geloof en het postmodernisme

26
CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 1 Geloof en het post- modernisme door Alfred Driessen

Upload: alfred-driessen

Post on 03-Dec-2014

1.064 views

Category:

Spiritual


0 download

DESCRIPTION

geloof en ongeloof in het postmoderne tijdperk voordracht gehouden door Alfred Driessen op 6-7-2013 De moderne mens van de verlichting van de 18e en 19e eeuw dacht met de krachten van het verstand –de ratio- alle problemen aan te kunnen. Geloof, dogma en kerkelijke autoriteit werden daardoor eenvoudig overbodig. De 20e eeuw met zijn totalitaire systemen, het nationaalsocialisme en het communisme, en de 100 miljoen slachtoffers maakte duidelijk dat het rationalisme van de verlichting niet in staat was blijvende oplossingen te vinden. Zo ontstaat het postmodernisme, dat met een grote dosis wantrouwen tegen alle systemen aankijkt: tegen het rationalisme maar ook tegen iedere vorm van religie. Het vasthouden aan waarden en overtuigingen wordt als de grote bron van kwaad en onrecht gezien. Alleen het relativisme en het atheïsme bieden waarborg voor echte vrijheid in een pluriforme samenleving. De vraag is of het postmoderne denken echt een antwoord kan geven op de gruweldaden van de 20e eeuw. De spreker zal trachten aan te tonen dat juist het christelijk humanisme een inspiratiebron kan zijn voor de huidige pluriforme maatschappij. Hij citeert uitgebreid Ratzinger in zijn boek 'De kern van ons geloof' dat voor het eerst in 1968 werd gepubliceerd. Deze stelt dat geloof of ongeloof uiteindelijk een keuze is, die echter altijd door twijfel wordt begeleid: geloofstwijfel voor de gelovige, en voor de ongelovige het akelige gevoel 'misschien is het toch waar'.

TRANSCRIPT

Page 1: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 1 6-7-2013

Geloof en het

post-modernisme

doorAlfred Driessen

Page 2: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 2 6-7-2013

De grot van Plato (Politeia, 380 v Chr.)

Wat wij zien is de schaduw van de wereld van de ideeën

Page 3: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 3 6-7-2013

De grot van Plato (Politeia, 380 v Chr.)

http://www.youtube.com/watch?v=dwQYp4eCkYg

Page 4: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 4 6-7-2013

kenmerken van de klassieke filosofie

Het gaat om het wezen van de dingen

het gaat om het zijn: filosofie van het zijn

het zichtbare, dat wat men kan waarnemen is reëel - en ook het onzichtbare, het niet waarneembare

het onzichtbare, geestelijke is de oorzaak van het zichtbare

Plato, Aristoteles, Thomas van Aquino

Page 5: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 5 6-7-2013

begin rationalisme: Descartes (1596-1650)

methodische twijfel: alles is onzeker, met één uitzondering:cogito ergo sum, ik denk dus ik ben

basis van goed redeneren:heldere en onderscheidende rationele inzichten (clare et distincte)

probleem: belangrijk is, of een bewering waar of niet waar is;niet zozeer of iets helder en onderscheidend is.

Page 6: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 6 6-7-2013

het rationalisme: Laplace (1794-1827)

Toen Napoleon omstreeks 1800 aan Laplace vroeg waarom hij in zijn boek over de astronomie geen enkele maal het woord "God" had genoemd, antwoordde de beroemde astronoom hem: "Je n'ai pas besoin de cette hypothèse“,ik heb deze hypothese niet nodig.

als gevolg:God valt niet binnen terrein van de rede, ratio, hooguit nodig voor het gevoel.

het rationalisme van de verlichting is de filosofie van het modernisme.

hoop: met het rationalisme komt het tot begrip onder de volkeren met vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid

