GEYVE KARDEŞLER SİTESİ

DOMATES FESTİVALİ

2013

KARDEŞLER SİTESİ DERGİSİ ÖZEL SAYI

B u yıl ikincisine katıldığım ve büyük keyif aldığım salça festi -vali için bu PDF dergiyi hazırladım. Amaç, biraz geyik, biraz da hatıra olarak bir şeyler kalması.

Yazı yazmakta biraz güçlük çektim. Bu nedenle de çoğunu salladım tabi. Sizden ricam, bunu boş vakit bulursanız okuyun. Eklememiz, çıkar -mamaz gereken bölümler varsa, bana bildirin. Her şey için teşekkürler ve sevgiler tekrar.

Erdem

DOMATES’TENSALÇAYA

do

ÖNLÜKLER GİYİLDİ BIÇAKLAR BİLENDİ

Cumartesi sabahı herkesin köy meydanına inmesi beklenirken, işler hiç de beklendiği gibi gitmedi. Saat-ler, neredeyse öğleyi gösteriyordu. Fakat domatesler,

kendileriyle ilgilenecek kimsi bulamamıştı. Durum böyle gidince, Hayri bey, düdüğünü acı acı öttürdü. Nitekim, bi-razdan tepelerden, ellerinde önlükleri, bıçakları, esneyerek inen köy ahalisi gözüktü. Yapacak bir şey yoktu. Açıkcası, domatesten kaçış yoktu. Ön-lükler bağlandı, masalar dizildi. Yaklaşık yarım ton domates yıkanmaya, kesilmeye, rendelenip, pişirilmeye hazır vaziyette zavallı köylünün önünde duruyordu. İlk domates kesimini Hayri bey gerçekleştirdi. Törenle kesi-len domates sağlam çıkmıştı. Bu iyi bir haberdi. Çünkü geçen yıl, fakir halk, çürük domatesten çok çekmiş, kilolarcası çöp kutularına atılmıştı. Bu kez şans yaver gitmişe benziyordu. Hayri beyin sağ kolu Namık bey, bu güzel haber sonrası sevinçten neredeyse ha-valara uçuyordu. Aynı zamanda Kardeşler Sitesi Yönetim Kurulu Başkanı olan Hayri bey, kadronun toparlandığını görünce, elinde bıçağıyla, köylüleri işbaşı yapması için yer-lerine oturmaya zorladı. Sendikasız, savunmasız köylünün yapacak bir şeyi yoktu. Mecburen masaların etrafına dizilip, ellerinde bıçaklarıyla işe koyuldular.

Bu yıl, domates şenliği için, biraz da site halkı yaşlandığı için, genç ve güçlü takviye yapılmak zorunda kaldı site sakinleri. Kolay değil di, iki domates soyup, 20 dakika ara verilerek artık bu iş bir günde yapılamazdı. Nuri beyin son dakika transferleriyle biraz da baskı ve tehditle saha inen iki gence, yönetimden beklendiği gibi en ağır görevler verildi. Domates yıkama, kovalara doldurup, masalara işlenmek üzere göndermek yani. Bu ağır çalışma koşulları sonucu elemanlardan biri havuza kaçark-en burnundan, çalışırken de ayağından yaralandı. Tedavisine bile izin verilmeyen genç arkadaşın, akşam Suriye’ye iltica ettiği haberi herkesi üzüntüye boğdu. Geçtiğimiz yıla göre daha farklı bir kadroyla sahaya inen site sakinleri, en çok Çiğdem hanımı aradı. Özellikle ne kadar yağ, tuz konulma sorusu uzun süre yanıtsız kaldı. Sonra tahmini bir ölçüye göre bu maddeler ka-zana atıldıysa da, kafalarda oldu mu acaba sorusu vardı. İkinci kayıp ise, Ziya bey idi. Düdüklerle çağrılmasına rağmen, tesis-lere inmemekte direnen Ziya efendi, uzun süreli iknalar sonucu, öğleden sonra görev başı yaptı. Ziya efendi, kendisine sorulan “Nerdesin birad-er?” sorusunu yanıtsız bırakarak, sessizce iş başı yaptı. Yönetim Kurulu Başkanlığı görevi yanında, çalışma alanında saha komiserliği işini de üstlenen Hayri bey ise, sağa sola emir yağdırmak-tan yorgun düştü. Kafasına taktığı hasır şapkayla kendisini gondoldu zanneden Hayri bey, uzun süreli uğraşlardan sonra normale döndü. Fakat kazan karıştırırken bile kendisini gondol kullanıyor zannetmesi de çalışanlar arasında biraz tedirginlik yarattı. Günün ilginç performanslarından birini ise site gediklilerinden Neşe hanım gösterdi. Elinden bıçağını hiç bırakmadan son domatese kadar çalışan Neşe hanım, işin sonunda, karşısına çıkan masum bir yılana bun-ları atınca tepkilere neden oldu. Üzerine üç bıçak gelen zavallı yılanın en son TEM otoyolunda kaçarken görüldüğü bilgisi tepkilere neden oldu.

