gesammelte schriften. band 1 : schriften zur philosophie. band 2 : schriften zur kunstby walter...

3
Katholieke Universiteit-Leuven Hoger Instituut voor Wijsbegeerte Gesammelte Schriften. Band 1 : Schriften zur Philosophie. Band 2 : Schriften zur Kunst by Walter Biemel Review by: J. De Visscher Tijdschrift voor Filosofie, 59ste Jaarg., Nr. 2 (JUNI 1997), pp. 360-361 Published by: Peeters Publishers/Tijdschrift voor Filosofie Stable URL: http://www.jstor.org/stable/40887709 . Accessed: 25/06/2014 07:03 Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at . http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp . JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected]. . Peeters Publishers, Tijdschrift voor Filosofie, Katholieke Universiteit-Leuven, Hoger Instituut voor Wijsbegeerte are collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Tijdschrift voor Filosofie. http://www.jstor.org This content downloaded from 185.44.77.40 on Wed, 25 Jun 2014 07:03:48 AM All use subject to JSTOR Terms and Conditions

Upload: review-by-j-de-visscher

Post on 27-Jan-2017

230 views

Category:

Documents


13 download

TRANSCRIPT

Page 1: Gesammelte Schriften. Band 1 : Schriften zur Philosophie. Band 2 : Schriften zur Kunstby Walter Biemel

Katholieke Universiteit-LeuvenHoger Instituut voor Wijsbegeerte

Gesammelte Schriften. Band 1 : Schriften zur Philosophie. Band 2 : Schriften zur Kunst byWalter BiemelReview by: J. De VisscherTijdschrift voor Filosofie, 59ste Jaarg., Nr. 2 (JUNI 1997), pp. 360-361Published by: Peeters Publishers/Tijdschrift voor FilosofieStable URL: http://www.jstor.org/stable/40887709 .

Accessed: 25/06/2014 07:03

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at .http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

.JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range ofcontent in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new formsof scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected].

.

Peeters Publishers, Tijdschrift voor Filosofie, Katholieke Universiteit-Leuven, Hoger Instituut voorWijsbegeerte are collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Tijdschrift voor Filosofie.

http://www.jstor.org

This content downloaded from 185.44.77.40 on Wed, 25 Jun 2014 07:03:48 AMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 2: Gesammelte Schriften. Band 1 : Schriften zur Philosophie. Band 2 : Schriften zur Kunstby Walter Biemel

360 BOEKBESPREKINGEN

social des actes de langage, en tant que contextuellement fondés et socialement détermi- nés. Le refus reinachien d'une 'phénoménologie pure' , ou supposée telle, ne devrait-il pas alors plutôt s'interpréter en termes d'empirisme plutôt que de réalisme - l'anthropolo- gisme de la description invalidant toute forme de ce réalisme logique dont on se réclamait au départ? Le statut de la phénoménologie reinachienne demeure mal élucidé. Mais pouvait-il en être autrement, par rapport à une œuvre aussi brutalement interrompue, et souvent plus de l'ordre de l'esquisse et de la suggestion - mais combien féconde - que de la conclusion ?

Jocelyn BENOIST

Walter BlEMEL, Gesammelte Schriften. Band 1 : Schriften zur Philosophie. Band 2 : Schriften zur Kunst. Stuttgart, Frommann-Holzboog, 1996, 21 x 16, 500 p. en 423 p., per deelDM 118,- (Leinen).

, , Une œuvre où il y a des théories est comme un objet sur lequel on laisse la marque du prix

' ' . Dit zinnetje van Marcel Proust, dat Walter Biemel in een van zijn essays opneemt, heeft natuurlijk betrekking op de romanliteratuur en laat verstaan dat literaire creativiteit, door theorieën belast, al te zeer schatplichtig wordt aan een systeem van concepten. Het zinnetje slaat niet op de theoria die een roman zou bevatten, want een goed verhaal ver- draagt wel enige beschouwelijkheid. Maar hoe zit dat met de théorie in een wijsgerig œuvre ? Geldt het zinnetje van Proust ook voor filosofiseli werk ? Het komt inderdaad nogal eens voor dat het zelfstandige denken onder de systeemdwang van een dikke laag théorie amechtig wordt of zelfs platgewalst raakt. Overigens heeft een filosofiseli essay of traktaat uiteraard behoefte aan een contemplatieve inslag, waarbij de geleerdheid het echter niet op de wijsheid dient te halen.

