gemi devreleri.pdf

8/10/2019 Gemi Devreleri.pdf

1/70

T.C

MLL ETM BAKANLII

DENZCLK

GEM DEVRELER

Ankara, 2013


2/70

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan

ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmayaynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireyselrenme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.


3/70

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii

GR ....................................................................................................................................... 1

RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 31. BALAST SSTEM .............................................................................................................. 3

1.1. Sistemin Grevi ............................................................................................................ 3

1.2. Balast Sisteminin Elemanlar ........................................................................................ 5

1.2.1. Balast Tanklar ....................................................................................................... 51.2.2. Balast Pompalar .................................................................................................... 61.2.3. Balast Valfleri ........................................................................................................ 8

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 10

LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 11

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 12

2. SNTNE SSTEM ............................................................................................................ 122.1. Sintine Sisteminin Grevi ........................................................................................... 12

2.1.1. Ana Sintine Hatt ................................................................................................. 13

2.1.2. Sintine Devrelerinin Dzenlenmesi ..................................................................... 13

2.1.3. Tanklardan Geen Borularn Denmesi ............................................................. 132.1.4. Sintine Alclar ve Szge Sepetleri ................................................................... 13

2.2. Sintine Sisteminin Elemanlar ..................................................................................... 132.2.1. Sintine Tanklar (Bilge Holding Tank) ................................................................ 14

2.2.2. Sintine Pompalar ................................................................................................ 14

2.2.3. Sintine Valfleri .................................................................................................... 15

2.2.4. Sintine Seperatrleri ............................................................................................ 16UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 19


RENME FAALYET3 .................................................................................................. 21

3. YANGIN SSTEMLER .................................................................................................... 213.1. Yangn Sisteminin nemi ve Grevi .......................................................................... 213.2. Yangn Sisteminin Elemanlar .................................................................................... 21

3.2.1. Yangn Pompalar ................................................................................................ 21

3.2.2. Yangn Valfleri .................................................................................................... 22

3.3. Sprinkler Sistemi le Yangn Sndrme ..................................................................... 23

3.4. Yangn Tpleri le Yangn Sndrme ......................................................................... 24

3.4.1. Kpk .................................................................................................................. 243.4.2. Karbondioksit Gaz (CO2) ................................................................................... 24

3.4.3. Kuru Kimyasal Tozlar ......................................................................................... 24

3.4.4. Halon Gaz ........................................................................................................... 253.5. Gemide Meydana Gelen Yangnlar............................................................................. 25

3.5.1. Adi Yangnlar(A Snf Yangnlar) ...................................................................... 253.5.2. Akaryakt Yangnlar (B Snf Yangnlar) .......................................................... 25

3.5.3. Gaz Yangn (C Snf Yangn) ............................................................................ 26

3.5.4. Metal Yangn (D Snf Yangn) ........................................................................ 263.5.5. Elektrik Yangnlar (E Snf Yangnlar) ............................................................. 263.5.6. zel Yangnlar..................................................................................................... 26

3.6. Yangn Sndrme Cihazlarnn Denetlenmesi ............................................................ 29UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 30

NDEKLER


4/70

ii


RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 34

4. YAKIT SSTEM ............................................................................................................... 34

4.1. Gemi Yakt Devresinin Grevi ................................................................................... 344.2. Genel Olarak Bir Gemideki Yakt Devresinin Elemanlar.......................................... 35

4.2.1. Tanklar ................................................................................................................. 35

4.2.2. Aktarma (Transfer) Pompalar ............................................................................. 39

4.2.3. Separatrler.......................................................................................................... 404.2.4. Fuel Oil Istclar ................................................................................................. 41

4.3. Dizel Yaktnn Elde Edilmesi .................................................................................... 43UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 44


RENME FAALYET-5 ................................................................................................... 48

5. YALAMA SSTEM ....................................................................................................... 485.1. Gemi Yalama Devrelerinin Grevi ........................................................................... 485.2. Gemi Yalama Devresi Elemanlar ............................................................................ 50

5.2.1. Ya Tanklar ........................................................................................................ 50

5.2.2. Ya Separatr .................................................................................................... 515.2.3. Filtre (Streyner) ................................................................................................... 53

5.2.4. Ya Pompalar ..................................................................................................... 545.2.5. Yalama Ya Soutucular (Kuler) .................................................................... 55

5.2.6. Ya Istclar (Oil Heater) ................................................................................... 57

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 58

LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 59MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 61

CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 62

KAYNAKA ......................................................................................................................... 64


5/70

iii

AIKLAMALARALAN Denizcilik

DAL/MESLEK Makine ZabitliiMODLN ADI Gemi Devreleri

MODLN TANIMIGemi devrelerinin sklmesi, bakmnn yaplmas, taklmasile ilgili bilgilerin kazandrld birrenme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL Bu modln n koulu yoktur.

YETERLK Gemi devreleri elemanlarnn bakm veonarmn yapmak

MODLN AMACI

Genel AmaUygun ortam salandnda gemi devreleri elemanlarnnbakm ve onarmn makine katalounagre yapabileceksiniz.Amalar

1.

Balast devrelerinin iletim ve bakmnyapabileceksiniz.

2.

Sintine devrelerinin iletim vebakmnyapabileceksiniz.

3.

Yangn sistemlerinin iletim ve bakmnyapabileceksiniz.

4.

Yakt sisteminin iletim ve bakmn yapabileceksiniz.

5.

Yalama sisteminin iletim ve bakmnyapabileceksiniz.ETM RETMORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Donanmlgemi yardmc makineleri atlyesiDonanm: Gemi makine dairesi simlatr, bilgisayar veyanstm cihaz, eitim CDleri

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilenlme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarakmodl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerilerilerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR


6/70

iv


7/70

1

GRSevgili renci,

Gemi devreleri adndaki modl kitabnn hazrlanmasnda balang noktas olarakuluslararas denizcilik rgtnn (IMO) dnya denizcilerinin yetitirilmesinde bir standartoluturmak amacyla hazrlad STCW 78-95 szlemesi ve bu szlemeye uygun olarakmeslek liselerinin gemi makineleri blm rencilerinin gemi makine devrelerini bilmesigerekir.

Bu modl,gemi devrelerini (sintine devresi, balast devresi, yangn, yakt ve yalamadevreleri) ayrntl bir biimde tanyp bakm ve tutumunun yapabilmenize yardmc

olacaktr.

GR


8/70

2


9/70

3

RENME FAALYET-1

Bu renme faaliyeti ile gemi devrelerinden balast devresini tanyarak iletimini vebakmn yapabileceksiniz.

Tersanelerde ve limanlarda bulunan gemilerdeki kataloglardan, brorlerden,

nternetten, niversite ktphanelerinden aratrma yaparak bilgi edininiz.

Edindiiniz bilgileri rapor hline dntrp grubunuza sunum yaparak

paylanz.

1. BALAST SSTEM1.1. Sistemin Grevi

Balast bir geminin farkl nedenlerle tanklarna ald deniz suyudur. Limanda yklemeboaltma esnasnda gemiler balast alp vermektedir. Balast almann birok sebebi vardr.Balast sistemi basit bir sisteme sahip olmakla beraber, balast alma operasyonunu ynetenzabitin dikkatli olmas gerekir.

ekil 1.1: Balast devresi

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA


10/70

4

ekil 1.2: Gemi bnyesindeki tanklar

Pik tanklar (Gri) me suyu tanklar (Ak Mavi)Balast tanklar (Mavi) Makine dairesi tanklar (Turuncu)Gravite tanklar (Krmz) Kuru tanklar (Yeil)Dablbatm(Pembe)

Pik tanklarGemilerin ba ve k bodoslamalarnda bulunur. Bu tanklar daimi bo braklr. Bu

tanklarn yapl amac gemiyi ba ve k taraftan gelebilecek hasarlara kar korumaktr vegeminin duru gcn artrmaktr.

Balast tanklarGeminin balast durumunu salamak iin yaplm bu tanklar balast devresi ve

tulumbas vastasyla deniz suyu ile doldurulur veya boaltlr. skele ve sancak olmak zereikiye ayrlr. Baz O.B.O (Oil/Bulk/Oil) (Cevher/Dkme/Petrol) gemilerinde yakt sarnolarak kullanlr.

Gravite tanklarGeminin trim ve gravite durumunun salanmasnda kullanlan bu tank deniz suyu doru

devresi ile faal durma getirilir veya boaltlr.

DablbatmtanklarGeminin en dip ve karina ksmnda bulunan bu tanklarn vasflar drought ve air

drauhtn ayarlanmasdr. Hava artlar, yk, deniz durumu, medcezir gibi durumlardakullanlan bu tanklar deniz suyu boru devreleri ile faaliyete geirilir.

me suyu tanklarK kasarada yaam mahallinin altnda yer alan bu tanklar geminin ime suyunun

tedarik edilmesinde kullanlr. me ve kullanma suyu boru devreleri ilegerekli yerlere sevkedilir.

Makine dairesi tanklarMakine dairesi motor elemanlarnn ve motorun yalanmasnda kullanlan yatanklar, sewage tank, yakt tanklar, dizel motorlarn atelenmesinde kullanlan hava tanklar

bu blmde yer alr.

Gemiler, bo veya yar dolu olarak bir yerden bir yere giderken aadaki sebeplerdendolay balast almak zorundadr:


11/70

5

Geminin daha fazla batn salayarak (Free board azaltma da denir.) pervaneyisuya batrmak pervane kayplar ile titreimleri minimuma indirgemek

Gemi dmeninin etrafnda daha derin su oluturarak geminin iyi dmentutmasn salamak

ok sert havalarda, geminin ba taraftan hava yemesini (poundine-slamming)nlemek amacyla ba taraf batrarak iyi bir trim salamak

yi ve salkl bir gemi stabilitesine sahip olabilmek yi bir arlk paylam yaparakgemi bnyesinde oluan ve gemiye zararl olan

gerilimleri azaltmak Geminin ar havalarda, iyi yol tutmasn salamak

Balast sistemi geminin balast ile doldurulmasgereken kapal yerleri ile balantldr.Bu yerler:

Sancak - iskele dablbatmbalast tanklar Sancak - iskele alt ve st yan balast tanklar Ba pik tank (for peak) Gemi byklne bal olarak yk ambarlar (cargo holds)-(Ar havalarda

balast alarak gemi pervanesinin daha ok batrlmas salanmaktadr.)

1.2. Balast Sisteminin Elemanlar

1.2.1. Balast Tanklar

Doldurulmalarnda havay sktrma ve boaltlmalarnda vakum olumasna engelolmak zere balast tanklar birer hava firar borusu ile donatlr.

Yaplan daha byk gemiler daha byk balast tanklarna sahip olmak zorundadr.Dablbatmtanklar yetmeyince srf balast iinayr tanklar yaplmaya balanmtr.

Ayrca bu devasa tanklar ksa srede doldurabilecek ve ksa srede de boaltabilecekverimli pompalara ihtiya vardr.

Resim 1.1: Balast tank


12/70

6

1.2.2. Balast Pompalar

Tm gemilerde balast pompas olarak merkezka (santrifj) tip pompalarkullanlmaktadr. Ayrca kullanlan bu merkezka pompalarn dikine (vertical) olmasgerekmektedir. Fakatbirok gemide yatay (horizontal) olarak da kullanmaktadr. Pompalarhareketini elektrik motoru sayesinde salar. Pompann giri devresinde bir vakum geyci ,ksnda bir basn geyci ve hava alma musluu bulunur. Pompannalc devresinde mutlaka

bir filtre szgebulunur. Dolaysyla denizden su alm esnasnda pompaya zarar verebilecekmaddelerinpompa ierisine girmesi nlenir.

