ bªn ngoµi ®îc nªu lªn nhng kh«ng ®îc hiÖn thùc ho¸ theo ®óng çch ®· høa. Trªn c¬ së nµy, dù ¸n cÇn theo s¸t nh÷ng g× ®· thèng nhÊt víi ngêi d©n. Râ rµng lµ ®iÒu nµy ®· cã hiÖu qu¶ tÝch cùc trong biÖn ph¸p thö nghiÖm "ng« lai" khi h¹t gièng ®îc ®a vÒ bu«n theo ®óng hÑn trong sù ng¹c nhiªn cña ngêi d©n. Tuy nhiªn "lßng tin" kh«ng lo¹i bá nh÷ng thay ®æi trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng viÖc. Nhng nh÷ng thay ®æi nµy cÇn ph¶i ®-îc gi¶i thÝch râ rµng vµ th¶o luËn víi ngêi d©n nh»m tr¸nh nh÷ng ¶nh hëng bÊt lîi cho viÖc x©y dùng lßng tin. Nh×n vÒ phÝa tríc vµ nghÜ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n trong viÖc thay ®æi çc hÖ thèng sö dông ®Êt, lßng tin gi÷a dù ¸n vµ ngêi d©n sÏ lµ kh«ng thÓ thiÕu nÕu dù ¸n muèn gi÷ vai trß hç trî trong viÖc nµy.

TriÓn khai ®µm tho¹i vÒ çc hÖ thèng sö dông ®Êt. Liªn quan ®Õn viÖc giíi thiÖu bÕp c¶i tiÕn, viÖc tiªu thô cñi sÏ lµ mét vÊn ®Ò. Dù ¸n nªn t×m hiÓu kü h¬n vÒ çc hÖ thèng sö dông ®Êt ®Ó cã ®iÓm xuÊt ph¸t tèt híng tíi c©u hái: ngêi d©n -cô thÓ lµ ai - nh×n thÊy nh÷ng tiÒm n¨ng vµ c¬ héi nµo ®Ó thay ®æi çc hÖ thèng sö dông ®Êt trong viÔn c¶nh qu¶n lý bÒn v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn. VÝ dô nh ai quan t©m ®Õn viÖc trång c©y ®Ó lÊy cñi ®un??

C.2 Gi÷ vai trß hç trî

Dù ¸n ®· lùa chän vai trß hç trî thay cho vai trß tiªn phong trong mäi d¹ng ho¹t ®éng. Lîi thÕ cña ®iÒu nµy lµ nh÷ng ®èi t-îng ho¹t ®éng kh¸c ®îc khuyÕn khÝch chÞu tr¸ch nhiÖm. Vai trß hç trî ph¶i ®îc lµm râ sau khi tham kh¶o ý kiÕn víi çc

of 25

®èi tîng ho¹t ®éng kh¸c. TÊt nhiªn ®iÒu nµy dao ®éng gi÷a mét ho¹t ®éng nµy víi ho¹t ®éng kh¸c. Vai trß hç trî trong qu¸ tr×nh giao ®Êt sÏ cã d¹ng kh¸c víi vai trß cña dù ¸n trong viÖc giíi thiÖu bÕp c¶i tiÕn.

Vai trß hç trî kh«ng thÓ ®îc lµm râ vµ ®µm ph¸n ngay tõ ®Çu. Nã ph¶i lµ mét phÇn trong qu¸ tr×nh häc hái qua hµnh ®éng cña tæ dù ¸n th«ng qua gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc ®Ó ®ãng mét vai trß hç trî trong sù hîp t¸c víi çc ®èi tîng kh¸c nhau.

Sù th¸ch thøc sÏ g¾n liÒn víi vai trß hç trî nÕu çc ®èi tîng tiªn phong kh«ng thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm cña hä theo ®óng sù tr«ng ®îi cña dù ¸n. Trong trêng hîp nh vËy, çc dù ¸n thêng l¹i ph¶i gi÷ vÞ trÝ tiªn phong nh»m ®¹t kÕt qu¶ nhanh chãng. §Ó ph¸t huy tÝnh bÕn v÷ng vµ quyÒn lµm chñ, trong trêng hîp nµy dù ¸n ph¶i lùa chän viÖc tham kh¶o ý kiÕn vµ ®µm ph¸n, thËm chÝ nÕu çc kÕt qu¶ ®¹t ®îc muén h¬n mong ®îi.