Page 7: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 7 6-7-2013

het postmodernisme I

Ervaring van de 20e eeuwoorlogentotalitaire systemenontstaan van pluriforme samenleving

rationalisme (modernisme) kon het kwaad niet voorkomen

nieuwe aanpak nodig: postmodernismerationalisme vervangen door vitalismeen door sceptische benaderingen en relativisme.

stelling: dogmatisme leidt tot intolerantie en geweld; echte vrijheid alleen mogelijk met atheïsme of godsdienstig relativisme

Page 8: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 8 6-7-2013

het postmodernisme II

kenmerken:-- grote verhalen worden opgegeven-- weerstand tegen fundamentele overtuigingen van de westerse (christelijke cultuur).

vele divergente stromingen-milieubewustzijn (mens is niet

heer van de natuur)-feminisme: positief: waardigheid

van vrouw, negatief erkent niet traditioneel gezin

-pacifisme-nationalisme, tegen superstructuren, maar soms voor staat in een staat

Page 9: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 9 6-7-2013

Pius XII, Humani Generis, 2 (12-8-1950)

Want al kan het menselijk verstand, op zich genomen, door zijn natuurlijke krachten en zijn natuurlijk licht tot een werkelijk ware en zekere kennis komen omtrent de éne persoonlijke God, die de wereld door Zijn voorzienigheid in stand houdt en bestuurt, en omtrent de natuurwet, die door de Schepper in ons hart is neergelegd, toch zijn er veel factoren, die het verstand belemmeren in het daadwerkelijk en vruchtbaar gebruiken van zijn natuurlijk vermogen. (...)

En zo suggereren de mensen zich in dit alles gemakkelijk, dat dingen, die ze liever niet als waar zouden zien, ook inderdaad niet waar of minstens twijfelachtig zijn.

Page 10: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 10 6-7-2013

Vaticanum II, Gaudium et Spes (1965)

Het atheïsme is immers, als men het in zijn geheel beschouwt, niet iets, dat uit zich zelf ontstaat, maar uit verschillende oorzaken, waartoe ook behoort een kritische reactie tegen de godsdiensten en wel, in bepaalde streken, vooral de christelijke godsdienst. Daarom kunnen de gelovigen in belangrijke mate schuld hebben aan het ontstaan van het atheïsme, voor zover men moet toegeven, dat zij door het verwaarlozen van hun geloofsontwikkeling, door een onjuiste uiteenzetting van de leer of ook door tekorten in hun godsdienstig, redelijk en maatschappelijk leven, het ware gelaat van God en godsdienst verduisteren in plaats van dit helder te doen uitkomen.

Page 11: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 11 6-7-2013

een bekende atheïst: Richard Dawkins

Page 12: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 12 6-7-2013

Een aanval tegen de religie

«Imagine a world with no religion. Imagine no suicide bombers, no 9/11, no 7/7, no Crusades, no witch-hunts, no Gunpowder Plot, no Indian partition, no Israeli/Palestinian wars, no Serb/Croat/Muslim massacres, no persecution of Jews as 'Christ-killers', no Northern Ireland 'troubles', no 'honour killings', no shiny-suited bouffant-haired televangelists fleecing gullible people of their money ('God wants you to give till it hurts'). Imagine no Taliban to blow up ancient statues, no public beheading of blasphemers» (Richard DAWKINS, The God Delusion -God als misvatting-, p. 1-2).

Page 13: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 13 6-7-2013

Een antwoord (Irène Fernandez)

Dat degenen die in God geloven criminelen zijn of gewoon dom, of allebei, toont zeker niet aan dat zij zich vergissen als zij in God geloven.

Men moet opmerkelijk selectief zijn om in de religie alleen een algemene haat te zien tegen alles wat waarde aan het leven geeft.

Er zijn heel wat documenten, in alle religieuse tradities, die bevestigen dat de ervaring van het goddelijke vooral iets positief is en bron van leven en vreugde.