Resim 1.2: Dikey balast pompas

Balast pompasnn alma ilkesi ok basittir.Bernoulli prensibine dayanarak retilenbu pompalar dar kesitten hzla geni kesite doru geer. Sisteme lazm olmayan hz, genikesitte artk basnca dnmtr. Bu kadar basit bir ilkeye gre alan bu tip pompalar

bugn dnyann birok yerinde bata denizcilik olmak zere geni bir kullanm alannasahiptir. alma ilkeleri basittir, verimleri de yksektir. Aynzamanda yksek debiye sahipolmalar balast tanklarnda yaygn kullanlmalarn salar.

Santrifj tip pompalarn emi kabiliyetleri yoktur. Emii salayabilmek iin pompagbeinin baslacak balast suyunun hizasnda veya aasnda olmas gerekir.ou gemide

merkezkapompalarnn gvdelerininzerinde ince bir bakr boru bulunur. Bu bakr borumerkezi bir vakum pompasna balanarak merkezka tip pompalarn emi yapabilmesisalanmaktadr. Santrifjtip pompalarn miktar ayarlar k (delivery) valfinden yaplr.

Resim 1.3: Yatay balast pompas


13/70

7

Santrifj (merkezka) tip balast pompalarnda anmalar impellerlerde ve ringlerinde

(wearing rings) meydana gelmektedir. mpellerin kanatlarnn krlmasndan veya erozyonauramasndan sonra yenisiyle deitirilebildii gibisar kaynaylada doldurulabilmektedir.Bu ilemden sonra da iyibir talama ilemi gerekmektedir. Gemilerde bu ynteme ska

bavurulmaktadr. Santrifj tip balast pompalarnda impeller ve casein ayr ayr anmaringleri bulunmaktadr.Merkezkatip pompalarda dairesel - radial klerens mmkn olduukadar kk tutulur. Bu sayede de pompa verimi de arttrlm olur. mpeller ve anmaringlerinin malzemeleri sar pirintir. Bakr ve inko alam kullanlr. Anma ringlerininarasndaki klerensler bydke pompann verimi der. Anma ringleri zamanlayenilenmelidir. Gemilerde torna edilmemi bir biimde bulunur.

ekil1.3: Merkezka pompa kesiti

Santrifj pompalar balanrken kademeler aras szdrmazl salamak amacylacontalar kullanlr.Bu contalar mmkn olduu kadar ince olmaldr.Genelliklebu contannyerine harita ktlarkullanlmaktadr.Zamangeldiinde bakm yaplan ve srekli kontroledilen bir balast pompas operasyonu aksatmadan almasna devam eder.

Santrifj pompalardaki muhtemel arzalaraada aklanmtr.

Pompa basmyor.Muhtemel arza zm

Alc valf kapal Alc valfi alr.Verici valf kapal Verici valfi alr.Emi filtresi kirlenmi Filtre temizlenir.Vakum pompas arzal Vakum pompas tamir edilir.Vakum borusunda tkanma var. Tkanan boru alr.

Basma zayfMuhtemel arza zmEmi filtresi tkal Filtre temizlenir.Pompa hava emiyor. Emi kabnda sv azalm veya

salmastra glendi gevekliinden

dolay hava karyor.Vakum olmuyor. Vakum pompas kontrol edilir.mpeller kanatlar anm. impeller karlr ve temizlenir.

Anma ringlerinin klerensleri artm.Merkezka pompa derhal overhaulealnr.


14/70

8

Pompalarda ar sarsnt var.

Muhtemel arza zmLayn bozuk Pompa ve motoru layna alnr.

Alcda ar vakum

Pompann hava emip emmediikontrol edilir. k valf azkapatlarak alcdaki ar vakumdrlr.

Yataklar anm. Yataklar yenilenir.

Balast pompasnn uygun valflerini ap devreye aldmzda vakum geycindekiemiigremesek alc filtremizin kirlendiini szgecin tkandn ve pompaya su giriininolmadn anlayabiliriz. Bu esnada yaplacak tek i nce pompa sonra valflerin kapatlpfiltre alarak szgecin temizlenmesidir. Daha sonra tanklara dolum ve tahliye (boaltma)ilemi yaplabilir.

1.2.3. Balast Valfleri

Balast pompas ile bu pompann alc ve verici taraflarnda bulunan birer valf sandve karmak bir boru devresinden meydana gelmitir. Valfsandklar zerinde trl tanklarnvalfleri ile deniz suyu alc valfibulunmaktadr. Bylecedenizden veya herhangi bir tanktanalnan deniz suyu, pompann verici tarafnda bulunan sandk zerindeki valflerin yardmylaistenilen yere aktarlmaktadr. Valf sandklar zerindeki valflerin tm bilinen basit stopvalftir.

Oysa sintine sistemlerinde kullanlan valfler geri dndrmez trden (ek) valftir. Bunedenle doldurma ve boaltma ilemleri srasnda ayn borudevresi ve valfleri kullanmakmmkndr. Tanklar doldurmak iin deniz valfi ile pompann denizden alc valfini,tanklara verici valfini valf sandklar zerinden de doldurulmas istenen tankn valfi ilesandk valfini appompay altrmak yeterlidir. Tankndolduu pompann verici tarafnda

bal bulunan geycin basncnn artmasyla belli olur ve suyun fazlas da tankn tantborusundan denize taar.

Tanklar boaltmak iin boalmas gereken tankn valf sand zerindeki valfiylesandk valfini pompann alc sand zerindeki tanklardan alc valfi ve verici sand

zerindeki tanklardan alc valfi ve verici sand zerindeki denize verici valf ile denizegiri valfini atktan sonra pompay altrmak gerekir. Tankn boald pompa geycindebascn dtn grmekle anlalr. Ayrca tank iskandil edilerek boaltld anlalr.Doldurulan veya boaltlan tanklarn valfleriyle bu arada alm olan valflerin tm i

bittikten sonra derhal kapatlr.

Resim 1.4: Balast valfi


15/70

9

Pompalarda ar snmay nlemek ve yatak rulmanlarnn bozulmasn nlemek iin

susuz altrmamak gerekir. Pompa alr durumdayken srekli basn ve vakum geyclerikontrol edilmelidir. Akaryakt ve kimyasal yk tayan gemiler ile kargo kuru yk tayangemilerin balast devreleri farkldr. Akaryakt gemilerinde genellikle bir pompa dairesi

bulunur. Kuru yk gemilerinde bu ilemler makine dairesinden yaplr. Tanker tipligemilerde balast devreleri yk tanklar ierisinden, Yk tanklarnn devreleri i se balasttanklar ierisinden geirilemez. Herhangi bir devre rmesinde, kaaklarda vs. ykmzedeniz suyu veya balast tanklarna tadmz yk karabilir.


16/70

10

UYGULAMA FAALYET

Balast devresini tanyarak iletimini ve bakmn yapnz.

lem Basamaklar nerilerBalast pompalarn devreye alma1.

Alc (suction) valf tam olarak anz.2.

Pompa start edildikten sonra k valfiar ar anz.

Balast pompalarn devreden karma1.

Stop dmesine basnzve pompaystop ediniz.

2.

Ardndan al srasnn tam tersinegre valfler kapatnz.

1.

Verici (delivery) valfin kapal olmasnadikkat ediniz.2.

Santrifjtip pompalarda alc valfpompa devrede iken kesinliklekapatmaynz.3.

Ksmayaplrsa ksmi vakum oluarakkavitasyon (cavitationerosion) meydanagelir ve impeller yzeyinde pittingler

(kk ukurlar) ba gsterir.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizideerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1.

Alc (suction) valf tam olarak atnz m?2.

Pompa start edildikten sonra k valfi ar ar atnz m?3.

Stop dmesine basp pompay stop ettiniz mi?4.

Ardndan al srasnn tam tersine gre valfleri kapattnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise lme ve Deerlendirme yegeiniz.

UYGULAMA FAALYET


17/70

11

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1.

Gemiler, bo veya yar dolu olarak bir yerden bir yere giderken aadaki sebeplerdenhangisinden dolay balast almak zorunda deildir?A)

Geminin daha fazla batn salayarak pervaneyi suya batrmakB)Gemi dmeninin etrafnda daha derin su oluturarakgeminin iyi dmen tutmasn

salamakC)

ok sert havalardageminin ba taraftan hava yemesini salamakD)

yi ve salkl bir gemi stabilitesine sahip olabilmekE)

Geminin ar havalarda iyi yol tutmasn salamak

2.

Balast sistemi geminin balast ile doldurulmasgereken kapal yerleri ile balantldr.Aadakilerden hangisi bunlardan birisidir?I-Sancak - iskele dablbatmbalast tanklarII-Sancak - iskele alt ve st yan balast tanklarIII-Ba pik tank (for peak)A) I, II B) Yalnz II C) Yalnz III D) II, III E) I, II, III

3.

Balast tanklarnn doldurulmalarnda havay sktrma ve boaltlmalarnda vakumolumasna engel olmak zere aadaki elemanlardan hangisi ile donatlr?A) Depo ileB) Pompa ile

C) Kapak ileD) Hava firar borusu ileE) Valf ile

4. Balast pompasnn devreye aldmzda vakum gstergesinde vakum olmazsa sebebi

nedir?A)

Alc filtresi kirlidir.B)

Szge temizdir.C)

Pompaya su giriivardr.D)Alc filtre temizdir.E)Depoya su girii vardr

5.

Balast pompasnn alma ilkesi hangi prensibe dayanmaktadr.A)

Bernoulli prensibiB)

Pascal prensibiC)Newton prensibi

D)Faraday prensibiE)

Arimet prensibi

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME


18/70

12

RENME FAALYET2

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda gemideki sintine sistemini iletebilecek,bakm ve onarmlarn yapabileceksiniz.

evrenizde bulunan bir gemiyi inceleyerek sintine sisteminin grevlerini ve

yapsn reniniz. rendiklerinizi rapor hline getirerek arkadalarnzla

paylanz.

2. SNTNE SSTEM2.1. Sintine Sisteminin Grevi

Gemi bnyesindeki sintine devrelerinde ve kuyularnda toplanan atk suyu zararszhle getirildikten sonratekne dna veya pis su(slop) tanklarna veren sistemdir. Bu sularnkayna; borda ve karina sac dikileri, szdran gverte aklklar (ambar azlar), kaba

deniz ve yamurlar ya da gverte ve gverte st yaplarn ykanmas srasnda fribordlardangiren sulardr. Su makine sintine ve kuyularna, kazandairesi, pervane aft tneline szdran

boru contalar, makine paralar ve makinelerin srtnme yzeylerinden szarak girebilir.

ekil2.1: Sintine sistemiSintine sistemleri, geminin her durum ve pozisyonunda (baa, ka, iskele ve sancak

tarafa yatmalarnda) makine dairesi ve geminin dier blmlerindekisintine sularn bordak (overboard) vastasyla darya (denize) basmaya yarayan sistemdir. Ancak geminin

bal olmas durumunda sintinede biriken suyun tamam darya baslamayabilir. Sintinesistemleri basit sistemlerdir.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


19/70

13

2.1.1. Ana Sintine Hatt

Bir veya birok pompaya balanabilen ayrca ambarlara, koferdamlara, ve makinedairesinde bulunan drain kuyularna valflerle balanabilen bir devredir. Sintine pompasyardmyla devredeki sintine sular kolaylkla denize baslabilir.

Sintine devresi ana hat ve yan borular yardmyla birok yerden eki yapabilir.Gemilerde ana makine ve dier yardmc makinelerden szan ya, yakt, tatl su ve denizsuyu ncelikle geminin sintinesinde bulunan kuyulara gelir. Kuyularda toplanan sintinesular eer zamannda baslmazsa taar ve geminin tm sintinesi sintine sular tarafndankirletilir. Gemide sancak, iskele ve k tarafta bulunan bu kuyular alarm verdiklerinde veyadaha alarm vermedenbaslmaldr. Byleliklegeminin sintinesinin kirlenmesi nlenmi olur.