C.3 Thay ®æi çc hÖ thèng sö dông ®Êt

VÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi dù ¸n lµ ph¶i gãp phÇn tham gia vµo viÖc thay ®æi çc hÖ thèng sö dông ®Êt. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò chñ chèt trong trêng hîp nµy lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ du canh sang nh÷ng hÖ thèng sö dông ®Êt cè ®Þnh h¬n. HiÖn nay, dù ¸n ®· lùa chän 2 ®iÓm xuÊt ph¸t:

1. hç trî qu¸ tr×nh giao ®Êt 2. hç trî viÖc x¸c ®Þnh bæ sung ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt rõng

§èi víi viÖc giao ®Êt, nh÷ng ngêi sö dông ®Êt sÏ cã ®îc quyÒn sö dông ®Êt cña hä mét çch râ rµng. §iÒu nµy sÏ cho hä an toµn vµ tin tëng, khuyÕn khÝch hä tiÕp nhËn thªm nhiÒu h×nh thøc sö dông ®Êt cè ®Þnh. ThËm chÝ nÕu ®iÒu nµy ®îc thùc hiÖn, cã thÓ sÏ cã nhiÒu vÊn ®Ò næi bËt cÇn gi¶i quyÕt:

� Nh÷ng tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc giao ®Êt ®· ®îc gi¶i quyÕt ë møc ®é nµo, hoÆc çc tranh chÊp nµy vÉn ®ang "nãng báng" ë møc ®é nµo, mÆc dï ë quy m« nhá h¬n?

� ViÖc giao ®Êt ®· t¹o c¬ héi ë møc ®é nµo cho ngêi d©n vïng cao ®Ó cã thÓ b¾t ®Çu nh÷ng h×nh thøc sö dông ®Êt cè ®Þnh h¬n trªn ®Êt thÊp?

� Nh÷ng tiÒm n¨ng trong kiÕn thøc b¶n xø vÒ h×nh thøc vµ thùc tiÔn cña hÖ thèng sö dông ®Êt cè ®Þnh lµ g×? � QuyÒn sö dông ®Êt míi vµ truyÒn thèng tån t¹i song song ë møc ®é nµo trong t×nh tr¹ng mét phÇn ngêi sö dông ®Êt vÉn t«n träng quyÒn sö dông ®Êt truyÒn thèng mÆc dï qu¸ tr×nh giao ®Êt ®· hoµn tÊt?

� Nh÷ng g× thËt sù khuyÕn khÝch vµ c¶n trë ngêi d©n vïng cao thay ®æi hÖ thèng sö dông ®Êt cña hä, vµ lµm thÕ nµo ®Ó çn c©n nghiªng h¬n vÒ khuyÕn khÝch? Nh÷ng "khuyÕn khÝch" míi lµ g×, vµ vai trß cña dù ¸n trong viÖc nµy nh thÕ nµo?

VÒ ®iÓm xuÊt ph¸t thø hai, cã lÏ dù ¸n sÏ ph¶i ®èi ®Çu víi nh÷ng vÊn ®Ò sau:

� L©m trêng L¨k cã thÓ linh ho¹t ®Õn møc ®é nµo trong viÖc ph©n chia ®Êt rõng vµ trong viÖc thö nghiÖm çc ph-¬ng ph¸p hîp t¸c qu¶n lý, vÝ dô nh rõng ®iÒu?

� Thñ tôc nh thÕ nµo th× phï hîp ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc sù thèng nhÊt vÒ hîp t¸c qu¶n lý gi÷a l©m trêng vµ ngêi d©n? � TiÒm n¨ng trong viÖc sö dông vµ thu nhÆt çc s¶n phÈm rõng ngoµi gç lµ g×? Çc s¶n phÈm rõng ngoµi gç cã thÓ trë thµnh nguån thu nhËp tiÒn mÆt bæ sung ë møc ®é nh thÕ nµo vµ ®èi víi ®èi tîng nµo?

� TiÒm n¨ng vµ c¬ héi cho viÖc ph¸t triÓn çc hÖ thèng n«ng l©m kÕt hîp nh mét h×nh thøc sö dông ®Êt cè ®Þnh? � TiÒm n¨ng cña viÖc t¨ng cêng sö dông ®Êt ë vïng ®Êt thÊp, vÝ dô nh viÖc sö dông h¹t gièng ng« lai nh thÕ nµo? � Cã nh÷ng tiÒm n¨ng g× cho c©y trång lÊy tiÒn mÆt cã thÓ lµ mét ph¬ng ¸n thay cho trång cµ phª?

