Gevoel of verstandBarok en classicisme in de achttiende eeuw.

H.8 Bespiegeling vwo

Gevoel of verstand

Matthäuspassion: De beroemdste vertolking van het lijdensverhaal van Christus is van Johann Sebastiaan Bach (1685-1750). De tekst is opgedeeld in verschillende rollen, waaronder Christus, Judas, Pilatus en een verteller. Het koor vervult een wisselende rol; apostelen, volk, hogepriesters. De passie lijkt een soort toneel-spel dat op muziek is gezet., maar de zangers spelen geen toneelrol, zoals in een opera. De spelers zij keurig in het pak gestoken zangers. De tekst van het evangelie van Matheüs wordt afgewisseld met aria’s en liederen uit het Luthers gezangboek. De muziek geeft bepaalde momenten uit het lijdensverhaal extra accent en diepgang.

Barok en classicisme in de achttiende eeuw.Hang naar emotie en sentiment versus verstand.

Verlichting: wetenschappelijke benadering:Herwaardering van de Klassieke Oudheid, regels voor de kunsten.

Fragment: Mattheus-passion

Gevoel of verstandConcerten:Bach is niet alleen bekend om zijn kerkelijke muziek. Hij componeert ook vooral instrumentale orkest- en kamermuziek, waaronder de zes Brandenburgse concerten. In een concert, als compositievorm, speelt naast het orkest een solo-instrument een belangrijke rol. Het genre ontstaan aan het eind van de 17e eeuw in Italië. De concerten van Bach hebben veelal een vaste structuur en beginnen met de expositie, waarin het hele orkest twee thema’s laat horen. Deze thema’s worden in allerlei variaties herhaald door de solist en het orkest. In de Branderburger concerten worden solo- en orkestgedeelten helemaal met elkaar verweven.

Stradivari-instrumenten

Er is veel aandacht voor de verbetering van muziekinstrumenten. In Italië bouwt Antonio Stradivari de beste violen.In dezelfde periode doet de piano (pianoforte=zacht-hard) zijn intrede. De voorloper van de piano ( klavecimbel) had de mogelijkheid van het hard of zacht aanslaan van de snaren niet.De concertstukken uit deze periode worden gerekend tot de barok. Beweeglijkheid, tempoverschillen, en contrasten tussen hard en zacht zijn kenmerkend voor deze muziek. Johan Seb.

Bach

Fragment: Brandenburgerconcert no.3

Rococo Après nous le déluge

Luxe paleizen, fraaie interieurs en decoraties.Licht, spiegels, kristal en pasteltinten.

Après nous le déluge:De beeldende kunst uit de eerste helft van de 18e eeuw wordt i.t.t. de muziek niet meer tot de barok gerekend. Ook in de 18e eeuw spelen de benaderingen, gevoel of verstand doorlopend een rol. Met Lodewijk de XV hoeft de adel niet meer te dansen naar de pijpen van de vorst en richt zich weer op eigen welzijn. In en rond Parijs worden talrijke luxe paleizen gebouwd. Hier leidt de adel een onbezorgd leven, indachtig het motto van Lodewijk de XV: Après nous le déluge- na ons de zondvloed. Overdreven aandacht voor verfraaien van interieurs en decoraties naar het voorbeeld van de Italiaanse barok. Deze lichtvoetige barok variant staat bekend als : Style Louis Quinze. Algemener is de naam rococo, naar rocaille, een woord voor grillig gevormde samenklontering van schelpen.

Rococo Après nous le déluge

Luxe paleizen, fraaie interieurs en decoraties.Licht, spiegels, kristal en pasteltinten.

Rococo is vooral een interieur/mode stijl

Rococo Elegantie en luxeLuxe paleizen, fraaie interieurs en decoraties.

Licht, spiegels, kristal en pasteltinten.

Salon de la Princesse,Hotel de Soubise 1732Neumann’’De kaisersaal’,Würzburg

Elegantie en luxe: Rococo is eigenlijk een spotnaam voor deze ‘prullerige’ modestijl. In de Salon de la Princesse (1732) in het paleis Sourbise te Parijs vloeien met veel strucwerk en beschilderingen de muren, zuilen en het plafond ineen.. Verhoudingen en constructie worden verhuld. Door grote vensters komt veel licht binnen, dat door spiegels en kristal door de hele ruimte verstrooid wordt. Als Kleur overheersen pasteltinten.

Rococo Elegantie en luxe

Luxe paleizen, fraaie interieurs en decoraties.Licht, spiegels, kristal en pasteltinten.