Aandachtige onbevangenheid is zeker kenmerkend voor de essays die Walter Biemel in twee delen heeft gebundeld. Zelfs waar hij schatplichtig is aan de grote fenomenologen die hij bewondert (Husserl, Heidegger, Sartre, Merleau-Ponty), laat hij er zieh niet toe ver- leiden te gaan schuilen achter hun werk, dat dan tot een 'theoretisch systeem' zou geredu- ceerd zijn. Biemels leermeesters bieden hem juist de uitgangspunten voor mogelijke re- flecties, over de kunst van de twintigste eeuw bijvoorbeeld. Hiermee geven we trouwens de samenhang aan van de twee delen Gesammelte Schriften. We hoeven niet eerst het deel 'Schriften zur Philosophie' te lezen om de 'Schriften zur Kunst' te kunnen begrijpen. We zouden eigenlijk de lezer de omgekeerde weg kunnen suggereren : deel 1 na deel 2 lezen zou er kunnen in bestaan de reflexieve en theoretische implicaties van de kunstbeschou- wingen te exploreren. In de tweede bundel leest Biemel het werk van Proust of bekijkt hij het œuvre van Picasso of verwondert hij zieh over de gestalten van de pop-art of van het nou- veau réalisme. Niemand slaagt daarin wanneer hij zijn esthetische ontvankelijkheid door gestremde concepten laat dichtslibben en op die manier de reflexieve Vermögens remt en smoort. Daartegenover ontdekt Biemel in zijn esthetische dialoog met de moderne schilder- kunst en sculptuur ( onder andere van Norbert Kricke ) een dimensie van werkelijkheid die voor de fenomenologie een echte uitdaging betekent : wat onthult de moderne kunst ? hoe

This content downloaded from 185.44.77.40 on Wed, 25 Jun 2014 07:03:48 AMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 3: Gesammelte Schriften. Band 1 : Schriften zur Philosophie. Band 2 : Schriften zur Kunstby Walter Biemel

BOEKBESPREKINGEN 361

kunnen deze vreemde vormen ons iets over mens en wereld verteilen wat we binnen de dis- cursieve taal niet kunnen zien ? Naar aanleiding van het werk van Gerhard Hoehme schrijft Biemel dat wij als beschouwers ertoe aangezet worden stil te zijn, , , um auf die leisen Töne hören zu können. Der Anspruch wird an ihn gestellt, sich zu sammeln - was in der ge- genwärtigen Tendenz zur Zerstreutheit besonders schwer fällt" (p. 207-208). Bij Hoehme ontdekt de auteur , , Gestimmtheit " , de meest muzikale Schilderkunst die hij zieh kan voorstellen. , , Der Betrachter wird in sie hineingenommen, eingestimmt, und er- fährt dabei den unendlichen Reichtum der Nuance, die Freiheit der Phantasie, den Zauber des Schwingens des Lebendigen, der uns Sterblichen nur kurze Zeit geschenkt ist, denn überall umgibt uns das Dunkel, zu dem wir unabänderlich zurückkehren "

(p. 209-210). Biemels intellectueel werk getuigt van bescheidenheid, courtoisie, deskundigheid en

empathie. Het is er hem niet in de eerste plaats om te doen zijn eigen denken te de- monstreren. Op een buitengewoon verhelderende manier beveelt hij zijn lezers aan kennis te nemen van wat plastische kunstenaars laten zien en wat filosofen te verteilen hebben. De fenomenologie is voor hem meer dan een méthode ; zij is een houding waarin het aan- be velen en verhelderen juist van bescheidenheid, courtoisie, deskundigheid en empathie gebruik moeten maken. Daarvan getuigen niet alleen de monografieën die hij aan Kant, Heidegger en Sartre heeft gewijd, maar ook zijn vertalingen (o.m. in samenwerking met Alphonse De Waelhens en Jean Ladrière), en niet het minst zijn verdienstelijk werk als uit- gever van teksten van Husserl.

Deze Gesammelte Schriften bevatten ook twee autobiografische opstellen. Bij wijze van inleiding geeft hij een kort curriculum van zijn academische werkzaamheden, dat meteen de achtergrond biedt voor de hier gepubliceerde essays. In deze opstellen vinden we inder- daad de intellectuele neerslag van Biemels wijsgerige ervaringen en ontmoetingen. Al te be- scheiden voegt hij hieraan toe : , , Die Literatur in beiden Bereichen [ de husserliaanse en hei- deggeriaanse fenomenologie, JDV] ist inzwischen so umfassend geworden, daß man sich fragen kann, ob diese Versuche noch verdienen, veröffentlicht zo werden. Aber vielleicht können sie doch helfen, den Zugang zu diesen Denkern zu erleichtern "

(p. 9 ). We kun- nen er aan toevoegen dat ze naar stijl en vorm exemplarisch zijn. Het tweede autobiogra- fische opstel evoeeert Biemels herinneringen in de onmiddellijke na-oorlogse tijd toen hij te Leuven in het Husserl-archief werkzaam was. Dankbaar bükt hij op deze late leertijd te- rug. Het moet een bijzonder vormende période zijn geweest , waarin zijn vroegere kennisma- king met Heidegger in Freiburg ( 1942-1944 ) door de nieuwe contacten met A. De Wael- hens, H.-L. Van Breda, J. Dopp - en buitenlandse gasten in Leuven als M. Merleau- Ponty, FJJ. Buytendijk en P. Ricœur - volop vruchtbaar is kunnen worden. Deze Ge- sammelte Schriften bieden een uniek verslag van een benijdenswaardig wijsgerig leven.

J. DeVisscher

Koenraad Geldof en Rudi LAERMANS (red. ), Sluipwegen van het denken. Over Michel de Certeau ( Filosofisene diagnosen). Nijmegen, SUN, 1996, 22 x 14, 207 p., f 39,50.

Het uitzonderlijke karakter van Michel de Certeaus geschriften wordt in deze bundel opstellen op een bewonderende en bewonderenswaardige manier belicht en toegelicht.

This content downloaded from 185.44.77.40 on Wed, 25 Jun 2014 07:03:48 AMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions