|

Gezinnen van jongeren met autisme spectrum kenmerken

Eva Kaptijn Kees Mos

| Doelen

Aan het eind willen we dat jullie… •enthousiast zijn om met MDFT aan de slag te gaan voor jongeren met ASk •een aantal MDFT-interventies weer hebben (her)ontdekt •een aantal praktische tips meenemen t.a.v omgaan met ASk •een leuke en leerzame 2 uur hebben gehad

| Stelling: eens of oneens

MDFT werkt niet voor gezinnen van jongeren met ASk

| Stelling: eens of oneens

MDFT is moeilijk voor jongeren met ASk omdat je niet met gevoelens kunt werken, en MDFT bij uitstek met gevoelens werkt

| Stelling: eens of oneens

Je kunt in MDFT met jongeren met ASk geen enactment gebruiken

| Vooraf

• Blijf de jongere en zijn gezin zien als een unieke persoon en een uniek gezin; zet opzij je voorkennis, aannames, generalisaties “alle autisten zijn….” Kies voor dialogische benadering: hoe kan ik naar hem en hen luisteren alsof het de 1e keer is dat ik luister naar een gezin met een jongere met Ask. Wees nieuwsgierig! • Stop om alleen symptomen te zien, maar zoek naar capaciteiten en relationele krachten/kansen • Pas de ‘gewone’ MDFT-interventies toe • Laat de diagnose ASS niet als een ‘vlag’ werken die de hele lading dekt • Wat je niet weet, kan je deren • Werk samen met psycholoog/psychiater

| Opzet

We nemen de 4 domeinen door via een soort kernsessie toen en lichten steeds 1 of 2 interventies toe Houd steeds een eigen casus in gedachten en schrijf per domein op wat je meeneemt om toe te gaan passen op je eigen casus (zie opdrachtvel).

| Kernsessie Adolescent domein - Stimuleer de jongere zijn eigen ‘unieke’ verhaal en ervaringen te vertellen: wie is hij, hoe hij zich ziet, wat zijn jouw Ask, enz - Stel vast wat de jongere begrijpt en waar nog psycho-

educatie van belang is - Maak plan hoe jongere met overprikkeling omgaat en

hoe hij beste overzicht houdt - Verbeter sociale vaardigheden en eventueel vaardigheden om met angst om te gaan - Stel co-morbiditeit vast

| Comorbiditeit •Algemeen veel comorbide problematiek (70%) • (sociale) angststoornissen • ADHD • Agressieregulatieproblematiek/ODD • Stemmingsstoornissen • Verstandelijke beperking • Slaapstoornissen • Epilepsie • Dwang, tics • Eetproblematiek • Motorische problemen • Syndromen/medische condities, etc… Bron: Kenniscentrum KJP

| Adolescent domein: Psycho educatie

Gebruik hulpmiddelen, zoals filmpjes van andere jongeren • zie ook vb vragen die je niet moet stellen! • zie ook hand out met verwijzingen Tip: bespreek welke belemmeringen hij ervaart, maar sta ook stil bij zijn positieve/sterke punten

| Adolescent domein: Trainen van vaardigheden

•Allerlei gedrag moet worden aangeleerd •En vervolgens ingeslepen •Denk aan:

• sociale vaardigheden • zelfstandigheidsvaardigheden Tip: trainen, trainen en nog eens trainen

| Oefening: casus Wouter

Eva doet rollenspel met Kees

| Tips • 1 ding tegelijk • houd je focus • kleine stappen • let op taalgebruik, niet teveel uitleggen • je mag instructies geven • bedenk of jongere de sova al uit andere situatie kent • zorg dan voor de transfer • blijf creatief zoeken naar alternatieven voor gedragingen die ze moeilijk vinden

| Sociale vaardigheden

- gevoelens leren uiten, zoals boosheid, blijdschap en verdriet - stimuleren van initiatieven in de buitenwereld - sociale vaardigheden leren om contacten te

leggen en vast te houden. Denk aan: • een praatje maken / het stellen van een vraag • medeleven tonen • voor jezelf opkomen • kritiek ontvangen • het leggen van een contact met een onbekende • wat te doen als een onbekende je aanspreekt

| Helpen met zelfstandig-/zelfred- zaamheid

• het doen van boodschappen • het gebruik maken van het openbaar vervoer • het organiseren van een eigen verjaardag • zelfzorg (haren wassen, tanden poetsen) • schoolspullen in orde maken