Page 14: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 14 6-7-2013

Antwoord van een atheïst (Comte-Sponville)

Het is niet het geloof dat tot de afslachtingen leidt. Het is het fanatisme, of dat nu politiek of religieus getint is. Het is de intolerantie, het is de haat. (...)

De verschrikking is immens, met of zonder God. Dat zegt ons meer over de mensheid dan over de religie

Page 15: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 15 6-7-2013

Een antwoord van Ratzinger

1967 colleges aan studenten van alle faculteiten

1968 eerste Duitse uitgave

2000 herdruk met nieuw voorwoord, maar verder ongewijzigd

Page 16: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 16 6-7-2013

Kierkegaard en de clown

Het verhaal gaat over een rond-trekkend circus in Denemarken waar

brand was uitgebroken. De direc- teur stuurde de clown (...) naar het naburige dorp om hulp te halen; er bestond namelijk gevaar dat het vuur zich via de gemaaide en droge velden ook naar het dorp zou

uitbreiden. De clown rende het dorp in en smeekte de inwoners om zo snel mogelijk naar het brandende circus te komen en te helpen blussen. Maar de mensen van het dorp dachten dat het geroep van de clown niets anders was dan een uitzonderlijke truc om zo veel mogelijk mensen naar de voorstelling te lokken. Zij klapten in de handen en lachten zich tranen. (...) Tevergeefs trachtte hij de mensen te bezweren dat het geen toneelvoorstelling was (...) het dorp en het circus brandden samen af. Ratzinger, de kern van ons geloof, p. 27

Page 17: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 17 6-7-2013

De theoloog en de clown

De situatie van de theoloog in de tijd van nu: de clown die zijn boodschap onmogelijk tot het werkelijk aanwezige gehoor van de mensen kan laten doordringen (...) Hij kan zeggen wat hij wil (...) Wat voor gebaren hij ook maakt en hoe hij de ernst van de zaak ook probeert aan te tonen, men weet nu eenmaal dat hij een clown is.

Hij zal niet alleen de moeilijkheden van het zich begrijpelijk maken ervaren maar ook (...) de bedreiging van het ongeloof te midden van eigen geloofsverlangen.

Wanneer de gelovige alleen boven de oceaan van het niets (...) zijn geloof kan vervolmaken (...) dan mag men anderzijds de ongelovige ook niet zien als een mens zonder enig geloof.Ratzinger, de kern van ons geloof, p. 28-31.

Page 18: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 18 6-7-2013

Misschien is het toch waar!

De mens en het probleem m.b.t God. Niemand kan God en zijn rijk voor een ander op tafel leggen, de gelovige kan het ook voor zichzelf niet. Maar hoezeer de ongelovige zich daardoor ook gerechtvaardigd mag voelen, toch blijft hem altijd het akelige gevoel bij van: 'Misschien is het toch waar'.

Bij de een zal het geloof als tegenstelling van de twijfel aan-wezig zijn, bij de ander zal het geloof door de twijfel en in de vorm van de twijfel aanwezig zijn. Dat is de uiteindelijke kern van het menselijk lot, dat men alleen in deze onophoudelijke strijd van twijfel en geloof, van verleiding en zekerheid de eigenlijke waarde van zijn bestaan vindt. Ratzinger, de kern van ons geloof.

Page 19: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 19 6-7-2013

Het waagstuk van het geloof I

Wat betekent ‘Ik geloof’?

Tussen God en de mens ligt er een eindeloze afgrond; omdat de mens nu eenmal zo gemaakt is dat zijn ogen alleen maar dat kunnen zien wat God niet is. Bijgevolg is God voor de mens de wezenlijk onzichtbare.

God is degene die zich wezenlijk buiten ons gezichtsveld bevindt, hoe breed en diep dit ook zou worden.Ratzinger, de kern van ons geloof, p. 34-35.

Page 20: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 20 6-7-2013

het woordje ‘credo’ sluit een fundamentele keuze in tegenover de werkelijkheid als zodanig.