d. Nguyªn t¾c vµ tiªu chÝ x¸c ®Þnh nh÷ng thùc tiÔn tèt nhÊt

X¸c ®Þnh nh÷ng thùc tiÔn tèt nhÊt trong qu¶n lý vïng ®Çu nguån ë h¹ lu s«ng Mªk«ng lµ mét phÇn trong nh÷ng ho¹t ®éng cña dù ¸n MRC/GTZ. Trong khi x¸c ®Þnh nh÷ng thùc tiÔn tèt nhÊt nµy, vÊn ®Ò nh÷ng tiªu chÝ thÝch hîp ®îc ®a vµo néi dung lµm viÖc. Trong vÊn ®Ò nµy chóng t«i ®· lµm viÖc víi RECOFTC ngµy 7/5, víi sù tham gia cña «ng Pearmsak Makarabhiron (RECOFTC), Dr.Bob Fisher (RECOFTC) ngêi kh«ng cã mÆt suèt buæi lµm viÖc, «ng Schremp (cè vÊn cña Uû ban s«ng Mek«ng), «ng Christoph Feyen (cè vÊn GTZ) vµ «ng Michael Gluck (quyÒn cè vÊn trëng). KÕt qu¶ cña buæi

of 25

lµm viÖc nµy cã thÓ tãm t¾t nh sau:

Kh¸i niÖm "thùc tiÔn tèt nhÊt" mang mét rñi ro: nã cã thÓ ®îc hiÓu nh mét ph¬ng thøc ®Ó lÆp l¹i y nguyªn. Cã thÓ "nh÷ng trêng hîp tham kh¶o" hoÆc "nh÷ng quan ®iÓm kh¶ quan" lµ nh÷ng kh¸i niÖm h÷u dông h¬n. §Ó ph©n biÖt qu¸ tr×nh häc hái vµ lÆp l¹i m¸y mãc, chóng t«i ®· x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh sau ®©y:

� ViÖc ¸p dông ph¬ng thøc häc hái cã thÓ ®îc minh ho¹ vµ kh¸i niÖm ho¸ nh thÕ nµo? � Nh÷ng kinh nghiÖm høa hÑn vµ ph¬ng thøc häc hái cã thÓ ®îc giíi thiÖu nh thÕ nµo ®Ó thuyÕt phôc nh÷ng ngêi vÉn ®ang thùc hiÖn ph¬ng thøc lÆp l¹i y nguyªn?

� VÊn ®Ò ph¸t huy quyÒn lµm chñ vèn lµ mét thiÕu sãt cña ph¬ng thøc l¾p l¹i m¸y mãc cã thÓ ®îc gi¶i quyÕt nh thÕ nµo?

� Trong khi x¸c ®Þnh nh÷ng thùc tiÔn tèt nhÊt hoÆc nh÷ng trêng hîp tham kh¶o, lµm thÕ nµo ®Ó tr¸nh nh¹i l¹i m¸y mãc, vÝ dô nh khi hái: trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo th× h×nh thøc nµo cña du canh cã lîi hay cã h¹i cho sù bÒn v÷ng cña h¹ lu s«ng Mªk«ng?

Trong khi x¸c ®Þnh nhiÖm vô cña «ng Pearmsak Makarabhirom, nh÷ng bíc sau ®· ®îc x¸c ®Þnh:

1. §¸nh gi¸ nh÷ng kinh nghiÖm hiÖn cã cña dù ¸n trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi nguyªn cã sù tham gia cña ngêi d©n 2. X¸c ®Þnh ph¹m vi c«ng viÖc 3. Nh÷ng ®èi tîng gi¶i quyÕt: çc dù ¸n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi nguyªn cã sù tham gia cña ngêi d©n

trong vïng h¹ lu s«ng Mªk«ng. 4. Nh÷ng ngêi lµm chÝnh s¸ch, ®¹i diÖn çc häc viÖn hoÆc çc nhãm môc tiªu 5. Lùa chän 6 trêng hîp cña Th¸i lan, trong giai ®o¹n ®Çu:

� 2 trêng hîp: çc dù ¸n vèn ChÝnh phñ kh«ng cã trî gióp bªn ngoµi � 2 trêng hîp: çc dù ¸n song ph¬ng hoÆc ®a ph¬ng � 2 trêng hîp: çc dù ¸n phi chÝnh phñ

§Ó ph©n tÝch 6 trêng hîp nµy, nh÷ng c©u hái sau ®· ®îc x¸c ®Þnh:

� Çc nguån vèn? � Çc ®Æc ®iÓm cña m«i trêng tù nhiªn? � Nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn nµo ®îc chó träng? � Nh÷ng môc tiªu vµ môc ®Ých chÝnh lµ g×? � Cã danh s¸ch nh÷ng s¸ch ®· xuÊt b¶n hay kh«ng?