2.1.2. Sintine Devrelerinin Dzenlenmesi

Sintine devreleri ve sintine emicileri, elverisiz trim koullar altnda bile sintineleritmyle pompalayabilecek ekilde dzenlenmelidir.

Sintine alclar, normal olarak geminin her iki bordasna yerletirilir. Gemininba veknda yer alan blmeler iin tek bir sintine alcs, ilgili blmeyi tmyle boaltabilmesikouluyla yeterli saylabilir.

atma perdesinin nnde ve k pik perdesinin arkasnda olan ve genel sintinesistemine bal olmayan yerler, yeterli kapasitedeki dier uygun aralarla boaltlmaldr.

2.1.3. Tanklardan Geen Borularn Denmesi

Sintine borular;yalama ya, sileten ya, imesuyu ve besleme suyu tanklarndangeirilemez.

Sintine borularnnift dip yukarsnda yer alan yakt tanklarndan geirildii ve sefersrasnda eriilemeyecek yerlerde son bulduu durumlarda, emiciden gelen borunun yakttankna girdii yerde sintine borusuna ek bir geri dndrmez valf taklmaldr.

2.1.4. Sintine Alclar veSzge Sepetleri

Sintine emicileri, sintinelerin ve sintine kuyularnn temizliini engellemeyecekekilde dzenlenir.Bunlara kolayca sklebilir, korozyona dayankl szge sepetleri taklr.

Acil durum sintine emicileri; ulalabilecek, su ak serbest ve tank st veya geminindibinden uygun bir uzaklkta olacak ekilde dzenlenmelidir.

Sintine kuyularnn bykl ve yapm iin ayrca kurallar belirlenmitir.

2.2. Sintine Sisteminin Elemanlar

Sintine sistemi bir pompa ile alc ve verici taraflarnda bulunan birer valf sand ile

ana sintine devresi denilen ve tm sintine valflarnabal bir boru devresinden oluur. Valfsandklar yardm ilemakine ve kazan daireleri ve aft tneli ile ambar sintineleri pompannalc tarafna balanr. Eersintinelerden herhangi birinde su birikirse pompa altrlr ve

pompadan nceki valf sand zerinde veya sintinenin bulunduu yerdeki valf aaraksintinepis su tankna boaltlmaya balanr.


20/70

14

2.2.1. Sintine Tanklar(Bilge Holding Tank)

Makine dairesinde pompalardan veya dier ekipmanlardan olan su szntlar iledreynler geminin sintinesinde toplanr. Makine dairesinin ba ve k tarafnda sintinekuyular (bilge well) bulunur. Bu kuyularda biriken sular yal olabilecei iin gemi dnatahliyesi ancak 15 ppm arac (15 ppm device) ile donatlm sintine separatr (oily waterseparator) ile mmkndr. MARPOL (Marine Pollution) gerei baz blgelerde, i sulardave limanlarda bu suyun sintine separatrolmasna ramen dar tahliyesi yasaklanmtr.Bu durumda sintine kuyularnda biriken suyun miktarnn oalmas hlinde depolanaca

bir tanka ihtiya vardr. te, bu tank sintine tankdr. Bir pompa yardm ile sintinekuyusundaki su sintine tankna transfer edilir. Uygun mevki ve hzda bu tanktaki su yinesintine pompas yardmyla sintine separatrnden geirilerek gemi dna tahliye edilir.

Sintine tankna yaplacak her transfer ya kayt defterine ilenir.

ekil 2.2: Sintine tank

2.2.2. Sintine Pompalar

Sintine pompalar olarak iyi eki kabiliyetine sahip pistonlu tip pompalar kullanlr.Bir elektrik motorundan tahrik alr. ou gemide acil (emergency) durumlarda kullanlmakzereelektriini acil durumjeneratrndenalan bir dalg pompa, sintine pompas olarak dakullanlabilmektedir (rnein makine dairesinin kullanlmaz hle gelmesi durumunda).Gemilerde kullanlan sintine pompalarnn adedi, kapasiteleri ve sintine devresindekullanlacak borularn aplar baz kurallar ve formllerle hesaplanr. Acil durum sintineemicileri; ulalabilecek, su ak serbest ve tank st veya geminin dibinden uygun biruzaklkta olacak ekilde dzenlenmelidir.

Sintine kuyularnn bykl ve yapm iin ayrca kurallar belirlenmitir. Sintinepompalar gemi hasara uradnda ayn anda su basma olasl olmayacak, ayr su geirmezblmelere yerletirilmelidir. Uzunluu 91,5 m veya daha fazla olan gemilerde hasarldurumlar iin en az 1 sintine pompas bulunmaldr. Bu koul, pompalardan biri kendi sintinesistemine bal ve perde gvertenin yukarsndaki bir kaynaktan g alan, su iinde alan

bir acil durum sintine pompas ise veya gemi boyunca datlm pompalarn g vekaynaklarnn, yaral blme hesaplarnda ngrlen her durumda en az bir pompa hasargrmeyen bir blmede almaya hazr ise yerine getirilmi olur.

Sintine pompalar ve bunlarn enerji kaynaklar atma perdesinin nneyerletirilemez.

Sintine pompalanmas iin santrifrj pompalar kullanldnda bunlar kendindenemili olmal veya bir vakum pompasna balanmaldr.Belirlenenden kk kapasitesi olan


21/70

15

bir sintine pompasna dier pompa orantl olarak daha byk bir kapasite iin

lmlendirilmise msaade edilebilir. Fakat daha kk sintine pompasnn kapasitesi,hesaplanan kapasitenin % 85inden daha az olamaz.

Sintine pompalanmas iin dier pompalarn kullanlmas Balast pompalar, stand by deniz suyu soutma pompalar ve genel

hizmet pompalar da kendinden emili olmalar ve gerekli kapasiteyesahip olmalar kouluylabamsz sintine pompalar olarak kullanlabilir.

Belirtilen pompalardan birinin arzalanmas hlinde her zaman bir pompayangn sndrme ve sintine iinkullanma hazr olmaldr.

Yakt ve ya pompalar sintine sistemine balanamaz.

Yk gemileri iin sintine pompalarnn says

Yk gemileri, bamsz olarak tahrik edilen iki sintine pompas iledonatlr.2000 gros tona kadar olan gemilerde, bu pompalardan biri anamakineden tahrikli olabilir.

100 gros tondan kk gemilerde makine tarafndan tahrik edilen birsintine pompas yeterlidir. kincibamsz sintine pompas, kalc ekildemonte edilmi bir sintine el pompas olabilir. Makine tarafndan tahrikedilen sintine pompas, ana sevk sistemine balanabilir.

Yolcu gemileri iin sintine pompalarnn says En az sintine pompas olmaldr. Pompalardanbiri ana tahrik sistemine

balanabilir. Kriternumaras 30 veya daha fazla olduu durumlarda, ekbir sintine pompas daha salanmaldr.

2.2.3. Sintine Valfleri

Sintine sisteminde alc borularn tamamnn ucunda non return (Geri dndrmez.)valf bulunur. Bylelikle sintine basldktan sonrapompa stop edildiinde devrede kalan birmiktar suyun sintineye tekrar akmayp devrede kalmassalanr.Aksi hlde sintine pompasilk alt zaman devrede su bulunmad takdirde hava yapacaktr. Ayrca sintineyekaran herhangi bir yabanc maddenin pompaya zarar vermesini nlemek iin alc borudansonra devreye bir muhafaza tarafndan kaplanm filtreler yerletirilir. Bu filtreler zamanlatkanabilir ve pompann emii azaltabilir. Zamannda alp temizlenirlerse salkl bir emieyardmc olur.

Sintine ve deniz suyu ile balast suyu sistemi arasndaki , farkl blmlerin sintinebalantlararasndakibalayc borularda bulunan valfler, deniz suyunun sintine sisteminegirmesini gvenli bir ekilde nlemelidir. Sintine boaltma borular, geminin dkaplamasnda kapama valfleri ile donatlr.


22/70

16

Resim 2.2: Makine dairesi sintinesini emen gnye vana

Geminin yara almas sonucu sintineler deniz suyu ile dolduu ve bunlar boaltacakbaka bir yol olmad zaman bu valf alarak sirkleyn pompas sintineden ald suyukondenser borularndan geirerek bordadan disar eder. Bu valf emergency bir valfolduundan kolayca eriilebilecek bir yere yerletirilir. Bu sistemde geyt veya glob valfkullanlmaz. nk bu valflar ak brakld taktirde sirkleyn pompasnn verdii susintinelere dolarak tehlikeli bir ekilde ykselir.

2.2.4. Sintine Seperatrleri

Ticaret gemilerinde Ekim 1983 tarihinden itibaren geerli olmak zere yal ve kirlisintine sularnn denize baslmas yasaklanmtr.Denizlerin kirlenmesini nlemek amac ilesintine separatrleriyle yal sular temizlendikten sonra denizlere baslabilecektir. Eskigemilerin birer pis su tank (slop tank) ve sintine separatr ile donatlmalarnn nedeni

budur. Bu tanklarda toplanacak pis sular bir pompa ve onun boru devresi yardm ilelimanlarda bulunan byk kapasiteli tanklara baslmaktadr. Bu konuda aksi ekildedavrananlara ar para cezalar getirilmitir.

Ticaret gemilerinin pek ounda sintine pompalarnn denize disarj taraf krletilerekdalgnlkla yal sintine sularnn denize baslmas tehlikesine kar bir tr tedbiralnmaktadr.

Resim 2.1: Sintine separatr


23/70

17

Bu kuyudan gelen borular, genel bir alc boruya balanr ve bu genel alc dapompaya balanr. Pompa k ise sintine separatrne balanmtr. Sintine separatr,sintine sularn ayrtrarak temiz suyu denize, kirli sintine suyunu ise sintine tankna

basmaktadr. Gnmzde sintine separatrnn kullanm 400 GRT zeri gemiler iin birzorunluluk hline getirilmitir. Geneldegemilerde kullanlan sintine separatrleri 15 ppmedar szme hassasiyetindedir. Gemilerde sorumlu makine zabiti banda olmad takdirdealtrlamaz. Yllar boyu eitli lkelerde eitli yal su separatrleri retildi. Fakat

bunlarn bir blm modern gemilerin gereksinmelerine cevap verememektedir.

IMOnun separatrler iin koyduu kurallar unlardr: Sintine ve balast sistemleri iin uygulanan yal su separatrleri 100 ppmden

daha az miktarda ya olan su vermelidir.

Separatrnverdii bu miktar filtreleme sistemleri ile tm giri koullarnda 15ppmden fazla olmamaldr.

Gemilerde kullanlan merkezka sintine pompalarnn byk bir blm separatrpompas olarak kullanlr. alma srasnda bu pompalarda ok kk ya damlacklarsuiinde yayldklarndan 100 ppmlik sonuca ulalmas son derece zordur.IMO ok kademeliseparatrlerde ikinci ve nc kademe filtrelere girmeden nce veya birinci kademedenhemen sonra 15 ppmden kk deer istenmektedir.

ekil2.3: Gemilerde sintine sistemi

Yakt ve ya ile karm sintine sular birinci kademeye baslr. Burada stlan kirli

suyun yave yakt karm yzeye kar. Buradankirli ya tankna gider. Yave yakttanayrlm sintine suyu (genellikle deniz suyu) alttan ikinci kademeye girer. Burada okgzenekli filtreden geerek (kok kmr esasl filtre) darya denize verilir. Burada denizeverilen sintine suyunun iindeki ya ve yakt zerreleri llr. Bu ok hassas bir lmaletidir. Ya ve yakt zerreleri 15 ppmden fazla ise yollu musluk denize alan tarafkapatarak sintine sularn tekrar sintineye gnderir ve temizleme 15 ppme gelinceye kadardevam eder.


24/70

18

Sintine separatrlerinin arzalar ve giderilmesi

Problemler Sebepleri Giderilmesi

1. kademe ya knda suvar.