Het wil zeggen dat het onzichtbare (...) geen onwerkelijkheid is, maar juist het niet-zichtbare de echte werkelijkheid is, waarop alle verdere oorzaken en vormen van werkelijkheid teruggaan..Ratzinger, de kern van ons geloof, p. 35.

(vergelijk met de grot van Plato)

Het waagstuk van het geloof II

Page 21: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 21 6-7-2013

“het geloof is een keuze"om de geloven moet men willen geloven

Geloven houdt in dat men gekozen heeft voor het aanvaarden van een kern in het menselijk bestaan die niet door het zichtbare en tastbare gevoed kan worden, maar die aan het onzichtbare grenst, zodat dit bereikbaar wordt en dit noodzakelijk voor het eigen bestaan blijkt te zijn.Ratzinger, de kern van ons geloof, p. 35.

Het waagstuk van het geloof III

Page 22: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 22 6-7-2013

Meer nog: het geloof is de bekering waarin de mens ontdekt dat hij een illusie najaagt wanneer hij zich uitsluitend aan het tastbare vastklampt.Ratzinger, de kern van ons geloof, p. 35.

Het waagstuk van het geloof IV

Page 23: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 23 6-7-2013

Toereikende voorwaarde om te geloven

Wij moeten nu het axioom van de verlichting omdraaien en zeggen: het kan zijn dat het iemand niet lukt de weg van de aanvaarding van God te ontdekken. Maar hij zou toch kunnen trachten zijn leven te leven en een richting te geven veluti si Deus daretur, alsof God zou bestaan.Ratzinger, Subiaco, 1-4-2005.

Als iemand ziet dat het beter bij zijn waardigheid als mens past dat hij leeft veluti si Deus daretur, alsof God zou bestaan, dan kan men zeggen dat hij reeds het geloof heeft.

Page 24: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 24 6-7-2013

De gelovige, de ongelovige en de clown

Ratzinger:Wanneer de gelovige alleen boven de oceaan van het niets (...) zijn geloof kan vervolmaken (...) dan mag men anderzijds de ongelovige ook niet zien als een mens zonder enig geloof.

Het geloof is een keuzeom de geloven moet men willen geloven

Het niet-geloven is ook een keuze:om niet de geloven moet men willen ongelovig te zijn

zowel de gelovige als ook de ongelovige: zijn clown

Page 25: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 25 6-7-2013

De clown van God van de h. Jozefmaria

De Smidse 485Iemand heeft me eens gezegd: Vader, als ik moe en onverschillig ben, heb ik bij het gebed of andere vroomheidsoefeningen het gevoel dat ik toneelspeel...

Aan die vriend en aan jou - mocht jij dat ook zo ervaren - wil ik het volgende zeggen: een toneelstuk? Dat is toch fantastisch, mijn kind! Speel toneel! De Heer is je toeschouwer; de Vader, de Zoon en de Heilige Geest! De Allerheiligste Drie-eenheid kijkt naar ons 'toneelspel'.

Het is heel goed zo te doen uit liefde tot God, juist wanneer je tegen de draad in moet gaan. De minstreel van God! Zo'n optreden uit liefde, met offergeest, zonder er zelf plezier in te hebben, alleen om God aangenaam te zijn... dat is schitterend!

Dat is wat je noemt: leven uit Liefde

Page 26: geloof en het postmodernisme

CSR: Culture, Science and Religion geloof en postmodernisme pagina 26 6-7-2013

Literatuur

Charles Morerod, OP, Algunos ateos contemporáneos a la luz de Santo Tomás de Aquino,Enkele hedendaagse atheïsten bekeken met de visie van de h. Thomas van Aquino. (Nova et Vetera, april-juni 2007)zie:

Jozef RatzingerDe kern van ons geloof, hoofdstuk ILannoo, Tielt, 2006

http://www.slideshare.net/CSRsource/postmodernidad-y-diosi