Rococo-paleis Innsbruck

Kerkinterieur Zuid Duitsland

MariahilferkircheGraz

Rococo Elegantie en luxeOnbezorgde levensstijl van de adel, ‘fête galante’

Pelgrimage naar Cythera 1717

Gilles

De schilderijen van Jean Antoine Watteau sluiten aan bij de onbezorgde levensstijl van de adel. Het onderwerp van Pelgrimage naar Cythera verwijst nog naar de klassieke mythologie (Venus). Verder is het eigentijds, een ‘fête galante’: een openluchtfeest met dans, toneel. Aanvankelijk krijgt dit schilderij niet de goedkeuring van de officiële academie omdat het zowel wat schilderstijl als onderwerp niet binnen de regels paste. Later krijgt hij die goedkeuring wel en worden de elegante feesten een vast thema in zijn werk.

Rococo schilderkunst

Jean Honoré Fragonard: Sensueel van stijl en thema

‘Baadsters’ 1765

‘De schommel’Vrouw met hondje

Rococo schilderkunst

Engelse schilders doen weer mee

Thomas Gainsborough ‘Mr.Andrews and wife’ 1750

William Hogarth ‘the orgy’

Gainsborough ‘the gravenor family

Rococo beeldhouwkunst Kleine groepjes , kokette erotiek

Clodion ‘Satyr en bacchante’1775

Clodion ‘Zepyros en Flora’

Classicisme de verlichtingEen ‘verlichte’ wereld zonder missstanden.

Soufflot: Het Pantéon,Parijs 1792

Karl Langhans: Brandenburger Tor, Berlijn, 1791

De verlichting: In de tweede helft van de 18e eeuw wint de klassieke kunst weer terrein. Deze opkomst staat niet los van de verlichting. De filosofie of levenshouding die uit gaat van de rede, het verstand. Het verwerven en verspreiden van kennis zal op den duur resulteren in een ‘verlichte’ wereld zonder misstanden. De drang om kennis te verzamelen en te ordenen leidt tot de uitgaven van de eerste encyclopedie door Diderot (1751). De nieuwe belangstelling voor de klassiek oudheid wordt gevoed dorr de ontdekking en opgraving van Pompeï (1738). De publicaties van Winckelmann bevorderen de populariteit van de klassieke kunst. Deze heroriëntatie op de klassieke oudheid wordt classicisme genoemd. Streng en sober, in bouwkunst, beeldende kunst en theater gelden vaste wetten, ontleend aan de oudheid.

Classicisme schilderkunst

Jacques Louis David: Klassieke thema’s.

Jacques Louis David: ‘De roof van de Sabijnse maagden’

Toneelmatige weergave.

‘portret van Mdme Récarmie’

neo-Poussinist

‘de dood van Socrates’1787

Classicisme schilderkunst

Ingres: leerling van David

‘Odaliske’neo-Poussinist

‘Het Turkse bad’

Jean-Auguste Dominique Ingres is de laatste grote neoclassicist en vurig verdediger van David. Tegelijkertijd heeft zijn werk met exotische onderwerpen kenmerken van de romantiek.

Classicisme beeldhouwkunstAntonio Canova: Geïnspireerd op Klassieke kunst.

Pauline Borghese als Venus

Amor en PsycheDe drie Gratiën

Graftombe van gravin Maria Christina, Wenen

Klassieke muziekDe symfonie: In de loop van de 18e eeuw ontwikkeld de instrumentale muziek zich tot een zelfstandig genre. Nu woorden ontbreken moet de muziek zo klinken dat het publiek toch betekenis aan de klanken toekent.. Antonio Vivaldi (1678-1741) voegt in De vier jaargetijden weliswaar nog vier gedichten toe maar uiteindelijk is het de muziek die de beelden en betekenis oproept.In het werk van Bach en Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) veel instrumentale muziek: het aantal instrumenten steeds meer toe. Voor deze bezetting ontwikkeld zich de symfonie met een opbouw volgens vaste regels, ( ontleend aan het klassieke drama). De klassieke muziek sluit op die manier aan bij de Verlichting en het classicisme. In de verdere ontwikkeling wordt binnen het gegeven stramien veel gevarieerd om – in tegenspraak met de Verlichting- ruimte te maken voor emotioneel geladen muziek. Mozarts 35e symfonie kent een onstuimig menuet, een voorloper van de Romantiek

Mozart Fragment film Mozart

Fragment:Vivaldi lentezand-animatie

Fragment Mozart Requiem

Klassieke muziekFigaro: In 1784 gaat de komedie Le Mariage de Figaro van Pierre Beaumarchais eindelijk in première.Dit stuk gaat over de strijd tussen een bediende en zijn meester met als inzet de gelijkberechtiging van hun beiden en die, tegel elke regel in, gewonnen wordt door de knecht Figaro.Mozart neemt het beruchte toneelstuk als uitgangspunt voor zijn opera La Nozze di Figaro. In Wenen werd het toneelstuk door keizer Jozef II verboden maar de operaversie werd wel toegestaan.Commentaar uit de krant: ‘wat niet gezegd kan worden, wordt gezongen’.