Salça yapacağız niyeti ile topla-nan kitlenin, işten çok alkole sarılması ve sayısız bira içmesi bu yıl festivale gölge düşürdü.

Sitedeki ilginç çalışma yöntemi, ilk görenler ilgisini çekti. Genelde kazanın etrafında toplanan bir kısım çalışan,

çalışmaktan ziyade, kazanı seyrederek vak-it geçirmenin yolunu bulmuşlardı. Hızlı ve üstün çalışmasıyla herkesin önüne geçen ke-siciler ve zavallı rendeciler, bu duruma bo-zulsalar da, ellerinden bir şey gelmediği için çalışmalarını aralıksız sürdürdüler. Kazancıbaşı Namık beyin, bir ara kendinden geçip, yarım kazanı yere dökmesi infiale neden oldu. Namık bey, protesto sesleri arasında kendis-ine atılan çürük domateslere tepki göstermeyerek, ne kadar profesyonel olduğunu ortaya koydu. Bir kazan domates için, Antalya’da yanan orman kadar odun harcayan Hasan efendi ise “ben görevimi yapıyorum” diyerek, soruları geçiştirme yolunu seçiyordu.Çalışanların büyük bölümü, ellerinden düşürmedikleri birayla iş

yaptıkları için, ilerleyen saatlerde, sağlam domatesleri çöpe, çürükleri kazana atmaya başladı. Bu durumun önüne geçmek için, defalarca havuza girmelerine rağmen, değişen pek bir şey olmadı diyebiliriz. Kötü çalışma koşulları ve sıcak bile, çalışanları yıldırmadı. Günün son saatlerine kadar, ellerinden bıçakları ve rendeleri düşürmeyen site sakinleri yaklaşık yarım ton domatesi, kazana atacak hale getirinceye kadar perişan oldu. Her yarım saatte bir “Kaç kasa kaldı?” sorusu bile, bu etkin çalışma temposunu düşürmedi. Özellikle ekibe geç katılan Ziya efendinin, açığını kapatmak için sarf ettiği efor, insanların gözünü yaşarttı.

Çalışmaya pek alışık olmayan, genelde günlerini bahçe sularken ayakta uyuyarak geçiren site halkı, yılda bir gün felaketi yaşıyor-lar. Yani çalışmak zorunda kalıyorlar.

Gündüz uyuklayan, akşamları da ellerindeki bir bardak rakıyı beş saatte içerek, devleti kurtaran, ülkeye çağ atlatan fikirler tartışan site halkının bu perişan görüntü Geyve’de bile üzüntü yarattı. Her şey salça için sloganıyla uyuyan fakat gördükleri yarım ton domates yığını karşısında sessizliğe bürünen bu insan-ların görüntüsü yürek burkuyordu. Kışı ve hafta içi günlerini şehirdeki evlerinde geçiren, sadece hafta son-ları Kardeşler Sitesi’ne gelen bu in-sanların ilginç huyları var. Genelde gündüz pek ortalıkta gözükmey-en bu insanlar, hava kararmaya başlayınca piyasaya çıkarlar. Özel-likle Çin malı çakma motolarıyla, defalarca kasabaya gidip gelmeleri herkes için merak konusudur. Tren yolu kapandığından beri otomobill-eriyle gelen bu insanlar, bazen motorla da gelme cesareti bulurlar kendilerinde. Genelde etle beslenirler. Kasabaya gittikler-inde, onları mutlaka bir kasapta görürsünüz. Gün boyu mutfakta bıraktıkları zavallı eşleri, kendilerini beklerken, onlar ya havuz başında ya da kanape de uyurlar. Köy yaşamına o kadar alışmışlar ki, koyu yeşile dönüşen havuz suyu bile onları etkilemez. Yılda bir kere de, göstermelik site toplantısı yaparlar. Yaklaşık 15 dakika süren ve konuşmacının dışında katılanların genelde uyuduğu bu toplantıda, bazı kararların alındığı da öne sürülmektedir.

Sitenin beş yıldızlı otellerde bile zor görülen eşsizlikteki sosyal tesisleri ise herkesi kendine hayran bırakmaktadır. Çam mobilya ağırlıklı masal-ar, üzerinde bizans döneminden kalma tozlarıyla nefis koltuk takımları,

turistlerin bile ilgisini çekmektedir. Die Yayla adı verilen bu te-sislerde, yazın yurt dışından gelen futbol takımları bile

kamp yapmak için başvururlar. Kışın ve baharda yeşil olan Kardeşler Sitesi,

yazın, Orta Anadolu bozkırlarına dönüşme-ktedir. Bu doğa harikası da, yurt içi ve

yurt dışından insanların yoğun ilgisini çekmektedir. Burayı kışın gören ve gördüğü anda da hayran kalan Fey-zi bey, Almanya’da varını yoğunu satarak buradan ev satın almıştır. Kendisi satın aldığından beri, yaz aylarında gelemediği için, göreceği manzara karşısında ne yapacağı merak konusudur. Feyzi beyle ilgili gelişmeleri ve ken-

disiyle ilgili diğer bilgileri, bir sonraki sayımızda detaylarıyla işleyeceğiz.

Siteyi, böyle genel ve kısaca tanıttıktan sonra asıl konumuza, yani domates olayı-

na geri dönelim. Sabah, güneşin altında çalışan bıçakçı ve rendeci takımı, sıcaklığın

artmasıyla işi bırakma kalktı bir ara. Fakat yoğun çabalar sonucu, masalar gölgeye taşınınca, maraba

tekrar işbaşı yaptı. Sıcak artıyor, domatesler bir türlü bitmek bilmiyordu. Uzun süren ses-sizlikler, on dakika da bir elini yakan Namık beyin feryatlarıyla bozu-luyordu. Salça deyip, geçmemek gerekir. Eller, ayaklar yandı. Burunlar kırıldı. Fakat site halkı yılmadı, usanmadı ve çalışmaya devam etti.

SICAK ÇALIŞANLARI ETKİLEDİ

Her ne kadar salça yapımı kolay gözükse, yorucu bir iştir. Özelikle bir nevi son ütücü tabir edilen, şişele-meciler, bu işin en sıcak ve tehlikeli bölümünü yapar-

lar. Konusunda uzman olan, Vatan Konserve’de, uzun yıllar şişe-başı olan Namık Çatalsakal, bu işin erbabı olarak, her yerde tanınmaktadır. Dakikada beş şişe doldurmasıyla, kendine ait bir rekoru da bulunan Namık bey, bütün ısrarlara rağmen kendine ait olan şişeleme tekniklerini kimseye söylememektedir. “Bu sır benimle gider” derken, ciddiyetini gözlerinden rahatlıkla anlayabilirsiniz. Bu teknikleri öğrenebilmek için detayları fotoğraflarını çekip, incelememize rağmen yine de pek bir şey öğrenemidğimiz itiraf etmek gerekiyor. Sadece dizlerinin üstüne oturup, estetik bel hareketleriyle şişeyi kavradığını, sonra da sol eliyle ani bir hareketle kapağı kapattığını gözlemyebildik. Defalarca denememize rağmen, bu işte pek başarılı olama-dığımızı söylemek lazım. Bu işi kolay kolay kimsenin yapam-adığını özelikle belirtmek istiyorum. Örneğin Ziya efendi, bırakın şişelemeyi, kazanın beş metre yakınına bile gideme-mesi sanırım bu işin zorluğunu anlatmaya yeter. Namık beyin, bu işte kullandığı özel eldivenleri, yüksek kur-dan aldığı Euro ile Almanya’dan getirttiği ve kış boyu özenle sakladığı da öğrenebildiğimiz bilgiler arasında.

Yaz boyu biriktirdikleri parayı, kışın ayakta kalabil-mek için domatese yatıran site sakinleri bu konuda çok çalışkanlar. Her biri kendi alanında uzman olan

bu insanlar, doğrama, rende, kaynatma ve şişeleme konu-sunda özel eğitimler alıp, yetiştikten sonra salça fetsivaline katılabilmektedir. Asıl işleri olan salça dışında, diş hekimliği, iş adamlığı, gazetecilik gibi yan işleri de olan site halkının güvenliği, Nuri bey sayesinde Sarsılmaz Silahları tarafından korunmaktadır. Özellikle bayramlarda ve tatillerde, Eşme Köyü’nden gelen silahlı saldıralara karşı Nuri beyin çabası görülmeye değerdir. Şişe seçme ve sayma konusunda uzman olan Ziya Efendi ve domates ve sarmısak kesimleriyle kendisine hayran bırakan Neşe hanım, siteye olan bağlılıklarından dolayı, yurt dışından gelen teklifleri bile kabul etmemişler.Bunun dışında staj için köye gelen ve profesyonel salçacı izlenimi bırakan misafirlerin de, seneye kadrolu olarak işe başlayabileceklerini, yanlız bunun için biraz daha çalışmaları gerektiği de, yönetim kurulu tarafından açıklandı.