-Sensr ya ve amurlakirlenmitir.-Sensrn hassasiyeti

bozulmutur.- Sintine sularnda deterjanvar.

-Sensr karlrvetemizlenir.-Sensr ayarlanr.-1. kademe deniz suyu ileykanr.

1. kademe su kndafazla miktarda ya var.

-Sensrn hassasiyetibozulmutur.-Ya k valfi ak

deildir.

- Sensr karlr,temizlenir ve ayarlanr.-Valfi kontrol edilir.

2. ve 3. kademe kndafazla miktarda ya var.

-Filtre gzeneklerikirlenmitir.-Sintine sularna deterjankarmtr.-Oil meterde problem var.

-Filtre temizlenir veyayenilenir.-2. kademe deniz suyu iletemizlenir.-Su k kontrol edilir,temiz ise meteri temiz su ileflu edilir.

Separatrbnyesinde fazlabasn var.

-Filtreler kirlenmitir.-kvalfi kapaldr.

-Temizlenir.

-Kontrol edilir.


25/70

19

UYGULAMA FAALYET

Separatrn bakm ve temizliini yapnz.

lem Basamaklar neriler

Birinci kademe separatrya knkontrol ediniz.

Birinci kademe ya knda su varsaservr kontrol ederek ya ve amurvarsa temizleyiniz.

Birinci kademe su kn kontrolediniz

kta ya varsa k valfinin kapalolup olmadn kontrol ediniz

Separatrk basncn kontrol ediniz. Filtre kna baknz, k valfini

kontrol ediniz.

Denize verilecek sintine suyu iindekiya ve yakt zerrelerini l aletindenkontrol ediniz.

4-15 ppmden fazla ise 3 yollu musluukapatarak sintine sularn tekrar sintineyegnderiniz.

KONTROL LSTES


Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Birinci kademe separatrya kn kontrol ettiniz mi?2.

Birinci kademe su kn kontrol ettiniz mi?3.

Separatrk basncn kontrol ettiniz mi?4. Denize verilecek sintine suyu iindeki ya ve yakt zerrelerini

l aletinden kontrol ettiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirme yegeiniz.

UYGULAMA FAALYET


26/70

20

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilenbilgiler doru ise D,yanl ise Y yaznz.

1-

( ) Sintine devreleri ve sintine emicileri, elverisiz trim koullar altnda bilesintineleri tmyle pompalayabilecek ekilde dzenlenmelidir.

2-

( ) Sintine pompalar olarak iyi eki kabiliyetine sahip pistonlu tip pompalarkullanlr.


3-

Aadakilerden hangisinde sintine sistemine su veya sv giriini gsteren bilgi

vardr?A)Borda ve karina sac dikileriB)

Szdran gverte aklklarC)

Kaba deniz ve yamurlarD)Gverte ve gverte st yaplarn ykanmas srasnda fribordlardan giren sularE)Hepsi

4-

Aadaki paralardan hangisi sintine sisteminin paralarndandr?I- PompaII- Alc ve verici taraflarnda bulunan birer valf sandIII- Tm sintine valflarna bal bir boru devresi

A) I,II B) II, III C) I,II, III D) Yalnz III E) Yalnz I

5-

Aadakilerden hangisi IMOnun separatrler iin koyduu kurallardan deildir?I- Sintine ve balast sistemleri iin uygulanan yal su separatrleri 100 ppmden dahaaz miktarda ya olan su vermelidir.II-Separatrn verdii bu miktar filtreleme sistemleri ile tm giri koullarnda 15

ppmden fazla olmamaldr.III- Sintine pompalar olarak iyi eki kabiliyetine sahip paletli tip pompalar kullanlr.A) I, II B) I, III C) I, II, III D) Yalnz III E) Yalnz II

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


27/70

21

RENME FAALYET3

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda yangn sistemini iletebilecek, bakm veonarmlarn yapabileceksiniz.

evrenizde bulunan bir gemiyi inceleyerek gemideki yangn sndrme

sisteminin grevlerini ve yapsn reniniz. rendiklerinizi rapor hline

getirerek arkadalarnzla paylanz.

3. YANGIN SSTEMLER3.1. Yangn Sisteminin nemi ve Grevi

Geliim sreci iinde lkeler aras deniz ticareti byk boyutlara ulam, bununsonunda nakliyat amac ile imal edilen yz binlerce tonluk dev akaryakt tankerlerindemeydana gelen yangnlar seyir ve liman emniyeti asndan byk problemler meydana

getirmitir.

zellikle gemiler seyir srasnda meydana gelebilecek yangnlara kendi imknlar ileetkili ve mutlaka mspet sonu alacak ekilde mcadele etmek zorundadr. Aksi hldegeminin batmas, buna bal olarak can ve mal kayb kanlmaz olacaktr.

3.2. Yangn Sisteminin Elemanlar

3.2.1. Yangn Pompalar

Yangnla mdahale cihazlarna su salayan pompalara yangn pompalar ad verilir.

Bu tr pompalarn kapasiteleri aadaki ileri ayn anda baarabilecek yetenekte olmaldr.

Gemiye donatlan tm yangn sndrclerin %15ini beslemek Otomatik sprinkleri beslemek Geminin en geni blmesinin kpk yapm tesisini beslemek Baz akaryakt tankerlerinde gverteye su pskrtme veya gverte fskiye

sistemini beslemek

Yangn pompalar byk kapasiteli olup makine dairelerine yerletirilir. Anayangnpompas altrlamad zaman makine dairesi dnda bulunan baka bir yangnpompasndan yararlanlr. Bunaacil durum (emergency) yangn pompas ad verilir.

Besleme veya buster pompasnn kinistin valf yardm ile emdii deniz suyu, bir boruyardm ile yangn pompasna, oradan da ana yangn devresine baslr. Moderngemilerdeyangn pompas ile kinistin valf arasndaki mesafe nedeni ile besleme pompas kullanlmaskanlmazdr.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA


28/70

22

3.2.2. Yangn Valfleri

Gverte zerinde sancak iskele her iki tarafta gemi kls otoritelerinin ngrdyerlerde ve miktarlarda yangn valfleri (bronz gate valf 21/2), hortum balama balklar velastik ring contalar zerinde her an kullanlmaya hazr olmaldr. Makinedairesinde iki adetsancak, iskele dik santrifj elektrik motoru ile hareket alan pompalardan teki gvertede ayrayr yerlerde balanm iki adet yangn hortumlarnda 12 m yksekliinde jet su stunutemin edebilmelidir. Hortumlarnher biri 18 m uzunluunu gememelidir.

Makine dairesinde her iki tarafta olmak zere ikiana yangn vanas hortum balamabalklar,hortum ve iki maksatl sprey pskrtlebilen balklarbirlikte bulundurulmaldr.

K zerinde dardan gemiye giri yerlerinde sancak iskele olmak zere yangn

vanas ve hortum su pskrtme balklar ile yangn kutusu iinde muntazam roda edilmiolarak hazr bulundurulmaldr.

Resim 3.1: Uluslararas sahil balants ve IMO sembol

Herhangi bir durumda dardan verilecek yangn hortumunun gemi ana yangndevresine kolaylkla balanabilmesi iin standart bronzdan yaplm uluslararas hortum

balama bal geminin her iki lumbaraznda standart sar cvatalar contalar ile birliktebulundurulmalar bir SOLAS gereidir.

ekil 3.1: Dardan yangn hortumunun baland flan


29/70

23

3.3. Sprinkler Sistemi le Yangn Sndrme

Tad yolcu says 36dan fazla olan yolcu gemileri su pskrtme veya sprinklersistemi ile donatlr.

ekil 3.2: Springler devresi

Sprinkler sistemi ya ve kuru olmak zere ikiye ayrlr. Ya sistemde sprinkler kafalar yolcu, personel kamara ve salonlarnn

tavanlarna yerletirilir. Bunlarbazen yk ambarlar ile kazan dairelerine dedonatlmaktadr. Her sprink kafas 3-4 m yarapnda bir alan denetleyecekkapasitededir.

Ya sistemde her sprinkler kafas bir boru ile suyun depoland bir gravitetankna baldr. Bylece sprinkler devresi belirli bir basn altndadr. Ayrcagravite tankna yerletirilen bir amandrann denetledii bir pompannaltrlmas ve stop edilmesi salanr. Ilk sularda alan gemilerde yasistemler kullanlr.

Resim 3.2: Springler kafas

Kuru sistemde souk denizlerde sefer yapan gemilerde sprinkler borudevrelerindeki suyun donma tehlikesi vardr. Bylegemilerde kuru sistemlerdenyararlanlr. Bu sistemde gravite tank scak bir blme yerletirildii iindonmaz. Ancak gravite tank ile sprinller kafalar arasndaki borular basnlhava ile doldurulmutur. Tankile boru devreleri arasnda birer ek valf vardr.Havabasnc suyun basncndan daha yksek olduu iin ek valfler kapaldr.


30/70

24

Sprinkler kafasnn alam eridii zaman boru devresindeki basnl hava

boalr. ek valfler alr. Gravite tankndaki su sprinkler kafasndan yangnzerine boalr ve yangn sndrlr. Yangn tehlikesi olaslna bal olaraksprinkler kafalar blme ya da salon gibi alanlarn 6-9 m2lik yzeyleri iin birtane olarak hesaplanmal ve iki sprinkler kafas arasnda 2,53,5 mlik mesafe

bulunmaldr.

3.4. Yangn Tpleri le Yangn Sndrme

Balang aamasnda yangna mdahale etmek iin kullanlr. Kk yangnlardaetkilidir ve yangnn ksa srede sndrlmesini salar.

3.4.1. Kpk

Daha ziyade parlayc ve yanc svlarn yangnlarnda kullanlr. Yangnzerinde birtabaka oluturarak hava ile temasn keser, snmesine yardmc olur.

Atein stne pskrtlen alkoll inorganik tuzlar (sodyum karbonat) veya halojenlihidrokarbrler (metil bromil) yanma zincirinin arasna girerek molekl paracklar ilekimyasal bileikler meydana getirip bylece yanma zincirini krarak yanmay durdurur. Adiyangn ve akaryakt yangnnda etkilidir.

Uyar: Elektrikten kaynaklanan yangnlarnda elektrik devresi ak olduu srecekpk kullanlmaz.

Resim 3.3: Yangn vanas

3.4.2. Karbondioksit Gaz (CO2)

Havadan 1,5 kat daha ardr. Alevlerin zerini ker. Bu nedenle birincil olarakboucu zellie sahiptir. Yaltkandr, elektrii iletmez. Bu nedenle elektrik kaynakl vemotor blmesi yangnlarnda etkili sndrc olarak kullanlmaldr. kincil olaraksoutucuzellii sahip olmas nedeniyle yzey yangnlarnda etkindir. Genel maksatl kullanlabilir.

3.4.3. Kuru Kimyasal Tozlar

Yangnsndrme amal kullanlabilecek toz hline getirilmi kimyasal maddelerdir.Alev krc ve ksmen boucu zellie sahiptir. Soutucu deildir, elektrii iletmez.Teknelerde genel maksatl portatif yangn sndrc olarak bulundurulmas nerilir.


31/70

25

3.4.4. Halon Gaz

Basn altnda svlatrlm bcf tipi halon gaz yangn sndrc olarak kullanlr.Yangnn zerinde buharlar. Ksmen soutucu ve boucu zelliklerinin yannda esas olarakalev krc zellie sahiptir. Elektrii iletmez. Genel maksatl kullanlr ( Baz lkelerde 2000ylndan sonra kullanm yasaklanmtr.).