| Opdracht

Schrijf op wat je meeneemt in je eigen casus

| Kernsessie Ouderdomein • Geef ouders erkenning voor hun situatie. Bespreek ook hoe ze omgaan met (vreemde) vragen vanuit de omgeving. •Help ouders de normale ontwikkeling te zien en te stimuleren. Help ouders de sterke en minder sterke punten van kind te zien. • Bied ouders psycho-educatie aan over ASS en welke invloed dit op het gezin kan hebben. Denk aan lotgenoten contacten. • Stimuleer ouders balans te vinden in zorgen voor en loslaten •Geef ouders tijdens het onderkenningsproces erkenning en ondersteuning. Het is van belang aan ouders de ruimte te bieden voor gevoelens van schaamte en schuld, verdriet, teleurstelling, enz

| Kernsessie Ouderdomein

• Help ouders specifiek gedrag van ASS (stereotiepe gedragingen, rigiditeit, inflexibiliteit) stapsgewijs te beïnvloeden • Help ouders om te gaan met gedrag dat niet direct met een ASS hoeft samen te hangen, maar bij leeftijd kan horen, of als secundaire gevolgen van ASk kunnen zijn ontstaan. Stimuleer emotieneutraal communiceren! • Zet ouders stil bij ‘samenwerken als team’ in goede structuur en duidelijke regels (wat, waar, wie, wanneer, hoe) samen te bepalen • Bespreek mogelijkheden steun van omgeving te organiseren • Houd in de begeleiding rekening met mogelijkheid dat in een gezin met een jongere met een ASk het niet uitgesloten is dat een van de ouders ook kenmerken van een ASk heeft

| Oefening: Rouw en acceptatie

Stel dat je een sessieplanning hebt met als doel dit te bespreken; maak met elkaar een rationale voor dit gesprek

| Rouw en acceptatie

Onvermogen is niet hetzelfde als onwil. Maar daar komen ouders soms pas later achter. Dit kan allerlei gevoelens van schuld en schaamte met zich meebrengen

| Rouw en acceptatie

• 2 processen die tegelijk kunnen spelen bij ouder 1. Ouders willen de jongere zo goed mogelijke begeleiding geven, wat ook gaat over steeds balans vinden in (over)bezorgheid en (over)bescherming en loslaten/ruimte geven 2. Ouders gaan (of zijn gegaan) ook tegelijkertijd door een acceptatieproces . Dit proces dient door therapeut gestimuleerd worden, want aandacht gaat vaak vooral uit naar 1e proces • Erkenning geven voor alle pogingen, misschien wel de ‘strijd’ met professionals: ‘m’n kind is anders’ of ‘m’n kind is niet zo’ • Wees bewust van gevoelens als schaamte, schuld, of ontkenning, boosheid en verdriet

| Oefening: diagnose pas gesteld “We hebben vorige keer gesproken over wat er uit eerder onderzoek kwam. Allereerst wil ik jullie complimenteren voor jullie vasthoudendheid. Je bent een beetje van kastje naar de muur gestuurd. Maar jullie hebben nooit opgegeven. Nu is er meer duidelijkheid en aan ene kant zijn jullie daar blij mee. Aan de andere kant kun je ook nog heen en weer geslingerd worden tussen je eigen gedachten en gevoelens: ‘klopt het nu wel?’, maar misschien ook wel: ‘hoe komt het nu eigenlijk?’, ‘hebben we het wel goed gedaan?’, enz. Ik kan me ook voorstellen dat je soms aan de toekomst denkt: ‘hoe zal hij volwassen worden?’ enz. Vandaag zou ik daar wat meer bij stil willen staan. Ik denk het belangrijk is om niet alleen direct over te gaan op wat we kunnen doen voor jullie zoon, maar dat we juist ook tijd nemen hoe het met jullie is en wat er in jullie omgaat. Want hoe het met jullie gaat, is ook van invloed op hoe jullie met W. omgaan. Kunnen jullie daar wat over zeggen, wat er zoal de laatste tijd in jullie omgaat? “

| Oefening: diagnose al langer gesteld

“Vorige keer vertelden jullie hoe uiteindelijk bij Wouter ASk is vastgesteld. We hebben toen ook besproken dat we in dit programma ons daarop niet alleen richten. Dat vind ik juist mooi aan jullie, dat jullie hem niet als jullie kind met ASk zien, maar gewoon als Wouter. Toch zou ik vandaag nog ook willen kijken hoe dat voor jullie is. Ik weet van andere ouders dat je soms heen en weer geslingerd kan worden tussen hoop en vrees en dat je best door een proces moest of nog in zit. Evenals bij andere kinderen kun je ze soms achter het behang plakken, maar houd je toch veel van ze. Hoe ging het bij jullie? Was het moeilijk? Ging het vanzelf? Kwam je onbegrip tegen? Wie steunden je? Kunnen jullie vertellen hoe het eerst was. En vervolgens hoe het nu is? Hoe ga je om met je zorgen, ook met oog op toekomst, welke angst heb je misschien, maar ook welke hoop voor toekomst?