Yarım ton domatesi, yarım günde salça haline getiren Kardeşler Sitesi sakin-leri, bu konuda misafirlere çok şey borçlu. Üstün bir çalışma temposuy-la gün boyu ter akıtan bu insanlara, günün sonunda, bir bira ve ikişer şişe salça verilmesi de, olaylara neden oldu. Bir misafir, bu du-ruma sinirlenerek kendini suya atarak burnunu kırdı. Bu olay-dan önce de ayağını yakan bu masum insanın görüntüleri ilgiyle seyredildi.

Salçadan sonra sucuk yapımına da el attıkları dedikosu yayılan Eşme Kardeşler Sitesi sakinleri, önceleri bu durumu yalanladılar. Fakat bu-lunan ip uçları ve bazı belgelerden sonra olayı kabul etmek zorunda kaldılar. Bu yıl Afganistan’a giderek, sucuk konusunda eğitim alması planlanan Ziya Efendi, masrafların Site’den karşılanmasını isteyerek, tartışmalara neden oldu. Para konularında uzman olan Hayri bey, Ziya Efendi’ye, Afganistan’ın, gerçek anlamda bir çürük diş cenneti olduğunu, giderse büyük servet yapacağını söyledi. Bu açıklamalar karşısında Ziya Efendi’nin fikrini değiştireceği düşünülüyor. Afganistan’a sattığı silahlarla barışa büyük katkıda bulunan Nuri bey ise, Ziya Efendi’ye giderken, ödün bir pompalı vereceğini söylemesi, site sakinlerince alkışlarla karşılandı. Günün en ilginç olaylarından biri ise Namık beyin, düşünceli haliydi. Defalarca elini yaktığı için hafif şuur kaybı yaşayan Nuri beyin, tedirgin bakışlarla, saatlerce boş kazanı karıştırması, gerçekten üzücüydü.Ak-bank gibi dev bir firmanın teknik sorunlarını saniyede çözen böyle bir değerin, bir günde bu hale gelmesi, sanırım salça yapımının ne kadar zor bir olduğunu sizlere anlatır. Sitenin kadınlar kısmı da hayli ilginçti. Fotoğraflarının çekildiğini fark ettiklerinde:“Üstümüzü değişip, makyaj falan yapalım” bahanelerine sığınarak işten kaytarma çalışmaları da çalışanlar arasında hoşnutsuzluk yarattı. Bu fikirlerinden son anda vaz geçen kadınların, fotoğrafçıyı sürekli tehdit ettikleri de gözlerden kaçmadı. Elinde sağlık raporuyla gelip, bu yıl çalışmalara denetleyici olarak katılan Gül hanım da, dikkat çekenler arasındaydı. Semra hanımın sarmısak nasıl soyulur konulu work-shop’unun da büyük ilgi gördüğünü belirtelim. Özellikle Münevver ve Yeşim hanımın, sarmısak soyma tekniklerini öğrendiklerinde sevinçten havalara zıplamalarını görmek gerekiyordu. Haberler bu kadar. 2014 salça festivalinde görüşmek üzere.

• İlk önce kavanozlarımı kaynar su içinde bekletip sonra da kuruluyoruz. (Kaynatma?)• Her yıl yeni kavanoz kapağı satın alınmalı. Böylece kavanozlar hava almasın ve domatesler bozul-

masın.• Ezik olmayan mümkünse bol etli domatesleri ve içine katacağımız kırmızı ve yeşil biberleri iyice

yıkadıktan sonra, biberlerin tohumlarını ayıklıyoruz. Domateslerin saplarını çıkartmayı unut-mayın.

• Doğranmış malzemeyi robotta püre olmadan, parçalıyor ve ardından, odun ateşinin üstüne yer-leştirilmiş büyük bir kazanda bir miktar zeytinyağı ve deniz tuzu ekleyerek yaklaşık yarım saat kay-natıyoruz. (ucuz olsun diye ayçiçek yağı kullananlar da var tabi!)

• Ardından pişen domatesleri, steril edilmiş kavanozlarımıza kaynar haldeyken dolduruyoruz ve kavanozların ağızlarını temiz bir bezle silip, kapaklarını çok sıkıca kapatıyoruz ve hemen baş aşağı çeviriyoruz.

• Tüm kavanozları bir tepsinin üzerine çevirdikten sonra üzerini kalınca bir örtüyle örtüp ertesi saba-ha kadar bu şekilde bekletiyoruz. (Burada örtü falan yok tabi)

• Ertesi gün kavanozları düzeltip güneş görmeyen serince bir mutfak dolabında veya varsa kilerde bekletiyoruz.

GEYVE TARZI EV SALÇASI YAPIMI