Fragment: Le Nozze di Figaro

‘U hebt de moeite genomen om geboren te worden en verder niets: voor de rest bent u een mens zoals iedereen.’ Figaro

Klassieke muziekDans op eigen benen: Mozart Figaro is een voorbeeld van de opera buffa., een Italiaanse variant op de Franse komedie-opera’s, toneelscènes ontbreken en alle tekst wordt gezongen.In Frankrijk is het in de de 17e eeuw populair om theater, dans,muziek met elkaar te verbinden, nu, in de 18e eeuw gaan de verschillende disciplines een eigen bestaan leiden.Ook de dans maakt zich los van haar dienende en decoratieve functie. Met dans alleen wordt een verhaal verteld, zonder gesproken woord: handelingsballet. De dans wordt ondersteund door pantomime. De grondbeginselen van het zelfstandige ballet zijn gelegd door Jean Georges Noverre . In ‘Lettres sur la danse’(1760) roept hij op te breken met de tradities van de ballet opera. Om een natuurlijke expressie te bereiken wil hij afrekenen met de belemmerende maskers en kostuums.

Revolutie

Vrijheid, gelijkheid, broederschap: Geest van de Verlichting staat lijnrecht tegenover de christelijke leer die uitgaat van een permanent aanwezige goddelijke macht. Religie is onwetenschappelijk.Invloed van de kerk op het sociale leven wordt sterk bekritiseerd. Ook kritiek op de staatsinrichting. Deze gaat uit van ongelijkheid en geeft enkelen macht over velen.Montesquieu ontwerpt de nieuwe staatsvorm die wel uitgaat van de gelijkheid van alle burgers: democratie, grondwet, volksvertegenwoordiging. In Frankrijk is er een revolutie voor nodig een dergelijke staatsvorm te realiseren. Het rationele classicisme wordt de stijl van de revolutionairen als tegenwicht van de protserige rococo stijl van de oude elite.De journalist Marat is een felle revolutionair, die nogal opriep tot bloedvergieten, moet dit zelf (door onder- linge strijd) met de dood bekopen. Louid David schildert hem als martelaar van de revolutie.

David: ‘de dood van Marat’(1793)

Burgers breken de macht van vorst en adel.

1789

Fragment Marseillaise

Fragment Marat Franse revolutie doc.

Revolutie

Beethoven:Ludwig von Beethoven,( 1770-1827) vormt de schakel tussen het classicisme, - in de muziek ook wel ‘de klassieken’ genoemd en de romantiek. Hij gebruikt thema’s als: hartstocht, lijden en eenzaamheid. Om dit tot uitdrukking te brengen zoekt de grenzen op van de klassieke regels. Beethoven draagt de revolutie een warm hard toe. Zijn Derde symfonie ‘Eroica’ draagt hij op aan Napoleon,de leider van de revolutionairen. Als Beethoven hoort dat Napoleon zich tot keizer heeft laten kronen is hij woedend en( Later heeft hij uit woede de naam Napoleon uit het titelblad verwijderd. In 1805 gaat de symfonie in première onder de titel ‘Eroica, heldhaftige symfonie ter nage- dachtenis aan een groot mens’ ( wie het dan ook mag zijn) Het heroïsche begin lijkt vooral een psychologisch portret van de held neer te zetten.

Burgers breken de macht van vorst en adel.

1789

De zelfkroning van NapoleonLudwig von Beethoven

Samenvatting* Begin van de 18e eeuw style Louis XV ook wel rococo genoemd

* Elegante stijl weerspiegelt het zorgeloze luxe bestaan van de adel.* De Verlichting leidt de ondergang van de adel in.

* In de Verlichting neemt het verstand de plaats in van gevoel en sentiment.* Zowel bouwkunst als beeldende kunst keren terug naar klassieke bronnen.

* Kennis van de klassieke oudheid breidt zich uit o.a. door opgravingen.* Het classicisme , de stijl van de Verlichting volgt de oudheid niet alleen in geest maar ook naar de letter.

* Verschillende kunstdiciplines gaan* een zelfstandig bestaan leiden.* Instrumentale muziek van Bach en Mozart.

* Concerten en symfonieën* Symfonie gaat volgens vaste regels, ontleend aan het klassieke drama.

* Beethoven gaat op zoek naar de grenzen van deze regels.Ook ballet verzelfstandigd zich als kunstvorm.

* Nadruk op het verhalende ballet. ( blijft wel gebaseerd op de academische dans.)* De Verlichting en sociale onrust leiden tot de Franse Revolutie in 1789.