Kpkl, uluslararasrenk kodu: Sar CO2, uluslararasrenk kodu: Siyah Kuru kimyasal tozlu, uluslararasrenk kodu: Mavi Halon gazl, uluslararasrenk kodu: Yeil

ekil3.3: Tanabilir yangn sndrclerin kullanl

3.5. Gemide Meydana Gelen Yangnlar

3.5.1. Adi Yangnlar(A Snf Yangnlar)

Katyangnlardr (metaller hari). Odun, kmr, kt, kuma, ot, p, lastik, plastikvb. kat yanclarn kard yangnlar adi yangn olarak adlandrlr. Sigara izmariti,elektriksel kvlcm, plak alev vb. maddelerden ani olarak ortaya kabilmektedir. Bu tryangnlarn sndrlmesinde kum, su paspas vb. maddelerle tanabilir ya da portatifya datanabilir(Minimaks) sndrclerden yararlanlr.

3.5.2. Akaryakt Yangnlar (B Snf Yangnlar)

Sv yangnlardr. Petrol, petrol rnleri, benzol, makine yalar, laklar (boyalar),katran (asfalt), eter, alkol parafinler vb. sv yanclarn kard yangnlar kimyasal yangnolarak adlandrlr. Akc ve yaylc olmalar nedeni ile akaryakt yangnlar son derece

nemlidir. Bu tr yangnlar scak veya kzgn akaryaktn makine ilekazan dairelerine veonlarn sintinelerineyaylmas srasnda meydana gelebilir.

Akaryakt yangnlarnda kpk ve karbondioksit sndrc olarak kullanlr. Tmuralara ramen kpk cihazlar ile sndrlemeyen akaryakt yangnlarnda CO2sndrc olarak kullanlr. Bu amala ticaret gemilerinde karbondioksit odalar

bulunmaktadr. Buodalarda bulunan ve birbirlerine itiraklibyk tplerdeki karbondioksit,boru devreleri yardm ile geminin kamara ve salonlar dndaki her yerine verilebilir.Yangn srasnda karbondioksit tplerinin stop valfleri alarak yangn balangc grlenyerlere karbondioksit gnderilir.

Akaryakt yangnlarnn sndrlmesindesu pskrtme sistemlerinden de yararlanlr.Ancak hortum balklar ve nozullarndan yksek hzla pskrtlen su bir akaryaktyangnna yneltilirse yanmakta olan yaktn etrafa ve yangnn baka blmlere yaylmasnasebep olur. Ayrca daha kk zgl arlkta olular nedeni ile yakt partiklleri suyunzerinde yzerken yanmaya devam eder. Bu nedenle normal hortum balklar akaryaktyangnlar iin uygun deildir.Oysa zel bir balk tr olan aplikatrler ok sayda kkapl delikleri ile yangn pompasnn salad suyu ok kk partikllere ayrr. Bylece


32/70

26

belirli bir hacimdeki su, bykbir alan oluturarakyangn yzeyini kaplar. Yangndan s

alnaca iin su partiklleri buhara dnr ve yangnn hava ile ilikisini kesen bir perdeoluturur. Su pskrtme sistemi genellikle akaryaktla fayrapl gemilerin sintinelerinedonatlr.

3.5.3. Gaz Yangn (C Snf Yangn)

Btan, metan, propan, hidrojen, asetilen, hava gaz gibi yanc gazlarn kardyangnlar gaz yangn olarak adlandrlr. lk i gaz devresi zerindeki vana kapatlr veyangna sebep olan gaz kesilir.

3.5.4. Metal Yangn (D Snf Yangn)

Alminyum, magnezyum, sodyum, potasyum, titanyum, zirkonyum, lityum, inko,kalsiyum gibi yanc metal ve alamlarnn kard yangnlar metal yangnlar olarakadlandrlr.

3.5.5. Elektrik Yangnlar (E Snf Yangnlar)

Akm tayan kablolar, elektrik motorlar ve elektronik cihazlarda meydana gelenyangnlar kapsamaktadr. Elektrik sadece yangnn balamasna sebep olmaktadr. Yangn

balangcndan sonra evredeki yanc maddenin cinsine gre A, B, C, D yangn snflarnadnmektedir.Bu snf yangnlarn sndrlmesinde kullanlabilecek sndrcler, elektrikakmn iletmeyen sndrcler olmaldr.

Elektrik devreleri ve aklerElektrik sistemindeki imalat hatalar, deniz durumunun oluturduu hasarlar, yetersiz

bakm, tutum, ksa devreler, ar yklenmeler, snmalar, standartlara uygun olmayan vemuhafazasz elektrikli stclar, gemilerde yangnlara sebebiyet verebilir. Sisteminkaldramayaca lde ykleme yaplmamaldr. Gvensiz ve korumasz stclarkullanlmamaldr. Bakm ve onarmlar yetkili kiilerce yaplmaldr. Ak montajlarsrasnda kutup balarnn doru yerletiine ve evrede kutup balarnn temasna nedenolabilecek iletkenlerin olmadna dikkat edilmelidir. Su seviyesinin dmesi ve ar arjnedeniyle aklerin fazla snmasna msaadeedilmemelidir.

Datm veya tevzi tablosunda yangnAna ve yardmc datm tablolar yaknnda daima bir karbondioksit cihaz bulunur.Kk yangnlar bu cihazlardan biri yardm ile hemen sndrlebilir.

3.5.6. zel Yangnlar

3.5.6.1. Yk Yangnlar

Yk ambarlarnda yangn kt zaman havalandrma fanlarnn elektrik motorlarstop edilmeli, buhar pskrtme veya karbondioksit sndrme sistemleri altrlmaldr.Bazen ambarlarn altndaki dablbotm tanklarnda fuel oil depolanr. Bu gibi durumlardayangn kan ambarn altndaki tanklarda bulunan fuel oil, tank tavannn ar snmassonucu patlama tehlikesi oluturabilir. Buna engel olmak zere tank tavannn su ilesoutulmas gereklidir.

Uzun sren seferler srasnda ambarlarda oksitlenerek byk bir s birikimine nedenolan yk yangnlarn oluturur. Sktrlm toz kmr, pamuk ve ayiei kspeleri vb.ykler rnek olarak gsterilebilir.


33/70

27

Ambarlarda parlayc ykler tanan gemilerde de yk yangnlar oluabilir. Kmr

tayan gemiler istisna edilirse bu tr gemilerde ambarlar ya buharla boma veya ine rt gazsistemleri ile donatlr.

Basnc drlm taze buhar bir boru devresiyle ambarlara datlr. Basnc en fazla7 bar olan sndrc buhar devrelerinin gemi personeli veya yolcularn bulunabileceisalon, kamara, bar vb. yaam yerlerine donatlmamalar gerekir.

Resim 3.4: Gemide yk yangn

3.5.6.2. Yaam Yerlerinde Yangn

Yangn alarm verildii zaman yolcularda panie kaplma eilimi vardr. Bu nedenleyangn srasnda ok dikkatli olmak ve abuk karar vermek gereklidir. Eeryangn oldukageni ve evreye yaylabilir gzkyorsa en yakn yangn alarmnn aldrlmas gerekir.Tutumu ilte, hal, kt sepeti ve elektrik yangnlarnda karbondioksit cihazlarkullanlmaldr. Eer yangn ar ise derhal alarm alnmal ve tm yolcular uyandrlpyangn blgesinden karldktan sonra kaportalar kapatlmal, istasyonlardan salananhortum su ve ok gerektii zaman balta ile yangnamdahaleedilmelidir.

3.5.6.3. Ana Makine ve Jeneratrlerde Yangn

zellikle dizel elektrik ve turbo jeneratr sistemlerinde pervane eviren elektrikmotorlarnda yangn olutuunda motor,besleme devresinden ayrlr ve endvisi ile endktrarasndaki hava aralndan karbondioksit verilir. Yangn sndrldkten sonra motorunsarglar denetlenir. Eer bir hasar grlmezse motor alak devir saysnda altrlr. Bualtrma srasnda duman veya ark grlrse motorun yeniden gzden geirilmesi veyasarglarn onarlmas gerekir.

Jeneratrler iin de yukarda aklanan eyleri sylemek dorudur. Yangnolutuunda jeneratr eviren trbin veya dizel motoru stop edilir ve jeneratrn havaaralna karbondioksit verilir.

Yangn sndrldkten sonra jeneratrn sarglar kontrol edilir. Kontrol ve onarmilemleri ncekiparagrafta akland gibi yaplr. Yangnn soutulmas denenmemelidir.


34/70


35/70

29

3.6. Yangn Sndrme Cihazlarnn Denetlenmesi

Soda asit ve karbon tetra klorr cihazlar her yl tam yetkili biri huzurunda boaltlmalve tekrar doldurulmaldr. Karbondioksitsndrcler her yl yaplan denetimlerle tartlmalve arlklarnn % 10undan fazlasn kaybetmilerse yeniden doldurulmaldr.

Yaplan denetimler srasnda soda asit cihazlar sintinelere boaltlr. Konteynerlerikarlr ve ileri su ile iyice ykanr.9,5 litre suya yarm kilo soda eklenir, tahta paras ilekartrlarak sodann suda erimesi salanr. Bu karm tpn iine boaltlr, cam kabnierisine 113 gram slfrik asit konularak ie iine yerletirilir ve tpn kapa kapatlaraksndrc belirli yerine konulur.

ekil 3.4: Yangn devresi


36/70

30

UYGULAMA FAALYET

Yangnsistemini ileterek bakm ve onarmlarn yapnz.


Devre basn testini yapnz.

Makine dairesindeki yangn pompasnaltrnz. Gverte zerindeki 1 tek valfanz. Hortumu balaynz. Basnl suykseklii 12 m olmaldr.

Pompa basn testini yapnz. Pompa k basnc en az 7 bar olmaldr.

Sistemin szdrmazln kontrol

ediniz ve salaynz.

Gverte ve makine dairesindeki yangnhortumlarn tek tek yangn valflerine

balayp devredeki szdrmazl kontrolediniz.

Pompalarn bakmn yapnz. mpeler ve keys zerinde bulunan anma

ringlerini kontrol ediniz. Pompa aftntayan rulman kontrol ediniz.

Knistin sandnn bakmn yapnz. Valf boaznspindl, salmastrayve valf

oturma yzeyini (valf siti) kontrol ediniz.

Sistem filtrelerinin temizliini

yapnz.

Filtreye giren ve kan valfleri kapatnz.Filtre kapan aarak filtreyi tazyikli su

ile temizleyiniz.

Acil durum yangn pompasnnkontrol ve bakmn yapnz.

Acil durum (emergency) yangnpompasn hafta da birkez altrlpkontrol ediniz. Bir dizele bal olan

pompann yine basn deerinin en az 7bar olmas istenir.

Basn emniyet valfinin kontrolnyapnz.

Basn emniyet valfi 7 barn zerindeayarlanmtr. 7 bardan dk olmamasnadikkat ediniz.

UYGULAMA FAALYET


37/70

31

KONTROL LSTES



Devre basn testini yaptnz m?2.

Pompa basn testini yaptnz m?3.

Sistemin szdrmazln kontrol edip ve saladnz m?4.

Pompalarn bakmn yaptnz m?5.

Knistin sandnn bakmn yaptnz m?

6.

Sistem filtrelerinin temizliini yaptnz m?7.

Acil durum yangn pompasnn kontrol ve bakmn yaptnz m?8.

Basn emniyet valfinin kontroln yaptnz m?

DEERLENDRME



38/70

32

LME VE DEERLENDRME


1.

Yangn pompalarnn kapasiteleri aadaki ileri ayn anda baarabilecek yetenekteolmaldr.Aada verilmi maddelerden hangisi yanltr?I-Gemiye donatlan tm yangn sndrclerinin %15ini beslemekII-Otomatik sprinkleri beslemekIII-Geminin dar blmesinin kpk yapm tesisini beslemekA) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) I, II E) II, III

2.

Aadakidevrelerden hangisi doru sra ile verilmitir?A)

Ana yangn devresi- kinistin valf-besleme veya baster pompas-yangn pompas

B)

Kinistin valf-besleme veya baster pompas-yangn pompas-ana yangn devresiC)

Kinistin valf-besleme veya baster pompas- ana yangn devresi-yangn pompasD)Ana yangn devresi- kinistin valf- yangn pompas-besleme veya baster pompasE)Kinistin valf-yangn pompas-besleme veya baster pompas-ana yangn devresi

3.