Çc c©u hái ph©n tÝch:

� Ai céng t¸c víi ai vµ nh thÕ nµo? � Ai nhËn ph©n c«ng uû quyÒn cña ai? � [Dù ¸n ®· lµm g× ®Ó x©y dùng lßng tin cña çc ®èi tîng kh¸c nhau?] � Dù ¸n ®· lµm g× ®Ó ph¸t huy n¨ng lùc cña çc ®èi tîng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi sö dông tµi nguyªn? � [Ph¬ng thøc ho¹t ®éng trong quy ho¹ch sö dông ®Êt?] � [Dù ¸n ®· ®ãng gãp ë møc ®é nµo vµo viÖc thay ®æi çc hÖ thèng sö dông ®Êt vµ nÕu cã th× nh thÕ nµo?] � Çc nhãm môc tiªu cã thay ®æi çc thùc tiÔn truyÒn thèng cña hä hay kh«ng? � Hä häc hái nh thÕ nµo? � Çc nhãm môc tiªu cã chÊp nhËn dù ¸n hay kh«ng? � Ph¬ng thøc ho¹t ®éng trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ nh thÕ nµo? � [Dù ¸n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò giíi vµ sù b×nh ®¼ng nh thÕ nµo?] � [Vai trß cña trî cÊp lµ g×?] � Nh÷ng nh©n tè cã lîi vµ cã h¹i ®èi víi sù thµnh c«ng lµ g×? � CÇn ph¶i lµm g× ®Ó duy tr× sù thµnh c«ng? � Cã thÓ lÆp l¹i kinh nghiÖm cña hä hay kh«ng?

of 25

Phô lôc 1

§IÒU KHO¶N THAM CHIÕU

� Qu¶n lý tµi nguyªn th«ng qua çc ph¬ng thøc tù hç trî (®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng) � §¸nh gi¸ çc ph¬ng thøc tham gia hiÖn t¹i do çn bé dù ¸n sö dông � KÕt qu¶ cña ®ît PRA lÇn ®Çu: sù ph¸t triÓn cña ph¬ng thøc hç trî cña dù ¸n: çc biÖn ph¸p x©y dùng lßng tin (CBM), çc biÖn ph¸p hç trî (BM), çc chiÕn lîc can thiÖp (IS), sù kÕt hîp cña CBM, BM vµ IS.

� Nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ sù hîp t¸c víi çc ®èi t¸c, ®Æc biÖt víi CARE quèc tÕ � Nh÷ng ®Ò xuÊt ®èi víi viÖc ph©n tÝch thÝch ®¸ng t×nh h×nh tæ chøc ®Þa ph¬ng víi träng t©m lµ çc qu¸ tr×nh ®æi míi vµ viÖc giíi thiÖu nh÷ng ®èi tîng míi (çc dù ¸n)

� §Ò xuÊt vÒ viÖc gi¸m s¸t tiÕn tr×nh c«ng viÖc � §Ò xuÊt vÒ sù ph¸t triÓn nhËn thøc cña dù ¸n � §Ò xuÊt vÒ sù hîp t¸c trong t¬ng lai gi÷a chuyªn gia vµ dù ¸n � §Ò xuÊt vµ ®Ò nghÞ vÒ nguyªn t¾c vµ tiªu chÝ x¸c ®Þnh nh÷ng thùc tiÔn tèt nhÊt (Querschnittsanalysen), vÝ dô nh "çc dù ¸n ch©n trêi míi".

CHó THÝCH

1 Nãi theo nghÜ kh¸c, "t«i" chØ chuyªn gia Thomas Schwedersky, "chóng t«i " chØ çc thµnh viªn cña tæ dù ¸n vµ t«i cïng lµm viÖc nhiÒu buæi.

2 Nh÷ng phÇn viÕt ch÷ in nghiªng vµ trong ngoÆc vu«ng lµ nh÷ng c©u hái, b×nh luËn vµ ®Ò xuÊt t«I nghÜ ra trong khi so¹n th¶o b¸o ço nµy

3 HÇu hÕt "chóng t«i" bao gåm «ng Micheal Glueck, «ng TrÇn Ngäc Thanh, «ng TrÇn H÷u NghÞ vµ «ng Y Wel Kso cña tæ dù ¸n, còng nh ba Linsay Anne Ratcliffe (CARE) vµ «ng NguyÔn Vò Kh«I (CARE). ChØ cã ngµy 2 vµ 3/5 t«I lµm viÖc víi nhãm nhá h¬n gåm «ng Thanh, «ng NghÞ vµ «ng Y Wel Ksor.

4 Çc biÖn ph¸p thö nghiÖm lµ kh¸i niÖm cña tæ dù ¸n vÒ ph¬ng ph¸p x©y dùng lßng tin. Dùa trªn c«ng viÖc PRA nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®îc thùc hiÖn víi hy väng thö nghiÖm sÏ t¹o nªn bíc nh¶y vît qua kho¶ng çch,

of 25

giíi thiÖu nh÷ng ph¬ng thøc trong qu¶n lý tµi nguyªn …...b. tiÕn tr×nh lµm viÖc ë...

Documents