| Ouderdomein: pedagogische tips

Belangrijke pedagogische tips: • structuur/weekschema/duidelijke regels • voorbereiding • visuele ondersteuning • kleine stapjes • vier successen in de ontwikkeling • veiligheidsplan

| Voorbeeld Wouter

Lees scene 2 Vragen: • wat gaat er mis? • wat doe je als MDFT-therapeut

| Bespreking voorbeeld Wouter

• gebruik het als psycho-educatie • link het vervolgens naar wat, waar, wanneer, wie en hoe • laat ouder komende week bedenken waar deze punten nog meer bruikbaar zijn

| Wat, waar, wie,wanneer en hoe

|

https://www.youtube.com/watch?v=Y7kXuCSlEGo

| Opdracht

Schrijf op wat je meeneemt in je eigen casus

| Gezinsdomein

• Ondersteunen van gezinsleden de goede oplossingen en balans te vinden in het aanpassen van gezinsregels en – klimaat, het maken van weekschema, maar ook de ruimte voor ieder om jezelf verder te ontwikkelen • Belangrijke gezinsactiviteiten of – rituelen vinden om onderlinge relaties te behouden en versterken • Help hen emotieneutraal met elkaar communiceren • De sterke kanten van jongere met ASk herkennen en benoemen • In geval van agressie: zorg voor een duidelijk veiligheidsplan

| Emotie-neutraal communiceren

| Enactment

Enactment kan! Noem voorbeelden

| Oefening: empoweren van onder- linge relatie

Situatie is dat jongere straf van aantal maanden detentie heeft. In deze sessie wil therapeut de relatie tussen ouders en zoon versterken, als basis voor als hij weer naar buiten gaat.MDFT-therapeut heeft moeder gevraagd foto’s mee te nemen. De diagnose PDD-nos is enkele weken na deze sessie gesteld (dus wist therapeut nog niet). Vraag: hoe zou je, met het gebruik van foto’s, aan dit sessiedoel kunnen werken nu je weet dat hij ASk heeft?

| Nabespreken

• Ga in op ‘what is in front of you’ • Gebruik het ook als psycho educatie • Meer gedetailleerde vragen: wat kun je je nog meer herinneren, als je moet kiezen tussen welk gevoel het oproept is het dan blij, opgewonden, vervelend. Wat het meest? • ….

| Noem 15 positieve punten van jongeren met ASS

| Sterke punten •Stiptheid •Afspraak is afspraak •Heeft vaak veel kennis van bep zaken, goed focussen en wil graag alles daarvan weten •Onverstoorbaar doorwerken •Eerlijkheid •Groot analytisch denkvermogen •Een goed oog voor detail •Goed geheugen •Kan prima zelfstandig werken, graag zelfs •Is beleefd: dit is aangeleerd gedrag en zal dus altijd toegepast worden •Is zichzelf, kan ook niet anders •Begrijpt schema’s goed, denkt vaak in beelden •Snel veranderingen opmerken •Humor: ze hebben over het algemeen een groot gevoel voor humor •Goed omgaan met computers: computers zijn dingen die ze snel begrijpen zonder de moeilijkheden van persoonlijke communicatie

| Gezinsdomein

• Leer gezinsleden positieve punten over elkaar te laten opschrijven en vertellen • Bereid het voor met andere gezinsleden, zodat de jongere met ASk ook echt positieve feedback krijgt • Laat jongere met ASk ook echt positieve punten over anderen opschrijven en zeggen

| Opdracht

Schrijf op wat je meeneemt in je eigen casus

| Extrafamiliaire domein: School

• Investeer, indien nodig, in vinden van passende opleiding of werkkring • Stimuleer blijvende nauwe samenwerking tussen school en ouders • Ondersteun schoolpersoneel in het benaderen en begeleiden van kinderen met ASk (psycho-educatie) • Ondersteun jongere, ouders en onderwijzend personeel in het regelen van voorwaarden waaronder kind beter tot leren komt • Voorbeeld interventie op school

| Samenvattend

• Gebruik de reguliere MDFT-doelen en –interventies, zoals organiseren van steun, betrekken van alle netwerken, enactment, ouders samenwerken als team, actief werken met veiligheidsplan, betrekken van school, enz. • Gebruik meer specifieke interventies: psycho educatie, processen van rouw en acceptatie, concretiseren van huisregels, dag-/weekstructuur, trainen van vaardigheden, (emotie-neutraal) communiceren,

| Dank!!