Gemilerde kullanlan yangn valflarnn malzemesi aadakilerden hangisindebelirtilmitir?A)

Bronz gate valfB)inko gate valfC)Dkme demir gate valfD)

Plastik gate valf

E)

Alminyum gate valf

4.

Gemilerde kullanlan sprink yangn sndrme sistemlerinden ya sistemde kullanlansprink kafas ka metre karelik bir alan denetleyecek kapasitededir?A) 5-10 m2 B) 15-25 m2 C) 55-100 m2 D) 150-250 m2E) 35-40

5.

Aadakilerden hangisi atein stne pskrtlen alkoll inorganik tuzlar (sodyumkarbonat) veya halojenli hidrokarbrler yanma zincirinin arasna girerek molekl

paracklar ile kimyasal bileikler meydana getirip bylece yanma zincirini krarakyanmay durdurur.A) Metil bromil B) Sodyum C) Klor D) Etil klorr E) Metan

6.

Verilen bilgiler aadakilerden hangisinin zelliidir?I-Havadan 1,5 kat daha ardr.II-Alevlerin zerini ker, bunedenle birincil olarak boucu zellie sahiptir.III-Yaltkandr, elektrii iletmez. Bu nedenle elektrik kaynakl ve motor blmesiyangnlarnda etkili sndrc olarak kullanlmaldr.A)Karbondioksit gazB)Halon gazC)Kuru kimyasal tozlarD)

Sodyum karbonat

E)

Hidrojen gaz

7.

Aada renk kodlarnn hangisinde elemedoru verilmitir?A)

Kpkl,uluslararasrenk kodu: MaviB)CO2, uluslararasrenk kodu: YeilC)Kuru kimyasal tozlu, uluslararasrenk kodu: SiyahD)

Halon gazl, uluslararasrenk kodu: YeilE)

Sulu yangn sndrc renk kodu Sar

LME VE DEERLENDRME


39/70

33

8.

Aadaki seeneklerden hangisi uzun sren seferler srasnda ambarlarda oksitlenerek

byk bir s birikimine neden olan yangnlardr?A)

Elektrik yangnlarB)Yk yangnlarC)Adi yangnlarD)

Akaryakt yangnlarE)

Metal yangnlar

9.

Karbondioksit sndrcler her yl yaplan denetimlerle tartlmal ve arlklarnn %kandan fazlasn kaybetmilerse yeniden doldurulmaldr?A) % 5 B) % 10 C) %35 D) % 45 E) %95

DEERLENDRME



40/70

34

RENME FAALYET-4

Bu renme faaliyeti ile gemi dizel motorlarnn yakt devrelerini tanyarak iletim vebakmn yapabileceksiniz.

evrenizde bulunan bir gemi dizel ana makinesinin ve dizel jeneratrlerinin

yakt sistemini inceleyerek dizel makine yakt sisteminin grevlerini ve yapsnreniniz. rendiklerinizi rapor hline getirerek arkadalarnzla paylanz.

4. YAKIT SSTEM4.1. Gemi Yakt Devresinin Grevi

Dizel makinelerinde yakt devresi, yaktn belirli bir yerden alnp pskrtmepompalarna verilmesini salayan olduka karmak bir devredir. Gnmz dizelmotorlarnn bir blm dizel oil veya marin dizel oil adlar verilen hafif distile yaktlarlaalr. Ancakson 30 yldr dizel oillere gre ok daha ucuz olan fuel oiller zellikle yksekgl gemi ana makinelerinde yaygn bir biimde kullanlmaya balanmtr. Buuygulamadagemilerin manevralar srasnda ince yakt ve seferler srasnda ise iyice stlarakviskozitesiazaltlan ve akcl oaltlan fuel oillerkullanlr.

ekil4.1: Gemi yakt devresi

RENME FAALYET-4

AMA

ARATIRMA


41/70

35

4.2. Genel Olarak Bir Gemideki Yakt Devresinin Elemanlar

Tanklar Istclar Streyner ve filtreler Viskozitemetreler

Separatrler Sayalar Pompalar Gvenlik cihazlar

Gemi dizel makinelerinde yakt devresi

ekil4.2: Tanklar arasnda yakt geii

Gemi dizel motorlarnda kullanlan yaktlar, damtma ve fueloil olarak iki ana blmeayrlr. Gnmzn modern gemi dizel makinelerinde kk, gl, yksek devirli dizelmakineleri istisna edilirse yakt olarak ou zaman trl viskozitelerdeki fueloiller kullanlr.Dizel makinelerinde kullanlacak yakt nce geminin ana tanklarna alnr. Dablbotumveya ift dip adlar verilen bu tanklardan yakt aktarma veya transfer pompasyla alnaraksetling ya da dinlendirme tanklarna verilir. Setling tanknda bir sre dinlendirilerek yabancmaddeleri ksmen dibe ktrlen yakt, bir separatrden geirildikten sonra iyicetemizlenmi olarak servis tankna aktarlr.

4.2.1. Tanklar

Gemi dizel ana makinesinde ve dizel jeneratrlerinin yakt sistemimde aadakitanklar kullanlr.

4.2.1.1. Dablbotum Tanklar

Motorlu gemilerin yakt sisteminde yakt nce dablbotum tanklarna depo edilir.Buralardan aktarma veya transfer pompas ile alnarak hafif yaktlar iin servis tanklarna,aryaktlar iin ise dinlendirilmek zere setling tanklarna gnderilir.

Motorlu gemilerde genel olarak yaktn depolanmasnda iki ayr tr tanktan

yararlanlr. Bunlardanbirincisi dablbotum ikincisi ise asma tanklardr. Dablbotumtanklarsintine altnda, gemininboyuna simetri ekseninin iki tarafna gelecek ekilde yerletirilmitanklardr. Yaktdepolanmasnda kullanlan asma tanklar ise iki tanedir.

Gemilerinbave k taraflarnda bulunduklar iin bunlara ba pik ve k pik tanklarad verilir. Bu tanklar yaktndepolanmasndan baka trim amal olarak da kullanlmaktadr.


42/70

36

Yaktndinlendirilmesinde kullanlan setling ve servis tanklarda asma tanklar snfna

girmektedir. Hangi trden olursa olsun tm yakt tanklarnn donanmlar; Vent ya da hava firar borusu, skandil borusu Istclar Doldurma ve boaltma valfleridir.

Baz tanklarda bunlara tesviye ieleri de eklenir. Tesviye ieleri daha ok distileyaktlarla altrlan gemi makinelerinin servis ya da dey tanklarnda kullanlr.

ekil4.3: Yakt tanknn ksmlar

Tanklarn patlamasn nlemek amac ile tanklara gverteye kadar uzanan, ucu kvrkhavalandrma borular balanr. Buborularn ayrbir yarar tankn iinde ve yakt yzeyinded basncn srdrlmesidir. Yakt zellikle fuel oiller tanklara akcl oaltmak ve

bylece boru devrelerinde kolay akcln salamak amac ile stlarak doldurulur. Bir sresonra yakt sour ve hacmi klr. Bylece yakt yzeyinde vakum meydana gelir. Buvakum aktarma pompasnn almasn zorlatrr. Havalandrma borusundan tanka girenhava vakumun giderilmesine de yardmc olur. Hava firar borularnn ularna alev kapanad verilen paslanmaz tellerden dokunmu bir metal tl balanr. Bu hem yangnn yakttankna ulamasna engel olur. Yakt depolama tank makine dairesinde olduu zaman

yangn olutuunda k valfi uzaktan kapatlabilmektedir.

Dablbotum tanklarnn iindeki yakt, yaktaktarma pompas yardm ile dinlendirmetanklarna baslr ve sonunda makine de tketilir. Bunedenle dablbotum tanklarndaki yaktmiktar srekli deiir. Yakt biten tanklara safra ya da balast ad verilen deniz suyudoldurulur. Bu bakmdan zaman zaman tanklardaki yakt miktarnn bilinmesi gerekir. Buamala iskandil boru veya cihazlarndan yararlanlr.

skandil borular dz borular olup hava firar borular gibi gverte veya makine vekazan daireleri ile benzer yerlere kadar uzatlm ve azlarna klavuzlu tapalar viraedilmitir.


43/70

37

ekil4.4: Pnmatik iskandil cihaz

skandil borularnn ap 38 mm olup tankn en alt blmne kadar uzatlr ve tankdibi ile arasnda yaklak 50 mmlik bir aralk braklr. Tank seviye gstergesi veya

pnomatik iskandil cihaz, cval bir manometre ile bu manometreyi bir taraftan dengehcresine dier taraftan tankn tepesine balayan borular ve basnl hava kayna kontrolvalfinden olumutur. Dengehcresi tankn dibine oturmakta ve zerindeki delikler yardmile iine fuel oil dolmaktadr. Cihazaltrlmad zaman denge hcresi borusundaki yaktseviyesi bileik kaplar ilkesi ile tanktaki seviyeye eit olur. Ancak herhangi bir anda tanktakiseviye llmek istendii zaman kontrol valfi alarak devreye basnl hava verilir. Basnl hava bir yandan denge hcresindeki yakt boaltrken bir taraftan da manometrenin

deposundaki cvay etkileyerek onun U borusundaki ykselmesini salayacaktr.Manometredeki seviye tanktaki yakt seviyesini m cinsinden verir. Bu ykseklik iskandilizelgesine uygulanarak tank iindeki fuel oil miktar m veya ton cinsinden bulunur.

Souk mevsim veya denizlerde dablbotum tanklarnda depo edilen fuel oil ile denizsuyu arasndaki s alverii sonucu akaryaktn viskozitesi nemli lde oalr. Bu gibiyaktlarn pompalanarak devrelerde akabilmeleri iin stlmalar gerekir. Bunu salamakamacyla fuel oil tanklarna birer stc donatlr. Motorlu gemilerde bu amala buharlstclar kullanlr. ouzaman aplar 50-70 mm olan ve yeterli bir stma yzeyi salayanstclar tanklarn diplerine yerletirilir. lerindenbuhar geirildiine gre bu buharn bir

blm youabilir.Youumlar korozyona neden olacandan stma kangallarnn tanklar

ak olduu zaman denenmeleri gerekir. Deneme srasnda stma kangallarndan iletmebasncnda buhar geirilir. Istma kangallarnn tank tavanna ok yakn yerletirilmemesigerekir. Aksi takdirde biriken tortularn stma borular sklmeden temizlenmesi mmknolmaz. Tanklarn stma borular sklmeden temizlenmesi amacyla stma borular tanktabanndan en az 150 mm yksee yerletirilir.

4.2.1.2. Servis Tank (Dey Tank)

Makinenin belirli bir sre almasn salayaca yakt kapsayan ve iinde daimatemiz dizel oil veya fuel oil bulunan tanklara servis tank ad verilir. Dey tank ad da verilen

bu tanklar gemilerde daima makineyi tam ykte 12 saat altrabilecek kapasitede yaplr.

Servis tanklar makine dairesi dnda yakt kesmek iin rotu gverteye kadar uzatan bir geytvalfiyle de donatlmak zorundadr. Servis tanklar asma tank trnden olup dinlendirmetanklar ile e donanma sahiptir.


44/70

38

4.2.1.3. Dinlendirme veya Setling Tanklar

Gnmzn ar devirli yksek gl dize makinelerinde trl fuel oiller yakt olarakkullanlmaktadr. Ancak dizel oil ile karlatrldklar zaman fuel oillerin yaplarnda daha

byk miktarda kat yabanc maddeler su ve tortu bulunmaktadr. Sz edilen yabancmaddelerin separatrden geirilmeden nce yaktlardan ksmen ayrlmas gerekir. Bu amaladinlendirme tanklarndan yararlanlr. Dinlendirme tanklar birer asma tanktr. Yakt butanklara bir geyt valf yardmyla transfer pompasndan verilir. Dablbatmtanklarnda olduugibi bu tanklarda da bir iskandil borusu ve yaktn stlmasn salayan bir stc bulunur.Setling tanklarn tantlar dablbatm tanklarna verilir. Setling tanklarnn hava firar

borular en az 50 mm i apnda olur ve gverteye kadar uzatlan bu borularn ular bireralev kapanyla kapatlr. Setling tanklarna birbirini tamamlayan iki ayr ve yass camdanyaplm ve zerinde koruyucusu olan tesviye ieleri yerletirilir.

Fuel oilin iindeki su ve yabanc maddelerin ayrlmas, tank dibine kmesi iinstlmas gerekir. Yaktn kendiliinden tutumasn nlemek iin scakln 50 dereceyigememesine dikkat edilir. Fuel oil ile altrlan dizel makineleri iin genel olarak ikidinlendirme tank kullanlr. Bu tanklarn ikisi birden temiz veya separatrden geirilen yaktile doldurulur. Birindeki yakt dinlendirilirken dierindeki yakt kullanlr. Dinlendirilenyakt tankta en az 12 saat tutulur ve tanktaki yakt kullanlmaya balamadan nce dreynvalfleri alarak su tortu ve yabanc maddeler tank dna atlr. Setling tanklar biri yksekdieri alak olmak zere iki disar valfi ile donatlr. Ayrca her setling tank dibinde

biriken tortu ve suyun boaltlmasn salamak amacyla bir dreyn valfine sahiptir. Buyabanc maddelerin tekne dna veya amur tanklarna verilmesi iin ayrca boaltma veyastripingpompalarndan yararlanlr.

4.2.1.4. Kartrma Tanklar

Genelde viskozitesi fazla yksek olmayan bir yaktla altrlacak makinelerinsistemlerinde kullanlr. Servis tanklarndan gelen belirli orandaki fuel oil ve dizel oil butanklarda kartrlmaktadr. Ar devirli ve yksek gl makinelerin yakt sistemlerindegenelde manevralarda dizel oil seyirde fuel oil kullanlan yakt devrelerinde bulunur.


45/70

39

ekil4.5: Dizel oil ve fuel oilin birlikte kullanld yakt sistemi

ekil 4,5te dizel oil ve fuel oilin birlikte kullanld yakt sistemi grlmektedir.Aktarma ya da transfer pompas dablbotum tanklarndan ald distile yakt servis tanknaverir. Bu arada ar yakt servis tank da yine aktarma pompasnnseparatrlerden geirerekyabanc maddelerinden arnd fuel oil ile doldurulur. Ar yakt servis tankna yaktnakcln oaltmak veya viskozitesini azaltmak amacyla bir stc ya da hiteryerletirilmitir.Operasyon srasnda her iki tankn verici valfleri ak olduundan ar vehafif yaktlar birlikte kartrma tankna gelir.Burada scakl biraz daha ykseltilen karmayakt, besleme pompas yardmyla ana stc veya hitere gelir. Besleme pompalar biri acildurum olmak zere iki tane olup alternatif akm motorlaryla altrlmaktadr. Anastclardan gelen karma yakt,dubleks filtrelerden de geirilerek iyice temizlenir.Yaktnsilindirlere iyi bir ekilde pskrtlebilmesi iin belirli bir viskozite de olmas gerekir.Viskozitesibir viskometre ile denetlenen yakt makine silindirlerinin yakt pompalarna veoradan da silindir kaverlerinde bulunan enjektrlere iletilerek silindirlere pskrtlr.

4.2.2. Aktarma (Transfer) Pompalar

Yksek gl gemi makinelerinde aktarma ya da transfer pompalar genel olarakelektrik motorlar tarafndan altrlan devir hareketli ve pozitif deplasmanl pompalardr.Bu grev iin santrifj pompalar uygun deildir. Baz kk gl makinelerde transfer

pompas olarak eksenel hareketli pistonlupompalardan da yararlanlabilir.

Servis tanklarnn yakt pskrtme pompalarndan yksekte bulunduu tesislerdebuster ya da besleme pompasna gerek yoktur. Servis tanklarnn valflaraldnda yaktkendi arl ya da gravite olarak akar. Servis tanklarnn yakt pskrtme valflarndanaada bulunduu yksek gl makinelerle donatlm gemi yakt devrelerinde yakt

pskrtme pompalarnn alc taraflarnda belirli bir deerde basn oluturabilmek amacyla


46/70

40

buster pompalarndan yararlanlr. Busterpompalar servis ya da kartrma tanklarndan

aldklar yakt bir filtreden geirdikten sonra yakt pskrtme pompalarna verir. Busterpompalarda plancerli pistonlu devir hareketli ve pozitif deplasmanl trden yaplmaktadr.

Yakt dolum devresinde ilk nemli eleman transfer pompalardr. Ana yakt tankndanalnan yakt, transfer pompalaryla gnlk yakt tankna aktarlr. Gnlk yakt tank gnlkyakt ihtiyacn karlayacak kapasitededir. 24 saat 3 vardiya srekli alan tesislerde 12saatlik ihtiya gnlk depoda depolanr. Tek vardiyaalan sistemde ise gnlk ihtiyacn%20 fazlasngnlk tank kapasitesi olarak semek yeterlidir.

Transfer hattnda da refakat borularyla stma yaplr. Transfer pompas nndekifiltre ve pompa yine buhar ceketlidir. Transfer pompalarnn debisi gnlk tank belirlisrede dolduracak kadardr. Basnlar ise yoldaki kayplar ve ana tankla gnlk tank

arasndaki kot farkn karlamak zere 30 mss mertebesindedir. Btn yakt pompalar veyakt transfer pompalar dili pompalardr. Bunlarda santrifj pompalarn aksine debi sfrayaklatndabasn teorik olarak sonsuza gider. Bunun iin pompa etrafnda bir emniyet

baypas hatt bulunmaldr. Bu baypas hatt pompa iinde olabilecei gibi pompa dnda daoluturulabilir. Emniyet ventili basn ayarlanan deere ulanca aar ve pompa kylagiriini birletirir. Bu durumda pompa yakt kendi etrafnda sirkle eder ve yakt hattn ar

basntan korur. Gnlk yakt tanknda da taban stmas ve yakt alma aznda stcserpantin vardr. Ana yakt ve gnlk yakt tanklarnda seviyeyi grmek zere yine buharceketli seviye gstergelerikullanlr. Sistemin boaltlmasnda da kullanlacak bir transfer

pompastertiplenir.

4.2.3. Separatrler

zellikle ar yaktlar kullanld veya yaktn iinde su bulunduu durumlarda,yaktn temizlenmesi iin yer ekimi ile suyu ayrmak yerine merkezka ya da merkezkakuvvetin kullanlmas gereklidir. Santrifjkuvvetin yer ekimi kuvvetine oranou zamanG deeri olarak isimlendirilir. G deeri separatr devir saysna baldr. Yaktlarnsantrifj yntemle temizlenmeleri, onarmve bakm giderlerinin %50 orannda azalmas vemakine genel veriminin ykselmesine yardm eder.

Resim 4.1: Makine dairesindeki separatrler


47/70

41

4.2.3.1. Separatrlerin alma lkeleri

ekil 4.6da grld gibi cihaza en st ksmndan yakt verilmekte ve separatrbavlnn yksek devir says(7000-9000 ppm) nedeniyle fuel oilden farkl zgl arlktakikat maddeler ve serbest su, bavln evresine doru savrulmaktadr. Bavlnok sayda diskya da tastan olutuu ve bylelikle seperasyon alannn byd grlmektedir. Bavloluturan taslarn arasnda belirli bir boluk as bulunmaktadr. ki disk arasndaki bir

boluk 0,50,6 mm deeri arasndadr.

ekil 4.6: Separatrn i yaps

Temizlenmemi veya yabanc maddelerden arndrlmam yakt, merkez kanalndanaaya doru akt zaman, merkezkakuvvet tarafndan bavln evresine doru tanr vetaslarn arasndan geirilir. Burada iki tas arasnda oluan kanalda gerek seperasyonmeydana gelir. Yaktiinde kat partikller ve su varsa bunlar konik disklere doru savrulurve bavl tarafndan tutulur.

Gemi separatrleri balca iki ekilde altrlr:

Klarifayer olarak altrma Purifayer olarak altrma

Klarifayer olarak altrldklarnda sadece bir disarlar vardr. Bu tr almadadisar sadece yakt iindir. Eer purifayer olarak kullanlrsa yakt kna su disarc iin

bir k daha eklenir.

Klarifayer ya da purifayer olarak altrlan separatrlerde kat yabanc maddelerbavln duvarlarnda toplanr. Separatr klarifayer olarak kullanldnda yabanc maddelerkat partikller ve su karmdr. Separatrprifayer olarak dzenlenirse yabanc maddelerserbest su srekli olarak disar edildiinden sadece kat partikller olacaktr. Separatralrken bavl iindekileri otomatik oklama ile boaltmak mmkndr.

4.2.4. Fuel Oil Istclar

Gemilerde kullanlmakta olan fuel oil genel olarak atmosferik basnta ok viskoz biryakttr. Bu bakmdan tanktan tanka aktarlabilmesi ve brlrlerden iyi pskrtmesalanabilmesi iin stlarak viskozitenin azaltlmas gerekir. Bu olay iki kademe stmaygerektirir. Bilindii gibi birinci kademeyi salayan dablbatm ve setling tanklarndakistclardr. Bunlaraprimer yani birincil stclar denmektedir.


48/70

42

ok viskoz yaktlar pompalanabilmek iin yaklak olarak 50 derece veya daha

yksek bir scakla ihtiya duyar.kinci kademe stclar ise servis pompalar ve brlrlerarasna yerletirilir.Bunlara da ksaca seconder denir. Seconder stclar yaktn scaklnuygun pskrtme salanabilecek viskozitede tutar. Seconder stclar terk eden fuel oilinscakl heaterlere verilen buhar miktar ile ayarlanr ve ok viskoz yaktlar iin genellikle

bu scaklk deeri 110 - 126 derece arasndadr.

Yaktstclar kendi aralarnda tank ii yakt stclar (Internal Heaters) ve tank dyakt stclar (External Heaters) olmak zere ikiye ayrlmaktadr.

4.2.4.1. Tank D Yakt Istclar

Bu tip stclar bunker diye tabir edilen ar yaktn separatrlere verilmeden nce

getii stclardr. Genellikle U tipi ve borulu tip olmak zere iki eidinin kullanmyaygndr.Yakt, ierisinden getii borularn d taraflarnda dolaan scak su veya steamyardmyla stlarak viskozitesi drlr.

4.2.4.2. Istclarda Karbon Artklar

Fuel oilin heaterlerde ar snmasndan kanlmaldr. Ar snma srasnda fueloilin yapsndaki karbon veya asfalt atklar stc borularn yzeylerine ve yakt devresinintrl taraflarnda birikintilere sebep olabilir. Atklarn olumasnn iki sakncas vardr.

Bunlar:

Is transferinin engellenmesi sonucu heaterlerde kullanlan buhar miktar artar. Borularn yakt akmna direnci artar ve dolaysyla basn ykselmesi meydanagelir.

Karbon atklarnn varln anlamak zere yakt stclarna biri girite ve dierikta olmak zere iki adet manometre taklr. Eerher iki manometrenin basn deerleriarasnda ok fark varsa stc devreden karlp temizlenir. Silindirik seconder yaktstclar genellikle borulu trden yaplr. Silindirik bir gvdeye yerletirilmi borularnierisinden geirilen yakt borularn dndaki buhar tarafndan stlr.

4.2.4.3. Heaterlerin Temizlenmesi

Istc borular,karlkl olarak boru aynalar arasna yerletirilmitir. Buborularn itemizliini yapmak ve delinen borular kapamak yada deitirmek amac ile stc gvdeninher iki tarafna da alabilen kapaklar konulmutur. Temizlikyaplrken dikkatli olunmal ve

boru ile ayna yzeylerine zarar verilmemelidir.

ekil4.2: Borulu tip, U tipi ve plakal tip hiterler


49/70

43

4.3. Dizel Yaktnn Elde Edilmesi

Gemi dizel makinelerinde kullanlmakta olan sv yaktlar ham petroln damtlmasile elde edilir. Koyu kahve renkte, bileenlerikarbon ve hidrojendir. Dizel makineleri, benzinile bunker C arasndaki btn yaktlar yakabilecekleri ekilde tasarlanmaktadr. zellikleyksek gl ar devirli gemi makineleri, yakt pskrtmesistemleri yanma odalar dizaynve iletme koullarna bal olarak yksekdevirli makinelere gre ok daha ar yaktlarladaalabilir.

Balca iki tr gemi dizel yakt bulunmaktadr: Distile veya damtma rn yaktlar Fuel oiller

Modern yksek ve sper yksek devirli dizel makinelerinde yanma iin gerekli zamanksa olduundan ok daha zel hafif yaktlar kullanlr. En uygun dizel yakt hafifyaktlardan bir kann harman edilmeleri ile oluturulur. Son yllarda ar devirli gemi dizelmakinelerinde yakt olarak yaygn bir biimde fuel oiller kullanlr. Aryakt adn alr. Aryaktlar eitli trlerde olup trl isimleralr. Bunlardanen viskoz olan no6 yakt bunker c,arfuel oil ve marine fuel oil olarak isimlendirilir.


50/70

44

UYGULAMA FAALYET

Gemi dizel motorlarnn yakt devrelerini tanyarak iletim ve bakmn yapnz.


Filtre giriinde basn ykseliyorsa yaktfiltrelerini sknz.

Sktnz eleman gazya veyamotorinle temizleyip kurutunuz.

Filtrelerde tkanma separatrlerdeamur birikmesi oluyorsa separatrkapasitelerini yeniden ayarlaynz.

Birinci devre pompas ve buster pompask basnlarn kontrol ediniz.

Birinci pompa 4 bar, busterpompann ise 10-12 barn altnadmemesinedikkat ediniz.

Yakt separatre gnderilmeden scaklkkontroln gstergeden yapnz.

Yakt scaklnn50 oCgememesine dikkat ediniz.

Fuel oil kullanlyorsa yaktn tanklardastlma scakln kontrol ediniz.

125 dereceyi gememesine dikkatediniz.

Viskozitemetreyi kontrol ediniz. Arza durumundabaypas valfinin

alp almadna baknz.

Tanklardaki yaktn miktarn kontrolediniz.

Elle veya pnmatikolarakkontroln yapnz. Yakttan su kyorsa tatl yada tuzlu

su olup olmadn belirleyiniz vesuyun nereden geldiini aratrnz.

Yakt sisteminin havasn alnz.

Elemanlar arasnda balantlarnlaka olmamasna dikkat ediniz.

Yakt tankna en yakn elemanbalantlarndan hava almayabalaynz.

UYGULAMA FAALYET


51/70

45

KONTROL LSTES



Filtre giriinde basn ykseliyorsa yakt filtrelerini sktnzm?2. Birinci devre pompas ve buster pompas k basnlarnkontrol ettiniz mi?

3.

Yakt separatregnderilmeden scaklk kontroln gstergeden

yaptnz m?4. Eer fuel oil kullanlyorsa yaktn tanklarda stlma scaklnkontrol ettiniz mi?

5.

Viskozitemetreyi kontrol ettiniz mi?

6. Tanklardaki yaktn miktarn kontrol ettiniz mi?7. Yakt sisteminin havasn aldnz m?

DEERLENDRME



52/70

46

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilenbilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Tank d stclarda yakt, ierisinden getii borularn d taraflarnda dolaan

scak su veya steam yardmyla stlarak viskozitesi drlr.

2.

( ) Separatrlerin alma ekillerinden klarifayer ve purifayer olarakaltrlmasnda klarifayer olarak altrldklar zaman sadece bir disarlar vardrve yakt iindir. Purifayer olarak kullanlrsa yakt kna su disarc iin bir kdaha eklenir.

3.

( ) Ar devirli ve yksek gl makinelerin yakt sistemlerinde geneldemanevralarda dizel-oil trnden yaktlar, seyir hlinde ise fueloil trnden yaktlarkullanlr.

4.

( ) Fuel oil ile altrlan dizel makineleri iin genel olarak iki servis tank kullanlr.Bu tanklarn ikisi birden temiz veya separatrden geirilen yakt ile doldurulur.Birindeki yakt dinlendirilirken dierindeki yakt kullanlr.

5. ( ) Setling tanknda dinlendirilen yakt enaz 12 saat tutulur ve tanktaki yakt

kullanlmaya balamadan nce dreyn valfleri alarak su tortu ve yabanc maddelertank dna atlr.

6.

( ) Yksek gl gemi makinelerinde aktarma ya da transfer pompalar genel olarakelektrik motorlar tarafndan altrlan devir hareketli ve pozitif deplasmanl

pompalardr.Bu grev iin santrifj pompalar uygundur.


7.

Aadakilerden hangisinde yaktsistem sralar doru olarak verilmitir?A)Servis tank -transfer pompasyla- setling tank- separatr- ift dip tankB)Setling tank- separatr- dablbotumC)

Transfer pompas- separatr-servis tank- setling tankD)

Dablbotum- transfer pompas- dinlendirme tank- separatr-servis tankE)

Separatre-servis tank- setling tank-Transfer pompas

8.

Aadaki maddelerden hangileri ne trdenolursa olsun tm yakt tanklarnndonanmlarndandr?I-Vent ya da hava firar borusuII-skandil borusuIII-Doldurma ve boaltma valfleriA) I-II B) I-III C) II-III D) I-II-III E) Yalnz I

9.

Makinenin belirli bir sre almasn salayaca yakt kapsayan ve iinde daimatemiz dizel oil veya fuel oilbulunan tanklara .. ad verilir.A)

DablbotumB)

Dinlendirme tankC)

Servis tankD)Setling tankE)Szme tank

LME VE DEERLENDRME


53/70

47

10.

Bavl oluturan taslarn arasnda belirli bir boluk as bulunmaktadr.ki disk

arasndaki bir boluk aadakilerden hangi deerler arasndadr?A)

0,10,2 mmB)0,50,6 mmC)0,50,6 cmD)

56 cmE)

7-8 cm

11.

Seconder stclar terk eden fuel oilin scakl heaterlere verilen buhar miktar ileayarlanr ve ok viskoz yaktlar iin genellikle bu scaklk deeri -..derece arasndadr.A) 5-10 C B) 15-20 C C) 60-75 C D) 110- 130 C E) 3-5 C

12.

Gemi dizel makinelerinde kullanlmakta olan sv yaktlar ham petroln damtlmasile elde edilir. Koyu kahve renkte ve bileenleri de aadakilerden hangisidir?A)

Oksijen ve suB)

Azot ve nitrojen

C)Sodyum ve suD)Karbon ve hidrojenE)

Hidrojen ve sodyum

DEERLENDRME



54/70

48

RENME FAALYET-5

Bu faaliyet ile uygun ortam salandndagemideki ana makine ve dizel jeneratrlerinyalama sistemini iletebilecek, bakm ve onarmlarn yapabileceksiniz.

evrenizde bulunan bir gemideki ana makine ve dizel jeneratrlerin yalama

sisteminin grevlerini ve yapsn reniniz. rendiklerinizi rapor hlinegetirerek arkadalarnzla paylanz.

5. YALAMA SSTEM5.1. Gemi Yalama Devrelerinin Grevi

Bir parann yzeyi ne kadar hassas ilenirse ilensin, ilenen yzeye bir byte ilebakldnda girinti ve kntlar (przler) grlr. Birbirine temas ederek hareket edenparalarn yzeylerinde bulunan przler hareketi zorlatrr. Harekete kar zorlanma

olayna srtnme denir. Srtnme sonucu paralar hem snr hem de anr. Paralarnsnmas genlemesine ve mekanik dayanmnn azalmasna sebep olur. Birbirine temasederek alan paralar, yalandklarzaman srtnen yzeyler arasnda ya filmi meydanagelir. Ya, para yzeyinde bulunan przlerin arasna dolarak srtnmeyi en aza indirir.Srtnmeen aza inince anma ve snma da en aza iner.

ekil5.1: Ya ve paralar arasnda oluan ya boluu

ki yzey arasna birbirlerine dokunmakszn hareket edebilmelerini salamakamacylabasnaltnda ya verilmesine yalamaad verilir.

Yalamannamalar unlardr:

Anmay azaltmak ve srtnmeyi en aza indirmek Srtnme nedeniyle oluan sy yatak dna aktararak yatak yzeylerinin

soumasn salamak Anma sonucu oluan metal paracklarn tayarak yatak yzeylerini

temizlemek

Silindir duvarlar ile pistonlar arasnda szdrmazlk grevi salamak Yanma srasnda oluacak organik veya inorganik asitleri ntrletirmek veya

tarafsz hle getirmek

ten yanmal makinelerin zellikle srtnme yzeylerinin dikkatle yalanmasgerekmektedir. Bu srtnme yzeylerinin dikkatle yalanmas gerekmektedir.

RENME FAALYET-5

AMA

ARATIRMA


55/70

49

Bu srtnme yzeyleri;

Piston ve silindirler

Krank aft Krankpin ve yataklar Kroet pin yataklar ve gaytlar Piston pin ve yataklar Valf hareket mekanizmas Kam aftyataklar ve hareket mekanizmasdr.

Yalama yalarsadece makine hareketli paralarnn yalanmasnda deil srtnmeve anmay nlemek, karbon artklarnn birikimine engel olmak, pistonlarn soutulmasnsalamak, yanma srasnda oluan asitleri etkisiz hle getirmek ve asitlerden gelen anmayen aza indirmek gibi grevlere sahiptir.

Bir yalama yann zellikleri ne kadar nemliyse makinelere uygulanmas da okadar nemlidir. rnekolarak makine iin uygun olmayan bir ya iyi biimde uygulanrsasrtnmeyzeylerinde yava fakat ar bir anma meydana getirir. Dier taraftan ok iyizellikteki bir ya makineye yanl uygulanrsa sadece srtnme yzeylerinde ar biranma olumakla kalmaz, retilenbyk srtnme ssokksa bir sre iinde ar hasarnmeydana gelmesine de neden olur. Bu gibi durumlarda rneinyataklarda yatak metali erirve ou zaman krankpin ve krank jurnalleri de bozulabilir.

Eer makinelerin yataklarna verilen yalama ya belirli zellikte ve yabancmaddelerden arndrlm ise metal yzeylerde srtnmenin ok azoluu nedeniyle uzun bir

sre iinde kk miktarlarda anma oluacaktr. Yalama devrelerinde dolatrlan tmyalama yalarnn renkleri deiir ve yaplarna giren yabanc maddeler nedeniyle yalamazellikleri azalr. Eer yalama ya yksek kalitede ise ve iindeki yabanc maddeleri

periyodik olarak karlrsa ne kadar uzun sre kullanlm olursa olsun orijinal durumunadnebilir.

Makineler ne kadar iyi bir biimde dizayn edilirse edilsin, hareketli paralarnnyalanmasna gereken nem verilmezse ar anmalar oluur ve makinenin servis mrazalr. Bubakmdan yalama konusu bir enerji tesisinin iletilmesinde ok nemli bir yerkapsar.


56/70

50

5.2. Gemi Yalama Devresi Elemanlar

ekil5.2: Gemi yalama devresi elemanlar

5.2.1. Ya Tanklar

gemi devreleri.pdf

Documents